MINISTERE DE LAREGION DE BRUXELLES­CAPITALE

MINISTERIE VAN HET BRUSSELSHOOFDSTEDELIJK GEWEST

1r / ;-; . c/

ARRETE DU GOUVERNEMENT DE LA REGION DE BESLUIT VAN DE BRUSSELSE HOOFDSTEDELlJKEBRUXELLES-CAPITALE CLASSANT PAR REGERING TOT UITBREIDING VAN DEEXTENSION COMME MONUMENT CERTAINES BESCHERMING ALS MONUMENT VAN BEPAALDEPARTIES DE L'IMMEUBLE SIS GRAND-PLACE, N° DELEN VAN HET GEBOUW GELEGEN GROTE34A BRUXELLES MARKT NR 34TE BRUSSEL

Le Gouvemementde laRegion deBruxelles-Capitale, De Brusselse Hoofdstedelijke Regering,

Vu ('ordonnance du 4 mars 1993 relative a la Gelet op de ordormante van 4 maart 1993 inzake hetconservation" du patrimoine immobilier, notamment behoud van het onroerende erfgoed, inzonderheid op het

" I'artide 18; artikel18; "

Vu IJarrete royal du 19 avril 1977 dassant les facades et Gelet op het koninklijk beslutt van 19 april. 1977les toitures des immeubles riverains de la Grand-Place a houdende rangschikking van de gevels en deBruxelles dont la maison Ie Heaume sise Grand-Plaoo, bedakingen van"de gebouwen grenzend aan de Grote

" n°35; Plaats te Brussel waaronder het huis den Helm gelegenGrote Mark!, nr35;

Vu IJarrete du Gouvemement de la region de Bruxeles- Gelet op het besluit van de Brusselse HoofdstedelijkeCapitale du 20 septembre 2001 entamant la procedure Regering van 20 september 2001 houdendeinstellingd'extension de classement oomme monument" a van de procedure tot uitbreiding van de bescherrnioq alscertaines parties interieures de I'immeuble sis Grand- monument totbepaalde delen van het interieur van hetPlace n°34aBruxelles; gebouwgelegen Grote Markt nr34teBrussel;

Vu I'avis favorable du oollege des bourgmestre et Gelet op het gunstig advies van het college vanechevns de la Ville de Bruxelles, ernis en seance du 28 burgemeester en schepenen van de Stad Brussel,fevrer 2002; uitgebracht op 28februari 2002;

Vu l'avs favorable de la Commission royale des Gelet op het gunstig advies van de Koninklijkemonuments et des sites ernis en seance du 21 aoOt Commissie voor Monumenten en l.andschappen2002; uitgebracht tijdens haar zitting van 21 augustus 2002;

Considerant que Ie proprietare a fransms ses Overwegende dat de eigenaar zijn opmerkingen heeft:observations en date du 29 mars 2002 et qu'elles meegedeeld op 29 maart 2002 en dat deze als voigtpeuvent etre resumees oomme suit: kunnen worden samengevat:- Ie dassement des caves ne devrait pas reprendre Ie - de bescherming van de kelders zou niet het meerdoisonnement interne, plus recent ainsi qu'un escalier receme inwendige tussenschot evenalseen trap aan ded'acoes au rez-de-chausee: ingang opdebenedenverdieping mogen opnemen;- la fayade laterale rue Chair et Pain, reconstruite en - de zijgevel Vlees en Broodstraat, heropgebouwd in1921 , ne revet aucun interet historique eteslhetque; 1921, bezit geen enkele historische en esthetische

waarde;

Consderant que res observations peuvent etrerencomrees oomme suit:- Iec1assement des caves n'implique pas la preservatondes elements reoents;- Iec1assement de la facade laterele se justifle parIe faitqu'elle appartient ala derniere phase de lacampagne derestauration de la Grand-Plare, realsee en 1920 par F.Malfait

Overwegende dat deze opmerkingen als voigt kunnenbeantwoord worden:- de bescherming van de kelders impliceert niet dererente elementen;- de bescherming van dezijgevel verantwoordt zich doorhet feit dat hij behoort tot de laatste fase van derestauratiecampagne van de Grote Markt,gerealiseerd in1920 door F. Malfait;

Sur la proposition du Ministre-President du Op de voordracht van de Minister-Voorzitter van .deGouvemement de la Region de Bruxelles-Capitale et du Brusselse "Hoofdstedelijke Regering en van deSecretaire d'Etat charge des Monumen~s etdes Sites, Staatssecretaris belast met Monumenten en

Landschappen,

ARRETE:

Article 1er - Sont classes comme monument la totaltedescaves, la facade laterale sise rue Chair et Pain, lesmurs mitoyens et les planchers anciens de la maisonLe Heaume sise Grand-Place n° 34 a Bruxelles, enraison de leurs interet historique et esthetique precisedans I'annexe I du present arrete, connue aucadastrede Bruxelles, 1ere division, section A, 2e feuille,parcelle n° 413A.

BESLUIT:

Artikel 1 - Worden beschermd als monument detotaliteit van de kelders, de zijgevel gelegen Vlees enBroodstraat, de gemeenschappelijke muren en deoude plankenvloer van het huis den Helm gelegenGrote Markt nr34 te Brussel, vanwege hun historischeen esthetische waarde zoals naderbepaald in bijlage Ivan dit besluit, bekend ten kadaster te Brussel, 1steafdeling, sectie A,2deblad, perceel nr413A. .

Art 2 - La zone de protection relative au monument Art 2 - De vrifNaringszone met betrekking tot het indecrit dans l'artde 1er oomprend I'ensemble des artikel 1 vennelde monument omvat het geheel van deparrelles et desvoiries ainsi que Ie.s parties de parceles percelen endewegenJ alsook gedeelten van depercelenet de voiries reprises dans Ie perrnefre delimite sur Ie endewegen opgenomen indeomtrek zoals afgebakendplan figurant aI'annexe IIdupresent arrete. ophetplan inbijlage II van ditbesIuit.

Art 3 - Les oonditions partculeres deconservation sontles suivantes :1- En cas de travaux dans Ie batiment, Ie maitre

d'ouvrage est tenu de prendre au prealable toutesles mesures necessares a.Ia bonne conservaton,au respect et a la mise en valeur de toutes lesparties protegees;

2- La protection des planchers implique laconservation de leurs elements oonstitutifs, asavoir : les poutres maitresses, les salives au lesgites, ainsi que les ais ou planchers portant uneventual recouvrement de sol.

Art 3 - De bijzondere behoudsvoorwaarden ~ijn devolgende:1- Bij werken aan hetgebouw dient de bouwheer aile

voorafgaandelijke voorzorgsmaatregelen te treffenvoor de goede bewaring, het resped en het inwaarde brengen van aile beschermde delen;

2- De beschenning van de plankenvloer houdt in debewaring van hun bestanddelen, ditwi! zeggen : demoerblaken, dedwarsbalken ofv1oerbalken, evenalsde vloerplanken of planken die een eventuelevloerbedekking draqen.

attributions est marge del'executon dupresent arrete. landschappen, isbelast met deuitvoering van ditbesluit.

Bruxelles, Ie

ParIeGouvemement de laRegion deBruxelles-Capttale, Door deBrusselse Hoofdstedelijke Regering,

Le Ministre-President du Gouvemement de I~ion De Minister-Voorzitter van de Brusselsede Bruxelies-Capitale, charge desPouvoirs 16caux, de Hoofdstedelijke Regering J belast met Plaatselijkel'Amenaqernent du Terntolre, des Monunlehts et des B sturen, Ruimtelijke Ordening, Monumenten enSi~es, .~e la Renovation urbaine et de laRech~he La schappen, S. tadsvem.ieuWingenWetenschappelijkscientflque, . . / L L "d rzoek~

Le Secretaire d'Etat ala Region de Bruxelles-Capitale, De Staatssecretaris bij het Brussels Hoofdstedelijkcharge de l'Arnenaqernent du Terrfolre, des Gewest, belast met Ruimtelijke Ordenlnq, MonurnentenMonuments et desSites et duTran ort remunere des enLandschappen enBezoldigd Vervoervan Personen,personnes,

: ' ~ ~.

ANNEXE I A L'ARRETE DU GOUVERNEMENT DE LA REGION DE BRUXELLES-CAPITALE CLASSANT PAREXTENTION COMME MONUMENT CERTAINES PARTIES DE L'IMMEUBLE SIS GRAND-PLACE N° 34 ABRUXELLES.

. .

Ref. cadastrale : Bruxelles, 1eredivision, section A, 2efeuille, parcelle n° 413A

Description sommaire :La maison n° 34 a ete reedifiee dans les annees qui suivirent Ie bombardement de 1695, probablement comme

.maison prvee, Le proprietaire, Ie maitre d'eeuvre et la date precise de la reconstruction restent inconnus. Situee aI'angle de la Grand-Place et de la rue Chair et Pain, la maison occupe un petitespace de forme lrrequliere. Sasuperficie varie selon les niveaux (cfr. infra). L'editce se repartit sur 6 niveaux: caves, rez-de-chaussee, entresol(existant probablement aI'origine), deuxetaqes et grenier. ' .Si la maison conserve ses murs mitoyens de la fin du XVlleme siecle, lesfacades principale et laterale ontfaitl'objetde travaux effectues lo~ descampagnes de restauration de la Grand-Place comrnencees ala fin du XfXerne slede.Une premiere restauration avait ete realisee en 1879, notamment au niveau du pignon avant. Lors de la secondephase (1916-1~23) rnenee sous ladirection de I'architecte Adolphe Samyn, Ieparementde lafacade principale (pour 'les niveaux du rez-de-chaussee et de l'entresol, I'entablement et la partie superieure du pignon) est renouvele, Lafacade latersle estentierement reconstruite en 1920, vu l'etat de degradation .avance de l'ancienne rnaconnere enbrique espagnole. .Les caves, dontIeplan necorrespond pasacelui desetaqes (qui sont d'une superficie plus petite), conservent leurs .fondations et leurs voOtements en brique ancienne. Une premiere partie des caves.voutees d'un berceau transversal,s'avance sous la Grand-Place: Ie murde fondation de la facade avant la separe des caves principales. Dans cetteseconde partie, voutee d'un berceau longitudinal, l'ancien acces depuis la Grand-Place a ete reconstruit a sonemplacement d'origine (date hdeterrnnee). Au fond de la parcelle, une frolsleme petite cave voutee ernpete sousl'espace de la maison voisine (n° 11. rue Chair et Pain). Ge debordement de l'espaoe arriere, en annexe, se retrouveau niveau dugrenier de la maison.C'est au rez-de-chaussee que la superficie du bailment est la plus lmportante : un volume, correspondant a unepiece, deborde a l'amere de la maison voisine (n° 35, Grand-Place - Le Paon). Les rnurs de ce volume annexe sontanciens, mais ladatation du sas reliant Ie rez-de-chaussee du Heaume aoette piece arriere reste indelermnee dansl'etat actuel des connaissances. II est difficile de definir si ce decoupaqe inhabituel correspond aune situation duXVlleme siede ouestplus tardif. Gette piece supplementairs pourrait egalement etre une ancienne dependance delamaison du Paon : eneffet, auxniveaux supereurs, Ievolume correspondant appartient aux etaqes du Paon.L'amenaqernent interieur du rez-de-ehaussee, tels I'escalier et I'entresol deja existants, a ete modifie au debut duXXme sede,A partir de I'entresol, Ie plan dubatirnent se compose d'une piece unique, correspondant aux caves principales. Au1err etage, Ie niveau du sol a ete sureleve d'environ 50 em, sans doute afin que la hauteur de I'entresol soitplusaqreable que celle prevue aI'origine (2,20 m). A ce niveau, lafacade principale .conserve sarnaconnerie d'origine. Leplancher se oompose d'une seule poutre (Ia poutre ancienne du plafond semble etre encore en place).Aux niveauxsuperieurs, lasuperposition ancienne desniveaux estconserves, de meme queIemur mitayen (avec Ien° 35, Grand-Place) et Ie mur de fond (mitoyen avec la maison sise rue Chair et Pain, n° 11).Dans les combles, la charpente estprincipalement consttuee de 2 fermes originales. Le plan du grenier debordelegerement parrapport acelui desetaqes : cette avances ernpiete surlesetaqes delamaison n° 11, rue Chair etPainet sa superficie correspond a l'etendue descaves. Le murarriere de la maison du Heaume semble original (ou dumains ancien), quel que soit Ie niveau et ce, rnalqre les decalages de la superficie. Gette difference dans Ie planresulte peut-etre c'une ancienne division desproprietes

Interetpresente parIebienselon lescriteres definisa I'article 2,1°deI'ordonnance du 4mars 1993 relative alaconservation du patrimoine immobilier :

Interethistoriqueet esthetique :Depuis 1998, I'ensemble architectural delaGrand-Place de Bruxelles estinscrit surla Liste dupatrimoine mondial del'UNESCO,une reconnaissance surIeplan international desavaleurexceptionnelle. Pour permettre une valorisationoptimale de ce patrimoine, l'Unesco a recommande d'etendre la protection legale de la Grand-Place a taus les .elements presentant encore un interet historique etesthetique.En aoOt 1695, Ie Marecha: deVilleroi, chefdesarmees deLouis XIV, bombarda Ie centre deBruxelles. Les bombes etobus incandescents provoquerent des incendies ravageants la Grand-Place dont il ne resta pratiquement plus den.Centre geographique et econornlque de laville, la Grand-Place devint rapidement Ie principal enjeu delavague dereconstruction entarnee imrnediaternent au lendemain dudesastre, De cette epoque, quiconstitue pour Bruxelles undes evenernents les plus marquants sur Ie plan historique et urbanistique, I'immeuble n° 34 oonstitue un ternoinprivilegie. En effet, Iebailment conserve globalement savolurnetrie originelle, seule la position d'un plancher a elemodfse. Les rnaconnerles, notamment celles des caves, sent en partie preservees et sont Ie temoignage de lareconstruction dela Grand-Place ala fin duXVlleme siede, .

Vu pour etre annexe aJ'arrete du o7 a. JC2 2002 J

Le Ministre-President du Gouvernement de la Region de Bruxelles-Capitale, charge des Pouvoirs locaux, del'Arnenaqement duTerritoire, desMonum hSe £sitesJ e la Renovation urbaine etdelaRecherche scientifique,

. . /~.II

LeSecretaire d'EtatalaRegion deBruxelles-Capitale, charge e l'Amenagementdu Territoire, des ManumentsetdesSites etduTransport Rernunere de~e~r~~,"-- _

;' -

~(~ .v~ · :r··~<; ~ ~ . .....\~ .! ~ -, ;\ : ~. -~ -~:l . ;· .~\ ~~ . ';

~"~!~r~ :-~;,,:~;,~~Lr~~j~~~~

BIJLAGE IVAN HET BESLUIT VAN DEBRUSSELSE HOOFDSTEDELIJKE REGERING TOT UITBREIDINGVANDE BESCHERMING ALS MONUMENT VAN BEPAALDE DELEN VAN HET GEBOUW GELEGEN GROTE MARKT,NR 34TE BRUSSEL

Kadastrale gegevens: Brussel, 1ste afdeling. sectie A,2de blad, peroeel nr. 413A.

Beknopte beschrijving:Dit huis werd vlak na het bombardement van 1695 heropgebouwd, waarschijnlijk als prive-woninq. De eiqenaar,bouwheeren exacte datum van dereoonstructie blijven onbekend: Hetpand Iigtopde hoek van deGrote Markt endeVlees-en-Broodstraaten neemt een klein, onregelmatig perceel inbeslag. Deoppervlakte varieert naargelang van debouwlaag (ef. infra). Hethuis teltzes bouwlagen: kelderverdiepinq, begane grond. insteekverdieping (waarschijnlijkoorspronkelijk). twee verdiepingen en zolderverdieping.Degemene muren u'itde late 17cEeeuwbleven bewaard, maar aan de noofd- enzijgevel werden werken uitgevoerd inhetkadervan delaat-19de-eeuwse restauratiecampagnes opdeGrote Markt. Een eerste restauratie dateertvan 1879.ter hoogte van de voortopgevel. Tijdens de tweede fase (1916-1923) onderleiding van architect A. Samyn, werd hetparement van de hoofdgevel vemieuwd (begane grand en insteekverdieping, entablement en bovenste deel vangeveltop). Dezijgevel werd volledig heropgebouwdin 1920. gezien de vergevorderde .staat van verval van hetoudemetselwerk inSpaanse baksteen. .In de kelder, waarvan hetplan nietmeer overeenstemt metdatvan deverdiepingen (die eenkleinere oppervlaktehebben), bleven de funderingen en gewelven van oude baksteen bewaard. Een eerste deel, overkluisd met eenlangwerpig tongewelf, looptvoort onderdeGrote Markt: defunderingsmuurvan devoorgevel scheidtditgedeelte van de ­hoofdruimten. In het tweede deel, met langwerpig tonqewelt, werd de oude ingang aan ·de Grote Markt op deoorspronkelijke plaats gereconstrueerd (datum onbekend). Een derde, kleine, overweWde kelderruimte. achteraan ophetperceel, loopt onderhetaangrenzende huis voort (Vlees-en-Broodstraat 11). Opdezolderverdieping looptde ruimteeveneens voort overhetaanpalende pand, "Op de begane grond bezit het huis de grootste oppervlakte: sen volume, 'dat overeenstemt met een ruirnle, looptaehteraan overin hetaangrenzende huis (Grote Markt 35. den Pauw). De muren van ditvolume zijn oud, maar dedatering van de gang diedebenedenverdieping van den Helm (nr. 34)metdeze ruimte achteraan verbindt blijff. - opbasis van dehuidige gegevens-onzeker. Hetismoeilijk uittemaken otdezeongebruikelijke indeling deoriginele, 1700­

eeuwse toestand isofvan laterdateert. Hetisookm"ogelijk dathetom eenvoormalig bijgebouwvan den Pauwgaat opde bovenste bouwlagen behoort hetovereenstemmende volume immers totden Peu«. .De ruimtelijke inriehting van de benedenverdieping, net zoals de reeds bestaande trap en .insteekverdieping,ondergingen aanpassingen in hetbegin van de20ste eeuw.Vanaf de insteekverdieping bestaat het plan van het gebouw uit een ruimte, die overeenstemt met dehoofdkelderruimten. Op de eerste verdieping is het vloerniveau met ongeveer 50 em verhoogd, wellieht om deinsteekverdieping een aangenamere hoogte tegeven (2,20 m). Hetoorspronkelijk metselwerkvan dehoofdgevel isopditniveaubewaard gebleven. Debalklaag bestaat uitsenenkele balk (de oude balkvan hetplafond isblijkbaar nog terplaatse).Opdebovenste verdiepingen bleven deoude opeenvolging van bouwlagen, degemene muur (met Grote Markt 35) ende achtermuur bewaard (gemene muurmet Vlees-en-Broodstraat 11). .Hetgebinte opde lolderverdieping bestaat grosse modo uittwee originele spanten..Deoppervlakte van dezolder isiets groter dandievan deverdiepingen: de ruimte looptover opde verdiepingen van Vlees-en Broodstraat 11 endeoppervlakte stemt overeen metdievan dekelderruimten. De achtermuurvan hethuisden Helm lijkt opelke bouwlaagorigineel te zijn (of ten minste cud), ondanks deverspringende oppervlakten. Dit verschil in plan is misschien hetresultaat van eenvroegere indeling van de percelen.

Waarde van helgoed volgensdemaatstaven vastgesteld in artikel2, 1°vandeordonnanlievan4maart1993inzake helbehoud van helonroerende erfgoed:

Hist.orische en esthelischewaarde:Het architecturaal geheel dat de Grote Markt van Brussel vormt is sinds 1998 ingeschreven op de Lijst van hetWerelderfgoed van de UNESCO, een internationale erkenning van haaruitzonderlijke waarde.Om ditstuk erfgoed opoptimale wijze totzijn recht te kunnen brengen, heeft de UNESCO aanbevolen dewettelijkevrijwaring van de Grote Markt uit te breiden met aile elementen die nog een historische en esthetische waardebeztten.In augustus 1695 bombardeerde maarschalk de Villeroy, bevelhebber van hetlegervan Lodewijk XIV, hetcentrumvanBrussel. De brandende bommen en kanonskogels veroorzaakten eenverwoestende brand op de Grote Markt,dienagenoeg volledig indeaswerd gelegd.De Grote Markt vormde hetgeog rafische en economische centrum van de stad en wero danookde belangrijksteinzet tijdens dewederopbouw dievlak nade ramp werd aangevat. Hethuis opdeGrote Markt34 iseen bevoorrechtegetuige van deze periods, die voor Brussel een van de markantste historische en stedenbouwkundigegebeurtenissen vorrnt. De oorspronkelijke volumes van hetgebouw bleven immers grotendeels bewaard, enkel deplaats van de plankenvloer isgewijzigd. Hetrnetselwerk, ondermeer datvan de kelderverdieping. bleef gedeeltelijkbewaard endateert uitde periode van dewederopbouw van de Grote Markt, op heteinde van de 1700eeuw.

Gezien om teworden gevoegd bij hetbesluit van . 0 7 ~11- 2002

De Minister-Voorzittervan de8ru sselse HOO~lijke R gering enMinistervan Plaatselijke Besturen, Tewerkstelling,. Huisvesting en Monumenten en Landschappen,

De Staatssecretaris bij 'het Brussels Hoofdstedelijk Gewes elast met Ruimtelijke Ordeninq, Monumenten enLandschappen en Bezoldigd Vervoer van Personen,

ANNEXE IT A L'ARRETE DUGOUVERNEl\1ENT DE LA REGION DEBRUXELLES-CAPITALE CLASSANT PAREXTENSION COMME MONUMENTCERTAINES PARTIES DE L'IMMEUBLESIS GRAND-PLACE, N° 34 A BRUXELLES

DELIMITATION DE LA ZONEDE PROTECTION

BIJLAGE IT VAN RET BESLUIT VAN DEBRUSSELSE HOOFDSTEDELIJKEREGERING TOT UITBREIDING VAN DEBESCHERMING ALS MONUMENT VANBEPAALDE DELEN VAN HET GEBOUWGELEGEN GROTE MARKT NR 34 TEBRUSSEL

AFBAKENING VANDE VRIJWARINGSZONE

Vu pour etre annexe it I' arrete du Gezien om te worden gevoegdbij het besluit van 0 '7 '=11-" 200,Le Ministre-President du Gouvernement de Region de De Minister-Voorzitter van de Brusselse HoofdstedelijkeBruxelles-Capitale, charge des Pouvoirs locaux, de egering, belast met Plaatselijke Besturen, RuimtelijkeI'Amenagementdu Territoire, des Monum set Sites, de dening, Monumenten en Landschappen,la Renovation urbaine et de la Recherch77L"/ tadSV::::: en Wetenschappelijk Onderzoek,

Francois-Xavier e DONNEA