de aoc’s van de côte chalonnaise. les aoc’s de la côte
TRANSCRIPT
De AOC’s van de Côte Chalonnaise. Les AOC’s de la Côte Chalonnaise.
Goor Koen
www.vlaamsewijnacademie.be
Eindwerk academiejaar 2017 – 2018
voor het verwerven van de titel
Sommelier-Conseil
geschreven in opdracht van
de Vlaamse Wijnacademie
en
l’ Université du Vin de Suze-la-Rousse
door
Goor Koen
Haagstraat 13, 1540 Herne-Belgie
www.vlaamsewijnacademie.be
Inhoudstafel
0. Inleiding 1
1. De Côte Chalonnaise: een overzicht 3
2. AOC Côtes du Couchois 7
3. AOC Côte Chalonnaise 10
4. AOC Bouzeron 14
5. AOC Rully 18
6. AOC Mercurey 24
7. AOC Givry 30
8. AOC Montagny 34
9. Samenvatting gemeentelijke AOC’s Côte Chalonnaise 41
10. AOC Crémant de Bourgogne 42
11. Degustatiefiches wijnen AOC’s uit de Côte Challonaise 45
12. De markt in België 50
13. Besluit 52
www.vlaamsewijnacademie.be
Dankwoord
Een bijzondere dank aan de wijnmakers die me met veel warmte en passie
ontvangen hebben, Raymond Dureuil-Janthial, Arnaud Desfontaine, Stéphane
Aladame en Jeannette Terras.
Dank aan de lesgevers van de Vlaamse Wijnacademie, die hun wijnkennis en –
wijsheid met ons gedeeld hebben. In het bijzonder André Van der Elst, die mijn ogen
over de Bourgogne nog weider heeft doen opengaan, met een onvergetelijke reis
naar Bourgogne met het tweede jaar sommelier-conseil.
Mijn medestudenten niet vergeten, die als klankbord gediend hebben om dit werk tot
een goed einde te brengen. Specifiek wens ik Bart Crommelinckx te danken, hij was
een toffe reisgenoot gedurende mijn laatste studiereis.
Ik apprecieer ten zeerste het geduld van mijn echtgenote Petra en mijn kinderen Jeff
en Axel voor hun geduld en het accepteren van de continue rommel (flessen, glazen,
boeken en kaarten) tijdens het tot stand komen van dit werk.
Tenslotte dank aan mijn steeds behulpzame vader, Ludo Goor, voor de vertaalhulp
naar het Frans.
www.vlaamsewijnacademie.be
1
www.vlaamsewijnacademie.be
Inleiding.
20 jaar geleden zette ik mijn eerste stappen in de Côte Chalonnaise, meer bepaald in
het dorp Rully. Sindsdien bezoek ik de Côte Chalonnaise minstens eenmaal per
jaar, ze lijkt me authentieker dan de meer gekende Côtes in het noorden. Het
landschap is er meer gevarieerd, het is er minder toeristisch en er valt meer te
ontdekken. Ook cultuur-historisch valt er wat mij betreft meer te beleven.
Bovendien vindt er een opmerkelijke voortuitgang plaats op het gebied van wijn. Een
nieuwe generatie wijnmakers maakt gebruik van modernere technieken, investeerde
in meer actueel materiaal en drukt een eigen stempel, wat wijnstijlen betreft.
Vandaag mag gesteld worden dat het de wijnbouwers in de Côte Chalonnaise vrij
goed gaat. Eerder was het niet zo vanzelfsprekend om er enkel met wijnbouw je
brood te verdienen. Daarvoor waren de te verbouwen percelen te klein waardoor
modernisering van de domeinen en het gebruik van moderne vinificatietechnieken
vaak uitbleven.
In vergelijking met de prestigieuze wijnen van de Côte d’Or zijn de prijzen er veel
toegankelijker voor de wijnamateurs, men vindt er parels, zelfs premiers cru’s, aan
zeer redelijke prijzen. De wijnen worden gekenmerkt door fruitigheid en fijne, soms
wel expressieve zuren. Dit is uiteraard te wijten aan een aanzienlijke aanwezigheid
van kalk en mergel in de bodems en de hoogte van de wijngaarden. Sommige
beweren dat het lang uitgestelde gebruik van pesticiden in de Côte Chalonnaise,
door gebrek aan middelen in de jaren ’60 en ’70, daar ook iets mee te maken heeft.
Er heerst een aanzienlijke diversiteit en complexiteit van terroirs in de Côte
Chalonnaise, die menig wijnliefhebber zal bekoren. Ondanks het beperkt aantal
druivenrassen, is er een grote verscheidenheid aan stijlen. Dit vormt uiteraard een
grote uitdaging voor elke wijnmaker, om toch een zeker continuïteit en kwaliteit te
waarborgen.
Van chardonnay wordt in Rully een totaal andere wijn geproduceerd dan in Montagny
en zelfs binnen de gemeentelijke AOC’s heerst er een aanzienlijke diversiteit. Dit
2
www.vlaamsewijnacademie.be
heeft, onder andere, te maken met de gevarieerde bodems en de grote verschillen in
oriëntatie van de wijngaarden. Ook voor de pinot noir is dit het geval. De AOC
Mercurey en de AOC Givry zijn buren en toch vindt men duidelijke verschillen in
wijnstijlen. De Mercurey is eerder krachtig terwijl men bij de Givry elegantie
terugvindt.
Er bestaat weinig of zo goed als geen vakliteratuur over de Côte Chalonnaise. In
Beaune in het “Atheaneum”, toch een referentie qua aanbod van vakliteratuur over
Bourgondische wijnen vond ik geen enkel boek dat handelde over wijnen uit de Côte
Chalonnaise. De magazines spreken zelden over deze wijnen, indien er een artikel
verschijnt gaat dit vaak over één van de stars van deze Côte, zoals Vincent Dureuil-
Janthial, Stéphane Aladame, Aubert de Villaine, Bruno Lozeron of François Lumpp.
Met dit werk tracht ik wat meer duidelijkheid te scheppen over deze wijnen, hopelijk
een bron van inspiratie voor de wijnamateur.
3
www.vlaamsewijnacademie.be
1. De Côte Chalonnaise: een overzicht.
Kort na de Franse revolutie, meer bepaald op 26 februari 1790, beslissen de
revolutionairen de 34 koninklijke provincies op te splitsen in 83 departementen.
Bourgogne valt uiteen in 5 departementen. Zo is de scheiding tussen de Côte d’Or
en de Saône-et-Loire eerder politiek, het is te zeggen, kunstmatig. Geologisch en
landschappelijk is deze scheiding eerder beperkt. Het zuiden van de Côte de d’Or
en het noorden Saône-et-Loire worden gedomineerd door eenzelfde hellingstallud.
Toch zijn de wijnen uit de Côte d’Or befaamder en gegeerder dan deze uit de Côte
Chalonnaise.
Vanuit het zuiden van de Côtes de Beaune, meer bepaald vanuit Santenay en de
dorpjes van Maranges (deze maken al deel uit van het departement Saône-et-Loire,
maar de appellatie maakt deel uit van de Côte de Beaune), is er een breed dal,
waarin de Dheune doorstroomt. In deze kloof werd het Canal du Centre aangelegd,
op de kop van deze kloof ligt Chagny, de meest noordelijke stad van de Côte
Challonaise. Aan de zuidzijde van de kloof zie je het landschappelijk vervolg van de
Côte d’Or. Dit is de Côte Chalonnaise, de côte in het hinterland van de stad Chalon-
sur-Saône.
De Côte Chalonnaise is een rechthoekig gebied van 25 kilometer van noord naar
zuid en 7 kilometer van oost naar west. We vinder er 4.500 hectaren wijngaarden,
waar voornamelijk chardonnay en pinot noir geteeld wordt, maar er toch ook plaats is
voor aligoté en gamay. De côte start van Bouzeron en Chagny in het noorden tot
Saint-Gengoux-le-National in het zuiden. Het is de Dheune in het noorden die de
Côte Chalonaisse van de Côte de Beaune scheidt. De Côté Chalonnaise mag
misschien geologisch een vervolg zijn van de Côte d’Or, toch kent men hier andere
landschapsvormen. In de Côte Chalonnaise is het landschap nog afwisselender.
Vooral, centraal, in de driehoek Mercurey-Givry-Couhes is het landschap grimmiger,
dit beleef je in het prachtige Vallée des Vaux. De top van de hellingen bereikt hier
450 meter.
4
www.vlaamsewijnacademie.be
De Côte Chalonnaise volgt effectief de noord/zuid as, deze loopt parallel ten opzichte
van de loop van de Saône. In de regio vindt men het (rijkere) Franse platteland terug.
Dorpen en landschappen zijn authentiek, uitnodigend en goed verzorgd. Men beperkt
er zich niet enkel tot wijnbouw, de wijngaarden zijn hier eerder eilandjes binnen een
gevarieerd landschap, uiterst attractief voor de wandel- en fietsliefhebber.
Chalon-sur-Saône is de stad die zijn naam heeft gegeven aan dit wijnbouwgebied,
maar ligt eigenaardig genoeg niet in de wijngaardzone. Het is eerder een belangrijke
handelscentrum voor de wijnen van de Côte. Bovendien is het een uitstekend
uitgangspunt voor het ontdekken van de Côte Chalonnaise. Mercurey, Givry en de
dorpen van Montagny liggen op minder van 15 kilometer, Rully en Couches op iets
meer dan 20 kilometer. Bovendien zijn Macon en Beaune op minder dan een half
uur bereikbaar via de snelweg A6.
Het oude centrum is sfeervol en gezellig. Bezoek er de place Saint-Vincent en de
gelijknamige kathedraal. Op het Île Saint-Laurent vind je het belfort “Tour du
Doyenné” en veel eetgelegenheden.
Ik bezocht er, begin maart, la « Maison des Vins de la Côtes Chalonaise ». Dit huis
werd 30 jaar gelden opgericht door de stad en een handvol wijnbouwers om de
appellaties van de Côte beter in het daglicht te brengen. Tweemaal per jaar
selecteert een jury 144 wijnen uit meer dan 300 stalen, die dan ter plaatse verkocht
worden, aan de prijzen gehanteerd door de domeinen. Zeker de moeite waard om te
bezoeken, het is de perfecte gelegenheid om kennis te makken met alle AOC’s van
de Côtes onder een deskundige begeleiding. Enkel de wijnen van de Couchois vond
ik er niet terug. Bovendien is er op eerste verdieping een restaurant waar je lokale
gerechten, begeleid door plaatselijke wijnen, kan degusteren.
5
www.vlaamsewijnacademie.be
Maison des Vins de la Côte Chalonnaise Chalon-sur-Saône
In de Côte Chalonnaise zijn veel uitstekende négociants actief, waaronder, Louis
Jadot, Bouchard père et fils, Antonin Rodet, Chandesais en Faively. Zij maken graag
gebruik van de wijnen van de Chalonnaise om aantrekkelijk geprijsde en toch
kwaliteitsvolle AOC villages uit de Bourgogne aan hun cliënteel aan te bieden.
De 4.500 hectaren aan wijnbouw worden verdeeld onder generieke, regionale en
gemeentelijke appellaties.
6
www.vlaamsewijnacademie.be
Generiek vindt men in de Côtes Chalonnaise de volgende AOC’s:
Bourgogne,
Coteaux Bourguignons,
Bourgogne Aligoté,
Bourgogne Passe-Tout-Grains,
Bourgogne Mousseux,
Crémant de Bourgogne.
In de Côte Chalonnaise wordt een aanzienlijke hoeveelheid Crémant de Bourgogne
geproduceerd. Rully kan beschouwd worden als de bakermat van de productie van
Crémant de Bourgogne .
Regionaal zijn er twee herkomstbenamingen:
Bourgogne Côte Chalonnaise
Bourgogne Côtes du Couchois
De Dheune vormt in het noordwesten de grens tussen de twee regionale AOC’s
zijnde, de AOC Côte du Couchois en de vele grotere AOC Côte de Chalonnaise in
de rest van het gebied.
Tenslotte zijn er 5 gemeentelijke appellaties, goed voor 1.600 hectaren.
Bouzeron (enkel wit en enkel Aligoté)
Rully
Mercurey
Givry
Montagny (enkel wit en enkel Chardonnay)
In dit werk beperken we ons tot de bespreking van de gemeentelijke en regionale
AOC’s en we voegen de AOC Crémant de Bourgogne hier nog aan toe.
7
www.vlaamsewijnacademie.be
2. AOC Côtes du Couchois.
Onlangs reed ik via Saisy, Saint-Gervais-du-Couches en Dracy-lès-Couches naar
Couches om kennis te maken met de regio. Het was een prachtige weg, kronkelend
door een variatie aan landschappen. Het landschap is vergelijkbaar met de regio
Voeren in België. Het is een heuvelachtig gebied ten westen van de Dheune en het
Canal du Centre, hier ontstond in 2000 de regionale appellatie Côtes du Couchois.
De geklasseerde wijngaarden vind je in Couches, Dracy-lès-Couches, Saint-Jean-
de-Trézy, Saint-Maurice-lès-Couches, Saint-Pierre-de-Varennes et Saint-Sernin-du-
Plain. De wijngaarden van deze regionale appellatie, een kleine tiental hectaren, is
beplant met pinot noir.
Er is een indrukwekkend, ommuurd en verrassend goed geconserveerd kasteel,
Château de Marguerite de Bourgogne. Het is uiterst kalm in Couches, begin maart
zag ik er zo goed als niemand op straat. Toeristische trekpleisters en veel cavisten
waren dicht (fermeture hivernale), onmogelijk om deze AOC te proeven. Als
alternatief heb ik de wijngaarden van Domaine Prost bezocht met oost / zuidoost
orientatie, de bovengrond bestond uit roodbruine klei en mergel. De wijnstokken
waren net getailleerd volgens het Guyotsysteem. Het landschap was
adembenemend en glooiend. Het lijkt me de moeite om er nog eens terug te keren.
Côtes du Couchois, wijngaarden domaine Prost
8
www.vlaamsewijnacademie.be
In de Côte Chalonnaise deed men iet of wat meewarig over de wijnen van de
Couchois, enkel goed voor plaatselijke consumptie. Hebben we niet vanuit het
standpunt van de Côte d’Or ooit een identiek verhaal gehoord, over de wijnen van de
Chalonnaise? Verder zou 50% van de oogst in de Couchois naar de productie van
Crémant de Bourgogne gaan. Wat de AOC Côtes du Couchois betreft vraag ik me af
of dit alles wel financieel haalbaar. We spreken over een productie over bijna 800hl,
iets meer dan 100.000 flessen, goed voor een omzet van 600 à 700.000€. Misschien
wel een interessant onderwerp voor een volgende scriptie.
Volgens www.vinsdebourgogne.fr zijn de wijnen robijnachtig, helder met licht paarse
nuances. In de neus klein rood (framboos, rode bes) en zwart fruit (cassis en
braambes), na het openen van de wijn, noties van champignon, sous-bois en noot.
Het is een eerlijke, lijnrechte wijn met stevige tannines gecounterd door voldoende
zuren, eerder licht.
Hij past bij gevogelte met bladerdeeg, gebraden kalfsvlees, quiches en hamburgers,
bovendien is hij een goede begeleider van spareribs op de barbecue. Wat kazen
betreft word hij bij de sterkere kazen geserveerd, genre vacherin, l’époisse en pont
l’évêque.
“Mairie” Couches
9
www.vlaamsewijnacademie.be
Fiche: AOC Bourgogne Côtes du Couchois
Regio :
Bourgogne
Sub Regio :
Côte Chalonnaise
Categorie :
AOC - AOP
Decreet :
31.07.1937
Appellatie Type: Regionale appellatie
Wijn Type: Rood
Oppervlakte ha :
Rood 8,35
Productie hl/jaar:
Rood 796
Geklasseerde gemeenten: Couches, Dracy-lès-Couches, Saint-Jeande-Trézy, Saint-
Maurice-lès-Couches, Saint-Pierre-de-Varennes,
SaintSernin-du-Plain.
Varia
De naam van de druif kan worden vermeld op het etiket onder de naam
van de AOC " Bourgogne " in kleiner lettertype.
In Bourgogne wordt pinot noir ook wel “pinot noirien”.en pinot gris “pinot beurot”.
Kerncijfers
Bekomen alcoholisch volume
Bewaar- Schenk T°
Min Max Min1°cru Max1°cru
potentieel
Wit Wit
Rood 10,5°C 12,7°C 10,5°C 12,7°C Rood 2 à 5 jaar 14 à 16 ° C
Rosé Rosé
Bodem
Lias (klei en mergel) et midden Jurassique (kalk)
Druivenrassen Rood
Wit
Rosé
Belangrijkste Pinot Noir
Bijkomende Chardonnay
Pinot Blanc
Pinot Gris
Rendement
Klimaat
Rood Wit Rosé Gematigd klimaat met lichte
Communales 58 hl/ha continentale en mediterrane invloeden
1° Cru
Warme zomers en koude winters.
10
www.vlaamsewijnacademie.be
3. AOC Bourgogne Côte Chalonnaise
Sinds 1990 bestaat de wettelijke herkomstbenaming Bourgogne Côte Chalonnaise.
Iets meer dan 460 hectaren zijn onder deze appellatie geklasseerd en dit in de
cantons Chagny, Givry, Buxy en Mont-Saint-Vicent. In feite gaat om 44 gemeenten
(opgetekend in de fiche AOC Bourgogne Côte Chalonnaise).
De Côte wordt begrensd door het dal van de Dheune in het noorden en het westen,
de vallei van de Grosne is de grens in het zuiden. In het oosten wordt de grens
getrokken door de vlakte van de Saône.
Het landschap komt glooiender over dan dit van de Côte d’Or, met licht golvende
heuvels voortspruitend uit het Centraal Massief. Ten zuiden van Chagny wordt de
Côte Chalonnaise gevormd door bodems uit het Jura, ondersteund door de horst van
de Mont Saint-Vincent. Het landschap wordt gekenmerkt door tal van breuklijnen, in
het noorden van de Côte zijn de hellingen naar de vlakte van de Soâne gericht, in het
zuiden zijn de hellingen zowel naar het oosten, als naar het westen gericht. De
bodem bestaat uit harde kalk, structuren van kalk en mergel en soms wel klei.
Geologische kaart Bourgondië van www.vinsvignesvignerons.com
Pinot noir wordt aangeplant op hellingen gericht naar het oosten en het zuidoosten,
chardonnay geeft de voorkeur aan hellingen georiënteerd naar noordwesten en het
westen. De pinot noir wordt aangeplant op de lager gelegen delen en een iets rijkere
bodem, de chardonnay wordt bij voorkeur geteeld op de hoger gelegen gedeelten.