josÉ saramago su contu de s’ìsula disconnota · su contu de s’Ìsula disconnota 7 da aeret...

JOSÉ SARAMAGO

Su contu de s’ìsuladisconnota

Papiros

SU CONTU DE S’ÌSULA DISCONNOTA 1

SENALÀCANAS

2

Òpera traduida cun s’agiudu de sa

REGIONE AUTÒNOMA DE SARDIGNAAssessoradu de s’Istrutzione Pùblica, Benes Culturales,

Informatzione, Ispetàculu e Isport


José Saramago

Su contu de s’ìsula disconnota

Illustratziones de Manuela Marchesàn

Q

José Saramago4

Tìtulu originale:O conto da ilha desconhecida

Bortadu in sardu dae Diegu Corràine

© José Saramago & Editorial Caminho, S.A., Lisboa, 1997cun s’autorizatzione de sa

Literarische Agentur Mertin Inh. Nicole Witt e. K.,Frankfurt, Germània

© Papiros, 2011, pro s’editzione in sardu

Grà!ca de sa coberta de Diegu Corràine

Imprentadu dae StudioStampa, Nùgoro


Un’òmine !at andadu a tocheddare a su portale de su re e l’aiat naradu, Dade·mi una nae. Sa domo de su re teniat àte-ros portales, ma cussu !at su portale de sas dimandas. Sigo-mente su re si nche colaiat totu s’ora sèidu in dae in antis de su portale de sos cumpridos (de sos cumpridos chi faghiant a issu, est craru), cada bia chi intendiat a calicunu cramende in su portale de sas dimandas faghiat sa !nta de non dare cara, e petzi cando su tocheddu sighidu de su batente de brunzu, prus de si fàghere craru, si faghiat infadosu, pessighende su bighinadu (!ant cumintzende totus a murrungiare, Ma ite casta de re tenimus, chi non rispondet), petzi tando cuman-daiat su primu segretàriu de andare a leare cabu, a ischire ite cheriat su postulante, chi non b’aiat manera de lu fàghe-re istare a sa muda. Su primu segretàriu, tando, cramaiat su segundu segretàriu, custe cramaiat su de tres, chi colaiat s’òrdine a su primu assistente, chi lu colaiat a su segundu, e gai sighende !nas a sa tzeraca, chi, non tenende a nemos de cumandare, sugiat su portale de sas dimandas e progontaiat dae s’iscantzadura, Ite cherides. Su pedidore bogaiat a cam-pu su disìgiu suo, e duncas pregontaiat su chi cheriat, a pustis si poniat in un’angrone de su portale, isetende chi sa diman-


da aeret fatu, dae s’unu a s’àteru, su caminu a s’imbesse, !nas a cròmpere a su re. Ocupadu comente !at semper cun sos cumpridos, su re istentaiat a rispòndere, e !at giai unu sinna-le mannu de incuru pro su bonu istare e sa cuntentesa de su pòpulu suo cando detzidiat de pedire unu pàrrere documen-tadu iscritu a su primu segretàriu, chi, non b’at mancu de lu nàrrere, colaiat s’impèrgiu a su segundu segretàriu, custe a su de tres, s’unu a pustis de s’àteru, !nas a cròmpere torra a sa tzeraca, chi naraiat chi ei o chi nono, cunforma a sa mùtria de su mamentu.

Sende gasi, pro s’òmine chi boliat una nae, sas cosas non !ant andadas pròpiu gosi. Cando sa tzeraca l’aiat pregontadu dae s’iscantzadura de su portale, Ite cherides, s’òmine, im-betzes de pedire, comente faghiant sos àteros, unu tìtulu, una medalla, o petzi dinare, aiat rispostu, Chèrgio faeddare cun su re, Giai l’ischides chi su re non podet bènnere, est in su portale de sos cumpridos, aiat rispostu sa fèmina, Tando an-dade a li nàrrere chi no mi nch’ando !nas a cantu non benit, in pessone, a leare cabu de su chi chèrgio, aiat naradu s’òmi-ne, e si !at istèrridu in su limenàrgiu, imboddiende·si in su manteddu pro su fritu. Si podiat intrare e essire petzi colende·li in pitzu. Tando, custu !at unu problema a beru, si cunsideramus chi, cunforma a su manìgiu de sos portales, si podiat retzire petzi unu pedidore cada bia, e duncas !nas a cando in cue abbarraiat calicunu isetende un’imposta, ne-mos si podiat acurtziare pro manifestare sos bisòngios suos o sos disìgios. A nàrrere sa giusta, chie bi balangiaiat cun custa chistione de su regulamentu !at su re, ca, essende prus paga sa gente chi beniat a l’istrobare cun sas chessas suas, a issu sobraiat prus tempus, e prus assèliu, pro retzire, leare sabore e agradèschere sos cumpridos. A bi pessare bene, però, su re


bi perdiat, e meda, ca sas chessas pùblicas, essende chi s’im-posta nche poniat prus tempus a arribbare, poniant prus di-scuntentu in sa gente, cosa chi, in càmbiu, diat àere tentu cunseguèntzias immediatas e negativas in s’a"ussu de sos cumpridos. In su casu chi semus contende, su resurtadu de unu càrculu intre profetu e dannu aiat cunduidu su re a an-dare, in tempus de tres dies, e in sa pessone reale sua, a su portale de sas dimandas pro s’informaret de cussu !chete chi si !at negadu a presentare sa dimanda sighende sas bias de-mocràticas cumpetentes: Aberide su portale, aiat naradu su re a sa tzeraca de sas pulisias, e issa aiat pregontadu, Totu, o petzi unu tantigheddu. Su re !at abbarradu dudosu pro un’i-scuta, ca a nàrrere sa giusta no l’agradaiat a leare s’àera de su caminu, ma a pustis si !at pessada, diat èssere partu malu, in prus de no èssere dinnu de sa majestade sua, a faeddare cun unu sùdditu in un’iscantzadura, comente chi l’aeret tìmidu, e mescamente in dae in antis de sa fèmina de sas pulisias chi !at presente a su collòchiu e si diat èssere posta dereta a isco-biare baddu ite, Isbambarriada, aiat ordinadu. S’òmine chi cheriat una nae si nche !at pesadu dae s’istrada cando aiat cuminzadu a intèndere su sonu de su serràgiu, aiat pinniga-du su manteddu e si !at postu a isetare. Custos sinnales, chi in !nes calicunu !at benende a abèrrere e chi, duncas, luego si diat èssere liberadu su postu, aiant fatu acudire a su porta-le unos cantos pretendentes a sa dadivosidade de su tronu chi !ant in cue a fùrriu, prontos a assartiare su postu in pessu esseret abbarradu bagante. Sa cumparta imprevista de su re (una cosa mai capitada dae cando teniat in conca sa corona) aiat causadu un’ispantu mannu, no a sos candidados giai nu-menados ebbia, ma !nas a sos bighinos chi, incuriosidos dae totu cussu abbolotu, si !ant incrarados a sas ventanas de sas


domos, a caminu giumpadu. S’ùnicu chi non pariat ispanta-du !at pròpiu s’òmine chi !at bènnidu a pedire una nae. Cu-ste aiat carculadu, e aiat intzertadu, chi su re, macari aeret tardadu tres dies, diat èssere istadu curiosu de bìdere sa cara de chie, sena mancu mòere pibirista, e cun atrivimentu man-nu, aiat postu a lu cramare. Dudosu intre sa curiosidade chi non !at resessidu a mantènnere e s’infadu de bìdere totu cus-sa gente, su re, in sa manera peus, l’aiat aporridu tres pregon-tas, una fatu de s’àtera, Ite cherides, Pro ite no ais naradu deretu ite cheriais, E ite seis pessende chi non tèngia àteru ite de fàghere, ma s’òmine aiat rispostu petzi a sa prima, Dade·mi una nae, aiat naradu. S’ispantu aiat trambuliadu su re a su puntu chi sa fèmina de sas pulisias nche l’aiat acurtziadu de-retu una cadrea de buda, sa matessi in ue issa si seiat cando li tocaiat a traballare cun !lu e agu, ca, in prus de sas pulisias, in su palatzu, li tocaiat !nas carchi traballu de cosidura, co-mente a tzapulare sas mìgias de sos pàgios. Sèidu in manera iscumbeniada, ca sa cadrea de buda !at prus bassa meda de su tronu, su re !at in cherta de sa manera mègius de colloca-re sas ancas, o pinnighende·las o illonghiende·las a un’ala, cando chi s’òmine chi boliat una nae !at isetende passentzio-su sa dimanda imbenente, E bois pro it’est chi cherides una nae, a si podet ischire, !at istadu su chi su re l’aiat pregontadu a beru cando in !nes !at resessidu a si collocare, cun como-didade bastante, in sa cadrea de sa fèmina de sas pulisias, Pro andare in cherta de s’ìsula disconnota, aiat rispostu s’òmine, Ite ìsula disconnota, aiat pregontadu su re cuende a gherra unu risitu, comente chi in dae in antis suo aeret unu macu de prèndere, de sos chi tenent manias de navigare, chi non che-rent mai contrariados a s’improntu, S’ìsula disconnota, aiat repìtidu s’òmine, Machines, ìsulas disconnotas non bi nd’at

José Saramago12

prus, Sunt totus in sas mapas, In sas mapas geogrà!cas b’at petzi sas ìsulas connotas, E cale diat èssere custa ìsula di-sconnota chi seis chirchende, Si bos lu podere nàrrere tando non diat èssere disconnota, Chie est chi bos nd’at faeddadu, aiat pregontadu su re, Nemos, Tando, pro ite seis gosi testar-rudu a nàrrere chi esistit, Petzi ca non benit bene a nàrrere chi no esistit un’ìsula disconnota, E seis bènnidu a inoghe a mi pedire una nae, Ei, so bènnidu a inoghe a bos pedire una nae, E chie seis bois, chi deo bos dia una nae, E chie seis bois pro no mi la dare, So su re de custu rennu, e sas naes de custu rennu m’apartenent totus, Prus a prestu apartenides prus bois a issas chi no issas a bois, Ite cherides nàrrere, aiat pre-gontadu su re, inchietu, Chi bois, sena sas naess, non seis nudda, e chi issas, sena de bois, ant a pòdere navigare sem-per, A òrdine meu, cun sos pilotas meos e sos marineris meos, Non bos so pedende nen marineris nen pilota, bos so pedende petzi una nae, E custa ìsula disconnota, si l’ais a aga-tare, at a èssere pro mene, A bois re, interessant petzi sas ìsu-las connotas, A mie interessant !nas sas disconnotas cando no lu sunt prus, Forsis custa non s’at a fàghere connòschere, Tando deo non bos dao sa nae, Mi l’ais a dare. Intendende custas paràulas, naradas a !rmu ma cun asselenu, sos aspi-rantes a su portale de sas dimandas, chi unu minutu pustis de s’àteru, sighiant a èssere semper prus ispassentziados, prus pro si nde liberare chi non pro simpatia solidale, si !ant dispostos a intervènnere in favore de s’òmine chi cheriat sa nae, cumintzende a abboghinare, Dade·li sa nae, dade·li sa nae. Su re aiat abertu sa buca pro nàrrere a sa fèmina de sas pulisias de cramare sa bàrdia de su palatzu pro istabilire de-retu s’òrdine pùblicu e impònnere sa disciplina, ma, in cus-su, sos bighinos chi !ant bidende totu dae sas ventanas issoro

José Saramago14

si !ant annantos a su cuncordu cun cuntentesa manna, ab-boghinende, che a sos àteros, Dade·li sa nae, Dade·li sa nae. In dae in antis de totu custa manifestatzione crara de volun-tade populare e pessamentadu chi, in s’ìnteri, diat àere pèrdi-du in su portale de sos cumpridos, su re aiat artziadu sa manu dereta imponde de istarent a sa muda e aiat naradu, T’apo a dare una nae, ma s’echipàgiu ti lu deves buscare tue, ca sos marineris meos mi bisòngiant pro sas ìsulas connotas. Sas boghes de cuntentesa de sa gente nch’aiant cugugiadu sas pa-ràulas de ringratziamentu de s’òmine chi !at bènnidu a pe-dire una nae, dae su movimentu de sas lavras diat àere pòdidu nàrrere Gràtzias, sennore meu, o !nas M’apo a dève-re arrangiare, ma su chi si !at intesu craru !at istadu su chi aiat naradu deretu su re, Bae a su molu, pregonta de su capi-tanu de su portu, li naras chi ti so mandende deo, e chi ti diat sa nae, giughe·li su billete meu. S’òmine chi li deviant dare una nae aiat lèghidu su billete de vìsita, in ue poniat iscritu Re suta de su nùmene de su re, e !nas sas paràulas chi su re aiat iscritu imbarende·si in s’ischina de sa fèmina de sas pu-lisias, Cunsinnade a chie giughet custu billete una nae, ma-cari non siat manna, ma chi nàvighet bene e siat segura, no lu chèrgio tènnere in sa cussèntzia si sas cosas ant a andare male. Cando s’òmine aiat pesadu sa conca, semus seguros chi custa bia diat àere agradèschidu su donu, su re si !at giai retiradu, bi !at petzi sa fèmina de sas pulisias, chi si lu !at abbaidende cun una mirada formale. S’òmine !at faladu dae su limenàrgiu de su portale, sinnale chi sos àteros candida-dos in !nes podiant avantzare, non bi diat àere mancu su tantu de nàrrere chi su badalocu !at istadu cosa de non crèe-re, ca totus cheriant cròmpere primos a su logu in ue !at issu, ma, mala sorte, su portale nche !at giai cungiadu torra. Su

José Saramago16

batende de brunzu aiat torradu a cramare sa fèmina de sas pulisias, ma sa fèmina de sas pulisias non b’est prus, at dadu borta e si nch’est essida cun su puale e s’iscoba in un’àteru portale, su de sas detzisiones, chi est impreadu pagu a beru, ma, cando est impreadu, est impreadu. Como ei, como si po-det cumprèndere su proite de sa mirada formale chi l’aiat fatu sa fèmina, e !at istadu pròpiu in cussu mamentu chi si !at disposta a sighire s’òmine cando isse esseret andadu a su portu pro catangiare in sa nae. Aiat pessadu chi no nde po-diat prus de cussa vida a mundare e sabunare palatzos, chi !at cròmpida s’ora de cambiare traballu, chi a sabunare e a mundare naes, cussa !at a beru sa vocatzione bera sua, in mare, a su nessi, s’abba no li diat èssere mancada mai. S’òmi-ne non si pessat chi, sena mancu àere cumintzadu a reclutare s’echipàgiu, s’at giai buscadu sa responsàbile noa de sabu-nòngios e àteras pulisias, pròpiu comente su destinu costu-mat a si cumportare cun nois, nos est giai benende in fatu, aiat giai ispartu sa manu pro nos tumbare sa pala, e nois se-mus galu murrungende, Est totu agabbadu, non b’at prus nudda de ite de bìdere, totu est aguale.

Camina camina, s’òmine !at arribbadu a su portu, !at andadu a su molu, aiat pregontadu de su capitanu, e in s’ìn-teri chi !at benende si !at postu a intzertare cale diat èssere istada, de totu sas naes chi !ant in cue, sa chi tocaiat a isse, manna ischiat giai chi non !at, su billete de vìsita de su re !at craru meda in custu puntu, duncas non podiant èssere piròscafos, sas naes de càrrigu e sas naes de gherra, ma non podiant èssere mancu gasi minores de non pòdere aguan-tare male sas fortzas de su bentu e su mare inchietu, !nas in custu su re !at istadu categòricu, chi nàvighet bene e siat segura, !ant istadas custas sas paràulas formales suas, esclu-

José Saramago18

dende duncas sas lantzas, sas felucas e sas iscialupas, chi, !-nas essende natantes bonos, e !nas seguros, cada unu cun-forma a sa cunditzione sua, non sunt nàschidos pro surcare sos otzèanos, chi est in ue s’agatant sas ìsulas disconnotas. In pessu apartada dae cue, cuada in palas de unos cantos bidones, sa fèmina de sas pulisias aiat dadu una mirada a totu sas naes atracadas, A gustu meu, cussa, aiat pessadu, ma su pàrrere suo non contaiat, e non !at istada mancu assun-ta galu, ma in antis intendimus ite nos narat su capitanu de su portu. Su capitanu !at bènnidu, aiat lèghidu su billete de vìsita, aiat abbaidadu s’òmine dae conca a pees e l’aiat fatu sa pregonta chi su re si nch’aiat ismentigadu de li fàghere. A l’iscis a navigare, a nde tenes patende de navigare, e tando s’òmine aiat rispostu, Apo a imparare in mare. Su capita-nu aiat naradu, Non ti lu dia cussigiare, ca deo so capitanu, ma no mi diat atrivire mai cun una nae cale si siat, Tando dae·mi·nde una chi mi potza atrivire, nono, una de custas nono, dae·mi una nae chi rispete e chi deo potza rispetare a issa, Custu limbàgiu deghet a unu marineri, ma tue non ses marineri, Si nde tèngio su limbàgiu, est comente chi lu sia. Su capitanu aiat torradu a lèghere su billete de su re, a pustis aiat pregontadu, A mi podes nàrrere pro ite cheres sa nae, Pro an-dare in cherta de s’ìsula disconnota, Ìsulas disconnotas non bi nd’at prus, Su re m’at naradu su matessi, Su chi isse ischit l’at imparadu dae mene, Est curiosu chi tue, essende òmine de mare, mi nàrgias custu, chi non b’at ìsulas disconnotas, e chi deo, òmine de terra, no isca chi totu sas ìsulas, !nas sas connotas, sunt disconnotas !nas a cantu non b’isbarcamus, Ma tue, si so cumprendende bene, ses andende in cherta de una in ue no est isbarcadu mai nemos, L’apo a ischire cando b’isbarco, Si b’arribbas, Ei, a bias càpitat de naufragare in ca-

José Saramago20

minu, ma si mi càpitat, t’at a tocare a iscrìere in sas crònacas de su portu chi su puntu a ue so arribbadu est custu, Cheres nàrrere chi a arribbare, s’arribbat semper, Non dias èssere su chi ses si no l’ischires giai. Su capitanu de su portu aiat naradu, So andende a ti dare sa nae chi s’addatat a tie, Cale, Est una nae cun esperièntzia manna, galu de s’època chi totu sa gente andaiat in cherta de ìsulas disconnotas, Cale, Forsis nd’ais agatadu calicuna, Cale, Cussa. Paris chi sa fèmina de sas pulisias aiat cumpresu ite !at inditende su capitanu, !at essida currende dae palas de sos bidones e aiat abboghinadu, Est sa nae mea, est sa nae mea, tocat a li perdonare sa pretesa insòlita de propiedade, in totu abusiva, sa nae !at petzi sa chi li !at agradada. Paret una caravella, aiat naradu s’òmine. Pagu prus o mancu, aiat naradu su capitanu, de acordu, a sa prima !at una caravella, a pustis at tentu acontzos e ad-datamentos chi l’ant cambiada unu pagu, Ma sighit a èssere una caravella, Ei, mantenet in totu s’assempru antigu suo, E tenet àrbores e velas, Cando si tratat de andare in cherta de ìsulas disconnotas, est sa cosa prus cumbeniosa. Sa fèmina de sas pulisias non si !at pòdida mantènnere, Pro mene non chèrgio àteru, Chie ses tue, aiat pregontadu s’òmine, Non ti ses ammentende de mene, A nàrrere sa giusta nono, So sa fèmina de sas pulisias, Ite pulisias, Sas de su palatzu de su re, Sa chi aberiat su portale de sas dimandas, Non bi nd’aiat àte-ras, E pro ite non ses in su palatzu de su re, sabunende e abe-rende portales, Ca sos portales chi deo istimaia sunt istados giai abertos e ca dae como in susu apo a sabunare petzi naes, Tando ti ses disposta a bènnere cun megus in cherta de s’ìsu-la disconnota, So essida dae su palatzu colende in su portale de sas detzisiones, Sende gosi, anda a sa caravella, abbàida comente est, a pustis de totu custu tempus at a tènnere bisòn-

José Saramago22

giu de una sabunada bona, e dae cara cun sos caos marinos, chi non b’at de lis dare !de, Ello non cheres bènnere paris cun megus a connòschere sa nae tua in intro, Aias naradu chi !at tua, Perdona, l’apo naradu petzi ca mi !at agradada, Agradare est forsis sa mègius manera de s’apoderare, s’apo-derare devet èssere sa peus manera de agradare. Su capitanu de su portu aiat !rmadu sa cunversada, Li devo intregare sas craes a su mere de sa nae, a s’unu o a s’àteru, ponide·bos de acordu, a mie no importat a chie, Ello crae tenent sas naes, aiat pregontadu s’òmine, Pro intrare, nono, ma in intro b’at sos depòsitos e sas istivas, e s’iscrivania de su cumandante cun su diàriu de bordu, S’at a incarrigare issa de totu, deo so andende a reclutare s’echipàgiu, aiat naradu s’òmine, e si nche !at allargadu.

Sa fèmina de sas pulisias !at andada a s’ufìtziu de su ca-pitanu a si nche retirare sas craes, a pustis !at artziada a sa nae, tando l’aiant agiuada duas cosas, s’iscoba de su palatzu e s’avertèntzia contra a sos caos marinos, no aiat galu agabba-du de giumpare su pontale chi auniat sa murada a su molu e giai sas bèstias maleitas si li !ant ghetadas a subra tzirriende, furiosas, cun bucas abertas, comente chi si nche l’esserent cherta mandigare in cue matessi. No ischiant cun chie si !ant ponende. Sa fèmina de sas pulisias aiat arrambadu su puale, s’aiat remunidu sas craes in sinu, aiat postu bene sos pees in su pontale, e, molinende s’iscoba comente chi esse-ret un’ispadone de àteras èpocas, !at resessida a nche gia-garare cussas bèstias mortoras. Petzi cando !at intrada a sa nae aiat cumpresu s’ira de sos caos marinos, b’aiat nidos in totue, medas !ant abbandonados, àteros galu cun sos oos, e unos cantos cun caigheddos minores a bicu abertu isetende màndigu, Pròpiu gosi, ma diat èssere mègius chi bos nch’an-

José Saramago24

deis dae inoghe, una nae chi est andende in cherta de s’ìsu-la disconnota non podet tènnere custa bisura, comente chi siat unu puddàrgiu, aiat naradu. Nch’aiat bentuladu a s’abba sos nidos bòidos, sos àteros los aiat lassados, a pustis amus a bìdere. A pustis s’aiat pinnigadu sas mànigas e si !at posta a sabunare su ponte de sa nae. Cando nch’aiat agabbadu sa ta-rea traballosa, !at andada a abèrrere s’istiva de sas velas e aiat iscontrobbadu bene comente !ant cumpostas sas cosiduras, ca nche !at coladu tempus meda sena andare in mare e sena àere prus aguantadu sos tirones profetosos de su bentu. Sas velas sunt sos mùsculos de sa nae, bastat a bìdere comente s’unfrant cando si sunt isfortzende, ma, e !nas custu càpitat a sos mùsculos, si non si ponent cun regularidade, s’isfod-dant, s’abbrandant, perdent nèrvios, E sas cosiduras sunt sos nèrvios de sas velas, aiat pessadu sa fèmina de sas pulisisas, cuntenta de imparare gosi in presse s’arte de su marineri. Si !at abbigiada chi carchi òrulu si nche !at is!leddadu, ma si l’aiat petzi iscritu, ca pro cussu traballu non bi boliant petzi agu e !lu chi poniat pro tzapulare sas mìgias de sos pàgios antigamente, est nàrrere, eris. In cantu a sas àteras istivas, si !at deretu abbigiada chi !ant bòidas. Chi s’istiva de sa prùe-ra esseret lìchida, francu unu tantigheddu de prùera niedda in su fundu, chi a sa prima pariat sorighina, no nde li !at importadu nudda, a nàrrere sa giusta no est iscritu in peruna lege, a su nessi !nas a cantu est capatza sa sabiduria de una fèmina de sas pulisias, chi a andare in cherta de un’ìsula di-sconnota devat èssere a mala gana un’impresa de gherra. Ma l’at dadu infadu, e !nas meda, sa mancàntzia assoluta de mu-nitziones de buca in s’istiva apòsita, non pro issa, chi !at ave-sa a beru a su màndigu malu de su palatzu, ma mescamente pro s’òmine chi l’aiant dadu custa nae, Luego at a iscurigare,


e isse at a essire a campu dae cue cramende ca tenet fàmene, chi est su chi narant totu sos òmines in pessu chi intrant a domo, comente chi petzi issos apant istògomu e sufrant de su bisòngiu de lu prenare, E si buscat marineris pro s’echipàgiu, chi sunt lupos a beru mandighende, tando no isco comente nos amus a isbiligare, aiat naradu sa fèmina de sas pulisias.

Non b’aiat su tantu de si pessamentare gosi. Su sole si nche !at imberghende in s’otzèanu cando s’òmine chi teniat una nae !at essende a campu a s’àteru chirru de su molu. Teniat un’imbòligu in manos, ma !at camminende a sa sola e a con-ca incrinada. Sa fèmina de sas pulisias !at andada a l’isetare in su pontale, in antis de abèrrere sa buca pro s’abbigiare de comente nch’aiat coladu su restu de sa die, aiat naradu issu, Abbarra chieta, so giughende recatu pro ambos, E sos mari-neris, aiat pregontadu issa, Comente podes bìdere, non b’at bènnidu nemos, Ma los as aparaulados, a su nessi, aiat insìsti-du issa, M’ant naradu chi de ìsulas disconnotas non bi nd’at prus e chi, !nas si b’esserent, non tenent idea peruna de ab-bandonare s’ausentu de domo issoro e sa vida còmoda de sas naes turìsticas pro si pònnere in aventuras otzeànicas, in cherta de s’impossìbile, comente si esseremus galu in s’època de su mare iscurosu, E bois ite l’ais rispostu, Chi su mare est semper iscurosu, Comente dia àere pòdidu faeddare de un’ìsula disconnota, si no la connosco, Ma seguru ses chi esi-stat, Tantu cantu est iscurosu su mare, In custu mamentu, abbaidende dae inoghe, cun sas abbas in colore de giada e su chelu che unu fogu de iscurosu non bi bido nudda, Est un’il-lusione tua, !nas sas ìsulas a bias paret chi "ùtuent subra de sas abbas e no est beru, Ite cheres fàghere, si ti mancat un’e-chipàgiu, Galu no nd’isco, Dìamus pòdere abbarrare a istare inoghe, e tue, E deo, As a tènnere unu traballu, un’arte co-


mente si narat como, Lu tèngio, l’apo tentu, l’apo a tènnere si b’at bisòngiu, ma chèrgio agatare s’ìsula disconnota, chèrgio ischire chie so cando apo a èssere in ie, No l’ischis, Si no essis dae tene matessi, non podes ischire chie ses, Su !lòsofu de su re, cando non teniat ite de fàghere, beniat a si sèere in s’oru meu, m’abbaidaiat tzapulende sas mìgias de sos pàgios, e a bias si poniat a !losofare, naraiat chi cada òmine est un’ìsula, ma deo, sigomente sa cosa no m’interessaiat, ca so una fèmi-na, tue ite nde pessas, Chi tocat a essire dae s’ìsula pro bìdere s’ìsula, chi non nos bidimus si no essimus a foras nostru, Si no essimus dae nois matessi, cheres nàrrere, No est sa mates-si cosa. S’afoghìgiu de su chelu si nche !at istudende, s’abba si !at irrujada de repente, como mancu sa fèmina de sas puli-sias diat àere dudadu chi su mare esseret iscurosu a beru, a su nessi in unas cantas oras. S’òmine aiat naradu, Lassamus sas !loso!as a su !lòsofu de su re, chi lu pagant pro custu, como andamus a mandigare, ma sa fèmina non !at de acordu, Pro prima cosa tocat chi bidas sa nae tua, ca la connosches petzi a foras, Comente l’as agatada, B’at unos cantos òrulos de sas velas chi lis cheret carchi rinfortzu, Ses faladu a s’istiva, b’ais agatadu abba, In su fundu bi nd’at agigu, in s’oru de sa zavor-ra, ma paret chi siat normale, antis, faghet bene a sa nae. Co-mente aias ischidu custas cosas, Gosi, Comente gosi, Che a tie, cando aias naradu a su capitanu de su portu chi dias im-parare a navigare in mare, Ma non semus galu in mare, Ma semus giai a modde, Apo semper tentu s’idea chi pro naviga-re b’at petzi duos maistros beros, unu est su mare, s’àteru est sa nae, E su chelu, ti nche ses ismentighende de su chelu, Ei, est craru, su chelu, Sos bentos, Sas nues, Su chelu, Ei, su che-lu. In prus pagu de unu cuartu de ora nch’aiant cuncruidu su giru de sa nae, una caravella, !nas modi!cada, non cunsentit

José Saramago28

passigiadas mannas. Est bella, aiat naradu s’òmine, ma si no agato marineris bastantes pro la manovrare, apo a dèvere an-dare a li nàrrere a su re chi no la chèrgio, T’isporas a sa prima contrariedade, Sa prima contrariedade est istada a isetare su re tres dies, e deo no mi so rèndidu, Si no ais a agatare mari-neris chi si chèrgiant imbarcare, nos amus a arrangiare nois duos, Tue ses maca, duas pessones ebbia non diant èssere a tretu de guvernare una nae che a custa, deo dia dèvere abbar-rare semper in su timone, e tue, non b’at su tantu mancu de nde faeddare, diat èssere unu machine, A pustis amus a bìde-re, como andamus a chenare. Fiant artziados a su casteddu de pupa, s’òmine protestende galu contra a su chi aiat de!ni-du unu machine, in cue sa fèmina de sas pulisias aiat abertu s’imbòligu chi issu aiat batidu, unu pane, casu betzu, de ca-bra, olia, un’ampulla de binu. Sa luna !at giai mesu parmu subra de su mare, sas umbras de su pinnone e de s’àrbore maistru si li !ant projetadas a pees. Est galana a beru sa cara-vella nostra, aiat naradu sa fèmina, e deretu si !at currègida, Sa tua, sa caravella tua, Pesso chi no at a èssere mea pro tem-pus meda, Chi bi nàvighes o nono, est tua, ti l’at dada su re, Bi l’apo pedida pro andare in cherta de un’ìsula disconnota, Ma custas cosas non si faghent dae unu mamentu a s’àteru, bi bolet su tempus suo, giai giaju meu naraiat chi chie andat in mare cumintzat a andare in terra, e nàrrere chi issu non !at marineri, Sena marineris no amus a pòdere navigare, Custu nche l’as giai naradu, E tocat a prenare sa nae cun totu su chi bisòngiat pro unu viàgiu che a custu, chi non s’ischit a ue nos nche leat, Est craru, e a pustis amus a dèvere isetare chi arribbet su tempus bonu, e essire cun marea bona, e chi bèngiat gente meda a su portu a nos augurare viàgiu bonu, Mi ses leende in giru, Non dia mai leare in giru chie mi nch’at

José Saramago30

fatu essire dae su portale de sas detzisiones, Perdona·mi, E deo no apo a colare torra in cussu portale, càpitet su chi li paret. Sa lughe de sa luna illuminaiat sa cara de sa fèmina de sas pulisias, Est galana, galana a beru, aiat pesasdu s’òmine, e custa bia non !at faeddende de sa caravella. Sa fèmina, in càmbiu, no aiat pessadu nudda, forsis aiat pessadu totu in cussas tres dies, cando a bias iscantzaiat sa ghenna, a bìdere si issu !at galu in cue, isetende in foras. Non b’at sobradu mancu una farfarùgia de pane o de casu, ne unu gùtiu de binu, s’ossigheddu de sas olias nche los aiant imbolados a modde, su pamentu est gasi netu comente !at abbarradu cando sa fèmina de sas pulisias l’aiat coladu s’ùrtimu im-ballàgiu. Sa sirena de unu piròscafu chi !at moende a largu aiat ghetadu unu frùschiu surdu e poderosu, comente ant a èssere istados sos de su leviatanu, e sa fèmina aiat naradu, Cando at a tocare a nois amus a fàghere prus pagu biurdu. Macari esserent in intro de su molu, s’abba si !at undulada agigu cando !at colende unu piròscafu, e s’òmine aiat nara-du, Ma amus a issaculare galu de prus. Aiant rìsidu ambos, a pustis si !ant callados, a pustis de un’iscuta unu de issos aiat pessadu chi sa cosa mègius diat èssere istada a si nch’andare a dormire, No est chi deo sia sonnidu meda, e s’àteru !at de acordu, Mancu deo, a pustis si !ant callados torra, sa luna !at essida e aiat sighidu a artziare, e in cussu sa fèmina aiat naradu, B’at cabinas inoghe giosso, s’òmine aiat naradu, Ei, e petzi tando si nche !ant arritzados e !ant falados sutacober-ta, in ue sa fèmina aiat naradu, A cras, deo ando a custu chir-ru, e s’òmine aiat rispostu, E deo a custu chirru, a cras, a babordu o tribordu, de seguru ca !ant galu pratichende s’ar-te. Sa fèmina !at torrada in segus, Mi nche nde !a ismentiga-da, si nch’aiat bogadu dae butzaca duos cantzos de candela,


Los aia agatados cando !a sabunende su logu, ma non tèngio luminos, Deo nde tèngio, aiat naradu s’òmine. Issa aiat man-tesu sas candelas, una in cada manu, isse aiat allutu unu lu-minu e pustis, cugugende sa frama suta de sa cùpula de sos pòddighes postos a arcu, nche l’aiat leadu cun cuidadu man-nu a sas candelas betzas, sa lughe aiat tentu, !at crèschida a bellu a bellu comente faghet su lugore de sa luna, aiat illumi-nadu sa cara de sa fèmina de sas pulisias, e non bi diat àere mancu su bisòngiu de nàrrere su chi isse aiat pessadu, Est galana, ma su chi issa aiat pessadu, ei, Si cumprendet chi te-net petzi ogros pro s’ìsula disconnota, est gosi chi si tram-pant sas pessones subra de su valore de una mirada, mesca-mente in su cumintzu. Issa l’aiat porridu una candela, aiat naradu, A cras, chi apas sonnu bonu, issu l’aiat chertu nàrre-re sa matessi cosa in àtera manera, Chi apas bisos ditzosos, !ant istadas sas allegas chi li !ant essidas, e luego, cando at a èssere sutacoberta, istèrridu in sa cabina sua, l’ant a bènnere àteras allegas, prus ispiritosas, mescamente prus insinuan-tes, comente nos isetamus chi siant sas de un’òmine cando est a sa sola cun una fèmina. Si pregontaiat si issa !at giai dormende, o si aeret tardadu a leare sonnu, e pustis s’aiat !-guradu chi !at andende a la chircare e chi no la !at agatende in logu perunu, chi si !ant pèrdidos ambos in una nae istre-menada, su bisu est unu maghiàrgiu àbile, mudat sas pro-portziones de sas cosas e sas distàntzias issoro, ispartzit sas pessones e issas abbarrant giuntas, las aunit, e agiomai non si bident s’una cun s’àtera, sa fèmina dormit a pagos metros e isse no ischit comente li cròmpere, cando chi diat èssere fàtzile a andare dae babordu a tribordu.

L’aiat auguradu bisos ditzosos, ma !at istadu issu chi si nche aiat coladu totu sa note bisende. S’aiat bisadu chi sa ca-


ravella sua andaiat in mares artos, cun sas tres velas triangu-lares gloriosas ispinnigadas, aberende·si su caminu in sas un-das, in s’ìnteri chi isse !at manovrende sa roda de su timone e sos marineris !ant pasende in s’umbra. Non cumprendiat pro ite nche !ant in cue cussos marineris chi in su portu e in tzitade non si !ant chertos imbarcare cun isse pro andarent in cherta de s’ìsula disconnota, forsis si nde !ant impudados de l’àere tratadu cun ironia grussera. Fiat bidende animales a fainu in su ponte , anades, cunillos, puddas, sos animales de domo sòlitos, chi !ant mandighende trigu moriscu o gra-mugende fògias de càule chi unu marineri lis !at ghetende, non si !at ammentende cando nche los aiat giutos a sa nae, ma !at naturale chi esserent in cue, nos !guramus chi s’ìsula disconnota siat, comente est istada prus de una bia in èpocas passadas, un’ìsula deserta, est semper mègius a si leare su seguru, l’ischimus totus chi a abèrrere una ghennita de sa cunillera e a acantzare unu cunillu a sas origras est semper bènnidu mègius chi no a li cùrrere in fatu peri montes e bad-des. Dae suta de s’istiva est arribbende como unu cuncordu de innigros de caddu, de mùilos de boe, de òrrios de molen-te, sas boghes de sos animales nòbiles chi bisòngiant in sos traballos pesosos, ma comente bi sunt arribbados, comente nche podent èssere cròmpidos a una caravella in ue a gherra nche podent istare sos marineris, e a s’improntu su bentu si !at giradu, sa vela majore si !at trèmida e aiat unduladu, e in palas b’aiat su chi in antis non si bidiat, unu grustu de fèminas chi, !nas sena las contare, si cumprendiat chi !ant medas, cantu sos marineris, totu afainadas in traballos de fèmina, no est ora de fàghere àteru, est craru chi podet ès-sere petzi unu bisu, in sa vida de cada die non s’est bidu mai unu viàgiu gosi. S’òmine de su timone aiat chircadu cun sos


ogros sa fèmina de sas pulisias e no l’aiat bida, Forsis est in sa cabina de prua, pasende dae su sabunòngiu de su ponte, s’at pessadu, ma est istadu unu pessamentu !ntu, ca isse ischit bene, macari no iscat pro ite l’ischit, chi issa a s’urtimada no est cherta bènnere, est brincada a su molu narende dae cue, Adiosu, adiosu, sigomente tenes mirada petzi pro s’ìsula di-sconnota deo mi nche so andende, e non !at beru, galu como sos ogros suos la sunt chirchende e no la sunt agatende. In cussu, su chelu si !at incuguladu e aiat cumintzadu a pròere, e, pustis pròidu, aiant cumintzadu a nàschere sos fundos dae totu sos sacos de terra in !la a pare oru·oru de sa murada de sa nae, non sunt in cue ca semus timende chi non b’apat terra bastante in s’ìsula disconnota, ma ca gosi balangiamus tempus, sa die chi amus a cròmpere amus a dèvere petzi tra-mudare sos fundos de frutu, semenare sos granos regortos dae s’incùngia chi pustis ant a crompire inoghe, mudare sos giardinos cun sos frores chi ant a essire dae custos butones. S’òmine de su timone pregontat a sos marineris chi sunt pa-sende in su ponte si nche sunt bidende carchi ìsula discon-nota, e issos rispondent chi non sunt bidende nudda, ma chi sunt pessende de isbarcare in sa prima terra abitada chi lis essat a campu, bastis chi b’apat unu portu in ue ghetarent s’àncora, unu tzilleri pro bufarent e unu letu pro pasarent, ca inoghe no andat bene cun totu custa gente ammuntonada. E s’ìsula disconnota, aiat pregontadu s’òmine de su timone, S’ìsula disconnota est cosa chi no esistit, est petzi un’idea de sa mente tua, sos geògrafos de su re !ant andados a bìdere in sas mapas e aiant decraradu chi ìsulas de connòschere est cosa chi est agabbada dae meda, Tocaiat a bos arrumbare in tzitade, in càmbiu de bennereis a m’impeigare sa navigatzio-ne, Fìamus in cherta de unu logu mègius pro istare e aìamus

José Saramago36

detzìdidu de viagiare cun tegus, Non seis marineris, Ma no lu semus mai istados, A sa sola no apo a èssere capatzu de guvernare sa nae, Bi devias pessare in antis de bi la pedire a su re, su mare no imparat a navigare. Tando s’òmine de su timone nch’aiat bidu terra a tesu e !at chertu colare a probe, fàghere sa !nta chi esseret su ri"essu de un’àtera terra, una !gura bènnida dae s’àteru cabu de su mundu colende in s’i-spàtziu, ma sos òmines chi non !ant istados mai marineris aiant protestadu, aiant naradu chi !at pròpiu in cue matessi chi cheriant isbarcare, Custa est un’ìsula de sa mapa, aiant abboghinadu, t’amus a ochìere si non nos nche leas a cue. Tando, a sa sola, sa caravella aiat tòrchidu sa prua chirru a cussa terra, !at intrada in su portu e si !at a!gida a su molu, Bos nche podides andare, aiat naradu s’òmine de su timone, e deretu !ant isbarcados, in antis sas fèminas, a pustis sos òmines, ma no a sa sola, si nch’aiant leadu sas anades, sos cu-nillos e sas puddas, si nch’aiant leadu sos boes, sos molentes e sos caddos, e !nas sos caos marinos, unu in fatu de s’àteru, si !ant pesados in bolu e !ant tzucados cun sos pugioned-dos issoro in su bicu, proesa chi no aiant fatu mai, ma b’at semper una prima bia. S’òmine de su timone aiat assìstidu a sa muda a cussa fua manna, no aiat fatu nudda pro !rmare chie si nche !at andende, a su nessi l’aiant lassadu sos àrbo-res, su trigu e sos frores, cun sos fundos atrempadores chi s’imboligaiant a s’àrbore maistru e pendiant dae sas mura-das comente festones. In mesu de totu cussu abbolotu de sa mòida si !ant segados e ispartzinados sos sacos de terra, a manera chi su ponte de sa nae !at comente unu campu aradu e semenadu, li mancat petzi chi proat agigu pro assegurare un’incùngia bona. Dae cando su viàgiu a s’ìsula disconnota est cumintzadu, s’òmine de su timone no at mandigadu mai,

José Saramago38

forsis ca est bisende, petzi bisende, e si in bisu l’agradaret unu bìculu de pane o una mela, diat èssere petzi un’imbentu, e no àteru. Sas raighinas de sos àrbores sunt intrende in sos ossos de sa nae, luego no ant a bisongiare prus custa velas artziadas, at a bastare chi su bentu sulet in mesu de sas chi-mas de sos àrbores e si nche giugat sa caravella a su destinu suo. Est unu padente chi est navighende e s’est billantzende cun sa undas, unu padente in ue, sena ischire comente, ant cumintzadu a cantare pugiones, forsis !ant in cue cuados e a s’improntu si sunt dispostos a essire a campu, forsis ca su tri-gu nch’est crompidu e tocat a messare. S’òmine, tando, aiat !rmadu sa roda de su timone e !at faladu a su campu cun sa farche in manos e, cando nch’aiat segadu sas primas ispigas, aiat bidu un’umbra in s’oru de s’umbra sua. Si !at ischidadu afrangiadu a sa fèmina de sas pulisias, e issa a issu, cunfusas sas carenas, cunfusas sas cabinas, non s’ischit si a babordu o a tribordu. In fatu, deretu a pustis essidu a campu su sole, s’òmine e sa fèmina !ant andados a pintare in sa prua de sa nae, dae unu chirru a s’àteru, a lìteras biancas, su nùmene chi galu tocaiat a dare a sa caravella. A ora de mesudie, cun sa marea, S’Ìsula Disconnota si !at posta in mare, in !nes, in cherta de issa matessi.

josÉ saramago su contu de s’ìsula disconnota · su contu de s’Ìsula disconnota 7 da aeret...

Documents