EUGENE ATGET1857 - 1927

Fotografische exploratie“Je possède tout le vieux Paris”

Acteur – uitgeverOvergang XIXe – XXe eeuw

Voorlopers: Franse pioniers (Paris)

• 1827 : Nicéphore NIEPCE / héliographie• 1838 : Louis-Jacques-Mandé DAGUERRE /

Daguerreotype

• 1853 : Eugène DURIEU / naakt model

• 1856 : Dr. Med. Duchenne de Boulogne / medische fotografie

• 1862 : Auguste Rosalie Bisson / Mont Blanc

• 1864 : Nadar (= Félix Tournachon) / Sarah Bernhardt

• 1867 : François Aubert / Executie keizer Maximilien van Mexico (hemd)

• 1871 : Disdéri / Gedode opstandelingen Parijse Commune

• 1894 : Maurice Guibert / Toulouse – Lautrec in zijn studio

• 1861 : Parijs kende toen al 33.000 fotografen !

1. Levensloop(persoonlijk leven eerder onbekend)

• 12/02/1857 : geboren in Libourne (Gironde)• 1862 : wees – grootouders Bordeaux – goede

scholing• 1875 – 1877 : matroos (Afrika)• 1878 : Parijs – poging Conservatorium (Drama)• 1879 : Toelating Conservatorium + militaire

dienst• 1881 : Stopt studie + start loopbaan als acteur

Dood grootouders

– Rondtrekkend toneelgezelschap– 1882-1886 : directeur weekblad “Le Flâneur”– 1890 : stemproblemen – stopt met

toneelspelen– Wil schilderkunst beginnen – stopt– 1888 : leert fotografie– Blijft belangstelling hebben voor toneel

(lezingen)– 1888 – 1889 : leeft in “province” .Debuteert

met eerste foto’s Amiens - Beauvais

• 1890 : terug in Parijs• 1895 : Valentine Delafosse-Compagnon : levensgezellin

en assistente. Woont samen vanaf 1902• 1897 : start productie rond “le vieux Paris”• 1898 : begint negatieven te verkopen aan openbare

instellingen (musea – bibs)• 1899 : woont op drie-kamers-appartement in

Montparnasse• 1914-1918 stopt activiteiten • 1925 contact met Berenice ABBOTT (USA) en Man RAY• 1927 : sterft één jaar na dood van Valentine

2. Motivatie■ 1892 : advertentie in “Revue des Beaux Arts”

”wilde de artistieke wereld de kans geven om via fotografische afbeeldingen aan modellen / documentatie / afbeeldingen van architecturale gebouwen, schilderijen e.d. te geraken vanuit zijn eigen achtergrond als acteur, schilder…

Doelpubliek : schilders / architecten / decorateurs / graveerders / illustratoren / historici…

Uithangbord appartement : “Documents pour artistes”

■ Nieuwe vorm van handeldrijven ? Inspelen op behoefte aan documentatie / foto’s !

■ Langzame ontwikkeling van cliënteel : particulieren – openbare instellingen

■ Erg gericht op de wereld van de “kleine man”

3. Fotografisch werk

• Is ten volle autodidact !!• Liet geen persoonlijke notities / toelichtingen of

commentaren achter !• Geen specifieke artistieke ambities : inspelen op

behoeften van de klant ! Documentalist : Ja / Kunstenaar ?

• Fotografeert graag :– wat historisch waardevol is maar dreigt verloren te

gaan– Wat geschiedkundig belangrijk is– Monumenten uit kunstgeschiedenis – Voorganger : Charles Marville (1865-68)

• Situeert zich op overgang “topografische fotografie” uit 19e E. en kunstrijke documentatie uit 20e E.

• Kern : foto’s van Parijs en omgeving met :– Smalle straten uit historisch centrum– Parken en pleinen– Seinekaaien en bruggen– Winkels / uitstalramen– Binnenkoeren / trappen,huizen…– Gevels– Binnenzichten woningen / hôtels– Straatventers en kleine ambachten– Publieke vrouwen / maisons closes– Oude Forten rond Parijs– Versailles / St.-Cloud / Sceaux

• Geen beelden van op gang gebrachte industrialisatie / moderniteit: – geen Eiffeltoren als object – geen ingang Métro (Guimard)– geen “boulevards” of “galeries”

• Negeert Project Haussmann – urbanisatie (grote lanen – sanering – nieuwe grote monumenten)

• Negeert opkomst grote winkelcentra

• Latere werk :Interesse voor natuur - lichtspel • Geen perfectionist (afdruk clips / beweging door lange expositietijd)• Straatbeelden → sfeer van fotografie van misdaadlocaties (Maigret) • Winkels : Veel te doen over schaduw van fotograaf of beeld van

eigenaar of weerkaatsing van de straat in glas van uitstalramen : gewild of artefact ? Surrealisme ?

4. Fotografische technieken• CAMERA :”verouderd materiaaal !”

– Houten box 18 x 24 cm– Glasplaten– Lens met correctie sferische vervorming (objectif rectilinéaire) en korte

brandpuntsafstand (= scherptediepte !)– Lange sluitertijd– Driepoot en zwarte doek– Zwaar (20 kg.) – geen “acties”

• DOKA :– Negatief op glas gevoelig voor gélatine-bromure– Afdruk op albumine papier– Vanaf 1920 : “citraatpapier” of mat albumine– Lichtgevoelig papieren en glasplaat werden in een kader gelegd en opgehangen

→Blootstelling aan licht via ophanging met knijpers– Beeld fixeren en afwassen – Behandeling met goudchlorure →stabilisatie → warme tinten

• POSITIE : – Frontaal / lateraal– Camera pivoteren naar omhoog – Geen strakke architectuurfotografie (frontaal /

symmetrie/parallelisme)– Externe opname → interne– Totale opname → detail

5. Kliënteel Openbare Instellingen

• 1898 : 1e verkoop aan Musée Carnavalet & Bibliothèque Historique de la Ville de Paris

• 1920 : 2600 negatieven voor Ministère de l’ Instruction publique et des Beaux-Arts

• 1921 : 2500 negatieven voor La Commission des Monuments Historiques de Paris

6. Productie & Klasseringssysteem

• Geen persoonlijke notities , commentaren, toelichtingen teksten beschikbaar !

• Bezat in totaal 8500 negatieven• Verkocht in totaal 25.000 afdrukken aan openbare

instellingen• Werkte voortdurend aan eigen ordeningssysteem :

albums en reeksen (“séries”)• Themata :

– Voor WO I vooral Parijs– Na WO I : herbegon maar nu ook meer aandacht voor

landschappen en parken, kermissen , winkels, bordelen…

• Klassering van negatieven volgens – “SERIES” (reeksen) : = thematisch en bevat vaak

onderreeksen. Chronologisch : • “Paysages et documents”• “Vieille France”• “Costumes et Arts religieux”• “Paris pittoresque” (1898..)• “Le Vieux Paris / L’ Art dans le vieux Paris” (1898..)• “Environs” (1901…Corot…N en O van Parijs)• “La Topographie du Vieux Paris” (1906…per

arrondissement)• “Intérieurs parisiens”• Park & tuinen :“Les Tuileries, Sceaux, Saint-Cloud,

Versailles, Les parcs parisiens”

• Op basis van deze reeksen stelde hij “ALBUMS” samen met het oog op verkoop : afbeeldingen 22 x 18 cm. op geplooid en ingenaaid papier waarop schuine insnijdingen voorzien zijn om foto’s van 22 x 18 cm in te schuiven

BnF / (4000 afdrukken):

– 6 thematische albums met 360 afbeeldingen:• “Enseignes et vieilles boutiques” (1899-1902)• “La voiture à Paris” (1910)• “Intérieurs parisiens artistiques, pittoresques et bourgeois (1910)• “Les Zoniers” (1913)• “Paris, Fortifications” (1913)• “L’Art dans le vieux Paris” (n.d.)

– “Les épreuves topographiques de Paris classées globalement par arrondissement et par quartier (ong. 3200 afbeeldingen)

– 3 thematische albums (268 afbeeldingen):• “Métiers, boutiques et étalages de Paris” (1912)• “Vie et petit métiers à Paris (1898-1900)• “Documents pour l’ histoire du vieux Paris”

7. Evolutie van een erfdeel• 1926 : Man RAY & Berenice ABBOTT komen in contact met Atget.

Surrealisme : vader of leverancier ?• 1927 : Posthuum komen 2000 negatieven bij de “Commission des

Monuments”. B. Abbott en J. Levy verwerven 1300 neg. En een 5000 foto’s.

• 1928 : Tentoonstelling werk op “1er Salon des Indépendants de la Photographie” in Parijs + Galerie in Brussel. Debat : welke rol in geschiedenis van fotografie (documentalist of modernist) ?

• 1929 : Abbott promoot Atget op tentoonstelling in Essen en in Stuttgart (Film und Foto)

• 1930 : Publicatie van boek “Atget. Photographe de Paris (Paris, N.Y., Leipzig) (P. Mac Orlan)

• 1968 : De verzameling van B. Abbott / Levy wordt verkocht aan Museum of Modern Art (MoMA – N.Y.) . Start van actieve studie over werk van Atget

• 1969 : 1ste retrospective in N.Y.

• 1981-1985 : J. Szarkowski & M. Morris Hambourg : The work of Atget. The art of old Paris. NY., Boston MoMA. Vol. I – IV

• 27.03.2007 : BnF Richelieu : Atget, une rétrospective

8. Internet & Publicatie

• Ed. TASCHEN, 2008 Andres Krase : Paris. Eugène Atget, 251 pag.

° Aanverwant :Pierre PERRET : Les petits métiers. D’ Atget à Willy Ronis. Ed. Hoëbeke, Paris, 2007116 p.

• GOOGLE :

– Wikipedia (fr. Wikipedia.org)– Images– http : expositions.bnf.fr/atget