asirem amazigh n°2 bulletin des etudiants berbèristes de tamesna (rabat)

65
1

Upload: asafar-lihi

Post on 06-Aug-2015

283 views

Category:

Documents


4 download

DESCRIPTION

Le 2ème numéro du bulletin ASIREM AMAZIGH, publié par les étudiants berbéristes de Tamesna, vient de paraître avec ses rubriques constantes : "Tallast", "Asefru", "Amezgun", "Ad’ris", "Adiwenni"…Dans l'éditorial de ce numéro, l'équipe rédactionnelle exprime sa solidarité aux détenus politiques amazighs, Hamid OUADOUCH et Mustapha OUSAYA, et présente ses excuses à ses lecteurs pour le retard accusé au niveau de sa parution.ASIREM AMAZIGH, qui s’exprime en tamazight et en français, traite dans ce numéro de nombreux sujets se rapportant à l’amazighité en général et au Mouvement Culturel Amazigh (MCA) en particulier. Y figurent des poèmes, des nouvelles et des extraits de pièces de théâtre. De nombreux textes d’analyse, de critique et de réflexion y sont publiés. Ce numéro comprend, également, deux interviews avec deux chanteurs amazighs et des brèves concernant les activités du MCA, ainsi qu’un index terminologique.

TRANSCRIPT

Page 1: Asirem Amazigh N°2  Bulletin des Etudiants Berbèristes de Tamesna (Rabat)

1

Page 2: Asirem Amazigh N°2  Bulletin des Etudiants Berbèristes de Tamesna (Rabat)

UGZILUGZILUGZILUGZIL UGZILUGZILUGZILUGZIL##########################################################################################################################2 INFEDINFEDINFEDINFED##########################################################################################################################3 A<RISA<RISA<RISA<RIS TAMSIRT G TMESKANIT N UGRAW AME<LAN########################4 AMUSSU ADELSAN AMAZIP D WALLALEN################################5 TIMI<I ICEMMECTAGEN MERRUK###################################################6 SEQSAP-KWEN PEF UMUSSU-NNEPAMAZIP###############################23 AWSAT-AP AD AP-GIN ADPAR!#####################################################24 ANSA N USUPEL G USBUPLU N TUTLAYT##############################25 AZAL N TMESMUNT TAMAZIPT JAJ N TEMDINT###################26 ASEFRUASEFRUASEFRUASEFRU TAMEQWRANT$ Yidir AMEDYAZ######################################################10 TTILI?RI N GAR AFUS$ Asafar LIHI###############################################10 BUJEMOA HEBBA?$ Mes.afa TUOLI##################################################27 IN?AGEN N USEKKA$ Idir AMEDYAZ############################################27 NENNEMRA AD NILI$ :asan UBRAHIM#########################################45 TIPRI-IW$ Tamendit FA>NI###################################################################45 APANIB$ Aylal AMENZU######################################################################51 IKEZ$ Mu;a AKSEL################################################################################51 AMEAMEAMEAMEZGUN ZGUN ZGUN ZGUN 14 G FEBRAYER$ Tiddukla#####################################################################7

IZEN?AREN N TUDERT$ Apazaf MU:A#########################################37

AMARIS N LEPYAR$ Mes.afa TUOLI###############################################52 TALLASTTALLASTTALLASTTALLAST BU UXRI<$ Anas N TITRIN#################################################################11 BU UFE||AN$ Asafar LIHI###################################################################46 AMEZRUYAMEZRUYAMEZRUYAMEZRUY UDISYA N TLESSINT$ Anas N TITRIN############################################16 IZUMALIZUMALIZUMALIZUMAL SSAOID BULIFA (1865-1931)$ N’ayt BBASAYEN############################19 ADIWENNIADIWENNIADIWENNIADIWENNI ADIWENNI D UMARIR CUCU############################################################14 ADIWENNI D UNA?UR :EMMU KAMUS#####################################42 ANEPMISANEPMISANEPMISANEPMIS###################################################################################################################20 IFFEPIFFEPIFFEPIFFEP----D G UGRATSAD G UGRATSAD G UGRATSAD G UGRATSA(PARU SUR LA TOILE) LA CODIFICATION GRAPHIQUE DU BERBERE:ETAT DES LIEUX ET ENJEUX…######28

ILUGAN N TIRRAILUGAN N TIRRAILUGAN N TIRRAILUGAN N TIRRA PEF UBRID N DDA LMULUD$ Oumar DERWIC######################54

2

Page 3: Asirem Amazigh N°2  Bulletin des Etudiants Berbèristes de Tamesna (Rabat)

3

INFED Amek naru g tezwart n wu..un amezwaru$ da d-itteffep ASIREM AMAZIP ku temrilt g tettusmatter tanga n wu..un# Ugar n ku/ n wayyuren lan imezraw imazipen n Tmesna tawuri af ad d-ssufpen u..un wis sin n tespunt-nnsen$ maka otan ilipiten as-igan ad ur d-teffep ar dpi# Da nessutur g widda /ares itteqlen asuref$ acku saggmen kigan# Amnper ar nettassa allepw/em n i,gam ilkem-d useggwas n 2961$ ire/ ipes-nnep s tmettant n Nba$ ifli buxeddu-nnep g uglay n inekraf-nnep isertanen d usmuttey-nsen seg ukurmu n Sidi Soid s ubniq n Tulal# Icerreg uoebbu, n Umazip s ukraf d usrfuffen n aytmaten Buzxar$ imepnasen imazipen$ n Libya# Ttuwagdlen wahli n ismawen imazipen g Titarinyan (Leqwni.ra) d Ayt Mellal ur nettettu Anfa$ Ma/agan d Ugadir# G tesga n tesdawit iqqed-ap uglagliy$ mi ispa udabu tuzzalt$ issip afa iwet s lme/bert nger dip mennaw d tiwent# Imtpren ay Imeknasen! Imeknasen ay Agadir# Squrdan aseggwas-a iserdasen n Veddam Imazipen g tesdawit# Tabrat-nnep i imepnasen n Umussu Adelsan Amazip ad ;edqen anfen allen lumen g tiyira n useggwas# Nnan% unna iqqes ifiper da t-issiwid iziker# Afud igerrzen! Imepriyen d tmepriyin n tespunt nuwi-awen-d g wu..un-a imi; g ku

tapawsa# Nuwi-d tallast d usefru$ nernu-d amezgun d umezruy d wahli tessisimem# Qqad teprem g wu..un-a$ tam n i,risen n usla, d uswengem d uzpan$ tam n isefra s ipaniben n va n ioerrimen ittarmen tamedyazt# Nezru-awen-d g umezruy asupel n yan u,ris$ pef uzbu d i//ider g Tlessint$ d-iffpen aseggwas n 83 g tespunt Lamalif# G umezgun iggut wawal$ s ugzal qqad teprem kra, iberray^ AMARIS N LEPYAR d IẒENẒAREN

N TUDERT d 14 G FEBRAYER# Tallast llant snat$ tamezwaurt issapel-tt-d s tmazipt iymatnep Anas N TITRIN$ tissnat yaru-tt umeddakkwel Asafar LIHI^ BU UXRI< d BU UFE||AN ayd asen-gan g izwilen# Tikkelt-a nga-awen-d g tesga n umsawal sin idiwenniten d sin

imesdinanen$ iwa gru-aten! Mgal aferrup neldid g usmel n tamazgha.fr

,dat uyenna pures nume/ laden$ yan u,ris n 13 n usebter yaru usnilsi amazip Salem CAKER pef usentel n usekkil alatiniy# Nessarem ad ittuper u,ris ijjujey amu,in! G tagara qqad tafem amur wis sin d umeggaru n ilugan n tirra ap-d-isnili mass Oumar DERWIC# Imarayen n tutlayt tamazipt$ imeddukkal n idles-nnep$ imawasen n tmagit-nnep$ imepnasen n tmentilt-nnep mvawadat idnep g tansa-a [email protected] Tapuri ipudan!

ASIREM AMAZIPASIREM AMAZIPASIREM AMAZIPASIREM AMAZIP

Amnper ar nettassa allepw/em n Amnper ar nettassa allepw/em n Amnper ar nettassa allepw/em n Amnper ar nettassa allepw/em n i,gam ilkemi,gam ilkemi,gam ilkemi,gam ilkem----d useggwas n d useggwas n d useggwas n d useggwas n

2961$ ire/ ipes2961$ ire/ ipes2961$ ire/ ipes2961$ ire/ ipes----nnep s tmettant nnep s tmettant nnep s tmettant nnep s tmettant n Nba$ ifli buxen Nba$ ifli buxen Nba$ ifli buxen Nba$ ifli buxedduddudduddu----nnep g nnep g nnep g nnep g

uglay n inekrafuglay n inekrafuglay n inekrafuglay n inekraf----nnep isertanen d nnep isertanen d nnep isertanen d nnep isertanen d usmutteusmutteusmutteusmutteyyyy----nsen seg ukurmu n nsen seg ukurmu n nsen seg ukurmu n nsen seg ukurmu n Sidi Soid s ubniq n TulalSidi Soid s ubniq n TulalSidi Soid s ubniq n TulalSidi Soid s ubniq n Tulal# # # # Icerreg uoebbu, n Umazip s Icerreg uoebbu, n Umazip s Icerreg uoebbu, n Umazip s Icerreg uoebbu, n Umazip s ukraf d usrfuffen n aytmaten ukraf d usrfuffen n aytmaten ukraf d usrfuffen n aytmaten ukraf d usrfuffen n aytmaten Buzxar$ imepnasen imazipen$ n Buzxar$ imepnasen imazipen$ n Buzxar$ imepnasen imazipen$ n Buzxar$ imepnasen imazipen$ n

Libya#Libya#Libya#Libya#

Page 4: Asirem Amazigh N°2  Bulletin des Etudiants Berbèristes de Tamesna (Rabat)

A<RISA<RISA<RISA<RIS

TAMSIRT G TMESKANIT N TAMSIRT G TMESKANIT N TAMSIRT G TMESKANIT N TAMSIRT G TMESKANIT N UGRAW AME<LAN N UGRAW AME<LAN N UGRAW AME<LAN N UGRAW AME<LAN N TOURRMA TAMAZIPTTOURRMA TAMAZIPTTOURRMA TAMAZIPTTOURRMA TAMAZIPT

Usem BU UPENNANUsem BU UPENNANUsem BU UPENNANUsem BU UPENNAN Pran inba,en n Ugraw Ama,lan n Tourrma Tamazipt (GMOA)$ g tinnubga uznen g Faysbuk$ i medden s tmeskanit n yiwes i aytmaten Buzxar ass n wacur 2 yennayer 2011# Ur ikki mapef i..awe, uzmez-agi$ issuffep-d (GMOA) yan ulpu g ismattey tameskanit s wass n 6 g yennayer# Tuwe, temrilt n tmeskanit$ tezri$ ar i..sud uzwu n teoreb/rit g tsukt n Bucoib DDEKKWALI# Nsul da nettnada wid iran ad issudes tameskanit han iberrqa izegzawen n udabu# Kra, ifarguten itkaren ar imi d wahli n ubergag s u;ruy uzzif# Nukel pef u/ru maka ur nenjim i iserdasen# ¶Ac ka ddiru hna ! Msafrin wella Clu; @ · Nezriten$ nesney ipfawen s udpar n tmeskanit# Kamla ngula-nn //eon-ap iserdasen d txwmmict n imepnasen nn-iddan# Attayen n 30 s nella as akw neggawer g yan usasu mnid lumbavad n umeo,ur n Lqeddafi# Winna ima.len g ubrid d wid tume/ twuri ar ffir 4 n ,art imekli uckanen $ula nitni$ berrken idnep# Kud ttemraran awal gratsen d ssufupen isiriten g ssuturen tilelli i inekraf isertanen g Libya# Sulen medden ur ta ffipen s ubrid$ kecmen-nn iserdasen s lkaffi safoen tukkimt i Umazip# Usin Saoid LFERWAḤ seg (GMOA)$ kksen ttilipri i unepmas n UGRAW

AMAZIP mass Oli LANSARI# Maka ,art uyenna kecmen itsen awal upulen r/emn-as$ i Saoid$ ,erran-d i unepmas ttilipri ffir uyenna diges ssakfen tiwlafin# Dat uyenna ifsta wawal$ uten medden apwjdim ar dip tettgadayen$ uckanen sin ayt talkustimin allig ap-nnan n wid ur tri lwilaya n Rrba, ad tili tmeskanit# Mraran idsen imepnasen awal acken-d ayt ioekwzan ar ap-ssenkaren s ddreo pef wattekkwanen# Her,en-ap akw g lkaffi# Tekk dinnap$ tesrugg-t tmeskanit# Ur nettettu ad nessekti imepriyen d tmepriyin n ASIREM AMAZIP n wid tikkelt tis kra. aya g isepras udabu aorab timeskaniyin n Umussu Adelsan Amazip (MDM) g Tmesna# Seg 2009 ar 2011^ timezwura pef inekraf isertanen n (MDM)# Taseggawert n tmesmunt Aze..a Amazip ag akw msegrawen winna nn-iddan s tmeskanit# Ar nbedder g tmesmunin illan Agraw Ame,lan n Tourrmma Tamazipt$ Asa,af Amazip$ Aze..a Amazip$ Tamaynut$ Lamrik d Ugraw Ama,lan Amazip (Tizi Wezzu)# Axwmmic-a n tmesmunin tinamurin d tigrapliwin ur piyent ad smuttrent xes attayen n 15 n umdan g nekkes imezraw imazipen# Matta Ugraw Ama,lan n Tourrmma Tamazipt pef sawalen wi netta ugren-ten g tgiddiyt i,udan n yan ufus ! Max ad prep s yat tpawsa ur piyep ad jjenjmep@ Awal-inu idda s Imezraw Imazipen g Tmesna# Rulat ar da ttusum$ ili-at tawuri-nnun han axemmuj n Imahipen n Rrba, iwessir amm wakud !

Amawal Amawal Amawal Amawal (lexique): Tinnubga: Invitation ; Tasukt: Rue ; A;ruy: Tenue ; Uzzif: Civil ; Asiri: Banderole ; Tukkimt: Poing ; Tigrapliwin: Internationales ; Asasu: Café

4

Page 5: Asirem Amazigh N°2  Bulletin des Etudiants Berbèristes de Tamesna (Rabat)

5

A<RISA<RISA<RISA<RIS

AMUSSU ADELSAN AMAZIP D WALLALEN N AMUSSU ADELSAN AMAZIP D WALLALEN N AMUSSU ADELSAN AMAZIP D WALLALEN N AMUSSU ADELSAN AMAZIP D WALLALEN N TETETETEPPPPWALTWALTWALTWALT

AfersigAfersigAfersigAfersig [email protected]

Ku amussu illan g umaḍal da ittnaγ γef tesnakta-nnes s wallalen γures illan. Ka yusey imenγi s wallaγ ka yaḍen s ibeckiḍen idd itsen diγ smanen-ten. Amussu Adelsan Amaziγ iga yan umussu iran taγdemt, yusin azwaw n imenγi s talwit d usnnefcu n wallaγ. Taγda-a tra kigan n tγersiwin ittuṣknen γef yuwen uswir igan taγwalt. Amussu Adelsan Amaziγ (MDM) inurez ad yili, igzem abrid-nnes ammas n uqecmir n ignuten. Ur iswanfa g tesga n Umexzen, ur iswanfa g tin ikabaren isertanen ula iswanfa g tunant n ugensu-nnes. Umexzen g tesga-nnes, xes ayenna g ur yufi tizzit ad t-ibḍu ad ig iraqqen. Ikabaren isertanen, nitni, xes ayenna ur ufin ad t-id-ssukkfen g umuḍin. Tunant yum/en amussu tga

igwemmaḍen. Mek nra nγiy ad nini taγwalt ayd igan aswir-nnes. Idγaren n umussu g tesdawiyin myallan, maka idrus digsen maγur tella yuwet tγeda innan ad nn-issiweḍ tabrat n umussu. Amussu ur iki taγḍeft i wallalen n tγewalt γef ittuṣek umaḍal amaynu. Ur γures mayd γifes isawalen g tilizṛi ula aγmis, maka γures yuwen yiger ameqwran g tsul tlelli n wawal d uswingem, iger-a tga-t Antirnit.

G umedya, da ttilin wussan idelsanen g yuwen udγar aseddawiy ur da as-d-ittawey acḥal xes unna diges yamun, idrus ma g qqaren idγaren yaḍen alγu-nnes. Aya iga yuwen uzeggal n tγewalt, ntta illa ma g nn-ssiwiḍen aneγmis ẓund ismelen n tmaziγt, ilmuggaren, izen n yizenen s tansiwin n tmeγnasin d imeγnasen d tinna d winna yusin anezgum n tmaziγt. Antirnit tga yuwen yill n tlelli g itteccef unna iran ad islelli g ubrid n usnefli, maka amata g imaziγen idrus ma g snnefcun Internet g tγawsiwin igzzmen abrid i tmentilt tamaziγt. Ka iḥda tizeqqiwin n umyissan d useqrurec n wawal ka yuccka ammas n inizṛiten, ttun id akw ayennaγ ittuga s yilsawen yaḍen. Ur ktiyen ad nnaγen ad gin tizzit i yiles-nnsen. Amussu iγey ad yisin is γures yuwen wannaz axatar mayd tsul tunef yuwet telkiwet g iγiy ad izzrey tamentilt-nnes ad tettuyassen inger iγerfan n umaḍal; aya fabur ur isγi andel ula izzrey ifilu yawḍ-nn uγuyyi-nnes akw timizar. Yuweḍ dγi yuwen uzemz g d-yusa ad yisin Umussu is ur γures illi mas iskuttuy xes Internet kud tsul tilelli. G tiyyira nenurez ad igzem umussu -igan aḥemmar n uqiḍun amaziγ- abrid n tlelli-nnes g wallalen n tγewalt g tamu Internet. Ihi ad yaf ad isenyumu, iγerf amaziγ, amezagal-nnes gras d iγerfan n umaḍal.

Amawal Amawal Amawal Amawal (lexique): Tesnakta: ideology; Ibeckiḍen: weapon; Azwaw: symbol;Taγda: Orientation; Aswir: level ; ittuṣkenen: built, constructed; Ignuten: problem; Iraqqen: crumbs; Igwemmaḍen: currents; Taγḍeft: attention ; Allalen n tγewalt: means of communication ; Ilmuggaren: forums ; Asnefli: progress ; Tizeqqiwin n umyissan d useqrurec n wawal: chat room and meeting ; Annaz: chance, luck; Andel: stamp

Page 6: Asirem Amazigh N°2  Bulletin des Etudiants Berbèristes de Tamesna (Rabat)

A<RISA<RISA<RISA<RIS

TIMI<I ICEMMECTAGEN MERRUKTIMI<I ICEMMECTAGEN MERRUKTIMI<I ICEMMECTAGEN MERRUKTIMI<I ICEMMECTAGEN MERRUK

ASIREM AMAZIPASIREM AMAZIPASIREM AMAZIPASIREM AMAZIP

Imkinna tesskar ku mraw n iseggwasen$ tessafep-d tespunt ‘Liksˆris’ g wu..un-nnes n wayyur n nuwanbir 2010 yan umup n tmi,i n winna mi tenna da cemmectagen Merruk# B,an inempasen¥ igan tawuri medden-a pef tamt n trubba^ agellid d wid as-ittin$ d inawuren n uwanek$ d ayt tsertit$ d ayt termisin$ d ayt tmesmunin$ d ayt uswengem$ d ayt waddal$ d ayt idles# Timi,i n wudem ayed sa,nen$ g u/elmad d uyeffas d uxwanjiy$ Amazip netta ur t-bdiren# G uyenna g nekkes imazipawalen g yamu :asan AWRID d Fulan BU:SIN d Oebdsslam A:IZUN awedyan g widda mi nettini imepnasen ur ttubdiren# Awed Amapar Dda :mad ADPIRNI ssatmen-t ! Imazipen ayd israggten nep taspunt ayed ten-issatmen@ G irir i useqsi-agi ilaq ad nessekti imepriyen n tespunt-nnep s kan ismawen d tuwi tepmist g unrar n idles# Muna FETTU d Racid

LWALI d Big ittirien rraˆ ayed icemmectagen Lmeruk!! G tesga n tsertit stin-d :amid CABA> d Dris LECGER# Iwa idd g unrar n inawuren n unamek hat tga xes nitni ixessa-ten Oli BABA# Nnaviri$ Pellab$ Loalami$ Lkettani$ Benjellun$ Ttazi$ Berrada$ Zniber atg### Ismawen-a ttubdern akw g umup n ’Liksˆris’#

Ad ur fellatun nesgidi awal pef icenga n tudert d iserdasen n ugwrram# Amm imki ayed akw gan ismawen n winna ur nebdir g u,ris$ amata iga afasiy winna d-iqqiman imakaren n wakal n teqbilt# Ures max allig ur bdiren igensa n tpemsa tarumiyt awed ayeddap n Imazipen i;lan zund A;er,an n Fazaz d Loumari n Arrif d Bukus d imeddukkal-nnes g

LIRKAM d ttili/ri tiss tamt @ Tceqqa tebrat tikkelt-a n ijenyu\en n tmurt n llahukbar g inezza upisim! Apisim$ ugar aya ran ad ap-ssun ! ¥ Inepmasen imerrukiyen ayed isskern umup izrin g tespunt "Likspris" u..un wiss 3096 seg 03 ar 09 Nuwanbir 2010 -100 isemmectagen Merruk-

Amawal Amawal Amawal Amawal (lexique): U..un: Numéro ; Timi,i: Cent ; Inawuren n uwanek: Fonctionnaires d’Etat ; Addal: Sport ; Si,en: Compter ; Anepmas: Journaliste ; Sitem: Marginaliser ; Igensa: Satellites

6

Page 7: Asirem Amazigh N°2  Bulletin des Etudiants Berbèristes de Tamesna (Rabat)

7

AMEZGUNAMEZGUNAMEZGUNAMEZGUN

14 G F14 G F14 G F14 G FEEEEBRAYERBRAYERBRAYERBRAYER Seg pur% TidduklaSeg pur% TidduklaSeg pur% TidduklaSeg pur% Tiddukla

Tuwe, tejmilt i le;mala teflala tayri g ulawen idderen$ yawi-ten umareg s tama n ipbula d

ile==igen ill akw d idurar… Medden ur akw zmiren ula ran ad ssfergen anna illan g ulawen-nnsen s yilesawen-nnsen$ ad t-id-soenten i ye;biben akw ad t-/ren# Tumert akw ad tetkur tudrin# Tarwi;in ad afent talwit! Udmawen ad ssaden gin talmritin g imna wul waye,!

Ma nek qel-i g tzumi tgannap imketiyen mi yuder wakud ddaw ka g iqecmiren n walp i;uyden nep win wul yurefen$ seg wass mi tru;ed tezrid-i min ssebba ula tennid amya# Tasaywalt tbedd felli g tmeddit tenna-i % ¶ nekk d tayri uckip-d /arem ·

Nek Iseggwasen zerrin be..un-ap ugar d ugar$ nekk ammas n ipefawen-nnep nep ucckan

ipefawen-nnep digenp# Ur yad ttakezep a,u! Ur yad rip a,u$ ur yad i-issusem ula iqer;-i wa,u! Teffep-i tudert$ ad tmun d lbass# Aters-inu ur yad id tes-ttakip ur iqqur ur iysen,af maka rip ad t-/rep#

Assa mad tupal-d@ ini-i!:

Is yuccka isem-inu g ipef-nnek@ Is yuccka wudem-inu dat ti..awin-nnek@ Is tzemred ad i-tekksed isem n timrit-nnek? Is i-ttun ifassen-nnek? Is ttafad lehna min ul-inu@ Ur ak-tt-kkisep maka tenpi-tt! Is twalad tazedgi min allen-inu@ :dant-k maka tesderpel-tent! Is teswanfad min irbi-inu@ Smulap-ak issek maka tespus-tt! Is ttakid d tudert min tayri-inu@ Zazdegep-tt maka tsexnuns-tt! Is### Is## Is## Ayen akw xedmep tessupul-tt s mgal-nnes# Rmip ur yad piyep ula rip tamunt-nnek

waxxa d keyy ad i-tt-ikksen# Ha-k tecfid akw i kul mayed illan tura# Sa;a ad ur i-trarad per deffir! Fek-i lehna a targit awri tettarar-t /ares a==-t ma iru; fkip-as ul-inu ides#

Tasaywalt Zerrip ur i-iwhin wayen illan nekk d tayri# Assa upalep-kem-id maci d target$ hezza-d allen-nnem digi ad tewalid# Nek Fek-i lehna ur lip i/ri$ inpa-t ime..i itrefrifen diges# Tasaywalt

Page 8: Asirem Amazigh N°2  Bulletin des Etudiants Berbèristes de Tamesna (Rabat)

Ssfeld-i ad temmektid awal-inu! Nek Ayen ur akw i;mil walep-inu ad imkti. Nnip-am a target$ nada ka idderen kem-i;ta==an# Ad ur tzellad akud-nnem idi! Tasaywalt Fki-i-d day afus-nnem ad takid idi! Nek Amettin$ ur ittakey d unrepi ula d uqraf!

Tasaywalt Nnip-am nekk d tayri-nnem ddip-d ad kksep lepben fellam# Nek Uhu lepben nemyarep-t innemyar-i$ yuf tayri ur izzery awdeyan

Tasaywalt Lepben izzrey unna g tella tayri# Te/rid ur illi mayed tes-yufen waxxa idnep teb,a ci..u;$ tzeryap-d inetmi n tamamt ar d-tupul tura apulep-d awip-d idi tudert d usirem d usidd ad seffesup ussan-nnem sempurep ul-nnem tesurfed-i ad gejmep# Nek Ul-inu imeqqur cigan$ uderep diges i tayri-nekk ur zemirep ad tes-d-kksep Tasaywalt Nekk ad sef,ep ul-nnem# Ap-am han tudert-inu ger ifassen-nnem Nek Ul-inu! Keyy ayd ixennubbren# Tudert-inu tekka ger ifassen-nnek# Tekti-d amek tessupald? Awi tudert-nnek idek a==-i g lman mayed ak-id-issektin @ Tasaywalt Tessekti-kem-id tayri diges illan$ issarem ad isfereg digem anrar tajmilt i tayri-nnep assa-gi 14 g Febrayer$ tektid…

Nekk Ussan gen akw tagrest amm Febrayer am Yennayer amm Mayyu# Ma terajud 14 febrayr ad temmekti-d tayri$ qelap g wabbap n yi, yuwe, wass ajdid 15 g wayyur# Ru; raju aseggwas ya,en! Tasaywalt Tezri-d ussan min a kem-zerrin$ pwzzifen$ amek trid ad rajup imal? Nek ?er ula d tapzi n yi,an tesiwled akw i itran ak-d-inin ayen walan$ ak-d-inin abrid s useklu sseggman ima..awen-inu#

Tasaywalt

8

Page 9: Asirem Amazigh N°2  Bulletin des Etudiants Berbèristes de Tamesna (Rabat)

9

Ayen izrin izri$ ttrep-am asuref# A==-i ad idem-ssup aseklu-nnep s tumert n wulawen-nnep!

Nek Ul-inu$ isame;-ak issarem-ak lehna maka a==-t toreqed-as# Ru; a targit felli! Tasaywalt Amek ara ad afep lhna ma ur tellid idi? Amek ara afepppp lman ma ur kem-ttewal-apppp dati? Amek ara ssurefep iman-inu ma supalep tin ;emlep akka? Amek ttinniyep tudert-inu ma ur tecfid felli upalep-d targi-d darem? Amek trid ad ddrep i/irep is temmut? Amk…? Amk…?

Ini-i acu trid tura ad t-xdmep ad tupald tudert! Acu sskarep ad tupal le;mala ul-nnem !

Nek (s uzemumeg n ta,sa n uselki) Nnip-am a targit ur rip awdyat! a==-i han ka n tzumi-inu tettgannay-i# Ass mi tannid aslem idder min aman$ upulep-nn s tudert# Tayri tezdep ul-inu$ m,elep-as digs ur zmirep ad apulep s ul-nnek# Ibbi ugatu ap-izdin$ inzep uperrabu$ ru; ad nn-tessikled tayri tedda diges# A==-i nekk d i,gam d imketiyen! Tasaywalt awal-nnem inpa-i ur ddip s mani$ qeli-i ad mmtep s idis-im ad pwjdmep tama-nnem upulep-idem s avnat ma tesulden degs Nek Ini-i amek trid ak-amnep? Nnan zikenni$ yan pef ikka ifiper isiwid-t iziker# Ru; a targit ad reglep akw tifelwin di tekkid ula tilekwa! Qqim-nn be\\a ad ur d-tessenkard yan ipwbbzen g yi.es ad d-inker bzint wallen-nnes ur ittakez a,u# Ru; a a;bib-inu ula tudert tpwzzif tegrez ma trid-i teddu-d g tumert!

tasaywalt Tumert ttafap-tt idem Nek Tawada-nnek teqere;-i kigan ur piyep ad ttup ula tepiyd ad tessirt ayen ioeddan felli#

Ru; a target-inu g wussan-nnem! Tayri ur idd yan was ag tella! Tezri-d akw Febrayer ur akw ittyaman ayd nnan imezwura zund key# Twalad digi i..es a==-i ad gnep! Ness g lman! Tasaywalt Ness g lman .rajup-kem tifawt hay-i ad kem-;,up s wallen-inu ad tent-tekwurep s

Page 10: Asirem Amazigh N°2  Bulletin des Etudiants Berbèristes de Tamesna (Rabat)

isem-nnem# Nek Tgid amm nekk ur yad tenid ad ttiniyed ula trid a,u maka sa;a ;mel tayri! Tasaywalt Tenpa-ap tirid ax tes-;emlep@ Nek Segallap-k s tayri-nnek illan g wul-inu ad ur tes-tsexxud# Isin is ur idd nettat ayd ikka uzeggal# Apbalu n tudert ivfan ayed tga$ nger-as lba.el$ netin-i tenpa-ap# Te/r-id nekk$ keyy ayed i-inpan! Keyy amettin gip-ak inpan# Tasaywalt Azeggal dignep Tayri nek idem ur ntemzaray pes mek lawlay-i#

AAAASEFRUSEFRUSEFRUSEFRU

TAMEQWRANTTAMEQWRANTTAMEQWRANTTAMEQWRANT

Tuley adrar ad tezdem, Tesswa igran tagem;

Maka ur tli aswengem. Teqquccer s yimeṭṭawen; Iwerzan unfen ad ṛeẓmen

I tmara diges izeddzen. Tut iberdan teẓẓider. Anbuttel ami temger. Amuttel ami tessmer.

Tisednan afus g ufus!

Aḍu ixub imessus; Iga-asen akeffus.

Tudert iṛeẓagen d yiqiq; Aẓaẓa ur idd imiq;

Ulawen zeddzen abniq. Swan kigan n usemmiḍ.

Amm wass amm yiḍ. Tenwa teṛmey ad tesmiḍ.

Idir AMEDYAZ

Tizi n Yimnayen 15-04-2960

TTILI?RI N GAR AFUSTTILI?RI N GAR AFUSTTILI?RI N GAR AFUSTTILI?RI N GAR AFUS

Qennap-d ifis i..aren amuggu$

I;,a-d ad yasey Amazip g illa mu;ul# Meqqar tannim ttili/ri tepwma$

Han awal-nnes iffer mayed I;erran# Unna issferpen awal ad as-ddun

Ur digi iqqim mek ira ig aoen/ul# Han afulklur$ tawuri izeddigen ur llin

Berrap-ten$ yuf udlis ttili/ri n bu yerkan# Ur tuwis Amazip ttili/ri n gar afus

Meqqar tt-i/ra kkin dip ddaw# Ggwdep ak-i`` Bexxu$ ay awal-inu teomid! Uma winnsen i/ra issen mayed ittekka#

A Aksel is ap-tufid ka n usafar Midd ad tmuned d umoiwer, teggezd akal@

ASAFAR LIHI Tamesna g 17-03-2960

10

Page 11: Asirem Amazigh N°2  Bulletin des Etudiants Berbèristes de Tamesna (Rabat)

11

TALLASTTALLASTTALLASTTALLAST

BU UXRI<BU UXRI<BU UXRI<BU UXRI<

Anas n TitrinAnas n TitrinAnas n TitrinAnas n Titrin

Day , yanefDay , yanefDay , yanefDay , yanef----d allend allend allend allen----nnes nnes nnes nnes ar digi ar digi ar digi ar digi

yesksiw s tiyesksiw s tiyesksiw s tiyesksiw s tiṭ. Iddu ar ittacka s imik ṭ. Iddu ar ittacka s imik ṭ. Iddu ar ittacka s imik ṭ. Iddu ar ittacka s imik

imik allig yaggug . Ttemreγ nekk γef imik allig yaggug . Ttemreγ nekk γef imik allig yaggug . Ttemreγ nekk γef imik allig yaggug . Ttemreγ nekk γef

ukersiukersiukersiukersi----inu amaqraf, taqhwat tesmar g inu amaqraf, taqhwat tesmar g inu amaqraf, taqhwat tesmar g inu amaqraf, taqhwat tesmar g

urukuurukuurukuuruku----inuinuinuinu izwan. izwan. izwan. izwan.

Imun d ubrid, axriImun d ubrid, axriImun d ubrid, axriImun d ubrid, axriḍ ḍ ḍ ḍ γef tγef tγef tγef taaaadawt. dawt. dawt. dawt. Min Min Min Min

ccekk, axriccekk, axriccekk, axriccekk, axriḍḍḍḍ----nnes diges alim nennes diges alim nennes diges alim nennes diges alim neγγγγ

ilammen . ilammen . ilammen . ilammen . Mayd Mayd Mayd Mayd aaaaγγγγ---- iddan ! iddan ! iddan ! iddan ! HaHaHaHat is t is t is t is

ifessus uxriifessus uxriifessus uxriifessus uxriḍḍḍḍ allig da itteddu ar allig da itteddu ar allig da itteddu ar allig da itteddu ar

ineddeh min ad γifes iineddeh min ad γifes iineddeh min ad γifes iineddeh min ad γifes iẓẓiẓey waggwa.. ẓẓiẓey waggwa.. ẓẓiẓey waggwa.. ẓẓiẓey waggwa..

IlkemIlkemIlkemIlkem----nn asebedd n umesni isnned nn asebedd n umesni isnned nn asebedd n umesni isnned nn asebedd n umesni isnned

γγγγef yan useklu aef yan useklu aef yan useklu aef yan useklu aqbuqbuqbuqbuṛ. ṛ. ṛ. ṛ. TesseklaTesseklaTesseklaTessekla----t t t t

ttttγγγγiwant g uzmez n tmesiwant g uzmez n tmesiwant g uzmez n tmesiwant g uzmez n tmestnatnatnatna. . . . Ssfeldeγ i Ssfeldeγ i Ssfeldeγ i Ssfeldeγ i

uuuudida n idida n idida n idida n iḍarenḍarenḍarenḍaren----nnes ar mezzin afriwen nnes ar mezzin afriwen nnes ar mezzin afriwen nnes ar mezzin afriwen

iqquiqquiqquiqquṛaṛen ṛaṛen ṛaṛen ṛaṛen iiiiwrawrawrawraγγγγen n useklu aen n useklu aen n useklu aen n useklu aγγγγen en en en

akal. Aseklu nnigas asusenakal. Aseklu nnigas asusenakal. Aseklu nnigas asusenakal. Aseklu nnigas asusen----as as as as

wafriwen, iqwafriwen, iqwafriwen, iqwafriwen, iqṛef. Icetḥanṛef. Icetḥanṛef. Icetḥanṛef. Icetḥan----nnes unfennnes unfennnes unfennnes unfen----

aaaaγγγγ----nn tiseggwin n igenna ann tiseggwin n igenna ann tiseggwin n igenna ann tiseggwin n igenna aẓeṛwal ẓeṛwal ẓeṛwal ẓeṛwal

azedgan. azedgan. azedgan. azedgan. IrIrIrIrẓem i uẓem i uẓem i uẓem i uxrixrixrixriḍ s akal g ifesti. ḍ s akal g ifesti. ḍ s akal g ifesti. ḍ s akal g ifesti.

Γas ar digi iseksiw, tazzertΓas ar digi iseksiw, tazzertΓas ar digi iseksiw, tazzertΓas ar digi iseksiw, tazzert----nnes nnes nnes nnes

tuger tin useklu. Retuger tin useklu. Retuger tin useklu. Retuger tin useklu. Reẓmeẓmeẓmeẓmeγ iγ iγ iγ iḍaren ar ḍaren ar ḍaren ar ḍaren ar

stibbiγ γef wakal. Ur tstibbiγ γef wakal. Ur tstibbiγ γef wakal. Ur tstibbiγ γef wakal. Ur t----didididiges uwiyeγ ges uwiyeγ ges uwiyeγ ges uwiyeγ

zund riγ ad aszund riγ ad aszund riγ ad aszund riγ ad as----rareγ. Maka γef mi? Ur rareγ. Maka γef mi? Ur rareγ. Maka γef mi? Ur rareγ. Maka γef mi? Ur

ssineγ. Kra n yikey yettyafren. Ar ssineγ. Kra n yikey yettyafren. Ar ssineγ. Kra n yikey yettyafren. Ar ssineγ. Kra n yikey yettyafren. Ar

ttemsqsaγ is qad tttemsqsaγ is qad tttemsqsaγ is qad tttemsqsaγ is qad t----yağğ bu umesni ad yağğ bu umesni ad yağğ bu umesni ad yağğ bu umesni ad

ides issiley axriides issiley axriides issiley axriides issiley axriḍ.ḍ.ḍ.ḍ.

Tura , ibedda xes netta. Izur ugar n Tura , ibedda xes netta. Izur ugar n Tura , ibedda xes netta. Izur ugar n Tura , ibedda xes netta. Izur ugar n

useklu, iwessir ugar n useklu. Γas useklu, iwessir ugar n useklu. Γas useklu, iwessir ugar n useklu. Γas useklu, iwessir ugar n useklu. Γas

netta ur idd Bba, d urnetta ur idd Bba, d urnetta ur idd Bba, d urnetta ur idd Bba, d ur inni ad inni ad inni ad inni ad yyyyili d ili d ili d ili d

netta. Imil argaz isal ar digi netta. Imil argaz isal ar digi netta. Imil argaz isal ar digi netta. Imil argaz isal ar digi

yesxuzzur, zund yannay digi kra. Amki yesxuzzur, zund yannay digi kra. Amki yesxuzzur, zund yannay digi kra. Amki yesxuzzur, zund yannay digi kra. Amki

allig digi yesskcem tawda, ugar acku allig digi yesskcem tawda, ugar acku allig digi yesskcem tawda, ugar acku allig digi yesskcem tawda, ugar acku

Bba ur ittezmar ad dBba ur ittezmar ad dBba ur ittezmar ad dBba ur ittezmar ad d----iffeγ seg timiffeγ seg timiffeγ seg timiffeγ seg timḍelt ḍelt ḍelt ḍelt

d ur inni ad yasey axrid ur inni ad yasey axrid ur inni ad yasey axrid ur inni ad yasey axriḍ n walim neḍ n walim neḍ n walim neḍ n walim neγ γ γ γ

ilammen. ilammen. ilammen. ilammen.

Ur illi γas netta Ur illi γas netta Ur illi γas netta Ur illi γas netta ayd igran itnan i ayd igran itnan i ayd igran itnan i ayd igran itnan i

uuuumesni. Ingermesni. Ingermesni. Ingermesni. Inger----as d useklu γas itsen as d useklu γas itsen as d useklu γas itsen as d useklu γas itsen

isantimitren n uzwu. Ffirisantimitren n uzwu. Ffirisantimitren n uzwu. Ffirisantimitren n uzwu. Ffir----as yan as yan as yan as yan

uγrab ittyuγrab ittyuγrab ittyuγrab ittyaaaaččččččččan n ugaraj. Tamnirt n an n ugaraj. Tamnirt n an n ugaraj. Tamnirt n an n ugaraj. Tamnirt n

usebedd n umesni tentuter, usebedd n umesni tentuter, usebedd n umesni tentuter, usebedd n umesni tentuter, ẓeṛmen ẓeṛmen ẓeṛmen ẓeṛmen

waniten waniten waniten waniten ----nnes. Iger zares allennnes. Iger zares allennnes. Iger zares allennnes. Iger zares allen----nnes nnes nnes nnes

marad yimarad yimarad yimarad yiẓir, iẓir, iẓir, iẓir, iγer. γer. γer. γer.

Amawal (lexique): AxriAxriAxriAxriḍḍḍḍ : Sac: Sac: Sac: Sac ; Day; Day; Day; Day : puis: puis: puis: puis ; A; A; A; Acccccekcekcekcek : S’eloigner: S’eloigner: S’eloigner: S’eloigner ; Alim; Alim; Alim; Alim : P: P: P: Pailleailleailleaille ; ; ; ; Ilammen Ilammen Ilammen Ilammen : : : :

soinsoinsoinsoin ; Amesni; Amesni; Amesni; Amesni : : : : AutobusAutobusAutobusAutobus ; Sseklu; Sseklu; Sseklu; Sseklu : A: A: A: Arboriserrboriserrboriserrboriser ;;;; Taγiwant Taγiwant Taγiwant Taγiwant : Municipalité: Municipalité: Municipalité: Municipalité ; Tamestna; Tamestna; Tamestna; Tamestna : : : :

ProtectoratProtectoratProtectoratProtectorat ; A; A; A; Aẓeṛwalẓeṛwalẓeṛwalẓeṛwal : bleu: bleu: bleu: bleu ; Anit; Anit; Anit; Anit : C: C: C: Couleurouleurouleurouleur ; R; R; R; Reddueddueddueddu : Accuser: Accuser: Accuser: Accuser ; A; A; A; Asrusrusrusru : mort: mort: mort: mort ;;;;

Page 12: Asirem Amazigh N°2  Bulletin des Etudiants Berbèristes de Tamesna (Rabat)

Yat tmeYat tmeYat tmeYat tmeṭṭuṭ mm tjellabiyt, tbedda ṭṭuṭ mm tjellabiyt, tbedda ṭṭuṭ mm tjellabiyt, tbedda ṭṭuṭ mm tjellabiyt, tbedda

tamatamatamatama----nnes. Ur ssineγnnes. Ur ssineγnnes. Ur ssineγnnes. Ur ssineγ maγ allig da i maγ allig da i maγ allig da i maγ allig da i----

yettetey aryettetey aryettetey aryettetey ar----dddd----ittaker aseksew. Zund ittaker aseksew. Zund ittaker aseksew. Zund ittaker aseksew. Zund

aseksewaseksewaseksewaseksew----nnes ireddunnes ireddunnes ireddunnes ireddu----i . Day, s tii . Day, s tii . Day, s tii . Day, s tiṭ, ira ṭ, ira ṭ, ira ṭ, ira

ad iad iad iad i---- yini kra. Aγuleγ i yini kra. Aγuleγ i yini kra. Aγuleγ i yini kra. Aγuleγ iẓireẓireẓireẓireγ diges Bba γ diges Bba γ diges Bba γ diges Bba

itteddun. Yezmer awd netta ad digi itteddun. Yezmer awd netta ad digi itteddun. Yezmer awd netta ad digi itteddun. Yezmer awd netta ad digi

yiyiyiyiẓir memmis . Maca, Bba ur ẓir memmis . Maca, Bba ur ẓir memmis . Maca, Bba ur ẓir memmis . Maca, Bba ur γures γures γures γures

anceta n tazzert, γas tifekkiwinanceta n tazzert, γas tifekkiwinanceta n tazzert, γas tifekkiwinanceta n tazzert, γas tifekkiwin----nnsen nnsen nnsen nnsen

dadadada ttemyattemyattemyattemyaγent. Γγent. Γγent. Γγent. Γas ar sfestaas ar sfestaas ar sfestaas ar sfestaγ imanγ imanγ imanγ iman----

inuinuinuinu, netta isul ar i, netta isul ar i, netta isul ar i, netta isul ar i----ittettiy. ittettiy. ittettiy. ittettiy.

Γaleγ is tasaywalt n wasru tbeddaΓaleγ is tasaywalt n wasru tbeddaΓaleγ is tasaywalt n wasru tbeddaΓaleγ is tasaywalt n wasru tbedda γγγγef ef ef ef

iiiiγariwenγariwenγariwenγariwen----nnes , tffeγnnes , tffeγnnes , tffeγnnes , tffeγ----d seg wudem d d seg wudem d d seg wudem d d seg wudem d

tfekkatfekkatfekkatfekka----nnes. Ggwdeγ, yaγ g Bba. Yaγnnes. Ggwdeγ, yaγ g Bba. Yaγnnes. Ggwdeγ, yaγ g Bba. Yaγnnes. Ggwdeγ, yaγ g Bba. Yaγ----d d d d

γef usbedd yan ukabar, taccek γef usbedd yan ukabar, taccek γef usbedd yan ukabar, taccek γef usbedd yan ukabar, taccek

tmetmetmetmeṭṭuṭ mm tjellabiyt agensuṭṭuṭ mm tjellabiyt agensuṭṭuṭ mm tjellabiyt agensuṭṭuṭ mm tjellabiyt agensu----nnes, ur nnes, ur nnes, ur nnes, ur

yad teyad teyad teyad teqqimi tama n urgaz. Netta qqimi tama n urgaz. Netta qqimi tama n urgaz. Netta qqimi tama n urgaz. Netta

iceyyericeyyericeyyericeyyer----iiii----d, seg tama n igudir n ugaraj d, seg tama n igudir n ugaraj d, seg tama n igudir n ugaraj d, seg tama n igudir n ugaraj

d useklu. d useklu. d useklu. d useklu.

Nniγ : « Da ttaγed g Bba. Nniγ : « Da ttaγed g Bba. Nniγ : « Da ttaγed g Bba. Nniγ : « Da ttaγed g Bba. »»»»

IrarIrarIrarIrar----d : « Ur ssineγ ! d : « Ur ssineγ ! d : « Ur ssineγ ! d : « Ur ssineγ ! »»»»

RareRareRareRareγγγγ----asasasas : «: «: «: « IhIhIhIh da diges tta da diges tta da diges tta da diges ttaγγγγed! ed! ed! ed! »»»»

InnaInnaInnaInna----dddd : « Ur ssine: « Ur ssine: « Ur ssine: « Ur ssineγγγγ » » » »

NniNniNniNniγγγγ----asasasas : «Da ttemya: «Da ttemya: «Da ttemya: «Da ttemyaγγγγem. em. em. em. ΓΓΓΓas Bba as Bba as Bba as Bba

netta ur ğğin yusiy axrinetta ur ğğin yusiy axrinetta ur ğğin yusiy axrinetta ur ğğin yusiy axriḍ n wḍ n wḍ n wḍ n walim alim alim alim

mayd tla tudertmayd tla tudertmayd tla tudertmayd tla tudert----nnes. Ur ğğin nnes. Ur ğğin nnes. Ur ğğin nnes. Ur ğğin

darnedarnedarnedarneγγγγ ikki wactal » ikki wactal » ikki wactal » ikki wactal »

IrarIrarIrarIrar----dddd : « Ur ssine: « Ur ssine: « Ur ssine: « Ur ssineγγγγ. ». ». ». »

NniNniNniNniγγγγ----as : « Imaas : « Imaas : « Imaas : « Imaγγγγ allig da i allig da i allig da i allig da i----ttettid ar ttettid ar ttettid ar ttettid ar

digi tesmuqquled, netta nekk γas ar digi tesmuqquled, netta nekk γas ar digi tesmuqquled, netta nekk γas ar digi tesmuqquled, netta nekk γas ar

ssaγ taqhwatssaγ taqhwatssaγ taqhwatssaγ taqhwat----inuinuinuinu .» .» .» .»

InnaInnaInnaInna----dddd : « Ur ssine: « Ur ssine: « Ur ssine: « Ur ssineγγγγ.».».».»

“Ur sine“Ur sine“Ur sine“Ur sineγγγγ” ta” ta” ta” taγγγγ igenna nnigi igenna nnigi igenna nnigi igenna nnigi !!! !!! !!! !!!

“Ur ssine“Ur ssine“Ur ssine“Ur ssineγγγγ” te” te” te” teqqima idi g uqhwa, tella qqima idi g uqhwa, tella qqima idi g uqhwa, tella qqima idi g uqhwa, tella

di tadi tadi tadi taṭṭast n tqhwatṭṭast n tqhwatṭṭast n tqhwatṭṭast n tqhwat----ininininuuuu, tella g , tella g , tella g , tella g

wagiwagiwagiwagiṛṛuten nna sṛṛuten nna sṛṛuten nna sṛṛuten nna sγγγγuseuseuseuseγγγγ tanast aya. tanast aya. tanast aya. tanast aya.

Amettin ur ğğin dAmettin ur ğğin dAmettin ur ğğin dAmettin ur ğğin d----yuγal γer tudert. yuγal γer tudert. yuγal γer tudert. yuγal γer tudert.

Maca ar ttemyaMaca ar ttemyaMaca ar ttemyaMaca ar ttemyaγγγγen allig en allig en allig en allig γγγγalealealealeγγγγ idd ti idd ti idd ti idd tiṭ. ṭ. ṭ. ṭ.

LligLligLligLlig----dddd----ikcem umesni, kkin akw ikcem umesni, kkin akw ikcem umesni, kkin akw ikcem umesni, kkin akw

medden timedden timedden timedden tiṭṭṭṭ----nnes, nnes, nnes, nnes, γγγγas argaz bu as argaz bu as argaz bu as argaz bu uuuuxrixrixrixriḍ… ḍ… ḍ… ḍ…

YuYuYuYuγγγγal al al al γγγγer aser aser aser aseklu eklu eklu eklu γγγγef isenned amm ef isenned amm ef isenned amm ef isenned amm

diddadiddadiddadiddaγγγγ. Isers a. Isers a. Isers a. Isers aḍar ḍar ḍar ḍar γγγγef uxrief uxrief uxrief uxriḍḍḍḍ, isikk afus , isikk afus , isikk afus , isikk afus

g yat tkeccittg yat tkeccittg yat tkeccittg yat tkeccitt , isers kra , isers kra , isers kra , isers kra γγγγef tdawt n ef tdawt n ef tdawt n ef tdawt n

ufusufusufusufus----nnes ihezzannes ihezzannes ihezzannes ihezza----t ar nnil ut ar nnil ut ar nnil ut ar nnil uγγγγenenenenẓur . ẓur . ẓur . ẓur .

Day yewwet tinDay yewwet tinDay yewwet tinDay yewwet tinzi . Min ccekk iga bu zi . Min ccekk iga bu zi . Min ccekk iga bu zi . Min ccekk iga bu

tbaγtbaγtbaγtbaγa. Seqsaγa. Seqsaγa. Seqsaγa. Seqsaγ----t, maca uress idd ad i t, maca uress idd ad i t, maca uress idd ad i t, maca uress idd ad i ----

yiselli γas “Ur ssineγ”.yiselli γas “Ur ssineγ”.yiselli γas “Ur ssineγ”.yiselli γas “Ur ssineγ”.

Nniγ : Nniγ : Nniγ : Nniγ : «««« Waqila theyya γurek tba Waqila theyya γurek tba Waqila theyya γurek tba Waqila theyya γurek tbaγγγγa. a. a. a. »»»»

InnaInnaInnaInna----d : d : d : d : ««««Ur ssineγUr ssineγUr ssineγUr ssineγ»»»». . . .

Amawal (lexique): ActalActalActalActal : Bétail: Bétail: Bétail: Bétail ; Igenna; Igenna; Igenna; Igenna : Ciel: Ciel: Ciel: Ciel ; Agi; Agi; Agi; Agiṛṛutenṛṛutenṛṛutenṛṛuten : Cigarettes: Cigarettes: Cigarettes: Cigarettes ; Tanast; Tanast; Tanast; Tanast : H: H: H: Heureureureureeee ; ; ; ;

AmagarAmagarAmagarAmagar : Etranger: Etranger: Etranger: Etranger ; Tikecci; Tikecci; Tikecci; Tikeccitttt : P: P: P: Pocheocheocheoche ; ; ; ; Anza Anza Anza Anza : P: P: P: Preuvereuvereuvereuve ;;;; Timelsa Timelsa Timelsa Timelsa : habits: habits: habits: habits ; Atig; Atig; Atig; Atig : Prix: Prix: Prix: Prix

12

Page 13: Asirem Amazigh N°2  Bulletin des Etudiants Berbèristes de Tamesna (Rabat)

13

RareγRareγRareγRareγ----as : as : as : as : «««« Riγ ad ak Riγ ad ak Riγ ad ak Riγ ad ak----iniγ nwis ur iniγ nwis ur iniγ nwis ur iniγ nwis ur

tennid ad tilid d Bba. Netta, ad γifes tennid ad tilid d Bba. Netta, ad γifes tennid ad tilid d Bba. Netta, ad γifes tennid ad tilid d Bba. Netta, ad γifes

iriririrḥem Ṛḥem Ṛḥem Ṛḥem Ṛebbi, ikemmey aebbi, ikemmey aebbi, ikemmey aebbi, ikemmey akif. Ur tkif. Ur tkif. Ur tkif. Ur t----igi g igi g igi g igi g

winna ineffwinna ineffwinna ineffwinna ineffḥen tabaḥen tabaḥen tabaḥen tabaγγa. Han anza n γγa. Han anza n γγa. Han anza n γγa. Han anza n

mas ur tgid Bba. Riγ imik seg tbaγamas ur tgid Bba. Riγ imik seg tbaγamas ur tgid Bba. Riγ imik seg tbaγamas ur tgid Bba. Riγ imik seg tbaγa----

nnaγ marad isineγ is ur idd akif. nnaγ marad isineγ is ur idd akif. nnaγ marad isineγ is ur idd akif. nnaγ marad isineγ is ur idd akif. »»»»

IrarIrarIrarIrar----d d d d urgaz : urgaz : urgaz : urgaz : ««««Ur ssineγ… imil ayen Ur ssineγ… imil ayen Ur ssineγ… imil ayen Ur ssineγ… imil ayen

iran akw ijru hatin ur giγiran akw ijru hatin ur giγiran akw ijru hatin ur giγiran akw ijru hatin ur giγ b b b bbannek. bannek. bannek. bannek. »»»»

Ikkes aIkkes aIkkes aIkkes aḍar ḍar ḍar ḍar γef uxriγef uxriγef uxriγef uxriḍ , isetḍ , isetḍ , isetḍ , isetttttmer allenmer allenmer allenmer allen----

nnes digi. nnes digi. nnes digi. nnes digi. Irka … timelsa Irka … timelsa Irka … timelsa Irka … timelsa ----nnes nnes nnes nnes

γγγγemlenemlenemlenemlentttt. . . . Iffeγ ddaw useklu iddu ar Iffeγ ddaw useklu iddu ar Iffeγ ddaw useklu iddu ar Iffeγ ddaw useklu iddu ar

tanilatanilatanilatanila----inu g utinu g utinu g utinu g utrutwar ifekrutwar ifekrutwar ifekrutwar ifek----iiii----d udem. d udem. d udem. d udem.

Ihaggwem allig izrey userarru n Ihaggwem allig izrey userarru n Ihaggwem allig izrey userarru n Ihaggwem allig izrey userarru n

iiiiṭumuṭumuṭumuṭumubilen, iddubilen, iddubilen, iddubilen, iddu----d d d d ẓari s twada n ẓari s twada n ẓari s twada n ẓari s twada n

ifkerifkerifkerifker.. Maca hat ifker .. Maca hat ifker .. Maca hat ifker .. Maca hat ifker n tin tin tin tiṭ ur idd ṭ ur idd ṭ ur idd ṭ ur idd

tawargit… Tamtawargit… Tamtawargit… Tamtawargit… Tamẓẓẓẓ---- i i i i tergagit, ggwde tergagit, ggwde tergagit, ggwde tergagit, ggwdeγ γ γ γ

ad ig bad ig bad ig bad ig bba. Ar dba. Ar dba. Ar dba. Ar d----ittenmili ittenmili ittenmili ittenmili ẓari. Maka ẓari. Maka ẓari. Maka ẓari. Maka

inzer inzer inzer inzer ad ig bad ig bad ig bad ig bba. Day illa dati yerzem ba. Day illa dati yerzem ba. Day illa dati yerzem ba. Day illa dati yerzem

imiimiimiimi----nnes kigan. nnes kigan. nnes kigan. nnes kigan.

« « « « Memmi tMemmi tMemmi tMemmi teeeezmezmezmezmerrrrd add add add ad----iiii----tefked atig n tefked atig n tefked atig n tefked atig n

utikit n umesni… urutikit n umesni… urutikit n umesni… urutikit n umesni… ur γuri illi… ur γuri γuri illi… ur γuri γuri illi… ur γuri γuri illi… ur γuri

illi..illi..illi..illi.. » » » »

WajbeγWajbeγWajbeγWajbeγ----as s uburez: as s uburez: as s uburez: as s uburez:

« Nekk d ame« Nekk d ame« Nekk d ame« Nekk d ameẓluḍ ! Ur dari idrimen. »ẓluḍ ! Ur dari idrimen. »ẓluḍ ! Ur dari idrimen. »ẓluḍ ! Ur dari idrimen. »

Ur dUr dUr dUr d----iriririruri awal, imun d ubrid ar uri awal, imun d ubrid ar uri awal, imun d ubrid ar uri awal, imun d ubrid ar

izzuγrizzuγrizzuγrizzuγrur iur iur iur iḍarenḍarenḍarenḍaren----nnes d uxrinnes d uxrinnes d uxrinnes d uxriḍḍḍḍ----nnes. nnes. nnes. nnes.

Intel Intel Intel Intel γγγγifi , sellaifi , sellaifi , sellaifi , sellaγγγγ----as ar ittini: as ar ittini: as ar ittini: as ar ittini:

« Izmer, deffir uya , ad ge« Izmer, deffir uya , ad ge« Izmer, deffir uya , ad ge« Izmer, deffir uya , ad geγγγγ bba bba bba bba----nnesnnesnnesnnes… … … …

uress… »uress… »uress… »uress… »

« Izmer, « Izmer, « Izmer, « Izmer, deffir uya , ad gedeffir uya , ad gedeffir uya , ad gedeffir uya , ad geγγγγ bba bba bba bba----nnesnnesnnesnnes… … … …

uress… »uress… »uress… »uress… »

*Tullizt n Mu;mmed ZEFZAF -

“Savoir” - seg umud n tullizin Arbre

Sacré (en arabe, 1980). Irura-tt s

tefransist Saoid Afulus g upmis

“L'Opinion” n 27 abril 2001# Irar-tt s

tmazipt% Anas n Titrin (Gwlmima$

Merruk)#

ADLISADLISADLISADLIS

ANZWUMANZWUMANZWUMANZWUM, azwel n wammud n tmedyazin n una, azwel n wammud n tmedyazin n una, azwel n wammud n tmedyazin n una, azwel n wammud n tmedyazin n unaẓur amaziẓur amaziẓur amaziẓur amaziγ Muγ Muγ Muγ Muḥa ḥa ḥa ḥa MELLAL dMELLAL dMELLAL dMELLAL d----issafeγ g Warzazat. Iga Muissafeγ g Warzazat. Iga Muissafeγ g Warzazat. Iga Muissafeγ g Warzazat. Iga Muḥa amedyaz ig amarir amaziḥa amedyaz ig amarir amaziḥa amedyaz ig amarir amaziḥa amedyaz ig amarir amaziγ n γ n γ n γ n ununununẓul ugmiḍ amerrukiy. Ifka i ẓul ugmiḍ amerrukiy. Ifka i ẓul ugmiḍ amerrukiy. Ifka i ẓul ugmiḍ amerrukiy. Ifka i tutlayt tamaziγt kigan n isekkinen itutlayt tamaziγt kigan n isekkinen itutlayt tamaziγt kigan n isekkinen itutlayt tamaziγt kigan n isekkinen iẓilen .ẓilen .ẓilen .ẓilen . Llant g wammudLlant g wammudLlant g wammudLlant g wammud----a kua kua kua kuẓ mraw d sḍis n tẓ mraw d sḍis n tẓ mraw d sḍis n tẓ mraw d sḍis n tmedyazin timaziγin d usuγelmedyazin timaziγin d usuγelmedyazin timaziγin d usuγelmedyazin timaziγin d usuγel----nnsent s tutlayt tafransist.nnsent s tutlayt tafransist.nnsent s tutlayt tafransist.nnsent s tutlayt tafransist. IlulaIlulaIlulaIlula----d d d d umedyaz g useggwas n 1965 g Teumedyaz g useggwas n 1965 g Teumedyaz g useggwas n 1965 g Teumedyaz g useggwas n 1965 g Temlalt g wansa n Bumal n Dades mlalt g wansa n Bumal n Dades mlalt g wansa n Bumal n Dades mlalt g wansa n Bumal n Dades . Lant tmedyazin ittaru Mu. Lant tmedyazin ittaru Mu. Lant tmedyazin ittaru Mu. Lant tmedyazin ittaru Muḥa seg 1980 kulluḥa seg 1980 kulluḥa seg 1980 kulluḥa seg 1980 kullu----tent atent atent atent aḍu n unzwum d ḍu n unzwum d ḍu n unzwum d ḍu n unzwum d tmentilt imaziγen. llant digsent tinna igan tizlatin tmentilt imaziγen. llant digsent tinna igan tizlatin tmentilt imaziγen. llant digsent tinna igan tizlatin tmentilt imaziγen. llant digsent tinna igan tizlatin ḍart yirḍart yirḍart yirḍart yiririririr----nnsent s nnsent s nnsent s nnsent s ugerugerugerugerḍ n unaḍ n unaḍ n unaḍ n unaẓẓẓẓurururur----agi .agi .agi .agi . Ur nettettu ad nessekti n wid da isseγra MuUr nettettu ad nessekti n wid da isseγra MuUr nettettu ad nessekti n wid da isseγra MuUr nettettu ad nessekti n wid da isseγra Muḥa aẓar aplastik.ḥa aẓar aplastik.ḥa aẓar aplastik.ḥa aẓar aplastik.

Page 14: Asirem Amazigh N°2  Bulletin des Etudiants Berbèristes de Tamesna (Rabat)

ADIWENNIADIWENNIADIWENNIADIWENNI

ADIWENNI D UMARIR CUCU

Cucu ZIZi$ amarir amazip seg Tizi n Imnayen# Issafpe-d itwil-nnes amezwaru$ mi iga g uzwel ‘Zayed u :mad’$g

useggwas n 2959#

Ssfeldat i kra n iberruyen n u/awan g uzedday-a%

www.myspace.com/chou11

Asmel unvib n tse,ma% www.zik-berbere.com/

ASIREM AMAZIPASIREM AMAZIPASIREM AMAZIPASIREM AMAZIP% % % % Azul Iccu$ anvuf-issek! Cucu ZIZI%Cucu ZIZI%Cucu ZIZI%Cucu ZIZI% Azul$ tanemmirt-nnun! A#SA#SA#SA#S% % % % Mayed tmes tve,ma Imal$ d mayed imes Cucu@ C#Z% C#Z% C#Z% C#Z% Iga Imal isem i tve,ma n u/awan d yirir amazip d-ilulan g iprem n Igwelmimen Tizi n Imnayn g taggara n useggwas n 2005# Tamu tarabbut g kigan n twuriwin tidelsanin issebpasen amennup pef izerfan n Umazip# Nekk Yusef Zizi da i-qqaren imeddukkal s Iccu nep Cucu# Lulip-d g 1977777777 s le;sab n lmasi; g iprem n Igwelmimen$ anfep-d allen pef u/awan amazip aqbur pur ayt taddart d pur imezdap# Ufip-d imik n u/awan amaynu pur sin medden Mass Oumar DERWIC d Mass :emmu KAMUS# Lemdep g tizwiri i Lutar$ ffir-as ntup inipi d tdinant d tarmunika d tabja d igdem d awd ddendum# Manep zikenni d Iccu KEJJI nessker yat tarabbut mi nga g yisem Iccu d Cucu maka ib,a-ap wakud zik# G 2002 llip d Fwi LME:JUBI# Narir g kigan n twuriwin ar tigira n 2005 g nesbedda tarabbut Imenza n Tlelli nna g illa

Re,wan TERRAS d Mu;a IMENZA d Fwi LME:JUBI d nekk# ,art uyennagh stip nekk s tarabbut Imal$ isti Ssimu s Imenza n Tlelli # A#SA#SA#SA#S% % % % Mayed msen ina/uren d ttemmelmadem$ d winna mi tesseflidem@ C#Z% C#Z% C#Z% C#Z% Zik, drusen ina/uren ittiriren a/awan amazip amaynu# Ur illi g un/ul-ugmi, pes :emmu KAMUS tizwiri imi; han MELLAL Mu;a# Wi ayd igen ina/uren pur lemdp# Nitni ayed ufip tama-inu min ad nettu ameddakwl-inu ++u Kejji d zzwarep tusna n u/awan min aselmad# Ifkay-i Mass Berwi timsirin timezwura n vvulfij g tgemmi n tourrma n Tizi n Imnayen# Ar sseflidep i kigan n ina/uren imazipen# Illa akud-nnap usi,er wiss sin n Iqbayliyen ukan yumu awed netta g mayed ap-is;meln a/awan amazip amaynu# Da sseflidep i i i i Yidir$ Meksa$ Abranis$ Dihya$ Djurjura$ Sula$ Tagrawla$ Ideflawen$ Izen/aren$ Lwalid Mimun$ :emmu Kamus d Mu;a MELLAL# A/awan aqbur ula netta ssfeldep-as^ a;idus$ le;dert$ isemxan d lu.ra# G uyenna igen tamedyazt da

14

Page 15: Asirem Amazigh N°2  Bulletin des Etudiants Berbèristes de Tamesna (Rabat)

15

sseflidep i ccyux n tmazirt zund ccix Omer$ d igellinen n ccyux Sakku$ Kki :essu d Lbaz# A#SA#SA#SA#S% % % % Mimek d-iffep itwel-nnun amezwau @ C#Z% C#Z% C#Z% C#Z% Itwil amezwaru$ iffep-d g useggwas n 2009 ufla nsawel pef tmurkisin acku mek ddip ad siwlegh ur nnip ad fukkup awal# Tafarest ayed impuren hat-tt-a tella# A#SA#SA#SA#S% % % % Han tafarest! Matta isentelen pef diges tsawlem@ C#Z% C#Z% C#Z% C#Z% Ggudin isentlen pef nsawel g yitwil# Isem n walbum “Zayd u :mad”# I winna ur t-issinen^ iga-t yan unezbay nini awed amepnas pef tlelli n tmurt-nnep g iseggwasen n 1930# G wawal n isentlen$ da nsawal pef kul ayenna issegrurusen amdan amazip$ imkinna nsawal pef wakal d wawal imazipen# Nepra i Imazipen ad gen yan g tezlit ‘Tiwizi’$ nessekti-d s wahi n Udrar$ nrura ¶tajmilt· i ubergag g tezlit ‘Diable-gardien” nna narir s trumiyt# Ur nettettu is nules irir i tezlit yaru Mass Mesoud NE++A:I tirir-tes tna/urt Dihya n Luriv# A#SA#SA#SA#S% % % % Dpi g tsaweld pef isentlen# Mayed ittarun iwaliwen n tezlatin-nnun@ C#Z% C#Z% C#Z% C#Z% S,ist n tmedyazin tin umedyaz Oumar DERWIC$ d yat tezlit tin tna/urt Dihya Tacawiyt# Iwaliwen imeggura gan izlan n teocurt$ tefka-ten tsuta i tay, allig ap-d-lekmen# A#SA#SA#SA#S% % % % Matta sstil n u/awan ttirirem@ C#Z% C#Z% C#Z% C#Z% Da nettirir sstil a/awan ame,lan (world music) nna g illa sstil-nnep amazip

g npiy ad nsegjem id sstil ya,en amm rruk d rrigi d jazz d u/awan aqbur# AS%AS%AS%AS% I;lan a Cucu! Ne/ra nessen is da nezzan itwilen n umarg kigan jaj n tesdawit# Is iffep itwel-nnun be\\a-nnes@ C#Z% C#Z% C#Z% C#Z% Itwil n IMAL iffep s berra n tesddawit inza awed g tmura n iwrnni Jibral.ar pes inza walbum s yan watig amu;al# Aynnap ayed yu==an i tse,ma ad ur rar awedmaolem# Mas netteddu per dat@ AS%AS%AS%AS% Da tessemra Imal i ka mid tarud trukut-nnun@ C#Z% C#Z% C#Z% C#Z% Tarabbut ar tessujad i walbum wis sin mek tufa iwes@ Tella tfarest maka tra afud# AS%AS%AS%AS% Tulsem irir i iqburen g izlan$ tessumum isaguten utraren# Ur da teswengimem g ka n yirem amaynu i uqbur@ C#Z% C#Z% C#Z% C#Z% Nules i izlan n Wudayn n Teocurt s imassen imaynuten imek tennid# Nsul ad nales i wiyye, amm Warru d izlan n urwa# Iggudey mami npiy ad nales g uqbur# AS%AS%AS%AS% Awal ameggaru# C#Z% C#Z% C#Z% C#Z% Tanemmirt i tespunt ASIREM AMAZIΓ n imezraw imazipen n Tmesna$ ar awen-ttinip ayyuz-nnun pef twuriwin-nnun!

Iga ides amsawal% Asafar LIHI Iga ides amsawal% Asafar LIHI Iga ides amsawal% Asafar LIHI Iga ides amsawal% Asafar LIHI

ItwiItwiItwiItwil amezwaru l amezwaru l amezwaru l amezwaru n tse,ma Imal#n tse,ma Imal#n tse,ma Imal#n tse,ma Imal#

Page 16: Asirem Amazigh N°2  Bulletin des Etudiants Berbèristes de Tamesna (Rabat)

AMEZRUYAMEZRUYAMEZRUYAMEZRUY

UDISYA N TLESSINTUDISYA N TLESSINTUDISYA N TLESSINTUDISYA N TLESSINT

Anas n TITRIN Anas n TITRIN Anas n TITRIN Anas n TITRIN

TaqbTaqbTaqbTaqbilt n Ayt ilt n Ayt ilt n Ayt ilt n Ayt Ḥemmu g Ḥemmu g Ḥemmu g Ḥemmu g Tlessint (Azey n Tlessint (Azey n Tlessint (Azey n Tlessint (Azey n Figig) tamu g iFigig) tamu g iFigig) tamu g iFigig) tamu g igezdew n Ayt Seγruccen. gezdew n Ayt Seγruccen. gezdew n Ayt Seγruccen. gezdew n Ayt Seγruccen. Tettuyassen s imgarayen imdusen ; ula s Tettuyassen s imgarayen imdusen ; ula s Tettuyassen s imgarayen imdusen ; ula s Tettuyassen s imgarayen imdusen ; ula s wallawallawallawallaγγγγen ilelliten. Ugin inekcamen i en ilelliten. Ugin inekcamen i en ilelliten. Ugin inekcamen i en ilelliten. Ugin inekcamen i Merruk . Merruk . Merruk . Merruk . ΓΓΓΓas tawengimt n medden n Ayt as tawengimt n medden n Ayt as tawengimt n medden n Ayt as tawengimt n medden n Ayt Yafelman ayd icfan fella n tufki n Yafelman ayd icfan fella n tufki n Yafelman ayd icfan fella n tufki n Yafelman ayd icfan fella n tufki n trennawt n teqbilttrennawt n teqbilttrennawt n teqbilttrennawt n teqbilt----ad . ad . ad . ad . ΓΓΓΓas as as as ad ur ttnadat g ad ur ttnadat g ad ur ttnadat g ad ur ttnadat g umezruy n Merruk , day tekcem Fransa , umezruy n Merruk , day tekcem Fransa , umezruy n Merruk , day tekcem Fransa , umezruy n Merruk , day tekcem Fransa , min ad tnadam di tezrawin yettugan min ad tnadam di tezrawin yettugan min ad tnadam di tezrawin yettugan min ad tnadam di tezrawin yettugan γγγγef ef ef ef tatatataγγγγelneelneelneelneẓri tamerrukiyt , tteyarunt s ẓri tamerrukiyt , tteyarunt s ẓri tamerrukiyt , tteyarunt s ẓri tamerrukiyt , tteyarunt s tttteeeeεεεεrabt nerabt nerabt nerabt neγγγγ s tefransist. s tefransist. s tefransist. s tefransist.

Uffisi n iwezla n imezdaUffisi n iwezla n imezdaUffisi n iwezla n imezdaUffisi n iwezla n imezdaγγγγ , aqeb , aqeb , aqeb , aqebṭan , Tura ṭan , Tura ṭan , Tura ṭan , Tura akulunil g testaakulunil g testaakulunil g testaakulunil g testaγγγγt , yennat , yennat , yennat , yennaγγγγen mgal Ayt en mgal Ayt en mgal Ayt en mgal Ayt Ḥemmu issafeḤemmu issafeḤemmu issafeḤemmu issafeγγγγ----d yat tazrawt g tesd yat tazrawt g tesd yat tazrawt g tesd yat tazrawt g tesγγγγunt unt unt unt “Réalité” (tilawt) g 1952, isiwel “Réalité” (tilawt) g 1952, isiwel “Réalité” (tilawt) g 1952, isiwel “Réalité” (tilawt) g 1952, isiwel γγγγif tudert if tudert if tudert if tudert tamdust n teqbilttamdust n teqbilttamdust n teqbilttamdust n teqbilt----ad. ad. ad. ad.

Di Abril 1930, ajiniral LekDi Abril 1930, ajiniral LekDi Abril 1930, ajiniral LekDi Abril 1930, ajiniral Leklerklerklerklerk, day iga , day iga , day iga , day iga aqebaqebaqebaqebṭan g Mzizel tama n Rric, yaru tabratṭan g Mzizel tama n Rric, yaru tabratṭan g Mzizel tama n Rric, yaru tabratṭan g Mzizel tama n Rric, yaru tabrat----agi i tmeagi i tmeagi i tmeagi i tmeṭṭuṭṭṭuṭṭṭuṭṭṭuṭ----nnes: «Amilas ameggaru iga nnes: «Amilas ameggaru iga nnes: «Amilas ameggaru iga nnes: «Amilas ameggaru iga anaddal . anaddal . anaddal . anaddal . Neffeγ, igumin d imuγal aNeffeγ, igumin d imuγal aNeffeγ, igumin d imuγal aNeffeγ, igumin d imuγal azgen n zgen n zgen n zgen n tesragt, ad namm i yan igen n 150 seg tesragt, ad namm i yan igen n 150 seg tesragt, ad namm i yan igen n 150 seg tesragt, ad namm i yan igen n 150 seg Ayt Ayt Ayt Ayt Ḥemmu ; Imek day uwin tarennawt Ḥemmu ; Imek day uwin tarennawt Ḥemmu ; Imek day uwin tarennawt Ḥemmu ; Imek day uwin tarennawt nγin semmumraw (50) n yiwen nnig nγin semmumraw (50) n yiwen nnig nγin semmumraw (50) n yiwen nnig nγin semmumraw (50) n yiwen nnig Kerrandu (Rric). Di temrilt tiss kuKerrandu (Rric). Di temrilt tiss kuKerrandu (Rric). Di temrilt tiss kuKerrandu (Rric). Di temrilt tiss kuẓt d ẓt d ẓt d ẓt d uzgen (4h30) n tifawt, ngulauzgen (4h30) n tifawt, ngulauzgen (4h30) n tifawt, ngulauzgen (4h30) n tifawt, ngula----nn ansa nna nn ansa nna nn ansa nna nn ansa nna nefren i Ukemim. Neqqim nsekkiws γinna nefren i Ukemim. Neqqim nsekkiws γinna nefren i Ukemim. Neqqim nsekkiws γinna nefren i Ukemim. Neqqim nsekkiws γinna ass mayd ila. Amass mayd ila. Amass mayd ila. Amass mayd ila. Amhad , aqebhad , aqebhad , aqebhad , aqebṭan Lacumb, ṭan Lacumb, ṭan Lacumb, ṭan Lacumb, aγella n iwezla n imezdaγ d nekk, numeaγella n iwezla n imezdaγ d nekk, numeaγella n iwezla n imezdaγ d nekk, numeaγella n iwezla n imezdaγ d nekk, numeẓ ẓ ẓ ẓ imenγi seg tesrigt tiss mraw d sin (12h) ar imenγi seg tesrigt tiss mraw d sin (12h) ar imenγi seg tesrigt tiss mraw d sin (12h) ar imenγi seg tesrigt tiss mraw d sin (12h) ar tiss Mraw d kuz (14) mgal yan waggay tiss Mraw d kuz (14) mgal yan waggay tiss Mraw d kuz (14) mgal yan waggay tiss Mraw d kuz (14) mgal yan waggay amdus n Ayt amdus n Ayt amdus n Ayt amdus n Ayt Ḥemmu. Ḥemmu. Ḥemmu. Ḥemmu. ΓΓΓΓas akuc ad ias akuc ad ias akuc ad ias akuc ad i----isskenn ayen tteggaisskenn ayen tteggaisskenn ayen tteggaisskenn ayen tteggaγγγγ, min aya , , min aya , , min aya , , min aya , nettyawey. Day nenjem s yan ujudan nettyawey. Day nenjem s yan ujudan nettyawey. Day nenjem s yan ujudan nettyawey. Day nenjem s yan ujudan ittunittunittunittunγγγγa , mra , mra , mra , mraw d kraaw d kraaw d kraaw d kraḍ (13) n ugumiy ḍ (13) n ugumiy ḍ (13) n ugumiy ḍ (13) n ugumiy tturtsen d simraw (20) n iyysan mmuten. tturtsen d simraw (20) n iyysan mmuten. tturtsen d simraw (20) n iyysan mmuten. tturtsen d simraw (20) n iyysan mmuten. G uyen G uyen G uyen G uyen ẓari istin, ttunẓari istin, ttunẓari istin, ttunẓari istin, ttunγγγγan sin iyysan an sin iyysan an sin iyysan an sin iyysan ddawi, yiwet taddwat tekkaddawi, yiwet taddwat tekkaddawi, yiwet taddwat tekkaddawi, yiwet taddwat tekka----i i i i γγγγef tkeccit ef tkeccit ef tkeccit ef tkeccit

tessiyelltessiyelltessiyelltessiyell----i ai ai ai aḍaḍ. S tdeggwat n usekkaḍaḍ. S tdeggwat n usekkaḍaḍ. S tdeggwat n usekkaḍaḍ. S tdeggwat n usekka----nnes, tawada s yinnes, tawada s yinnes, tawada s yinnes, tawada s yiḍ . ḍ . ḍ . ḍ . ΓΓΓΓer tesragt tiss kuer tesragt tiss kuer tesragt tiss kuer tesragt tiss kuẓ lliẓ lliẓ lliẓ lliγγγγ ffir igumin d imuffir igumin d imuffir igumin d imuffir igumin d imuγγγγalalalal----inu. inu. inu. inu. Ad iffu, tu Ad iffu, tu Ad iffu, tu Ad iffu, tuγγγγdat dat dat dat tga ad nekk acerg n ttga ad nekk acerg n ttga ad nekk acerg n ttga ad nekk acerg n tγγγγaaaa,in afad naley yan in afad naley yan in afad naley yan in afad naley yan udrar. udrar. udrar. udrar. ΓΓΓΓas semmus n iwdan seg ufella as semmus n iwdan seg ufella as semmus n iwdan seg ufella as semmus n iwdan seg ufella zemren ad γifnezemren ad γifnezemren ad γifnezemren ad γifneγγγγ neyycen zund iwtal. neyycen zund iwtal. neyycen zund iwtal. neyycen zund iwtal. Day yan seg imuγalDay yan seg imuγalDay yan seg imuγalDay yan seg imuγal----inu innainu innainu innainu inna----i : “i : “i : “i : “Ẓer!” ar Ẓer!” ar Ẓer!” ar Ẓer!” ar iiii----isskan iisskan iisskan iisskan iṣalupparen nna dṣalupparen nna dṣalupparen nna dṣalupparen nna d----ingin g yiwet ingin g yiwet ingin g yiwet ingin g yiwet tikkelt: klak ! Klak ! Hatten tussa! Atikkelt: klak ! Klak ! Hatten tussa! Atikkelt: klak ! Klak ! Hatten tussa! Atikkelt: klak ! Klak ! Hatten tussa! Aqebqebqebqebṭan ṭan ṭan ṭan Lacumb ikkaLacumb ikkaLacumb ikkaLacumb ikka----i tasga g usayes ; imik yuγal i tasga g usayes ; imik yuγal i tasga g usayes ; imik yuγal i tasga g usayes ; imik yuγal γer deffir , iddu mraw (10) n imitren iγer deffir , iddu mraw (10) n imitren iγer deffir , iddu mraw (10) n imitren iγer deffir , iddu mraw (10) n imitren iḍer. ḍer. ḍer. ḍer. TaqwrTaqwrTaqwrTaqwrṭast tekcemṭast tekcemṭast tekcemṭast tekcem----as g udis, immet g ias g udis, immet g ias g udis, immet g ias g udis, immet g iḍ . ḍ . ḍ . ḍ . AbaruAbaruAbaruAbaruḍ izdey, iṣalupparen n Ayt Ḥemmu ḍ izdey, iṣalupparen n Ayt Ḥemmu ḍ izdey, iṣalupparen n Ayt Ḥemmu ḍ izdey, iṣalupparen n Ayt Ḥemmu llan drusen ; dari yiwen immut wayllan drusen ; dari yiwen immut wayllan drusen ; dari yiwen immut wayllan drusen ; dari yiwen immut wayḍ ḍ ḍ ḍ itturtes, idd nitni nejmen. Hayi i tikkelt itturtes, idd nitni nejmen. Hayi i tikkelt itturtes, idd nitni nejmen. Hayi i tikkelt itturtes, idd nitni nejmen. Hayi i tikkelt tamegtamegtamegtameggarut s tagust nna g druγ ayd garut s tagust nna g druγ ayd garut s tagust nna g druγ ayd garut s tagust nna g druγ ayd mmuteγ…». mmuteγ…». mmuteγ…». mmuteγ…».

Tabrat Tabrat Tabrat Tabrat----agi d anagi γef amek tga tnezbayt agi d anagi γef amek tga tnezbayt agi d anagi γef amek tga tnezbayt agi d anagi γef amek tga tnezbayt ur ğğin yufin iliur ğğin yufin iliur ğğin yufin iliur ğğin yufin ili----nnes g inawen unnnes g inawen unnnes g inawen unnnes g inawen unṣiben . ṣiben . ṣiben . ṣiben . Tanazbayt tella uqbel d dat aγan n Tanazbayt tella uqbel d dat aγan n Tanazbayt tella uqbel d dat aγan n Tanazbayt tella uqbel d dat aγan n tmsetna n 30 Mars 1912 . Imaziγen n tmsetna n 30 Mars 1912 . Imaziγen n tmsetna n 30 Mars 1912 . Imaziγen n tmsetna n 30 Mars 1912 . Imaziγen n WaWaWaWaṭlas, Tafilalt, Arrif d Sus bedden kigan ṭlas, Tafilalt, Arrif d Sus bedden kigan ṭlas, Tafilalt, Arrif d Sus bedden kigan ṭlas, Tafilalt, Arrif d Sus bedden kigan n iseggwasen n iseggwasen n iseggwasen n iseggwasen ugin akeccum n ibeugin akeccum n ibeugin akeccum n ibeugin akeccum n ibeṛṛaniyen ṛṛaniyen ṛṛaniyen ṛṛaniyen akkw smi dakkw smi dakkw smi dakkw smi d----uckan. Ayt uckan. Ayt uckan. Ayt uckan. Ayt Ḥemmu, seg Ḥemmu, seg Ḥemmu, seg Ḥemmu, seg Talessint d tqebilin nniTalessint d tqebilin nniTalessint d tqebilin nniTalessint d tqebilin nniḍen, nnaḍen, nnaḍen, nnaḍen, nnaγγγγen en en en seddeseddeseddeseddeγγγγsin infaten . sin infaten . sin infaten . sin infaten .

Budnib ag issentey imenγi g 1907. Budnib ag issentey imenγi g 1907. Budnib ag issentey imenγi g 1907. Budnib ag issentey imenγi g 1907. Taddwat tameggarut tenγa asaTaddwat tameggarut tenγa asaTaddwat tameggarut tenγa asaTaddwat tameggarut tenγa asaḍ n Waṭlas, ḍ n Waṭlas, ḍ n Waṭlas, ḍ n Waṭlas, Zayd U Zayd U Zayd U Zayd U Ḥmad g 1936. Tarennawt n Ayt Ḥmad g 1936. Tarennawt n Ayt Ḥmad g 1936. Tarennawt n Ayt Ḥmad g 1936. Tarennawt n Ayt Ḥemmu d tigidit n tgwdmin d Ḥemmu d tigidit n tgwdmin d Ḥemmu d tigidit n tgwdmin d Ḥemmu d tigidit n tgwdmin d temnirin temnirin temnirin temnirin ittugan i igraydiyen ittunγan d anagi γef ittugan i igraydiyen ittunγan d anagi γef ittugan i igraydiyen ittunγan d anagi γef ittugan i igraydiyen ittunγan d anagi γef ujhad n imenγiten ikkan seg Tfilalt ar Asif ujhad n imenγiten ikkan seg Tfilalt ar Asif ujhad n imenγiten ikkan seg Tfilalt ar Asif ujhad n imenγiten ikkan seg Tfilalt ar Asif n Dra, iwrinn i Gwelmim . Ad dn Dra, iwrinn i Gwelmim . Ad dn Dra, iwrinn i Gwelmim . Ad dn Dra, iwrinn i Gwelmim . Ad d----nebder nebder nebder nebder timetimetimetimeṭṭi n Lyutna SPAKS, ittunṭṭi n Lyutna SPAKS, ittunṭṭi n Lyutna SPAKS, ittunṭṭi n Lyutna SPAKS, ittunγa g 1952 γa g 1952 γa g 1952 γa g 1952 ammas n Tlessint. Amki Muammas n Tlessint. Amki Muammas n Tlessint. Amki Muammas n Tlessint. Amki Muḥa u Ḥemmu, ḥa u Ḥemmu, ḥa u Ḥemmu, ḥa u Ḥemmu, yettufdeyettufdeyettufdeyettufdeḥ, yettyameẓ ass n ugdez , yumeẓḥ, yettyameẓ ass n ugdez , yumeẓḥ, yettyameẓ ass n ugdez , yumeẓḥ, yettyameẓ ass n ugdez , yumeẓ----t Lyt Lyt Lyt Lyutna SPAKS yiniutna SPAKS yiniutna SPAKS yiniutna SPAKS yini----as as as as ṭfurṭfurṭfurṭfur----i s umaris n i s umaris n i s umaris n i s umaris n iwezla n imezdaγ . Igiwezla n imezdaγ . Igiwezla n imezdaγ . Igiwezla n imezdaγ . Ig----asen asen asen asen Ḥemmu u Ḥemmu u Ḥemmu u Ḥemmu u Ḥemmu taseṭfert. Lekmen nnil ugwddin Ḥemmu taseṭfert. Lekmen nnil ugwddin Ḥemmu taseṭfert. Lekmen nnil ugwddin Ḥemmu taseṭfert. Lekmen nnil ugwddin utrim, isiwel Muutrim, isiwel Muutrim, isiwel Muutrim, isiwel Muḥend s tmaziḥend s tmaziḥend s tmaziḥend s tmaziγt issuter seg γt issuter seg γt issuter seg γt issuter seg degs ad asdegs ad asdegs ad asdegs ad as----ikkes ayen ikkes ayen ikkes ayen ikkes ayen

Amawal (lexique): Udisya : Odyssée ; Imgarayen : Guerriers ; Inekcamen : Envahisseurs ; Merruk : Maroc ; Tizrawin : Etudes ; Taγelneẓrit : Nationalisme ; Iwezla : Affaires ; Tastaγt : retraite ; Amilas : Semaine ; Anaddal : Sportif ; Imuγal : Partisans ; Amm (verbe): Arrêter ; Igen : armée ; Fren : Choisir ; Akemim : Embuscade ; Aγella : Chef ; Amhad : Jeudi ; Akuc : Dieu ; Tturtsen : Etre blessé ; Anagi : Temoin ; Tanezbayt : Résistance ; Inawen unṣiben :

16

Page 17: Asirem Amazigh N°2  Bulletin des Etudiants Berbèristes de Tamesna (Rabat)

17

γures ddaw uzennar ar asγures ddaw uzennar ar asγures ddaw uzennar ar asγures ddaw uzennar ar as----isskan aberkis. isskan aberkis. isskan aberkis. isskan aberkis. Iga ayen asIga ayen asIga ayen asIga ayen as----inna gmas, iwwet uffisi iddu inna gmas, iwwet uffisi iddu inna gmas, iwwet uffisi iddu inna gmas, iwwet uffisi iddu semmus imitren isemmus imitren isemmus imitren isemmus imitren iḍer immet. Yan ḍer immet. Yan ḍer immet. Yan ḍer immet. Yan umexzni, iumexzni, iumexzni, iumexzni, illan dinnallan dinnallan dinnallan dinnaγγγγ i i i iḍaf imi n umaris, ḍaf imi n umaris, ḍaf imi n umaris, ḍaf imi n umaris, ineyyec γef Muineyyec γef Muineyyec γef Muineyyec γef Muḥend s titi nna tḥend s titi nna tḥend s titi nna tḥend s titi nna t----ineqqan. S ineqqan. S ineqqan. S ineqqan. S ukejjer, yaukejjer, yaukejjer, yaukejjer, yaγγγγen en en en Ḥemmu ineḤemmu ineḤemmu ineḤemmu ineγγγγ amexzni. amexzni. amexzni. amexzni. NneNneNneNneγγγγlen idammen n Spaks ccuren d win len idammen n Spaks ccuren d win len idammen n Spaks ccuren d win len idammen n Spaks ccuren d win umxezniy. umxezniy. umxezniy. umxezniy.

Ḍart uya, bbin Ayt Ḥemmu ifilan n ttiliḌart uya, bbin Ayt Ḥemmu ifilan n ttiliḌart uya, bbin Ayt Ḥemmu ifilan n ttiliḌart uya, bbin Ayt Ḥemmu ifilan n ttiliγriγriγriγri, , , , bbin azday n Tlessint d uppust n bbin azday n Tlessint d uppust n bbin azday n Tlessint d uppust n bbin azday n Tlessint d uppust n ukumanda n Budnib. Ddukumanda n Budnib. Ddukumanda n Budnib. Ddukumanda n Budnib. Ddun seg Talessint, un seg Talessint, un seg Talessint, un seg Talessint, iyitsen ikilumitren, ar iyitsen ikilumitren, ar iyitsen ikilumitren, ar iyitsen ikilumitren, ar ΓΓΓΓezwan, awin ezwan, awin ezwan, awin ezwan, awin imrigen yaimrigen yaimrigen yaimrigen yaḍen. ḍen. ḍen. ḍen.

Izrey yan wayyur, yan waggay n imezdaIzrey yan wayyur, yan waggay n imezdaIzrey yan wayyur, yan waggay n imezdaIzrey yan wayyur, yan waggay n imezdaγγγγ n iγrem n Baknu, n iγrem n Baknu, n iγrem n Baknu, n iγrem n Baknu, ikumanda ikumanda ikumanda ikumanda Ḥemmu, Ḥemmu, Ḥemmu, Ḥemmu, innan ad ig leqinnan ad ig leqinnan ad ig leqinnan ad ig leqayd n iayd n iayd n iayd n iṛumiyen, yuzen ṛumiyen, yuzen ṛumiyen, yuzen ṛumiyen, yuzen aγella n Gwrrama ad xebbcen Ayt aγella n Gwrrama ad xebbcen Ayt aγella n Gwrrama ad xebbcen Ayt aγella n Gwrrama ad xebbcen Ayt Ḥemmu; llan qad kkin acerg n Tizi n Uli. Ḥemmu; llan qad kkin acerg n Tizi n Uli. Ḥemmu; llan qad kkin acerg n Tizi n Uli. Ḥemmu; llan qad kkin acerg n Tizi n Uli. AAAAr itteganna waggay allig irmey gnin, r itteganna waggay allig irmey gnin, r itteganna waggay allig irmey gnin, r itteganna waggay allig irmey gnin, aγenaγenaγenaγen----d γifsen nγind γifsen nγind γifsen nγind γifsen nγin----ten. Γas ten. Γas ten. Γas ten. Γas Ḥemmu ayd Ḥemmu ayd Ḥemmu ayd Ḥemmu ayd injmen s yan waggas g uinjmen s yan waggas g uinjmen s yan waggas g uinjmen s yan waggas g uḍar ayeffas ar ḍar ayeffas ar ḍar ayeffas ar ḍar ayeffas ar isisisisḥizun ḍart uyennaḥizun ḍart uyennaḥizun ḍart uyennaḥizun ḍart uyennaγ. γ. γ. γ.

Day marad senmen yan ukmin tama n Day marad senmen yan ukmin tama n Day marad senmen yan ukmin tama n Day marad senmen yan ukmin tama n tqeclat n Alatcana. Uznen yan digsen ad tqeclat n Alatcana. Uznen yan digsen ad tqeclat n Alatcana. Uznen yan digsen ad tqeclat n Alatcana. Uznen yan digsen ad izrey s trula datasen ukan izrey s trula datasen ukan izrey s trula datasen ukan izrey s trula datasen ukan ṭfurenṭfurenṭfurenṭfuren----t ; amki t ; amki t ; amki t ; amki marad dimarad dimarad dimarad di----ssufγen iserdasen afenssufγen iserdasen afenssufγen iserdasen afenssufγen iserdasen afen----ten amek ten amek ten amek ten amek tentententen----ran. Nγan kigan n iserdasen. Lekmen ran. Nγan kigan n iserdasen. Lekmen ran. Nγan kigan n iserdasen. Lekmen ran. Nγan kigan n iserdasen. Lekmen tiwaculintiwaculintiwaculintiwaculin----nnsen g ixxamen di Sijilmasa nnsen g ixxamen di Sijilmasa nnsen g ixxamen di Sijilmasa nnsen g ixxamen di Sijilmasa ffir trennawt. ffir trennawt. ffir trennawt. ffir trennawt.

AsaAsaAsaAsaḍ ameqwran Muḥa Zeggwḍ ameqwran Muḥa Zeggwḍ ameqwran Muḥa Zeggwḍ ameqwran Muḥa Zeggwaγ, seg aγ, seg aγ, seg aγ, seg teqbilt n Ayt Σisa n Aytteqbilt n Ayt Σisa n Aytteqbilt n Ayt Σisa n Aytteqbilt n Ayt Σisa n Ayt Teğğit, imsasa d Teğğit, imsasa d Teğğit, imsasa d Teğğit, imsasa d Ayt Ayt Ayt Ayt Ḥemmu. Day illa Ḥemmu. Day illa Ḥemmu. Day illa Ḥemmu. Day illa γursen iddu yan γursen iddu yan γursen iddu yan γursen iddu yan umγerru iumγerru iumγerru iumγerru icekkemcekkemcekkemcekkem----t. Ikker g tifawt ad t. Ikker g tifawt ad t. Ikker g tifawt ad t. Ikker g tifawt ad iiiiẓẓall, yafẓẓall, yafẓẓall, yafẓẓall, yaf----d tigemmid tigemmid tigemmid tigemmi----nnes hatin ttinnnes hatin ttinnnes hatin ttinnnes hatin ttin----as as as as serklenserklenserklenserklen----t iserdasen d imuγalt iserdasen d imuγalt iserdasen d imuγalt iserdasen d imuγal----nnsen. Ammi nnsen. Ammi nnsen. Ammi nnsen. Ammi s idda γer igran, ummans idda γer igran, ummans idda γer igran, ummans idda γer igran, umman----as ad tias ad tias ad tias ad ti----seqsan ig seqsan ig seqsan ig seqsan ig zund ur tzund ur tzund ur tzund ur t----yiwiy digsen, irwel, iffer g tama yiwiy digsen, irwel, iffer g tama yiwiy digsen, irwel, iffer g tama yiwiy digsen, irwel, iffer g tama tayeffast n wasif n Ayt Σisa. tayeffast n wasif n Ayt Σisa. tayeffast n wasif n Ayt Σisa. tayeffast n wasif n Ayt Σisa.

Γas kramraw (30) n tkartuciΓas kramraw (30) n tkartuciΓas kramraw (30) n tkartuciΓas kramraw (30) n tkartucin ayd illan γur n ayd illan γur n ayd illan γur n ayd illan γur MuMuMuMuḥa Zeggwaḥa Zeggwaḥa Zeggwaḥa Zeggwaγ marad immejbad d yan γ marad immejbad d yan γ marad immejbad d yan γ marad immejbad d yan igen idusen, ilin kigan n imrigen darsen. igen idusen, ilin kigan n imrigen darsen. igen idusen, ilin kigan n imrigen darsen. igen idusen, ilin kigan n imrigen darsen. Yan umexzni innaYan umexzni innaYan umexzni innaYan umexzni inna----asen awenasen awenasen awenasen awen----tttt----idididid----amamamamẓeẓeẓeẓeγ. γ. γ. γ. Maca s yiwet titi isMaca s yiwet titi isMaca s yiwet titi isMaca s yiwet titi isḍerḍerḍerḍer----t Mut Mut Mut Muḥa , yasey ḥa , yasey ḥa , yasey ḥa , yasey amrigamrigamrigamrig----nnes. nnes. nnes. nnes.

Uffisi ittukkelfen s iwezlaUffisi ittukkelfen s iwezlaUffisi ittukkelfen s iwezlaUffisi ittukkelfen s iwezla----nnaγ immennnaγ immennnaγ immennnaγ immenḍḍḍḍer er er er yan ibexsi ttekkan ad utin Muyan ibexsi ttekkan ad utin Muyan ibexsi ttekkan ad utin Muyan ibexsi ttekkan ad utin Muḥa Zeggwaḥa Zeggwaḥa Zeggwaḥa Zeggwaγ γ γ γ n Ayt Σisa. Kra n urgaz illa tama n Lyutna, n Ayt Σisa. Kra n urgaz illa tama n Lyutna, n Ayt Σisa. Kra n urgaz illa tama n Lyutna, n Ayt Σisa. Kra n urgaz illa tama n Lyutna, isiwel s tmaziγt , isselkem awal i Zeggwaγ isiwel s tmaziγt , isselkem awal i Zeggwaγ isiwel s tmaziγt , isselkem awal i Zeggwaγ isiwel s tmaziγt , isselkem awal i Zeggwaγ isyissenisyissenisyissenisyissen----as ayen ira ad ig uffisi. Ihezza as ayen ira ad ig uffisi. Ihezza as ayen ira ad ig uffisi. Ihezza as ayen ira ad ig uffisi. Ihezza MuMuMuMuḥa iḥa iḥa iḥa iγef yinney aksanγef yinney aksanγef yinney aksanγef yinney aksan----nnes iwwetnnes iwwetnnes iwwetnnes iwwet----t t t t ineγineγineγineγ----t. Iserdasen dduhdan awint. Iserdasen dduhdan awint. Iserdasen dduhdan awint. Iserdasen dduhdan awin----t g uγellat g uγellat g uγellat g uγella----nnsen, irwel Zeggwaγ γer udrar ad nnsen, irwel Zeggwaγ γer udrar ad nnsen, irwel Zeggwaγ γer udrar ad nnsen, irwel Zeggwaγ γer udrar ad ihaihaihaihaggwem arrawggwem arrawggwem arrawggwem arraw----nnes, ilkem Ayt nnes, ilkem Ayt nnes, ilkem Ayt nnes, ilkem Ayt Ḥemmu Ḥemmu Ḥemmu Ḥemmu n Tfilalt. n Tfilalt. n Tfilalt. n Tfilalt.

Zeggwaγ ittuyassen γur Ayt Σisa , da Zeggwaγ ittuyassen γur Ayt Σisa , da Zeggwaγ ittuyassen γur Ayt Σisa , da Zeggwaγ ittuyassen γur Ayt Σisa , da yettaγ afus i yemdhac ur izmiren ad yettaγ afus i yemdhac ur izmiren ad yettaγ afus i yemdhac ur izmiren ad yettaγ afus i yemdhac ur izmiren ad indeh, ar asindeh, ar asindeh, ar asindeh, ar as----qqaren s teεrabt: “Debab al qqaren s teεrabt: “Debab al qqaren s teεrabt: “Debab al qqaren s teεrabt: “Debab al ayan”. Iffeγ tasga illan ddaw tenbaayan”. Iffeγ tasga illan ddaw tenbaayan”. Iffeγ tasga illan ddaw tenbaayan”. Iffeγ tasga illan ddaw tenbaṭ ṭ ṭ ṭ tafransist iddu γer Ifni. Immut di 1945, tafransist iddu γer Ifni. Immut di 1945, tafransist iddu γer Ifni. Immut di 1945, tafransist iddu γer Ifni. Immut di 1945, yader g Ifni. Ffiyader g Ifni. Ffiyader g Ifni. Ffiyader g Ifni. Ffir asrur asrur asrur asru----nnes, gen warraw s nnes, gen warraw s nnes, gen warraw s nnes, gen warraw s uyenna asenuyenna asenuyenna asenuyenna asen----inna, ddun γer Bni Teinna, ddun γer Bni Teinna, ddun γer Bni Teinna, ddun γer Bni Teğğit, ğğit, ğğit, ğğit, ddun s Xnifra g llan Tura. ddun s Xnifra g llan Tura. ddun s Xnifra g llan Tura. ddun s Xnifra g llan Tura.

Ffγen Ayt Ffγen Ayt Ffγen Ayt Ffγen Ayt Ḥemmu d kra seg Ayt Ḥemmu d kra seg Ayt Ḥemmu d kra seg Ayt Ḥemmu d kra seg Ayt Σisa Σisa Σisa Σisa timizartimizartimizartimizar----nnsen ddun γer Rrinnsen ddun γer Rrinnsen ddun γer Rrinnsen ddun γer Rriṣani d nnig ṣani d nnig ṣani d nnig ṣani d nnig wasif n Dra g unwasif n Dra g unwasif n Dra g unwasif n Dra g unẓul n Gwelmim. ẓul n Gwelmim. ẓul n Gwelmim. ẓul n Gwelmim.

Uqbel n wad ffγen Talsint d Bni TeUqbel n wad ffγen Talsint d Bni TeUqbel n wad ffγen Talsint d Bni TeUqbel n wad ffγen Talsint d Bni Teğğit, ğğit, ğğit, ğğit, sskern yan imensskern yan imensskern yan imensskern yan imenγi semmanγi semmanγi semmanγi semman----as “Tin Muas “Tin Muas “Tin Muas “Tin Muḥa ḥa ḥa ḥa Zeggwaγ”. Glin diges apust n Bni TeZeggwaγ”. Glin diges apust n Bni TeZeggwaγ”. Glin diges apust n Bni TeZeggwaγ”. Glin diges apust n Bni Teğğit ğğit ğğit ğğit awin imrigen. Tikkeltawin imrigen. Tikkeltawin imrigen. Tikkeltawin imrigen. Tikkelt----a ssujden 200 n a ssujden 200 n a ssujden 200 n a ssujden 200 n urgaz; iregzen iddzan iurgaz; iregzen iddzan iurgaz; iregzen iddzan iurgaz; iregzen iddzan iẓman; tadẓman; tadẓman; tadẓman; tadγert n γert n γert n γert n Ayt Ayt Ayt Ayt Ḥemmu d Ayt Ḥemmu d Ayt Ḥemmu d Ayt Ḥemmu d Ayt Σisa. Σisa. Σisa. Σisa.

Iddeγ llan g udrar amalu isaggen γef i Bni Iddeγ llan g udrar amalu isaggen γef i Bni Iddeγ llan g udrar amalu isaggen γef i Bni Iddeγ llan g udrar amalu isaggen γef i Bni Teğğit, tettyawey teTeğğit, tettyawey teTeğğit, tettyawey teTeğğit, tettyawey teγwdeftγwdeftγwdeftγwdeft----nnsen s itsent nnsen s itsent nnsen s itsent nnsen s itsent tyetyetyetyeččččččččinininin ismutturen ikecci ismutturen ikecci ismutturen ikecci ismutturen ikecciḍen iṣḍen iṣḍen iṣḍen iṣγaγaγaγaṛen. Yan ṛen. Yan ṛen. Yan ṛen. Yan waggay ikkawaggay ikkawaggay ikkawaggay ikka----asent γef wactal. Aya marad asent γef wactal. Aya marad asent γef wactal. Aya marad asent γef wactal. Aya marad didididi----nezγen Ayt Ulmu. Ayennaγ ayed illan. nezγen Ayt Ulmu. Ayennaγ ayed illan. nezγen Ayt Ulmu. Ayennaγ ayed illan. nezγen Ayt Ulmu. Ayennaγ ayed illan.

Amawal (lexique): Discours officiels ; Aγan n tmestna : Traité du protectorat ; Infaten : Adversaires ; Asaḍ : Héros ; Agdez : Souk . Xbec : Intercepter ;;;; Iserdasen : Soldats ; Ibexsi : Fissure ; Syissen : Informer ; Asru : mort ; Anẓul : Sud ; Tadγert : Elite ; Arurad : rapide ; Zrazgen : Se réfugier ; Mestagen : Négocier ; Iduba : Autorités

Page 18: Asirem Amazigh N°2  Bulletin des Etudiants Berbèristes de Tamesna (Rabat)

Mraw d kraMraw d kraMraw d kraMraw d kraḍ (13) n irgzen seg Iḍ (13) n irgzen seg Iḍ (13) n irgzen seg Iḍ (13) n irgzen seg Iγrem γrem γrem γrem AlmuAlmuAlmuAlmu, issada Gelluza, aγulen ad raren , issada Gelluza, aγulen ad raren , issada Gelluza, aγulen ad raren , issada Gelluza, aγulen ad raren actalactalactalactal----nnsen. Nγannnsen. Nγannnsen. Nγannnsen. Nγan----ten. Nmalenten. Nmalenten. Nmalenten. Nmalen----d Ayt d Ayt d Ayt d Ayt Ḥemmu s imettinen marad asin imrigen, Ḥemmu s imettinen marad asin imrigen, Ḥemmu s imettinen marad asin imrigen, Ḥemmu s imettinen marad asin imrigen, ukan yiukan yiukan yiukan yiẓir Muḥa Zeggwaẓir Muḥa Zeggwaẓir Muḥa Zeggwaẓir Muḥa Zeggwaγγγγ in in in ingergergerger----aseaseaseasen n n n amettin n umeddakkwlamettin n umeddakkwlamettin n umeddakkwlamettin n umeddakkwl----nnes Gelluza. nnes Gelluza. nnes Gelluza. nnes Gelluza. DlanDlanDlanDlan----t s ut s ut s ut s uẓennar n Muḥa Zeggwaẓennar n Muḥa Zeggwaẓennar n Muḥa Zeggwaẓennar n Muḥa Zeggwaγγγγ marad marad marad marad ur tur tur tur t----afin iγawren. afin iγawren. afin iγawren. afin iγawren. UdrenUdrenUdrenUdren----as g isemas g isemas g isemas g isemḍal nḍal nḍal nḍal n MMMMuuuulay lay lay lay OOOOli Ben li Ben li Ben li Ben ΣΣΣΣaaaabed. Ikka γur Gelluza yan bed. Ikka γur Gelluza yan bed. Ikka γur Gelluza yan bed. Ikka γur Gelluza yan iyyis ur illi amm netta g tmazirt ; arurad iyyis ur illi amm netta g tmazirt ; arurad iyyis ur illi amm netta g tmazirt ; arurad iyyis ur illi amm netta g tmazirt ; arurad . . . . IsemIsemIsemIsem----nnes Sarnnes Sarnnes Sarnnes Sar;anananan. Yan ugwrram seg . Yan ugwrram seg . Yan ugwrram seg . Yan ugwrram seg Kusirat innaKusirat innaKusirat innaKusirat inna----as yad i Gelluza yan wass as yad i Gelluza yan wass as yad i Gelluza yan wass as yad i Gelluza yan wass nwis assnwis assnwis assnwis ass----nna g immut iyyis hatin qad tnna g immut iyyis hatin qad tnna g immut iyyis hatin qad tnna g immut iyyis hatin qad t----teteteteṭfured. ṭfured. ṭfured. ṭfured. Ayennaγ ayd tga sAyennaγ ayd tga sAyennaγ ayd tga sAyennaγ ayd tga s ucku immut ucku immut ucku immut ucku immut iyyis itsen wussiyyis itsen wussiyyis itsen wussiyyis itsen wussan dat. an dat. an dat. an dat.

Ssxedmen IfransisenSsxedmen IfransisenSsxedmen IfransisenSsxedmen Ifransisen tasertit n usermey d tasertit n usermey d tasertit n usermey d tasertit n usermey d usmerret, γas ar deffuusmerret, γas ar deffuusmerret, γas ar deffuusmerret, γas ar deffu\en Ayt en Ayt en Ayt en Ayt Ḥemmu d Ḥemmu d Ḥemmu d Ḥemmu d wiyyawiyyawiyyawiyyaḍ. Lekmen ḍ. Lekmen ḍ. Lekmen ḍ. Lekmen γer Rriγer Rriγer Rriγer Rriṣani. Dinnaṣani. Dinnaṣani. Dinnaṣani. Dinnaγ ayd γ ayd γ ayd γ ayd idda yan waggay ad innaγ g tesga n Σessu idda yan waggay ad innaγ g tesga n Σessu idda yan waggay ad innaγ g tesga n Σessu idda yan waggay ad innaγ g tesga n Σessu uuuu Baslam g udrar n Saγru. Baslam g udrar n Saγru. Baslam g udrar n Saγru. Baslam g udrar n Saγru.

G tigira, Ayt G tigira, Ayt G tigira, Ayt G tigira, Ayt Ḥemmu d itsen imgarayen n Ḥemmu d itsen imgarayen n Ḥemmu d itsen imgarayen n Ḥemmu d itsen imgarayen n teqbilin nniteqbilin nniteqbilin nniteqbilin nniḍḍḍḍen n Wen n Wen n Wen n Waaaaṭṭṭṭlas zrazgen s nnig las zrazgen s nnig las zrazgen s nnig las zrazgen s nnig wasif n Dra g unwasif n Dra g unwasif n Dra g unwasif n Dra g un/ul n Gweul n Gweul n Gweul n Gwelmin, itsen s Ifni lmin, itsen s Ifni lmin, itsen s Ifni lmin, itsen s Ifni zund Muzund Muzund Muzund Muḥa Zeggwaḥa Zeggwaḥa Zeggwaḥa Zeggwaγ d ismunenγ d ismunenγ d ismunenγ d ismunen----nnes; nnes; nnes; nnes; wiyyawiyyawiyyawiyyaḍ s Leḍ s Leḍ s Leḍ s Leεyun g kkan tasga i Ma εyun g kkan tasga i Ma εyun g kkan tasga i Ma εyun g kkan tasga i Ma Lεaynayen g 1936. Lεaynayen g 1936. Lεaynayen g 1936. Lεaynayen g 1936.

IIIIṛumiyen smattren, awin ayen lan Ayt ṛumiyen smattren, awin ayen lan Ayt ṛumiyen smattren, awin ayen lan Ayt ṛumiyen smattren, awin ayen lan Ayt Ḥemmu, d mek ran Ayt Ḥemmu, d mek ran Ayt Ḥemmu, d mek ran Ayt Ḥemmu, d mek ran Ayt Ḥemmu ad tenḤemmu ad tenḤemmu ad tenḤemmu ad ten----amamamamẓẓẓẓen ilaq addi kecmen ,aγulenen ilaq addi kecmen ,aγulenen ilaq addi kecmen ,aγulenen ilaq addi kecmen ,aγulen----d. d. d. d. Mestagen itsen seg Ayt Mestagen itsen seg Ayt Mestagen itsen seg Ayt Mestagen itsen seg Ayt Ḥemmu d iduba Ḥemmu d iduba Ḥemmu d iduba Ḥemmu d iduba ifransisen ittgensis uqebifransisen ittgensis uqebifransisen ittgensis uqebifransisen ittgensis uqebṭan , marad s ṭan , marad s ṭan , marad s ṭan , marad s tigira ad afin Ayt tigira ad afin Ayt tigira ad afin Ayt tigira ad afin Ayt Ḥemmu ayen ran; Day Ḥemmu ayen ran; Day Ḥemmu ayen ran; Day Ḥemmu ayen ran; Day aγulenaγulenaγulenaγulen----d imegarayen .d imegarayen .d imegarayen .d imegarayen .

Aḍris agi yaru-t Ḥeddu A.Bni Tağit g Tesγunt “Lamalif”, uṭṭun 143 mars 1983, ddaw usentel: “L'odyssée des Aït Hemmu de Talsint”. Issuγel-t s tmaziγt:

ADLISADLISADLISADLIS

Iga Iga Iga Iga UNFARAUNFARAUNFARAUNFARA ammud wiss sin n umedyaz ammud wiss sin n umedyaz ammud wiss sin n umedyaz ammud wiss sin n umedyaz amaziγ Σumar DERWIC, damaziγ Σumar DERWIC, damaziγ Σumar DERWIC, damaziγ Σumar DERWIC, d----issafeγ g tmurt n issafeγ g tmurt n issafeγ g tmurt n issafeγ g tmurt n kakakakaṭṭṭṭalanya di Sbenyul. Llant talanya di Sbenyul. Llant talanya di Sbenyul. Llant talanya di Sbenyul. Llant tẓa n tmedyẓa n tmedyẓa n tmedyẓa n tmedyazin azin azin azin timaziγin d usuγeltimaziγin d usuγeltimaziγin d usuγeltimaziγin d usuγel----nnsent s tutlayt takatalaniyet . nnsent s tutlayt takatalaniyet . nnsent s tutlayt takatalaniyet . nnsent s tutlayt takatalaniyet . Aya irenaAya irenaAya irenaAya irena----as i wammud azal ameqwran lligas i wammud azal ameqwran lligas i wammud azal ameqwran lligas i wammud azal ameqwran llig----isman snat tutlayin ittuslkan γef wakalisman snat tutlayin ittuslkan γef wakalisman snat tutlayin ittuslkan γef wakalisman snat tutlayin ittuslkan γef wakal----nnsent .nnsent .nnsent .nnsent . Iga Σumar DERWIC yan g imeγnasen ixataren n Iga Σumar DERWIC yan g imeγnasen ixataren n Iga Σumar DERWIC yan g imeγnasen ixataren n Iga Σumar DERWIC yan g imeγnasen ixataren n UnUnUnUnẓul ugmiḍ dẓul ugmiḍ dẓul ugmiḍ dẓul ugmiḍ d----ilulan g iγrem n Igwelmimen g ilulan g iγrem n Igwelmimen g ilulan g iγrem n Igwelmimen g ilulan g iγrem n Igwelmimen g useggwas n 19useggwas n 19useggwas n 19useggwas n 1960 . Tura iga ameltaγ n umaris n 60 . Tura iga ameltaγ n umaris n 60 . Tura iga ameltaγ n umaris n 60 . Tura iga ameltaγ n umaris n Tmesmunt Tamettit Tadelsant TILELLI g Γris .Tmesmunt Tamettit Tadelsant TILELLI g Γris .Tmesmunt Tamettit Tadelsant TILELLI g Γris .Tmesmunt Tamettit Tadelsant TILELLI g Γris . Ammud Ammud Ammud Ammud----a llant diges tmedyazin isawalen γef a llant diges tmedyazin isawalen γef a llant diges tmedyazin isawalen γef a llant diges tmedyazin isawalen γef usselku g ttidiren Imaziγen ula tutlaytusselku g ttidiren Imaziγen ula tutlaytusselku g ttidiren Imaziγen ula tutlaytusselku g ttidiren Imaziγen ula tutlayt----nnsen. nnsen. nnsen. nnsen. Ilint dikes awed tinna isawalen γef tamunt d tayri Ilint dikes awed tinna isawalen γef tamunt d tayri Ilint dikes awed tinna isawalen γef tamunt d tayri Ilint dikes awed tinna isawalen γef tamunt d tayri d umdaz d usirem.d umdaz d usirem.d umdaz d usirem.d umdaz d usirem. I I I Iḍrisen imazḍrisen imazḍrisen imazḍrisen imaziγen llan s usekkil alatiniy d usekkil iγen llan s usekkil alatiniy d usekkil iγen llan s usekkil alatiniy d usekkil iγen llan s usekkil alatiniy d usekkil azamal Tifinaγ n INALKU , issuγelazamal Tifinaγ n INALKU , issuγelazamal Tifinaγ n INALKU , issuγelazamal Tifinaγ n INALKU , issuγel----ten s Tefransist ten s Tefransist ten s Tefransist ten s Tefransist Juzif MARYA JARK uma imegguraJuzif MARYA JARK uma imegguraJuzif MARYA JARK uma imegguraJuzif MARYA JARK uma imeggura----a issuγela issuγela issuγela issuγel----ten ten ten ten Jordi BADIYYA s tkaJordi BADIYYA s tkaJordi BADIYYA s tkaJordi BADIYYA s tkaṭṭṭṭalaniyt .alaniyt .alaniyt .alaniyt . Iγuda ad d Iγuda ad d Iγuda ad d Iγuda ad d----nessktiy imeriyen n ASIREM AMAZInessktiy imeriyen n ASIREM AMAZInessktiy imeriyen n ASIREM AMAZInessktiy imeriyen n ASIREM AMAZIГ Г Г Г nwis dnwis dnwis dnwis d----issafeγ umedyaz Σumar DERWIC ammuissafeγ umedyaz Σumar DERWIC ammuissafeγ umedyaz Σumar DERWIC ammuissafeγ umedyaz Σumar DERWIC ammudddd----nnes amezwaru nnes amezwaru nnes amezwaru nnes amezwaru ATAY G MERZUGA ATAY G MERZUGA ATAY G MERZUGA ATAY G MERZUGA s yiwes n s yiwes n s yiwes n s yiwes n Jordi BADIYYA. Llan γur umedyaz sin yaJordi BADIYYA. Llan γur umedyaz sin yaJordi BADIYYA. Llan γur umedyaz sin yaJordi BADIYYA. Llan γur umedyaz sin yaḍen ḍen ḍen ḍen TASKIWINTASKIWINTASKIWINTASKIWIN d d d d HAYYHAYYHAYYHAYY----I G UBRIDI G UBRIDI G UBRIDI G UBRID . . . .

18

Page 19: Asirem Amazigh N°2  Bulletin des Etudiants Berbèristes de Tamesna (Rabat)

19

IZUMAL (1)IZUMAL (1)IZUMAL (1)IZUMAL (1)

SSAOID BULIFA SSAOID BULIFA SSAOID BULIFA SSAOID BULIFA (1865-

1931) NNNN’ayt BBASAYENayt BBASAYENayt BBASAYENayt BBASAYEN

Ilula-d Ssaoid BULIFA g useggwas n 1865 g iprem n Adni$ tapiwant Irjan di Lrboa n Ayt Irnaten$ g yan uxam n Imrab,en# Yegma Ssaoid agujil seg tem/i-nnes# G useggwas n 1875$ ikcem Dda Oemmar$ amek as-qqaren imeddukkal-nnes$ s uperbaz# S tutlayt tamazipt igen iles-nnes$ da isawal umusnaw kra. tutlayin^ taorabt ilmed g zzawit d trumiyt igen tutlayt tunvibt akud-nnap g tsul Fransa tume/ Ddzayer# Iman g 1904 d yat terbiot s tmurt n Merruk$ ig-tes d lemziyt ismatter ka n i,risen ittyarun s tmazipt n Wa.las# <art uyenna ifukka tapuri$ issepra Dda Oemmar g tmazirt-nnes$ ur akw ioe..ir ig aselmad n tmazipt g wansa mi qqaren Buzerrioa$ imik izrey s tesdawit n tsekla g Ddzayer g issepra seg 1890 allig lekmen iman-nnes aseggwas n 1931# Izrey-ap-d umusnaw wahli d adlis g tesnilsit d umzruy imazipen# Inilbi asmazap n inidi g tmagit tamazipt$ ur illi iger n tussna g ur isares umusnaw ifassen-nnes# ¥ Tawuri n umusnawTawuri n umusnawTawuri n umusnawTawuri n umusnaw

G tesnilsit tamazipt:

• Textes berbères en dialectes de l'Atlas marocain, Paris 1908, 388 pp.

• Une première année de langue kabyle (dialecte zouaoua). A l'usage des candidats à la prime et au brevet de kabyle, Alger 1897 (2. éd. 1910), 228 pp.

• Méthode de langue kabyle (cours de deuxième année), Alger 1913, 544 pp.

G tsekla tamazipt:

• Recueil de poésies kabyles. Texte zouaoua traduit, annoté et précédé d'une étude sur la femme kabyle et d'une notice sur le chant kabyle (airs de musique), Alger 1904, 555 pp. (rééd. Awal, Paris, 1990)

• Manuscrits berbères du Maroc, in Journal Asiatique 10/6 (1905), pp. 333-362

G umezruy:

• Mémoire sur l’enseignement des indigènes de l’Algérie, in Bulletin de l’enseignement des indigènes, Alger, Jourdan, 1897. • Le kanoun de la zaouia de Sidi Mansour des Ait Djennad, Mélange René Basset, Tome I, Paris, Leroux, 1923 [repris dans le Djurdjura à travers l’histoire].

¥?er-at umup n idlisen akw n igellin n dda Oemmar g tefriwt tis 20 n wu..un wis 10 n tespunt AZUL#

Amawal Amawal Amawal Amawal (lexique): Tapiwant: Commune ; Aperbaz: Ecole ; Amusnaw: Savant ; A,ris: Texte ; Tasnislsit: Linguistique ; Inilbi: Précurseur ; Asmazap: Amazighisant ; Amzruy: Histoire

Page 20: Asirem Amazigh N°2  Bulletin des Etudiants Berbèristes de Tamesna (Rabat)

ANEPMISANEPMISANEPMISANEPMIS

ASIREM AMAZIPASIREM AMAZIPASIREM AMAZIPASIREM AMAZIP/ Masin AGMasin AGMasin AGMasin AGNAWNAWNAWNAW

TARZEFT N IMEPNASEN I TAWJIWIN N TARZEFT N IMEPNASEN I TAWJIWIN N TARZEFT N IMEPNASEN I TAWJIWIN N TARZEFT N IMEPNASEN I TAWJIWIN N

IKERAFEN ISERTANENIKERAFEN ISERTANENIKERAFEN ISERTANENIKERAFEN ISERTANEN

Ssudsen mennaw n Ssudsen mennaw n Ssudsen mennaw n Ssudsen mennaw n imeγnasen imeγnasen imeγnasen imeγnasen d inad inad inad inaẓẓẓẓuren uren uren uren imaziγenimaziγenimaziγenimaziγen n an n an n an n anẓẓẓẓul ul ul ul ugmid yat twada s γur tawjiwinugmid yat twada s γur tawjiwinugmid yat twada s γur tawjiwinugmid yat twada s γur tawjiwin n n n n Ḥamid UḤamid UḤamid UḤamid UΣΣΣΣḌUCḌUCḌUCḌUC d d d d MesMesMesMes.af.af.af.afaaaa USAYAUSAYAUSAYAUSAYA ussan ussan ussan ussan n 13 n 13 n 13 n 13 d 15 d 15 d 15 d 15/09/2010 . Tedda/09/2010 . Tedda/09/2010 . Tedda/09/2010 . Tedda----d twadad twadad twadad twada----a a a a deffirdeffirdeffirdeffir wahwahwahwahli n twadiwin n yiwes tettggan Ili n twadiwin n yiwes tettggan Ili n twadiwin n yiwes tettggan Ili n twadiwin n yiwes tettggan Imaziγenmaziγenmaziγenmaziγen s tawjiwin n s tawjiwin n s tawjiwin n s tawjiwin n inekrafinekrafinekrafinekraf----nnennennenneγγγγ isertanen isertanen isertanen isertanen.... TigitinTigitinTigitinTigitin----ddeγ n uddeγ n uddeγ n uddeγ n uẓẓẓẓẓẓẓẓider ad geider ad geider ad geider ad gent izen i nt izen i nt izen i nt izen i LLLLmmmmeeeexzen aεerebxzen aεerebxzen aεerebxzen aεerebẓẓẓẓri nwis tawja n unekraf asertanri nwis tawja n unekraf asertanri nwis tawja n unekraf asertanri nwis tawja n unekraf asertan tga tawacult tga tawacult tga tawacult tga tawacult n In In In Imaziγen kullumaziγen kullumaziγen kullumaziγen kullu....

---- AYT ΓIΓUC DAR AYT ΓIΓUC DAR AYT ΓIΓUC DAR AYT ΓIΓUC DAR TAWJIWIN N TAWJIWIN N TAWJIWIN N TAWJIWIN N

INEKRAF INEKRAF INEKRAF INEKRAF ISERTANEN N ISERTANEN N ISERTANEN N ISERTANEN N

TMENTILT TMENTILT TMENTILT TMENTILT TAMAZIΓT .TAMAZIΓT .TAMAZIΓT .TAMAZIΓT .

G ubrid azedgan d G ubrid azedgan d G ubrid azedgan d G ubrid azedgan d----zrin inezbayen n zrin inezbayen n zrin inezbayen n zrin inezbayen n tidet n tmentilt tidet n tmentilt tidet n tmentilt tidet n tmentilt tamaziγt nna tamaziγt nna tamaziγt nna tamaziγt nna ṭfaren ṭfaren ṭfaren ṭfaren inekraf isertanen n inekraf isertanen n inekraf isertanen n inekraf isertanen n tmenttmenttmenttmentilt tamaziγt ilt tamaziγt ilt tamaziγt ilt tamaziγt Ḥamid UḤamid UḤamid UḤamid UΣΣΣΣḌUC d ḌUC d ḌUC d ḌUC d Mestafa USAYA, Mestafa USAYA, Mestafa USAYA, Mestafa USAYA, tessker tseqqamut tessker tseqqamut tessker tseqqamut tessker tseqqamut tamesnilt n Tweγni n tamesnilt n Tweγni n tamesnilt n Tweγni n tamesnilt n Tweγni n Ayt Ayt Ayt Ayt ГГГГiγuc yat twada s iγuc yat twada s iγuc yat twada s iγuc yat twada s tawjiwin n inekraf tawjiwin n inekraf tawjiwin n inekraf tawjiwin n inekraf isertanen n tmentiltisertanen n tmentiltisertanen n tmentiltisertanen n tmentilt----nneγ tameqwrant. nneγ tameqwrant. nneγ tameqwrant. nneγ tameqwrant. Ssektin imeγnasen Ssektin imeγnasen Ssektin imeγnasen Ssektin imeγnasen iwesiwesiwesiwes----nnsen i inkraf nnsen i inkraf nnsen i inkraf nnsen i inkraf isertanen d tawculinisertanen d tawculinisertanen d tawculinisertanen d tawculin----nnsen s tigiwinnnsen s tigiwinnnsen s tigiwinnnsen s tigiwin----a . a . a . a .

----ASMEL N ASEKKASMEL N ASEKKASMEL N ASEKKASMEL N ASEKKA.NET IFUA.NET IFUA.NET IFUA.NET IFUṚṚṚṚ....

IIIIẓra yiger n uẓra yiger n uẓra yiger n uẓra yiger n uγmis alkitγmis alkitγmis alkitγmis alkitṛuniyṛuniyṛuniyṛuniy amaziγamaziγamaziγamaziγ, g wass n 8 Dujanbir , g wass n 8 Dujanbir , g wass n 8 Dujanbir , g wass n 8 Dujanbir 2960, asbedd n usmel 2960, asbedd n usmel 2960, asbedd n usmel 2960, asbedd n usmel Asekka.netAsekka.netAsekka.netAsekka.net. Asmel. Asmel. Asmel. Asmel----agi nna agi nna agi nna agi nna yunfen g 2956 iga yat telkiwt yunfen g 2956 iga yat telkiwt yunfen g 2956 iga yat telkiwt yunfen g 2956 iga yat telkiwt zikenni g tzikenni g tzikenni g tzikenni g tttttemraran Imaziγen emraran Imaziγen emraran Imaziγen emraran Imaziγen awal γef tγawsiwin itettgga awal γef tγawsiwin itettgga awal γef tγawsiwin itettgga awal γef tγawsiwin itettgga Umussu Adelsan Amaziγ Umussu Adelsan Amaziγ Umussu Adelsan Amaziγ Umussu Adelsan Amaziγ (MDM). Iga usmel amugger g (MDM). Iga usmel amugger g (MDM). Iga usmel amugger g (MDM). Iga usmel amugger g tttttemnalan widda yusin temnalan widda yusin temnalan widda yusin temnalan widda yusin anezanezanezanezgum i tutlayt tamaziγt gum i tutlayt tamaziγt gum i tutlayt tamaziγt gum i tutlayt tamaziγt lumen g ulumen g ulumen g ulumen g unnnnẓẓẓẓul ugmid.ul ugmid.ul ugmid.ul ugmid. Idda Idda Idda Idda----d uγun n usmel d uγun n usmel d uγun n usmel d uγun n usmel Asekka.netAsekka.netAsekka.netAsekka.net ḍart uḍart uḍart uḍart uγun n wahli n γun n wahli n γun n wahli n γun n wahli n ismelen iliismelen iliismelen iliismelen iliktruniyen imaziγen ktruniyen imaziγen ktruniyen imaziγen ktruniyen imaziγen amm Yafelman d Ageddim d amm Yafelman d Ageddim d amm Yafelman d Ageddim d amm Yafelman d Ageddim d Ineγmisen …atg Ineγmisen …atg Ineγmisen …atg Ineγmisen …atg Yu==a-d igellin n usmel adpar-nnes i widda t-i;mlen# Ur yad onip iqqimi awedyan usmel isf,en loar pur Imazipen n un/ul#

- IIIIḌ SEGGWAS G TMESNA.Ḍ SEGGWAS G TMESNA.Ḍ SEGGWAS G TMESNA.Ḍ SEGGWAS G TMESNA.

Sfuglan imezraw imaziγen n Sfuglan imezraw imaziγen n Sfuglan imezraw imaziγen n Sfuglan imezraw imaziγen n Tmesna iTmesna iTmesna iTmesna iḍ ḍ ḍ ḍ seggwas amaziγ g 12 Yenseggwas amaziγ g 12 Yenseggwas amaziγ g 12 Yenseggwas amaziγ g 12 Yennayer 2961. nayer 2961. nayer 2961. nayer 2961. Mmuttren imeγnasen d tmeγnasin g sin Mmuttren imeγnasen d tmeγnasin g sin Mmuttren imeγnasen d tmeγnasin g sin Mmuttren imeγnasen d tmeγnasin g sin iγerbazen IYAV d INPT , gen yat tdeggwat iγerbazen IYAV d INPT , gen yat tdeggwat iγerbazen IYAV d INPT , gen yat tdeggwat iγerbazen IYAV d INPT , gen yat tdeggwat tana/urt g illa g illa g illa g illa u u u uẓawan d umrara n wawal ẓawan d umrara n wawal ẓawan d umrara n wawal ẓawan d umrara n wawal γef γef γef γef useggwas amaynu amaziγ d umzruy n useggwas amaynu amaziγ d umzruy n useggwas amaynu amaziγ d umzruy n useggwas amaynu amaziγ d umzruy n imaziγen s umata imaziγen s umata imaziγen s umata imaziγen s umata

TAMESKANIT G TMESNA TAMESKANIT G TMESNA TAMESKANIT G TMESNA TAMESKANIT G TMESNA

Iγra Ugraw Amadlan n Tεurrma Tamaziγt s Iγra Ugraw Amadlan n Tεurrma Tamaziγt s Iγra Ugraw Amadlan n Tεurrma Tamaziγt s Iγra Ugraw Amadlan n Tεurrma Tamaziγt s yat tmeskanit dat lumbasad n Libya g 6 yat tmeskanit dat lumbasad n Libya g 6 yat tmeskanit dat lumbasad n Libya g 6 yat tmeskanit dat lumbasad n Libya g 6 Yanayer g 15.00 n tdeggwat. LligYanayer g 15.00 n tdeggwat. LligYanayer g 15.00 n tdeggwat. LligYanayer g 15.00 n tdeggwat. Llig----nnnnnnnn----ddan ddan ddan ddan imeγnasen ufanimeγnasen ufanimeγnasen ufanimeγnasen ufan----nn amezrrey n Bucεib nn amezrrey n Bucεib nn amezrrey n Bucεib nn amezrrey n Bucεib Ddukkali itekar s iserdasen , imegguraDdukkali itekar s iserdasen , imegguraDdukkali itekar s iserdasen , imegguraDdukkali itekar s iserdasen , imeggura----a ur a ur a ur a ur yuğin imeyuğin imeyuğin imeyuğin imeγnasen ad sγuyyen γef ukraf γnasen ad sγuyyen γef ukraf γnasen ad sγuyyen γef ukraf γnasen ad sγuyyen γef ukraf asertan n sinasertan n sinasertan n sinasertan n sin imeγnasen imaziγen g tmurt imeγnasen imaziγen g tmurt imeγnasen imaziγen g tmurt imeγnasen imaziγen g tmurt n Ln Ln Ln Libya . Teibya . Teibya . Teibya . Teẓra tmeskanitẓra tmeskanitẓra tmeskanitẓra tmeskanit----a asediddey n a asediddey n a asediddey n a asediddey n iserdasen i yemγnasen iqqiman g usasu iserdasen i yemγnasen iqqiman g usasu iserdasen i yemγnasen iqqiman g usasu iserdasen i yemγnasen iqqiman g usasu illan dat umaris nillan dat umaris nillan dat umaris nillan dat umaris n Libya. Libya. Libya. Libya.

20

Page 21: Asirem Amazigh N°2  Bulletin des Etudiants Berbèristes de Tamesna (Rabat)

21

ANEANEANEANEPPPPMISMISMISMIS

AMUSSU ADELSAN AMAZIΓ (MDM) DA ISFUGLU IAMUSSU ADELSAN AMAZIΓ (MDM) DA ISFUGLU IAMUSSU ADELSAN AMAZIΓ (MDM) DA ISFUGLU IAMUSSU ADELSAN AMAZIΓ (MDM) DA ISFUGLU IḌ SEGGWAS AMAZḌ SEGGWAS AMAZḌ SEGGWAS AMAZḌ SEGGWAS AMAZIIIIΓΓΓΓ....

SSSSfuglan wayawen n MDM aseggwas amaynu amaziγ 2961 g fuglan wayawen n MDM aseggwas amaynu amaziγ 2961 g fuglan wayawen n MDM aseggwas amaynu amaziγ 2961 g fuglan wayawen n MDM aseggwas amaynu amaziγ 2961 g wass n 12 Yanayer . Taflugla wass n 12 Yanayer . Taflugla wass n 12 Yanayer . Taflugla wass n 12 Yanayer . Taflugla ––––a tla azal γur imeγnasen acku da a tla azal γur imeγnasen acku da a tla azal γur imeγnasen acku da a tla azal γur imeγnasen acku da tesktay s uzbu n igelliden imatesktay s uzbu n igelliden imatesktay s uzbu n igelliden imatesktay s uzbu n igelliden imaziγen mgal mkerziγen mgal mkerziγen mgal mkerziγen mgal mkerḍul n ḍul n ḍul n ḍul n ifarifarifarifarεεεεuniyen.uniyen.uniyen.uniyen. ku usku usku usku useggwas g tlemmieggwas g tlemmieggwas g tlemmieggwas g tlemmiẓtẓtẓtẓt----agi da messlenagi da messlenagi da messlenagi da messlen imeγnasen i waggwriwen n seksu bu tgwlla , ar ttemraran imeγnasen i waggwriwen n seksu bu tgwlla , ar ttemraran imeγnasen i waggwriwen n seksu bu tgwlla , ar ttemraran imeγnasen i waggwriwen n seksu bu tgwlla , ar ttemraran tiktiwin γef umzruytiktiwin γef umzruytiktiwin γef umzruytiktiwin γef umzruy----nnsen nna ttun .nnsen nna ttun .nnsen nna ttun .nnsen nna ttun .

---- AM AM AM AMUSSU ADELSAN AMAZIΓ AYAW N WEJDAUSSU ADELSAN AMAZIΓ AYAW N WEJDAUSSU ADELSAN AMAZIΓ AYAW N WEJDAUSSU ADELSAN AMAZIΓ AYAW N WEJDA G ubrid n uγnasG ubrid n uγnasG ubrid n uγnasG ubrid n uγnas----nnes innes innes innes issudes Umussu Adelsan Amaziγ ssudes Umussu Adelsan Amaziγ ssudes Umussu Adelsan Amaziγ ssudes Umussu Adelsan Amaziγ ayaw n ayaw n ayaw n ayaw n Wejda ussan idelsanen n umezraw amaynu seg 02 ar 06 Wejda ussan idelsanen n umezraw amaynu seg 02 ar 06 Wejda ussan idelsanen n umezraw amaynu seg 02 ar 06 Wejda ussan idelsanen n umezraw amaynu seg 02 ar 06 Nuwanbir 2010 .Nuwanbir 2010 .Nuwanbir 2010 .Nuwanbir 2010 . Iga iswi n wussan Iga iswi n wussan Iga iswi n wussan Iga iswi n wussan----a asissen s idles d umennuγ a asissen s idles d umennuγ a asissen s idles d umennuγ a asissen s idles d umennuγ imaziγen γurimaziγen γurimaziγen γurimaziγen γur imezraw imay imezraw imay imezraw imay imezraw imaynuten. Ittusudes yan usarag g nuten. Ittusudes yan usarag g nuten. Ittusudes yan usarag g nuten. Ittusudes yan usarag g tsawel tarwa γef “Amrig n uselelli “, tefser wahli d adlistsawel tarwa γef “Amrig n uselelli “, tefser wahli d adlistsawel tarwa γef “Amrig n uselelli “, tefser wahli d adlistsawel tarwa γef “Amrig n uselelli “, tefser wahli d adlis....

.... Tfukka twuriTfukka twuriTfukka twuriTfukka twuri----a s tmeskanit d tdeggwat tanazurta s tmeskanit d tdeggwat tanazurta s tmeskanit d tdeggwat tanazurta s tmeskanit d tdeggwat tanazurt....

AMUSSU ADELSAN AMAZIΓ AYAW N AGADIR.AMUSSU ADELSAN AMAZIΓ AYAW N AGADIR.AMUSSU ADELSAN AMAZIΓ AYAW N AGADIR.AMUSSU ADELSAN AMAZIΓ AYAW N AGADIR. G iswi n usektiy s tmust tamaziγt i imG iswi n usektiy s tmust tamaziγt i imG iswi n usektiy s tmust tamaziγt i imG iswi n usektiy s tmust tamaziγt i imeeeezraw imaynuten , zraw imaynuten , zraw imaynuten , zraw imaynuten , issudes MDM n Ugadir ussaissudes MDM n Ugadir ussaissudes MDM n Ugadir ussaissudes MDM n Ugadir ussan idelsanen n umezraw n idelsanen n umezraw n idelsanen n umezraw n idelsanen n umezraw amaynu amaynu amaynu amaynu g tawala n “ Qadi Qeddur “ mi gan g uzwel g tawala n “ Qadi Qeddur “ mi gan g uzwel g tawala n “ Qadi Qeddur “ mi gan g uzwel g tawala n “ Qadi Qeddur “ mi gan g uzwel “ “ “ “ akwit aakwit aakwit aakwit ay y y y arracarracarracarrac----nnnnneγ sduklat iγalenneγ sduklat iγalenneγ sduklat iγalenneγ sduklat iγalen----nnwen axxam i nnwen axxam i nnwen axxam i nnwen axxam i waken ad twaken ad twaken ad twaken ad t----nzdeγ ilaq lsas ad tnzdeγ ilaq lsas ad tnzdeγ ilaq lsas ad tnzdeγ ilaq lsas ad t----yetfen “, segyetfen “, segyetfen “, segyetfen “, seg 25 ar 30 25 ar 30 25 ar 30 25 ar 30 Nuwanbir 2010.Nuwanbir 2010.Nuwanbir 2010.Nuwanbir 2010. BBBBdan wussandan wussandan wussandan wussan----a s twererrayt g a s twererrayt g a s twererrayt g a s twererrayt g sawlen imeγnasen γef sawlen imeγnasen γef sawlen imeγnasen γef sawlen imeγnasen γef tudert Qadi Qtudert Qadi Qtudert Qadi Qtudert Qadi QEDDUR d mayd ifka i tutlayt tamaziγt . EDDUR d mayd ifka i tutlayt tamaziγt . EDDUR d mayd ifka i tutlayt tamaziγt . EDDUR d mayd ifka i tutlayt tamaziγt . Sudsen imeγSudsen imeγSudsen imeγSudsen imeγnnnnasen yan usarag γef “ uasen yan usarag γef “ uasen yan usarag γef “ uasen yan usarag γef “ uzγan asenktal n zγan asenktal n zγan asenktal n zγan asenktal n umussu adelsan amaziγ “ umussu adelsan amaziγ “ umussu adelsan amaziγ “ umussu adelsan amaziγ “ ddun imkinnaγ tiwererrayin ddun imkinnaγ tiwererrayin ddun imkinnaγ tiwererrayin ddun imkinnaγ tiwererrayin ar ar ar ar ass aneggaru gen yat tdeggwat tanaass aneggaru gen yat tdeggwat tanaass aneggaru gen yat tdeggwat tanaass aneggaru gen yat tdeggwat tanaẓurt g illa uẓẓurt g illa uẓẓurt g illa uẓẓurt g illa uẓawan d awan d awan d awan d unezgum d usefruunezgum d usefruunezgum d usefruunezgum d usefru....

AMUSSU ADELSAN AMAZIΓ AYAW AMUSSU ADELSAN AMAZIΓ AYAW AMUSSU ADELSAN AMAZIΓ AYAW AMUSSU ADELSAN AMAZIΓ AYAW N N N N IMETIMETIMETIMETEΓREN.EΓREN.EΓREN.EΓREN.

Issudes MDM ayaw n ImetγIssudes MDM ayaw n ImetγIssudes MDM ayaw n ImetγIssudes MDM ayaw n Imetγrrrreeeen ussan n ussan n ussan n ussan idelsanen g idelsanen g idelsanen g idelsanen g 03 d 04 d 05 Nuwanbir 2010. 03 d 04 d 05 Nuwanbir 2010. 03 d 04 d 05 Nuwanbir 2010. 03 d 04 d 05 Nuwanbir 2010. G G G G wass amezwaru unfen imeγnawass amezwaru unfen imeγnawass amezwaru unfen imeγnawass amezwaru unfen imeγnasen sen sen sen tawererrayt γef tasnekta n Ltawererrayt γef tasnekta n Ltawererrayt γef tasnekta n Ltawererrayt γef tasnekta n Lmmmmeeeexzen xzen xzen xzen AmerrukiyAmerrukiyAmerrukiyAmerrukiy idd idd idd idd ass wis sin gan takbabt i ass wis sin gan takbabt i ass wis sin gan takbabt i ass wis sin gan takbabt i walbum amaynu n tsewalbum amaynu n tsewalbum amaynu n tsewalbum amaynu n tseḍḍḍḍma tamaziγt ma tamaziγt ma tamaziγt ma tamaziγt TAGRAWLA. ITAGRAWLA. ITAGRAWLA. ITAGRAWLA. Iẓẓẓẓra wass ameggaru ra wass ameggaru ra wass ameggaru ra wass ameggaru a a a asarugsarugsarugsarug d d d d yuwin γef wawal n uγref amaziγ. Myuwin γef wawal n uγref amaziγ. Myuwin γef wawal n uγref amaziγ. Myuwin γef wawal n uγref amaziγ. Mraran raran raran raran imezraw imaynuten idlisen d imagraden imezraw imaynuten idlisen d imagraden imezraw imaynuten idlisen d imagraden imezraw imaynuten idlisen d imagraden ingeringeringeringer----asen ussanasen ussanasen ussanasen ussan----aaaa....

Page 22: Asirem Amazigh N°2  Bulletin des Etudiants Berbèristes de Tamesna (Rabat)

AMUSSU ADELSAN AMAZIΓ AYAW N AMEKNASAMUSSU ADELSAN AMAZIΓ AYAW N AMEKNASAMUSSU ADELSAN AMAZIΓ AYAW N AMEKNASAMUSSU ADELSAN AMAZIΓ AYAW N AMEKNAS Issudes MDM g IIssudes MDM g IIssudes MDM g IIssudes MDM g Imeknasmeknasmeknasmeknasen ussan en ussan en ussan en ussan idelsanen n umezraw amaynu idelsanen n umezraw amaynu idelsanen n umezraw amaynu idelsanen n umezraw amaynu jajajajaj uj uj uj uγaramγaramγaramγaram asdawa asdawa asdawa asdawan , seg 25 ar 27 ktuber 2010. Wahli n tigitin n n , seg 25 ar 27 ktuber 2010. Wahli n tigitin n n , seg 25 ar 27 ktuber 2010. Wahli n tigitin n n , seg 25 ar 27 ktuber 2010. Wahli n tigitin n usissen s tmust tamaziγt usissen s tmust tamaziγt usissen s tmust tamaziγt usissen s tmust tamaziγt γ γ γ γur ur ur ur umezraw amaynu umezraw amaynu umezraw amaynu umezraw amaynu ayed ittuskern ayed ittuskern ayed ittuskern ayed ittuskern urururur ne ne ne netettettettetttttu u u u t t t tiiiiwerarrayin n umrara n werarrayin n umrara n werarrayin n umrara n werarrayin n umrara n wawal γef umzruy d idles wawal γef umzruy d idles wawal γef umzruy d idles wawal γef umzruy d idles amaziγamaziγamaziγamaziγ.... Sudsen imezraw yan usarag g d Sudsen imezraw yan usarag g d Sudsen imezraw yan usarag g d Sudsen imezraw yan usarag g d----γran i γran i γran i γran i Σli XEDDAWΣli XEDDAWΣli XEDDAWΣli XEDDAWI I I I asenasenasenasen----ifek timsifek timsifek timsifek timsirin n tfinaγirin n tfinaγirin n tfinaγirin n tfinaγ....

ANEQQIS ANEQQIS ANEQQIS ANEQQIS N TMESKANIT N N TMESKANIT N N TMESKANIT N N TMESKANIT N UFREKLA (TinejdadUFREKLA (TinejdadUFREKLA (TinejdadUFREKLA (Tinejdad))))

G wass n 19 Nuwanbir $ kra, wussan hill ,art tfaska $ ssudsen imepnasen n Umussu Adelsan Amazip (MDM ) amata digsen win uyaw n Imeknasen yiwet tmeskanit g Uferkla$ yat tmazirt tame//ant g Un/ul ugmi, n Merruk#

Tenta tmeskanit-agi g temrilt tiss 15:0015:0015:0015:00$$$$ tizwuri ar ttmutturen imepnasen tama n ugdez$ imi; sskern tawrerrayt$ bdun ar ttasin imesperten#

Imeskanen yamun g twuri-a llan s wattayen n 200$ ar ittusnapas nwis

tettuga tmeskanit min tmepnasin$ ula yat i usafar# te/ra twuri-ddep assudes ide;cen# Tugel-t-id tibawt n umvawa, inger imepnasen n MDM d imepnasen n Umussu Amazip (MM)# Agummu n uya tga-t tibawt n ic,a,en d ales ur iffullisen n imesperten s teorabt g Uferkla tamazipt# Sawlen imepnasen pef tmukrisin g ittidir uperf amazip pef wakal-nnes$ sissnen kra n imepnasen iswi n tmentilt tamazipt i yemzdap n Uferkla# G taggara tettuga yat twada g ttin imepnasen g iberdan n Uferkla$ ssutren tilelli n inekraf isertanen n tmentilt tamazipt :amid UODUC d Mes.afa USAYA# Tfukka tmeskanit s yat tsetturt nna g sawlen imepnasen pef umawan ahal itettgga udabu amerrukiy mgal iperman d imezdap n Un/ul ugmi,#

22

Page 23: Asirem Amazigh N°2  Bulletin des Etudiants Berbèristes de Tamesna (Rabat)

23

A<RISA<RISA<RISA<RIS

SEQSAPSEQSAPSEQSAPSEQSAP----KWEN PEF KWEN PEF KWEN PEF KWEN PEF

UMUSSUUMUSSUUMUSSUUMUSSU----NNEPAMAZIPNNEPAMAZIPNNEPAMAZIPNNEPAMAZIP

A/ru NA/ru NA/ru NA/ru N LEOLU LEOLU LEOLU LEOLU

Imazipen d Tmazipin$ azul seg Umun Anamur n Imezraw n Merruk$ azul seg ugensu n Umussu Adelsan Amazip (MDM)# Tilelli i inekraf-nnep isertanen! Abpas i imepnasen d ufud ameqwran i wid ittnapen pef tmazipt d tmazirt# Qad siwlep g u,ris-a pef twuriwin nga g MDM yan useggwas g yat tesdawit# Ssarmep ad ur ttup awedyat tpawsa ur nnip afad tezri tebrat min arekki/$ ipudu wawal yaf wad iran azpan mapef isawal# Ufla kwen-sma.lep ugar g tezwart-ddeγ ur itfukkun# Kecmen imezraw tapuri mud-nnsen igellinen ka n tbeckin ad tent-senmen d ka n uzeddup ad t-afen# Unna mi tefka tedbelt n uparam asdawan ma g iggan ibe\\eo$ unna tessatem tesselku-t tcentit inger iqriyen-nnes da ikerru nep idda iberdan-nnes ad issker kra ya,en# Akud-nnap$ nella nekwni g MDM ar nessujad i yat twuri nettegga ku tizwuri n useggwas$ Ussan n Umezraw Amaynu g nessisin s loaqul-nnep i yemaynuten g imezraw MDM# Axxik-id ay awal zrin wussan-nnap$ nennum dip idsen udmawen imaynuten d ttemnalad inin-ak azul s uger, apwzzaf$ nemdez dip nekwni ar nettwe..ac#

Ur da nettek ,art uyennap kigan han aseggwas amaynu# Da t-nesfuglu s tpufifin d tegwlla nep nemsel i wagwra n waseksuten nqelleo-t-id# Han wa idda! Tenmala-d dip Tefsut n Imazipen$ ha-tt-nn /ares# Da netheyya yat tewrerrayt g nettemrara awal pef Tefsut^ ibder wa Germa; ibder wan Tizi Wezzu tekk dinnap# Lxir aya$ napul da nesfuglu ass n ukeraf asertan# Yan wass g nettagel tiwlafin n inekraf-nnep$ nsiwel pifsen# Kammla da ..awed azgen g umur amezwaru n tpuri mneqqern-d wussan idelsanen g nessigir i ka n inepmasen amm Saoid BAJJI d ka n waggagen amm Oli IKKEN d Oli XEDDAWI# Nseggru ussan-nnep s yat tpawsa ur ssinep isem-nnes s tmazipt$ da as-netturu s tutlayt n imglel “Umsiyya multazima”# G taggara n useggwas da netter;am pef iman n Lwennas mi nettini nekwni Lmeotub# Netter-as i bu itran ad pifes iofu xes ur da neqqar meona lfati;a# Dpi a imeddukkal$ hat tepram te/ram# Rip ad i-tinim idd aya ayed tetteggan imussuten idelsanen g uma,al$ nped xes winnep ayed itteggen imki@ Is ur yuf is nga ka n yisem ya,en^ g udpar n Umussu Adelsan Amazip@ Gat-ap g yisem% Taseqqamut n Idles Amazip (ADA)!!! Is illa ka npiy ad neg ur da t-nettegga@ Mek illa mayed imes@ Is da ittawi uya nettegga s ubniq@ Max mayed da akw nesskar@

Page 24: Asirem Amazigh N°2  Bulletin des Etudiants Berbèristes de Tamesna (Rabat)

A<RISA<RISA<RISA<RIS

AWSATAWSATAWSATAWSAT----AP AD APAP AD APAP AD APAP AD AP----GIN GIN GIN GIN ADPAR!ADPAR!ADPAR!ADPAR!

Usem BUWUsem BUWUsem BUWUsem BUWPENNANPENNANPENNANPENNAN

Nra ad tettusper tmazipt g tesdawiyin n Merruk maci xes g tin Ugadir d Ujda d Fas# Nra ad tettusper tutlayt-nnep g tesnawit d tmezgida d ma g akw ittuyasi upanib# Tamazipt afad tt-pren ikerwan ass-a g tesdawiyin nebder$ ffpen medden g tmeskaniyin ddun idrimen mecctgen irizen# Ur telli tpawsa d ittekken igenna! Xes unna iran ad t-ittini# Mek nenna ibpes Umussu Adelsan Amazip (MDM) g tesdawiyt g iseggwasen n 90 hat idd is iga mapef ittubdar# Meqqar ur ta da ttupra tmazipt akud-nnap g tesdawit issafep-d (MDM) wahli n tepmisin d tespunin g nbedder ¶Mayed nga· d ¶Tanekra· d ¶Tikli· d ¶Ana/ar·# Akud-agi g tella tmazipt da ttupra ur n/ri amya# Awed aneqqis mek ittuyaru hat taorabt as-illa# Ad ur akw tsawaled pef tespunt ula tapmist daccen ay ungal nep ammuden n usefru nep tallast# Mani kwent a tizza meqqurnin@ Awal-a yuwi-t-id unepmis n tmeskanit sskern imezraw n ¶tezriwin timazipin· ass n 8 Uktuber g Tmesna# Ipra-i-d yan umezraw g ttilipri inna-i msegrawap-nn Tamesna hat illa ibeddi# Smuttrep axri,-inu gep diges anejda$ Imeknasen s Tmesna da as-ittega Ttran attayen n ku/t n temrilin$ maci

bezzaf# Nekk nn-igulan hat walu awedyan! Ggawrep ar tteqlep$ imik han mass Oavid netta d :ittus d ka n lexxut# Gep zund ur gip Amazip daccen ay amepnas# Maka /ran ioelban ticicyt-inu g .ercem tsepwnest# Nnani-i Ur ta illi walu@ Nnigh-asen iwa ha kwen da tseksiwem! Mra,a mr,a han Imezraw ar d-tten;uffuren yan s yan$ allig gan asettur# Kamla kksend asiri$ ..an! Prep dikes ka ur ukizep m,errap s yan uterras nnip-as mapef tettuga tmeskanit-a inna-i pef usuter n umahil i imezraw n tmazipt# Hakkak! Ffqep nnik zwar tama-nnes# <art dinna fukkan$ prip i waddap i-id-ipran# iwa siwlep ides afpen n widd is ran nitni tawuri ulabas g LIRKAM nped g usbi.ar$ ayenna illan# Ih max ad ur xedmen@ Maka max allig ad neddu ad ten-nawes@ Asag da ttawsep wi awsep nnik akw Imerrukiyen hat kif kif# Max mayed ten-ib,an@ Ah! Nped zeoma wi hat tamazipt! I;la wawal$ max mayed da kerrzen g tmazipt ad t-megren# Yak nnan pran ayeddap igan akadimiy d tsekla tame,lant# Han aoban aberrkan soentat-ap-d yan u,ris s tmazipt tarum# Nped da ten-ttefrem @ Ur ssinep mayed ittini (MDM) g wawal n medden-a! G uyenna /rip nekk$ ilaq ad ittumrara wawal pef usentel-a acku ixxa# Mek da t;eqqad mezyan$ da nn-ttafad is da teskirkised pef yipef-nnek# Ad na== asentel-a i u,ris n tikkelt ya,en#

Amawal Amawal Amawal Amawal (lexique): Tesdawit: Université ; Tutlayt: Langue ; Timeskaniyin: Manifestations; Tazrawt: Etude ; Tapmist: Revue ; Aneqqis: Rapport ; Asiri: Banderole ; Amahil: Travail

24

Page 25: Asirem Amazigh N°2  Bulletin des Etudiants Berbèristes de Tamesna (Rabat)

25

A<RISA<RISA<RISA<RIS

ANSA N USUPEL G ANSA N USUPEL G ANSA N USUPEL G ANSA N USUPEL G USBUPLU N TUTLAYTUSBUPLU N TUTLAYTUSBUPLU N TUTLAYTUSBUPLU N TUTLAYT

Banhu N UMDAZBanhu N UMDAZBanhu N UMDAZBanhu N UMDAZ

Iga usupel yan ubecku isemraran iswengimen d termitin tilsiwin seg yan idles ar waye,# Asag ittussker usupel seg tutlayin time,lanin (tanegliziyt d tevblyuniyt##atg) per yat tutlayt tamu;alt$ da tgemma tutlayt-a ittus,er;-as umawal$ tanef allen s idelsan n uma,al$ tekcem tatrert ccil-as# Maka asag dip tella tnila seg tutlayt tamu;alt ar tutlayin time,lanin$ da ittanef usupel i idles tessudu tutlayt-a tiflut s idelsan n mayed igen ansa$ issisen-tt# Nessarem ad nessektey i imeddukkal g tespunt Asirem Amazip d imepra d tmepriyin n tespunt ansa n usupel g usbuplu n tutlayt$ g usfafa n twengimt d usburez n tmagit tadelsant# S usupel$ da nsissin amzruy-nnep$ insayen-nnep d tmentilt-nnep# Unna iwargen imkidda nettini iwareg-tes txater# Max ad ur naf nnik g wu..un wis kra, n tespunt mraw n i,risen d-ittusupeln seg tsekla tanegliziyt$ tefransist d teorabt# Wahli d amepnas ur issin amezgun n

Cikesˆˆir ucku ur ilmid tanegliziyt ! Mecta n yan dignep ur iherri g trumiyt ad iper Madam BUÏARI n Flubir nep Girminal n ?ula !! Widda imeqqten tapuri s tzikert qad ten-issisem wawal n L;ellaj d Bnuoarabi mer illi onip s tmazipt# Unna ittinin ur da ittegga$ unna itteggan ur da ittini# Nnan-t imezwura maka qad ten-nezzgel onip tikkelt-a mek noe//a ad nili nil ibanuqen-nnep# Tipri negra-tt g tefriwin n tespunt-a s negra rrja-nnep#

Amawal (lexique): Asbuplu: Développement; Tilsiwin: Humain; Aswir: Niveau; Tanila: Diréction; As,erre;: Enrichissement ; Amawal: Lexique

Page 26: Asirem Amazigh N°2  Bulletin des Etudiants Berbèristes de Tamesna (Rabat)

A<RISA<RISA<RISA<RIS

AZAL N TMESMUNT AZAL N TMESMUNT AZAL N TMESMUNT AZAL N TMESMUNT TAMAZIPT JAJ N TAMAZIPT JAJ N TAMAZIPT JAJ N TAMAZIPT JAJ N

TEMDINTTEMDINTTEMDINTTEMDINT Aksel Aksel Aksel Aksel ::::USUSUSUSAAAA

Da ttawsent tmesmunin timazipin Da ttawsent tmesmunin timazipin Da ttawsent tmesmunin timazipin Da ttawsent tmesmunin timazipin tidelsanin kigan Amussu Adelsan Amazip tidelsanin kigan Amussu Adelsan Amazip tidelsanin kigan Amussu Adelsan Amazip tidelsanin kigan Amussu Adelsan Amazip (MDM) g imenpi(MDM) g imenpi(MDM) g imenpi(MDM) g imenpi----nnes pef izerfan n nnes pef izerfan n nnes pef izerfan n nnes pef izerfan n uuuufgan amazip# Tsal tesga n upnas zeg fgan amazip# Tsal tesga n upnas zeg fgan amazip# Tsal tesga n upnas zeg fgan amazip# Tsal tesga n upnas zeg ugensu n tmesmunin yan g iberdan ugensu n tmesmunin yan g iberdan ugensu n tmesmunin yan g iberdan ugensu n tmesmunin yan g iberdan ---- mek ur nenni abrid abaylal urmid mek ur nenni abrid abaylal urmid mek ur nenni abrid abaylal urmid mek ur nenni abrid abaylal urmid ---- g g g g sulen Imazipen da dsulen Imazipen da dsulen Imazipen da dsulen Imazipen da d----ssiliyen kra# Aya asssiliyen kra# Aya asssiliyen kra# Aya asssiliyen kra# Aya as----illa wazal ameqwran i ufragilla wazal ameqwran i ufragilla wazal ameqwran i ufragilla wazal ameqwran i ufrag----nnes ula nnes ula nnes ula nnes ula tawuri diges#tawuri diges#tawuri diges#tawuri diges# Ukin Imazipen seg tlalit n yikey n Ukin Imazipen seg tlalit n yikey n Ukin Imazipen seg tlalit n yikey n Ukin Imazipen seg tlalit n yikey n tmust tamaziptmust tamaziptmust tamaziptmust tamazipt s wuddur axatar n twuri t s wuddur axatar n twuri t s wuddur axatar n twuri t s wuddur axatar n twuri tadelsant$ upulen ar sskaren timesmunin g tadelsant$ upulen ar sskaren timesmunin g tadelsant$ upulen ar sskaren timesmunin g tadelsant$ upulen ar sskaren timesmunin g mayd igen ansa g uma,al# Tga tmesmunt mayd igen ansa g uma,al# Tga tmesmunt mayd igen ansa g uma,al# Tga tmesmunt mayd igen ansa g uma,al# Tga tmesmunt almuggar ifulkin i umrara n tektiwin$ d almuggar ifulkin i umrara n tektiwin$ d almuggar ifulkin i umrara n tektiwin$ d almuggar ifulkin i umrara n tektiwin$ d usissen n tiwizi ikkan inger imazipen# usissen n tiwizi ikkan inger imazipen# usissen n tiwizi ikkan inger imazipen# usissen n tiwizi ikkan inger imazipen# Tga tmesmunt amugger g ssektayen Tga tmesmunt amugger g ssektayen Tga tmesmunt amugger g ssektayen Tga tmesmunt amugger g ssektayen imepnasen i yimezdap s inaw amazip n imepnasen i yimezdap s inaw amazip n imepnasen i yimezdap s inaw amazip n imepnasen i yimezdap s inaw amazip n uuuuslelli d ubuplu# Ur nettettu is awed tga slelli d ubuplu# Ur nettettu is awed tga slelli d ubuplu# Ur nettettu is awed tga slelli d ubuplu# Ur nettettu is awed tga azreg n usenfel n tutlayt d usegmiazreg n usenfel n tutlayt d usegmiazreg n usenfel n tutlayt d usegmiazreg n usenfel n tutlayt d usegmi----nnes# nnes# nnes# nnes# Seg iseggwasen n 60 s dpi $ sulen Seg iseggwasen n 60 s dpi $ sulen Seg iseggwasen n 60 s dpi $ sulen Seg iseggwasen n 60 s dpi $ sulen imepnasen ifelsen s twuri tadelsant da imepnasen ifelsen s twuri tadelsant da imepnasen ifelsen s twuri tadelsant da imepnasen ifelsen s twuri tadelsant da ttazzlan jaj tmesmunin g un/ul d ugafa ttazzlan jaj tmesmunin g un/ul d ugafa ttazzlan jaj tmesmunin g un/ul d ugafa ttazzlan jaj tmesmunin g un/ul d ugafa allig izrey um,an n tmesmunin g Meallig izrey um,an n tmesmunin g Meallig izrey um,an n tmesmunin g Meallig izrey um,an n tmesmunin g Me\\\\\\\\uk uk uk uk xes netta 600 n tmesmxes netta 600 n tmesmxes netta 600 n tmesmxes netta 600 n tmesmunt# Da isskan unt# Da isskan unt# Da isskan unt# Da isskan wu..un is tsul tmust g wul i upref wu..un is tsul tmust g wul i upref wu..un is tsul tmust g wul i upref wu..un is tsul tmust g wul i upref amazip$ isenmiliamazip$ isenmiliamazip$ isenmiliamazip$ isenmili----apapapap----d s uswir nnd s uswir nnd s uswir nnd s uswir nn----igula igula igula igula umennup pef izerfan igamanen n Umazip umennup pef izerfan igamanen n Umazip umennup pef izerfan igamanen n Umazip umennup pef izerfan igamanen n Umazip g tmurtg tmurtg tmurtg tmurt----nnep# Tefkannep# Tefkannep# Tefkannep# Tefka----d tmesmunt tamazipt d tmesmunt tamazipt d tmesmunt tamazipt d tmesmunt tamazipt agummu s tussekra n kra n isekkinen g agummu s tussekra n kra n isekkinen g agummu s tussekra n kra n isekkinen g agummu s tussekra n kra n isekkinen g tesga n tnekra s tmazipt d tlalit n kigan tesga n tnekra s tmazipt d tlalit n kigan tesga n tnekra s tmazipt d tlalit n kigan tesga n tnekra s tmazipt d tlalit n kigan d umepnasd umepnasd umepnasd umepnas d umusnaw yuwsen s,er;en d umusnaw yuwsen s,er;en d umusnaw yuwsen s,er;en d umusnaw yuwsen s,er;en

ugar idles amazip s tirra n umezgun d ugar idles amazip s tirra n umezgun d ugar idles amazip s tirra n umezgun d ugar idles amazip s tirra n umezgun d tmedyazt###atgtmedyazt###atgtmedyazt###atgtmedyazt###atg Ur igi tanumi xes yan uggiwer n Ur igi tanumi xes yan uggiwer n Ur igi tanumi xes yan uggiwer n Ur igi tanumi xes yan uggiwer n uswengem g uya izrin af ad nefk azpan uswengem g uya izrin af ad nefk azpan uswengem g uya izrin af ad nefk azpan uswengem g uya izrin af ad nefk azpan s netteddu per dat$ aps netteddu per dat$ aps netteddu per dat$ aps netteddu per dat$ ap----ittawsen g tne,wa ittawsen g tne,wa ittawsen g tne,wa ittawsen g tne,wa n tleggwit d ilipiten# Iga usentel pef rip n tleggwit d ilipiten# Iga usentel pef rip n tleggwit d ilipiten# Iga usentel pef rip n tleggwit d ilipiten# Iga usentel pef rip ad nemrara awal tawuriad nemrara awal tawuriad nemrara awal tawuriad nemrara awal tawuri n tmesmunt n tmesmunt n tmesmunt n tmesmunt tamazipt g temdinin tixatarin# Ur ttettup tamazipt g temdinin tixatarin# Ur ttettup tamazipt g temdinin tixatarin# Ur ttettup tamazipt g temdinin tixatarin# Ur ttettup ad dad dad dad d----ssektip is zwaren Imazipen s ssektip is zwaren Imazipen s ssektip is zwaren Imazipen s ssektip is zwaren Imazipen s tussekra n tmesmunin g tmedinin zund tussekra n tmesmunin g tmedinin zund tussekra n tmesmunin g tmedinin zund tussekra n tmesmunin g tmedinin zund Tamaynut d LAMRIK g Anfa$ Tilelli g Tamaynut d LAMRIK g Anfa$ Tilelli g Tamaynut d LAMRIK g Anfa$ Tilelli g Tamaynut d LAMRIK g Anfa$ Tilelli g Tizi n Imnayen# TameggarutTizi n Imnayen# TameggarutTizi n Imnayen# TameggarutTizi n Imnayen# Tameggarut----a ifkan tsal a ifkan tsal a ifkan tsal a ifkan tsal ar takka i tmazipt#ar takka i tmazipt#ar takka i tmazipt#ar takka i tmazipt# G iseggwasen n 90 ttuskrent tmesmG iseggwasen n 90 ttuskrent tmesmG iseggwasen n 90 ttuskrent tmesmG iseggwasen n 90 ttuskrent tmesmunin unin unin unin Asidd d Usneflul g Imeknasen $ Fazaz g Asidd d Usneflul g Imeknasen $ Fazaz g Asidd d Usneflul g Imeknasen $ Fazaz g Asidd d Usneflul g Imeknasen $ Fazaz g Fas d tmesmunin ya,en g >anjis d Fas d tmesmunin ya,en g >anjis d Fas d tmesmunin ya,en g >anjis d Fas d tmesmunin ya,en g >anjis d Merrakec###atg#Merrakec###atg#Merrakec###atg#Merrakec###atg# Meqqar akw illa wanecta ur ta piyent Meqqar akw illa wanecta ur ta piyent Meqqar akw illa wanecta ur ta piyent Meqqar akw illa wanecta ur ta piyent ula qw,ant tmesmunin nna nbder ad ula qw,ant tmesmunin nna nbder ad ula qw,ant tmesmunin nna nbder ad ula qw,ant tmesmunin nna nbder ad smunent awal n Imazipen # G yat tesga smunent awal n Imazipen # G yat tesga smunent awal n Imazipen # G yat tesga smunent awal n Imazipen # G yat tesga ya,en ^ fkant tmesmunin g yiperman d ya,en ^ fkant tmesmunin g yiperman d ya,en ^ fkant tmesmunin g yiperman d ya,en ^ fkant tmesmunin g yiperman d iqaiqaiqaiqacccccun agmu,cun agmu,cun agmu,cun agmu, ipudan s twuriwin ipudan s twuriwin ipudan s twuriwin ipudan s twuriwin----nnsent nnsent nnsent nnsent d tgidiytd tgidiytd tgidiytd tgidiyt----nnsent# nnsent# nnsent# nnsent# Azwar asag da nn Azwar asag da nn Azwar asag da nn Azwar asag da nn----nettafa g amm nettafa g amm nettafa g amm nettafa g amm Taddart Tumlilt yat nep Taddart Tumlilt yat nep Taddart Tumlilt yat nep Taddart Tumlilt yat nep snat tmesmunin i snat tmesmunin i snat tmesmunin i snat tmesmunin i 3#000#000 n 3#000#000 n 3#000#000 n 3#000#000 n umdan# Ula mayed nenna umdan# Ula mayed nenna umdan# Ula mayed nenna umdan# Ula mayed nenna pef Tmesna d >anjis d Sla###atg Mayed pef Tmesna d >anjis d Sla###atg Mayed pef Tmesna d >anjis d Sla###atg Mayed pef Tmesna d >anjis d Sla###atg Mayed itteg wawal$ nisin umu urmid n titteg wawal$ nisin umu urmid n titteg wawal$ nisin umu urmid n titteg wawal$ nisin umu urmid n temdint emdint emdint emdint amek tga dpi g useoerreamek tga dpi g useoerreamek tga dpi g useoerreamek tga dpi g useoerrebbbb d ussenfel n d ussenfel n d ussenfel n d ussenfel n tmust tamazipt#tmust tamazipt#tmust tamazipt#tmust tamazipt# Awal Awal Awal Awal----a ad ig tipri i a ad ig tipri i a ad ig tipri i a ad ig tipri i imepnasen imazipen g temdinin aimepnasen imazipen g temdinin aimepnasen imazipen g temdinin aimepnasen imazipen g temdinin ad d d d sskaren timesmunin g ku ansa gsskaren timesmunin g ku ansa gsskaren timesmunin g ku ansa gsskaren timesmunin g ku ansa g temdint temdint temdint temdint ad dad dad dad d----nali g uxjuj mek npal is ur diges nali g uxjuj mek npal is ur diges nali g uxjuj mek npal is ur diges nali g uxjuj mek npal is ur diges nellinellinellinelli####

Issupel-t-d s tmazipt %Asafar

Amawal Amawal Amawal Amawal (lexique): Urmid: Actif; Afrag: Préservation ; Tamust: Identité ; Almuggar: Forum ; Inaw: Discours ; Asbuplu: Développement ; Fles: Croire ; Agaman: Naturel ; Agummu: Fruit ; Amezgun: Théâtre ; Aswengem: Réflexion ; Azpan: Critique ; Agmu,:

Résultat

26

Page 27: Asirem Amazigh N°2  Bulletin des Etudiants Berbèristes de Tamesna (Rabat)

27

ASEFRUASEFRUASEFRUASEFRU

BUJEMOA HEBBA?BUJEMOA HEBBA?BUJEMOA HEBBA?BUJEMOA HEBBA?

Bujemεa ay ale==ig ijjan Tegmid ammas n usennan Awin-k s γur wuccan Zrin-k allig k-xwlan

Merday nessin mani k-sakkan Icenga n tlelli d izerfan Teggulla tafuyt itsaddan

Ur tt-tneqqar ar mek aγ-tellam Tulla yu-nnek winna irγan Ullan awd imussa g imedlan

Bujemεa waxxa k-zlan Asidd-nnun sulen ssuddan

Tugdut ay-d-γunzan Abrid-nnun netta ayd d-nemyassan

Ad nefk γifes akw iman S timmuzγa illan g i/uran

Mes.afa TUOLI Ass n 01-01-2007

IGWELMIMEN

Amawal (lexique): Ale==ig Ale==ig Ale==ig Ale==ig: Fleure ; AsennanAsennanAsennanAsennan: Cactus ; UccanUccanUccanUccan: Loups ; IcengaIcengaIcengaIcenga: Ennemis ; AmuttelAmuttelAmuttelAmuttel: Malédiction ; TgdutTgdutTgdutTgdut: Démocracie ; I/uranI/uranI/uranI/uran: Racines

INẒAGEN N USEKKA

Ay allaγ bu umnir! Mayd ak-yuwin tawuri?

Iγey yiγenka n yimir Ad sar aγ-ur-ittiri.

Yames, ikk-aγ mgal.

Yaccek, yasey-aγ ugar. Immunneḍ, ikkes-aγ azal.

Ittel, yameẓ-aγ aḍar.

Ikcem-aγ usemmiḍ adif; Nenker-d, nisiγ, nergig. Tifawt,axemmim ig asif; Izzgun axemmuj, nizdig.

Neggulla-kem a tamara, Nga taduṭ teged iferka.

Nusey,ur nuǧǧi ara; Nanef ifassen s asekka.

Idir AMEDYAZ Ayt MELLAL

21-07-2010

AmAmAmAmawal (lexique)awal (lexique)awal (lexique)awal (lexique): AllapAllapAllapAllap: Cerveau; ImirImirImirImir: Amoureux ; MgalMgalMgalMgal: Contre ; UgarUgarUgarUgar: Plus ; AzalAzalAzalAzal: Valeur; TtelTtelTtelTtel: Rouler ; ZzguZzguZzguZzgu: Faire sécher

Page 28: Asirem Amazigh N°2  Bulletin des Etudiants Berbèristes de Tamesna (Rabat)

IFFEPIFFEPIFFEPIFFEP----D G UGRATSAD G UGRATSAD G UGRATSAD G UGRATSA (PARU SUR LA TOILE)

La codification graphique du berbère : Etat des lieux et enjeux.

Par Salem Chaker2 (Université de Provence / Inalco – Centre de Recherche Berbère)

La langue berbère n’a pratiquement jamais connu de processus de normalisation linguistique. Il n’existe pas – et il semble qu’il n’ait jamais existé – de koinè supra-dialectale, littéraire ou autre. Tamazight se présente donc de nos jours sous la forme d’un nombre élevé de variétés régionales (les "dialectes" dans la nomenclature des berbérisants), répartis sur l’ensemble de l’Afrique du Nord et de la zone saharo-sahélienne, séparées les unes des autres par des distances souvent considérables et entre lesquelles l’intercompréhension peut être très laborieuse. En conséquence, la codification graphique du berbère est un processus récent, qui émerge au début du XXe siècle en Kabylie, et qui s’inscrit dans une dynamique globale de passage à l’écrit, dans un contexte très défavorable, marqué par l’absence de soutien institutionnel [1], l’oralité dominante et la grande variation linguistique. Le débat autour de l’alphabet : serpent de mer / arme de guerre Depuis plusieurs décennies, on voit revenir cycliquement dans le débat public – politique et universitaire – la même controverse sur la question de la graphie usuelle de la langue berbère : graphie latine, graphie arabe, graphie tifinagh ?Pseudo débat, totalement prédéterminé par les options idéologiques, et en définitive par l’instance politique : cela a été le cas au Maroc avec l’adoption surprise des néo-tifinagh par l’Ircam en 2002 ; c’est le cas en Algérie avec ceux qui voudraient imposer la graphie arabe. Pour contextualiser le débat, on rappellera qu’après le Printemps Berbère de 1980, le Fln et le Président Chadli [2] déclaraient déjà : « Oui à l’enseignement du berbère, à condition qu’il soit écrit en caractères arabes » ! Cette idée est donc ancienne et émane toujours de milieux fortement marqués par l’idéologie arabiste (plus qu’islamiste d’ailleurs) et en général proches des milieux dirigeants de l’Etat. Pour tous les berbérisants sérieux, du moins ceux qui se sont penchés sur cette question depuis longtemps et qui ne découvrent pas les problèmes d’aménagement du berbère depuis que les instances politiques algériennes et marocaines ont donné leur « feu-vert », la réponse ne fait pas de doute. Pour ma part, je m’en suis expliqué depuis près de trente ans : une diffusion large du berbère passe nécessairement par la graphie latine, parce que : - L’essentiel de la documentation scientifique disponible est dans cette graphie ; - Un travail significatif d’aménagement de cette graphie a été mené durant tout le XXe siècle ; - L’essentiel de la production destinée au grand public (revues associatives, production littéraire), en Afrique du Nord comme en Europe, utilise cet alphabet. Revenons précisément au débat que l’on essaie régulièrement de relancer. On notera d’abord que l’on invoque généralement la science, l’université : on mobilise les savoirs des linguistes quant à la relation purement conventionnelle entre une langue et sa représentation graphique ; ceux des historiens sur l’existence de traditions anciennes de graphies du berbère en caractères arabes ; du sociologue de l’éducation et de la culture pour rappeler que la majorité de la population a une pratique de l’alphabet arabe. Tout cela pour défendrein fine une notation usuelle en caractères arabes.

28

Page 29: Asirem Amazigh N°2  Bulletin des Etudiants Berbèristes de Tamesna (Rabat)

29

On occulte bien sûr le fait que les notations arabes du berbère, bien attestées depuis le haut Moyen âge, - Sont restées l’apanage de milieux lettrés très restreints ; - Qu’elles n’ont jamais donné lieu à une véritable codification graphique du berbère ; - Que toutes les études récentes montrent qu’il s’agissait plus d’aide-mémoires, de béquilles pour une transmission restée fondamentalement orale et qu’il est impossible de décoder ces textes berbères, anciens ou actuels, écrits en arabe sans une oralisation tâtonnante (voir notamment les test réalisés par A. El Mountassir 1994). On occulte bien sûr aussi le fait que l’alphabet latin est, lui aussi, très largement répandu en Afrique du Nord. Au niveau de l’abstraction transhistorique, nous savons bien que toute langue, sous réserve d’adaptations plus ou moins importantes, peut être représentée par n’importe quel système d’écriture. C’est ce qui explique que les écritures ont pu voyager, ont été empruntées et adaptées de peuple à peuple, de langue à langue : l’alphabet latin du français n’est pas celui de Rome, ni celui de l’allemand, ni celui des langues scandinaves ou du tchèque. De même que l’alphabet arabe du persan, du turc ottoman et des autres langues d’Asie centrale n’est pas celui de l’arabe classique. De même, sur moins d’un siècle, certaines langues d’Asie centrale ont été écrites en alphabet arabe, en latin et en cyrillique ! A ce niveau de généralité, il est évident que le berbère, comme toute langue, pourrait être écrit en syllabaire japonais ou en alphabet cyrillique. Mais au-delà de ces considérations abstraites et des potentialités théoriques, une écriture usuelle, du fait même de cette qualité, se développe dans un contexte historique et un environnement socioculturel déterminés, et pas seulement dans les cabinets des linguistes et grammairiens. Car, ignorance réelle ou ignorance feinte, on occulte dans tous les cas le fait que depuis un bon siècle, un travail de réflexion sur la notation usuelle à base latine, directement inspiré par la recherche universitaire sur le berbère, a été mené et a permis des avancées significatives. Initié et accompagné par des universitaires, par des praticiens du berbère, largement relayé par le mouvement associatif, ce travail sur la graphie usuelle à base latine a connu des améliorations progressives et simplifications qui en font désormais une écriture fonctionnelle, raisonnée et adaptée à toutes les formes de berbère. Représentation phonologique, maîtrise et explicitation de la segmentation font de la graphie usuelle latine une véritable écriture « berbère », généralisable à l’ensemble du domaine. Tourner le dos à un siècle d’usage social actif de la graphie à base latine pour imposer l’alphabet arabe ne pourrait qu’avoir de graves incidences négatives et ralentir voire bloquer le processus de diffusion de l’écrit. Pour des raisons pratiques d’abord : seule la notation latine à fait l’objet d’un processus de codification et d’adaptation aux contraintes particulières et lourdes du berbère. Utiliser un autre alphabet reviendrait à jeter aux orties ce lent et complexe travail de maturation, déjà largement adopté par les producteurs sur le terrain, notamment les écrivains. Très concrètement, une graphie arabe pour le berbère serait une régression sévère dans le processus de codification et de diffusion de l’écrit. On en reviendrait forcément à des notations de type phonétique, fortement dialectalisées, à segmentation aléatoire et non explicite et ne permettant pas la lecture sans oralisation. Car, outre que le processus de codification n’a jamais été engagé à partir de l’alphabet arabe, on aurait – même en supposant de la bonne volonté et des intentions généreuses – de sérieuses difficultés à s’abstraire des contraintes de la tradition arabisante pour construire à partir de cette écriture une représentation cohérente et efficace du berbère. Mais aussi pour des raisons symboliques : qu’on le veuille ou non, l’émergence berbère, l’émergence de la langue berbère s’est faite au cours du XXe siècle contre l’idéologie arabo-

Page 30: Asirem Amazigh N°2  Bulletin des Etudiants Berbèristes de Tamesna (Rabat)

islamique dominante et, pour l’essentiel, hors du cadre culturel arabo-islamique. C’est l’ouverture sur le monde et sur l’Occident qui a donné aux Berbères et à la langue berbère les outils de leur affirmation et de leur existence. Vouloir imposer au berbère l’habit de l’alphabet arabe trahit explicitement une volonté de le (les) faire rentrer dans le giron de la famille arabo-musulmane, pour l’y étouffer. En réalité, on a affaire à une machine de guerre contre le berbère, que l’on déploie lorsqu’il est devenu impossible de s’opposer, sur le principe, à sa reconnaissance, à son développement et à sa généralisation. On met alors en avant le problème « technique » de l’alphabet, pour tenter de détruire l’acquis et orienter d’emblée le passage à l’écrit et l’enseignement de la langue berbère vers un cul-de-sac assuré, vers l’enlisement et/ou la floklorisation. C’est ce qui se confirme au Maroc avec le choix des néo-tifinagh. C’est ce qui se passerait en Algérie si l’alphabet arabe venait par malheur à être imposé. Au fond, il s’agit, dans tous les cas, même si les argumentaires sont évidemment très différents, de bloquer toute possibilité de développement réel de la langue berbère, de la neutraliser en lui imposant un carcan non fonctionnel qui la condamne à une simple fonction emblématique (pour les néo-tifinagh) ou au rejet et à la désaffection par les populations elles-mêmes (pour l’alphabet arabe) ; en un mot, il s’agit d’enfermer le berbère dans l’insignifiance. On retrouve là une pratique très solidement ancrée des Etats nordafricain, la stratégie de neutralisation et de domestication des élites, de tous les acteurs et facteurs sociaux et culturels non contrôlés… En l’occurrence, il s’agit de « réduire le lion berbère en un doux agneau bêlant », intégré à l’appareil d’Etat et à l’idéologie dominante. Les caractères latins, une option bien ancrée et fonctionnelle Rappelons en effet que dès le début du XXesiècle, la volonté de sortir la langue de l’oralité s’est traduite par la publication d’importants corpus littéraires ou de textes sur la vie quotidienne. L’impulsion pour le passage à l’écrit en Kabylie commence avec des hommes comme l’instituteur Boulifa [3] ; il sera suivi par une "chaîne culturaliste" ininterrompue, constituée d’enseignants, d’hommes et femmes de lettres de formation francophone. Dans le domaine littéraire surtout, le support écrit imprimé vient suppléer significativement la transmission orale et la mémoire collective. Vers 1945-50, la diffusion de l’écrit à base latine – en dehors de tout enseignement formalisé en Kabylie– est suffisamment avancée pour que de nombreux membres des élites instruites soient capables de composer et écrire le texte de chansons, de noter des pièces de poésie traditionnelle. Belaïd Aït-Ali [4] – qui n’était pas l’un des plus instruits – rédige à la même époque (avant 1950) ce qui doit être considéré comme la première œuvre littéraire écrite kabyle : Les cahiers de Belaïd, recueil de textes, de notations, descriptions et réflexions sur la Kabylie tout à fait exquises. Le mouvement de production s’est poursuivi et a connu un net regain à partir de 1970, avec une forte intervention de l’émigration kabyle en France surtout, mais aussi rifaine aux Pays-Bas et en Belgique, après 1980. Depuis la libéralisation politique en Algérie (1989), les publications en langue berbère (revues, recueils poétiques, nouvelles, romans, traductions) se sont multipliées dans le pays même, au point qu’il est devenu difficile de suivre cette production foisonnante, portée par des associations, des auteurs individuels, de nombreux éditeurs privés et l’institution (HCA). En France également, des éditeurs associatifs ou privés publient maintenant régulièrement des titres en langue berbère. L’écrasante majorité de ces publications récentes sont écrites en caractères latins [5]. publications de type littéraire, il faut ajouter un embryon de presse, surtout en Algérie où il a existé/existe plusieurs hebdomadaires bilingues (français/berbère) et où plusieurs grands quotidiens nationaux ont/ont eu leur "page berbère".

30

Page 31: Asirem Amazigh N°2  Bulletin des Etudiants Berbèristes de Tamesna (Rabat)

31

Et, ne l’oublions pas, cette production récente se rajoute à l’immense corpus de textes littéraires et ethnographiques, de grammaires et études diverses, collectés, publiés et quasiment toujours transcrits en caractères latins par les berberisants depuis le début des études berbères, il y a plus de 150 ans. De sorte qu’il existe désormais un usage écrit à base latine tout à fait significatif. Même si l’on dispose de peu d’informations sur sa diffusion réelle et sa réception [6], il ne s’agit plus d’expériences isolées de militants sans impact social : la production écrite s’est multipliée, consolidée, diversifiée et circule largement. Les conventions de notation : de la phonétique à la phonologie du mot Après de longs tâtonnements, les notations courantes du berbère se sont stabilisées et homogénéisées, sous l’influence déterminante des travaux et usages scientifiques. Les travaux et publications d’André Basset (dans les années 1940 et 1950), ceux du Fichier de Documentation Berbère (FDB : de 1947 à 1977), l’œuvre et l’enseignement de l’écrivain et berbérisant Mouloud Mammeri, ont été décisives. A une première génération (1860 – 1945) de notations "spontanées", directement inspirées des usages orthographiques du français [7], vont succéder des graphies phonétiques beaucoup plus fines, d’origine scientifique, dont le modèle accompli est celui du FDB. Après la décolonisation, s’inspirant très directement des travaux et usages académiques ou para-académiques (Faculté des Lettres d’Alger, Inalco, FDB), Mouloud Mammeri a diffusé, à travers ses écrits et son enseignement, à travers le relais du milieu militant kabyle, une notation usuelle à base latine du kabyle d’inspiration phonologique. L’idée de base étant que la notation usuelle doit gommer au maximum les particularités phonétiques dialectales, de façon à ce qu’un texte écrit, quelle que soit la variété régionale utilisée, soit à peu près décodable par tout berbérophone. C’est ainsi, par exemple, qu’on a supprimé, dès les années 60 la notation des phénomènes de spirantisation des occlusives, caractéristiques du kabyle (par opposition au chleuh ou au touareg), mais non, ou très faiblement, distinctifs. L’introduction et l’interprétation supra-régionale du principe phonologique a ainsi permis de réduire sensiblement les divergences dans la représentation graphique des dialectes berbères. Les particularités phonétiques dialectales à caractère systématique (comme la spirantisation des occlusives simples) sont considérées comme réalisations régionales du phonème "berbère" et ne sont donc plus notées ou seulement par de discrètes diacrités. Concrètement, cela permet d’écrire la langue de la même façon, quel que soit le dialecte. On notera ainsi :

tamdzart, "la vieille" ; abrid, "chemin", akal "terre", que l’on soit en touareg, en chleuh... qui

prononceront effectivement [tamdzart], [abrid], [akal] ou en kabyle, rifain... qui réalisent en

fait (notation API) : [θamdzarθ], [aβriδ], [açal]... De même, la dentale sourde tendue /tt/, particulièrement fréquente en raison de sa présence dans plusieurs morphèmes grammaticaux, est normalement traitée en affriquée [tts] (API : [C]) dans la plupart des parlers kabyles. Dans la pratique usuelle, cette particularité, très marquante du kabyle, est notée seulement par une diacrité (cédille sous la lettre : "ţ"), ce qui permet de maintenir une représentation graphique très proche de celle des autres dialectes berbères qui ne connaissent pas l’affriction. On est ainsi progressivement parvenu à des graphies phonologiques larges, dans lesquelles toutes les particularités phonétiques, voire les oppositions phonologiques locales, sont effacées. Cette option s’est généralisée après 1970, grâce au relais efficace du réseau associatif berbère et à une production écrite de plus en plus significative. En dehors de toute intervention institutionnelle ou étatique, une pratique graphique dominante s’est mise en

Page 32: Asirem Amazigh N°2  Bulletin des Etudiants Berbèristes de Tamesna (Rabat)

place. Au départ, exclusivement kabyle, elle s’est progressivement diffusée à la plupart des dialectes berbère du Nord (Mzab, Maroc, Libye). De la phonologie du mot à la phonologie de la chaîne Dans la graphie du berbère, le problème de la représentation des frontières de morphèmes est sans doute l’un des plus délicats. Il existe en effet en berbère une foule d’unités grammaticales, très courtes (généralement mono-phonématiques), de statuts divers (prépositions, affixes pronominaux, affixes déictiques, affixes d’orientation spatiale...), susceptibles de former syntagmes avec le nom et/ou le verbe auquel elles sont associées. L’indépendance syntaxique de ces morphèmes est toujours très évidente, mais leur fusion phonétique et prosodique avec le nom ou le verbe auquel ils sont associés est totale ; ils forment notamment une seule unité accentuelle (cf. Chaker 1995, chap. 8). Pour la notation usuelle, trois solutions de représentation sont possibles, selon que l’on privilégie l’analyse syntaxique (séparation par un blanc : 1), la fusion phonétique et accentuelle (tout est collé : 2), ou que l’on adopte une solution intermédiaire (tiret séparateur : 3) : 1 – yefka yas t idd = [il-a-donné#à lui#le#vers ici] = il le lui a donné (vers ici) 2 – yefkayastidd 3 – yefka-yas-t-idd Le flottement est encore sensible pour l’instant, du moins entre les solutions (1) et (3), car l’option du "tout collé" (2), clairement d’inspiration phonétique, est désormais abandonnée dans les notations à base latine (seules les graphies arabes l’utilisent encore de manière quasi systématique). La solution (3), que j’ai préconisée depuis longtemps (1982/84) est reprise dans les recommandations de l’Inalco ; elle est certainement celle qui est la plus favorable à un décodage rapide par le lecteur : elle individualise les composants syntaxiques de l’énoncé tout en marquant leur liaison étroite au noyau. Les tests psycholinguistiques de lecture réalisés sur d’autres langues (notamment africaines) présentant le même type d’agglutinations confirment cette analyse, de même que ceux réalisés sur le berbère marocain par A. El Mountassir (1994 notamment). Plus problématiques encore sont les incidences des nombreuses assimilations phonétiques qui se produisent à la frontière des morphèmes : toutes ces unités grammaticales courtes, souvent de localisation dentale ou labiale, ont tendance à s’assimiler au segment phonologique du nom ou du verbe avec lequel elles sont en contact. Les plus fréquentes sont celles qui se produisent avec les prépositions n "de", d "et/avec", le morphème de prédication nominale d ("c’est/il y a"), l’affixe pronominal direct -t ("le") : S’agissant de morphèmes très usuels, la fréquence de ces assimilations est très élevée. Beaucoup d’entre elles sont même tout à fait pan-berbère (/d#t/ > [tt]), d’autres sont plus localisées, mais souvent attestées en des points divers du monde berbère (par ex. : /n#w/ > [ww] : Kabylie, Haut-Atlas marocain...). A partir des années 1980, quand l’écrit a commencé à devenir une pratique courante, la

réflexion sur le sujet ‒ déjà engagée par le FDB, cf. n° 120, 1973, P. Reesink) ‒ s’est

32

Page 33: Asirem Amazigh N°2  Bulletin des Etudiants Berbèristes de Tamesna (Rabat)

33

approfondie et est devenue plus explicite. Sur l’initiative d’universitaires (principalement S. Chaker 1982/1984, puis le Centre de Recherche Berbère de l’ Inalco, 1993, 1996, 1998), le champ d’application du principe phonologique a progressivement été étendu à de nombreux phénomènes, jusque là mal ou non traités : la labio-vélarisation, l’affriction des dentales tendues, et surtout, les très nombreux phénomènes d’assimilations aux frontières de morphèmes, assimilations qui sont souvent propres à un dialecte, voire à un parler déterminé et qui leur donnent une "identité phonétique" très spécifique : ex. /n + w-/ > [ww] > [bbw] > [ppw] ; ainsi, en kabyle, un syntagme nominal déterminatif comme /n wergaz/ = "de (l’)homme", peut être réalisé localement : [n urgaz] [wwergaz] [ggwergaz] [bbwergaz] [ppwergaz] ... Bien sûr, pour le linguiste, ces réalisations assimilées sont facilement identifiables et, dans le cadre d’une "phonologie de la chaîne" [8], il restituera les segments sous-jacents (avec, éventuellement utilisation du tiret) :

[awal ttemdzart] > /awal n temdzart/ "parole de vieille (femme)" [awal wwergaz/awal bbw] > /awal n wergaz/ "parole d’homme" [udi ttament] > /udi d tament/ "(du) beurre et (du) miel" [tkerzeṭṭ] > /tkerzeḍ-t/ "tu as labouré-le (tu l’as labouré)" C’est sur ce problème des assimilations à la frontière des morphèmes que l’on observe les fluctuations les plus grandes dans les usages graphiques actuels : les notations "spontanées" sont de type phonétique (= maintien des assimilations) ; celles qui émanent des praticiens ayant une formation berbérisante (universitaires, militants associatifs, écrivains...) sont généralement plus analytiques, encore que bien souvent les auteurs ne traitent pas de manière homogène tous ces cas d’assimilations. Mais la tendance dominante est désormais très nettement à la notation analytique (morpho-)phonologique, poussée parfois à un point sans doute excessif [9] ; souvent le tiret (ou toute autre marque de liaison) n’est pas utilisé, y compris dans les cas de fusion phonique avancée (/n#w../ > [bbw..]) où il serait plus réaliste de conserver un indice graphique léger de l’assimilation : n_w.. ou n-w.. plutôt que n w.., particulièrement déroutant par rapport à la prononciation réelle. Cette graphie analytique (phonologique et syntaxique) est celle qui gomme le maximum de particularités dialectales et celle qui rend explicites les composants syntaxiques ; donc celle qui unifie et stabilise au maximum la forme écrite du berbère. Réalisme et équilibre indispensables Mais il est clair que la représentation analytique (ou morpho-phonologique), phonologiquement et syntaxiquement parfaitement fondée, est d’une mise en œuvre délicate ; elle suppose en effet une analyse et une décomposition qui n’est ni immédiate ni évidente pour le locuteur natif sans formation linguistique. La différence entre le niveau phonétique et le niveau (morpho-)phonologique est dans ce cas trop importante pour que l’on puisse attendre du locuteur une restitution, sans une formation minimum préalable.

Cette notation est particulièrement intéressante au niveau du décodage ‒ la représentation

graphique est quasiment la même pour tous les dialectes et tous les constituants de l’énoncé

Page 34: Asirem Amazigh N°2  Bulletin des Etudiants Berbèristes de Tamesna (Rabat)

sont bien individualisés ‒, mais elle est coûteuse pour ce qui est de l’encodage, l’écriture

supposant alors une formation préalable lourde. On ne peut plus "écrire spontanément" et une forme d’enseignement devient alors absolument indispensable avant tout passage à l’acte d’écrire. Si l’on veut aboutir à la généralisation et la maîtrise suffisante de cette graphie, cela implique son enseignement généralisé précoce car il ne s’agit plus du tout d’une simple « transcription de l’oral », que l’on peut facilement acquérir à tout âge, mais d’une vraie formation à la langue, à ses structures grammaticales. L’écrit étant destiné fondamentalement à la communication non-immédiate, c’est bien évidemment le décodage, donc le récepteur qui doit être privilégié. Sur un plan fonctionnel général, il ne peut donc faire de doute que c’est la notation de type analytique qui devra s’imposer car il ne s’agit plus, depuis longtemps, de « transcrire de l’oral », mais bien de construire une tradition écrite. Mais en l’état actuel des choses, on recommandera le réalisme, l’expérimentation et, surtout, la nécessité d’inscrire l’action de codification dans la durée. « Normaliser », sélectionner, privilégier telle forme sur telle autre, on ne peut y échapper dès que l’on s’engage dans le processus de passage à l’écrit. Mais la modération et la prudence paraissent indispensables. Il faut que les aménageurs berbérisants trouvent la voie médiane entre l’attitude ultra-normalisatrice, qui couperait la langue standard des usages réels, et la théorie du « laisser écrire », qui ramènerait la pratique de l’écrit au niveau des premières notations spontanées phonétiques et qui aurait pour effet certain de bloquer le développement du berbère et la consolidation de son statut. Un chantier ouvert On le voit, malgré les avancées tout n’est pas réglé au niveau de la codification graphique, loin de là. Les « questions délicates en suspens » sont encore nombreuses ; le groupe de l’Inalco en a listé certaines (notamment lors des rencontres de 1996 et 1998), qui ne font pas encore l’objet de pratiques unifiées : - L’usage de la ponctuation, point d’autant plus important que la prosodie joue un rôle considérable dans l’organisation syntaxique de l’énoncé berbère (cf. Chaker 1995 et 2009). Bien des textes publiés sont difficiles à lire, voire ambigus, de ce fait. - La question des majuscules, en particulier sur les noms à l’état d’annexion. - La question des sigles et abréviations, qui posent des problèmes spécifiques en berbère du fait de la structure morphologique et syllabique des nominaux. - La graphie des noms propres, en particulier celle des toponymes : vu leur fonction dénominative particulière, faut-il en respecter la prononciation locale ou les « normaliser »

?Idzil bbwammasou Idzil n wammas ?... - Les prépositions et leurs variantes dialectales et intra-dialectales : faut-il faire un choix entre toutes les variantes locales ou les considérer toutes comme possibles ? - L’écriture des complexes faisant intervenir le pronom indéfini i, ay : seg way deg /

segwaydeg / seg-way-deg, dzef way deg/dzefwaydeg/dzef-way-deg, i deg/ideg/i-deg, i dzef/idzef/i-

dzef… Faut-il en souder les composants, les séparer par des blanc, des tirets ? - L’écriture de l’indice de 3e personne masc. sing. du verbe : y-, ye-, i- ? (yedda ou idda ?) - L’écriture de l’Etat d’annexion du nom masculin singulier : [w- / u- (et dans quels contextes) ou toujours u- ? (wergaz ou urgaz ?)

- La question de la notation du « schwa » ([ƽ]), pour lequel les fluctuations de l’usage restent encore très importantes (et qui oppose nettement la pratique kabyle à celle du Maroc).

34

Page 35: Asirem Amazigh N°2  Bulletin des Etudiants Berbèristes de Tamesna (Rabat)

35

Même si la réflexion a été poursuivie au cours de la dernière décennie et même si des propositions précises ont été faites [10], il reste encore à construire un consensus de principe et à le concrétiser dans les pratiques sur tous ces points. On espère que des rencontres comme celle d’Alger permettront d’avancer sur le chemin ouvert depuis des décennies par les précurseurs kabyles. [|*|] 3 Références bibliographiques. [Centre de Recherche Berbère / Inalco] : – Actes de la Table ronde internationale "Phonologie et notation usuelle dans le domaine berbère – Inalco, avril 1993" : 23 contributions + 4 notes [= Etudes et documents berbères,11, 1994 et 12, 1995]. – « Propositions pour la notation usuelle à base latine du berbère (Atelier du 24-25 juin 1996, Inalco/Crb ; synthèse des travaux par S. Chaker), Etudes et documents berbères, 14, 1997, pp. 239-253. – Aménagement linguistique de la langue berbère, Normalisation et perspectives, Paris, Inalco, 5 au 9 octobre 1998, Paris, (publication provisoire réalisée par Tamazgha, Paris, février 2000), 15 p. – Achab Ramdane, 1979, Langue berbère. Initiation à l’écriture, Paris, Imedyazen-GEB. – Achab Ramdane, 1990, Tira n tamazight, Tizi-Ouzou, Tafsut. – Achab Ramdane, 1998, Langue berbère. Introduction à la notation usuelle en caractères latins, Paris, Editions Hoggar. – Castellanos Carles, 1998, El procés de standarditzacio de les llengües. Estudi comparatiu i aplicacio a la llengua amazigha (berber) : Thèse de doctorat, Universitat Autonoma de Barcelona (Dept. de Traduccio i d’Interpretacio). – Chaker Salem, 1982, "Propositions pour une notation usuelle du berbère (kabyle)", Bulletin des Etudes Africaines de l’ Inalco (Paris), II/3, 1982, pp. 33-47 [repris dans le suivant]. – Chaker Salem,1984, Textes en linguistique berbère. (Introduction au domaine berbère), Paris, CNRS. – Chaker Salem, 1989/1998, Berbères aujour’hui, Paris, L’Harmattan. – Chaker Salem, 1994, "Pour une notation usuelle du berbère à base tifinagh", Table-ronde "Phonologie et notation dans le domaine berbère", Paris, Inalco, 26-27 avril 1993 [= Etudes et Documents Berbères, 11, pp. 31-42]. – Chaker Salem, 1995, Linguistique berbère. Etudes de syntaxe et de diachronie,Paris/Louvain, Editions Peeters. – Chaker Salem, 2002, "Variation dialectale et codification graphie en berbère. Une notation usuelle pan-berbère est-elle possible ?", Codification des langues de France, édité par D. Caubet, S. Chaker et Jean Sibille, Paris, L’Harmattan, p. 341-354. – Chaker Salem, 2009, "Structuration prosodique et structuration (typo-)graphique en berbère : exemples kabyles", Etudes de phonétique et linguistique berbère. Hommage à Naïma Louali, Paris/Louvain, Peeters, p. 69-88. – El Mountassir Abdellah, 1994, "De l’oral à l’écrit, de l’écrit à la lecture. Exemple des manuscrits chleuhs en graphie arabe", Etudes et documents berbères, 11, p. 149-156.

‒ Fichier de Documentation Berbère, 120, 1973 (IV) : "A propos de quelques changements de

transcription", p. 45-50.

Page 36: Asirem Amazigh N°2  Bulletin des Etudiants Berbèristes de Tamesna (Rabat)

– Galand Lionel, 1989, "Les langues berbères", La réforme des langues. His toire et avenir, IV, Hamburg, H. Buske Verlag. – Mammeri Mouloud, 1976, Tajerrumt n tmazight (tantala taqbaylit), Paris, Maspéro [= Grammaire berbère, dialecte kabyle]. – Naït-Zerrad Kamal, 1994, Manuel de conjugaison kabyle : le verbe en berbère, Paris, L’Harmattan, 318 p. – Naït-Zerrad Kamal, 2001, Grammaire moderne du kabyle, Paris, Karthala, 225 p. – Naït-Zerrad Kamal, 2001, "Les systèmes de notation du berbère", Codification des langues de France, édité par D. Caubet, S. Chaker et Jean Sibille, Paris, L’Harmattan, p. 331-340. P.-S. (*) : Communication envoyée par Salem Chaker au colloque sur la standardisation de tamazight organisé par le HCA à Boumerdès du au 23 septembre 2010. Notes [1] Je me situe ici dans une perspective de la longue durée : la prise en charge par l’institution étatique date seulement de 1995 en Algérie et de 2002 au Maroc. Et pendant la période coloniale, la codification du berbère était une problématique totalement inexistante pour l’administration comme pour l’Université françaises. [2] On sait qu’il sera suivi dans cette position par le Président Bouteflika qui a fait le même type de déclarations publiques. [3] Qui, avant les années 1920, avait déjà publié : une méthode de langue kabyle (dont 350 pages de textes imprimées en kabyle), un recueil de poésies, une histoire de la Kabylie et une description d’un parler berbère marocain. Cf.S. Chaker (dir.) : Hommes et femmes de Kabylie…, Aix-en-Provence, Edisud/Ina-yas, 2001. [4] Cf.Etudes et documents berbères, 2, 1986 ou Hommes et femmes de Kabylie, Dictionnaire biographique…, vol. I, (sous la dir. de S. Chaker), Aix-en-Provence/Alger, Edisud/Ina-yas, 2001. [5] Quasiment toutes celles qui sont publiées en Algérie, en France et en Europe utilisent l’alphabet latin ; la situation est plus contrastée au Maroc où l’alphabet arabe est souvent utilisé ; mais les parutions récentes sont désormais majoritairement en latin dans ce pays aussi. [6] Qui lit, qui écrit en berbère ? Existe-t-il un vrai marché ou s’agit-il encore de réalisations portées par le militantisme ? Il est encore difficile de répondre à ces questions faute d’études précises. [7] Avec de nombreux digrammes, une non-distinction des voyelles et semi-voyelles. [8] Qui considérera donc les frontières de morphèmes comme un contexte clé de l’analyse phonologique en berbère (cf.Chaker 1984, chap. 6).

[9] Ainsi, je ne crois pas que l’on ait vraiment intérêt à noter tadzaḍt(« chèvre »), même si l’on

sait bien qu’il ne s’agit que de la forme féminine de adzaḍ(« caprin »). Si l’option analytique apporte un plus dans le décodage des syntagmes et des énoncés, elle n’apporte pas grand-chose au sein des mots. [10] Notamment par K. Naït-Zerrad, sans doute le chercheur le plus avancé sur le sujet.

36

Page 37: Asirem Amazigh N°2  Bulletin des Etudiants Berbèristes de Tamesna (Rabat)

37

AMEZGUNAMEZGUNAMEZGUNAMEZGUN

IZEN?AREN N TUDERTIZEN?AREN N TUDERTIZEN?AREN N TUDERTIZEN?AREN N TUDERT Apazaf MU:AApazaf MU:AApazaf MU:AApazaf MU:A

Tessigg zeg ilmeci , issedkel aqerruTessigg zeg ilmeci , issedkel aqerruTessigg zeg ilmeci , issedkel aqerruTessigg zeg ilmeci , issedkel aqerru----nnnnnnnnes , yannayes , yannayes , yannayes , yannay----tt . tt . tt . tt . Qqerqcent wallenQqerqcent wallenQqerqcent wallenQqerqcent wallen----nnes . Selnnes . Selnnes . Selnnes . Selγγγγent wallenent wallenent wallenent wallen----nnes d udem nnes d udem nnes d udem nnes d udem aaaaẓerfan isseflilliyen . ibedd ur yad issin mayd isskar .Ikucem g udẓerfan isseflilliyen . ibedd ur yad issin mayd isskar .Ikucem g udẓerfan isseflilliyen . ibedd ur yad issin mayd isskar .Ikucem g udẓerfan isseflilliyen . ibedd ur yad issin mayd isskar .Ikucem g udγar .Ismuγer udγar .Ismuγer udγar .Ismuγer udγar .Ismuγer udemememem nna ur nna ur nna ur nna ur ǧǧǧǧǧǧǧǧin iεli in iεli in iεli in iεli amm amm amm amm netta . Iga ca ger tafuyt d wayyur . S iγnan asnetta . Iga ca ger tafuyt d wayyur . S iγnan asnetta . Iga ca ger tafuyt d wayyur . S iγnan asnetta . Iga ca ger tafuyt d wayyur . S iγnan as----issemmectey ilesissemmectey ilesissemmectey ilesissemmectey iles----nnes :nnes :nnes :nnes :

---- « matta cem ? » « matta cem ? » « matta cem ? » « matta cem ? »

----« Is ur i« Is ur i« Is ur i« Is ur i----tucized ? »tucized ? »tucized ? »tucized ? »

---- «mayd tems «mayd tems «mayd tems «mayd temsed ? »ed ? »ed ? »ed ? »

----« seqsa anelli« seqsa anelli« seqsa anelli« seqsa anelli----nnec! » nnec! » nnec! » nnec! »

---- «Mer ssine «Mer ssine «Mer ssine «Mer ssineγγγγ tararit ur nniγ a cem tararit ur nniγ a cem tararit ur nniγ a cem tararit ur nniγ a cem----seqsaγseqsaγseqsaγseqsaγ .».».».»

----« Adday ur tessind tararit ales i useqsi. »« Adday ur tessind tararit ales i useqsi. »« Adday ur tessind tararit ales i useqsi. »« Adday ur tessind tararit ales i useqsi. »

---- « Ar mantur « Ar mantur « Ar mantur « Ar mantur ?! »?! »?! »?! »

---- « Ard tafed tararit . » « Ard tafed tararit . » « Ard tafed tararit . » « Ard tafed tararit . »

----« Is« Is« Is« Ismemememerrrrrrrreeeetttt----i useqsi . »i useqsi . »i useqsi . »i useqsi . »

----« Unna ismerret useqsi ad iffe« Unna ismerret useqsi ad iffe« Unna ismerret useqsi ad iffe« Unna ismerret useqsi ad iffeγγγγ tudert . » tudert . » tudert . » tudert . »

----« Ri« Ri« Ri« Riγγγγ ad isin ad isin ad isin ad isinγγγγ mat mat mat matta cem . »ta cem . »ta cem . »ta cem . »

----« Anef allen aha t« Anef allen aha t« Anef allen aha t« Anef allen aha tγγγγerd tifiraserd tifiraserd tifiraserd tifiras----inu . »inu . »inu . »inu . »

----« Ur zmire« Ur zmire« Ur zmire« Ur zmireγγγγ ad ten ad ten ad ten ad ten----anfeγ. »anfeγ. »anfeγ. »anfeγ. »

----« Imax« Imax« Imax« Imax ? »? »? »? »

----« Asidd« Asidd« Asidd« Asidd----nnem isqerqec allennnem isqerqec allennnem isqerqec allennnem isqerqec allen----inu . »inu . »inu . »inu . »

----« Arem ad tesγileld. »« Arem ad tesγileld. »« Arem ad tesγileld. »« Arem ad tesγileld. »

----« G mi« G mi« G mi« G mi ? »? »? »? »

----« G tumast« G tumast« G tumast« G tumast----inu. »inu. »inu. »inu. »

----« Mamcidda t« Mamcidda t« Mamcidda t« Mamcidda ttttteggaeggaeggaeggaγγγγ ad s ad s ad s ad sγγγγileleileleileleileleγγγγ udem udem udem udem----nnem s wallen iqerqcen ? »nnem s wallen iqerqcen ? »nnem s wallen iqerqcen ? »nnem s wallen iqerqcen ? »

----« Id ur« Id ur« Id ur« Id ur tennid ad tessemctid anelli tennid ad tessemctid anelli tennid ad tessemctid anelli tennid ad tessemctid anelli----nnec meqqar ur tunifed allen s uhraw ?! »nnec meqqar ur tunifed allen s uhraw ?! »nnec meqqar ur tunifed allen s uhraw ?! »nnec meqqar ur tunifed allen s uhraw ?! »

----« Allen ayd i« Allen ayd i« Allen ayd i« Allen ayd igan tinibba issekcamen asidd i ugan tinibba issekcamen asidd i ugan tinibba issekcamen asidd i ugan tinibba issekcamen asidd i unelli marad yisin ma g illa d ma s idda . »nelli marad yisin ma g illa d ma s idda . »nelli marad yisin ma g illa d ma s idda . »nelli marad yisin ma g illa d ma s idda . »

----« Iwa ma s tqqeld ? « Iwa ma s tqqeld ? « Iwa ma s tqqeld ? « Iwa ma s tqqeld ? AAAAnef allen s uhraw nef allen s uhraw nef allen s uhraw nef allen s uhraw !!!! » » » »

----« Ur zdare« Ur zdare« Ur zdare« Ur zdareγγγγ ad ten ad ten ad ten ad ten----anfeanfeanfeanfeγγγγ . » . » . » . »

----« Anef« Anef« Anef« Anef----ten marad teten marad teten marad teten marad tessikmd asidd n unellissikmd asidd n unellissikmd asidd n unellissikmd asidd n unelli----nnec. »nnec. »nnec. »nnec. »

----« ur zmire« ur zmire« ur zmire« ur zmireγγγγ . » . » . » . »

----« Ur sar tessind matta nec wala tessend matta cey . »« Ur sar tessind matta nec wala tessend matta cey . »« Ur sar tessind matta nec wala tessend matta cey . »« Ur sar tessind matta nec wala tessend matta cey . »

Amawal (lexique): Ilemci: Chambre ; Sdikel: Se pencher ; Bhe,: Etre fasciné ; Azerfan: Relatif à azref ; Seflilley: Briller ; Smuper: Examiner ; Spilel: Réfléchir ; Anelli: Cerveau ; S uhraw: Largement

Page 38: Asirem Amazigh N°2  Bulletin des Etudiants Berbèristes de Tamesna (Rabat)

----« Mennaw n tikkal ayd ar seqsaγ tawengimt« Mennaw n tikkal ayd ar seqsaγ tawengimt« Mennaw n tikkal ayd ar seqsaγ tawengimt« Mennaw n tikkal ayd ar seqsaγ tawengimt----inu γif mayd giγ d ma s ddiγ d max alley da tedduγ. »inu γif mayd giγ d ma s ddiγ d max alley da tedduγ. »inu γif mayd giγ d ma s ddiγ d max alley da tedduγ. »inu γif mayd giγ d ma s ddiγ d max alley da tedduγ. »

----« I mayed tufid« I mayed tufid« I mayed tufid« I mayed tufid ? »? »? »? »

----« Urta ufi« Urta ufi« Urta ufi« Urta ufiγγγγ amya . » amya . » amya . » amya . »

----« Matta « Matta « Matta « Matta tnila g tellidtnila g tellidtnila g tellidtnila g tellid ? »? »? »? »

----« Tinnem. »« Tinnem. »« Tinnem. »« Tinnem. »

----« Han cey tufid tarari« Han cey tufid tarari« Han cey tufid tarari« Han cey tufid tararit tamezwarut . t tamezwarut . t tamezwarut . t tamezwarut . I matta cey ? »I matta cey ? »I matta cey ? »I matta cey ? »

----« Inejdi . »« Inejdi . »« Inejdi . »« Inejdi . »

----« Mani sa tgid« Mani sa tgid« Mani sa tgid« Mani sa tgid ? »? »? »? »

----« Zi uzad« Zi uzad« Zi uzad« Zi uzadar. »ar. »ar. »ar. »

----« Ma addy« Ma addy« Ma addy« Ma addy----nni tridnni tridnni tridnni trid ? »? »? »? »

----« Riγ udem« Riγ udem« Riγ udem« Riγ udem----nnem . »nnem . »nnem . »nnem . »

----« Ad mi« Ad mi« Ad mi« Ad mi ? »? »? »? »

----« Marad dis mnu« Marad dis mnu« Marad dis mnu« Marad dis mnuγγγγ winu . » winu . » winu . » winu . »

----« Iwa anef allen« Iwa anef allen« Iwa anef allen« Iwa anef allen----nnec s uhraw . »nnec s uhraw . »nnec s uhraw . »nnec s uhraw . »

----« Ksude« Ksude« Ksude« Ksudeγγγγ ad ad ad ad γγγγusent . »usent . »usent . »usent . »

----« s mi« s mi« s mi« s mi ? »? »? »? »

----« S usidd« S usidd« S usidd« S usidd----nnem. »nnem. »nnem. »nnem. »

----« Ur da issekma« Ur da issekma« Ur da issekma« Ur da issekmaḍ usidd. »ḍ usidd. »ḍ usidd. »ḍ usidd. »

----« Max i sur igi tamatart n takat« Max i sur igi tamatart n takat« Max i sur igi tamatart n takat« Max i sur igi tamatart n takat ? »? »? »? »

----« Meqqar t« Meqqar t« Meqqar t« Meqqar t----iga ur ar iseγus . »iga ur ar iseγus . »iga ur ar iseγus . »iga ur ar iseγus . »

----« Maca hat ur zmire« Maca hat ur zmire« Maca hat ur zmire« Maca hat ur zmireγγγγ ad seksiweγ. » ad seksiweγ. » ad seksiweγ. » ad seksiweγ. »

----« Idde« Idde« Idde« Iddeγγγγ da da da da tekksutekksutekksutekksuḍ asidd , ameksaḍ ur sar issuddi abridḍ asidd , ameksaḍ ur sar issuddi abridḍ asidd , ameksaḍ ur sar issuddi abridḍ asidd , ameksaḍ ur sar issuddi abrid----nnes. »nnes. »nnes. »nnes. »

----« Ur zmirent wallen ad remsent asidd« Ur zmirent wallen ad remsent asidd« Ur zmirent wallen ad remsent asidd« Ur zmirent wallen ad remsent asidd----nnem . »nnem . »nnem . »nnem . »

----« Idde« Idde« Idde« Iddeγγγγ myar myar myar myareeeent tant tant tant taγγγγuni. »uni. »uni. »uni. »

----« Uhu kki« Uhu kki« Uhu kki« Uhu kkiγγγγ ar ttanfe ar ttanfe ar ttanfe ar ttanfeγγγγ allen allen allen allen----inu , nitenti inu , nitenti inu , nitenti inu , nitenti ----as da ttedduas da ttedduas da ttedduas da ttedduγγγγ. ». ». ». »

----« Maca ur« Maca ur« Maca ur« Maca ur ar ttac ar ttac ar ttac ar ttaczed . Tgid aderγal meqqar da tseksiwed! »zed . Tgid aderγal meqqar da tseksiwed! »zed . Tgid aderγal meqqar da tseksiwed! »zed . Tgid aderγal meqqar da tseksiwed! »

----« Imax« Imax« Imax« Imax ? »? »? »? »

----« Idde« Idde« Idde« Iddeγγγγ ur tessind matta cey . Ur tucized ma s teddid . Ar tettddud s wallen ur tessind matta cey . Ur tucized ma s teddid . Ar tettddud s wallen ur tessind matta cey . Ur tucized ma s teddid . Ar tettddud s wallen ur tessind matta cey . Ur tucized ma s teddid . Ar tettddud s wallen----nnec aha ur tucized nnec aha ur tucized nnec aha ur tucized nnec aha ur tucized

ma g ma g ma g ma g tesrused idasilentesrused idasilentesrused idasilentesrused idasilen----nnec. »nnec. »nnec. »nnec. »

----« Hat me« Hat me« Hat me« Hat meḥḥra ayd ufiḥḥra ayd ufiḥḥra ayd ufiḥḥra ayd ufiγγγγ matta nec . » matta nec . » matta nec . » matta nec . »

----« Ir« Ir« Ir« Irγγγγudududud----ac Ucaman alleyac Ucaman alleyac Ucaman alleyac Ucaman alley----tufid matta nectufid matta nectufid matta nectufid matta nec ; ini; ini; ini; ini----yi matta cey ? »yi matta cey ? »yi matta cey ? »yi matta cey ? »

----« Han tararit g imi« Han tararit g imi« Han tararit g imi« Han tararit g imi----nnem . Yam tlid asidd iγurden ma s tesfsid icennem . Yam tlid asidd iγurden ma s tesfsid icennem . Yam tlid asidd iγurden ma s tesfsid icennem . Yam tlid asidd iγurden ma s tesfsid iceḍaḍḍaḍḍaḍḍaḍ n tallest nna n tallest nna n tallest nna n tallest nna iiii----itteln. »itteln. »itteln. »itteln. »

----« Ur annaye« Ur annaye« Ur annaye« Ur annayeγγγγ xas yan uder xas yan uder xas yan uder xas yan uderγγγγal ial ial ial itteln i yan udendum. »tteln i yan udendum. »tteln i yan udendum. »tteln i yan udendum. »

----« Ad « Ad « Ad « Ad yali da cemyali da cemyali da cemyali da cem----ssiwidessiwidessiwidessiwideγγγγ. ». ». ». »

Amawal (lexique): Mnu: Se mier ; Rmes: Recevoir; Acamman: Dieu ; Ac,a,: Pan

38

Page 39: Asirem Amazigh N°2  Bulletin des Etudiants Berbèristes de Tamesna (Rabat)

39

----« Ur da tteggwdeγ zi tallest. »« Ur da tteggwdeγ zi tallest. »« Ur da tteggwdeγ zi tallest. »« Ur da tteggwdeγ zi tallest. »

----« Ggez s didda g lli« Ggez s didda g lli« Ggez s didda g lli« Ggez s didda g lliγγγγ. ». ». ». »

----« Ur « Ur « Ur « Ur ḥmileḥmileḥmileḥmileγγγγ azadar . Ggafey cey . » azadar . Ggafey cey . » azadar . Ggafey cey . » azadar . Ggafey cey . »

----« Walu ma s ggufi« Walu ma s ggufi« Walu ma s ggufi« Walu ma s ggufiγγγγ. ». ». ». »

----« C« C« C« Ckubber g ukubber g ukubber g ukubber g uγγγγurab. »urab. »urab. »urab. »

----« Ur « Ur « Ur « Ur γγγγuuuuri ibackaren n umudar . »ri ibackaren n umudar . »ri ibackaren n umudar . »ri ibackaren n umudar . »

----« Annaye« Annaye« Annaye« Annayeγγγγ asskaren asskaren asskaren asskaren----nnec nnec nnec nnec γγγγwzzifenwzzifenwzzifenwzzifen ! »! »! »! »

----« Acku gan imassen« Acku gan imassen« Acku gan imassen« Acku gan imassen----inu ma s texbaceinu ma s texbaceinu ma s texbaceinu ma s texbaceγγγγ acal. » acal. » acal. » acal. »

----« ad mi« ad mi« ad mi« ad mi ? »? »? »? »

----« Far ad zutfe« Far ad zutfe« Far ad zutfe« Far ad zutfeγγγγ ca n tbaynut . » ca n tbaynut . » ca n tbaynut . » ca n tbaynut . »

----« I ma mi trid tabaynut« I ma mi trid tabaynut« I ma mi trid tabaynut« I ma mi trid tabaynut ? »? »? »? »

----« Ad zi dis agme« Ad zi dis agme« Ad zi dis agme« Ad zi dis agmeγγγγ tudert. » tudert. » tudert. » tudert. »

----« Max is tga« Max is tga« Max is tga« Max is tga tudert aman tudert aman tudert aman tudert aman ?! »?! »?! »?! »

----« Max is tella ca n tudert asl aman« Max is tella ca n tudert asl aman« Max is tella ca n tudert asl aman« Max is tella ca n tudert asl aman ? »? »? »? »

----« Ur idd xas aman ayd igan tirsal n tudert. »« Ur idd xas aman ayd igan tirsal n tudert. »« Ur idd xas aman ayd igan tirsal n tudert. »« Ur idd xas aman ayd igan tirsal n tudert. »

----« Matta tirselt ya« Matta tirselt ya« Matta tirselt ya« Matta tirselt yaḍen illanḍen illanḍen illanḍen illan ? »? »? »? »

----« Seqsa anelli« Seqsa anelli« Seqsa anelli« Seqsa anelli----nnecnnecnnecnnec ! »! »! »! »

----« Hat iw« Hat iw« Hat iw« Hat iwḥel iseqsiten. »ḥel iseqsiten. »ḥel iseqsiten. »ḥel iseqsiten. »

----« Unna ur iseqsan hat zund is ur iddir. »« Unna ur iseqsan hat zund is ur iddir. »« Unna ur iseqsan hat zund is ur iddir. »« Unna ur iseqsan hat zund is ur iddir. »

----« Hat s iseqsi as« Hat s iseqsi as« Hat s iseqsi as« Hat s iseqsi as----serrserrserrserraaaaγγγγ g ubrid g ubrid g ubrid g ubrid----inu marad afeγ tararit . »inu marad afeγ tararit . »inu marad afeγ tararit . »inu marad afeγ tararit . »

----« Ad yali issu« Ad yali issu« Ad yali issu« Ad yali issuḥel ca waggwa n useqsi. »ḥel ca waggwa n useqsi. »ḥel ca waggwa n useqsi. »ḥel ca waggwa n useqsi. »

----« Ad ur ttinid xas isekucem anelli« Ad ur ttinid xas isekucem anelli« Ad ur ttinid xas isekucem anelli« Ad ur ttinid xas isekucem anelli----inu. »inu. »inu. »inu. »

----« Heyya tenmalad ad teqqend allen i temtant ! »« Heyya tenmalad ad teqqend allen i temtant ! »« Heyya tenmalad ad teqqend allen i temtant ! »« Heyya tenmalad ad teqqend allen i temtant ! »

----« Hat sule« Hat sule« Hat sule« Hat suleγγγγ ddre ddre ddre ddreγγγγ . » . » . » . »

----« S mi« S mi« S mi« S mi ? »? »? »? »

----« S usidd nna ufiγ g uγbalu n wallen« S usidd nna ufiγ g uγbalu n wallen« S usidd nna ufiγ g uγbalu n wallen« S usidd nna ufiγ g uγbalu n wallen----nnem»nnem»nnem»nnem»

----« Ax« Ax« Ax« Axes ur trid ad ies ur trid ad ies ur trid ad ies ur trid ad i----tinid trid ad tagemtinid trid ad tagemtinid trid ad tagemtinid trid ad tagem----d asidd zi wallend asidd zi wallend asidd zi wallend asidd zi wallen----inu. »inu. »inu. »inu. »

----« Ur ta zmireγ ad t« Ur ta zmireγ ad t« Ur ta zmireγ ad t« Ur ta zmireγ ad t----agmeγ. »agmeγ. »agmeγ. »agmeγ. »

----« Imax« Imax« Imax« Imax ? »? »? »? »

----« Taγi tasa nwad zelγen imazazen n usidd« Taγi tasa nwad zelγen imazazen n usidd« Taγi tasa nwad zelγen imazazen n usidd« Taγi tasa nwad zelγen imazazen n usidd----nnem s wallennnem s wallennnem s wallennnem s wallen----inu aha zrint anelliinu aha zrint anelliinu aha zrint anelliinu aha zrint anelli----nu ar icrubbuc g nu ar icrubbuc g nu ar icrubbuc g nu ar icrubbuc g

tallest amm ugetallest amm ugetallest amm ugetallest amm ugeḍiḍ issaran ḍiḍ issaran ḍiḍ issaran ḍiḍ issaran γif yan usttif g tfergact nna γif yan usttif g tfergact nna γif yan usttif g tfergact nna γif yan usttif g tfergact nna yaγ . »yaγ . »yaγ . »yaγ . »

----« Iwa agem« Iwa agem« Iwa agem« Iwa agem----d asidd s tidud asidd s tidud asidd s tidud asidd s tiduḥalḥalḥalḥal----nnec. »nnec. »nnec. »nnec. »

----« Max is da ittukmas usidd« Max is da ittukmas usidd« Max is da ittukmas usidd« Max is da ittukmas usidd ? »? »? »? »

Amawal (lexique): Zutef: Découvrir ; Tabaynut: Trésor ; Asttif: Issue ; Tafergact: Cage

Page 40: Asirem Amazigh N°2  Bulletin des Etudiants Berbèristes de Tamesna (Rabat)

----« Mec ur« Mec ur« Mec ur« Mec ur tlid allen s ttagem tlid allen s ttagem tlid allen s ttagem tlid allen s ttagem----d ssmer s ifassend ssmer s ifassend ssmer s ifassend ssmer s ifassen----nnec. »nnec. »nnec. »nnec. »

----« Mer illi ma mi sufern adyali« Mer illi ma mi sufern adyali« Mer illi ma mi sufern adyali« Mer illi ma mi sufern adyali ssemmctiγ ssemmctiγ ssemmctiγ ssemmctiγ----ten. »ten. »ten. »ten. »

----« Arem iγaliwen« Arem iγaliwen« Arem iγaliwen« Arem iγaliwen----nnec. »nnec. »nnec. »nnec. »

----« Ur γuri xas asskaren« Ur γuri xas asskaren« Ur γuri xas asskaren« Ur γuri xas asskaren----inu igan amm ibackaren . »inu igan amm ibackaren . »inu igan amm ibackaren . »inu igan amm ibackaren . »

----« Tezzeγzif« Tezzeγzif« Tezzeγzif« Tezzeγzif----ten iddeγ tannayed taγzi n ibackaren ten iddeγ tannayed taγzi n ibackaren ten iddeγ tannayed taγzi n ibackaren ten iddeγ tannayed taγzi n ibackaren γγγγur umudar aur umudar aur umudar aur umudar aḥerḍan . »ḥerḍan . »ḥerḍan . »ḥerḍan . »

----« Ar « Ar « Ar « Ar ttttteteteteγγγγzifen iddezifen iddezifen iddezifen iddeγγγγ myare myare myare myareγγγγ ad xbceγ acal . » ad xbceγ acal . » ad xbceγ acal . » ad xbceγ acal . »

----« Ddu s « Ddu s « Ddu s « Ddu s γγγγur waylalen aha tezzerd ibezzireur waylalen aha tezzerd ibezzireur waylalen aha tezzerd ibezzireur waylalen aha tezzerd ibezzirennnn----nnsen marad tilid ifernnsen marad tilid ifernnsen marad tilid ifernnsen marad tilid ifer----nnsen ma s tnnsen ma s tnnsen ma s tnnsen ma s tttttaylaled aylaled aylaled aylaled ḥḥḥḥma ad ma ad ma ad ma ad telcemed tudert n ijjetelcemed tudert n ijjetelcemed tudert n ijjetelcemed tudert n ijjeyal nna g lliγ. »yal nna g lliγ. »yal nna g lliγ. »yal nna g lliγ. »

----« Ur tettired xas ayenna izuleln. »« Ur tettired xas ayenna izuleln. »« Ur tettired xas ayenna izuleln. »« Ur tettired xas ayenna izuleln. »

----« Unna« Unna« Unna« Unna itteggan ib itteggan ib itteggan ib itteggan ibḍḍḍḍ ger uzulal d umelfus hat ur issin tizzulya n tudert . » ger uzulal d umelfus hat ur issin tizzulya n tudert . » ger uzulal d umelfus hat ur issin tizzulya n tudert . » ger uzulal d umelfus hat ur issin tizzulya n tudert . »

----« Ad ggafi« Ad ggafi« Ad ggafi« Ad ggafiγγγγ ur as ur as ur as ur as----γγγγiiiiγγγγ , ad tajjuyd ur trid . , ad tajjuyd ur trid . , ad tajjuyd ur trid . , ad tajjuyd ur trid . Nec beddiγ di . Ur yad zmireγ ad semmmectiy idasilen Nec beddiγ di . Ur yad zmireγ ad semmmectiy idasilen Nec beddiγ di . Ur yad zmireγ ad semmmectiy idasilen Nec beddiγ di . Ur yad zmireγ ad semmmectiy idasilen----inu . inu . inu . inu . Mer idd i ilesMer idd i ilesMer idd i ilesMer idd i iles----inu innainu innainu innainu innaṛzmen zi umawas ur nniṛzmen zi umawas ur nniṛzmen zi umawas ur nniṛzmen zi umawas ur nniγ ad amγ ad amγ ad amγ ad am----sawaleγ . Cem tellid g ujagal , nec g uzadar sawaleγ . Cem tellid g ujagal , nec g uzadar sawaleγ . Cem tellid g ujagal , nec g uzadar sawaleγ . Cem tellid g ujagal , nec g uzadar .Cem tgid taγbalut n usidd , nec giγ tuttilt n tallest , cem tgid agabib n ufulkey , nec ur giγ xa.Cem tgid taγbalut n usidd , nec giγ tuttilt n tallest , cem tgid agabib n ufulkey , nec ur giγ xa.Cem tgid taγbalut n usidd , nec giγ tuttilt n tallest , cem tgid agabib n ufulkey , nec ur giγ xa.Cem tgid taγbalut n usidd , nec giγ tuttilt n tallest , cem tgid agabib n ufulkey , nec ur giγ xas yan s yan s yan s yan uderfal ilsan aderbal , Mayd aγuderfal ilsan aderbal , Mayd aγuderfal ilsan aderbal , Mayd aγuderfal ilsan aderbal , Mayd aγ----ittesmunen ? Ur sar tman tibert d wadda .Allenittesmunen ? Ur sar tman tibert d wadda .Allenittesmunen ? Ur sar tman tibert d wadda .Allenittesmunen ? Ur sar tman tibert d wadda .Allen----nnem gant izuraz n nnem gant izuraz n nnem gant izuraz n nnem gant izuraz n iiiizzzzenenenenẓaren n tudert , nec ur giẓaren n tudert , nec ur giẓaren n tudert , nec ur giẓaren n tudert , nec ur giγ xas udem n tmetant . Tudert d tmetant gan izwawaγ xas udem n tmetant . Tudert d tmetant gan izwawaγ xas udem n tmetant . Tudert d tmetant gan izwawaγ xas udem n tmetant . Tudert d tmetant gan izwawaḍen imesḍen imesḍen imesḍen imesaaaadaγen daγen daγen daγen .Ur giγ xas inejdi amezxax ittiγilen is yufa asidd n tud.Ur giγ xas inejdi amezxax ittiγilen is yufa asidd n tud.Ur giγ xas inejdi amezxax ittiγilen is yufa asidd n tud.Ur giγ xas inejdi amezxax ittiγilen is yufa asidd n tudert , is asert , is asert , is asert , is as----yalfus ad ikmes ayalfus ad ikmes ayalfus ad ikmes ayalfus ad ikmes azzzzenenenenẓẓẓẓarararar----nnesnnesnnesnnes. Giγ . Giγ . Giγ . Giγ inejdi ijinejdi ijinejdi ijinejdi ijeeeemmmmḍen tawengimtḍen tawengimtḍen tawengimtḍen tawengimt----nnes ger umelfus d uzulal .Giγ amezxax innes ger umelfus d uzulal .Giγ amezxax innes ger umelfus d uzulal .Giγ amezxax innes ger umelfus d uzulal .Giγ amezxax iẓẓuẓin anelliẓẓuẓin anelliẓẓuẓin anelliẓẓuẓin anelli----nnes s nnes s nnes s nnes s iseqsiten . Uiseqsiten . Uiseqsiten . Uiseqsiten . Ur r r r giγ xas aderγal n wul d ubukagiγ xas aderγal n wul d ubukagiγ xas aderγal n wul d ubukagiγ xas aderγal n wul d ubukaḍ n ugeẓden . »ḍ n ugeẓden . »ḍ n ugeẓden . »ḍ n ugeẓden . »

----« Is ya« Is ya« Is ya« Is yaẓ unelliẓ unelliẓ unelliẓ unelli----nnec ad igbu taqeccannec ad igbu taqeccannec ad igbu taqeccannec ad igbu taqecca----nnec ?! »nnec ?! »nnec ?! »nnec ?! »

----« Merday ibb« Merday ibb« Merday ibb« Merday ibbḍeyḍeyḍeyḍey , merday tga tqecca , merday tga tqecca , merday tga tqecca , merday tga tqecca----iiiinu iqecfa . »nu iqecfa . »nu iqecfa . »nu iqecfa . »

----« Tellid g udasis n tudert , ur ac« Tellid g udasis n tudert , ur ac« Tellid g udasis n tudert , ur ac« Tellid g udasis n tudert , ur ac----iqqimi xas ad tiqqimi xas ad tiqqimi xas ad tiqqimi xas ad tḥurfed s temtant . Tametḥurfed s temtant . Tametḥurfed s temtant . Tametḥurfed s temtant . Tametttttant ayd igen tararit i ant ayd igen tararit i ant ayd igen tararit i ant ayd igen tararit i useqsiuseqsiuseqsiuseqsi----nnec . »nnec . »nnec . »nnec . »

----« G itsen ilexta ar temmseqsaγ d uge« G itsen ilexta ar temmseqsaγ d uge« G itsen ilexta ar temmseqsaγ d uge« G itsen ilexta ar temmseqsaγ d ugeẓdenẓdenẓdenẓden----inu ar ttiniγ : « Is ddreγ mid Uhu ? . »inu ar ttiniγ : « Is ddreγ mid Uhu ? . »inu ar ttiniγ : « Is ddreγ mid Uhu ? . »inu ar ttiniγ : « Is ddreγ mid Uhu ? . »

----« Id tufid tararit i « Id tufid tararit i « Id tufid tararit i « Id tufid tararit i useqsiuseqsiuseqsiuseqsi----ddeγ ? »ddeγ ? »ddeγ ? »ddeγ ? »

----« Ur ta t« Ur ta t« Ur ta t« Ur ta t----ufiufiufiufiγγγγ alliy alliy alliy alliy----γγγγalealealealeγγγγ is ur gi is ur gi is ur gi is ur giγγγγ xas amettin imu xas amettin imu xas amettin imu xas amettin imuẓen aha ar issara ad yaf ansaẓen aha ar issara ad yaf ansaẓen aha ar issara ad yaf ansaẓen aha ar issara ad yaf ansa----nnes ammas n nnes ammas n nnes ammas n nnes ammas n imeddern . »imeddern . »imeddern . »imeddern . »

----« Han cey me« Han cey me« Han cey me« Han cey meḥḥra yan waẓey zi tararit . »ḥḥra yan waẓey zi tararit . »ḥḥra yan waẓey zi tararit . »ḥḥra yan waẓey zi tararit . »

----« S mi« S mi« S mi« S mi ? »? »? »? »

----« S usidd nna tudsid . »« S usidd nna tudsid . »« S usidd nna tudsid . »« S usidd nna tudsid . »

----« Asidd« Asidd« Asidd« Asidd----nnemnnemnnemnnem ? »? »? »? »

----« Yah , asidd« Yah , asidd« Yah , asidd« Yah , asidd----inu isqerqacen tinu isqerqacen tinu isqerqacen tinu isqerqacen tiiiiṭṭawinṭṭawinṭṭawinṭṭawin----nnec , anefnnec , anefnnec , anefnnec , anef----tent s uhraw . »tent s uhraw . »tent s uhraw . »tent s uhraw . »

----« Hat ur gi« Hat ur gi« Hat ur gi« Hat ur giγγγγ xas ader xas ader xas ader xas aderγγγγal . »al . »al . »al . »

----« N wul d twengimt .Hat anelli« N wul d twengimt .Hat anelli« N wul d twengimt .Hat anelli« N wul d twengimt .Hat anelli----nnec ayd ur izmiren ad irmes asiddnnec ayd ur izmiren ad irmes asiddnnec ayd ur izmiren ad irmes asiddnnec ayd ur izmiren ad irmes asidd----inu , ayennaγ asinu , ayennaγ asinu , ayennaγ asinu , ayennaγ as----iqqen tinibba iqqen tinibba iqqen tinibba iqqen tinibba ––––nnes , anellinnes , anellinnes , anellinnes , anelli----nnec imyar tallest n tqecca imci nna imyar wattannec imyar tallest n tqecca imci nna imyar wattannec imyar tallest n tqecca imci nna imyar wattannec imyar tallest n tqecca imci nna imyar watta----nnec tallest n isemnnec tallest n isemnnec tallest n isemnnec tallest n isemḍel , amḍel , amḍel , amḍel , amm cey yuf m cey yuf m cey yuf m cey yuf ad ur yuγul s iγenfer nna ikka. »ad ur yuγul s iγenfer nna ikka. »ad ur yuγul s iγenfer nna ikka. »ad ur yuγul s iγenfer nna ikka. »

Amawal (lexique): Amelfus: Aplati ; Tizzulya: Valeur ; Zutef: Découvrir ; Izuraz: Sources ; Amezxax: Itinérant (SDF) ; Age/,en: Intuition ; Adasis: Limite ; Ilexta: Moments ; Ipenfer: Grotte ; Ttin,ar: Reculer ; Abanbak: Ténébreux ; Azuren: Enéregie ; Izri (azra): Passé

40

Page 41: Asirem Amazigh N°2  Bulletin des Etudiants Berbèristes de Tamesna (Rabat)

41

----« Unna iff« Unna iff« Unna iff« Unna iffγγγγen acal ad yuen acal ad yuen acal ad yuen acal ad yuγγγγul s wacal , yuf is iwerriγ s uγbalu aγul s wacal , yuf is iwerriγ s uγbalu aγul s wacal , yuf is iwerriγ s uγbalu aγul s wacal , yuf is iwerriγ s uγbalu aγ----ismanen akw . »ismanen akw . »ismanen akw . »ismanen akw . »

----« Ttin« Ttin« Ttin« Ttinḍarḍarḍarḍar ! »! »! »! »

----« Ur zmire« Ur zmire« Ur zmire« Ur zmireγγγγ ad sxerfce ad sxerfce ad sxerfce ad sxerfceγγγγ i i i iḍarenḍarenḍarenḍaren----inu . »inu . »inu . »inu . »

----« S mi« S mi« S mi« S mi ? »? »? »? »

----« Asidd« Asidd« Asidd« Asidd----nnem isnnem isnnem isnnem isγγγγarararar----i . »i . »i . »i . »

----« Imax alley da« Imax alley da« Imax alley da« Imax alley da tesmmectayed iles tesmmectayed iles tesmmectayed iles tesmmectayed iles----nnecnnecnnecnnec ? »? »? »? »

----« Idde« Idde« Idde« Iddeγγγγ ur ur ur ur ǧǧin iǧǧin iǧǧin iǧǧin iγγγγar .Netta ayd igan askwar .Netta ayd igan askwar .Netta ayd igan askwar .Netta ayd igan askwtey n uzreg n tuderttey n uzreg n tuderttey n uzreg n tuderttey n uzreg n tudert----inu . »inu . »inu . »inu . »

----« Ur yad ssin« Ur yad ssin« Ur yad ssin« Ur yad ssinγγγγ is tedderd neγ temtend ? » is tedderd neγ temtend ? » is tedderd neγ temtend ? » is tedderd neγ temtend ? »

----« Ar ttejgugule« Ar ttejgugule« Ar ttejgugule« Ar ttejguguleγγγγ ger tudert d tmetant . Tudert tga aseqsi idd tamet ger tudert d tmetant . Tudert tga aseqsi idd tamet ger tudert d tmetant . Tudert tga aseqsi idd tamet ger tudert d tmetant . Tudert tga aseqsi idd tametttttant tga tararit .Gerant tga tararit .Gerant tga tararit .Gerant tga tararit .Ger----asen ur giγ asen ur giγ asen ur giγ asen ur giγ xas inejdi xas inejdi xas inejdi xas inejdi yusin anezwum n ubrid abnabak mi ssuddant itsent tγemrinyusin anezwum n ubrid abnabak mi ssuddant itsent tγemrinyusin anezwum n ubrid abnabak mi ssuddant itsent tγemrinyusin anezwum n ubrid abnabak mi ssuddant itsent tγemrin----nnes s twargit d usirem . »nnes s twargit d usirem . »nnes s twargit d usirem . »nnes s twargit d usirem . »

----« Is tsuled ur teffi« Is tsuled ur teffi« Is tsuled ur teffi« Is tsuled ur teffiγγγγd tawargit amm ucencaw ur iffiγen icelmi n teglayt ?! »d tawargit amm ucencaw ur iffiγen icelmi n teglayt ?! »d tawargit amm ucencaw ur iffiγen icelmi n teglayt ?! »d tawargit amm ucencaw ur iffiγen icelmi n teglayt ?! »

----« Zi mayd ur« Zi mayd ur« Zi mayd ur« Zi mayd ur ta ufita ufita ufita ufiγγγγ ad anfeγ allen ad anfeγ allen ad anfeγ allen ad anfeγ allen----inu i usiddinu i usiddinu i usiddinu i usidd----nnem . »nnem . »nnem . »nnem . »

----« Iwa ma s teqqeld ad tanfed all« Iwa ma s teqqeld ad tanfed all« Iwa ma s teqqeld ad tanfed all« Iwa ma s teqqeld ad tanfed allen ?! »en ?! »en ?! »en ?! »

----« Ksude« Ksude« Ksude« Ksudeγγγγ ad zlu ad zlu ad zlu ad zluγγγγ asidd asidd asidd asidd----inu idrusen nna kkiγ myaraγ . »inu idrusen nna kkiγ myaraγ . »inu idrusen nna kkiγ myaraγ . »inu idrusen nna kkiγ myaraγ . »

----« ini ukan tenyam« ini ukan tenyam« ini ukan tenyam« ini ukan tenyama tqeccaa tqeccaa tqeccaa tqecca----nnec tga wan tfergact innec tga wan tfergact innec tga wan tfergact innec tga wan tfergact i waylal illan amm waylal illan amm waylal illan amm waylal illan ammaaaassss----nnes . »nnes . »nnes . »nnes . »

----« Yuser tiggurg ».« Yuser tiggurg ».« Yuser tiggurg ».« Yuser tiggurg ».

----« Is trid ad i« Is trid ad i« Is trid ad i« Is trid ad i----titititinnnnid is ur tgid xas ismeg ? » id is ur tgid xas ismeg ? » id is ur tgid xas ismeg ? » id is ur tgid xas ismeg ? »

----« Ismeg n tudert issaran « Ismeg n tudert issaran « Ismeg n tudert issaran « Ismeg n tudert issaran γγγγefefefef temtant maratemtant maratemtant maratemtant marad ttd ttd ttd tt----iiii----tessedref . »tessedref . »tessedref . »tessedref . »

----« Iwa ttin« Iwa ttin« Iwa ttin« Iwa ttinḍar ad tafed asanf ittawin s iḍar ad tafed asanf ittawin s iḍar ad tafed asanf ittawin s iḍar ad tafed asanf ittawin s iγγγγenfer . »enfer . »enfer . »enfer . »

----« Hat nni« Hat nni« Hat nni« Hat nniγγγγ----am isam isam isam isγγγγarararar----i usiddi usiddi usiddi usidd----nnem . »nnem . »nnem . »nnem . »

----«Iwa anef allen«Iwa anef allen«Iwa anef allen«Iwa anef allen----nnec, marad tessad taqeccannec, marad tessad taqeccannec, marad tessad taqeccannec, marad tessad taqecca----nnec, nnec, nnec, nnec, aha immectey unelliaha immectey unelliaha immectey unelliaha immectey unelli----nnec s isqsiten d trariwin d nnec s isqsiten d trariwin d nnec s isqsiten d trariwin d nnec s isqsiten d trariwin d useniγes d useniγes d useniγes d useniγes d usγilel ; usγilel ; usγilel ; usγilel ; farad ig ilesfarad ig ilesfarad ig ilesfarad ig iles----nnec aseknnec aseknnec aseknnec asektetetetey n unelliy n unelliy n unelliy n unelli----nnecnnecnnecnnec,,,, taf ad tezza taf ad tezza taf ad tezza taf ad tezzaḍ tiram n tudert ḍ tiram n tudert ḍ tiram n tudert ḍ tiram n tudert i umekkasui umekkasui umekkasui umekkasu----nnec.nnec.nnec.nnec.»»»»

----« Ur yad ssine« Ur yad ssine« Ur yad ssine« Ur yad ssineγγγγ is li is li is li is liγγγγ tarwa tarwa tarwa tarwa----nu mid uhu . »nu mid uhu . »nu mid uhu . »nu mid uhu . »

----« hat ku a« hat ku a« hat ku a« hat ku aḥerjid isawalen s ilesḥerjid isawalen s ilesḥerjid isawalen s ilesḥerjid isawalen s iles----nnec iga arrawnnec iga arrawnnec iga arrawnnec iga arraw----nnec . »nnec . »nnec . »nnec . »

----« Heyya awd kem tgid tarbat« Heyya awd kem tgid tarbat« Heyya awd kem tgid tarbat« Heyya awd kem tgid tarbat----inuinuinuinu ? »? »? »? »

----« Mec trid ad teb« Mec trid ad teb« Mec trid ad teb« Mec trid ad tebḍud d tudert n uzadar ,iḍud d tudert n uzadar ,iḍud d tudert n uzadar ,iḍud d tudert n uzadar ,iγ trid ad γ trid ad γ trid ad γ trid ad teggafid s ujagal nna g dderγ . »teggafid s ujagal nna g dderγ . »teggafid s ujagal nna g dderγ . »teggafid s ujagal nna g dderγ . »

----« Hat ur ufi« Hat ur ufi« Hat ur ufi« Hat ur ufiγγγγ ttiskaliyya isselcam s tibert . » ttiskaliyya isselcam s tibert . » ttiskaliyya isselcam s tibert . » ttiskaliyya isselcam s tibert . »

----« Ddu zzer igezziren n ifrawen n waylalen taf ad tafed tiggurg igan azuren n tudert . Ddu ssenser « Ddu zzer igezziren n ifrawen n waylalen taf ad tafed tiggurg igan azuren n tudert . Ddu ssenser « Ddu zzer igezziren n ifrawen n waylalen taf ad tafed tiggurg igan azuren n tudert . Ddu ssenser « Ddu zzer igezziren n ifrawen n waylalen taf ad tafed tiggurg igan azuren n tudert . Ddu ssenser aderbaladerbaladerbaladerbal---- nnec hat ur igi xas aγudwu issectin s temtant , irγud nnec hat ur igi xas aγudwu issectin s temtant , irγud nnec hat ur igi xas aγudwu issectin s temtant , irγud nnec hat ur igi xas aγudwu issectin s temtant , irγud----ac ucaman ac ucaman ac ucaman ac ucaman alley tmualley tmualley tmualley tmuẓd , ḥurf s dat , ẓd , ḥurf s dat , ẓd , ḥurf s dat , ẓd , ḥurf s dat , nzeγ asiddnzeγ asiddnzeγ asiddnzeγ asidd----inu s walleninu s walleninu s walleninu s wallen----nnecnnecnnecnnec.... RRRRẓẓẓẓem i unelliem i unelliem i unelliem i unelli----nnec ad innnec ad innnec ad innnec ad inḍew iwetta n uzra .Aḍew iwetta n uzra .Aḍew iwetta n uzra .Aḍew iwetta n uzra .Ağğ asiddğğ asiddğğ asiddğğ asidd----inu ad ikcem s inu ad ikcem s inu ad ikcem s inu ad ikcem s uuuububububuḍ n wattaḍ n wattaḍ n wattaḍ n watta----nnec . »nnec . »nnec . »nnec . »

Page 42: Asirem Amazigh N°2  Bulletin des Etudiants Berbèristes de Tamesna (Rabat)

ADIWENNIADIWENNIADIWENNIADIWENNI

AAAADIWENNI D UNA?UR DIWENNI D UNA?UR DIWENNI D UNA?UR DIWENNI D UNA?UR :EMMU KAMUS:EMMU KAMUS:EMMU KAMUS:EMMU KAMUS

. ASIREM AMAZIPASIREM AMAZIPASIREM AMAZIPASIREM AMAZIP% % % % Ma s tapul ¶times· a :emmu g tmazipt @ Snil-ap-d ina/uren n tarabbut#

:emmu KAMUS:emmu KAMUS:emmu KAMUS:emmu KAMUS%%%% Times ¶timessi· nep afa ¶ifiw·# Iggut unamek i ¶times· ad ig ibaw nep amdag# Ina/uren itturaren didi ur gin Imazipen maka issusem-asen u/awan d imenpi pef tlelli#

G winna d-iggran g tve,ma tella Iñi d Juhan# Wid gan ina/uren itturaren g trubba ya,en# Ta.fi pur Times ag tella$ acku tla Times tasureft n tenflit awd s u/awan#

A#SA#SA#SA#S% % % % Amek izrey wufup n itwel-nnun amezwaru@ Mayed msent tmurkisin tufam @

::::#K#K#K#K%%%% Itwil amezwaru iga-t win UFRAG g 2001$ yuwi-d 4 n tezlatin$ tisfifin g Merruk akw d Ddzayer# d itwilen Uruˆˆa i udellel# Yuwi-d itwel amezwaru pef tpermatin d udrar# G uyenna igan iwaliwen$ tedda s iseggwasen n 80 pifsen nekk d umeddakwl n tem/i-inu Oumar DERWIC#

Nessafep-d g useggwas n 2005 Tiwizi$ itwil-nnep amaddu$ g tella 11 n tezlit narir s tmazipt d tefransist# Inza umaynu-nnep g mayed igen adpar g uma,al^ g Lalmaney d Fransa##atg Inza g mennaw n t;una n uznezi n itwilen amm Fnak g Bruksil$ Saks akw d wiyya,

:emmu KAMUS$ inilbi n u/awan amazip atrar di An/ul ugmi, g Merruk$ iga amesdinan ig amekla# Axatar n tarabbut Times$ ittusmentlen g tmurt n Beljika aseggwas n 1992$ iga amedyaz ig imezzli nep amarir# Nemnalat g unebdu n 2960 g Tizi n Imnayen$ issisem-ap amm imsefliden akw nn-imsegrawen imi n Umizar g ubarraz tesdus Tmesmunt Tamettit Tadelsant Tilelli# Af ad isinen imepriyen d tmepriyin-nnep ugar pef una/ur-a igzin aparas-nnes min adida d waqqur nga-awen-d ides adiwenni-a# Asmel unvib n tse,ma% http://times.telenet.be/ Ami,an n tse,ma g usmel maysíis http://www.myspace.com/hmmu_times

42

Page 43: Asirem Amazigh N°2  Bulletin des Etudiants Berbèristes de Tamesna (Rabat)

43

A#SA#SA#SA#S% % % % Matta isentilen pef ittirir una/ur :emmu d tarabbut-nnes@

:#K:#K:#K:#K%%%% Da d-nettawey g tezlatin ayenna s ittakey umdan s umata ad ig tayri$ lmut$ ar/ag akw d ta.fi

Tasga ya,en amezruy d tsertit i Imazipen g tezlit AZREF AMIRAN naru g 95 n nernu-as g useggas 2003 kra n iwaliwen tedweld s udem tga g itwil#

A#SA#SA#SA#S% % % % Tekkam-d tiyiriwin-a Tizi n Imnayenn# Imek izrey uyennap@

:#K:#K:#K:#K% % % % Temnal tasa d winna turu, ikkat umuyd i/il$ issusem-i mayd igen ana/ur ikkan afella n usayes# Maka $nekk$ ayenna fukkap ipil amezwaru af ad na== adpar i ina/uren ya,en gulan-i-d seg uyeffas d uzelma, imazanen n temsulta d “DST” n Tizi n Imanayen ucku ilaq ad i-yiziren# Mgal-asen nnip-asen ar d-nfukku tazzilt n umuyd#

A#SA#SA#SA#S% % % % Mass :emmu da ikkat tadinant$ isu, tabja$ issker unnupen# Siwel-ap imik pef unrar n wunnup@ (G tesga% yat tfelwit issunep mass :emmu g iseggwas n 80)

:#K:#K:#K:#K% % % % Pur-i tinnipt da tessiwid tikti s ti/ri# Imussa-nnep u==an-d g mayed igen ansa g Tmazpa unnupen akw d ikebaben d nufa ass-a# Nekwni ilaq ad nefk azal i tirra-nnep akw d uyenna yakkan azal nep tudert i tdelsa n idles amazip#

A#SA#SA#SA#S% % % % Asag nenna :emmu da nettini ana/ur Maka wahli n medden ur ssinen is illa awed :emmu amepnas amasay g tmesmunt n Ufafa@

:#K:#K:#K:#K% % % % Hat ssnen dpi! Af ad ak-inip ka pef ufafa .fur assap-a ad diges tafem kan inepmisen d imussuten

ttegg Tmesmunt Afafa#

A#SA#SA#SA#S% % % % Da issusum upref amazip a/awan aqbur# Ur da teswengimem ad as-d-tesnilem ka g tnila-agi@

:#K:#K:#K:#K% % % % G tezlatin sskarep ad ig anya amaynu nep amenzu illa diges aha wa,u n u/awan amensay pas ilaq i umessfeld ad irar tame//upt yisin anyaten# Amdiya$ Ime..awen uhu anya-nnes idda-d seg unya n baybi

akw d unya n le;dert mi nettini “titi n umuh” maka ittufka-asen udem ya,en s uzday#

A#SA#SA#SA#S% % % % Ur da tessujadem i uklas n ka n itwil @

:#K:#K:#K:#K% % % % Ku ana/ur da itteqqel ad d-issufep ka$ maka nekwni nla tawuri g umaynu ad teg tawuri yugren tenna ittugan i yitwil Tiwizi# Qad teg twuri-nnep tamaynut tafrarit$ tili amerkid# Ayenna ur iwhinen!

A#SA#SA#SA#S% % % % Yan wawal i ina/uren imazipen n Merruk lumen i win Un/ul ugmi,@

:#K:#K:#K:#K% % % % G tudert s umata$ asag ur illi uzpan ur illi mayed ittini ka# Asag tezpend ka ilaq ad as-tinid ayenna ur k-issusimen d uyenna t-igan# Ayenna i-yessusmen^ llan ina/uren akud-a maci amm seg lli# Mayed

Page 44: Asirem Amazigh N°2  Bulletin des Etudiants Berbèristes de Tamesna (Rabat)

illan illa ka Akud ad ap-d-irrar i tutra-a# Ddut s dat uddur d uzal ur da nezzan! Ur igi uzar takerza g umalu#

A#SA#SA#SA#S% % % % Awal ameggaru @

:#K:#K:#K:#K% % % % Unna d-ifafan ilaq-as ad yaki

Wenna d-yukin ilaq ad ifafa

Rtip tamunt d idun !

Tanemmirt i ASIREM AMAZIGH

Tiwizi, itwel amazwrau n trabbut Times.

ISUMMREN ISMATTER% ASAFAR LIHIISUMMREN ISMATTER% ASAFAR LIHIISUMMREN ISMATTER% ASAFAR LIHIISUMMREN ISMATTER% ASAFAR LIHI

ADLISADLISADLISADLIS

TAWUSI TAMUSANT TIGIRA N TAWUSI TAMUSANT TIGIRA N TAWUSI TAMUSANT TIGIRA N TAWUSI TAMUSANT TIGIRA N

IWUNAK AKKEN ITTUMHARASENIWUNAK AKKEN ITTUMHARASENIWUNAK AKKEN ITTUMHARASENIWUNAK AKKEN ITTUMHARASEN Semmus mraw n iseggwasen Semmus mraw n iseggwasen Semmus mraw n iseggwasen Semmus mraw n iseggwasen ḍart ḍart ḍart ḍart wufuwufuwufuwufuγγγγ n imhersanen ibe n imhersanen ibe n imhersanen ibe n imhersanen ibeṛṛaniyen , ṛṛaniyen , ṛṛaniyen , ṛṛaniyen , timura ikka utimura ikka utimura ikka utimura ikka uṛumey sulent g waddadṛumey sulent g waddadṛumey sulent g waddadṛumey sulent g waddad----nnsent amazdar , annsent amazdar , annsent amazdar , annsent amazdar , aẓar n tmukristẓar n tmukristẓar n tmukristẓar n tmukrist----agi agi agi agi ur tur tur tur t----igigigigi adhac n yinebai adhac n yinebai adhac n yinebai adhac n yinebaḍen n iwunakḍen n iwunakḍen n iwunakḍen n iwunak----a , a , a , a , maka illa di iwunak nna dmaka illa di iwunak nna dmaka illa di iwunak nna dmaka illa di iwunak nna d----ilulan ilulan ilulan ilulan ḍart ḍart ḍart ḍart wufuγ n inekcamen .wufuγ n inekcamen .wufuγ n inekcamen .wufuγ n inekcamen . Amaru amaziγ FerAmaru amaziγ FerAmaru amaziγ FerAmaru amaziγ Fer;at MEHENNI d at MEHENNI d at MEHENNI d at MEHENNI d uselway n Umussu i Timanit n uselway n Umussu i Timanit n uselway n Umussu i Timanit n uselway n Umussu i Timanit n Leqbayel mi qqaren s ugzal (MAK) , Leqbayel mi qqaren s ugzal (MAK) , Leqbayel mi qqaren s ugzal (MAK) , Leqbayel mi qqaren s ugzal (MAK) , issafeissafeissafeissafeγγγγ----d adlisd adlisd adlisd adlis----nnes wis sin s uzwel «nnes wis sin s uzwel «nnes wis sin s uzwel «nnes wis sin s uzwel « le le le le siècle identisiècle identisiècle identisiècle identitaire taire taire taire –––– la fin des Etats post la fin des Etats post la fin des Etats post la fin des Etats post----coloniaux coloniaux coloniaux coloniaux » » » » g isawel γef tmukrist n g isawel γef tmukrist n g isawel γef tmukrist n g isawel γef tmukrist n iwunak imaynuten diwunak imaynuten diwunak imaynuten diwunak imaynuten d----yulin lligyulin lligyulin lligyulin llig---- ffγen ffγen ffγen ffγen inekcamen timurainekcamen timurainekcamen timurainekcamen timura----nnsen d uγref nna nnsen d uγref nna nnsen d uγref nna nnsen d uγref nna iggumman tasertit n iwunakiggumman tasertit n iwunakiggumman tasertit n iwunakiggumman tasertit n iwunak----a.a.a.a. ImegguraImegguraImegguraImeggura––––ddeγ nna iseksiwen g iddeγ nna iseksiwen g iddeγ nna iseksiwen g iddeγ nna iseksiwen g iγγγγerfanerfanerfanerfan----nnes s yan useksaw n usselku , day awd nnes s yan useksaw n usselku , day awd nnes s yan useksaw n usselku , day awd nnes s yan useksaw n usselku , day awd aaaaγγγγrrrref da ittief da ittief da ittief da ittiẓir diges anekcam amaynu ẓir diges anekcam amaynu ẓir diges anekcam amaynu ẓir diges anekcam amaynu asasasas----ikksen izerfan n ufgan . G tagrayt ikksen izerfan n ufgan . G tagrayt ikksen izerfan n ufgan . G tagrayt ikksen izerfan n ufgan . G tagrayt inna ddag ira uγref azarug ur ilaq ad tinna ddag ira uγref azarug ur ilaq ad tinna ddag ira uγref azarug ur ilaq ad tinna ddag ira uγref azarug ur ilaq ad t----nerrez .nerrez .nerrez .nerrez .

Amawal ( lexique) : Awanek : Etat ; Aẓar : Racine ; Amaru : Ecrivain ; Imhersanen : Colonialistes ; Tagrayt : Conclusion ; Azarug : Indépendance .

44

Page 45: Asirem Amazigh N°2  Bulletin des Etudiants Berbèristes de Tamesna (Rabat)

45

ASEFRUASEFRUASEFRUASEFRU

TIPRITIPRITIPRITIPRI----IWIWIWIW

Seg ugensu n tmura-a g d-ttalin yiman Kerfep$ gluglent wallen-inu s im..awen i;man# Ur ufip mami qqisep$ ad i-yeg ipwer,an$

Ad nessiff tipawsiwin ap-dlan g igudiyen n yi,an# Rtip-am izri-nnep n imnayen d igeldanen !

Rtun-am ifassen iberkanen tanekruft n imu,an# Ad tged aprum n igunun ``an imawen n icentan# Nnip usin anezgum tta urta d-lulan ass-a ami ran# Ig ur tleqqwifed agru i;fan$ tagg-kem-id tfipra mm

iswan$ Meqqar yad tulid sakkan-kem amezruy irkan#

Mani-kwen@ Nekrat a widda izwaren ! Fafa-yat mec digun kkurke,en ka n idammen irpan

Xef tmentilt ad nessudu s igenwan issaddan ! Yuda n txendallast ! yuda n mayd ap-ire//an !

Abrid-nnep s ifuras is;an# Asirem xef mmuten imezwura ula t-inn-gulan# Afus g ufus a nelkem ta,fi n tudert idettan#

TamenditTamenditTamenditTamendit FA>FA>FA>FA>NNNNIIII Imetpren 2960Imetpren 2960Imetpren 2960Imetpren 2960

Amawal (lexique)Amawal (lexique)Amawal (lexique)Amawal (lexique): TpriTpriTpriTpri: Cri ; AgensuAgensuAgensuAgensu: Intérieur ; KrefKrefKrefKref: Attacher ; GlugelGlugelGlugelGlugel: Stagner ; QqisQqisQqisQqis: Raconter ; IzriIzriIzriIzri: Passé ; AmnayAmnayAmnayAmnay: Cavalier ; RtuRtuRtuRtu: Souhaiter ; AgununAgununAgununAgunun: Capuchon ;

TamentiltTamentiltTamentiltTamentilt: Cause ; AsiremAsiremAsiremAsirem: Espoir

NENNEMRA AD NENNEMRA AD NENNEMRA AD NENNEMRA AD NILINILINILINILI

Nennemra ad nili Tili-aγ tlelli.

Ittuga-aγ usemlelli, Ur idd assa, seg lli. Ksan-aγ amm wulli, Aẓaẓa winneγ hilli, Ad awin nitni tiḥli. Nennemra ad nili

Tili-aγ tlelli. Ssaklen-aγ amm yiselli

Mar ad akw ur nili. Amaziγ ad imilli,

Tutlayt-nnes ad ur tili. Nennemra ad nili

Tili-aγ tlelli. Amaziγ n da d n din,

Nra-as ad iffeγ ad ilin, Ad ffγen afus ur gin asekkin

Uddur d tudert d sin, D wawal-nneγ ad ur nsin.

Nennemra ad nili Tili-aγ tlelli

Ur nuḥil abrid-a, Aγnas-nneγ ur iḥedda, Timmuzγa digneγ tella,

Ad tt-nasey s afella Imkilliγ Meεtub ira. Nennemra ad nili

Tili-aγ tlelli.

Ḥasan UBRAHIM Imteγren g wass n

10/09/2009

Amawal (lexique): Nnemer: Être en crise; Kes: Paître ; Ulli: Ovins ; A/a/a: Fardeau ; Apnas: Militantisme ; Timmuzpa: Amazighité

Page 46: Asirem Amazigh N°2  Bulletin des Etudiants Berbèristes de Tamesna (Rabat)

TALLASTTALLASTTALLASTTALLAST

BU UFEBU UFEBU UFEBU UFEṚṚANṚṚANṚṚANṚṚAN Asafar LIHI

Inpa ssiliku/ bbanes$ ikkan 34 n useggwas g U;uliy d attayen n 7 inger Hulan,a d Bu Ibla,en# Mmannes$ nettat$ temmut isul iga taslemya# Idder U/awrap imek as-qqaren imeddukkal-nnes d agujuli seg tem/i-nnes# Tga tme..u. n xalis tudert-nnes d ke,ran$ s mi ur as-kin igenwan arraw temqet winna ur igin winnes# Ur tu==i tmengurt i;ergi pur ur tekki ula impi ur tumis# ¶ Ur da jjujuyen isafaren tiggert ula da akkan le;ruz arraw# · ayed as-inna sidi Ivfawen n Tewrirt n Leofu# Seg ,art wass-nnap ayd tesbedda tme..u. axen,u, tebbenter tafes tipmert ur da tsawal i awedyan# Iw;el uryaz ides awal maka walu$ netta ay a;ellel tes-i;ellel d loahd as-ifka ur pifes ittawel itgalla isexsay-tes# Apulen-d waman tapzut ,erran-d akerfes i U/awrap^ kud d-ittagem g tnu.fi$ d izeddem g udrar$ da akw tent-ittegga xes apwjdim# Mek ikna igellin ad iswunfu yasi unfus tefk-as tace..abt tini-as sfe, igudir d udem n wakal# Ur illi wass g ur yumi/ urba apwzzal# Idderpel lemri$ inbuttel umussu i izergan n tudert ! Da as-ittaf l;al waye, i U/awrap asag d-yapul xalis g ufe\\an ucku da ittafa ad iwet anzaf$ irep afa# Yuwid bu ufe\\an ac;al i umerret n win ultm-as$ maka da dikes tes-ttebbey tewtemt$ ur ipiy ad yini bao$ amer as-tenni ttah yayel#

Zrin yi,an s tapzi-nnsen imeyar urba tamara allig as-nn-tuwe, ad issirid i;ruyen n walmessi# Qqaccren-as ifassen s tarda d jabil ar ttenhun medden lmunkar g xalis# Yupul s t;iliyt ar ides t-ismun s ufe\\an$ issufep-t jaj usennan n tme..ut-nnes# Ur ikki urba ssibo n tmiccut d xalis g ufeṛṛan ilmed i,er n urektu d tguri n uprum# Arba isskern adpar-nnes inger widda t-izwaren s twuri ya.fu-as imi$ ulpen-t ilsawen# Da ittili ,art wafa seg ur ta d-yuli wass ard ,rent tillas# Unna as-ifkan ka yame/-t ur da itteg ddreo i unna ur as-ifrin# Spudun medden timelsa nep qqiman$ ahessiy llip$ aqidur llip# Issap tamara i ipef-nnes ixlu taxamt-nnes# Ad ikkes i ipef-nnes ad i==awen yan ya,en# G udmawen isgidiyen tisurifin s ufe\\an tella yat tmeggant$ mi ,rant tepwmas$ issenpan tasa# Ku tifawt hat-tt g ufe\\an ad te`` taqcurt n uprum tsenned tsafeo awal i U/awrap ayenna pef i..awd wammas n wass ad dip tame/ snat teb,a, n uprum# Assa d usekka$ imki aha imki# Allig mek ur d-tefti tempart yacem dares U/awrap ad i/er mayed illan# Ur da ittfaja wul-nnes ard tes-yaf# Tiddukla d umyissen igerzen n iseggwasen pef wiye, ur u==in i ccek abrid s wul# Mgan imeddukkal taflest

Amawal (lexique): Taslemya: Bébé; Agujil: Orphelin ; Tamengurt: Stérile ; Impi: Plante ; Tiggert: Stérilité ; Myar: S’habituer ; Almessi: Ménage ; Ahessiy: Haillon; Tameggant: Prostitué ; Taqcurt: Bout

46

Page 47: Asirem Amazigh N°2  Bulletin des Etudiants Berbèristes de Tamesna (Rabat)

47

Kamla yuwe, wayyur n dujanbir pef tyira$ issumep un/ar i imezdap n tewrirt azeddam# La; mas issap awedyan afa# Tafed ay afe\\an ijjenjem wahli d akecci, ^ gen-nn /ares medden ame..ar# Unna ur nn-yiwin aprum ispa le;mel n ukecci,# Agewwal n uqari, ayed irura ufeṛṛan i bab-nnes# Temdey tanef jahennama imi-nnes# Yapul-d U/awrap adpar ad isi,en wayen ismatter yaf-d azwu da dikes ittvud# Tekka tmeggant pef uqari, urta iffuda l;al# ?ran-tt medden allig tunf s tsarut tiflut tbabb lmudd tentel i wallen# Ikjemm yennayer isselkem-nn iman n xalis n U/awraγ i igenna# Ayenna pef akw iwta tamara seg mi ayed illa ifta# Yuf wasru a..iqes n wul# Urta ivmid wawal$ ffpen-d imekkusa zzenzen afe\\an$ tsu tfunast A/awrap ikk ger iwetta# Xes immut xalis$ te//eo-t tme..ut-nnes$ tger-iss ar ittnefnif# Yupul s widda ispan afeṛṛan issuter-asen tawuri agin# Iqqen /arsen mayed igen udem maka walu# Mayed itteggen ferru-nnes @ Dat uyenna pifes akw reglent tfelwin$ iffep Tawrirt$ ioayen amazir mi qqaren Anfara# S yiwes n yan urgaz yufa tawuri g yan ufe\\an# Netta ixedmen ass amezwaru iwt-d hat walu ma g insa# Yupul ittel g yan ubi/ar n uprum ar tifawt# S usekka-nnes iqqis tinnes i winna akw ttazlanin g ufe\\an# Ku yan d mayed dikes issker wawal^ ka jwajjind wallen-nnes ime..awen yall iper i mayed yallan$

ka ibri-t ur idd imi; ig tadyalt ar iggar ipendiwwa# Irre/-d wa aryal iger-d wa sin spen usu i U/awrap afen-as mani g izeddep# Taddart tawuri$ tawuri taddart# Innum tawuri ar ittidir ass s wass# Ig i/ra lwacun da tteh,aren ;ennqent-id ime..awen maka xes ad i/er yat tcehbunt irgig immupey# Da as-d-tessektay yat terbat tesxub-as a,u g tem/i-nnes# Da d-iketti asag iffep s inurar tekk ,ar-as ar as-ttini% ¶ wa yallen n uxbu· nep as dip tenna% ¶ wa aqmu n tafant !·# Mer yufi ur yad ittemnala ti;ramin ula ten-iwala# Yuwid wawal awal ar sawalen ixeddamen g ufe\\an pef twetmin$ iskwrtem U/awrap# Akin ides imeddukkal-nnes iwa ar fellas ..essan yan sin# Inna-as-d umezwaru % ” Llan medden ur igin irizen xes s imi#” Irar-as-d wis sin%” Idd is da ttegwden g tillas! ” § ” Uhu! Da ssiwiden tillas#” § “Ixxa unna yapen winnap a winnep!” § “Unna ur itlahan d tesmunt$ liman ur llin$ ixub-as wa,u” § “Mek ira ccurep ides tinw nep as-nadap ka ya,en ad ilal#” I``-d ka U/awrap inna-asen% “Ad ur pifi teggarem izlan! Mek tram ad i-tawsem taznem s ugezzar tes;i,remd lkif” § “Ad ak-neknef nes;i,er-d a;bub d upeddu d llawyin tili tme..u.#” § “Tgam-i d icirri ame//an onip!”

Amawal (lexique): Ftu: Partir; Taflest: Confiance ; Tawrirt: Colline ; Mdey: Piéger ; Si,en: Compter ; Asru: Mort ; Imekkusa: Héritier ; ?/eo: Chasser; Lwacun: Gamins ; Tacehbunt: Blonde; Rgig: Trembler

Page 48: Asirem Amazigh N°2  Bulletin des Etudiants Berbèristes de Tamesna (Rabat)

§ “Uhu! “ § “Lulap-d tegr-i g ufus tin xali$ tgi d a;e//ar# Da tezzebzay tagatut g waman n tisent xes ad nnudmep txeyyer digi titi#” §” Ku yan d tesga t-ibrin# Mek texxa tin xalik tsexxu akw tiwetmin @” § “Hay-i ddip-ak-nn ame/ awal! Ssnep yat tmeggant tawessart g ufe\\an n xali ur u==ip aoliz ur dikes gip# Tedda s kra, iseggwasen as-akkap aprum ba..el# Tiyira tefru-i s wuzzur#” § “Mayed ak-tga@” § “A== awal$ a== alpwem-nnap igna! “ § “Awed nettat da tezzebzay tagatu g## “ (Ibbi-as U/awraγ awal) inna-as % “ Ini ssi,an ad ur ttevvad! Tukr-i lamant tessip-i loar ixeyyb-i xali pef tudert-nnes immet ther,-i tme..ut-nnes! Sulep ad inip tame..ut @” § “ Azqrem d mayed d-ittawi! Maka ssurf-i awed nekk amer /rip lmud-nnap n uqari, tennid qqad t-akrep! “ Ig uryaz add ikkes awerr g ufe\\an hat ipus# Yuwi-tt g wawal ihwu g uwerr# Iper i umeddakwl ad as-t-id-irru meyyken pef wawal dat dinna /ran azoaf g wudem n U/awrap# Tepra-d tudert i ka$ ggalen wussan ttekken ddaw# Ur ioe..ir l;al awin-d azzaz ccencfen tal``int$ ssen,un-as apwbdil$ tesliw$ teqqar# Illa imendi aseggwas-nnap ur idd akw imi; maka tessker-asen-tt tegnut i medden# Teskarkes i Un/ar tenna-as % « Ut da$ inpa irifi akal!» Irar-as % « A== imdanen ad sruten ammrep ar d asin waman aman#»

Teffep pifes abrid tmeneqqer ^ kken ixwba igenna tinid igba inna-d un/ar ccil-as a;afi,# Iccur imendi d ubenxaxar ar ssenpan tasa# Ilqaq-as l;al i ufe\\an$ iher, bab-nnes kra, g ixeddamen$ ya==-d xes A/awrap# Ittel-as xub n wa,u kud issenwa$ itta,er$ i..sud i tafe\\ant# Imkinnap aha am wass-a amm usekka ig dikes nnik bu ufe\\an# Axxik-id a yakud$ tella yat tewtemt ur tu==i mayed tesskar g te;li# Timit$ apenzur$ azzar alep,a,ay$ yat tiddi mayed awen-ttinip## nini tekka lqilb# Sers-i u;lep! Da tteddu yan imalas sin hatt tuwi-nn i U/awrap tiswit n uwerr ad tes-yaref i t;emmart# Xes ad tes-tessker$ tazen-as tibe\mit# Yupul U/awrap ar as-i..evva$ netta ur i;milen ticirratin daccen a tiwetmin! Tekk dinnap ar yan wass g d-tuwi tbisrirut onip ka n uksum d-ittlen g tefriwt n aliminyum $ tefk-as-t$ tefru-as $ tecciye,-as ur ta akw tt-tusi# Kud ur ta igri awedmaolem$ izzwar bu ufeṛṛan ayedda n ti;el$ izru-as adpar ar t-isneqlab s ucneqqwec imik s imik ad iodel tinwi# Kammla ar dikes d-ikkat wa,u n tinwi taneggarut ikkes-t-id i;ri-as izriran n lidam$ ittel-t g zzif$ irar-t taqwfift g d-idda# Im,err s uprum ..an ..an allig t-issenwa# Yawe, wallas gen-d medden ;emzeggur s ufe\\an$ ku yan yasi aprum-nnes# Yan umedyaz ayed itoe..aren hat iddad allig yusi winnes# Iqqim U/awrap ar itteqqel s tfalkayt ;ma ad irgel xla! Dpad hatt dpad hatt# Netta as-t-ittawin s taddart ur issin$ nep netta t-isse;,un i wa==aren ur illin# Mayed isskar ur t-i/ri#

Amawal (lexique): Izlan: Chants; Lkif: Cannabis ; A;e//ar: Domestique ; Tawessart: Vielle ; Azeqrem: Avarice ; Tal``int: Orange ; Irifi: Soif ; Akud: Temps

48

Page 49: Asirem Amazigh N°2  Bulletin des Etudiants Berbèristes de Tamesna (Rabat)

49

Iger a,ar pef u,ar idoen i lfal uf,ir ar itteqqel ad tes-d-iger nneqqer maka walu# Iger aman allig rpan ice;;er yan uberrad n watay# Yales pifes aoemme\ snat tikkal! Tenna ur jjun pifes ikkin aya# Merdag hilli d tucki aoe..er oe..terp$ ass idda# Imrara awal ger-as d ipef-nnes$ inker isexsi isadditen$ irgel tifelwin ad iddu$ iggal itte``a aksum-nnap# Netta yunfen tafriwt n aliminyum iwet-nn pef tselmya turef# Fsint wallen-nnes$ ngin-d imezyan-nnes s unelli# Igrures$ in,u, wagensu-nnes# Ibbey dikes ummupey awal ar t-ttawin wassasen# A mmanew matta uya! A mmanew ssfep iman! Taslemya! Tas## ta##tas##lmya grip-tt s ufe\\an@ Npip-tt ih! Nekk ayed tes-inpan! Ar ittekka pef ipef allig ula$ gent wallen-nnes i;uzzan$ ipli$ ixi.# ÒMrid tiwetmin ami-ggaren afa Nasi-d tazdemt i bu uferranÓ Ar t-ttasin lwacun ar as-ttalsen kken ,art bu ufe\\an$ isalwen i wamar$ igen irkan ar ittnefnif g iberdan# Iwta wakud A/awrap allig da ikkat adpar-nnes$ isgulut-inn allig da itekkwur tur,imt s uggaden isu-ten# S wass$ yafes lepwbar# S yi,$ ikjem ka g tme,lin amm uwapzen ar ittebbey ul! Ur ioe..ir l;al awin-d ayt tmazirt ac;al i unepmis# Ssenkern ioerrimen rzun diksen sin wa//ahu,en aznen-ten# Iprem s iprem allig d hat$ xwmmcen-t-id# Ssirden-t$ sikken-t-id asbi.ar$ safoen-as lkinat allig igna ihezza#

Xes yuwe, wass n ugdez ssufpen-t imeddukal-nnes ad imyar medden# Yupul ar ittini ka meqqar ur da issefru# Ass d-iddan yaf-as l;al waye,# Allig d-idda wass$ ass n tmezgida ur ==in ioettib bu ufe\\an# Ikjem awed netta ig izimer irre/ tame//upt s umillus bu i;ruyen umlilen d tkurbyin tiwrapin# Yali walfeqqih afella n yan uceqquf allig d ikka nnig medden yame/ awal s teorabt ikk-d uklaffu imi-nnes s loilm# Han Filis.in$ Loiraq kulci ibder-t xes iprem-nnap g illa# Immutti s tme..ut# Iggew ka bu ufe\\an ar tsaran idammen g unelli-nnes$ Ig ad ispuyy han medden ttin-as$ iqejjem iles-nnes# Iwer ar isseflid i bu ugermum asen-innan ¶ Ad ur tteggem ay imunselmen laman g tewetmin$ ad awen .sent ssunt-awen agertil xef wanu# Tawtemt ayed issafpen Adam imeglel# Tawtemt ayed ittawin s udpu$ tanef tiflut s afa# Mer tetmi\ ur as-ittegga oezzawajella azgen g umur# · S ugzal ur yu==-i bu wamar mayed ur isgut d treggam i tme..ut# Ihezza ifassen s igenna ad ibbey ipef i tgezzumt n lixra igra^ ar issutur g ayt leqbelt isey n umeora, s tinna ur ittadren i wallen ddunt g iberdan s u;e//ud sxubent a,u i irizen# Iffep-d bu ufe\\an zund t-iwta usidd ar d dikes rekkmen idammen$ plin-t imexwya, iddu ad iger s i;ruyen# Tinid inker-d g yi.es ur t-yap umya# Ddun imeddukkal-nnes ad zelloen s umdaz d tume\t#

Amawal (lexique): A,u: Odeur; Lidam: Sauce ; Taqwfift: Panier ; A==aren: Voisin ; Ger: Jeter ; Aoe..er: Retard ; Ammupey: Chagrin ; Tur,imt: Bouteille

Page 50: Asirem Amazigh N°2  Bulletin des Etudiants Berbèristes de Tamesna (Rabat)

Tawe, tdeggwat hezzan-tes s igran ad sfuglun afafa n umeddakkwel-nnsen$ sfajan ul-nnes ad ittu izri# A,ar pef u,ar ar yan ioiddey isugguren s wurtan n tazart uten apwjdim$ gen mulley i wawal# Unna isawlen ar d ifukku ifser-d mas ipiy ad yawes iymas# Wa ad d-yame/ tasarut n yan ufe\\an$ wandep ad d-isep ikecci,en d wa ad t-izzdep# Ar tteqlen ad isiwel bu ufe\\an allig walu iggwit yan iseqsa-t mayed ittini g uya# Inna-as % ¶ timi,i n uwe..uf ayed ikejmen axbu-a# · (ar as-isskan yan uxbu) Ayya ay imeddukkal ur ijjiy wa! In,uḍ yan diksen inna-asen % § Is tessnem$ ur d-ittekka usafar xes ifassen n Sidi Ivfawen# In,u, U/awrap% § Ka ur i-yap$ kwenni ayed ur yukizen awal-inu# Tanemmirt pef yiwes-nnun# Imkinnap ayed tteggan imeddukkal ! Ur /rip aoliz g tmazirt# Yuf-i is nadap rrzeq-inu iwri-nn# § Aori-nnep mayed ur ak-ikki ka gra-k leoqel-nnek# I;la awed i bnadem ad ixellef ansa maka ur ta teddid suggeratap s Sidi Iṣfawen! § Uxyart# Sidi Ivfawen d amusnaw ig isawel issap$ imdanen pur ur iswi uswengem amya gran-as imkuraren# Igra umusnaw ti.. yakez akabar n U/awrap d imeddukkal-nnes^ inna han ka mi isxub wakud a,u$ iskirksed i ugayyu-nnes isnid /ar-i ipef$ ipal is pur-i tameora. n Musa# Xes kejmen-nn irizen amm\en isudumen pef ufus d ipef n umusnaw# Yuwen deffir way, ar A/awrap izzulu fellas yagi asudem n ufus# Ggawren mraran awal ur idd imik$ alsen-as i umusnaw tin U/awrap# Iseqsa-ten allig ula g issen tame//ant d txatart$ inna-as i yat

tazzirt s mami ipiy jbed# Iwet-tes d ugadir teg tibergin# Inna-asen imki ayd yapen ameddakkwel-nnun# Yazen afus s yan uxenciy n lqennab ildid dikes yat tazzirt yugren tamezwarut ayed ixulfen xes tem/iy iqmer-as imi# Isoent-asen-tt$ in,er s bu ufe\\an inna-as han imek tgid dpi dip! Ttu awal$ tesgeld izri d twapit d tme..ut! Eg zund dpi ayed tlulad! Key tugid hat ula mayed ak-nnip! Qqad tisined ugar-inu mas idda uya# ?/ider! Ur tennid ad toe..erd temyafad d ka ak-isettun tiqburin# Isul uryaz da isawel ar imerrey U/awrap tamart-nnes# In,er s Sidi Ivfawen inna-as% § Is illa mayed ttagured a Ivfawen i wawal-a@ § Rip ak-seqsap# § ih ih! § Han ayyur han tafuyt$ semyaf-ten@ § Ayyur# § Pudan s sin# § Babak d yemmak@ § Baba! § Yak tennid-i ur akw ten-d-tufid# Yemmak ayed iggran ur as-teoqqaled! § Tseqsad-i$ rarep-ak# § I;la! Han yat tazart d tuzzalt# Sti yat$ tisined maxef! Yazen U/awrap afus s tuzzalt$ iger tazart g imi ar i..essa tin oenwa# § Ixezzeb wul-nnek a memmi# § Sxezben-t a dda Ivfawen# § Mek gip dda tame/ed-i awal# § Siwel! § Tkur ul-nnek s tayri# Rar i bu uoliz s uoliz$ trared i bu loar s uoliz# Tkur ul-nnek s tayri ad ur dikk iba, bexxu k-izdpen! § Ih waxxa######(ad ttuse,fer)

50

Page 51: Asirem Amazigh N°2  Bulletin des Etudiants Berbèristes de Tamesna (Rabat)

51

AAAASEFRUSEFRUSEFRUSEFRU

APANIBAPANIBAPANIBAPANIB¹

Iqqes-i wakud

Acku sekkusep ur nbidd Isawel ixef-inu nnan-i-id

Ini-d mad ak-nnip semma-as apanib Nnip allen-inu werriyamt-i-id

Iggut awent ssha yi.es Ixassa ad allep agayyu sul nbidd

Ad arap isefra$ araγ ummiyn$ nsawel f lgid

Lli nla p i,aren d ifassen Neg ammi jju amussu ula anbidd Allen-inu ad itmussun iles bbin-i-t Ssfeldep i t;ellal sellap i tkerkas Sellap i tnedra n wul trwas-i-d

ganga iγ as iggut uvllab ~`iγ aku\ay d lεeggad²

:aqqan iz d apanib ad igan ssbab kra as-d-inna ugayyu yara-ten d

ulggud³

Aylal AMENZU Agadir 2960

______________________________ ¹ stylo/ ² coût de bâton / ³ zzrb

IKEZIKEZIKEZIKEZ

Ussan da semmezruyen tapufi$ Nurzen i tudert tilelli ad tili$ Ssadden i ubrid anaruz nusi#

Tamunt tezla tanba. ur tes-nufi# Zikenni$ nehwa sselsen-ap tamelli Igan tangelt jaj-nnes tabexci

Ar ap-ttinin abrid-a win Rebbi$ Semsasan-ap xub d tmessi#

Akraf yume/-ap$ ternu-ap tmara d irifi! Tudert tere/-ap ur yad nelli!

A..an ikejm-ap agensu n unelli! Idammen-nnep rwin swan tawerpi$

Sikken-ap i uferrup ne/u/ed tanumi# Ur yad nessin nekwni g nitni! Ur yad nessin nitni g nekwni!

Aori ne/ra mayd ijran iddep d-nekka Iperman ipezran agensu n wakal d igenna$

Seflilliyen-d itran i.ij yuli-d afella$ Nakez is nsers awal nesgidey adida# Innay-i iprem awi tudert-nnep tella$ Akip idek idem netta nettat nekwni

kwnnimti# Is nennuddem cigan nagi afafa!

Zemrep ad sfafap akw midden ass-a# Tidet taymat tamunt nekkat abrid n

tegrawla# Afus g ufus ad nn-nawe, ayenna nra A arraw n tlelli d yu==a Masinisa!

Tamazpa akal-nnep i,elli ass-a d usekka fellas ad nerre/ ula nekna

Imkinna nnan imarawen-nnep imezwura#

Mu;a AKSELMu;a AKSELMu;a AKSELMu;a AKSEL Imeknasen 12Imeknasen 12Imeknasen 12Imeknasen 12----03030303----2947294729472947

Amawal (lexique): Tapufi Tapufi Tapufi Tapufi: Nostalgie ; SsidSsidSsidSsid: Eclairer ; TamessiTamessiTamessiTamessi: Fadeur ; IrifIrifIrifIrif: Soif ; AferrupAferrupAferrupAferrup: Courbe ; ZmerZmerZmerZmer: Pouvoir ; KnuKnuKnuKnu: Se

plier ;

Page 52: Asirem Amazigh N°2  Bulletin des Etudiants Berbèristes de Tamesna (Rabat)

AMEZGUNAMEZGUNAMEZGUNAMEZGUN

AMARIS N LEAMARIS N LEAMARIS N LEAMARIS N LEΓΓΓΓYAYAYAYAṚṚṚṚ

MesMesMesMesṭafa TUƩLIṭafa TUƩLIṭafa TUƩLIṭafa TUƩLI

WAHI, iga yan g ayt udabu, ittyassen is iga uxzitt, s uzzegzel iga yan mi ixmej iWAHI, iga yan g ayt udabu, ittyassen is iga uxzitt, s uzzegzel iga yan mi ixmej iWAHI, iga yan g ayt udabu, ittyassen is iga uxzitt, s uzzegzel iga yan mi ixmej iWAHI, iga yan g ayt udabu, ittyassen is iga uxzitt, s uzzegzel iga yan mi ixmej iγγγγef s trekta d ef s trekta d ef s trekta d ef s trekta d mayd imayd imayd imayd iḥerran.ḥerran.ḥerran.ḥerran. YIDIR, netta ilulaYIDIR, netta ilulaYIDIR, netta ilulaYIDIR, netta ilula----d d d d γγγγures urba yiri ad as ig isem n UMEures urba yiri ad as ig isem n UMEures urba yiri ad as ig isem n UMEures urba yiri ad as ig isem n UMEΓΓΓΓNAS ig yan mi isNAS ig yan mi isNAS ig yan mi isNAS ig yan mi isḥeṛṛa lmexzen ḥeṛṛa lmexzen ḥeṛṛa lmexzen ḥeṛṛa lmexzen

tudert iddetudert iddetudert iddetudert iddeγγγγ da da da da----yas ittegga azyas ittegga azyas ittegga azyas ittegga azṛu n uzreṛu n uzreṛu n uzreṛu n uzreg g g g γγγγif tmaziif tmaziif tmaziif tmaziγγγγt t t t Inker Yidir g yat tifawt iInker Yidir g yat tifawt iInker Yidir g yat tifawt iInker Yidir g yat tifawt iεεεεdeldeldeldel----asent i ka n tefriwin nna s ira ad imerka arbaasent i ka n tefriwin nna s ira ad imerka arbaasent i ka n tefriwin nna s ira ad imerka arbaasent i ka n tefriwin nna s ira ad imerka arba----nnes, kammla nnes, kammla nnes, kammla nnes, kammla igulaigulaigulaigula----nn imi n teflut n ayt yismawen han yuwen igdi n imi teflut dann imi n teflut n ayt yismawen han yuwen igdi n imi teflut dann imi n teflut n ayt yismawen han yuwen igdi n imi teflut dann imi n teflut n ayt yismawen han yuwen igdi n imi teflut da----yas ttinin AMXIB ibbeyyas ttinin AMXIB ibbeyyas ttinin AMXIB ibbeyyas ttinin AMXIB ibbey----as abrid urta yakwas abrid urta yakwas abrid urta yakwas abrid urta yakw----nn yuwinn yuwinn yuwinn yuwiḍ ḍ ḍ ḍ γγγγur WAHI.ur WAHI.ur WAHI.ur WAHI. IsiwelIsiwelIsiwelIsiwel----as Yidir s tias Yidir s tias Yidir s tias Yidir s tiṛwi innaṛwi innaṛwi innaṛwi inna----yas :yas :yas :yas : Yidir : azul fellak Yidir : azul fellak Yidir : azul fellak Yidir : azul fellak Amxib:tfu ! Tifawt irAmxib:tfu ! Tifawt irAmxib:tfu ! Tifawt irAmxib:tfu ! Tifawt irẓagen amm ulili aya ẓagen amm ulili aya ẓagen amm ulili aya ẓagen amm ulili aya Yidir: imax aweddi ay udem urn istahlen azulYidir: imax aweddi ay udem urn istahlen azulYidir: imax aweddi ay udem urn istahlen azulYidir: imax aweddi ay udem urn istahlen azul ???? Amxib:mayd tennidAmxib:mayd tennidAmxib:mayd tennidAmxib:mayd tennid ???? Yidir: awed Yidir: awed Yidir: awed Yidir: awed ḥaḥ ay awed ḥaḥḥaḥ ay awed ḥaḥḥaḥ ay awed ḥaḥḥaḥ ay awed ḥaḥ Amxib: iwa kmesAmxib: iwa kmesAmxib: iwa kmesAmxib: iwa kmes----tt g dinna g aktt g dinna g aktt g dinna g aktt g dinna g ak----testestestesḥa ḥa ḥa ḥa Yidir: awa ffeYidir: awa ffeYidir: awa ffeYidir: awa ffeγγγγ abrid hat ur d akw key ayd r abrid hat ur d akw key ayd r abrid hat ur d akw key ayd r abrid hat ur d akw key ayd riiiiγγγγ Amxib : yuwen ayd akw nga amm nek amm win wagensu yuwt twuri aydAmxib : yuwen ayd akw nga amm nek amm win wagensu yuwt twuri aydAmxib : yuwen ayd akw nga amm nek amm win wagensu yuwt twuri aydAmxib : yuwen ayd akw nga amm nek amm win wagensu yuwt twuri ayd----d nella d ixed nella d ixed nella d ixed nella d ixeṣṣa ad ṣṣa ad ṣṣa ad ṣṣa ad tisind mayd ttinid uflatisind mayd ttinid uflatisind mayd ttinid uflatisind mayd ttinid ufla----k sek sek sek se,rererereγγγγ ajjergen ajjergen ajjergen ajjergen ḥḥḥḥtarem lmexzen .tarem lmexzen .tarem lmexzen .tarem lmexzen .

Yidir : i lmexzen nnagh netta ur issin ad iYidir : i lmexzen nnagh netta ur issin ad iYidir : i lmexzen nnagh netta ur issin ad iYidir : i lmexzen nnagh netta ur issin ad iḥḥḥḥtarem medden tentarem medden tentarem medden tentarem medden tenγγγγam aam aam aam aγγγγ s wawal nnun ifer s wawal nnun ifer s wawal nnun ifer s wawal nnun iferγγγγen en en en

Amxib: ur ifriAmxib: ur ifriAmxib: ur ifriAmxib: ur ifriγγγγ γγγγas as as as unna ur aunna ur aunna ur aunna ur aγγγγ issudumen ifassen ig issudumen ifassen ig issudumen ifassen ig issudumen ifassen ig----d igula idd igula idd igula idd igula idγγγγaaaaṛṛṛṛen amm wi en amm wi en amm wi en amm wi

Yidir: uhu adYidir: uhu adYidir: uhu adYidir: uhu ad----awen nessudem awen nessudem awen nessudem awen nessudem IIII,arren d iarren d iarren d iarren d iγγγγef , awa hat cigan n timmuzdert ayennaef , awa hat cigan n timmuzdert ayennaef , awa hat cigan n timmuzdert ayennaef , awa hat cigan n timmuzdert ayennaγγγγ Amxib yukey is yumeAmxib yukey is yumeAmxib yukey is yumeAmxib yukey is yumeẓ ticaf tiqurarin ar isuqqur ar ishubbu amm igdi isiḍen s tmusni (la ẓ ticaf tiqurarin ar isuqqur ar ishubbu amm igdi isiḍen s tmusni (la ẓ ticaf tiqurarin ar isuqqur ar ishubbu amm igdi isiḍen s tmusni (la ẓ ticaf tiqurarin ar isuqqur ar ishubbu amm igdi isiḍen s tmusni (la sagesse) ur akw digessagesse) ur akw digessagesse) ur akw digessagesse) ur akw diges----tt yuwiy tt yuwiy tt yuwiy tt yuwiy Yidir iddeYidir iddeYidir iddeYidir iddeγγγγ issen is ira umxib ad issen is ira umxib ad issen is ira umxib ad issen is ira umxib ad----tt id inzett id inzett id inzett id inzeγγγγ s ini s ini s ini s iniγγγγan d iqqanan d iqqanan d iqqanan d iqqan----

tttt----inn wagensu , imik ifest ur das ittrara awal afad iqinn wagensu , imik ifest ur das ittrara awal afad iqinn wagensu , imik ifest ur das ittrara awal afad iqinn wagensu , imik ifest ur das ittrara awal afad iq,u tinnes iddu ar u tinnes iddu ar u tinnes iddu ar u tinnes iddu ar γγγγur umaris n wahi ur umaris n wahi ur umaris n wahi ur umaris n wahi iwwetiwwetiwwetiwwet----as tiflut innaas tiflut innaas tiflut innaas tiflut inna----yas Yidir azul fellak yas Yidir azul fellak yas Yidir azul fellak yas Yidir azul fellak Wahi : “isiwel ger as d iWahi : “isiwel ger as d iWahi : “isiwel ger as d iWahi : “isiwel ger as d iγγγγefefefef----nnes ah! Wallinnes ah! Wallinnes ah! Wallinnes ah! Walliγγγγ ittnadan awal ittnadan awal ittnadan awal ittnadan awal aya walayenni hat nekwni ides aya aya walayenni hat nekwni ides aya aya walayenni hat nekwni ides aya aya walayenni hat nekwni ides aya

mek urmek urmek urmek ur----t nsakka afus ikat nsakka afus ikat nsakka afus ikat nsakka afus ikaγγγγ id id id id ṛḥu” Azul : illa ma mi yak nbaḍ ṛḥu” Azul : illa ma mi yak nbaḍ ṛḥu” Azul : illa ma mi yak nbaḍ ṛḥu” Azul : illa ma mi yak nbaḍ

Yidir : s urYidir : s urYidir : s urYidir : s urɛabɛabɛabɛab ! yyih ilula! yyih ilula! yyih ilula! yyih ilula----d yan urba d yan urba d yan urba d yan urba γγγγuri iriuri iriuri iriuri iriγγγγ ad ad ad ad----tt merkatt merkatt merkatt merkaγγγγ

Wahi: anWahi: anWahi: anWahi: anṣuf issek cewweṛ yan imik tasid unfus nnek han aseqqamu (lkwersi) ayennaṣuf issek cewweṛ yan imik tasid unfus nnek han aseqqamu (lkwersi) ayennaṣuf issek cewweṛ yan imik tasid unfus nnek han aseqqamu (lkwersi) ayennaṣuf issek cewweṛ yan imik tasid unfus nnek han aseqqamu (lkwersi) ayennaγγγγ ad ak ad ak ad ak ad ak

nadanadanadanadaγγγγ lli lli lli llista n yismawen ad tnadad isem nna trid.sta n yismawen ad tnadad isem nna trid.sta n yismawen ad tnadad isem nna trid.sta n yismawen ad tnadad isem nna trid.

Yidir:”yanef imi g igenna” llista max kwenni aYidir:”yanef imi g igenna” llista max kwenni aYidir:”yanef imi g igenna” llista max kwenni aYidir:”yanef imi g igenna” llista max kwenni aγγγγurururur----d ilula urba mid d ilula urba mid d ilula urba mid d ilula urba mid γγγγuri ,ar ittnada ismawen uri ,ar ittnada ismawen uri ,ar ittnada ismawen uri ,ar ittnada ismawen ar isneqlab tafriwt ar isneqlab tafriwt ar isneqlab tafriwt ar isneqlab tafriwt ḍart tayḍ ar iqqaṛ ḍart tayḍ ar iqqaṛ ḍart tayḍ ar iqqaṛ ḍart tayḍ ar iqqaṛ ƩƩƩƩṛṛṛṛab d Asad d ab d Asad d ab d Asad d ab d Asad d Ʃebdnnbi d Fahd d Ʃebdnnbi d Fahd d Ʃebdnnbi d Fahd d Ʃebdnnbi d Fahd d VVVVaqer ,makwen yaaqer ,makwen yaaqer ,makwen yaaqer ,makwen yaγγγγen ukan kwenni allig tetkarem ayaen ukan kwenni allig tetkarem ayaen ukan kwenni allig tetkarem ayaen ukan kwenni allig tetkarem aya n n n n llista s ismawen n lillista s ismawen n lillista s ismawen n lillista s ismawen n liḥuc d iḥezzaren wim imazighen nitni tatmem ḥuc d iḥezzaren wim imazighen nitni tatmem ḥuc d iḥezzaren wim imazighen nitni tatmem ḥuc d iḥezzaren wim imazighen nitni tatmem ----ten ten ten ten WahiWahiWahiWahi : iwa isin mayd ttinid hat a: iwa isin mayd ttinid hat a: iwa isin mayd ttinid hat a: iwa isin mayd ttinid hat aγγγγulen ffulen ffulen ffulen ffγγγγenenenen----ak iak iak iak iḍḍḍḍarren acwariy ixitrak imi arren acwariy ixitrak imi arren acwariy ixitrak imi arren acwariy ixitrak imi

YidirYidirYidirYidir : nek nni: nek nni: nek nni: nek nniγγγγ----ak arbaak arbaak arbaak arba----inew hat tram adinew hat tram adinew hat tram adinew hat tram ad----tttttttt----i tgim d ismexi tgim d ismexi tgim d ismexi tgim d ismex----nnun seg dnnun seg dnnun seg dnnun seg dγγγγi d nekwni i d nekwni i d nekwni i d nekwni

imezwura nneimezwura nneimezwura nneimezwura nneγγγγ ur djin k ur djin k ur djin k ur djin knin i yawed yan iwa sellel is iminin i yawed yan iwa sellel is iminin i yawed yan iwa sellel is iminin i yawed yan iwa sellel is imi----nnek nnek nnek nnek

WahiWahiWahiWahi : adja: adja: adja: adjaγγγγen g uyenna igan asertan d tseksud ka n yisem dinnaen g uyenna igan asertan d tseksud ka n yisem dinnaen g uyenna igan asertan d tseksud ka n yisem dinnaen g uyenna igan asertan d tseksud ka n yisem dinnaγγγγ hat ur istahel uyeddegh hat ur istahel uyeddegh hat ur istahel uyeddegh hat ur istahel uyeddegh akw anectakw anectakw anectakw anect----a d awal d tmukrisin a d awal d tmukrisin a d awal d tmukrisin a d awal d tmukrisin YidirYidirYidirYidir : nek ayd ilaq ad ak yini awal nna: nek ayd ilaq ad ak yini awal nna: nek ayd ilaq ad ak yini awal nna: nek ayd ilaq ad ak yini awal nnaγγγγ max ad ur tme max ad ur tme max ad ur tme max ad ur tmeṛkad ameṛkad ameṛkad ameṛkad ameγγγγnas ddunas ddunas ddunas dduγγγγ s taddart s taddart s taddart s taddart----inew inew inew inew

ad nadad nadad nadad nadaaaaγγγγ ka n twuri ya ka n twuri ya ka n twuri ya ka n twuri yaḍḍḍḍen en en en

52

Page 53: Asirem Amazigh N°2  Bulletin des Etudiants Berbèristes de Tamesna (Rabat)

53

Wahi : isxuzzer s yidir ! innas tessend key hat da tnadad awal isem nnaWahi : isxuzzer s yidir ! innas tessend key hat da tnadad awal isem nnaWahi : isxuzzer s yidir ! innas tessend key hat da tnadad awal isem nnaWahi : isxuzzer s yidir ! innas tessend key hat da tnadad awal isem nnaγγγγ hat ur d hat ur d hat ur d hat ur d ----win win win win

imunselmen ula win waimunselmen ula win waimunselmen ula win waimunselmen ula win waεεεεṛaben d hat tuffeṛaben d hat tuffeṛaben d hat tuffeṛaben d hat tuffeγγγγ brid aya brid aya brid aya brid aya

Yidir : max aweddi heyya dYidir : max aweddi heyya dYidir : max aweddi heyya dYidir : max aweddi heyya dγγγγi unna iran ad ig isem nna ira i memmis abrid ayd iffei unna iran ad ig isem nna ira i memmis abrid ayd iffei unna iran ad ig isem nna ira i memmis abrid ayd iffei unna iran ad ig isem nna ira i memmis abrid ayd iffeγγγγ maka ur maka ur maka ur maka ur

iffiiffiiffiiffiγγγγ abrid abrid abrid abrid γγγγas unna g ur reggwlen idammen n timmuzas unna g ur reggwlen idammen n timmuzas unna g ur reggwlen idammen n timmuzas unna g ur reggwlen idammen n timmuzγγγγa .a .a .a .

Wahi: nniWahi: nniWahi: nniWahi: nniγγγγ ak isem nna ak isem nna ak isem nna ak isem nnaγγγγ ur illi g llista nne ur illi g llista nne ur illi g llista nne ur illi g llista nneγγγγ afad nzegzel awal afad nzegzel awal afad nzegzel awal afad nzegzel awal

Yidir: max llista nnun teggezYidir: max llista nnun teggezYidir: max llista nnun teggezYidir: max llista nnun teggez----d g igenna midd tarumd g igenna midd tarumd g igenna midd tarumd g igenna midd tarum----tt s wurett s wurett s wurett s wureγγγγ

Wahi:awa hat ggwdeWahi:awa hat ggwdeWahi:awa hat ggwdeWahi:awa hat ggwdeγγγγ i wafa n lmexzen ak ittec , hat da t i wafa n lmexzen ak ittec , hat da t i wafa n lmexzen ak ittec , hat da t i wafa n lmexzen ak ittec , hat da tḍḍḍḍased ayenna ur ittuased ayenna ur ittuased ayenna ur ittuased ayenna ur ittuḍḍḍḍasen is asen is asen is asen is

tessend is tga llista ddetessend is tga llista ddetessend is tga llista ddetessend is tga llista ddeγγγγ muqeddasa “tu muqeddasa “tu muqeddasa “tu muqeddasa “tuγγγγṛist” d hat ur daṛist” d hat ur daṛist” d hat ur daṛist” d hat ur da----tt ittdas ghas unna izeddigen d tt ittdas ghas unna izeddigen d tt ittdas ghas unna izeddigen d tt ittdas ghas unna izeddigen d

hat teghat teghat teghat tegṛazṛazṛazṛaz----i nnai nnai nnai nna----kkkk----tt ikan ad as tleqqid urtt ikan ad as tleqqid urtt ikan ad as tleqqid urtt ikan ad as tleqqid ur----t akw ssinet akw ssinet akw ssinet akw ssineγγγγ is akw is akw is akw is akw ṭṭuṭṭad mid tsuled .ṭṭuṭṭad mid tsuled .ṭṭuṭṭad mid tsuled .ṭṭuṭṭad mid tsuled .

Yidir : adjYidir : adjYidir : adjYidir : adj----nn tifiltutt nnann tifiltutt nnann tifiltutt nnann tifiltutt nnaγγγγ iwer iwer iwer iwer----inn nek nniinn nek nniinn nek nniinn nek nniγγγγ ak arbanew ri ak arbanew ri ak arbanew ri ak arbanew riγγγγ ad as ge ad as ge ad as ge ad as geγγγγ AMEΓAMEΓAMEΓAMEΓNAS is trid adNAS is trid adNAS is trid adNAS is trid ad----tt tmett tmett tmett tmeṛkad midd wṛkad midd wṛkad midd wṛkad midd wahi a Wahi ?ahi a Wahi ?ahi a Wahi ?ahi a Wahi ? Wahi: iwa hat ur da ttisellid, taWahi: iwa hat ur da ttisellid, taWahi: iwa hat ur da ttisellid, taWahi: iwa hat ur da ttisellid, taγγγγart n hiart n hiart n hiart n hiγγγγer ayennaer ayennaer ayennaer ayennaγγγγ is tessend mayd igan u is tessend mayd igan u is tessend mayd igan u is tessend mayd igan uγγγγris mid ur trid ris mid ur trid ris mid ur trid ris mid ur trid

ad tisind hat tiad tisind hat tiad tisind hat tiad tisind hat tiγγγγawsiwin ur ittudasen a wenna ignan .awsiwin ur ittudasen a wenna ignan .awsiwin ur ittudasen a wenna ignan .awsiwin ur ittudasen a wenna ignan . Inker yidir ur akw t issuddi ula da tettalint wallen nnes Inker yidir ur akw t issuddi ula da tettalint wallen nnes Inker yidir ur akw t issuddi ula da tettalint wallen nnes Inker yidir ur akw t issuddi ula da tettalint wallen nnes yasey tifriwin nnes iger aman yasey tifriwin nnes iger aman yasey tifriwin nnes iger aman yasey tifriwin nnes iger aman isemmiden ghef hierisemmiden ghef hierisemmiden ghef hierisemmiden ghef hier----nnes, iffegh ar bennes, iffegh ar bennes, iffegh ar bennes, iffegh ar beṛṛa imyanna d iṛṛa imyanna d iṛṛa imyanna d iṛṛa imyanna d iγγγγefefefef----nnes “dnnes “dnnes “dnnes “dγγγγi hat gan tawurii hat gan tawurii hat gan tawurii hat gan tawuri----nsen nsen nsen nsen

hayyi ddihayyi ddihayyi ddihayyi ddiγγγγ ad ge ad ge ad ge ad geγγγγ tinew . tinew . tinew . tinew . Iddu Yidir s ssibir iqqim dat uselkim (ordinateur) yaru yan umagrad nna g iqqed cigan i Iddu Yidir s ssibir iqqim dat uselkim (ordinateur) yaru yan umagrad nna g iqqed cigan i Iddu Yidir s ssibir iqqim dat uselkim (ordinateur) yaru yan umagrad nna g iqqed cigan i Iddu Yidir s ssibir iqqim dat uselkim (ordinateur) yaru yan umagrad nna g iqqed cigan i winna ur ittirin ismawen winna ur ittirin ismawen winna ur ittirin ismawen winna ur ittirin ismawen n imazin imazin imazin imaziγγγγen yazen i kull mayd itteggan tiwizi d winna mi isxub en yazen i kull mayd itteggan tiwizi d winna mi isxub en yazen i kull mayd itteggan tiwizi d winna mi isxub en yazen i kull mayd itteggan tiwizi d winna mi isxub

udabu tudert ,issufeudabu tudert ,issufeudabu tudert ,issufeudabu tudert ,issufeγγγγ----d agudiy n tsukinin (photocopies) ar tent ibed agudiy n tsukinin (photocopies) ar tent ibed agudiy n tsukinin (photocopies) ar tent ibed agudiy n tsukinin (photocopies) ar tent ibeṭṭu i medden g leqhawi d ṭṭu i medden g leqhawi d ṭṭu i medden g leqhawi d ṭṭu i medden g leqhawi d

iberdan ur yudji awed yan udiberdan ur yudji awed yan udiberdan ur yudji awed yan udiberdan ur yudji awed yan udγγγγarararar Yat tifawt ar asYat tifawt ar asYat tifawt ar asYat tifawt ar as----nn ikkat ka tiflut yanefnn ikkat ka tiflut yanefnn ikkat ka tiflut yanefnn ikkat ka tiflut yanef----tt hat yan g icekkamen n Wahtt hat yan g icekkamen n Wahtt hat yan g icekkamen n Wahtt hat yan g icekkamen n Wahi innai innai innai inna----yas azul fellak :yas azul fellak :yas azul fellak :yas azul fellak : Yidir : key diYidir : key diYidir : key diYidir : key diγγγγ aya ay ifi aya ay ifi aya ay ifi aya ay ifiγγγγer n sskeer n sskeer n sskeer n sskeḍ ?ḍ ?ḍ ?ḍ ?

Acekkam: innak Wahi zriAcekkam: innak Wahi zriAcekkam: innak Wahi zriAcekkam: innak Wahi zri----nn s nn s nn s nn s γγγγures tadeggwat hat ihenna lures tadeggwat hat ihenna lures tadeggwat hat ihenna lures tadeggwat hat ihenna lḥal ḥal ḥal ḥal

Yidir: ger as d iYidir: ger as d iYidir: ger as d iYidir: ger as d iγγγγefefefef----nnes “ awa is nn temneqqennes “ awa is nn temneqqennes “ awa is nn temneqqennes “ awa is nn temneqqeṛ digun titi a tarwa n teṛ digun titi a tarwa n teṛ digun titi a tarwa n teṛ digun titi a tarwa n teγγγγyult tfu !yult tfu !yult tfu !yult tfu ! γγγγifun d ifun d ifun d ifun d twuri nnun .twuri nnun .twuri nnun .twuri nnun . Tadeggwat iddu Yidir s Tadeggwat iddu Yidir s Tadeggwat iddu Yidir s Tadeggwat iddu Yidir s γγγγursen ,ursen ,ursen ,ursen ,γγγγas yuwas yuwas yuwas yuwḍḍḍḍ----nn imi n teflut n Wahi yasit g irbinn imi n teflut n Wahi yasit g irbinn imi n teflut n Wahi yasit g irbinn imi n teflut n Wahi yasit g irbi----nnes innannes innannes innannes inna----yas yas yas yas Wahi Wahi Wahi Wahi Azul fellak a Yidir walayenni tuhend ad tzeAzul fellak a Yidir walayenni tuhend ad tzeAzul fellak a Yidir walayenni tuhend ad tzeAzul fellak a Yidir walayenni tuhend ad tzeɛfed ay iymatneɛfed ay iymatneɛfed ay iymatneɛfed ay iymatneγγγγ . . . .

Yidir mayd iseYidir mayd iseYidir mayd iseYidir mayd ise,san ursan ursan ursan ur----t annayet annayet annayet annayeγγγγ ukwan key mred akal ukwan key mred akal ukwan key mred akal ukwan key mred akal----nnek ag tellid tilid ammas n nnek ag tellid tilid ammas n nnek ag tellid tilid ammas n nnek ag tellid tilid ammas n

mimimimiddenddenddendden----nnek d tmazirtnnek d tmazirtnnek d tmazirtnnek d tmazirt----nnek tirid ad tgednnek tirid ad tgednnek tirid ad tgednnek tirid ad tged isem amazi isem amazi isem amazi isem amaziγγγγ i urba i urba i urba i urba----nnek trufnnek trufnnek trufnnek trufẓemẓemẓemẓem----as uras uras uras ur----d mas d mas d mas d mas

awen isnuy ufgan iawen isnuy ufgan iawen isnuy ufgan iawen isnuy ufgan iγγγγed iqqen allened iqqen allened iqqen allened iqqen allen----nnes ar ikkat nnes ar ikkat nnes ar ikkat nnes ar ikkat

Wahi: awa zziWahi: awa zziWahi: awa zziWahi: awa zziγγγγ ur tgid win ta ur tgid win ta ur tgid win ta ur tgid win taḍḍḍḍṣa tuhendṣa tuhendṣa tuhendṣa tuhend----as i uzas i uzas i uzas i uzɛaf ɛaf ɛaf ɛaf Yidir : tabarda ayd trid adYidir : tabarda ayd trid adYidir : tabarda ayd trid adYidir : tabarda ayd trid ad----i tgerd uri tgerd uri tgerd uri tgerd ur----dd mayd iedd mayd iedd mayd iedd mayd ieḍḍḍḍṣan aya ṣan aya ṣan aya ṣan aya Wahi : dWahi : dWahi : dWahi : dγγγγi awid tifriwin nnai awid tifriwin nnai awid tifriwin nnai awid tifriwin nnaγγγγ han AMEΓNAS neqbelt . han AMEΓNAS neqbelt . han AMEΓNAS neqbelt . han AMEΓNAS neqbelt .

Yidir: mer da tteqbalem imeYidir: mer da tteqbalem imeYidir: mer da tteqbalem imeYidir: mer da tteqbalem imeγγγγnasen urnasen urnasen urnasen ur----ten ttawim s ibniqen , dten ttawim s ibniqen , dten ttawim s ibniqen , dten ttawim s ibniqen , dγγγγi gat awd kwenni i gat awd kwenni i gat awd kwenni i gat awd kwenni

imeimeimeimeγγγγnasen ayd awennasen ayd awennasen ayd awennasen ayd awen----d izrey Yidir g tebratd izrey Yidir g tebratd izrey Yidir g tebratd izrey Yidir g tebrat----nnes ay imazinnes ay imazinnes ay imazinnes ay imaziγγγγen tgem afus g ufus . en tgem afus g ufus . en tgem afus g ufus . en tgem afus g ufus .

MesMesMesMesṭafa TUƩLIṭafa TUƩLIṭafa TUƩLIṭafa TUƩLI 18/02/200818/02/200818/02/200818/02/2008

GODGODGODGOD

Page 54: Asirem Amazigh N°2  Bulletin des Etudiants Berbèristes de Tamesna (Rabat)

ILUGAN N TIRRAILUGAN N TIRRAILUGAN N TIRRAILUGAN N TIRRA (2) (2) (2) (2)

AMUR WIS SIN D UMEGGARU

Σumar DERWIC

WENNA IRAN TAMAZIΓT AD YISIN TIRRA-NNES

ΓEF UBRID N DDA LMULUD

SUR LA VOIE DE DDA LMULUD

ILUGAN N TIRRA

Règles d’écriture

2956 - 2006

54

Page 55: Asirem Amazigh N°2  Bulletin des Etudiants Berbèristes de Tamesna (Rabat)

55

e- L’ADVERBE

Le mot Adverbe est constitué de Ad: ajouter quelque chose et verbe: au verbe. Exemples: Nenker zik (Nous nous sommes levés tôt). Gan zund (Ils sont les mêmes). Iffer akw (Il est entièrement caché). Teγra kigan (Elle a beaucoup étudié). Fest imik! (Tais-toi un peu!). Il y a cinq types d’adverbes: e-1) L’adverbe de temps: La plupart des adverbes de temps constituent chacun une unité indépendante. Exemples: dγi/dγik/ wasa/ tur-a/ γila

zik asekka/ tiwecca iḍelli/iḍgam/assnaṭ/iḍennaṭ diγ/ daγ/ altu nḍaḍant/ azγat/ilindi nḍaḍaninn wanig asra mantur/ melmi/ managu diddaγ dilliγ...

Quelques adverbes de temps se composent de deux unités indépendantes. Exemples: ass-a asekka-nnes

assnaṭ-nnes asslid assnaṭ asslid-nnes *ur ta *ur ğğin *ur yad *ur sar *ur llig...

*Ces quatre derniers cas sont aussi des adverbes de négation. e-2) Les adverbes de lieu: Exemples: da/ danita/ daddeγ/γi/dagi

din dat ḍart/ ffir/deffir tiγwerdin agwens/ agensu izdar afella beṛṛa *dindeγ *dinhah *maser/ maγer *mani/mandi/mag/mig

Page 56: Asirem Amazigh N°2  Bulletin des Etudiants Berbèristes de Tamesna (Rabat)

*Des adverbes de lieu sont des mots composés mais ils constituent une unité indépendante. e-3) Les adverbes de manière: Exemples: imki/ ammu/akka/γemka/γika

Zund/ amm mimek/ mamenk imkinnaγ/ γemkann/Ammin imkinna/ akken

Ces adverbes de manière constituent une unité indépendante. Exemples: zund zund

telγu telγu cwiy cwiy din din

Ces adverbes de manière constituent deux unités indépendantes. e-4) Les adverbes de quantité: Exemples: kigan/Aṭas/ bahra/ bezzaf...

imik/imiq/imií/Cwayt akw hilli anect kra/ ka/ ca ugar wahli mecta/ mecka cḥal/Mecḥar mennaw...

Il y a des adverbes de quantité qui constituent deux unités indépendantes. Exemples: ur.........akw

ur .............γas awd imik/ imií yan imik/ imií

e-5) Les adverbes de négation: Certains adverbes de négation constituent une unité indépendante. Exemple: ur

walu lawla laḥ

Des adverbes de négation constituent deux unités indépendantes. Exemples: ur.............aḍu

ur............kra/ ka/ ca/ c ur............amya ur............walu ur sul ur sar ur ğğin/jjun ur ta ur bahra ur...........akwd yan(yat) akwd yan (yat)..........ur...

56

Page 57: Asirem Amazigh N°2  Bulletin des Etudiants Berbèristes de Tamesna (Rabat)

57

f- Les prépositions: Exemples: s (ddan s uḍar) (ils sont allés à pied) [moyen] s (ddan s aγerbaz) (ils sont allés à l’école) [direction] s (ddan s uzrab) (ils sont allés en vitesse) [manière] s (ddan s terbiεt) (ils sont allés en groupe) [nombre]

γer/ ser ar ddaw nnig d g/deg/dig/di/daγ/γ i n γur/γer amm γef/γif/xaf/x/f deffir + nom (tezdeγ deffir udrar) (elle habite derrière la montagne) ḍart+ nom dat + nom zund + nom (ar iṣinṣig zund agḍiḍ) (il siffle comme l’oiseau)

g- Les conjonctions: Il y a deux types de conjonctions: Les conjonctions de coordination et les conjonctions de subordination. g-1) La conjonction de coordination: Exemples: d (Yidir d Sekkura) (Yidir et Sekkoura)

neγ/ meγ/niγ/ miγ (ad iqqim neγ ad iddu?) (restera-t-il ou ira-t-il?) amm... amm... (amm wa amm wann) (comme celui-ci comme celui-lγ) maca (terdel maca ur terẓi) (elle est tombée mais elle n’est pas cassée) ihi/day (donc) la... (wa)la... zziγ/ziγ netta/matta/tta iwa

g-2) la conjonction de subordination: Exemples: is (ssneγ is idda) (je sais qu’il est parti)

is (ur ssineγ is zegleγ) (je ne sais pas si je me suis trompé) is+d= isd/idd seg mayed (puisque) asag/addag (lorsque) ard allig/ alliγ/almi kud γas (γas ẓran festen) (même s’ils ont vu ils se sont tus) urta ayenna iddeγ (Lorsque) ig nwis acku/ sucku (parce que) af ad/ mar ad/ bar ad/ mafint ad/ḥuma ad (pour- afin de)

Page 58: Asirem Amazigh N°2  Bulletin des Etudiants Berbèristes de Tamesna (Rabat)

meqqar/ mγar (même si) waxxa imkinna/ imkidda/ imkiddaγ/ imkilli/ γemkelli ammi (comme si) mek/ mer/ lemmer (si) merday (si seulement si) γzund (comme)

5- ETAT LIBRE ET ETAT LIE Généralité: En Tamazight, le nom connaît deux états: l’état libre et l’état lié. Le nom est à l’état libre quand il est seul ou quand il est sujet au début d’une phrase. Il est à l’état lié quand sa voyelle initiale se modifie ou disparaît, et quand il est sujet au milieu ou à la fin de la phrase. Exemples: Etat libre Etat lié tiflut tergel tergel teflut argaz isawel isawel urgaz aḍil inwa inwa waḍil ticirratin ddant ddant tcirratin. Cas de l’état lié: 5-a) Sujet placé après le verbe:

*argaz -Idda urgaz. (l’homme est parti) *tarbat -Tedda terbat. (la fille est partie) *idlisen -Drusen yidlisen. (les livres sont rares)

5-b) Complément de nom: *aman -Amγar n waman. (le responsable de l’irrigation) *tisednan -Amur n tsednan. (la part des femmes) *agujil -Tasga n ugujil. (le côté de l’orphelin)

5-c) Complément de nombre: *tifednin -Snat n tfednin. (deux orteils) *tamγart -Yiwet n temγart. (une vieille) *aḍar -Yiwen uḍar. (un pied) *ussan -Kraḍ n wussan. (trois jours)

5-d) Nom précédé d’une préposition ou d’une conjonction: *tasga -Iffer g tesga. (il est caché à côté) *adrar -Mmuten γef udrar. (ils sont morts sur la montagne) *aseklu

58

Page 59: Asirem Amazigh N°2  Bulletin des Etudiants Berbèristes de Tamesna (Rabat)

59

-Tuga d useklu. (l’herbe et l’arbre) *azlalam -Idda s uzlalam. (il est allé à vélo) ≠ Idda s *azlalam. (il est allé vers le vélo). *Ici, le nom « azlalam » n’est pas à l’état lié. *amγar -Bassu d umγar. (Bassou et le maire) ≠ Bassu d amγar. (Bassou c’est le maire)

Prépositions entraînant l’état lié: i, n, d, s, seg, γer, γef, dat, ḍart, ddaw, nnig, zund, amm, ger, deg, g...etc

5-2) Manifestations de l’état lié: L’état lié se manifeste dans les cas suivants: 5-2-a) Changement de la voyelle initiale:

aḍar-------------uḍar (Inγa-t uḍar) (Il a mal au pied) abrid------------ubrid (Iγwezzif ubrid) (Le chemin est long)

5-2-b) Chute de la voyelle initiale: tameṭṭut--------tmeṭṭut (Tedla tmeṭṭut) (La femme est voilée) tasawent------tsawent (ddaw tsawent) (au pied de la pente) timellalin-----tmellalin (mrawt n tmellalin) (dix oeufs)

5-2-c) Apparition de « w »: akal--------wakal (Inza wakal) (La terre est vendue) asif--------wasif (Ingi-d wasif) (La rivière est en crue) aman------waman (Zeddigen waman) (L’eau est claire) ul----------wul (Iqqur-as wul) (Son coeur est dur)

5-2-d) Apparition de « y »: iger------yiger (Imun yiger) (Le champ est uni) ired------yired (Imγi yired) (Le grain de blé a germé) izem-----yizem (Ur iffir yizem) (Le lion n’est pas caché) iḍ---------yiḍ (Igezzul yiḍ) (La nuit est courte) isem-----yisem (Iẓil yisem) (Le nom est beau)

Remarques: 1- Pour certains noms, l’état lié est identique à l’état libre.

Exemples: taddart; laẓ; tasa; tala; tamunt; tizi; tuccent; tidi...etc 2- Dans certains parlers, la voyelle initiale pour certains noms chute.

Exemples: *ifassen -g fassen. (à l’écrit on note: g yifassen) *iḍarren -deg ḍarren. (à l’écrit on note: deg yiḍarren)

6-L’ASSIMILATION

Quand on parle d’assimilation en général il y a l’action d’un élément sur un ou

plusieurs autres éléments proches. Par exemple, à l’école, on parle d’assimilation des leçons par les élèves. Dans la vie intellectuelle, il y a l’assimilation des idées des uns par les autres...etc

Dans la langue, on dit assimilation lorsqu’un son ou un caractère prend la forme d’un autre qui le côtoie. Les noms masculins se terminant par « ḍ » ou « d »:

Aḍad------------------------Taḍat (petit doigt) Acḍaḍ-----------------------Tacḍaṭ (petit pan)

Page 60: Asirem Amazigh N°2  Bulletin des Etudiants Berbèristes de Tamesna (Rabat)

Kraḍ-------------------------Kraṭ (trois (fém.)) Agellid----------------------Tagellit (reine)...etc

Schémas: d+t----------------t ḍ+ t----------------ṭ

7- LE TRAIT D’UNION On met le trait d’union dans les cas suivants: 7-1) Verbe + Pronom personnel (complément direct): Exemples: Ira-t . (Il le veut). Teswa-ten. (Elle les a bus). Zrin-i/iyi. (Ils m’ont laissé)....etc Ira, Teswa et, Zrin sont des verbes conjugués; t, ten et i sont des pronoms personnels compléments directs. 7-2) Verbe + Pronom personnel complément indirect: Exemples: Rarat-asen awal! (Rendez-leur la parole!). Zwaren-ak. (Ils t’ont précédé.). Terta-am tabγest. (Elle t’a souhaité le courage.). Naggug-awen. (Nous sommes éloignés de vous.)...etc Rarat, Zwaren, Terta et Naggug sont des verbes conjugués; asen, ak, am et awen sont des pronoms personnels compléments indirects. Remarques: Il y a des situations dans lesquelles le pronom personnel précède le verbe. Exemples: a-Pron. pers. compl. direct: Ur t-iri. (Il ne le veut pas). Is t-ira? (Est-ce qu’il le veut?). Asag t-ira... (Quand il le veut...). b- Pron. pers. compl. indirect: Ad asen-trarem. (Vous leur répondrez.). Ur ak-zwaren. (Ils ne te précédent pas). Is awen-aggugen? (Est-ce qu’ils sont éloignés de vous?). Ig am-sawlen... (Quand ils te parlent...)...etc Dans tous ces cas il faut séparer le pronom personnel complément qu’il soit direct ou indirect et le verbe par un trait d’union. 7-3) Verbe + Pronoms personnels compléments directs et indirects: Exemples: Isseγra Tamaziγt i yinelmaden. (Il a enseigné Tamazight aux élèves.) Cette phrase est constituée de: Isseγra: Verbe Tamaziγt: Complément direct i yinelmaden: Complément indirect

a) Isseγra-asen-tt. (Il la leur a enseignée.) b) Ad asen-tt-issγer. (Il la leur enseignera.)

Dans le cas (a) il y a deux pronoms compléments: asen et tt. asen est complément indirect, tt est complément direct. Notes: Le pronom complément indirect précède le pronom complément direct. Les deux pronoms compléments sont séparés entre eux par des traits d’union, même chose avec le verbe, donc il y a deux traits d’union. 7-4) Verbe + Particule de direction: Exemples: a- Idda-d Kawsen. (Kawsen est venu- vers ici.) b- Idda-nn Kawsen. (Kawsen est venu- là-bas) Le verbe et la particule de direction sont séparés par un trait d’union. La particule de direction peut précéder le verbe mais elle est toujours séparée de ce dernier par un trait d’union. 7-5) Verbe + Pronom complément direct + Particule de direction: Exemples: Awi-t-id! (Amène-le vers ici!) Tuwi-t-inn. (Elle l’a amené là-bas.)

60

Page 61: Asirem Amazigh N°2  Bulletin des Etudiants Berbèristes de Tamesna (Rabat)

61

Yuwi-ten-d. (Il les a amenés vers ici.) Yuwi-ten-inn. (Il les a amenés là-bas.) Notes: Le verbe, le pronom complément direct et la particule de direction sont séparés par des traits d’union. La particule de direction peut précéder le verbe, mais elle suit toujours le pronom complément direct. Exemples: Ad aγ-d-yaf. (Il nous trouvera, ici.) Ad aγ-nn-yaf. (Il nous trouvera là-bas) Ur ten-d-igula. (Il ne les a pas atteints, ici.) Ur ten-inn-igula. (Il ne les a pas atteints là-bas.) Is ten-d-igula? (Est-ce qu’il les a atteints, ici?) Is ten-inn-igula? (Est-ce qu’il les a atteints là-bas?) Mer tt-d-inni... (S’il l’a dite...) (ici) Mer tt-nn-inni... ( S’il l’a dite là-bas...) 7-6) Verbe + Pronom complément indirect + Particule de direction: Exemples: a) Sawlen-as-d. (Ils lui ont parlé, vers ici) b) Is asen-nn-sawlen? ( Lui ont-ils parlé, vers là-bas?) Dans le premier cas le verbe précède le pronom complément indirect et la particule de direction. Dans le deuxième cas le pronom complément précède la particule de direction, et celle-ci précède le verbe. Mais, toujours, les trois éléments sont séparés par des traits d’union. 7-7) Verbe + Pron. compl. dir. + Pron. compl. indir. + Particule de direction: Exemples: a)Yuzen-as-t-id. (Il le lui a envoyé vers ici.) Yuzen-as-t-inn. (Il le lui a envoyé là-bas.) b) Ur as-t-id-yuzin. (Il ne le lui a pas envoyé.) c) Ad as-t-inn-yazen. (Il le lui enverra là-bas.) Dans le cas (a) il s’agit de la suite: Verbe + Pron. Compl. Indir. + Pron. Compl. Dir. + Particule de direction Dans le cas (b) il s’agit de la suite: Adverbe de négation + Pron. Compl. Indir. + Pron. Compl. Dir. + Particule de direction Dans le cas (c)il s’agit de la suite: Particule du futur + Pron. Compl. Indir. + Pron. Compl. Dir. + Particule de direction + Verbe Notes: Entre le verbe, le pronom complément indirect, le pronom complément direct et la particule de direction il y a toujours des traits d’union. Que le verbe précède ou suit les trois éléments indiqués ci-dessus il est séparé avec ceux-ci par un trait d’union. 7-8-a) Pronom complément direct + Participe: Exemples: Keyyin ten-yufan... (Toi qui les as trouvés...) Nekkin tt-iẓran... (Moi qui l’ai vue...) Nitni aγ-isskenden... (Eux qui nous ont trompés...) Ces exemples sont constitués de: Pron. Person. Sujet + Pron. Person. Compl. Dir. + Participe. Le pronom personnel complément et le participe sont séparés par un trait d’union.

Page 62: Asirem Amazigh N°2  Bulletin des Etudiants Berbèristes de Tamesna (Rabat)

7-8-b) Pronom personnel complément indirect + Participe: Exemples: Netta ayed as-innan... (C’est lui qui lui a dit...) Nekwni ak-isγan... (Nous qui t’ont acheté...) Le pronom complément indirect et le participe sont séparés avec un trait d’union. 7-8-c) Particule de direction + Participe: Exemples: Kwenni ay nn-iddan. (Ce sont vous qui êtes allés là-bas.) Nekkin ay nn-iddan. (C’est moi qui suis allé là-bas.) Nettat ay nn-iddan. (C’est elle qui est allée là-bas.) Nitenti ay nn-iddan. (Ce sont elles qui sont allées là-bas.) Remarques: La particule de direction (ici, c’est: nn) et le participe sont séparés avec un trait d’union. En Tamazight, on remarque que le participe ne change pas contrairement au français. 7-8-d) Pronom personnel complément indirect + Particule de direction + Participe: Exemples: Wa ak-nn-isawlen... (Celui-ci qui t’a parlé là-bas...) Ti asen-nn-izlan... (Celles-ci qui leur sont perdues là-bas...) Tasarut i-nn-isgellelen. (La clé qui m’a retardé là-bas.) Nettat am-nn-yuznen... (Elle qui t’a envoyée...) Les deux premiers exemples sont constitués de: Démonstratif + Pron. pers. compl. ind. + Particule de direction + Participe Le troisième exemple est constitué de:

Nom + Pron. pers. compl. ind. + Particule de direction + participe Le quatrième exemple est constitué de:

Pronom pers. sujet + Pron. pers. compl. ind. + Particule de direction + Participe

7-8-e) Pronom personnel complément indirect + Pronom personnel complément direct + Particule de direction + Participe Exemples: Willi awen-t-inn-yuznen. (Ceux-là qui vous l’ont envoyé là-bas.) Willi awen-t-id-yuznen. (Ceux-là qui vous l’ont envoyé vers ici.) Walli aγ-ten-inn-isgulan. (Celui-là qui nous l’a fait parvenir là-bas.) Waddeγ aγ-ten-id-isgulan. (Celui-ci qui nous l’a fait parvenir ici.) Les éléments soulignés sont les suivants:

Pron. pers. compl. ind. + Pron. pers. compl. d. + Particule de direction + Participe

N.B. En Tamazight, il y a deux cas de participes: Le participe simple et le participe intensif. Exemples: Participe simple: Nekkin ayed nn-iddan. (C’est moi qui est allé là-bas.) Nitni ayed d-iddan. (Ce sont eux qui sont venus ici.) Participe intensif: Nekkin ayed nn-itteddun. (C’est moi qui suis allé là-bas souvent.) Nitni ayed d-itteddun. (Ce sont eux qui venaient ici souvent.) 7-9) Nom + Indice de possession:

Tutlayt-inu. (Ma langue) Adlis-inu. (Mon livre) Ussan-inu. (Mes jours) Tuγmas-inu. (Mes dents)

Tutlayt-nnes. (Sa langue)

62

Page 63: Asirem Amazigh N°2  Bulletin des Etudiants Berbèristes de Tamesna (Rabat)

63

Adlis-nneγ. (Notre livre) Ussan-nnsen. (Leurs jours)...etc Dans ce cas, le nom et l’indice de possession sont séparés par un trait d’union. 7-10) Nom + Démonstratif simple: Exemples: Tamsirt-a/ad. (Cette leçon) Ass-a. (Ce jour) Idurar-a. (Ces montagnes) Tiwinas-a/ad. (Ces phrases) Dans certains parlers amazighs, le démonstratif change en « u ». Exemples: Tamsirt-u. (Cette leçon) Ass-u. (Aujourd’hui) Idurar-u. (Ces montagnes) Tiwinas-u. (Ces phrases)...etc Tira-ddeγ. (Cette écriture.) Abrid-agi. (Ce chemin)...etc 7-11) Pronom affixe: Exemples: Walu-yi. (Je ne suis pas là) Walu-t. (Il n’est pas là) Walu-ten. (Ils ne sont pas là) Walu-aγ. (Nous ne sommes pas là)

Mani-k? (Où es-tu?) (masc.) Mani-kem? (Où es-tu?) (fém.) Ccil-ak. (Malgré toi) Ccil-aγ. (Malgré nous) Akw-t. (Tout/ Entier) Akw-ten. (Tous/ Entiers) Aredla-tt. (Toute/ Entière) Aredla-tent (Toutes)...etc

8-ELISION DE SONS Dans le discours oral et surtout dans la poésie, on rencontre des mots auxquels des voyelles ou même des consonnes ont chuté par besoin d’économie de langage. 8-1) Elision de voyelles: Exemples: Inn' as. Ecrire: Inna-as. (Il lui a dit.) Teggull' aγ. Ecrire:Teggulla-aγ. (Elle nous a jurés.) Ur ẓrin mayed ig'. Ecrire: Ur ẓrin mayed iga. (Ils n’ont pas vu ce qu’il a fait.) D' aγ-irezzu. Ecrire: Da aγ-irezzu. (Il nous cherche.) Tedd' ad tγer. Ecrire: Tedda ad tγer. (Elle est allée étudier) Ces voyelles élidées sont restaurées sauf dans les cas pertinents, comme en poésie où elles sont remplacées par une apostrophe. 8-2) Elision de consonnes: Exemples: Inejda'. Ecrire: Inejdan. (Voyageurs) Iduka'. Ecrire: Idukan. (souliers) U' llin. Ecrire: Ur llin. (Ils n’existent pas.) Idura' . Ecrire : Idurar. (les montagnes)

Page 64: Asirem Amazigh N°2  Bulletin des Etudiants Berbèristes de Tamesna (Rabat)

N' emγart. Ecrire: n temγart. (de la vieille)...etc N.B. Il est préférable, quand c’est possible, de ne pas noter l’élision à l’écrit.

9-PONCTUATION

La ponctuation joue un grand rôle dans la représentation et l’expression du discours écrit. Sans signes de ponctuation, il est souvent difficile au lecteur de recevoir le message écrit, de même pour le producteur qui rencontrera des obstacles devant ses tentatives qui visent la transmission des idées. Pour une langue qui, comme l'amazigh, aspire à être et à persévérer parmi les langues écrites, et afin d’être plus précise, elle a aussi besoin des signes de ponctuation à respecter par ses usagers. L’utilité de la ponctuation se sent dans les divers sens que prend la phrase quand la ponctuation change. Exemples: Tessnem is tzeglem. (Vous savez que vous vous êtes trompés.) Tessnem is tzeglem? (Vous savez que vous vous êtes trompés?). Tessnem is tzeglem! (Vous savez que vous vous êtes trompés!) Tga tudert n Tudert γas amdaz. (La vie de Toudert n’est que joie.) Is tesnaγsed itri-inn aseflallay, ay Itri? (Est-ce que tu as observé cette étoile brillante, Itri? En observant les trois premiers exemples, et avec des signes divers de ponctuation, les contextes se précisent et la compréhension du message se facilite. Dans les deux derniers exemples, on remarque l’importance de l’emploi de la majuscule qui différencie les noms propres (Tudert et Itri) et les noms communs (tudert et itri).

SIGLES En français et en anglais, la formation des sigles se fait par la notation des premières lettres d’un nom, exemples: Communauté Economique Européenne. CEE (F) European Economic Community. EEC (Eng.) Ceci dit, le cas de l'amazigh ne peut pas accepter cette manière de formation de sigles car la majorité des noms commencent par « A » quand il s’agit d’un masculin, et par « T » pour les noms féminins. Donc, et pour essuyer toute confusion, le sigle amazigh se forme des premières consonnes des mots qui constituent le nom masculin et les deuxièmes consonnes des mots du nom féminin. Exemples: Amussu Adelsan Amaziγ. MDM (Mouvement Culturel Amazigh) Tamesmunt Tadelsant IDEFLAWEN.TAMDD (Association Culturelle IDEFLAWEN) Taṛmist Tagraγlant n Ukeccuḍ. TAṚGK (Compagnie Internationale de Bois)...etc Notes: Pour la lecture des sigles amazighes, il est proposé de prononcer les lettres comme suit: M--------------/ma/ D--------------/da/ R-------------/ra/ L-------------/la/ Z------------/za/ B-----------/ba/...etc

64

Page 65: Asirem Amazigh N°2  Bulletin des Etudiants Berbèristes de Tamesna (Rabat)

65

Afin de préciser un peu les sigles à base féminine, il est proposé de commencer le sigle par TA. Exemples: Tamesmunt Tadelsant ADRAR. TAMDD (Association Culturelle ADRAR) TAMDD-------------/Tamadada/ Tuddsa Tamaḍlant n Tdawsa. TUMD (Organisation Mondiale de la Santé) TUDMD------------/Tudamada/ Taḍa n Yiselmaden n Tmaziγt. TAḌSM (Confédération des Enseignants du Tamazight) TAḌSM-----------/Taḍasama/ ...etc

HOMONYMES

Les homonymes sont des mots qui ont la même forme mais des sens différents. Nous présentons, ici, une liste qui n’est pas exhaustive: *izri/ izri (il est passé/ le passé) *afru/ afru (s’envoler/ le poignard) *ussan/ ussan (ils ont noué/ les jours) *γer/ γer (lire/ vers) *ungal/ ungal (noir/ le roman) *adγar/ adγar (la place/ le vote) *ifer/ ifer (la feuille/ l’aile) *tala/ tala (la source/ les pleurs) *tiṭ/ tiṭ (la source/ l’oeil) *agelzim/ agelzim (la pioche/ l’ancre) *taγufi/ taγufi (la nostalgie/ les gorges) *ger/ ger (entre/ mettre) *igna/ igna (il s’est endormi/ il a cousu) *agbur/ agbur (le contenu/ l’écureuil) *ili/ ili (exister/ la part) *amawal/ amawal (la fantasia/ le lexique) *tili/ tili (la brebis/ l’ombre) *iγus/ iγus (il est brûlé/ il est propre) *all/ all (lever/ pleurer) *tilist/ tilist (la frontière/ la neige) *taγerdayt/ taγerdayt (la souris/ la colline) *usu/ usu (tousser/ le lit) *aneqqer/ aneqqer (l’Orient/ le frottement) *azal/ azal (le jour/ la valeur) *tazdayt/ tazdayt (le dattier/ la relation) *ini/ ini/ini (dire/ il est monté/ la couleur) *tafsut/ tafsut/ tafsut (le printemps/ le seigle/ la fantaisie) *rar/ rar/ rar (répondre/ rendre/ vomir)