โพธิ์ :...

ปท 14 ฉบบท 27 กรกฎาคม - ธนวาคม 2553 วารสาร มฉก.วชาการ 69

บทคดยอ

โพธเปนพนธไมตระกลเดยวกนกบโพ ชาวพทธถอวาโพธเปนตนไมประจำพระพทธศาสนา

เพราะเปนตนไมทพระพทธเจาประทบนงในขณะทตรสร ชาวไทยพทธนยมนำโพธสายพนธพทธคยามา

ปลกไวตามวดวาอารามทวไป เพอระลกถงการตรสรของพระพทธเจา นอกจากนตนโพธยงเขามา

เกยวของกบชวตและสงคมไทยในหลายเรอง โดยเฉพาะมหาวทยาลยหวเฉยวเฉลมพระเกยรตไดกำหนด

เอาตนโพธเปนตนไมประจำมหาวทยาลย และสรางประตมากรรมอนเปนสญลกษณประจำมหาวทยาลย

ภายใตชอวาพระบรมโพธสมภาร อนสอถงพระบารมของพระมหากษตรยไทย และความสำนกในพระ

มหากรณาธคณตอพระมหากษตรยไทยของผกอตงมหาวทยาลย อกทงยงแสดงถงเปาหมายของการ

ศกษา คอ ความรงเรองทางปญญาและคณธรรมของเยาวชนทเขามาศกษาในมหาวทยาลยแหงนตาม

รอยโพธญาณของพระพทธเจาภายใตปรชญาธรรมอนสงสงทวา เรยนรเพอรบใชสงคม ซงเปนแมบท

ของการใชองคความรและการดำเนนชวตตามปฏปทาธรรมของหลวงปไตฮงทยดแนวพระดำรสของ

พระพทธเจาททรงสงพระสาวกไปทำงานใหพระศาสนา คอ การอนเคราะหชาวโลกใหไดรบประโยชน

และความสข ดงนนเมอกลาวโดยสรปแลวโพธจงเปนสญลกษณแหงปญญา ความบรสทธแหงจต และ

กรณาทแสดงออกมาในรปของการบำเพญประโยชนตอโลก

คำสำคญ :โพโพธโพธญาณพระพทธศาสนา

Abstract

Bodhi Tree is a species of fig in the same family (Moraceae) as the Bo-Tree. This

plant is considered sacred by the followers of Buddhism because Siddhartha Gautama is

refered to have been sitting underneath a Bo-Tree when he was enlightened (Bodhi).

Bodhi Trees has been involved in many aspects of Thai ways of life. Thai Buddhists

usually plant the “Bodh Gaya” Bodhi Trees in the temples to remind themselves of Lord

โพธ : จากพทธคยาสหวเฉยว Bodhi Tree : from Bodh Gaya to Huachiew

ธรโชต เกดแกว*

* อาจารยประจำคณะศลปศาสตรมหาวทยาลยหวเฉยวเฉลมพระเกยรต

วารสาร มฉก.วชาการ ปท 14 ฉบบท 27 กรกฎาคม - ธนวาคม 2553 70

Buddha’s enlightenment. Huachiew Chalermprakiet University has also declared this tree

as its official symbol. The university was established with the placement of “Phra Borom

Bodhi Somparn” or “Golden Bodhi Tree” sculpture to represent the Royalty and gratitude

of the Huachiew Chalermprakiet University founders. The sculpture signifies the

university’s academic goals -- the dawning light of the knowledge and the morals of the

students. Following Lord Buddha’s teaching, the university has set its motto as “Learning

to Serve Society”, meaning that the students should apply their knowledge to help other

people in the society as demonstrated when the disciple monks were dispatched to

explain the dharma to the populace. As a conclusion, the Bhodi Tree is a symbol of

wisdom, purity, and kindness as reflected in the society-serving deeds.

Keywords : Bo, Bodhi, Enlightenment, Buddhism

ความนำ

“โพธ” คำนเปนทรจกกนดในหมคนไทย

ภายใตบรบทของพนธไมชนดหนง ชอวา “โพ”

คนทวไปมกเรยกโพชนดนวา“โพขนก”หรอ“โพ

ปราสาท” เปนพนธไมทขนอยทวทกภมภาคของ

ประเทศไทย แตทพบมากมกจะขนอยตามศาสน

สถานทวไป ตอเมอพระพทธศาสนาไดแผเขา

มายงประเทศไทยและเปนศาสนาทชาวไทยสวน

ใหญนบถอ เปนเหตใหชาวไทยรจกตนโพธใน

ฐานะเปนตนไมทมหาบรษผยงใหญของโลก คอ

สมณะโคดมประทบนงบำเพญเพยรทางจตแลวได

ตรสรเปนพระสมมาสมพทธเจา และนยมนำเอา

โพธสายพนธอนเดยทพทธคยามาปลกไวตาม

วดวาอารามตาง ๆ เพอเปนอนสรณใหชาวพทธ

ระลกถงการตรสรของพระพทธเจา

จากความเปนมาของตนโพและโพธโดย

สงเขปจะเหนวา คำทงสองใกลเคยงกน แตม

ความหมายและความเปนมาทตางกน กลาวโดย

สรปคอคำวา“โพ”เปนชอพนธไมชนดหนงทไม

เกยวของกบพระพทธศาสนา สวนคำวา “โพธ”

เปนพนธไมทจดอยในวงเดยวกนกบโพแตมความ

เกยวของกบพระพทธศาสนาในฐานะเปนตนไมท

พระโพธสตวตรสร และทสำคญตนโพธไดถกนำ

มาใชเปนสญลกษณของสถาบนทางสงคม ชอ

สถานทหรอคำสอนทางสงคมหลายประการ โดย

เฉพาะมหาวทยาลยหวเฉยวเฉลมพระเกยรตไดนำ

เอาตนโพธมาเปนตนไมประจำสถาบนภายใตชอ

วา “โพธทอง”และนำมาสรางเปนประตมากรรม

อนเปนสญลกษณประจำสถาบนภายใตชอวา

“พระบรมโพธสมภาร” ซงมความหมายทลกซง

และแฝงไวดวยสาระสำคญทควรศกษายงโดย

ผเขยนขอเปนตวแทนทำหนาทศกษา คนควา

และสอสาระสำคญเกยวกบโพธผานบทความ

เรองนสทานผอานทงหลาย โดยมลำดบการนำ

เสนอตอไปน


โพธ : สญลกษณแหงปญญา

การจะศกษาสาระสำคญของโพธ สงแรก

ทจะตองทำคอการศกษาความหมายและทมาของ

คำนกอน เนองจากความหมายและทมาของโพธ

ไดแฝงนยสำคญไวดวย เพอใหผอานไดเหนสาระ

สำคญโดยรวบยอดของคำน ผเขยนขอประมวล

ความหมายทเกยวโพธไวเปนกรณศกษา 2 นย

คอ

1. ความหมายตามนยพจนานกรม

พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน

พ.ศ.2542(ราชบณฑตยสถาน.2546 :805)ได

ใหความหมายของโพธไว 2 นย คอ ความตรสร

และชอตนไมเปนทตรสรของพระพทธเจา แต

บดน จะหมายถงตนไมจำพวกโพโดยไดกลาวถง

โพธไว2ชนดคอ

1.1 โพศรมหาโพธ(Ficusreligiosa

Linn) เปนตนไมทจดอยในวงศ Moraceae ม

ความเกยวของกบพระพทธเจาในฐานะเปนตนไม

ทพระพทธเจาประทบนงแลวตรสร มใบคลายรป

หวใจปลายยาวคลายหางผลกนได เปลอกทำยา

ชงหรอตมแกโรคหนองใน ใบและยอดออนใชแก

โรคผวหนง (เออมพร วสมหมาย และปณธาน

แกวดวงเทยน.2547:354)

1.2 โพขนก (Ficus rumphi i

Blume) เปนตนไมทจดอยในวงศเดยวกนกบ

โพชนดแรก (Moraceae) และมลกษณะทาง

กายภาพคลายกนมาก แตโพชนดนจะมปลายใบ

ทยนแหลมสนกวา ใชทำยาได เรยกโพชนดน

อกอยางหนงวา โพปราสาท สนนษฐานวา เรยก

ตามสถานททโพชนดนชอบขนคอตามสงกอสราง

ภาพท1กงศรมหาโพธสายพนธพทธคยา

ทมา:http://images.google.co.th/imglanding?q=

(29พฤษภาคม2552)

เชน ปราสาท เปนตน เนองจากนกไดกนผลไม

ชนดนแลวไปขบถายไวทปราสาทจนงอกขนมา

จากโพทงสองชนดน ผเขยนจะขอกลาว

เฉพาะโพศรมหาโพธเทานน เพราะมเนอหาท

เกยวของกบบทความนโดยตรงและมความหมาย

ตามรากศพททนาศกษายงดงรายละเอยดใน

หวขอตอไปน

2. ความหมายตามนยรากศพท

คำวา“โพธ”มาจากภาษาบาลวา“โพธ”

ซงมรากศพทมาจากพธธาต(ธาตหมายถงราก

ศพท)มความหมายวา ร ลงอ ปจจยตามหลก

ไวยากรณบาลสามารถแปลไดหลายนยขอแสดง

ไวเปนแนวทางศกษา4ประการคอ


2.1 ตนไมเปนทตรสร ความหมาย

น ไมใชชอของพนธ ไม แตหมายถงสถานทท

พระพทธเจาประทบนงกอนตรสร คอ ใตตนไม

ชนดหนง ซงในพระไตรปฎกเรยกวา “อสสตถ

พฤกษ”เรองนศกษาไดจากขททกนกายพทธวงศ

ทไดกลาวถงตนไมทพระพทธเจาประทบนงตรสร

วา“เราบรรลสมโพธญาณอยางประเสรฐทโคนตน

อสสตถพฤกษ” (มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

2539 : 33/20/720) หลงจากทพระพทธเจาได

ตรสรแลวตนไมชนดนจงไดนามใหมวา “โพธ”

หรอ “โพธพฤกษ” (โพธรกข แปลวา ตนโพธ)

และอาสนะทพระพทธเจาประทบตรสรกไดนาม

วา “โพธบลลงก” ซงวนทพระพทธเจาตรสรนน

ตรงกบวนพฤหสบด ขน 15 คำ เดอน 6 (ดวย

เหตนชาวไทยจงกำหนดเอาวนพฤหสบดเปน

วนคร) ตอมาไดเรยกวนนวา “วนวสาขบชา”

และหลงทตรสรแลวพระพทธเจาประทบนงเสวย

วมตตสขหมายถงความสขทเกดจากการหลดพน

จากกเลสอยใตตนศรมหาโพธอย7วน

นอกจากน ในขททกนกาย อปทาน

(มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. 2539 : 33/23/

570) ยงไดกลาวถงชอตนไมทพระพทธเจาทง 24

พระองคในอดตประทบนงตรสรแตกตางกน แตม

ขอสรปตรงกนวา ตนไมทพระพทธเจาตรสร

เดมทจะมชอเรยกอยางไรกตาม ภายหลงท

พระพทธเจาตรสรแลวจะเรยกตนไมตนนน

เหมอนกนหมดวา “โพธ”ตอมาชาวพทธทวไปได

เรยกตนโพธทพระพทธเจาตรสรวา“ศรมหาโพธ”

เพอยกยองพระองคในฐานะพระมหาบรษเอกของ

โลกผตรสรหลกสจธรรมทอำนวยประโยชนอยาง

มหาศาลแกชาวโลก

2.2 ปญญาเครองตรสร คำวา

“ปญญา” ในทน ไดแกญาณ เรยกเตมๆ วา

“โพธญาณ” ซงพระพทธโฆสาจารย (2522 : 3)

ไดอธบายคำวา“โพธ”วาหมายถงญาณในมรรค

4 (โสดาปตตมรรค สกทาคามมรรค อนาคาม

มรรคและอรหตตมรรค)และญานทเกยวกบโพธ

ญาณมหลายขอ เชนญาณ 3 วปสสนาญาณ 9

เปนตน ในธมมจกกปปวตตนสตร วนยปฎก

มหาวรรค(มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.2535:

4/15/22) ไดกลาวถงปญญาทเกดกบพระพทธเจา

ในวนตรสร ไดแก “จกษ” (ปญญาจกษ การเหน

ดวยปญญา) “ญาณ” (การหยงรตามความจรง)

“ปญญา” (ความรอบร) “วชชา” (ความรแจง)

“อาโลกะ” (แสงสวางแหงปญญา) ซงคำเหลาน

มความหมายตรงกบคำวา “ปญญา” ทแปลวา

ความรอบรทงสนและความรอบรทไดจากการ

ตรสรน เองททำใหพระพทธเจาไดพระนามวา

สพพญญ นอกจากน ผอานยงสามารถศกษา

ญาณทเกดขนกบพระพทธเจาในวนทตรสรโดยใช

คำวา “วชชา” หมายถง ความรแจงททรงบรรล

ม3ประการคอ

2.2.1 ปพเพนวาสานสสตญาณ

คอปรชาหยงรเรองราวในหนหลง(ระลกชาตได)

2.2.2จตปปาตญาณคอปรชา

หยงรการจต(ตาย)และการเกดของสตวทงหลาย

(อปปตต) เรยกอกอยางหนงวา “ทพพจกษ (ตา

ทพย)

2.2.3 อาสวกขยญาณ คอ

ปรชาหยงรธรรมททำใหพระองคสนกเลส (มหา

จฬาลงกรณราชวทยาลย.2539:11/305/275)


บรรดาญาณทง 3ประการน อาสวกขย

ญาณถอวาเปนญาณททำใหพระโพธสตวไดนาม

วา อรหง เพราะเปนญาณททำใหพระองคมจต

บรสทธ สะอาดสวาง และบรรลความจรงสงสด

และเมอศกษาตอไป กจะพบวา โพธญาณ เปน

เรองทไดมาดวยความเพยรพยายามของพระ-

โพธสตวทกพระองค เรมตนจากการตงความ

ปรารถนาบรรลโพธญาณ ตวอยางพระพทธเจา

องคปจจบน (โคตมะหรอโคดม) ไดตงความ

ปรารถนาความเปนพระพทธเจาในครงทเกดเปน

สเมธดาบสในสมยของพระพทธเจาพระนามวา

ทปงกรและไดรบการพยากรณจากสำนกของ

พระพทธเจา24พระองควาจะไดเปนพระพทธเจา

พระนามวา โคตมะ (สมเดจพระมหาสมณเจา

กรมพระยาปรมานชตชโนรส. 2537 : 24-26)

หลงจากทพระโพธสตวไดตงความปรารถนาโพธ

ญาณแลวกจะบำเพญบารมจนครบบรบรณทง

10 ประการ จนกระทงไดตรสรเปนพระสมมา-

สมพทธเจา เรองนไดสะทอนแนวทางสความสำเรจ

หลายประการเชน

1) การตงใจอนแนวแนทจะทำ

เรองนนใหสำเรจหรอบรรลเปาหมายทวางไว

ไมวาเรองนนจะยากลำบากเพยงใดกตาม ถงแม

จะตองสละชวตกตองทำ ขอน เปนเรองท

พระโพธสตวทกพระองคตางยดเปนแนวทาง

บำเพญบารมกอนทจะไดตรสรเปนพระสมมา-

สมพทธเจา

2) การทบคคลจะประสบความ

สำเรจในเรองใดเรองหนงไดนนตองไดมาจาก

การลงมอกระทำเรองนนดวยตนเอง มใชเกดจาก

การรอคอยโชคชะตาหรออำนาจเหนอมนษย

บนดาลให

3) การบรรลเปาหมายไดนน

ตองอาศยความต งใจทแนวแน ความเพยร

พยายามและความอดทนอดกลนเปนทสด

2.3 ธรรมทนำไปสการตรสร ไดแก

โพธปกขยธรรม หมายถง ธรรมทเปนไปในฝก

ฝายแหงการตรสร หรอธรรมทเกอกลแกความ

ตรสรม37ประการประกอบดวยสตปฏฐาน4

สมมปธาน 4 อทธบาท 4 อนทรย 5 พละ 5

โพชฌงค 7 และอรยมรรรค 8 (พระธรรมปฎก.

(ป.อ.ปยตโต.2545:273-274)ในประเทศไทยม

การนำเอาหลกโพธปกขยธรรมมาสอดวยงาน

ศลปะเปนสถาปตยกรรมทงดงามภายใตชอวา

“โลหะปราสาท” ทวดราชนดดารามวรวหาร

กรงเทพมหานคร โดยชางศลปไดออกแบบให

ปราสาทม 37 ยอด อนเปนสญลกษณของโพธ

ปกขยธรรม37ประการ

2.4 ชอบคคลทปรารถนาโพธญาณ

และบำเพญบารมเพอตรสร คอพระโพธสตว

จากการศกษาพบวา พระโพธสตวทกพระองค

จะเรมตนปรารถนาความเปนพระสพพญญ

พระพทธเจากอนแลวจงบำเพญบารมเพอบรรล

โพธญาณแลวตรสรเปนพระสมมาสมพทธเจาซง

บารมททรงบำเพญนน ไดแกบารม 10ประการ

ประกอบดวยทานศลเนกขมมะ(การออกบวช)

ปญญาวรยะขนตสจจะอธษฐาน(ความตงใจ

แนวแนทจะทำเรองใดเรองหนงใหสำเรจ) เมตตา

อเบกขา (มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. 2539 :

33/116-162/583-588)

จากความหมายของคำวา “โพธ” ตาม

รากศพทภาษาบาลทกลาวมาจะพบวา โพธ ม

ความหมายมากกวาชอของตนไมชนดหนงทเรา


รจกกนและสะทอนถงหลกการ วธการ และเปา

หมายสงสดทางพระพทธศาสนานนคอโพธญาณ

หมายถงปญญาหรอปรชาหยงรความจรงซงชให

เราเหนวาศาสนาพทธเปนศาสนาแหงปญญาท

มงใหคนเขาถงความจรงและเกดความบรสทธ

หมดจดไดดวยตนเอง ไมใชเปนศาสนาแหง

ศรทธาทมงใหคนเชอและปฏบตตามโดยปราศ

จากเหตผล

โพธกบสงคมไทย

จากเนอหาทกลาวในหวทผานมา อาจ

ทำใหผอานทราบความหมายและความเปนมาของ

โพธโดยสงเขปแลว ดงนนในหวขอนจะขอกลาว

ถงโพธซงเปนตนไมประจำพระพทธศาสนาทเขา

มาเกยวของกบคนไทยและสงคมไทยโดยขอสรป

ไวเปนประเดนการศกษา4ประการคอ

1. โพธ : ตนไมประจำพระพทธศาสนา

ชาวไทยรจกตนโพธในความหมายน

จากการศกษาคมภรทางพระพทธศาสนาทได

บนทกเหตการณสำคญเกยวกบการตรสรของ

พระพทธเจาไว หรอไดรบการถายทอดจากพระสงฆ

ในรปของการฟงธรรม โดยเฉพาะวนวสาขบชาท

ชาวพทธทวโลกตางทราบตรงกนวาเปนวนท

พระพทธเจาทรงประสต ตรสร และปรนพพาน

ซงตนโพธไดเขามาเกยวของกบการตรสรของ

พระพทธเจาในฐานะเปนตนไมทพระพทธเจา

ประทบนงบำเพญเพยรทางจตจนไดตรสร ดงนน

ชาวไทยพทธจงเรยกตนโพธนนวา“ตนศรมหาโพธ”

อนเปนการเทดพระเกยรตคณของพระพทธเจา

ในฐานะศาสดาเอกของโลก และทำใหชาวไทย

มองภาพตนโพธวาเปนตนไมประจำพระพทธ-

ภาพท 2 ตนศรมหาโพธต.โคกปบจ.ปราจนบร

ทมา:http://mytravel.exteen.com(29พฤษภาคม2552)

ศาสนา เนองจากเปนตนไมทพระพทธเจา

ประทบนงตรสรนนเอง

2. โพธ : ตนไมศกดสทธ

การทชาวไทยพทธรและมองภาพ

ของตนโพธวาเปนตนไมทพระพทธเจาทรงประทบ

นงตรสร และพระพทธเจาทรงดำรงอยในฐานะ

ปชนยบคคลทชาวพทธตองสกการบชา จงทำให

โพธเปนตนไมศกดสทธทชาวพทธควรสกการบชา

(เจดย) เชนเดยวกบพระพทธรป สงเกตจากชาว

พทธทวโลกทไปแสวงบญยงประเทศอนเดยตางก

ไปนมสการตนศรมหาโพธทพทธคยาเปนจำนวน

มากในแตละป ทสำคญชาวไทยพทธทมความเชอ

ดงกลาวไมกลาตดหรอทำลายตนโพธ เพราะกลว

จะเปนบาป และไมนยมปลกตนไมชนดนไวทบาน

จะปลกไวเฉพาะทวดเทานน นอกจากน ยงม

ประเพณปฏบตตอตนโพธหลายประการ เชน

การคำโพธททำกนในหลายทองถนโดยมความเชอ

วาเปนการคำดวงชะตาของตนใหมงคง แตท

เหนวาเกยวของกบพระพทธศาสนากคอเปน

สญลกษณของการชวยกนธำรงคำสงสอนของ

พระพทธเจาหรอพระพทธศาสนาใหคงอยตอไป


นนเอง เพราะโพธเปนสญลกษณแหงการตรสร

สจธรรมของพระพทธเจา และการทหลกคำสอน

หรอภาพรวมกคอพระพทธศาสนาจะดำรงอยได

นน จำเปนตองอาศยพทธบรษทส คอ พระภกษ

ภกษณอบาสกและอบาสกาชวยกนสบตอ

3. โพธ : สำนวนไทยกบแนวทางปฏบต

นอกจากทศนะเกยวกบตนโพธท

กลาวมาในสองขอขางตนแลว ชาวไทยยงได

นำเอาคำวา “โพธ” มาใชเปนสญลกษณสอถง

แนวทางปฏบตทดงามผานสำนวนไทยไดแก

3.1 รมโพธรมไทรของลก สำนวน

ไทยขอน เปนการชใหเหนสถานะของพอแมทเปน

ผมอปการคณตอลก ซงพระพทธศาสนาเรยกพอ

แมวา “บพการ” หมายถง บคคลททำอปารคณ

ตอลกกอน (มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. 2539

: 20/120/114) เนองจากพอแมเปนผใหกำเนด

และทำหนาทอนยงใหญทพระพทธเจาทรงแสดง

ไวในสงคาลกสตร ทฆนกาย ปาฏกวรรค (มหา

จฬาลงกรณราชวทยาลย. 2539 : 11/226/212-

213)5ประการคอ(1)หามปรามปองกนไมให

ลกทำหรอเขาใกลความชวทกประการ(2)แนะนำ

ชกจงใหลกทำความดอยางตอเนอง (3) สงเสยให

ลกไดศกษาเลาเรยนตามความสามารถ (4) เปน

ธระจดหาหรอมสวนรวมในการใหขอคดเรองค

ครองกบลก (5) มอบทรพยสมบตใหเมอถงคราว

อนสมควร และไดกำหนดหนาทของลกทดไวใน

พระสตรเดยวกน 5 ประการ คอ (1) เลยงด

ตอบแทนทาน (2) ชวยทำกจการงานของทาน

(3)ดำรงวงศตระกลของทานไมทำใหวงศตระกล

มวหมอง (4) ประพฤตตนใหสมกบเปนทายาท

ของทาน (5) ทำบญอทศสวนกศลใหเมอทาน

ลวงลบไปแลว และเรยกลกททำหนาทตอพอแม

ดงกลาววา “กตญญ กตเวท” หมายถง ลกทด

ตองเปนผรอปการคณทพอแมไดทำแกตนแลว

ตอบแทนพระคณทาน และแสดงออกเพอบชา

คณความดนน

3.2 อย า ห ก ก ง โ พ ธ ม า ร อ งน ง

สำนวนไทยขอนไดนำมาสอนคนใหตระหนกใน

พระคณของพอแมอยาลบหลดหมนพระคณของ

พอแม และไมทำรายพอแม เรองนจะไปสมพนธ

กบคำสอนเรองกฎแหงกรรมทกลาวถง การฆาพอ

แมวาเปนอนนตรยกรรม หมายถง กรรมหนกท

สงผลใหผกระทำไปตกในนรกเปนเวลาชานาน

(มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. 2539 : 35/941-

945) และยงกลาวถงผลกรรมของคนททบตหรอ

ดาวาพอแมภายหลงทตายจากโลกนไปแลวตองไป

เกดเปนเปรตทมรางกายสงใหญเทากบตนตาล ม

มอเทากบใบตาล ปากเทารเขม เรองเหลานไดช

ใหเหนวา การนำเอาพอแมมาสมพนธกบโพธ

ไดสะทอนถงความสงสงแหงพระคณของพอแม

ดงทพระพทธเจาทรงเชดชเกยรตของพอแมไวใน

พรหมสตรจตกกนบาตองคตตรนกาย(มหาจฬา

ลงกรณราชวทยาลย. 2539 : 21/63/107-108)

3ประการคอ

3.2.1 พ ร ะ พ ร ห ม ข อ ง ล ก

หมายถง พอแมเปนพระพรหมของลก ขอน

พจารณาจากหลกคำสอนทยกสถานะของพอแม

เทยบเทากบพระพรหม เพราะพอแมมคณธรรม

ตอลกตามหลกพรหมวหารส คอ มความรก

ความปรารถนาดตอลกอยางบรสทธใจ (เมตตา)

มความสงสารลก เมอเหนลกประสบความทกข

หรอปญหามอาจนงนอนใจไดตองเขาไปชวยเหลอ


(กรณา) มความชนชมยนดในความด ความ

สำเรจของลก (มทตา) และมความเทยงธรรมตอ

ลกทกคน (อเบกขา) และเรยกพอแมวาเปน

เทวดาประจำตวของลก(พรหมาตมาตาปตโร)

3.2.2 บ รพาจา รย ข อ งล ก

หมายถง พอแมเปนอาจารยคนแรกทผใหแสง

สวางทางปญญาและทางดำเนนชวตทดแกลก

สำนวนไทยใชคำวา ปฐมาจารย หมายถง

อาจารยคนแรกของลกเหมอนกน

3.2.3 อาหไนยบคคลของลก

คำวา “อาหไนย” เปนพระคณสมบตของพระ

อรหนตขอหน งทกลาวไว ในบทพระสงฆคณ

สำนวนไทยใชวา พอแมเปนพระประจำบาน

การยกสถานะของพอแมเทากบพระอรหนตเพอ

ตองการแสดงความยงใหญของพระคณของทาน

เปนสำคญ และเรยกพอแมในสถานะนอกอยาง

วา ปชนยบคคล หมายถง บคคลทลกควรบชา

ดวยเครองสกการะและการปฏบตตามคำสงสอน

ของทาน

จะเหนวา สงคมไทยไดนำเอาโพธทเปน

สญลกษณหรอเครองหมายแหงปญญาเครอง

ตรสรของพระพทธเจามาใชในความหมายยกยอง

เชดช ให เกยรตบดามารดาเพอใหลกทกคน

ตระหนกถงหนาทสำคญทจะตองกระทำตอพอแม

เฉกเชนพระสมมาสมพทธเจากไดทรงกระทำเมอ

พระองคยงทรงพระชนมชพอยดวยการเสดจไป

แสดงธรรมโปรดพทธบดาจนทานไดบรรลธรรม

เปนพระอรหนตและเสดจขนไปจำพรรษาใน

สวรรคชนดาวดงสเพอแสดงพระอภธรรมโปรด

พทธมารดาทไปเกดเปนเทพบตรในสวรรคชนดสต

จนกลายเปนธรรมเนยมปฏบตสำหรบผทบวช

เปนพระภกษในพระพทธศาสนาทจะตองไปเทศน

โปรดโยมบดามารดาซงเปนเรองทชาวไทยพทธ

ถอปฏบตสบตอกนมาจนถงปจจบน

4. ตนโพธ : สญลกษณของสถานท

นอกจากตนโพธจะเขามาเกยวของ

กบคนไทยในฐานะตนไมในพทธประวตและหลก

การปฏบตบางเรองแลว ตนโพธยงถกนำมาใช

ตงเปนชอสถานทอกดวยเชนบานหรอวดโพธศร

ตำบลโคงไผ อำเภอขาณวรลกษบร จงหวด

กำแพงเพชร เปนตน บางทองทไดใชตนโพธเปน

สญลกษณประจำทองถนของตนดวยเชนจงหวด

ปราจนบรทใชตน ศรมหาโพธเปนสญลกษณ

ประจำจงหวด ซงตนศรมหาโพธนนอยในเขตวด

ตนโพธศรมหาโพธ ตำบลโคกปบ อำเภอศรมโหสถ

ตามตำนานกลาววาเปนหนอตนศรมหาโพธท

พระพทธเจาตรสร จากพทธคยา ประเทศอนเดย

ทเกาแกทสดในประเทศไทย มอายกวา 2,000 ป

ซงนำเขามาปลกเปนตนแรก ลำตนวดโดยรอบ

ประมาณ 20 เมตร สงประมาณ 30 เมตร ม

เสนผาศนยกลางประมาณ 25 เมตร ตงแตสมย

พระเจาทวานมปะยะดษฐ เจาครองเมองศร-

มโหสถ สมยขอมเรองอำนาจ ทรงเลอมใสใน

พทธศาสนา จงไดสงคณะทตเดนทางไปขอกง

ตนโพธทพระพทธเจาประทบนงตรสร จากเจา

ผครองนครปาตลบตร ประเทศอนเดย แลวนำ

กงโพธนนมาปลกทวดตนโพธศรมหาโพธ ตอมา

ทางจงหวดปราจนบรไดกำหนดใหตนศรมหาโพธ

เปนสญลกษณประจำจงหวดและในวนวสาขบชา

ของทกปจะมงานนมสการตนศรมหาโพธ (ชมรม

คนชอบเทยวแหงเมองสยาม.2548:48)


จากเนอหาทกลาวมาสรปไดวา คนไทย

ไดนำเอาโพธมาใชในหลายมต และในแตละมต

กลวนแฝงนยสำคญเอาไว โดยเฉพาะการนำเอา

ตนโพธมาเปนสญลกษณของสถานทหรอสถาบน

จะมสาระสำคญทแฝงไวทนอกเหนอไปจากการ

เปนสญลกษณทบงบอกใหคนรถงความเปนมาซง

จะไดกลาวรายละเอยดอกครงในหวขอทกลาวถง

ตนโพธกบมหาวทยาลยหวเฉยวเฉลมพระเกยรต

ตอไป

การเดนทางของโพธ : จากพทธคยา

สหวเฉยว

เนอหาทกลาวมาขางตนไดช ให เหน

ความหมายและสาระสำคญของโพธไปแลว ใน

หวขอนจะนำเสนอการแพรเขามาของตนโพธ

สายพนธพทธคยา ตนทพระพทธเจาทรงประทบ

นงตรสรสสงคมไทยจนถงผกอตงมหาวทยาลย

หวเฉยวเฉลมพระเกยรตไดนำเอาตนโพธมาเปน

ตนไมและสญลกษณประจำมหาวทยาลยตาม

ลำดบโดยสงเขปตอไปน

1. ความเปนมาของตนโพธ

กอนทจะเขาสรายละเอยดของการ

เขามาสสงคมไทยของโพธสายพนธพทธคยา

ขอพดถงความเปนมาของตนโพธ ซงในหนงสอ

ปฐมสมโพธ ไดกลาวถงตนโพธ ในฐานะเปน

สหชาต หมายถง บคคลหรอสงทเกดขนในวน

เวลาเดยวกนกบวน เวลาทสทธตถะราชกมาร

ประสต ม 7 ประการ คอ (1) พระนางยโสธรา

หรอพมพา (2) พระอานนท (3) กาฬทาย

อำมาตย (4)นายฉนนะ(5)มากณฑกะ(6)ตน

อสสตถพฤกษ (หลงจากพระพทธเจาตรสรแลว

ภาพท 3ตนศรมหาโพธทพทธคยาอนเดย

ทมา:www.osk101.com(14มถนายน2552)

เรยกวา ตนโพธ) (7) ขมทรพย ๔ มมเมอง

(สมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระปรมานชต

ชโนรส. 2537 : 40) ซงตนโพธทพทธคยาใน

ปจจบนไมใชตนเดมแตเปนตนท 4 โดยมประวต

โดยสงเขปตอไปน

ตนแรก เกดพรอมกนกบวนท

พระพทธเจาประสต(สหชาต)คอวนศกรขน15

คำ เดอน 6 (เดอนวสาขะ) กอนพ.ศ. 80 และ

ยนตนมาจนถงพทธศตวรรษท 2 ในรชสมยของ

พระเจาอโศกมหาราชผทรงเลอมใสศรทธาและม

คณปการตอพระพทธศาสนาอยางมาก พระองค

จะเสดจไปสกการะตนโพธเปนประจำทงเชาและ

เยน เปนเหตใหพระนางตษยรกษต พระมเหส

ของพระองคไมพอพระทย หาวาพระองคทรงเอา

พระทยใสตนโพธมากกวาตนจงสงใหคนเอายาพษ


ไปราดรากโพธ บางแหงกลาววาพระนางสงใหคน

เอาเงยงกระเบนมพษไปทมรากตนโพธจนตาย

ตนทสอง เกดจากตนโพธตนแรก

เรองกลาววาเมอพระเจาอโศกมหาราชทรงทราบ

วาตนโพธตายทรงเสยพระทยอยางมาก ถงกบ

ทรงวสญญภาพ(สลบ)หลงจากทรงฟนจงรบสง

ใหเอานำนมโคมารดตนโพธทกวน และพระองค

เองกทรงคกเขาทตนโพธน พรอมกบตงสตยาธษ

ฐานวา หากวาหนอตนโพธไมงอกขนมาจะไมทรง

ลกขน แมจะสนชวตกตาม เปนทนาอศจรรยยง

ปรากฏวามหนอตนโพธงอกขนมาจรงๆ พระองค

รบสงใหสรางรวลอมรอบและวางยามดแลรกษา

ไมใหใครมาทำลายอก ตนโพธตนทสองนไดยนตน

มาจนถงสมยของพระเจาศศางกา กษตรยฮนด

(บางแหงกลาววาเปนกษตรยมสลม) แหงแควน

เบงกอลรบสงใหคนทำลายวดวาอารามและตน

ศรมหาโพธโดยขดรากขนทงแลวใชไฟเผา แต

เผอญทำลายรากศรมหาโพธไมหมด(สธมมปาโล

ภกข.(แอวสงหเรอง)2540:46-52)

ตนทสาม หลงจากทตนโพธตนท

สองถกทำลายไปไมนาน พระเจาปรณวรมา

กษตรยชาวพทธ ไดมาพบเหนตนศรมหาโพธตาย

ทรงเสยพระทยอยางมาก รบสงใหนำนำนมจาก

แมโค 1,000 ตวมารดตนโพธทตายไปจนชมเปน

เวลาหลายวน ในไมชาหนอโพธกงอกขนมา จง

รบสงใหนำมาปลกขนใหมในบรเวณเดม และ

สรางรวลอมปองกนไวอยางแนนหนา (โพธธรรม

สมาคมในสหรฐอเมรกา.ม.ป.ป.:47)

ตนทสในปพ.ศ.2443เซอรอเลก

ซานเดอรคนนงแฮม(SirAlexanderCunning-

ham) นกโบราณคดชาวองกฤษ ไดเดนทางไปท

พทธคยา และไดพบหนอโพธงอกอยทใตตนเดม

2 หนอ หนอหนงไดปลกไวทบรเวณตนเดม สวน

อกหนอหนงไดนำไปปลกทางดานทศเหนอ หาง

กนราว 250 ฟต รวมอายตนโพธทสถงปจจบน

(พ.ศ.2443-2552)ได129ปปจจบนอยดานหลง

พระวหารมหาโพธ มพระแทนวชรอาสน (รตน-

บลลงก) คนอยระหวางกลาง (วดไทยพทธคยา.

2550:83)

2. การแพรเขามาสประเทศไทย

การแพรเขาไปยงดนแดนตางๆ ของ

โพธทพระพทธเจาตรสรสายพนธพทธคยาปรากฏ

หลกฐานอยในคมภรมหาวงศ(พระมหานามเถระ.

2540:124-137)วาเรมตงแตสมยพระเจาอโศก

มหาราชทสงพระสงฆไปประกาศศาสนายง

ดนแดนตางๆ โดยเฉพาะสายของมหนทเถระกบ

พระนางสงฆมตตาเถรผเปนพระราชโอรสและ

พระราชธดาของพระเจาอโศกมหาราชไดเดนทาง

ไปประกาศพทธศาสนายงเกาะลงกาหรอประเทศ

ศรลงกาซงไดนำเอากงตอนของตนศรมหาโพธไป

ปลกไวทนนดวยจนแพรหลายถงปจจบน

สำหรบประเทศไทยเราไดมพระสมณทต

สายท 9 คอ พระโสณะกบพระอตตระไดมา

ประกาศศาสนายงดนแดนทเรยกในสมยนนวา

“สวรรณภม”เรองนพระพทธโฆษาจารย(2525:

69) พระภกษชาวอนเดยไดบนทกไวในหนงสอ

สมนตปาสาทกาวา

“สวณณภมคนตวา โสณตตรามหทธกา

ปสาเจนทธมตวา พรหมชาลอเทสสนต”

ขอความภาษาบาลขางตนน แปลวา

พระโสณะและพระอตตระผมฤทธมากไดเดนทาง


ไปยงสวรรณภม ขจดพวกปศาจไดแลวจงแสดง

พรหมชาลสตร และดนแดนสวรรณภมไดถก

ตความไปคอนข างหลากหลายในประเดน

จดศนยกลางของดนแดนแถบน ซงนกวชาการ

เชน สจตต วงษเทศ (2547 : 151) ไดกลาวถง

บรเวณทพระโสณะกบพระอตตระมาเผยแผ

พระพทธศาสนาทสวรรณภมเปนครงแรก ไดแก

บรเวณแมนำทาจน – แมนำแมกลอง คอ ทเปน

เมองอทอง อำเภออทอง จงหวดสพรรณบรกบ

บานดอนตาเพชร อำเภอพนมทวน จงหวด

กาญจนบร แลวลงหลกปกฐานพระพทธศาสนา

เถรวาทสบมาจนถงทกวนน

นกปราชญไทยอกทานหนง คอ สมเดจ

พระเจาบรมวงศเธอกรมพระยาดำรงราชานภาพ

(2514 : 15-22) ไดสนนษฐานจากโบราณสถาน

และโบราณวตถ เชน พระปฐมเจดย ศลา

ธรรมจกร เปนตน แลวสรปไววาศนยกลางของ

สวรรณภมประเทศ ไดแก จงหวดนครปฐม และ

ท วดพระปฐมเจดยน เองกมตนศรมหาโพธ

สายพนธพทธคยาอยดวย อกสถานทหนงทม

ตนศรมหาโพธและเชอกนวา เกาแกทสดใน

ประเทศไทย ไดแก ตนศรมหาโพธทวดตนศร-

มหาโพธ ตำบลโคกปบ อำเภอศรมโหสถ จงหวด

ปราจนบร ซงมตำนานเลาถงทมาของตนโพธ

ดงไดกลาวไวแลวในหวขอโพธกบสงคมไทยยง

และเมอดจากอายของตนโพธทวดศรมหาโพธ

กอาจสรปไดวา ตนโพธสายพนธพทธคยาไดเขา

มาสสงคมไทยอยางนอย2,000กวาปมาแลว

มหลกฐานทยนยนถงการเขามาของ

ตนศรมหาโพธไดแนนอนกคอ สมยพระบาท-

สมเดจพระพทธเลศหลานภาลย รชกาลทสอง

ทรงสงสมณทตไปขอกงโพธสายพนธพทธคยา

จากเมองอนราธบร (ประเทศศรลงกา) จำนวน

3 กงมาปลกไวทวดสทศนเทพวราราวรวหาร

วดมหาธาตยวราชรงสฤษฏ และวดสระเกศ

ราชวรมหาวหาร กรงเทพมหานครตอมาในสมย

รชกาลของพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจา-

อยหว รชกาลท 4 ทรงตดตอกบรฐบาลองกฤษ

ทปกครองประเทศอนเดยเพอขอเมลดพนธ

ศรมหาโพธทพทธคยานำมาปลกไวรอบพระปฐม

เจดยทงสทศ และในสมยรชกาลของพระบาท

สมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว รชกาลท 5

รบสงใหนำไปปลกตามพระอารามหลวงตางๆ

(โพธธรรมสมาคมในสหรฐอเมรกา.ม.ป.ป.:48)

ปพ.ศ.2434สมเดจพระเจาวรวงศเธอ

กรมพระยาดำรงราชานภาพ ไดเสดจไปราชการท

ประเทศอนเดยและไดเสดจไปนมสการสงเวชนย

สถานตางๆเมอถงพทธคยามร.เครยสน เจาเมอง

คยาไดจดหนอศรมหาโพธพทธคยาถวายจำนวน

3 หนอ เมอกลบถงประเทศไทยแลว ทรงนำขน

ทลเกลาฯถวายพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลา

เจาอยหวทเกาะสชงจงหวดชลบรซงไดทรงปลก

ไวทวดอษฎางคนมต 1 ตน อก 2 ตนใหปลกชำ

ไวทเขตพระราชฐานทเกาะสชงนน และในป

พ.ศ. 2442 ขณะททรงสรางวดเบญจมบพตร

ไดเสดจพระราชดำเนนไปยงเกาะสชง ทรงทอด

พระเนตรเหนตนศรมหาโพธทชำไวเจรญงอกงาม

ด จงรบสงใหนำไปปลกบำรงไวทสวนดสตและ

ภายหลงจงรบสงใหนำไปปลกไวทวดเบญจม-

บพตร(อรณรงเพชรวฒนา.1สงหาคม2549:

ออนไลน)และในปพ.ศ.2484จอมพลป.พบล

สงคราม นายกรฐมนตร ไดสงผแทนพเศษไปยง


ประเทศอนเดยโดยมนายถวลยธำรงนาวาสวสด

เปนหวหนาคณะ เพอขอใหรฐบาลอนเดยแบงกง

ตอนตนโพธใหแกประเทศไทย และรฐบาลอนเดย

กไดจดสงตนโพธ มาใหประเทศไทยทางเครองบน

จำนวน 5 ตน โดยรฐบาลไดแบงตนโพธปลกท

วดพระศรมหาธาต บางเขน กรงเทพมหานคร

จำนวน2ตนสวนทเหลออก3ตนไดจดสงไปปลก

ทตางจงหวด รวม 3 แหง คอ วดพระมหาธาต

จงหวดนครศรธรรมราช วดพระธาตพนม

จงหวดนครพนม และวดพระธาตดอยสเทพ

ราชวรวหาร จงหวดเชยงใหม หลงจากนก

ปรากฏวามการนำเอาโพธสายพนธพทธคยาทงท

ประเทศอนเดยเองและประเทศศรลงกามาปลก

ตามวดวาอารามและสถานทตางๆอกจำนวนมาก

จากประวต โดยส ง เขปของตนศร -

มหาโพธในประเทศไทยทกลาวมาอาจสรปไดวา

ตนศรมหาโพธคงมผนำเขามาปลกในประเทศไทย

มาไมตำกวา 2,000 กวาปแลว เนองจากโพธ

เปนตนไมทพระพทธเจาประทบนงตรสรและม

ความหมายถงปญญาทนำไปสการดบทกขอนเปน

เปาหมายสงสดของการตรสรของพระพทธเจา

ทกพระองค ตอมาชาวไทยไดนำเอาตนโพธมาใช

เปนสญลกษณของสถานทและสถาบนเพอใช

เปนเครองสอสาระสำคญบางประการ เชน

มหาวทยาลยหวเฉยวเฉลมพระเกยรตทจะกลาว

รายละเอยดในหวขอตอไป

โพธทอง : ตนไมประจำมหาวทยาลย

หวเฉยวเฉลมพระเกยรต

สถาบนการศกษาตางๆ มกจะมพนธไม

หรอตนไมประจำสถาบนของตน ซงพนธไมหรอ

ภาพท 4 ตนโพธประจำมหาวทยาลยหวเฉยวเฉลมพระเกยรต

ทมา:ศนยเทคโนโลยการศกษามฉก.

ตนไมชนดนนจะมความเปนมาทเกยวของกบ

สถาบนดงกลาวหรอถกนำมาใชเปนสญลกษณท

สอความหมายและสาระสำคญบางประการทเปน

แนวทางปฏบตหรอเปาหมายของสถาบนนนๆ

มหาวทยาลยหวเฉยวเฉลมพระเกยรตไดคดเลอก

ตนโพธเปนตนไมประจำมหาวทยาลย นอกจากน

ยงไดนำเอาตนโพธมาสรางเปนประตมากรรม

สญลกษณประจำมหาวทยาลย โดยผเขยนขอนำ

เสนอสาระสำคญของสงทงสองโดยสงเขปตอไปน

1. โพธทอง : ความรงเรองแหง

ผ ก อ ต ง ม ห า ว ท ย า ห ว เ ฉ ย ว -

เฉลมพระเกยรตภายใตมลนธการกศลปอเตกตง

โดยการนำของ ดร.อเทน เตชะไพบลย ไดเลอก

ตนโพธสายพนธพทธคยา ใหเปนตนไมประจำ

มหาวทยาลยและใชเปนสญลกษณทบงนยสำคญ

2ประการคอ


1.1 รมพระบารมของพระมหา-

กษตรยไทยททรงปกเกลาปกกระหมอมใหพสกนกร

ชาวไทยทกหมเหลาอยเยนเปนสขใตรมพระบารม

(พระบรมโพธสมภาร) นยนเกดจากการทชาวจน

โพนทะเลซงมาทำมาหากนอยบนผนแผนดนไทย

เกดความสำนกในพระมหากรณาธคณของ

พระมหากษตรยไทยไดกอตงมหาวทยาลยแหงน

ขนมาและไดขอพระราชทานนามวา “มหาวทยาลย

หวเฉยวเฉลมพระเกยรต” ซงพระบาทสมเดจ

พระ เ จ า อย ห ว เ สด จพระราชดำ เน น เป ด

มหาวทยาลยและทรงปลกตนโพธไวเมอวนท 24

มนาคม 2537 นบวาเปนพระมหากรณาธคณ

อนหาทสดมไดแกชาวมหาวทยาลยหวเฉยว

เฉลมพระเกยรตทกคน

1.2 ความรงเรองแหงปญญา

เพราะโพธเปนตนไมทตรสรของพระพทธเจาและ

มความหมายถงปญญาเครองตรสร (โพธญาณ)

ดงนน โพธจงเปนสญลกษณแหงอรณของความ

รแจง เหนจรง อนนำความสวาง สะอาด และ

ความสงบมาส โลก (มหาวทยาลยหวเฉยว

เฉลมพระเกยรต. 2542 : 45) นอกจากโพธจะ

หมายถงปญญาแลวยงสอถงคณธรรมอกดวย

สะทอนถงใหเหนวา มหาวทยาลยหวเฉยวเฉลม-

พระเกยรตเปนแหลงพฒนาปญญาและคณธรรม

ใหแกเยาวชน ดงบทเพลงมหาวทยาลยหวเฉยว

เฉลมพระเกยรตตอนหนงวา “...ดงโพธญาณ

ยงยนอยคผนแผนดนของไทยเดนไสวในความรค

ยงปญญา เหลองทองประกายดจแสงเทยน สอง

เพยรเรยนรคณคา...”(ไกวลตโลกะวชย.ม.ป.ป.)

บทเพลงประจำมหาวทยาลยหวเฉยว

เฉลมพระเกยรตนไดถกประพนธไวเพอแสดงนย

สำคญของการกอตงมหาวทยาลยแหงนภายใต

ปณธานหรอปรชญาประจำมหาวทยาลยวา เรยน

รเพอรบใชสงคม ซงไดถกกำหนดจากปฏปทา

ธรรมของหลวงปไตฮง และเปนปรชญาการ

ศกษาเพอสงคมหรอปวงประชาอยางแทจรง

นอกจากน ยงเปนเครองหมายใหคนไดตระหนก

ถงการใชปญญาเพอขจดความทกขยากในโลก

ดวยเมตตา และดวยนำใจทใสสะอาดปราศจาก

ความเศราหมอง อกเรองหนงทยนยนความจรง

ขอนได คอ คำพดตอนหนงของดร.อเทน เตชะ-

ไพบลยทวา

“...มหาวทยาลยทตงขน เราจะไมไดทำ

แตเอาชอเสยง แตตองชวยเหลอสงคมและบาน

เมองไดจรงๆ ควรสรางมหาวทยาลยทดสมบรณ

แตเราไมหวงผลกำไร เอาเพยงแคใหพงและ

พฒนาตวเอง ใหมคณภาพมาตรฐานทด ผมเหน

วาการสรางคนดเปนการดำเนนรอยตามเบอง

พระยคลบาทของในหลวง”(นรตม.2551:117)

ประเดนนเองททำใหเราเหนเปาหมาย

ของการศกษาทเขากบหลกปรชญาทวาการศกษา

เพอปวงประชา เรองทยนยนความจรงขอนศกษา

ไดจากปรชญาการศกษาของมหาวทยาลยตอน

หนงทวา

“มหาวทยาลยหวเฉยวเฉลมพระเกยรต

ตงปณธานทพรอมจะกาวไปขางหนาอยางมศกด

ศร โดยมงจะบำเพญประโยชนตอสงคมและ

ประเทศชาตในดานการศกษาดวยความเชอวา

การศกษาเปนปจจยสำคญตอการพฒนาคณภาพ

ของชวตและประเทศ และดวยสำนกแหงเมตตา

ธรรมตามเครองหมายของมหาวทยาลย(ตวอกษร

จนทอานวาตวเสยง )” (มหาวทยาลยหวเฉยว

เฉลมพระเกยรต.2542:43)


เนองจากปณธานหรอปรชญาประจำ

มหาวทยาลยดงกลาวไดถกกำหนดขนโดยคณะ

ผกอตงมหาวทยาลยภายใตองคกรการกศล คอ

มลนธปอเตกตงททำงานรบใชสงคมมาโดยตลอด

ซงกตองพดกนตอไปวา การทำงานรบใชสงคม

ของมลนธนมรากฐานมาจากอะไร เมอสบคนไป

กไดพบวามาจากปฏปทาธรรมของพระภกษชาว

จนในพระพทธศาสนานกายมหายานรปหนงนาม

วา หลวงปไตฮง ซงทานไดอทศชวตทำงานเพอ

พระศาสนาและการชวยเหลอผคนในสงคมตลอด

ชวตของทาน และเมอสบคนตอไปวา หลวงป

ไตฮงไดนำหลกการทำงานเพอสงคมนมาจากทใด

กไดพบวา หลกการทำงานเพอสงคมของพระ

ภกษในพระพทธศาสนาไดถกแสดงไวในคราวท

พระพทธเจาจะทรงสงพระสาวกไปประกาศ

ศาสนายงดนแดนตางๆ ททรงตรสไวในพระวนย

ปฎก มหาวรรค (มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

2539:4/32/40)วา

“ภกษทงหลาย เธอทงหลายจงจารก

ไปเพอประโยชนสขแกชนจำนวนมาก เพอ

อนเคราะหชาวโลก เพอประโยชนเกอกลและ

ความสขแกทวยเทพและมนษยทงหลาย”

จะเหนวาหลกการดงกลาวเปนจดยน

ของการทำงานเพ อส งคมของพระภกษ ใน

พระพทธศาสนาทงฝายเถรวาทและมหายานท

ยดถอปฏบตกนมาในทกยคทกสมยและในทก

ประเทศทพระพทธศาสนาไดแผเขาไป

2. พระบรมโพธสมภาร : ประตมา-

กรรมสญลกษณมหาวทยาลยหวเฉยวเฉลม

พระเกยรต

นอกจากผกอตงจะไดกำหนดเอา

ตนโพธเปนตนไมประจำมหาวทยาลยแลวยงได

กอสรางประตมากรรมประจำมหาวทยาลย โดยใช

ตนโพธเปนสญลกษณและเรยกประตมากรรม

นวา “พระบรมโพธสมภาร” หมายถง รมพระ-

บารมของพระมหากษตร ย ไทยท ปก เกล า

ปกกระหมอมใหประชาชนชาวไทยทกหมเหลา

อยเยนเปนสขภายใตรมพระบารมของพระองค

ดวยจตสำนกในมหากรณาธคณของผกอต ง

มหาวทยาลยแหงนตามทกลาวแลวในขอท 1

ประตมากรรมพระบรมโพธสมภารนไดรบการ

ออกแบบจากอาจารยชลด นมเสมอ ประตมา-

กรรมดงกลาวนอกจากจะหมายถงพระบารมของ

พระมหากษตรย ไทยแลว รายละเอยดของ

ประตมากรรมยงไดถกออกแบบใหเปนสญลกษณ

ภาพท 5ประตมากรรมพระบรมโพธสมภาร

ทมา:ศนยเทคโนโลยการศกษามฉก.


ของสถาบนหลกของประเทศไทยทง 3 สถาบน

คอ

2.1 หนแกรนตสแดง หมายถงสถาบน

ชาต ไดแก แผนดนไทยและพสกนกรชาวไทยทก

หมเหลา

2.2 ตนโพธ (รวมถงกงกานสาขาและ

ใบ) หมายถง สถาบนพระมหากษตรยไทยทแผ

พระบารมปกเกลาปกกระหมอมชาวไทยทกหม

เหลาใหอยเยนเปนสข

2.3 พระธรรมจกร ซงอยบนสดตรง

กลางของประตมากรรม หมายถง สถาบน

พระพทธศาสนา พระธรรมจกรไดถกออกแบบ

ใหรายลอมดวยจกราวธ โดยมความหมายวา

พระราชอำนาจของพระมหากษตรยทดำเนนไปใน

วถแหงธรรมะ

จะเหนวา สญลกษณของมหาวทยาลย

หวเฉยวเฉลมพระเกยรตไดรวมเอาสถาบนหลก

แหงประเทศไทยไวในสงเดยวกนอยางลงตว อน

เปนภมปญญาของผออกแบบใหเปนสญลกษณท

เปนรปธรรมแหงความกตญญสำนกในพระ

มหากรณาธคณอนแสดงแนวคดเกยวกบสถาบน

สงสด ไดแก ชาต ศาสนา และพระมหากษตรย

(กรรณการตนประเสรฐและคณะ.2545:342)

จากเนอหาทกลาวมาทงหมด สรปไดวา

“โพธ” คำนมสาระสำคญทมากไปกวาพนธไมท

เราคนเคยกน เพราะสาระสำคญของโพธอยท

ปญญาและพระบารม ซงผกอตงมหาวทยาลย

ไดนำสองเรองนมาบรรจบกนไดอยางลงตว ดวย

การกอตงมหาวทยาลยเพอปวงชนแหงนขนมา

ให เปนบอเกดแหงปญญาและคณธรรมดจ

แสงทองทสองประกายสผนแผนดนไทยใหแก

เยาวชนเพอธำรงรกษาไวซงชาต ศาสนา และ

พระมหากษตรยไทยใหรงเรองพฒนาสถาพร

ดงโพธญาณของพระพทธเจาสบตอไป

เอกสารอางอง

กรรณการ ตนประเสรฐ และคณะ. (2545) ปอเตกตง บนเสนทางประวตศาสตรสงคมไทย. พมพ

ครงท2.กรงเทพมหานคร:มตชน.

ไกวลตโลกะวชย.(ม.ป.ป.)“เพลงมหาวทยาลยหวเฉยวเฉลมพระเกยรต”[แถบบนทกเสยง]สมทรปราการ:

มหาวทยาลยหวเฉยวเฉลมพระเกยรต.

ชมรมคนชอบเทยวแหงเมองสยาม.(2548)เทยวไทยใหสนก 76 จงหวด.กรงเทพมหานคร:กดมอรนง.

นรตม. (2551)คอพอพระ คอผให... อเทน เตชะไพบลย. กรงเทพมหานคร : อมรนทรพรนตงแอนด

พบลชชง.

พระธรรมปฎก. (ป.อ. ปยตโต) (2545)พจนานกรมพทธศาสตร ฉบบประมวลธรรม. พมพครงท 10.

กรงเทพมหานคร:สอตะวน.


พระพทธโฆสาจารย. (2522) สมนตปาสาทกาย นาม วนยฏฐกถาย ตตโย ภาโค. พมพครงท 9.

กรงเทพมหานคร:โรงพมพมหามกฎราชวทยาลย.

___.(2525)สมนตปาสาทกาย นาม วนยฏฐกถาย ปฐโม ภาโค.พมพครงท6.กรงเทพมหานคร:

โรงพมพมหามกฎราชวทยาลย.

โพธธรรมสมาคมในสหรฐอเมรกา. (ม.ป.ป.) บทเรยนพทธประวต. พมพครงท 2. กรงเทพมหานคร :

โรงพมพอกษรสมย.

มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. (2539) พระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

กรงเทพมหานคร:โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

มหาวทยาลยหวเฉยวเฉลมพระเกยรต. (2542) มหาวทยาลยหวเฉยวเฉลมพระเกยรต. พมพครงท 2.

สมทรปราการ:ดานสทธาการพมพ.

พระมหานามเถระ.(2540)มหาวโส ปฐโม ภาโค.กรงเทพมหานคร:โรงพมพวญญาณ.

ราชบณฑตยสถาน.(2546) พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542.กรงเทพมหานคร:นานม

บคสพบลเคชน.

วดไทยพทธคยา. (2550) 50 ป วดไทยพทธคยา อนเดย. กรงเทพมหานคร : อมรนทรพรนตง แอนด

พลบลชชง.

สมเดจพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระยาดำรงราชานภาพ. (2514) ประชมนพนธเกยวกบตำนานทาง

พระพทธศาสนา.กรงเทพมหานคร:โรงพมพรงเรองธรรม.

สมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระปรมานชตชโนรส. (2537) ปฐมสมโพธ (ภาษาบาล) ฉบบแปลจาก

คมภรใบลานอกษรขอม. กรงเทพมหานคร:สหธรรมก.

สจตตวงษเทศ.(2547)ชาตพนธสวรรณภม บรรพชนคนไทยในอษาคเนย. กรงเทพมหานคร:มตชน.

สธมมปาโล ภกข . (แอว สงหเรอง) (2540) เมอพระเจาอโศกมหาราชเปนใหญในแผนดน.

กรงเทพมหานคร:โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

อรณรง เพชรวฒนา. (1 สงหาคม 2549) “ตนพระศรมหาโพธ” [ออนไลน] แหลงทมา : http://

www.thaigoodview.com(23ธนวาคม2551)

เออมพร สมหมาย และ ปณธาน แกวดวงเทยน. (2547) ไมปายนตนของไทย 1. กรงเทพมหานคร :

โรงพมพเอชเอนกรป.

โพธิ์ :...

Documents