Ε Χ Ρ Ο SIΤIΟ ΝI S PSYCHOPATHOLOGIE

TENTAMEN

CUJUSPARTEM PRIOREM

TEN, EXPEltlENTISS. FACULT. MED. UPSAl.

Ρ R JE S I D Ε

CA RO LO Ζ ETTERSTRÖMΜ. D. MEDICIN Μ T1IEOR. ET PRaCT. PROFESS. REG. KT ΟΛΙ).

REG. COLLEGII SANITATIS MEMBR. HONORAR,REG, ACAD. K Cl EN T, STOCKH, ET REG,

SOCIET. SCIEÄT. UPSAL. MEMBR.

"

Λ- 1 - 1

PRO GRADU MED ICO

P. P,

CAROL. GUJLHELM. HENRIC. RONANDERME DI C. LltEKT, CHIRURG. MAG. AD XENODO CH,

DADfVIKUN. MEDIC. KEß rnr i rrnrCOLLEGII SAMT. JÜEMDR.HOLMIEJäSIS.

m AUDIT. MED. DIE OCT. MDCCCXXII

B. s.

L PSALI^:,MCfSEBART nSGMSACADSMI^ ΤΓΡβββΑίβϊ.

Vitus PERILLUSTRIBUS

C Η. F. Α WEIGEL

Α. I. HAGSTRÖM ER

C. TRAFVENFELT

C. CARLANDER

FSYCHIATIU.E IN ΡΛΤΛΙΛ

CREATOÄIBUS ET FATRONIS

reTuift debnit

AUC Τ Ο 8.

F. X F ÖSIT'I ONi S Ρ S Y C Η O F Α Τ Η O L O G I Μ

TENTAMEN.

Μentis morbly qui & Mentalis, Mefania, Infama1, Omen'tia, Dejipitntu?, Delina, Paranoia, tiicunrur aucftoribus, quam»vis nobiiisfimum omniuo & fummum prjebent Medicine obje»(flum, prsc ceteris tamen nigris obdacfli funt 'tenebris. Ttfi«nturiiaec non folum vari# & imer fe ορροΓνπ, quas habent var»aiuflores (k horum tuorborum fcde, natura & causfls opiniones $fed ciiam diverfse, quas iis proponun? curaödi fätiones. Hoccxinde prcefertim pronctfci non dubiramus, quod ad nofira us-que tempora omnes fe re crediderint, mcntis alienanones nonposf« e principiis Pathologie generalis dtduci <5c explicari, fediola vigemii fyfitmati» Phiiofophici ope inteiligi debere. Cumautem omnis Medicins experientia prsepritnis Fundafa fit, Fiychia-tria etiarn obfervationibus fidelisfimis åc veritatibus ex iis firi-

dedu&if nitatur, uecesie efi.

Placer vero, quontam nofira qualitercumque opera de men-til aiienationibus futura efl, ante definire, quid fint morbi men-tii, ut intelligatur, quid fit id, de quo dbputefurj tdeoque itavocamuj idiopathieos ejficientiarum tncephali, qtiilms fttnffiwnes y-μ¬ατ ptrficit animus, a conßlio naiurce deßexus.

Qua vero ut magis illufiremur, fedem mentis alienstionumprimum inveftigemus nccesfe efi. Non enim defuerunt, qui haueaon folum kl quavis fere corporis partfi j verum etiaui in aaimo

A

) a (

ipio immortaii cniasilveranf^ quam tarnen asfertionem iii.lignamöccUrsre haud duhi'amus. Animus entm Uf ens immatefiaie mu¬

ra 1 i nequit; quod fr largiremur, omnino fequererur, illum afi.imposie fufeipere for mara atqus indoiem h. e. mori, quod νκιοnobis imiuorulifaretii- atque divinum ejus originem vivide creden-ribus nemo perfvadebir. Vis piasterea itjfrguis , qu: m irs nventisniorbis producendis oiVendunt haereditaria diafhefis, iefates, frxus-,,climata , anni teinpeftates. re is fempewes alizeque potenriae phy-flcse corpoream iiloium fcdeni fatis probat.

Corporea igitur illorum fedes ipeciaiim eil inqnirenda. Cumnegari posfe haud credimus, enccph»lum esfe Organum, quo ani¬mus Robiiisilmas & prope divinas illas producit vires, percepfro-iiuiii nimirum perfpicuitatcm ,. conlcientiam & judicium , ntcesieomnino eil, il hae humana: nientis piasrogativ» detnantur, i uu-<ftioncs encrphali alienatae ilar. Quod vero ut pautio uberiusexplicefur, primum monenduni efl , delitium fulum, abfentibusetiain ceteris fymptomatibus, mentis alienationes conrtiuiere.Dein gravisfiuia fymptomata, quac illas prscgrediuntur, comitan-tur & fequuntur, IseLm fnccphali fenfiliratem comprehendunt;cum e contrario reliquorum orgr.norum aberrationes neque tamgraves, neqtre tam conrtatites, & diutinae Tunt, ied pauilo poiltemporis, reiitflis iiiit», fere feuiper evaneicunC Denique ratioetiam habenda ert ad exitum morbi non fanati, qui vel in ex-haurtione virium encephalicarum vel in chronica ejus inrtammatio-ne femper confirtit.

His pofitis gravisfimam adgredimur qusertionem & comro-ver ila rum· ram plenam, ut haud deiint, qui plane defperandumesfe de veritate exirtiment: indo/em fcilicet morborunv nientisa.que naturam internatn expoil'uri. ömisfis eoim eorum fernen-tiis , qui in animo ipfo morbi iedem quatilverunt, jain in hu-morunii vitiis &. motu ahnormi, jaoi ia variii veriorum* vifue-

) 3 (

rum a'ieniiiiouibus, jam in la Honibus cercbri organicis, j..m de-nique in generali vis viridis a coniiiio natura; aberrarione poittafuit morbt na:ura. Qnx vero opinioncs nunc tempot is- fcre cc-lebratiifimse, quamvis omnino veritaris quandam ipeciem prae ίβic.r.nt, tantum (amen abejfl, ut i is adkncire audeaiius, ur pori-us morborum i Horum indolem in fprciaii encephali aberrationedynamica poncre cogamur. Vitia enim forma?, cohserentiac &mixtionis, ur er general es vis viralis aliensnones, etil ad mor-bofutn quidem IIa um generatim pertineant, tarnen diarhefi po-tius morbofx, quam inotbis ipiis tribuendx fünf, muitoque ien-tius oriuirur, quam fpeciales cfficientiae modi prxternaturales,qui pierumque celetius nricuntur. Cum denique illud mentishüi.nanx πλεονέκτημα, judicium, confcienria variarumque perce-prior.um c!. rifas Sc conjuncAio in mcchanica quadatn auf chemi-ca encephali rafioue prmi non poteft, fed cfficientiis producitur,quar fuéerioi ts ioli cohasrentiac & mixtioni iunt, omni rationecfJiiciuiii.il' , illorum a confilio natura; dcfltxus in raechanicaqyadam au: chemiea encephali alienatione minime quxrendos cs-ü; quod melius Sc clartus pafebir, variq morborum niearis de-cutiu atque fedionibus cadaverum infra expofitis.

Preximum eil, ut mentis morborum fymptomata expona-mus, & quidtm iepararim ea , qua; a diverfis Sc diflintfh's effi-cu-ntiarum encephali modis dependant. Cum vero encephains,ur cen'rum fyilematis nervoii iir coniiderandus, a verirate no»

pavum abesfe exiflimamus, Π alienationcs funclionum illius adpadiolog'te generalis prxcepfa ex eodem fönte ac reliqui gene-ris nervoii aberrationes deducamus Sc Ersthisnw encephali, TW-pari Sc qualitatives eßeientiafvm illius perverßoni tribuamns.

Primum igitur ab Erethirmo ordiamur, qui cum e violentücrjvrsfis, capitis laefionibus aut validis animi perturbationibus na-feitur, prodroma nulia praeüo esfe posfunt, Ubi vero e causfis

) 4 Ρ

fente agrntibus oritur, praegredi foleni iympfomats, qu;c exa!'«-tam <k aUenaram encephali efiicachm comprebendunt. Hare vc-ro tam lenta es(e oc cognitu difKcilia foleat, ut tutn fere p:i-mutn, cum Invnferit morbus ipfe, in memoriam revocantur. 2E*ger enltn, cum falfiratem opiustionum & pcrverfitatem idcarum,,quibus mens vexatur, adhuc perfpiciar, silas cx aninso excutereaiiosque celare pro viribus teurere fölet. Pierumque fansen in-fuetum aliquid anxii auf ferocis ρ roa if. Meditabundus au t tani-quam cogirationum expers videtur. Permutantur confuetudiucsiolitar, filent afflctus priftini; ii aufem cxeitantur, qui cutn op:~nationibus ejus faifis congruunf oc qui ad facinora infdiita cumfxpe jubenr. Ad hare eriam fufpicionem morbi irifequenti* ad-,fe.iunt fomnus turbuientus inioniniis terrenfibus intcrpellatus, dc~ior & ardor capitis, obrutus oculorum mquietus & rurbidus ve itrucuienius & torvus, pupula contraria, cutis eolor niutatus,fecretiones & excretionc-s impeditse; quibus ad (enipus quoddamperfiantibus acccdunt menfium} lochiorum Se haemonhoidumfu.ppresfio, ulcerum, rheumatismi, fudoris pedant, fcabiei älia?rumque exanthematum repulilo.

Qu» dum per dies plures & menfes majori minorive inren-firate morata funt, invadit a;orbus ipfe vel iubito ac iuopsnatevei tam lente & pedeteatim , ut in fola prodromorum accuaiu-Jatione lenta confiftere videatur, Primum , quod fub fenfus ca-difj fyniptoma delirium eft; cutn »ger opinationibus falfis deimaginibus perverils dtutius nunc rcfiilere non valet, vel de ve¬rbäte iilarum perfuafus, de iis gloriatur, Cerra vero forma nongaudet hoc delirium, fed jam in veheméntisfimo lurorc, jam inibla quadam idea fixa, jam denique in univerfali fere nsentisfuncflionum fuppresfione veri torporis fpeciem prat fe fcrenteconfiftere pottft , itn ut delirii forma quafi fignum quoddsmpathognomonicum mininse fit confideranda. Qu» ig'.tur cum itafint, atque cum fedes morbi ipfius eoiporea fit, ia abcrrationh-

) 5 (

bin ei bim phyiicls lia?c figna exifiimsrr.us esie quserenda. Kij,qu'ae in foio fcre augtnento prodromorum conililunt CCincitafam enceph.J eiBcaciam indicant, fsepe ctiam scce-ciunt fymptomara congefHor.is enccphaiir.se, cx erethismö adv* fa capiliaria propagsto orrne. Ai.xietas fit vehemer.r; fomnusfcre naiiuj vei tu, buiensus, pavotibus åt fornnüs terrificis inter-pellaius; caput ardens, infrgumcnta ejus tuifa, qu. mvis absqueuba cepliuUlg.se quere!« ; (acics tubra St ii iiuta vel p.diida '-Sicollapb; vubus tmculentus St roivus, cculi nifente? vel minisroramur vel fix i fünf, mterdum ruhieundi åt lacrinioiij cafoti-des faepe plus juilo puifmf, imerdum durius quam extremita-tum puifus qui vei dun & pleni vci debiles åt molles, irregu¬läres, acc-eierati vei rardi funt, cutis vel ardeus åt arida e/1 velfrigida, nnnnutnquun etiarn fudore fiigldo pHcferiim circa Ca¬put åt colium obdmiia, fapisfitive diseöior & ilaccida, Ad me.dui'am fpinr.lem åt nervös mufculares fsepe propagatur Mc en-cepusli ererh ismus, undc varia morborum ipasmodicorum fym-ptomata, vci ingens åt fcre incredibiiis oriiur mufculorum vis*Nonrmnquam hl fubjedlis infirmis åt fenfilibus & ad fy ile manervofum perifeticum fe extendit, quare !ii eo faciiius potensiisexrernis rfficianfur, S«pius fernen hiiic encepiiaii excitationi con¬trarius e/1 nervorum periiericorum åt gangiioforum torpor atquefinguiaris ientiendi urdrtas; it a ut frigus pariter ac seflum, fa-mem ü imuue, remedia fortiora aiiaquc incitatnenfa toierare åtperfsrre seger faciilime veieat. Ex codem fonre etiam magnam,qu# erethismum enctphali Ixpe comitatur, fy nipromarum fym-pathieorum ferivm deduci pos/e arbitramur. Huc perrinent re-ipiratio moleita, cordis paipitationes, anorexia vel cupiditai ci-borum nimia, angores prsreordiorüm, cardiaigiac, dolores coiici,pyroiis cum rucribus tetris åt falivse /luxu, fördes iingt«, du-lities alvi conrinua, vaiise fenfus organici åt fenfuum externo-rurrt hallucinationer, perfpirationis denique, menfium , lochio-rum, ladtis alisrumque feererionum fuppresfiones, quse, nili pri·as conngerint, tamen fub morbi decuriu femper fcre accedunt,

> 6 (

Qu* tarnen fynipiomata erethismo encephali generatim ad-mimerata omnia pleiumque fimul non adiunt; ettrhismus cniiii <?Cin folo lere deiirio aiiisque quibusdam fymptomatibus excitaiio-r»em encephali indicantibus confifU-re poufh Sympai.hi.ea prae-iertim fiepe abfunt fympromaia, qua: de cerero, etil mOrbi ini-tio atifint, brevi tarnen tempore prseu-rUpio, iponte evane-icunt.

Cum vero morbus hoc modo per dies p'ures Sc menftjmoratus fuit, fenfim decrefcere ineipir. Ptinum iiiinuunturiympcomata fympathica. Fundiones vifeerum pedoiis <x abdo-minis ad normaui regrediuntur; vividior fir coior cutis <k ni-tor; melior nutri io; i'a ut jymptomata, quat erethismum ence¬phali proxime ersniiituunt, delirium ίcilicet, cephahdgia, into-mnia, anxietas & ianguinis in erpite coijgtflio, fola iere tan¬tiem peififlere videantur. Ssepis Firne (amen όί F ci etionu.m & ex-cretionum FuppresFio ad cpiivaitfcentiain usque morati folenr.

Hoc modo per plures annos ponigi pottfi morbus, peius·quam mutetur. Tum veto triplicein habere polcft t χι um; ■<,)In fanitatem; adeo ut ardor & dolor c. pi is atque ianguinis ineo congeflio decrefc<tor; anxietas & infoii/uia minuantur; diüti-um in paucis tan t um ideis perveriis jam cot. filens cesfer. Sere¬na apparet Facies icgri, qui nunc prifiinas conluetuJines de af-fedus recuperat. Denique Sc iccretiones Sc exeretiones fuppresfasreveniunt, quod pro criii motbi habitum iuif. b) In chronicumencephali vei meningum iußammattom ni cjusqae ftqnelat. I laxex congeftione cerebraii, quae morbum comifatut* Jongius per-flante faepe exoritur. Heie delirium qui'dem ad intenfitatem mi-nuitur & amentix fonnam asFumit; interdum etiam fanquain me-ditabundus obtumefeie seger, nil iuterrogans, nil refpondens;anxieta« vero, infomnia, ardor & dolor capitis, quamvis mino-xi vehemeatia» permanent. Facies rubet; pupufa contrtda eß

) 7 (

poft fempus vero aliquot] düata-fur ; &cu!ofum obfu'us fixus Scfiupidus, ά quod album eil va fe υ la capillaria nonnumqua.m ha¬bet ianguit?e uirgida ;■ pulfus ptarieifim carotidum frequentts·, c!u-ri SC conrrrdli (um. Sarphfune veiitis nodem txasperatur mor-hus. Pu lus mm Ii equennoi ι s evadunt, auxittas rn-.jpr, ardörc, pnis vehementior & rubor gem.rum vividior. Diuturnus föletesle Iiic morbus & per omntm vitam inorari. Tandem vero ac-cedunt paralyfes, epilepOa, Apoplexia aut yariac ex nutrition« la-befatfb, orta: cacbexiae quibus coiltquationibus jundis corpus con-ficitutv Cadavera it dia varia femper encephali vitia produnt.c) In txhauflionem virium encephali dynamicam, quae nonnunquamex pracgresfo paroxysmo apopledico aut paralytico repente na-fcitur; fepius t longe prargiesfo erethismo lente oritur. Deli¬rium , anxietas & infomnia decrtfcurit, congeflio fanguinis en-cephalum occüpans, ut & ardor & dolor capitis dtflnant; it»»t arger in f-nitattm redire videatur. Af vero poft breve tem¬pot i» IpaMum debiiitas judicii, tarditas intelligentiae, tenuitas in-genii. palior & tumör faciei, obtutus oculorum fixus & Hupi-dus, focors argti adfpedus, pulfu-um tarditas & mollitiee, atquejbndionum omnium lentifudo torporem encephali iatis produnt.Mora & exitus hujus torporis, infra, uberius exponendi, iidemfere funt ac pisecedentisj nuiia vero encephali vitia pofl mor¬tem inveniri foienu

Jam vero generali exhibita erethismi encephalici hiftoria,,in eas ipecics inquiramusquar, ipfa fua indole atque natura,differentes, di vet lam. extgunt & liepe contrariam. curandi ra-tionem.

Et prima quidem fpecies eil Erethismus energiens, qui, ve-re sudam encephali eve^yetuv fupponens, in fuhjedis junioribus& robuAis a causfis vehementer agenfihus nafcitur. Nullis veljr.,ucis tantum prseviis fignis fubito invad it cum delirio, quod i«-

) 8 (

pe «widern furibundum eft, interdum Urnen ftupiditatis fpeciernrefm. Anxietas eft vehemcmisilma; iafomnia fere perperua;ardor capitis gravis, intcgumenta iiltus tenfa; oculi fplendidi ηΐ·mis rofantur, vel fixi & torvi funt; pulfus duri & pieni velcontrc<°ri; cutis srdcns, arida; motus tnufculorum vi vidi; vis Ü-iorum inifoni in modum aufta; Γ<ηiilifas vero cutis & tubi so«teAinalis c contrario muitum irominura; litis vehemens; aivusdurisiima; reiiqua vero fymptomata vi χ apparemia. Hstc fym»ptomata conftantia & necesfaria «sie éxiftimo. Satpius tarnen ac-«edit atfliva fanguinis in cspite congeiiio cum univetfali orgasniofifitffo. Oculi rubri & lacrimoii, hc'w* rubra & iumida» ve-nse colli tenfas, caroddes fortiter puliante*, puifus extremitatumlrequentes, duri, pieni vel contradli buoc ftatum indicanr.

Typus hujus fpeciei initio fere femper continem eft,pßAeavero remittens, cum exacerbationibua verlas nodlem redeuntibus.Fer dies plures, raro menfe« moratur, donec vel in ianifat«m,v#l in encephalitidem aut phrenitidem chronica»* vei deniqu* infpciem fequtnteai ejusque fcquela« »bit.