E Tl

TREANTON e kaver peb tra

· Harnachol!, Kinkailherez, Glaou, Koat "an Nord" ·-

Houarn Ha kement Ira ho peus ezomm

· en ti war~dro an ti hag en tiegez

G

Tl TREANTON E LANDIVISIAU

War Blasenn an iliz ha plasenn Lourdes Telefon 7

E KASTELL-PAOL war ar Blasenn Vras

Telefon 130

•

KROAZ BREIZ GENVER

PRIZ!OU: Koumananl ordinal (eur blaaz) Koumananl a zikour Kou manant a enor ....... .

351!) lur 5010 lur 800 lur

NIV. 21

1. Evit kement a zell ouz danvez-s/crid ar aelaouenn : s/criva da renèr Kroaz Breiz : Mr l'abbé Jean-François Falc'hun, profes­seur au Grand Séminaire de Quimper (Finistère).

2. Evit kement a zell ouz K oumanantou ha pro tou, skriva da : Mr l'abbé Laurent Bleunven, rectP•Jr. Ploinelin, par Quimper, (Fi­nistère). C.C.P. 1266.53 Rennes.

.

TAOLENN Goueliou ar miz lAn Tadl ... ,................. Pajenn 2 Sant loeiz-Vari a Voniort !Y. Tranvou~z, S. M. M.) . . . . . 3 Da belec'h ez a ar bed ? il. B.l . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . 4 An hent kaz !Yann Kerloar) ....... "·............... 6 Ar spilhenn aour !Yann Tranvouez) . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 Gwechall e Kerwenn : lest ar pemoc'h !H. Gre~) . . . . . 11 Tenzor an dintin gaz !Ab Suliol ....... ··..... . . . . . . 13

Keg_i.nerez lit. Ker lann) - Keleier·, ....... '!'2. <o\11\!Ui~EOUE)_- '14 levnou ...... _. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. (liji~Wal. . - 15

-·- - - ,,.. . ~-- . . .

Gant an niverenn:-m;:ul. e koumans adarr.e eur goumanant nevez. Deuet eo et a ar mare da baea, ha karout a rafemp · ne zalefec'h lœC

da zigas d'camp ho sl<odcnn a 350 lur evit 1D50. Bennoz Doue a üwaromp d'al lennerien o deus nevezet o c'houma­

nant a-benn vremai'i. Anaoudek bras omp d'ar re o deus bet ar vadelez da zigas. cl'eomp muioc'h eget ne c'houlenlied di.ganto:

Fizi.ans hon eus e talc'ho pep hini d'e· goumanant. N'eo ket p'emar. ar goüarnamant o · tigeri dor ar skoliou d'hor yez eo e c'hellfec'h c'houi leze! KROAZ BREIZ da verve!. Hen aber a rafec'h o kenderc'hel da zigemeret ar ge1aouenn li.ep paea. Ar pez, siouaz, a ra kalz .

D'an dilerc'hidi kaledet aber unan a zaou: pe digas d'eomp ar pez 'zo dleet, pe kregi en o ftucnn da 18:-ret ehana-krenn kas d'ezo mui s.r gelaouenn ...

Erudit KROAZ BREIZ, l<lasl<it d'ezi lenncrien nevez. Hor zikourit da gaeraat c'hoaz hor c'helaouennig.

REVUE MENSUELLE

Ar merour : Mo l'Abbé BLEUNVEN Recteur, PLOMELIN, par. Quimper ,

AH. i\!EROUR

Ti. Moulerez Kreiz Breiz 36, Rue Richard-Lenoir, RENNES

t GOUEliOU AR MIZ t 1 genver '1950, sul: deiz IŒnta a.r

bloaz. Eur ·bedenn a raimp evit kreg'i gant

ar bloaz nevez : « Aotrou Doue, àr bloaz nevez-ma:fi n'eo ket hefivel Oüz hini a-1~ bloaveziou ali. Hemaîi eo .- ar bloaz santel, an hini a zo roet deomp gant hoC'h Iliz, evit rapari an amzer dremenet, stourm. gwelloC'h ouz hon techOù fall, ren eur vuhez kristenoc'h, l)a tenna war ar bed ho pardon hag ho. pennoz. Evit l:ms al labOur-ze . da benn, evit beza bemdez, hep- fallgaloni, -diskibien vat deoc'h, roit deomp, Ao­trûu, ho sklerijenn hag ho nerz.

5 genver, yaou a bad Roazon.

ill

sant lioftvoion,

Ar zant-mafi, e.ur mignon bras da Nominoe, roue Breiz, a bectas lmls, asamblez gant e venec'h, evit silvidi­gez hor bro. Eun deiz, ez eas da Rom, e ana Nominoe, da ginnig d'an Tact santel ar Pab Leoll IV,_ em' gurunenn aour ha perlez, e testeni eus e garan­te'z. Ni ivez, pedomp evit hor bro ; be­zomp atao feal d'an Iliz· sa1qtel katolik Mar gellomp, deomp da 'Rom evit ar bloa.z santel. Ha ma n'ber gellomp ket, unanomp ·hor pederinoü gant re ar bir­c'hirined evit goulenn digant Hàr Zal­ver Jezuz-Krist réi sklerijenn ha ne.rz d'e Vikel bras, qa _ lakaat ar peoc'h e pep lec'h ha da skigna e -rouantelez war ar bed abez.

6 genver: kouei ar Rouaned, ha gwener Iœnta ar miz. « Setu ma teuas Rouaned-Vaj eus

bro ar- Zav-heol » ... Gaude ar bastored, setu ar Rouaned o tant da adori ar Mabig J ezuz ha da ginnig deza:fi o frofou. An hall a zo galvet ... ar re vras, ar re vihan, ar re baour, ar re binvi­dik, eus pep bro, eus pep gouenn. 0 Kalon Zakr _Jezuz, slderijennit an hall eneou- ha sachit anezo davedoc'h.

8 genver, sul : gouel ar Familh zan tel. Na kaera taolenn hini ar Familh

zante! e Nazared ; ne oa na bras na brudet dirak an dud. Met enni lîamm ar garantez ténera hag ar zentidigez a stage an d-ud an eil ouz egile, ha .dre

2

-ze ·Doue ·a zelle gant plijadur ouZ ar familh... Dre vadelez ar C'hrist, hor familhou kristen a die beva enna an hevelep karantez etre ar priejou, -h3.g ive etreZo hag o.- bugale, an eil o poa­

-Dia,_ ev-it- _egile, oc'!"). en em _ ziko-qr da wellaat bemdez: evelse eo e. vezint dirak Doue hag an duel eur ~lderijÈmri-- :ctal~ vou dus.

llll

15. g.enver, eil sul goude al~ Rouâùed. << Gi'it, eme ar Werc'hez var( da zer~

vijefien Kana, kement tra a lavaro deoc'h va Mab. » beomp-ni e la var _ivez kement ail : sentomp outf bepred ha war an taol, hag e raimp e.ul labour souezus evit gloar Doue ha silvidigez at· bed.

18 genver, merc'her : gouel Kador Sant Per e· Rom. Ar gador-ze eo tron ar Bàbed, hini

Sant Per da genta, hirio hini Pi. ·XII, an 266et Pab gaude s~nt- Per ... M1.1.ioc'h eget bi::;koaz, en em stardomp hoU en dro d'ar gador-ze .. J\_c'hano_ e teu_ deomp pep sklerjjenn ha pep nerz, sklerijenn ha nerz Hor Zalver Jezuz-Krist-.

25 genver, lnet;c'her Pao! da Zoue.

distro sant

Sant Paal ne oa betek ·neuze_ nemet · bo9ri'eo · krisa ar gristenien. Gal v Doue war hent Damaz, a zo- bet kre:fivoc'h eget e gounnar : hiviziken e vezo .. an abostol birvidik, pepred war an da~ chenn evit enar an Doue madelezus ; hag eun devez, e Rom, e Vo- dibennet abalamour d'e garantez evit e Zoue ... D'an hini a zalc'h fiziafis, Doue. ne nac;h morse e bardon, hà gant ar wasa pec'herien, e c'hell e. c'hnis Über- -àr wella ebestel. Goulennomp ar c'hras ela veza stourmerien garantezus evit ho Mestr.

29 genver, .. pevare sul gonde ar Rouaqed. «·Perak ho peus aon, tud a· nebeùt

a feiz ? » erne Jezuz d'e eb€istel e lti'eiz ar mor kounnaret... Lakoinp:hof_Iizié.îis e Jezuz, ar Mestr holl-c'hàlloUduS·.- Pa vezer- -he:fichet ha diwé!-llet_. gal_ltafi·; _ ne vez ao11 ebet -da __ gaout.

AN TAD.

Sant Loeiz m. Vari a Vonfort (Kendalc'h)

MISJONER AR PAB

Hep gouzout dezo, enebourien Loeiz- · · Vari, o tenna diganta:fi renerez ospital 'PoitierS, -a -zo oc'h. aber labour Doue. Loeiz-Vari a 'Vontfort a zo. enna:fi dan­vez eur misioner, ha mail e'o e lakaat 'Yar· an dachenn. Taolet gantafi cliazez -urz- Leanezed ar Furne.z, e rank kregi · bremafi gant eun ero ali, ha betek fin e·. v.uhez ne vez·a hiviziken nemet eur ntisioner, hag a- ouezo koulskoude es­pern eun nebeut amzer bep ar mare da zoursial ouz e ene.

Petra 'zo a-nevez ? War an hent c wele.r o tant eur beleg diskabel, e dog clindan- e v.rec'h ; en e zorn dehou eur v_az, be_get gant _ eur groaz ; - en c zorn kleiz eur japeled.

-Eur pennadig warierc'h, setu tri pe be:var baotl· yaouank, o pedi ivez, hag o -·saCha d'a heul eun azen sammet gap.t diou baner; N'eo ket• marc'hadourien int- koulskoude, rak n'eus ganta nemet eon nebeut '.leoriou, kimtikou, bannie­lou, taolennou, chapeledou.

Emaint degouezet en eur bm·-rez ... Epad m'ema:fi Loeiz-Vari oc'h adori -Hor Zalver en Ilfz, unan eus ar bao~ tred yaouank a dap eur c'hloc'hig, hag a dremen dre. ar vourc'h- en eur gana :

Alm·te ! Alerte l AleTJ;e ! La misSi-On est ouverte. Venèz-y t_ous) -mes bons amis) ~Venez ga'gner le Paradis !

Kerkent ema:fi an teodou a labourat. Ar c'helou a red a. di da di, be tek ar c'harteriou pella : « An tad Monfort a zo en em gavet da brezeg deomp ar­mision. »

Nebeut goude ez eus 1-mvet _e,un ti evit loja an tact hag e leaned, e bao­

. tred yaouank. An ti a zo anvet :raktal « ar Brovida:fis », hag ena e vezo roet e_ bred da be.p paour a deuio d'ar- mi­_sion .. B_emdez _zoken e vezo pedet unan _,pe,-ltri.an àllezo da- gemer plas ouz taol

.: e_--k-iChen an tact:

Er :miSion;- --Loeiz-Vari ne glask ket dastum brud : e ·c~hoant e.o kentelia, hà---:Pep tra a zo renket evit se. Kate-·

ld_z eo e ray peurliésa epad ·ar misioil. Bugale_ ha kerent, hall e teuint an- eü. goude. egile_ da ziludua a spered. l\)'"eu­ze, evel b1:emafi, ez ae buan da ne~raig ar . pez a veze bet de.sket er c'hatel~:Jz,

hag ar feiz a yae war zis_~ar. dre ma · ve.ze dillo ankounac'ha.et ar c'hreafisou.

E sl-wl an tadou Nobletz ha Maner oa bet Loeiz-Vari dre an aotrou Len-: duger. Evelto e laboure : evit- ·sikour ar wirionez d'en em zila er sper(':jou~ pout awechou, e. rae ivez gant taolen'-:­nou l-ivet war banneliou. Epad ar mi-­sion abez e chom ar bannielou a istri­bilh ouz mogeriou pe bilierou an --iliz·; di§pleget e vezent, ha pep hini a c'hell_e c'hoaz dont da zelle.t outo epad- .~n -amzer vak ~

Setu . bremafi Loeiz-Vari er. g:adcir. Mar dea re,.vihan an ·iliz evit niver'·an dud, e sav war eun dorg·enn pe -aW'e~ chou zoken en eur wezenn. An dùd -:a Zo en dro deza:fi, pep hini a klask.tos ... taat ar muia: mar geU. Goulen_n a-.~ _i'a peoc'h: « N'~n _em waskit, eri1ezafi. Doue en deus roet- nerz d'am mouez· dâ vont betek pep hini. Holl e klevot mat ac'hanoun. » Hag e vouez a- zav,- -ner­zus, gredus, diskenn a ra e goueled ar c'halonou.

Gwe.ch- zoken ec'h en em laka an dud da ouela ha da zifi'ônlm kement ma. rank- lavaret an . tact : «. -En- -.an' Doue, ne do:fivit ket ken kre:fiv, mirout a rit ouzin da brezeg ! » Awechou all e prezeg en t;un doare · dic'hortoz : -_ ne ra nemet sevel e groaz dirak daoula­gad an hall, ha mont goudeze .da rei eur p'oaz ali da bokat. Awalc'h adc;tr­re da lakaat ar c'halonou. da deneraat. Awechou ivez, an Tact a c'hoari eun arvest, eve! hin-i an· treménvan. über a ra, en eur gador-vrec'h, ar 'c'hla:fivour tost' da verve! ; en e gichen, a bep tu, eur beleg all, roet dezafi an ana a ael mat pe a spe,red fall, _hervez m'ema::fi. en tu dehou ·pe a gleiz. An eil .goudé· egile, e kuzuliont an den war e dl''e'-: men van ... Taolenn ar maro mat a jomo peU amze_r e __ e:fivor ar gristenie_n ..

Y. TRANVOUEZ, S.M.M.

/Da 'gendeTc'hf!l.)

(})a ~lee' h e~ a evt ,fted ? D'ar. mare ma skrivan -ar pennadig~maiï., ar blo.az a zo war-nes mont

d'ar bed ali ... Eur bloaz rust e vezo bet evit kals, eur bloaz ha n'en do ket degaset d'an dud paour ar madou prisius m'edont, lœment all, war .c'hed anezo: ar peoc'h, diazezet war ar justis hag an urz vat.

Evel. eun den bet an· derzienn vras gantafi, ar bed a zo c'hpaz klailv. Pella ma· c'heller gwelet e chom c'hoaz teilval ar goabrenn. Enkrez er sperejou 1· Ha peactra a zo, pa ouezer penaos emal'i an traou

dre ar broio.u. Ér penn all d'ar bed, du-hont eu tu ma sav an heol, e kendalc'h

ar brezel da skigna an dismant-r hag ar maro ... Ar Chin, a c'l:l;eller lava· l'et, _a Zo hall a-vremaü etre daouarn ar gomunisted. Pa ouezomp pegen dizakr ha dizoue int, ez-eus lec'h da gaout aon bras' evit misionou katolik ·ar vro-ze.

Daoust d'al lorc'h a zo enno, e kreder koulskoude-·ne c'hello ket mistr.i nevez ar Chin aber ar pez a garint er vro divent-se, o veza m'o deus an dud pennou kalet, ha m'co gwriziennet doun en _o c-'hreiz a-r- gizlüu hag' ar q'hredennou koz.

Gwasoc'h, s'iouaz, eo evidûmp· breze! an Indo~Chin, digoret ouspeniL pevar bloaz 'zo, ha ne weler c'hoaz ·termen ebet dezal1.

Perak, a glever kals tud o .lavaret, peral{ kenderc'hel gant. ar brezel-ze ha ne ra· nemet rivina hor bro hag bada l~mï.vou er familhou? -- Eur guden eo, e gwirionez, hag a ro kals poan-benn d'ar gouarnamant, hag a zo diaes bras da zil uia.

Gaude ma 'z eus bet disj:ügnet lœment all gant ar vro-Ze, goude ü1a. 'z eus enni kement a Fransizien Ctud er c'hargou, kenwcrzouri8n, misione­rien), gaude ma 'z eus etouez ar bobl mi.gnoned niat deomp, ha posubl eo mont kuit, ha lezel al Iamponed a ra brezel deomp da flastrà pep tra ? Eno eman. an dalc'h !

-Ha ma lezfe"mp an Indo-Chin en· he roll, piou c'he1l lavaret ne glasko __ ket ar c'holoniou all hor c'has er-maez d'a zro?

En Douar Zan tel, a drugare Doue, gaude eleiz a zistruj, ez. eur .deuet abenn da. lakaat fin d'an drailh etre Juzevien hag Arabed, a jorn _atao imm.oret an eil eliep egile ... E mïz kerzLl' koulskoude, eo bet devet Iliz ar C'hinivelez e Bet!P.em, a oa ana aneZi e- niver~nn diweza «Kroaz-Breiz»: darvoud pe dorfed, n'ouzer ket c'hoaz !

Tostoc'h deomp, broiou Europa o deus cloare da veva e peo~'h. Met e gwirionez, bresk meurbet eo ar peoc'h-se.

funerikaned ha Rused, bet mfgnoned evit rei lamm d'an Alamaned, a zell hirio an eil ouz egile gwasoc'h eget ki ha kaz. Eus an daou Ou, war zigarez diwall ar peoc'h, emae'r oc'h aber armou ken na wic'h. Ti·u­builhus awalc'h eo! Hep mar ebet eo. fur d'ar broio.u en em Iakaat e stad d'en _em zifenn. Met pebez follentez n'eo- Iœt klask renka. dre ar brezel an trao\l fuilhet !

EVit kenier lafis ha beza ar re greilva, eo o deus ar Rused· hualet, enep pep gwir, hall rouanteleziou bihan kreiz Eüropa. Broiou pa.our, ·chaden­uet, hag a !j2ar bremafi · petra eo ar baradoz -komunist a glasker skigna. dre ar bed !

Er Pologn, en· Hungaria, er Tcheko-Slovakia, hag e meur .. a vro ail, an Iliz a zo gwasket e pep doare. Ne skuilher lœt gwad ar grl.stenien, mar karit, evel gwech~ll, met skei a reer dizam:;t-nt war an eskibien hag ar

Veleien; hag .ar pez a glasker cire ena eo dont a benn, nebent ha nebeut, da laza feiz an dud ·fidel. « Skei a reot war ar pastm', erne an A viel, hag ar vandenn defi.ved_ a yelo du-mafi du-hont. » '

Bihan· ez a c'hdaz ar galon o soüjal en doare euzus m'co bet g-wall­gaset ar C'hardinal Mindzenty ha kals re all, siouaz, ha ne glever ano ebet anezo mui.

Komzou Hor Zalver d'e ebestel a gendalc'h da zant- da wir evit ar re a zalc-'h o fias: « Heskinet e viot ·abalamour clin-me».

Ha g·aneomp-ni, er Fraiis, penaos e ya an traou ? Ne 'z eont ket .kaer! Epad m'email an Alamaned o sevel o c'hein, o tig-eri o uzinou bras,

ni amafi a zo atao oc'h en em zebri. Ar gouarnamant n'en deus dalc'h n~- gano{td ebet da lakaat urz er vro, flastret muioc'h-mui- dindan ml tailhou. Ar pez a zo ret evit beva a jorn ker, ha kals tud o deus· mil boan o skoulma an .daou benn. Freuz ha klemmou a deufe ac'hapo, ne vefe ket a. lec'h da veza souezet. Hag evelse e. pado an traou keit ha ma ne glasko an deptiteed nemet di wall_ o fias ha tremen diouz an dud, e lec'h

· gouarn- e gwirionez-; hag ive, keit ha ma ne va~eint ket hervez lezennou ·noue·· hag e justis. . .

War ar ·poe nt-se, ganèomp-ni; katoliked, e chom a tao ar biz en hor genou evit ar pez a zell ouz frankiz ha justis hor skoliou kristen. Hon dever 'eo muioc'h-mui derc'hel start, chom unanet e-vit g·oulenn ·grofis hag azgoulenn ar pez a zo dleet. deomp gant ar vro.

EVel a welit, ar zell graet ganeomp war. ar bed n'co nemeur dienkrezus. Koumoul du a zo a bep tu, ha touellet e vijemp da lavaret eus ar- bloaz koz komzou ar barz : -

. « Poent · eo dit, bloaz leaz milliget ~uitaat ar bed ganez gwaslœt... »

Met gouzout a reomP n'eo ket _ar ·bloaveziou eo a ra ar gwalleuriou, met an dud o unan, dre o follentez. I eta eo a zo da jeflch, evit ma 'z aio gwelloc'h an traou. ·

Evit al labour-ze, an Iliz a c'hortoz kals eus ar bloaz nevez: bloa'li bras bloaz ·santel ar Jubile.-

O~z pep hini ac'hanomp eo e c'houlenn an Tad santel ar Pap distrei ouz Doue hag en em zantelaat. Seul dristoc'h_ eo stad ar bed, emezafi, seul bounneroc'h eo dever ar gatoliked da veva er peoc'h hag er garantez kenetrezo, da rei ar skouer vat ·d'ar re ali.

Eur bloaz nevez a .zo iltao _eur bloavez niat evit ar re a gar Doue hag a aar klask e steredenn e kreiz feüvalijenn . nozveziûn ar bed-maü.

Setu perak, daoust da bep tra:

« Lezomp adrefiv an dristidigez ha deomp gant fiziafis er bloaz nevez.· » L. B.

111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111

Giz nevez ...

.. 1-"---"-

5

'!

AN RENT KOZ Komzou·: Y"''" l<lill.lOJI/1. Ton : ,Yann i<ERRIEN 1/J

j

1

.. . 1[\

!

1

1 li 1 :1

il 1

1

1

1

lill 1

1

l' li ·'

ii 1 1 1,

!1 1 i!

Bez' ez eus e ldchen du-mail Eun hent amzeriou tremertet; Ha gant an dud anlmunac'haet; Eun hent koz, don, ha sioul-:lœnafi, Hanter mogeriet gant an dt·ez, l{azi-toennet gant ar gwez .. Bez' ez eus e kichen du-maii Eun hent koz, dQn ha sioul-kenaii .

1\'Iont 'ya.,· kammigellék ha kuz, A-dreuz parkou ha lanneier, War-zu ·an dremmwel er pelldet•; 'Trezek eur gêrig· kevrinus (2) .. Pell 'zo d'ar gêr-ze ne da den, Hag he ano n'ouzer ket ken. 1\'Iont y à, liammigeliek ha. kuz, 'Trezel!;: eur ·g·êrig Iœvl'inus.

Hl

En eur c'hroazhe:nt ez eus skoachet, Dindan goudor at· gwez dero, Ha mantellet gant an ilio, Eur japell vihan dilezet. En h~ c'hlo'c'hti, laboused 'glud; -Hag he c'hloc'h sklintin a zo niut. En eur c'hroazhent ez eus skoarhet Eur japell vihan dilezet.

IV

An hent 'zisl{enn a-dreîiv ar roz (3), :P'eun draonienn karg-et a zouster. Aze 'gan, laouen, dour ar ster, 'Tai eur feunteun gant he sant koz. Ar g·wezvoud ( 4) 'c'houriz ar spern gwenn, _ . An avel 'luSkell ar c'helen. An hent 'zislienn a-drefi.v ar roz, 'Tal eur feunteun g-ant. he sant lio:r,,

v Epad sioulder- boemus an noz, Pa lùgern al loar -arc'hantet, E koroll ar g·ornandoned, War yeOt ldnviek àn hent lw~':, An touseg· kofek 'ro an ton, Padal _an eo'stig •g-an ar zon, Epad sioulder boemus an ·-noz, \Var yeot kinviek an he-nt koz.

(1) Ar poziou 2, 3, 4 . ha 5 a zo da gana war an heve\ep ton. (2) Kevrinus: leun a draou kuzet.

1

1

il l'

il

(3J -Roz = torgenn. , (4) -awezvoud = plantenn, gant bleunion askollek, hag a ~av, ovei an iiio, en dro d'ar p_hÜ1-tennou ail.

AR SPILHENN · AOUR Ill lill Ill lill 1 1

En amzer-ze e oan eur paotr yaouank, faro an tamm ac'hanol).n. Petrll 'feU deoc'h t Ma n'oa· ket pinvidik va zud, edon er skolaj koulsiwude,

· hag eur renk dereat a zalc'hen en eilvet ~las. C'houezek vloaz am boa; hag ev el krennarded va oad, e oâ evidoun

eur blijadur eus an dibab kaout eur ,Zigaretenn etre va muzellou, ha lakaat ar moged da c'houeza dre va fri.

Aet oan en devez-se d'aber eun dra betek Brest. Gaude beza chamet eun eur bennak 'da c'henaoui dirak ar POnt bras hag al listri-brezel, A

,savas c'hoant ganen da vont d'aber eun dro d'ar «MOnoprix». Araok loc'hat avat am boa entanet eur zig·aretenn all.

A-vec'h m'oan kroget gant va hent er ru Siam, setu enr paotr yaouank all, wardro ugent vloaz dezafi, o' tant davedoun.

« Eun tammig tah, mar plij >} emezafi. Ha me da ginnig dezafi ar pez a c'houlelüle. Sofij am eUs c'hoaz: n'oa nemet eur sune1·; daoust d'e ügcnt vloaz,

ne dlie ket beza boaz ouz ar but un. Skuiza a raen o kinnik beg va· ziga­retenn a bep tu d'he hini, ha kerkent ma teuas· moged eus e c'henou e e sachis ganen va skasou.

N'am· boa,· ket c'hoaz graet ugent paz ma kouezas sam m. daou zorn pounner war va diskoaz, ha ma tasonas em diskouarn eun ano mantrus ha morse c'hoaz n'am boa kle.vet deli o rel clin: «Laer\ Laer 1. »

Petra oa a nevez ? Va faotr yaouank suner-e-zig'aretenn eo a oa em c'hichen o youc'hal

gwasoc~h eget eul louarn tapet e lost en eur griped. Ne gomprenen seurt gantai':i., nemet e ·rae ana eus eur spilhnn aour.

Chain a raen dirazafi, digor va genou ha va daoulagad. A-benn pemp munut am boa ·komprenei kement-mafi: va den a damalle din beza lakae~ da dalvezout an amzer ln'oan bet o rei tan dezafi evit laerez eur spilhenn aour a Stage .e gravatenn ouz e roched. <( N'oa ket souez, a lavare, m'OQ..ll bet keit all o klask ·lakaat tan war e zigaretenn ! Ne dlien ket beza war va gen ta dra-laer ! »

Kalet oa din, a c'heUit kredi, goU2;afiv eur seurt rebech gaouiat, hag e klaskis dioustu en em zidamalla. Egile na gleve netra !· Setu ma savas gwall abadenn kenetrezomp. Krog oamp an eil e roched egile, hag e tislonkemp eun doare ·ntaniou nevez. - Gwasa ma ·oa, kals tud a oa bodet a nebeudou en cl,ro deomp', hag an niver anezo lie ehane da 'greski. Daou rummad a oa en o zouez ivez: .darn am difenne 0 lavaret n'am boa lœt doare eul laer; "darn ail 0 doa C'hoant am staga raktal oU.z ar groug. ·

Ha setu daou archer oc'h en, em gaout: a daoliou ilinou, e teuont abenno d·a zigei'i eun hent betek enndmp, ha kerkent e c'houlennont:

(( Petra 'zo nevez aman ? · -;-- Heman Q.. zo eul laer, erne va den. - N'eo ket gwir, emeve! Hennez a zo o tainall ... - Chomit peoc'h, a respont din an archer; da c'houde e viot ldevet: Hag egile a c'hellas displega e abadenn eve! ma. karas. « Petra ho peus da resPont? erne an archer. - va· zamall e gaou a ra! N'am. eus ket laeret e Spilhenn! Furchit

em gode!lou, mar karit. - Eo t Re wir eo t Laeret en· deus t erne egile. Ma vije klasket met e

ve gweiet ! ». An daou ·archer a guzulikas eur pennadig, hag a lavaras deom:P: « Mat! Pa n'oc'h ket evit en em glevet, deuit ganen da gaout ar c'ho·

miser-polis l Eno e vo gwelet gant pio;u emafi ar gwir hag ar gaou. En ana al lezenn, en em lakit etrezomp hon daou, hà baleit eéun, pe ahen-c dall! >>' •

8

\ra c'halonig a zaoulamme em c'hrel.z. Biskoaz -kement ali ! Ne. vezin ket paket ken o rei tan· d'eun all! Na penaos ec'h echu va zro e _Bn~St! Etre daou arche1;! Ha c'hoaz n'oa ket echu an abadenn-: edon ctre daol.l arCher, diwallet mat ganta, ha kaset piou oat .da belec'h! Ne c'.bellfeü k~t en em ziîenn mart~ze: peseurt testeni am befe.? Ouspenn-ze, '"an archerien ·a zeblante kredi kentoc'h e komzou egile. An toull-bac'h eo a .c'hortoze ac'hanoun et a. An toull-bac'h, hag al lezvarn da c'houqe ... -. Ha. va studiou dilèzet! Rak ne vijen ket kemeret en dro er skolaj .... Elil. laer!. .. H~ va zud? Petra 'lavarilit? Paourl\:êz tad, paourkêz mamm, e pelec'h ema.fi ho mab ? E renk al laeron ! Kemeret evit unan anezo !. ..

N'oa muî faro an tamm ac'hanoun epad ma troidelle ar zoüjou-Ze enl spered. Krena · a raen evel eur bad-balan e krc~iz an arme, .hag eur c'hou~ eze.nn skornet :a ziruilhc e teid· va· c'horf.

Setu ti ar polis ! Emaomp er bureo, ennafi eun den teüval e benn, liou ar gounnar

war e zremm, eur vouez grans ba dichek dezaü. · ·« Petra 'zo nevez gant an daou gaii.fard-maü? » a c'houlennas dioustLl. · Hag an archerien da respont e oan tamallet da veZa laeret.

<( N'eo ket gwir, aotrou ! (a responstis, an daelou leun, va daoulagact.> Aotrou, kredit ac'hanoun: n'ain eus ket laeret! Eun den fur O\.li1 ! '

-- Peoc'h! Ne ç'houlennan ·seur·t diganeoc'h ! Na gomzit nemet pa· ··va lavaret deoc'h l >>

Egile avat a c'hellas adàrre disPlega e gudcnn, va dua, ha dislonka diwar ·va fenn a bep seurt tamallou. E glevet a racn gant rann-galo~1, met ne greden lavaret ger ebet ken.

Deuet eo va zro koulskoude ... << Ne uze, erpe ar c'homiser, eo gwir ho peus laeret spilhenn aour · an

den-mafi? -. Nann 1 Nann! N'eo ket gwir ! - Re wir eo ! Klevet ho peus l Respontit ar wirionez war-eeun! Gw2l-,

loc'h eo deoc'h ... A ta !... E pelec'h eman ar spilhelin '? Rait anezi din ! - N'am eus ket he laeret ! - Ehanit 'ta da nac'h! Re sklaèr eo an traou t Lakit evez·! Al laer

a nac'h e dorfed a vez kastizet gwasoc'h! An toull-blac'h, al .Jezvarn.:. )} Edo deuet gantai':i. ar g·eriou-z8: an toull-bac'h, .al lezvarn. Ch.ê! Paour­

kêz den ·ac'hanoun 1. .. Ha m'am bije bet eun dra .. bennak, eur spilheiln·· gravatenn, met n'am boa seurt.

<( Respont a reot·? Ma rait peoc'h eo anat emaü ar g-aou ganeoc'h, ha ne ouezit mui penaos en em zifenù!

- Aotrou! N'am eus ket lae1·et, pa la varan deoc'h l )) War gement-se, ar c'homiser a roas urz d'hor c'has pep hini en eur

garn br, ~ha _gant pep hini unau eus e vevelien, d'hor gonlennata erL dis­parti. · Kouezet oa va hoU nerz, ha n'am boa respont nerpet atao an heVe,lep diskan: « N'eo ket · g-wit;! N'am eus ket laer et!>>

Ha setu eur c'hloc'h o seni eve·l etm orolaj._ Petra oa adarre? An den· a oa gan en a la var din: <( Deuit d'am heul! Bremafi e vo an at gant piou eman ar gaou,;, ha

m'emai':i. ganeoc'h, g\Vasa-a-ze evidoc'h! »· Emaoun· a. nevez dirak ar c'homiser, ha va z:imaller a zeu ivez. « Ac'hanta, erne ar c'homiser, daoust hag asanti a ra al laer'? - Ne ra ket,. a respont ar mevel a oa ganen. -Ha 'c'hoLii, kenderc'hel a rit da damall· al laeronsl dezan? - Y a! Va laeret en deus! - Mat! erne adarre ar c'homiser, eur c'helün eu rus am eus da.-: rei

deoc'h. " Edo troet etre.ze.k ennoun. (( Bremafi e ouzoun n'ho peus ket laeret ... Epad m'edoc'h ar c'ham...­

preier all ·am eus telefonet da· di an aotrou-mafi; he val'nm he deqs res:. pontet ·din: <( SI)ilhenn-aour va mab a zo chamet war e. daol-noz ».

,~5RT4!~Jf[:j__[Jf._ ____ ~Jl'lUL. ____ ffi."'!. __ •_t

·--~a pebez clizamm èvidoun! Anat oa, fraes oa bremaft n'oan ketkablus,! Kerk~nt a vat e 'tiouanas erinOù.n eur menqoz; all : en 'em zigoll a ran~

ltéÏl ! . • · vâ. den en doa kemeret dremm en dud spontet. Pep hini d'e drô! Ha Pa welaS pegen kriz ·_oa va daoulagad, e krenas muioc'h c'hoaz .. _. ·_ · _··.<<"_~C·hal,i,ta paotr, emeve! Gant piou emaü ar vaz brem~ü ·en -e zani.!

:M;•nen talvezo ·dit da veza va dismegafiset ha .va zamallef e gaou dira\< arf'hOlf! GOrtoz- bremaik er maez·! '>) · · ---~up_"~eliel)n- am boa dirazoun,- -elin cteuenn ha ne_ehane._da grei\à-~;. ~~8~ gi;flz·. an,. af_lkèn e'n em lede _elis, an eil sko_uarn. cl'ebèn... - . . : .:E!~·setü va faotr 0 tenna e yalc'h, 0 kinnig din .eur bilhed a hatüer. kant -lur·! · ··

<< ·Evit--- -hO -tic'haàtü », ·_ emezaü ! .. __ , .. -.. .--. ;-"F!iZi~ -:-~·:·rae,_ :·N'oi.u1 kef den~da Veza:· pr~net .... _ Ka_er en_· c10a. ~r€S*C_-ar::

J:iern, lak!).at kànt, daouc'hant, pep-kant !ur, ne raen van ebet ..... Breml\i'i ei ____ yus_,:. etir l>ilhed a vil 'lur diraZolin ... H~g ar c'homiser .. a zav -. e. youez, eur: -:\Ve_ch· -_n;?-ytoc'h_: . ·.; --·

: ',-_ç<--:_;P.ao.tr yaouank,_ emezaü din, gwelloc'h. ·eo deoc'h dastum an ~:r6.'hant- _ se,•·--ha _.peOc'h goudeze. Ma klaskit· tabut br'emaik -er maez, ·--ar pO.li.S Et:. gOUeza··: .. V{arùoc'h :~-nevez, _-hag'- e11_ · ~-aol-Zë --e vefec'h lcablus·! ')> ·

-ch:oin-:-a- raeii dilaVar r Nec'het · oal1 gan·t komzou ar c'honliSer, hag ar. bHJ:J.eclc . .a vil lur .. , N'am bo~ ket -a c'hoant da. zistrei amafi, ha morse n?~fn_---bba __ bet ke_m_eli.t- ·a ar.c'hant et~e va-- _daouarn ... Petra q.a aber ?. .

-:Chamet· ·:e Vijen- bet-- pell evelse .. :marteze ! --Hagen, se tu adarre 'ar- :c'hlo.,. · · c'hig o. seni, o ·senï... Hag eur bern paotred ·yaouank, evel lo·gad, n redek, eun: :_t?rch·:_·:gahtO e11 :o· do rn,. etrezek penn ar- garn br· vtas:·,. _ Dihun-. _oun ·ha<'- -cug61;- bt-as va-- daoulagad ~ kloc'h ar· Sav-rilintin · en doa troc'het- di11- · vS>'htÎfiv·re·· fi-esk-beO oà c'hoaz em spered am boa. ezomm·· da/ zeski pàr_-dorfi ,. ' ·

Y. TRANVOUEZ.

10'

,CWECHALL • '~ E-KERWENN llllllllllllllllllllllllll Ill IIIIIIILIJIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII Î llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllli IIIÎ Ill j 1

" ' " - - ' ·; ... J

, ·. ·« . Deùs 'ta, Loeiz !. Deuit 'ta, bugale, hastit afo ! » ·

D'-ar red- e tegouezont, war galvadenn o --mamril. Daril a ya, o .. unan, da wal­·C'hi": drem::m ha daouarn.-- Darn ali, re vih:;m, _a· vezo- torchet, netaet gant poan ... 0 klask môuar edont, o « c'hoa­ri ... gwinig ». N'e.o ket. hepken o c'hroR ,c'hen,. met o-· èUlhad ivez a· zo ruziet, kail~aret. -.La:keomp eta _an _-dilhad da ~ml,· evit aber ènor da fest an .·oc'h.

PebeZ plijadur evit ar vugale! . Pér ha Soaz- 'ne vezint .ket 'tape.t

berr:: dec'h o .. do a aozet ar pe vrasa, ha·::poa-zet·: gwade'gennou, pate, silzig, fa:rs-forn ... hep komz eus -ar bara~

· Deuit: 'niver us· d'ar. Gerwenn : lakaet e.o. &n ... douzier,. hag ar boued n'e-·vanko ket -~ "

En em gaout a ra sikour, evit gwir. Kerent ha Inignoned n'int ket goi'rek : eur gouel. er Gerwenn a zo .evita gouel diou we·ch!

Po kou· a gleiz, pokou ·a zehou... Pe­naos beza sur n'ho pe.us 1œt ankouna­c!ha;et · unan . bennak ?

Ar mab beleg a zo aze : eun aer hegarat ·evel e _dud; _me _g:r;ed ne rafe poan da nikun. Yvona· zo deuet-· gl}llt e- voe.tur barr-leun :_ e baotred a_ jomo er . .-Geryv.~nn evit beza . tosto_c'h -d'ar skol... Ba]ldenn en em gav war o zroad. Me:ur ca· voetur. a deti ivez : bugale, gWazed,· merc'hed a beP' liou ...... rak aet.

· d'ar gouent, e reont skol bremafi. .gant o dilh8.d leanezed.

Debri hag_ e'Va a: vezo graet, sklaer· eo : yac'h eo . an dud,- naon a -zo, ar p;red a _ vezo -c'houek. . . .

Mui0c'h ·a ·vaU a: zo avat da gomz, da zellet· o'uz pep tra, da ot.>er _eun- dra dre ari doua,rou. . - .

Ar vu gale_ ne vezint- ket a·· str_oba : .g0\1-Zoyt a_ reont -__ e pelec'h emaft ar gWez iskao-,· E):vit ober pep a zifoc'heJl ;

'h.ag ar -bambou, nag ·aes int d'ob·er ba~mü;;lou! .A -.vè_c'h_ m'o devezo am.z;er da: c'hotiez~ o, fri--pe da· ze:~ri ... Ma sa v c'hpant ganto, e_ teuint di gaout Soaz :. ar· var;nm dener _a roi o. eun tamm bara­fieL .. ,Hag_ er maez adarre buan : ~ugor eo ar: c'hoariOu :· J,roukoug, ar piloued,· ar :gofiligell ... ·ha me aar ! .Kraon-kelvez a zo G'hoaz da:.- .gutuilh, polos ivez~ a va-lot\ a -:~el.J .:se.urL_ . .

«'- Da· o'hàuel V aze) . 4?l_= hc>U-: frOUez a .:io ·aare ! ».

Ê:ejt't/ ar :·wezenn : frouez . a goue'zo ! . _, ________ . ------- - .. --.- '.;,<!_, __ , •' -- -

~aotre,zed a c'hoari tiegezig : war ar be.J:ln, emaer ! .

~~J.!"--'~Legr. --~trollail..-;uwazid; _ a zo eri' :é:; librz, o sel~et· ouZ !r-ouez,, lejum~-

jou .. ·. C'houez· ar mel: .:a·· deu- eUS' ,-a-r c'hestenou gwenan ... Eun · dro a: reont dre an tiege·z : gant· an amzer vrao eo étm 'dudi.

Eun dudi dreist-holl evit tud· hà· ··ne gomzont ket eüs_ ·go'unidegez ;·--a:r~ :peZ a gont evita. eo -an drevajou,- al· -la bou ... rou. E 'kals micheriou, an dud ne: ;la:;;' bouront nemet e\tit-- ·gounit ·arc'hS.ht·:

. an danv'ez 'hèpken eo· a· glaSkOtlt, -n~eus fors --dre be- hent ... War ar maez>_ .. :iir:: gounidegez në ra . poan·.-- sr)ere·(r dâ;--_'-~i:= kun·: gant ma vezo dalc'hef àri' tiege~i­a zoarè, ·gant· ma. savo bugale ·'da-" gâ:ë- · ... raat ar familh, gant ·en: erti zikoûi·'h8. beva e peoc'h, dèn ·ne_ é'h6ulèri:Ii. )!mi-' · oc'h. Hervez e berziou ·mat- -ed è, :v-ez-. pouezèt ail den, ha nanrl, -herv·~z: :e' .zan~·

"vez! · . , . Hog_en ar. blQavez a zo' aet -kaei' _en

dro : 'al loened, an- dre;vajou--· a --.zo- dÛ"a~ i; :~;·eet mat. Labour a ·za.:bet, .:met·:e:serr àJ labour ·emafi ·ar boued.

An dud a _·zo yaC'h. Ar- -v11·ga1e-~-·a. ia:v . << evel· raden e koadou ar:·· ·mail-êl'·»=. Gwelit kentoc'h p'_eri em · gàvOiit."--·.-e(. lioÏ'z! - · · ....

Ouspenn eun d·o~senn- allezo, léun·--ii;··-­vuhez, a red, a c'hoari lamm.ochOug:-e benn, lod o sutal --gant eur· -ye'otenh

· c'hlas;---lod ·:o tebrLivaiOU.- .. Ar· v·rfifi·i:fi;· gell, a-ispilh ouz daou skourr; a· ya- hag· a·deu \ --. -;--- -.-.-_ . __ ':::·'-:c:··:···· .. c· i:

Ar ·~e ·Vihaila, hà._ ne.: ô~ZOht_-- -iet c'ho'az bale, a ruilh war ar·-peuri sec'h, Pe a gousk en· elir ·zuna cq 'biz;.yod ...

A~· merc'hed· a zo }?IaY~t war ~ .. ar peuri, dindan ar gwez frout:l~1 --er gqu­dor _.hag-en. disheoL An teodou·: a--·ya en dro. Eun dafivao, .hep· ·aori_ ebeti' a deu da be uri erl 0' zoueZ,-, :-tc·.·. -:· :->-·.

Ar wâzed . ivez a ra_. eur p~im_à:d-'jl_~e­-:za. Pe c'hourv~z amafi, e;n :~Ur_ vtvr.y~i-lh,at · . · • : • ·· ... ,,.,,, . N~ 'kaer e_o, eur- falni~h. ·:vra·S<.·b~;~et e.velse; dizoursi, laouen ,: ·._S~eudenlil :_ JLn eurusted ! Eur skouer 'ialvoudusûé'h _eget kals- pre_Ze.gerinôu ! · -- · · ·· -:.,;

Kement-sè ne wir _ket dE{· z~l~Ju{i~- ! variou ._fur _ar· re_ ·gaz .. - _.- __ ._·. : ... _., .. ,:_~,;:i :.,f

« Ma vefe roe_t_ éliri" eur_. Vuhe~_:_nt;l\i~Z da veva, me:·a vefe· adar~_e --:1abo.\if~r- li douar!_ » _ ··.- ·_.-' _. - __ . ·- .. ··._:._'_;-<:~}~ ii

·Ar. gaoz-se a_ ve?<_-alie·~·->_g_ati~-::J%~r. lif·

~~e~~::,11 _.pa· glev·· _d~~~~--~·-_;\!;r,;j:-~·:·~:~ep li « De.oc'h-c'holli eq_ a_~s_._ Jr.Ori)z_~·-·. ll.)-~~ar

awechou an eil mevel: C;houl'~a; ·',ZQ"·be- >:

.prea Yac'h, krefiv, biskoaz skuiz ..... » ;[ _Pe:r __ .ne. glask~ ket_ _____ p.emp_ -~_r,o_a~l,,,~~~~~-:1

m·aout -: · "' .,-: --,·~:'·' ,,··-:-~J:':!.;:_:·!.

« Gwir eo, emez.afi ! AJ iabour evi~ . c'hoaz eul). -abeg a eut'ustec1 dispar : la­doun ·a zo_ bet a taO eur blijadur., ArS lcaat eurus an dud en dro deomp. Den c'hlefived n'en deuS ktFt sto_ket ouzin :--~n'en deus bet ll::.euz biskoaz cta veza n'am. eus "roet gwenneg ebet d'à t' me- ·gr~et yad ! . _ "·. disin. 'Anez eun dant torret dre. zar- Ret eo ive de.rc'hel d'an doareou be­vaud e vefe bet- nevez-tre var rastelL va diazèze.t wa:r ar 'furnez. Degas gwel­Hog~il: eur";seurt · yec'hed: a deu gant làennou nebeti.t ha nebeut ? ·y a ! a ~ra ar ... beva war ar maez, me 'gred. --Ana- zur. Hogen ara bat kemeret pep · nev~.-­out _a,, rit' hiniennou aet da veva e kêr: zenti, ha -dilezel, en eun taol, hor [51-:­gwelit petra o deus _g;ounezet. egiz fa- ziou;, Taolomp .evez: an nevezentwu milh,_ egiz yec'hed, egiz -e_urusted ! berboellig a zegas frouez c'houero, a

Amafi ne c'h_oulenner !iigant den e_n lak ar stal da vont da stalig, hag at~ em gi~ ouz al labour. Ar re zister a stalig da netra ... c'hen inont goustatoc'h, en o reol. Pep Ar gounit kenta eo an dispign _ne~ hini. da.lakaat e volontez vat, ha laouen beut, --.gouzout _espern. Kaout nebeu~ .a atao.- Ne.tra muioc'h! N'eo 'ket- di~ c'hoantegeziou, a ezommou,- kerner ar aes -.? » · v.uhez war an tu kaer ... ~eo an eurusted

D'e . 9ad, Per en deus gwelet · kals genta. _ , traou ha kals tud. E skiant vat, kres- Furnez . ar « geiz ·eus a Vre1z >.~ ·he ket .:gant ar skial).t-prena, a ~o skol deus ~_iazezet evidomp:. yez, feiz, .doare­fraes en dro dezaii. beva, giziou ; dalc'homp dezo. Ne .. reont.

An eurust-ed ? Ne- ra ket diouer d'an gaou o11z den, pell ac'hano ! » nèb. a gar- : ennomp hon uilan eo emafi. Ar c'henteliou lavaret hag azlavare~, Na· yezomrr ket enkre,iet ga,nt an ar- eun devez gant Per, eun devez aU gant c'hant :. Soaz; prezeget gwelloc'h c'hoaz gant o

·« Atao e vèz mHioc'h a zdnvez buhez pemdeziek, a zanl{ er sperejou ,_ · egst _a vulwz. :p .hag er- C'halonou. '

Na zel)omp ket re bell : greomp sioul A~ genvroiz a gar al labour -hag nr ar pez hon eus da obe,r. Na c'hedomp fam1lh : ket-- digant ar re all, zoken 1 digant ar « !3eg a1· 'zouc'h~ beg .ar v,ron.n, gouarnourien... Pet ha pet am eus ganta o daou . e vevC?mP . » gwelet p -.vont . d'an .traoii !· Ni. a ya Evidoun-me, _ hanter-~ant vl~az gou~ atao w"ar araok, bras awalc'h- evit ren de, Kerwenn a gendalc h· da r~1 ar me~ hon unan art ._-ti ar' stal a;r· .vicher. mes, kentel.

Eun dever st~iz. _eo- av'at da bep .hini, Tiez, gweZ, parlœier, 'praj?u ... a ze---rei _skoazell d'an .amezeien, d'ar reuzeu- blant aber hekleo da lavanou ar r~ d)g,:· _d:-ar paour,_ d'ar c'hlafivour_ ... Setu ga'?! H. GREF:F.

EUOC'H AR VRO ' .

!llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllilllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll:

12:

Fahchig Kervrtigeg, eut_ penhm', en dew.· lcavct te_·1Tr;;·or e din-tin g_o~ ~· emafi. b1·emafi -pinvidik-mOr ; dilep:et en deus e die gez gant. e gender·v. Goulennet en; de_Us em· ,weladenn, e lcicheù ar poull-kanna, gant Soazig Maner-ar~G'hoad, e ·vuia karet, a zo bet nac'het outatî betek.}ten gant he rna11irn. ·

Ar- gwalc'hù·ezèd a gendalc'has da stribouilha, da daravat hli da ·-Iqpa o dilhajou soavoniet, pe da leda l:la- da istribilha anezo, e lœit_ m'edo ar ·c'hafi­fard hag'' ar_ gaiifardez oc'h ober 0 lez.

Fafichig a zisklerias e zezoiou d'ar plac'h koant : perak en doa dilezet e verouri- hag he lalmet etre. daouarn e yreur kaer, penaos e oa savet pinvidi~­peurfounn, a daol trumm, da belee h ha d'aber· petra edo bl'emai'i o vont ha pegeit e lakafC da ober e dra. .

A-r goantenn diouz he zu a afizavas ouz he mignon .he dezoiou -ivez ·: G kare anezafi, hag hefi hep~eù, a wir galon. He fi, hli _ nann v nan ail, a oa . en he goulou. Morse ~e, vije torret ganti ar garantez a verve ~vitaii e· goueled he c'halon. 'Gant ar maro hepken e vije lakaEit disrann etrezo e1' bed-maîi_ ... · d'a c'horbeza unanet adarre er bed alt

War ze · e voe eskemmet ar gouest­lou ::. Faîichig a roas eur walen aour ruzmaenliet. da Zoazig ; houmaîi a la­kens eür ·ve.dalenn arC'hant hag .eur gi­zennàd-vl~O ·seizeùnet e dorri Fafichig. Hag o siélla diazez ,al le hag an en~ gouestladenn gaer-ze gant pep a bok ~àpet an en:- diwar jod _egile, e kimia­das pennher· Kérvrugeg eus ar c'han:q.­di, Cvit· kendefc_'hel .gant e · hent_ .etre­zek Landi, skaiiv e droad ha dinec'h e spered.. _ •· ·

Abred e tizas ar paotr yaouank .Iwnt ar G8rnig, Hag aC'hano, war · bouez ober diou leo vale war l'ibl an Elorn betek· BOtskornou, ec'h en em gavas gant· eun dorgenn hir a gas war~eeun da gêr•benn· ar Justineiel)., ter~en e veaj ~vit hirio. .

Eus koc'hu ar gêr-rhaii, e kemeras hent plasenn al lei.Ieou; hag ac'hano, o ribla _ eur vogerig · klouedet en . houarn begek, setu h!!!îi dirak .eun nor-zero, eun dol·n-houarn-lope1· outi.

Hag· hefi da ober daon lop. Penz­h:erkent hag an tl'OUZ, .e. stagas ki ân ti da razailhat ha da za-clia war e raou endi·a c'helle,. betek ma wigouras an nor -bounner war mudurunou nier.glet he gwipou. Neuze e Voe l~o~nzigor'e"t an nor gant eur ·sparlenn .dreut, treut­skoul, ha. ker roufennet he dremm hag eur batatezenn daou Vloaz : matez -an Aotrou koz, _per~,'henn _Manl,3r-ai--C'hoad, oa.

Hag hi. da c'houlerin · gant' eur 'beg melus :-

~ ~~~~e~rinte.~n v:a~~~u 11~~~eyll- .din, moereb! ~ Evit eur werzidigez ? ~- Nann! Da· brena· eo! ___:_ 'Denit-tre. 'ta ne uze ! »·, Hag- ar 118.otr da '4 heul ar plac'h. er

zal-enm~. Eno e tennas ·e, dog,- e lalŒas e v.alizeml dindan al). daol, hag .;-ec'h azeZas wa1· eùr skaon-voU:rret~ _Ne jo­mas I{et gwall bell azezet, rak per­c'henn an ti, an aotrou beskont Pen­gw:ili a Vot:j{a:oUenn,, en em gavas pres­tik gonde, en e,ur lavaret gant eur voue:z; gouraoulet :

« ·Demat deoc:h, den ;Yaouank. va 'bro !

-- Ha deoc'h-c'houi · ive, denjentil, eme ar paotr ·en eur zè.vel en e .\Zav.

::...... Hag à rrevez ganez, va- ·taotr, p 'az kwelan amafi. hirio ?

-- Ha laouen a vefec'h_ o werza din­nie Maner-ar-C'hoad ? ~ Pe -froudenn .a zo diwanet ez

penn-te, va faotr ! Gwer~.a va maner koz, lec'h l{aer va bugaleaj ? ~ Ya d'a, aOtrou! ·Hag aour' toinm:

war an taol evitaii ! ~ Te zo savet trumm pinvidik avat,

paotr, mar deo gwir ar pez a zanevel-lez din- ama:fi! · .1

~ Darn a zci 0 sevei, ha_ darn ali o tiskenn, aotrou ! Hag anat eo deoc'h ervat ne -vefeh ket "aeuet -d'ho ka:out war zigarez farsal, ha ·don~_ eus a gei~ all. c'hoaz! -éme Faiichig, en eur ret eun t_aol bole d'e yalc;'had aour.

- Ar man er. ha;g. ar vero uri a zo stag- outaii, paotr ? ..

. ;---- Maner, merouri,- ha. milin,- ... ti­forn hag: 8.11! Lavarit din -ho prjz, -ha me. a lalw ·va hini.

Kement-maii ha . lœment-maiï, paotr! ~ Mat Graet eo Toi1kit amafi, ao­

trou! » An den yaouanl{ a lapas e dorn -an

hini h:oz, hag emafi e dorn eg1le ... BOunnez a zo eur c'~iz lwz, ~ ,.bO:RZ gant ar Vretoned,_. ouspeim mil bloaz a zo, hag ar c'hiz-se a dalv da 'lez.enn.

-"(Da-- -genderC'hel.) AB·SULIO.

13

KELEIER

EÛR SKOL VREZONEK evit an dud . 'vr-.,is_ â ·Zo bet -digo:ret e ·Paris).-el Lise ; (~oridorc~t,· e .tai g~r Sant-Lazar: Skol

-a: v.ez ~:graet . d'ar m_erc'her ha d'ar -gwe.~ ner;_ :,eus_-18 eur- 30 betek 19 eur-30.

~::_~n" aotroü. M. G. ar Goff, medisin, eo ._ .. a .. ·.zo_:<Penn ar· skol-zei hag ar c'hen­·>tel.iou. a v'ez_ reet' gant an aotroned :Tpu_le~ont ha . LOyer. Eun tregont- .a

"AUd __ a:·_o.a oè'h heulia _ar gentel genta.

«-Nous avons assis-té à la première _:ci~'sse; __ --------:-. a-· skriv ar gazetenn: L6

;_ :W_igàro: '(29, du 1949),_ -.dans une pe~ tite s,alle en gradins elu vieux .lycée, et c'était_· touchant de Voir quelle atten-

-Ji_o_n les d_isciples prêtaient aux parol.es du maître ... Déjà- le ·ministre de l'Edu;;; cation -,nationale a;, autorisé,· à titre ·fa­cultatif F_enseigneme.nt du bretOn dans les ét~bli13sements scolaires du Finis~ tère- èt. dans. leS régionS bretonnantes des: -Côteé-du.:Nord et du Morbihan.

.« __ OP . ~ observé . en. éffet que les écoliers_ bretons·" capable:S de « breton~ ner » dans les règles sont ceux qui se montrent le'~--plus forts en français ·et· ... en mathématique-s. » ~ BRETONED SAIGON o deus em­

banflet.·eun deiziadur -brezoriek 1950, e ti~:rnoulère:?; ~am~Thanh, e kê'r Saigon.

Il U H.IIU 1111 1111111111! IIIIIIIIIIIIIIIIIIJIIIIIIIIIIII

, !h·~nhil , beJj .-. rniz_ (( AH_ SONER. -)) : -~a.Zetènn 1BODA:tiEG AR SONERIÙN, ~-:~ b't.-~Zonileg.pag e- galleg; Kuzülioù -d'ar

{$oli~rierl'·, .. _ toniou neve:z;,-·. k:maoticri~ou, jm_2mHou.,_ha -fetltigcllou a' bep d~aJ..e ft .- .. ·-r . - , ,:;·gayot -~n_nan. _ _.POiig M:ONJARUET~ -ave-:. mn:~ __ ge:·l~ gare, Çarhaix, C.C.P. Nantes •-:i4aa;i5_'. A_-r _ sk<:nierenil 35 Ilir; ar c'~Ûu-. ,=-trianan,t __ 48Q hu;,

.. Iii flflll Ill Il Il 111111 llll Il Ill Ü IIIIIII!IIU 1111111 lill

~ SKOL-VEUR ROAZON he delia kaset d'ar skolaerien~vre.Zonek eur (?.'helC\h-liZer- d~ lavaret de~o penaOs. en em gemer evit kelenn ar brezoneg; :Al lizer~Se a zo sinet gant an _aotrou_~-·n abad -F. Falc'hun hag an ao. _T:ie"pOs, kelennerieh ar C'lieltiek er Skol-V~urA

GOUEL BRAS SANT YANN DIARC'HENT, pe « ·Santig Du », a·. Zo bet lidet e Kemper d'ar 15-.a viz 'ker'zu; Eun devèz bennak .e komziÏ)lp liirÔc'h eus ar zant-se, ganet e Sant-No1,1ga, ha marvet 60Ô vloaz 'zo, da vare, ar vosenn ·vras.

KEG.Il\l'EREZ KA-OL-BOUEDEK KREIENET.

Poaza ar· c'haol-bouedek e dour sali bero. (An dbur-mafi. a, Vo -inat d'aber soubenn, gan.t Iakaat en·nafi eur penn-ognoù nielenet -· eun tam­mig en .amaiin).

Aoza War an tan ·eul lipig g.aüt· eun tamm amann teuzet, eul lo8Jad·. vleud mesket en-nafi, hag eUr -we­rennad ,laez : diskenn ai laez a ne.: · beudou en eur gemmeska .

Diskroc'henna ha troc'ha e- ·fui­Ihadennou- daou aval-douar poazet·' gant ar c'haol-bouedek. 0 lakaat garit amann wai eUri tan tnrriniik­tomm; Arabat · dezo ~·beza rouz: ha kalet, met damrostet hepken. ·

0 renka e strad ar · plad. Le da lipig war c 'harre, ha goudeze · eur · gwiskad kaol; lipig, ad'atre, ha_-neûze kaol, _hag ar -pez a jorn· eus al Ii:[Jig,·.:· mar· deus. Poultra gant-. digreulladùr.; bara (kreun malet bihan). Lakaat ta"inmouîgou . ::tmann war c'hOrr~.

.Lakaat .er fon1 epad ·ugent munut; Servija war ~an daol .er -plad m·'e6

bet poazet. · Ha li pat. ar _ mourroü !

)\I:AKARONI KREIENET HA SIKO­REA LEDAN (ENDIVE) ..

Maka'roni ha- sikorea ledan ·a .c~hel­ler aoza en hevelep do are, _met _hep lakaat patatez. ·· PIZ ..

Lakaat. Wa'r an tan ·kalonou :-Pedet zaladenn, gaüt. eun tamm arhann ha piz. Lezel da boaza eun _eurve·Z'..: hanter, goloet · ar gastelodenn. La' · kaat goudeze daou pe. dri · damm sukr. Meska _daou pe âri· _meleil..:..vi'' gant eun tamm a;mann; en· .el,lf' plad; A nebeLidou. teurel ar piz èr . .p!ad, hep an dour. PIZ-FAO (HARICOT). ·• '

Piz:.fao a vëz abze,t ep he5i~léP stumm, hep saladem1.

·• itron Kedaiin.'' cl.!~ -~-......__...._._..,...... ........ _.....___........__,_._ __ --+ ____ ~___._....._..

LE\rlUOU, SKRIDOU. u Topohymie ·de l'archipel Ouessant-lU<Jlène ·n

tExt_rai_t des Annalés hydrographiques, 'rm_pri­merle nationale, Paris, 1949), -· ·Eul- labom _plijus~ -hag a-bOUez; _ graet wal' urz · a~1 ao. -H. DYEVRE, ijinour jene.ral_: :ennafi e : .. kaver _an ho~I anoioti douget war- ar c'harte"nnou-mor,_ gant- o lec'hiou, hag o · doare brezo11ek · gwi-, rion. <<Pen al Lorvan )) -a zeu, gwelloc'h, d'l. veza «Penn ar O'holvan », << Be Lazaranne » a ... zo «Laz ar Vran» ... Sklaeroc'h--eo·! . ·' F. FA-LC'HUN : ({ Ulle enquête topoit.ymique en-_ ·:-Briititgn.e Celtique n .. ,' __ (Onoma&tica, sept­,d~. 1948, p. ~61, ,sq.). • -F •. FALC'HUN : H L'influence romaite- et la

- Tép-artition· des -infhiltifs en a, 9 ï, _·du bre· ton )) (Annales de ·Bretagne, 1948).

F. FALC'HUN : u La toponymie na~tiqll.(.l des côtes bretonncs·n ·(Annales de- Bretagne 1948-).

Tri bennad _da zegas eun tamm . skl~rijenn · d'ar furcherien, a gavo. amatl kuzuliou eun den. gouiziek. war an anoiou, moriou e Breiz. Dan vez labour,

C'HOARIOU Dre -ziont:i• a bias eo :'ret deomp

.Iezel a gOstez ar c'hoariou evit ar 'miz-man. __ Goulen·n ii reOmp d.i_garez digant bol lennerien.

RES PONT ZA ZIVINADENNOU NEDHEG 1-.- An· tirnbr war al lizirL ~- 2:: _Ar

glab. - ·a. An nor war euT g-Wele kloz, eun ·den o kousket ebarz.

LA ROUrE et ses HISTORIENS La Fédération des Sociétés Savantes· de

Bretagne propose à tous les .chercheurs -un sujet d'étüde qui formera- le c.entre_ d'in­térêt de son prochain congrès prévu·_ pour lé mois. de mM à Rennes. C'est un _sujet multifOrme_- et susceptible des aperçus les

,plUs. féconds: __ Lf\ ROUTE A TR-AVERS LES AGES. .

Nous voudrions que de tous: le'S villages de Bretagne· nous parviennent des--obser­vations sur les voies_ ~nciennes. qui _'Qrit . sillonné --le: p-3.YS. P,Our- aider les travailleurs nous leur:_- _posons' d_ès maintenànt- -un pre-· nlier questionnaire: ·

1~ Chercher Ies ltinérafres .narrat-ifs,- ré­-cits de voyages, pérégrinations des" mis­siànnai_res et -des reliques- (vies de- saints); , Pèlerinages, expéditions militaires (chro·

, niques et_ chansons de geste), tran_sport.s .commerciaux, guides touristiques. i. __ 2_0 La toponymie, les ve~tiges. du Passage de. la route.- conservés dans les noms de · lieu (dictionnaireS topographiques dépar-tementaux)._ •. :

3°. _ La structure de la rOute, ;natlii·e et provenance des, matériaux:; ' les ouvrages

-d'art-! chaussées,_ ponts, gués, digues,· pa- · vés. La. végétation ir).d~catr~ce (bui~):, " ~· 4·o Le tracé de la route, chemms ru­

raux et· -sauniers, limites des communes, le quadrillage -des _champs axé sur - ra rout.e, les ru~s Q.es villes· et l'tirbanismé. -Les voies d'eau. ' _ _ _ ,

5o Les monuments .. _qui Jalonnent~ la - route, milliaires et autres borneS de ,limi7

t~s, ,les, croix _,de carrefour, les hôpitaux, -les -auberges ·et relais, les moulins. "

F. CADIC: ({·Chants :d·e· ChOuans w (Libra:rw-­rie Celtique, 107 bis,_ rue de Rennes, _}=)~l.l:~s--VI'), 264 paj., 3~0 l~r. _ _;.:

Al levr-ma:f'i., digoret gant eur rakskri'd eus pluenu E. an Diberder, a _zo eun das'tum~denn .our:~ .Jumaouerinou ar Ohouariteâ,··-- moulet a­nebeudou gwechall _ gant_ -an __ aot~ou :f'.-, Oa!iic e· k:tnnadig Brétoned ·Paris:. «La. ~ar-Qisse

-bretonne ,h- Araok pep kanaoû.enn; skrivet. e brezo11eg_ gWenedek gant. an· droidîgez ~c:hallek e fraofi -ar paje~mou, e _)s.:_aver- cti!>_pleget-.·-ar perak hag ·ar periaos eus. ·ar .. c'b,an. HeUlf!i_ ~.a reer gant- plijadur, hag _aliesoe'h'·gant_- ankèn, an holl istoriou bihan . a .deu, .abenn, _ .en; o bad, P,a· rei da anaout -an. istar vr_as·.-sq\le_ZMS a _ voe _'hini ar Chouanted, feal d'o toüe;· __ b'l d'o Doue. Kals gwad- ha-- krisder -a ZO'- el leYr, _eveljm;t.: e pelec'h eman·. ar-~bl-ezel ha ·n'lfus ket d'e heul lazerez ha kasoni ? . E(ur .ste~e-

- tlenn a bar bep _an- amzer, evel.::l'ülli_: K~r rozenn ruz~gwad >>, pe <t kimiad -· ar, .,.by~g­merzer, mi _ao. Briend >>.:. Eul lev,r h_;:îg_ à.--ra enor···d'an· _ao. Oadic,. mar_vailher -'dispai',--:l).~g ivez .d'al Levraoueg .keltiek. ~ .. -- , ---·· · ~ {:_ ·- .. "

2.

3 ~

lj

G

"8P-1.:=+:7 8

Y.~F .. ai F:. ·-

6P EvOlution historique · le réseau ro­main. Les villes' féodales ont-elles été si· tuées sur les voies anciennes ; ont.-eHes, au contraire, provoqué la qréation d.é rou­tes neuves? Les tarifs portuaire·s_ ·et les octrois. La ·réformation drl- Domaine royal ·en 1679 (archives départementales·:à- -~'!an­tes, -._le _corpS'- des Ponts .:et Chaussèes;- les rectifiCations de routes au XVIII• siècle, sous l'imPulsion du dué· d'Aiguillon (ar~· chive;s ' départementales ·., :d'Ille-et-.: Vilaine, Intendance ·-et Commission Iriterlhédiaire des Etats), Ja Poste- et leS messager~~s. Le réseau vicip_al au XIX," ~i~cle (loi_ de' 1836).

7° Les 'tiS~_gm·s; _âe la, rotite.: L_es -·véhicules. 8° Le- folklore de' .la route·: Hent Ahès,

Rent Conan, Ohemih Chasles .• go Les documents graphiques, estamPes,

dessins. Consulter la carte _de Cas!iiini, l'atlas

et ·la, carte d'Qgée (1769, 1771); les p_lans ter;riers, le_ pla:p. cadastral et la carte d'état•major. · ..

Ouvrages_ fondamen~aux! Albert. ·q;r_e,~ nier: 'Les ·-routes, 1934 (Manue~ "d'archéo­logie gallo-romaine), .- Bizeut :- Les --'!'oi~~L-; romaines de la Bretagne, 1841. -.- Oaul­tier. du Mottay: Reph~:rches ·sur., les -.vbies.r' romaines _d'Ille-et-Yilaine; 1928. _- .L. __ Mar.~_ sille: Notes sur les voiès· romaines-- du'· Morbihan, (As_sociatipn- ~reto11-ne, -'1~30).-, ..;:..,,.::_ J. Letaconnou~ : . Construction des gi'â~~-( ~ chemins et personnel-,. d-es -Ponts ,_et· .Chau:s_.:i l sées de Bretagne au XVIII~ siècle, Ul4l. ._ .--.-

Prière d'adresser les résultatS·:, 'deS-' 'en"'~--· quêtes à MM. les archiVistes en chef ·des ,départements. ou .à: M.-_ Pocquet dq._ -Haut~ Jtissé, professeur à· <la- Faculté;.··deS. 'Iettte«; 1 ;

de-. Reimes. · · · · · '· ''

FAIENCERIE

HENRIOT TOUTES C ~RROSSERUS

"

TÉ~ÉPHONE : 6'

INDUSTRIELLES & COMMERCIALES "MétalliqÙe et Alliage léger"

TUAL .TREDION

MORBIHAN)

"A SAINT JOSEPH " 325, Rue léon-Gambetta. - .. LILLE (Nord)

· J, GORRlSSEN, Tailleur diplômé

To~ sf>écial.il.és ('otm Utl«. lés. Fc.désûufiqu.es · · SOUTANES, PÉLERtNES, MANtEAUX. ROMA'r.Js, etc ...

BAS pure labie très solides : 3 50 francs

TRAVAIL SOIGNE PRIX MODÉRÉS .

. ÉT ABLISSEMEN~S

·.Pierre CHANCERELLE Conserves Alimentaires

( 4 ·USINES EN BRETAGNE)

SIÈGE 'sociAL : QUIMPER

DÉCORATION, LITERIE, TISSUS D'AMEUBLEMENT

A. POUCH et Fils alt~~s:~~~~s 17, R~e Sqinte-Thérèse, QUIMPER Téléphone 11-60