Les Bibliothèques Virtuelles Humanistes

Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires : - ces établissements autorisent la numérisation des ouvrages dont ils sont dépositaires (fonds d’Etat ou autres) sous réserve du respect des conditions de conservation et de manipulation des documents anciens ou fragiles. Ils en conservent la propriété et le copyright, et les images résultant de la numérisation seront dûment référencées. - le travail effectué par les laboratoires étant considéré comme une « oeuvre » (numérisation, traitement des images, description des ouvrages, constitution de la base de données, gestion technique et administrative du serveur), il relève aussi du droit de la propriété intellectuelle et toute utilisation ou reproduction est soumise à autorisation. - toute utilisation commerciale restera soumise à autorisation particulière demandée par l’éditeur aux établissements détenteurs des droits (que ce soit pour un ouvrage édité sur papier ou une autre base de données). - les bases de données sont déposées auprès des services juridiques compétents.

Copyright - © Bibliothèques Virtuelles Humanistes

J*

à.

\l

4.V

*-**«»«¥*>.

**v

,f~

4*

S. 4m.4

V-Ala m^.^Jj

J*

à.

\l

4.V

*-**«»«¥*>.

**v

,f~

4*

S. 4m.4

V-Ala m^.^Jj

(g HiiuiyifiliJiipililIftl.BW .11 ui.HJUI.il.il. in Jinu^J, III»

r**-i

<i

#

(g HiiuiyifiliJiipililIftl.BW .11 ui.HJUI.il.il. in Jinu^J, III»

r**-i

<i

#

|7^ . t ttA- 115$ 1

DE MONETARVM POTESTATE^SI*

MVL ET VTILITATE LIBEL*lus aureus , autore Gabriek Bicï,

Acccfsit eiufHcmargument! Materfa,ex libelîoloannis Aquilsc confultifsimi Iurfum Docloris,

quem quidem ad praxin mfrcutilemolïm confcripfit

Item de uaïore Numifmatum prifcorû fecûdum MonetaniNurenberoenf autore Bilibaldo

Pi'rcKcymhero,

Adiecla eft quoc£ epiftola nuncupatoriade Nouatione Moneta?,

^

#!

C*> '

|7^ . t ttA- 115$ 1

DE MONETARVM POTESTATE^SI*

MVL ET VTILITATE LIBEL*lus aureus , autore Gabriek Bicï,

Acccfsit eiufHcmargument! Materfa,ex libelîoloannis Aquilsc confultifsimi Iurfum Docloris,

quem quidem ad praxin mfrcutilemolïm confcripfit

Item de uaïore Numifmatum prifcorû fecûdum MonetaniNurenberoenf autore Bilibaldo

Pi'rcKcymhero,

Adiecla eft quoc£ epiftola nuncupatoriade Nouatione Moneta?,

^

#!

C*> '

ËRVDITO IV/VENI THEOBAIDO SPEN*GELLIO MOGVNTINO, IVRIVM S T V

dijsaddi&ifsimo fuo,Ioannes Virdungi*usRegaulenfis, St D*

Veruntur Theobaïde pafsim de ui&usrerum^ neceflariarum omnium carïtate,quando dono quoda tamen d/uinac pro*uidentiac fatlargos annuatim è terra pro*

uentusbabeamus.Qiierunturcertenonfruftra,narntn'plo uenduntur omnia,ÔCpluris locant opéras fu*asopifîces,quàmaequitasferat*Agram fî colendummercenario locaueris,pIus îadtura: Si fumptuum face

re penè oportet,quàm fpci cft ad commodum ex cultura percipiendumuTam non facile horum expleue*ris hodie rapacitatem,Mireturaliquis,unde haec calamitas,at definct mirari is,ubi expenderit rerum hu*manarum hanc effe conditionem,ut quae optimis edam funtinftituta rationibus , curfu quodâ fuo,ac ïmpetu prolabantur in deterius, Numifoiatum aeftimatio ÔC norma redtc olim atcp ordine conftituta,<X à lurisconditoribusapprobata fuicQuac fî hocquocgtempore in commerces ôi contra&ibus extarèt,prorfusnihiidubitarim,cjuin Annonac rerumèp aliarum

cantas

ËRVDITO IV/VENI THEOBAIDO SPEN*GELLIO MOGVNTINO, IVRIVM S T V

dijsaddi&ifsimo fuo,Ioannes Virdungi*usRegaulenfis, St D*

Veruntur Theobaïde pafsim de ui&usrerum^ neceflariarum omnium carïtate,quando dono quoda tamen d/uinac pro*uidentiac fatlargos annuatim è terra pro*

uentusbabeamus.Qiierunturcertenonfruftra,narntn'plo uenduntur omnia,ÔCpluris locant opéras fu*asopifîces,quàmaequitasferat*Agram fî colendummercenario locaueris,pIus îadtura: Si fumptuum face

re penè oportet,quàm fpci cft ad commodum ex cultura percipiendumuTam non facile horum expleue*ris hodie rapacitatem,Mireturaliquis,unde haec calamitas,at definct mirari is,ubi expenderit rerum hu*manarum hanc effe conditionem,ut quae optimis edam funtinftituta rationibus , curfu quodâ fuo,ac ïmpetu prolabantur in deterius, Numifoiatum aeftimatio ÔC norma redtc olim atcp ordine conftituta,<X à lurisconditoribusapprobata fuicQuac fî hocquocgtempore in commerces ôi contra&ibus extarèt,prorfusnihiidubitarim,cjuin Annonac rerumèp aliarum

cantas

>»

EPIST0LA NVNCVPATQRIA. ' %

caritasfefe cfletremiflura.Eft ênîm omn/no magnaiiis inmonet2cconftitutione,quam animo cernererc<?tius,quàm oratione depingere poflum . Qui uitamin turba ÔÉnegotio pofîtam habent, fùo taûi malointelligunt , quâta Tyrannide graffentur in frequentibus emporfjsMonopoïç,dum alïorum numifina*tum precia intendant,aliorum remittant.nec^Haac*curate unquam fupputafti domi,ut profeAus ad mercatum,ratio tua cum iilorum quadret adîimatione.Et font intérim camen qui magnifîcos iftos fcenera*tores tanquam dignos laudent,quibus cum SummiReges & PrincipeSjLiteris^uneribus,^ omni of*fîcio certent.Nemini ego fuam inuidèo laudem, ue*rumilludodipe(simetamen,quod inuifîs ÔC fordi*dis iftis lucri aucupibus tantum indulgeatur . Quidobfecropublicam a?quae perturbauit tranquillitatcinGermania,atc£haîce(taggrauatioCExterminarûtlcgitimam Imperialium ele&orû monetam , fuamcaaccifam STarrofam quandam,hoceft, iniquioris materne &pondensinuexerunt. An hocquisiurenoninfc(fteturCArgenteihi,quosftulra uoee Bacios ap*pdlant,ad Rhenanam comparât! pecuniam, duodecim uix Numulos implêt,necp integriores funt, fuoin génère Numi Vallenfes. Et paucos ante annos,quando moneta nondum ex ueteri arftimatione ÔC

pôdere deudifTet,uakbat Auretis uiginti fex Albis,A t nunc

>»

EPIST0LA NVNCVPATQRIA. ' %

caritasfefe cfletremiflura.Eft ênîm omn/no magnaiiis inmonet2cconftitutione,quam animo cernererc<?tius,quàm oratione depingere poflum . Qui uitamin turba ÔÉnegotio pofîtam habent, fùo taûi malointelligunt , quâta Tyrannide graffentur in frequentibus emporfjsMonopoïç,dum alïorum numifina*tum precia intendant,aliorum remittant.nec^Haac*curate unquam fupputafti domi,ut profeAus ad mercatum,ratio tua cum iilorum quadret adîimatione.Et font intérim camen qui magnifîcos iftos fcenera*tores tanquam dignos laudent,quibus cum SummiReges & PrincipeSjLiteris^uneribus,^ omni of*fîcio certent.Nemini ego fuam inuidèo laudem, ue*rumilludodipe(simetamen,quod inuifîs ÔC fordi*dis iftis lucri aucupibus tantum indulgeatur . Quidobfecropublicam a?quae perturbauit tranquillitatcinGermania,atc£haîce(taggrauatioCExterminarûtlcgitimam Imperialium ele&orû monetam , fuamcaaccifam STarrofam quandam,hoceft, iniquioris materne &pondensinuexerunt. An hocquisiurenoninfc(fteturCArgenteihi,quosftulra uoee Bacios ap*pdlant,ad Rhenanam comparât! pecuniam, duodecim uix Numulos implêt,necp integriores funt, fuoin génère Numi Vallenfes. Et paucos ante annos,quando moneta nondum ex ueteri arftimatione ÔC

pôdere deudifTet,uakbat Auretis uiginti fex Albis,A t nunc

EPIST0LA NVNCVPATORIA.nunc per Harpyias monopoles nationisnoftrse fuccum&fanguinemexugentes,didirit etiam imminutus ualere trigintaduobus Dixerit a!iquis,non itamultumreferre.fiue minoris,Gue pluris Aureus ualeac,dummodo pubîicaac definita cius maneataefti*matio.Ego uero aio il!um,quifquis tandem ita fenti*atsdelîpere,Longe aliter fîquidem iudicant Docti inabacoratiocinatores, quorum quanto quifq? in hocnegotio eft peritior,tanto magis ueneratur,&pra?dicat maiorum noftrorum prudentiam.Qui quoniamunkerefpexeruntadhoc, quod exufu ÔCluculentoReipublicç commodo eft,ipfum,uti dicitur,puncl5in appreciandis hifce metallis attigerunt»Hodie cumin tanturn à modo difcedatur,uiliorese£ cudanturnumi , plané neceffe eft alimenta mercescpadeo omnesprecio fuo accrefcere,Nec| cft igiturut aurea iterumreditura tcmpora fperes,nifî ad prioris feculi régulamonetaadigatur.Coherceat dcni'q; # libido eoru,qui terrse <& maris opes ad fe folos , ceu nubes Caeci*as,trahunt,Quod fî ha?c, TheobaIde,audacius dice*re uidcor tibi,audias uelim Politices fcientifsimos ilJos,qs ipfe hac de re audiui,uiros profedo in multisKarduis Germanicilmperij negotrjs ia&atos , Autfîhbetfcripti Iuris pete autorestuos,interquos&fîfortafleïn harena hac parum funt plericgexercitati,pecuniariamrem tamen ipfam omnes incorruptam

debere

EPIST0LA NVNCVPATORIA.nunc per Harpyias monopoles nationisnoftrse fuccum&fanguinemexugentes,didirit etiam imminutus ualere trigintaduobus Dixerit a!iquis,non itamultumreferre.fiue minoris,Gue pluris Aureus ualeac,dummodo pubîicaac definita cius maneataefti*matio.Ego uero aio il!um,quifquis tandem ita fenti*atsdelîpere,Longe aliter fîquidem iudicant Docti inabacoratiocinatores, quorum quanto quifq? in hocnegotio eft peritior,tanto magis ueneratur,&pra?dicat maiorum noftrorum prudentiam.Qui quoniamunkerefpexeruntadhoc, quod exufu ÔCluculentoReipublicç commodo eft,ipfum,uti dicitur,puncl5in appreciandis hifce metallis attigerunt»Hodie cumin tanturn à modo difcedatur,uiliorese£ cudanturnumi , plané neceffe eft alimenta mercescpadeo omnesprecio fuo accrefcere,Nec| cft igiturut aurea iterumreditura tcmpora fperes,nifî ad prioris feculi régulamonetaadigatur.Coherceat dcni'q; # libido eoru,qui terrse <& maris opes ad fe folos , ceu nubes Caeci*as,trahunt,Quod fî ha?c, TheobaIde,audacius dice*re uidcor tibi,audias uelim Politices fcientifsimos ilJos,qs ipfe hac de re audiui,uiros profedo in multisKarduis Germanicilmperij negotrjs ia&atos , Autfîhbetfcripti Iuris pete autorestuos,interquos&fîfortafleïn harena hac parum funt plericgexercitati,pecuniariamrem tamen ipfam omnes incorruptam

debere

EPIST0LA NVNCVPATORïAé 3

dcbere efle ftatuunt , Poflunt autem uaria in hoc re*rum génère accidere,de quibus omnibus Legû Confultipronunciant.Hisdiebus dum fchedas qùafdà*Iacobi Curionis amici mei,excuterem,duoshuiusargumenti reperi libelloSjquos cum auide praslegi&fem,dignosputaui,utnomini tuo infcriptiper melucem uideant, Difputant enimdeofficrjsadnegociationem circamonetam pertinentibns , SC locos c5plures ex Legum uoluminibus adducût , hoc tempore cognitu non inutiles*Quod uero tibi dcdïcantur,facturai eftnôalio confîlio.quàm utilli ipfî commen

" dabiles fiât Iurium difciplinae in Schola hac MoguntinadeditisperteTheobalde,quem omnes feimustmrifïce incêfiimefleftudio cognofeendi Iuris eius,quod in bonaEuropae parte régnât. BeneuaIe,ope*ramëphanc qualemcunqj meamboniconfulc.Mo^guntia? in Algeshemico.Anno M,D.XM.MenfèSeptembri*

A 3 De

EPIST0LA NVNCVPATORïAé 3

dcbere efle ftatuunt , Poflunt autem uaria in hoc re*rum génère accidere,de quibus omnibus Legû Confultipronunciant.Hisdiebus dum fchedas qùafdà*Iacobi Curionis amici mei,excuterem,duoshuiusargumenti reperi libelloSjquos cum auide praslegi&fem,dignosputaui,utnomini tuo infcriptiper melucem uideant, Difputant enimdeofficrjsadnegociationem circamonetam pertinentibns , SC locos c5plures ex Legum uoluminibus adducût , hoc tempore cognitu non inutiles*Quod uero tibi dcdïcantur,facturai eftnôalio confîlio.quàm utilli ipfî commen

" dabiles fiât Iurium difciplinae in Schola hac MoguntinadeditisperteTheobalde,quem omnes feimustmrifïce incêfiimefleftudio cognofeendi Iuris eius,quod in bonaEuropae parte régnât. BeneuaIe,ope*ramëphanc qualemcunqj meamboniconfulc.Mo^guntia? in Algeshemico.Anno M,D.XM.MenfèSeptembri*

A 3 De

DE MONETA/RVM POTESTATE ET VTI*

UTATE LIBEJLL*YS, AVTORE D O

Aifsimiuiri Gabrielis Bicl,

QJV M S T I O.

Vtrum monetam fa!fîficans3mutans, falfam prouera , uel minus ualentem pro bona expendens , autde loco}ubi minus aeftimatur,adlocum,ubi plus ua*lettransferens,peccetmorialiter,&teneatur ad reftitutionem?

gl R o dicendorum /ntelligentia , primum omtilumanimaduertendum uenit,quôdfecundumPhilofophurn y.Ethicorum,cap.9,& i Polit»*

Ex nefiita |p| KHI car: Numifmatis ufus , eft ex necefsitate inuen*tejtumifiM, \mM^mm} tus.Cum enim res adinaicem immédiatecomtis ufut m- mutari non poflunt. homines aurem fine earum commutauentus eft . t t-one(pro eo quod non omnibus omnia necefiaria abundât)

fuftentari non pofsint,pra?fertim in tanta multitudine hominumfTum propterdiftantiamîccorum,in quibus confîftûtres commutandx,&Y difficilem earum tranîportationem : T3proprer diftantiam temporû fururorum.quo res fine fui cor-ruptioneferuaiïnon poflunt :Tum ex multiplia hominumindigentia, ,ppter quâ neceflê eft rem commanda eflè in multa diuiîîbilemjUt multa neceflària per eam i diuerfis coparentunTumexquorundâcômutabiùû indiuxfibilium ad homi

nue*

DE MONETA/RVM POTESTATE ET VTI*

UTATE LIBEJLL*YS, AVTORE D O

Aifsimiuiri Gabrielis Bicl,

QJV M S T I O.

Vtrum monetam fa!fîficans3mutans, falfam prouera , uel minus ualentem pro bona expendens , autde loco}ubi minus aeftimatur,adlocum,ubi plus ua*lettransferens,peccetmorialiter,&teneatur ad reftitutionem?

gl R o dicendorum /ntelligentia , primum omtilumanimaduertendum uenit,quôdfecundumPhilofophurn y.Ethicorum,cap.9,& i Polit»*

Ex nefiita |p| KHI car: Numifmatis ufus , eft ex necefsitate inuen*tejtumifiM, \mM^mm} tus.Cum enim res adinaicem immédiatecomtis ufut m- mutari non poflunt. homines aurem fine earum commutauentus eft . t t-one(pro eo quod non omnibus omnia necefiaria abundât)

fuftentari non pofsint,pra?fertim in tanta multitudine hominumfTum propterdiftantiamîccorum,in quibus confîftûtres commutandx,&Y difficilem earum tranîportationem : T3proprer diftantiam temporû fururorum.quo res fine fui cor-ruptioneferuaiïnon poflunt :Tum ex multiplia hominumindigentia, ,ppter quâ neceflê eft rem commanda eflè in multa diuiîîbilemjUt multa neceflària per eam i diuerfis coparentunTumexquorundâcômutabiùû indiuxfibilium ad homi

nue*

GABRIEL BIEL DE MONET, 4

nom milita tem magnum ualorem, ut font equi,domus cVc.cV ita de pluribus alrjsjdeo neceflê fuitinuenire médium aliV - ,

quod.quantftate paruum, uteius detradhb.fîue dimtnutio fa N"""/^*cileperpendacur.cVdeloco adlocû trâsferatùr, Chara&ere tJlaPtttn'ePrîcipiSjUelaudoritatêhabêtis.mfîgnitû, Ne fiquilibet mo r^f^"^netaret,ua!oreius uariaretu^necdmofceretur aut falfifîcare "LJfljg Jtur , etghocaîqualitas in cômutatïoibusnofèruaretur Pondere certum,utpreci5eius fît certû,fine corruptione permâfîuQ,ut fïtfuturae prouifiont aptû.Materia preciofum,ut multus ualor poflet in paruo Ioco reponi,cV facilede Ioco ad lo*cum tranfportari.In plura minora fecunduualorcdiuilîbîle,«ppter indigêtes multis rebp parui precrj.Tale aût eft Numifma,uel ex fui natura,uel hominû inftituto ad humanam indigenti5relato.Q_uanto ern re ah'qua plus indiget humana necefsitas^âto plus ualet,& nalor precrj cteCcit,ÔC ideo fècundurelations numifmatis cV cômutabiliû ad indigêtiâ humana,numifrnaeftcertamenfura çronûl cômutabiliû cVuenaliû»

Ecundonotand5,quod moneta tribus modis UmU ^falfari poteft,fecundS quôd tria funt de fubftan pMàterRUtia moneta^fcilicet materia metallata, quâtitas rdiur,ponderiSj&publica forma, ut dicit Panor.in c.quanto,de iureiur.cV eft etiâ in glo, eiufdem c.

Et In quolibet horQ cômitti poteft falfîtas.In fubftantj'a,quiano fèruatur Iiga legitima,Ltga,id eft,fpecies mixtura: uelgra Ug<tt

dus metalli, ,ppter admixtionê uilioris materia^aat materiaconfùeta in quantitateexcefsiua.In pondère ,quia nôhabetlégitima pondus.Pro quo notandû.q» tantn débet eflê pôdus An monctm,

in numifmate,quant5 fuit in materia dequa moneta eft fa# expcnfîsatbricataXaltem deducftis expêfîs Si Iabore/ecundû Inno. Ii'cet dentii,<m

nofecundGBart,fecundïïquemexpenfedebent folui de pu de publiabtfco.Motiuû Innocentij eft,çja nemo fuis expêfîs tenetur ea fît cudïda?

facere

GABRIEL BIEL DE MONET, 4

nom milita tem magnum ualorem, ut font equi,domus cVc.cV ita de pluribus alrjsjdeo neceflê fuitinuenire médium aliV - ,

quod.quantftate paruum, uteius detradhb.fîue dimtnutio fa N"""/^*cileperpendacur.cVdeloco adlocû trâsferatùr, Chara&ere tJlaPtttn'ePrîcipiSjUelaudoritatêhabêtis.mfîgnitû, Ne fiquilibet mo r^f^"^netaret,ua!oreius uariaretu^necdmofceretur aut falfifîcare "LJfljg Jtur , etghocaîqualitas in cômutatïoibusnofèruaretur Pondere certum,utpreci5eius fît certû,fine corruptione permâfîuQ,ut fïtfuturae prouifiont aptû.Materia preciofum,ut multus ualor poflet in paruo Ioco reponi,cV facilede Ioco ad lo*cum tranfportari.In plura minora fecunduualorcdiuilîbîle,«ppter indigêtes multis rebp parui precrj.Tale aût eft Numifma,uel ex fui natura,uel hominû inftituto ad humanam indigenti5relato.Q_uanto ern re ah'qua plus indiget humana necefsitas^âto plus ualet,& nalor precrj cteCcit,ÔC ideo fècundurelations numifmatis cV cômutabiliû ad indigêtiâ humana,numifrnaeftcertamenfura çronûl cômutabiliû cVuenaliû»

Ecundonotand5,quod moneta tribus modis UmU ^falfari poteft,fecundS quôd tria funt de fubftan pMàterRUtia moneta^fcilicet materia metallata, quâtitas rdiur,ponderiSj&publica forma, ut dicit Panor.in c.quanto,de iureiur.cV eft etiâ in glo, eiufdem c.

Et In quolibet horQ cômitti poteft falfîtas.In fubftantj'a,quiano fèruatur Iiga legitima,Ltga,id eft,fpecies mixtura: uelgra Ug<tt

dus metalli, ,ppter admixtionê uilioris materia^aat materiaconfùeta in quantitateexcefsiua.In pondère ,quia nôhabetlégitima pondus.Pro quo notandû.q» tantn débet eflê pôdus An monctm,

in numifmate,quant5 fuit in materia dequa moneta eft fa# expcnfîsatbricataXaltem deducftis expêfîs Si Iabore/ecundû Inno. Ii'cet dentii,<m

nofecundGBart,fecundïïquemexpenfedebent folui de pu de publiabtfco.Motiuû Innocentij eft,çja nemo fuis expêfîs tenetur ea fît cudïda?

facere

GABRIEL BIEL

facere.Et haec opinio Innocenttj comuni ter tenetur ,ut uuleAngélus in Surna inuerbo Falfarius,q[d fîcintelligo. Pon¬dus legitimû,eft pondus côfèquens quantitatê" fubftanti*,,ptali numifmate iufte determinatû.Gratia exêpli:Si pro flo*reno determinetur aurû pondéras drachmâ , quae eft odauapars uncia; > tune florenus falfus eft ex ponderefi non habetquantitatê auri pondérante drachmâ.Vnde cupondus fequitur naturaliterlquantitatê fubftâti*reiscV quantitas fùbftan-5tiae no dtftinguitur a" fùbftantia,ergo falfifîcatio pôderis eft diminutfo fubftâtiaj,fîue haec fiât g rafùrâmonetaejfîue fubtili-us g aquâ artificîalê corrofîuâ.aut alio modo difficile uifu apprehêfibïli.Eft aût determinatio ponderis iufta,quâdo determinatur pôdus tanti ualoris£ moneta,quâti eft pondus materiaz eius no monetatac. Ita q> tantû débet ualere moneta expoderequantû ualeret fua materia no monetata,cV no plus,faite dedudis expenfis monetâdi,ut fupra diâtâ eft.In formacômittitur falfitas,quâdo mutatur nomê,fîgnum,aut imagoeius.qui monetauit.Vnde habês audloritatê monetâd/,praefigit certâ forma monetae,imaginem aliquâ, circumfcriptio*nem,aut alic^d fîgnû.Et fi aliqd huius forma; praefinitae omittitur,aut aliqd additur,moneta informa falfificatur.Eft aût

Tomdnu) forma monetat quaedS teftiflcatfo ueritatis&iufticiaeipfîusnet<e diqi moneta;,q> feilicet fît uerx (ùbftâti^}c\! iufti poderis,ut dicitwakau Vuilhelmus Orem in fùo tradatu de moneta.Vnde frequen

ter in moneta Chriftianorû Principûuel Comitatû poniturimago Dei,uel alicuius Sâdi.fcV nomê eius,aut fîgnû crucis,^d antiquitus fuit inftitutû in teftimoniû ueritatis monetae,in materia & podere.& fubdit: Si ergo Princeps fùb ifta in*fcriptione mutet materiâ,fiue pondus,ipfè uidetur tacite mëdactû dû periuriû comittere,ac falfum teftimoniû ghibere.Ip

VLonctidi* le enim abutitur hoc uoeabulo Moneta, Nam diciturMoneâtur . ta fecundû Hugui. & moneo,quia monet, ne fît fraus in me-

talIOjUelpondere.haîciHe, Tertio

GABRIEL BIEL

facere.Et haec opinio Innocenttj comuni ter tenetur ,ut uuleAngélus in Surna inuerbo Falfarius,q[d fîcintelligo. Pon¬dus legitimû,eft pondus côfèquens quantitatê" fubftanti*,,ptali numifmate iufte determinatû.Gratia exêpli:Si pro flo*reno determinetur aurû pondéras drachmâ , quae eft odauapars uncia; > tune florenus falfus eft ex ponderefi non habetquantitatê auri pondérante drachmâ.Vnde cupondus fequitur naturaliterlquantitatê fubftâti*reiscV quantitas fùbftan-5tiae no dtftinguitur a" fùbftantia,ergo falfifîcatio pôderis eft diminutfo fubftâtiaj,fîue haec fiât g rafùrâmonetaejfîue fubtili-us g aquâ artificîalê corrofîuâ.aut alio modo difficile uifu apprehêfibïli.Eft aût determinatio ponderis iufta,quâdo determinatur pôdus tanti ualoris£ moneta,quâti eft pondus materiaz eius no monetatac. Ita q> tantû débet ualere moneta expoderequantû ualeret fua materia no monetata,cV no plus,faite dedudis expenfis monetâdi,ut fupra diâtâ eft.In formacômittitur falfitas,quâdo mutatur nomê,fîgnum,aut imagoeius.qui monetauit.Vnde habês audloritatê monetâd/,praefigit certâ forma monetae,imaginem aliquâ, circumfcriptio*nem,aut alic^d fîgnû.Et fi aliqd huius forma; praefinitae omittitur,aut aliqd additur,moneta informa falfificatur.Eft aût

Tomdnu) forma monetat quaedS teftiflcatfo ueritatis&iufticiaeipfîusnet<e diqi moneta;,q> feilicet fît uerx (ùbftâti^}c\! iufti poderis,ut dicitwakau Vuilhelmus Orem in fùo tradatu de moneta.Vnde frequen

ter in moneta Chriftianorû Principûuel Comitatû poniturimago Dei,uel alicuius Sâdi.fcV nomê eius,aut fîgnû crucis,^d antiquitus fuit inftitutû in teftimoniû ueritatis monetae,in materia & podere.& fubdit: Si ergo Princeps fùb ifta in*fcriptione mutet materiâ,fiue pondus,ipfè uidetur tacite mëdactû dû periuriû comittere,ac falfum teftimoniû ghibere.Ip

VLonctidi* le enim abutitur hoc uoeabulo Moneta, Nam diciturMoneâtur . ta fecundû Hugui. & moneo,quia monet, ne fît fraus in me-

talIOjUelpondere.haîciHe, Tertio

DE MONBTARVM POTESTATE. y

Erfio notandum circa mutationem moneta;, Q^ir*.quodhiiiufmodimutatiomultipficiterpoteftfîp/icjïfrmaeri}quandoa2inmaterfa,,quandoq> in forma, t&mr mom

quandoq? in uaIore,quâdoq? innomme. In ma ta.

terfa,ut quando propter defecr.um materia; aut inimiam abundantiam , fîeret noua moneta in aïia materia,aut in aïia mixtione feu Iiga prioris materia;» In forma , ut xquando mutatur imprefsio figura; in imagine,aut charade*re,aut circumfcr/ptione . In uaîore,ut quando mutatur fîib« 3

ftantia,tnixtio nel pondus,aut his manentibus, ftatuitur aitus ualor.ut fi ha&enus florenus ualuit niginti grofïbs & fta*tuitur,ut de caetero ualëredebeat 1 8 aut 24. In nomine,ut fî 4nomina mutentur.Vel accidèntalia,puta qua; non importâtpondus uel uaIoremmonetar,ut funt nomina autoris,aut lo*ci,in quo moneta fada eft,&huiufmodi.Vel eflentialia,pu-ta qua; impofîta font determinato ualoriaut ponderi,ut funtobulus,denarias,folidusilibra, florenus .Et harmutationes fieri quandoq? poflunt currentf' priori moneta in fuo ualore, _quandocgreprobata prioreac prohibita.Itemquâdoqjexrationabili caufà propter necefsitatem cVutilitatêreipublicar*Et fecundum hase mutatio quandoq? fîeri poteft licite, quan¬doq? cuïpabiliter & illicite*.

CONCLVSIO PRIMA.Fàlfîiîcans monetam in fubf/tamia,forma,uelpon De mad

derejpeccatmortaliter^fîilludfadatindamnumpro te moncti.

ximi uel Reipublicae-

Haec conclufîo eftHoft.cV dod.communiter.Et Cstis patetextex.c.quanto deiureiur.ubi dicitur,qudd iuramentumdeobferuanone falfa; moneta; faclum non ligat, cum iura*

B men

DE MONBTARVM POTESTATE. y

Erfio notandum circa mutationem moneta;, Q^ir*.quodhiiiufmodimutatiomultipficiterpoteftfîp/icjïfrmaeri}quandoa2inmaterfa,,quandoq> in forma, t&mr mom

quandoq? in uaIore,quâdoq? innomme. In ma ta.

terfa,ut quando propter defecr.um materia; aut inimiam abundantiam , fîeret noua moneta in aïia materia,aut in aïia mixtione feu Iiga prioris materia;» In forma , ut xquando mutatur imprefsio figura; in imagine,aut charade*re,aut circumfcr/ptione . In uaîore,ut quando mutatur fîib« 3

ftantia,tnixtio nel pondus,aut his manentibus, ftatuitur aitus ualor.ut fi ha&enus florenus ualuit niginti grofïbs & fta*tuitur,ut de caetero ualëredebeat 1 8 aut 24. In nomine,ut fî 4nomina mutentur.Vel accidèntalia,puta qua; non importâtpondus uel uaIoremmonetar,ut funt nomina autoris,aut lo*ci,in quo moneta fada eft,&huiufmodi.Vel eflentialia,pu-ta qua; impofîta font determinato ualoriaut ponderi,ut funtobulus,denarias,folidusilibra, florenus .Et harmutationes fieri quandoq? poflunt currentf' priori moneta in fuo ualore, _quandocgreprobata prioreac prohibita.Itemquâdoqjexrationabili caufà propter necefsitatem cVutilitatêreipublicar*Et fecundum hase mutatio quandoq? fîeri poteft licite, quan¬doq? cuïpabiliter & illicite*.

CONCLVSIO PRIMA.Fàlfîiîcans monetam in fubf/tamia,forma,uelpon De mad

derejpeccatmortaliter^fîilludfadatindamnumpro te moncti.

ximi uel Reipublicae-

Haec conclufîo eftHoft.cV dod.communiter.Et Cstis patetextex.c.quanto deiureiur.ubi dicitur,qudd iuramentumdeobferuanone falfa; moneta; faclum non ligat, cum iura*

B men

J^J*""

<5ABRrBL BÏELmentum non dcbeat eflè uinculum iniquitatis. Ergo fêruarefalfam monetam eft iniquum , ÔV multomagis falfîfiïcare eritiniquum . Quod autem fît mortak peccatum.patet.qufa eftfurtum.quia ablatio rei aliéna; inuito domino.ut infra dice-tur. Patet etiaVnperextrauagaritern Ioannis tz.qui excomamunicat omnes taies in regno Franciîe.Quôd autê teneaturreftituere,probaturper communemedium,quia omnis in*iufte damnifîcans , tenetur reftituere damntficato, fi haberepoteft.Sed fraudulenter falfificans numifma >damnif?casuitproximuautRempublicam iniufte, ergo tenetur reûituère damnifîcato fî habere poteft,aut pauperibus fidamnifi*catus haberi non poteft. Maior patet per c. Siculpa,de in*iu.cV dam.da. minor autem fatis patet . Et dicitur notanterin conclufîone, Indamnum proximi,quia fiquis falfifîcaretinforma tantum, unde non minueretur ualor, quia fie nondamnificaret,nonpeccaret.Sic,fî numifma nonexponen*dum,rumpendoautradetido falfifîcaret #

CONCLVSIO SECVNDA.Demumte Mutans monetam in damnum Reipublica?, tencmonetam. tur damnum ilhtum reftituendo compeniâre*

Probafur,qufa talisinfuftè damnifîcat,ergo cVc. Atttecedens probatur,quia inferens damnum in re non fua.fniuftedamnifîcat.Sed mutans numifma in damnum Reipublica;,infert damnum in re non fùa,quia in Republica,qua; non eftfua. Dicituv notanter, in damnum Reipublicae,quia fi muta

Qudtuor retur ex rationabilicaufa ad utilicatê Reipublica;, reftitutfoxdufe liàtt non haberet locum ,mutdtionis Sunt autem très caufar propter quas licite mutatur mo«pomt<e. neta 4 Pfima eft faliïtas ùitrodtfda, at fi aliquis extraneus

* Princeps

J^J*""

<5ABRrBL BÏELmentum non dcbeat eflè uinculum iniquitatis. Ergo fêruarefalfam monetam eft iniquum , ÔV multomagis falfîfiïcare eritiniquum . Quod autem fît mortak peccatum.patet.qufa eftfurtum.quia ablatio rei aliéna; inuito domino.ut infra dice-tur. Patet etiaVnperextrauagaritern Ioannis tz.qui excomamunicat omnes taies in regno Franciîe.Quôd autê teneaturreftituere,probaturper communemedium,quia omnis in*iufte damnifîcans , tenetur reftituere damntficato, fi haberepoteft.Sed fraudulenter falfificans numifma >damnif?casuitproximuautRempublicam iniufte, ergo tenetur reûituère damnifîcato fî habere poteft,aut pauperibus fidamnifi*catus haberi non poteft. Maior patet per c. Siculpa,de in*iu.cV dam.da. minor autem fatis patet . Et dicitur notanterin conclufîone, Indamnum proximi,quia fiquis falfifîcaretinforma tantum, unde non minueretur ualor, quia fie nondamnificaret,nonpeccaret.Sic,fî numifma nonexponen*dum,rumpendoautradetido falfifîcaret #

CONCLVSIO SECVNDA.Demumte Mutans monetam in damnum Reipublica?, tencmonetam. tur damnum ilhtum reftituendo compeniâre*

Probafur,qufa talisinfuftè damnifîcat,ergo cVc. Atttecedens probatur,quia inferens damnum in re non fua.fniuftedamnifîcat.Sed mutans numifma in damnum Reipublica;,infert damnum in re non fùa,quia in Republica,qua; non eftfua. Dicituv notanter, in damnum Reipublicae,quia fi muta

Qudtuor retur ex rationabilicaufa ad utilicatê Reipublica;, reftitutfoxdufe liàtt non haberet locum ,mutdtionis Sunt autem très caufar propter quas licite mutatur mo«pomt<e. neta 4 Pfima eft faliïtas ùitrodtfda, at fi aliquis extraneus

* Princeps

BE MONETARVJVT PÔTESTATE» 4

Princeps aut falfarius maliciofe efrïgfaret, uel contrafaceretformularia feu modulos,per quos introducere niteretur matnetâ Sophifticam minoris ualoris quâm fît moneta uetus,mius tamen difterentia a' uera moneta cognofcii populo nonpofîëtjcValiomodo conuenientt moneta falfa exterminarinonpoflet,expediretmutare formant moneta; uerar, fêruatotamen iufto uaïorcut fîc difcerni poflêt ab introduda falfa.

Secûda eaufa,fi antiqua moneta nimia uetuftate eflêt peiorata,acinfùbftantïacV pondère imminut» per continuantattredationem, tonecudenda effet moneta noua%cum diffèrentiaâpriore in iufto pondère, cVprohiberi pofîèt curfusprioris moneta; uetuftac fîc diminuta;. Tertia caufa eft rari*tas materia;, propter quam materia haberinon poflet taliprecio,quo prius folita eft haberi,tunc mutanda effet mone-ta,uelconftituendoaliumeius ualorem refpedumoneta? alterius materfa;,uel fabricandonouam minoris ponderis5£ïequalis prectj cum priore , Exempli caufà i Si dragma aurinon monetata exâliqua caufa aièenderet in precio.ita quodtuncualeret 3o.grofîôs argenti,quae prius ualuit 2o.tuncaut florenus habens dragma etiam mûtandus eft in ualore,Ita utetiam fî prius ualuit x i .grofîbs,tunc ftatueretur ut ua-Ieret3 i.groilbs.aut cudêda cflet noua moneta auri minorisponderis.Tanti ta menAit ualeret iufto precio 2 0 «groflôs, cV

hoc cum diffetentia aliqua in forma i priori, ut nofci poteft.Et hoc fbrfân magis expediret Reipublica;,ut precia in exteris rébus conftituta,ac redditus cVpecuniartj cenfus manerêtnon mutata,^! fîc nemo fraudarerur.Et parum referret,utruueterts moneta: curfus maneret fî nihil ,phiberetur,fèruatatamen débita proportione ad alias monetas inferiores,cV adprecia rem uenaîium ac reddituum fîue cenfuum . Pofletaddî quarta caufa;Lucrum ex noua moneta confequens,nomonetarrj fêd reipublica; expediens uel neceflàriumjde quo

B i fnfra

BE MONETARVJVT PÔTESTATE» 4

Princeps aut falfarius maliciofe efrïgfaret, uel contrafaceretformularia feu modulos,per quos introducere niteretur matnetâ Sophifticam minoris ualoris quâm fît moneta uetus,mius tamen difterentia a' uera moneta cognofcii populo nonpofîëtjcValiomodo conuenientt moneta falfa exterminarinonpoflet,expediretmutare formant moneta; uerar, fêruatotamen iufto uaïorcut fîc difcerni poflêt ab introduda falfa.

Secûda eaufa,fi antiqua moneta nimia uetuftate eflêt peiorata,acinfùbftantïacV pondère imminut» per continuantattredationem, tonecudenda effet moneta noua%cum diffèrentiaâpriore in iufto pondère, cVprohiberi pofîèt curfusprioris moneta; uetuftac fîc diminuta;. Tertia caufa eft rari*tas materia;, propter quam materia haberinon poflet taliprecio,quo prius folita eft haberi,tunc mutanda effet mone-ta,uelconftituendoaliumeius ualorem refpedumoneta? alterius materfa;,uel fabricandonouam minoris ponderis5£ïequalis prectj cum priore , Exempli caufà i Si dragma aurinon monetata exâliqua caufa aièenderet in precio.ita quodtuncualeret 3o.grofîôs argenti,quae prius ualuit 2o.tuncaut florenus habens dragma etiam mûtandus eft in ualore,Ita utetiam fî prius ualuit x i .grofîbs,tunc ftatueretur ut ua-Ieret3 i.groilbs.aut cudêda cflet noua moneta auri minorisponderis.Tanti ta menAit ualeret iufto precio 2 0 «groflôs, cV

hoc cum diffetentia aliqua in forma i priori, ut nofci poteft.Et hoc fbrfân magis expediret Reipublica;,ut precia in exteris rébus conftituta,ac redditus cVpecuniartj cenfus manerêtnon mutata,^! fîc nemo fraudarerur.Et parum referret,utruueterts moneta: curfus maneret fî nihil ,phiberetur,fèruatatamen débita proportione ad alias monetas inferiores,cV adprecia rem uenaîium ac reddituum fîue cenfuum . Pofletaddî quarta caufa;Lucrum ex noua moneta confequens,nomonetarrj fêd reipublica; expediens uel neceflàriumjde quo

B i fnfra

r

GABRIEL BIEL

rflûttt mo* infrain dubrjsdicetur» Extra boscafus, mutatio monetanitnetfmua-. ualore reproba eft cViaiu(ta}quia reipublica; damnofa cVfpotu, liatiuafùbditorum,fiueha;cmutatiofîatin materia, ponde-

rcuoluntaria; conftitutfonisualoris ,aut nominum eflêntia*lium. Si uero mutatio fîeret in fola forma,aut nominibus accidentaIibus,6V non in ualore.Et hoc fîue in ualore praeiudi*cio reipublica; tolerari poflet , Etquâuis fî fîeretex fuperbia»pompa.uel aIiorumcontemptu,autaIiafîniftra intentione,non careret peccato.Tamennon requireretur aliqua reftitutio, unde confîlium eft , quod non fiât mutatio nionetayiulexmagna&rationabilinecefsitate.

CONCLVSIO TERTIA.Defjcpe/i» Expendens fcienter monetam falfam pro lieratmMm àtiuR** falfarius eft3& tenet reftituere illatadamna,pro itéra»

Probatur quod fîtfallàrius.quia falfîtatêinducit adpro-ximi deceptionem3ergo.Confequentia tenet exquid nomi*nis falfarrj,antecedens eft manifeftum qudd teneaturtefti*tuere:probatur quia infertdamnû perïbna; &. Reipublica;,ergo tenetur ad reftitutionem.confequentia tenet ex comrrai

x nimedio&iûpra alIegatoc.Siculpa,deiniu.&dam.da*

CONCLVSIO QVARTA,T>c expcn* Expendens fcienter monetam non currentem,tïmriïwi autaliàsminusualentem, probona &currente,frautulmtëpro dat proximum3& teneturrefh'tuere*botta.

Hase condufîoin fententiaeft Angeli in futrucV Antho»& probatur eifdem medijsqutbusprior*TaIisenimdecipit

proximi

r

GABRIEL BIEL

rflûttt mo* infrain dubrjsdicetur» Extra boscafus, mutatio monetanitnetfmua-. ualore reproba eft cViaiu(ta}quia reipublica; damnofa cVfpotu, liatiuafùbditorum,fiueha;cmutatiofîatin materia, ponde-

rcuoluntaria; conftitutfonisualoris ,aut nominum eflêntia*lium. Si uero mutatio fîeret in fola forma,aut nominibus accidentaIibus,6V non in ualore.Et hoc fîue in ualore praeiudi*cio reipublica; tolerari poflet , Etquâuis fî fîeretex fuperbia»pompa.uel aIiorumcontemptu,autaIiafîniftra intentione,non careret peccato.Tamennon requireretur aliqua reftitutio, unde confîlium eft , quod non fiât mutatio nionetayiulexmagna&rationabilinecefsitate.

CONCLVSIO TERTIA.Defjcpe/i» Expendens fcienter monetam falfam pro lieratmMm àtiuR** falfarius eft3& tenet reftituere illatadamna,pro itéra»

Probatur quod fîtfallàrius.quia falfîtatêinducit adpro-ximi deceptionem3ergo.Confequentia tenet exquid nomi*nis falfarrj,antecedens eft manifeftum qudd teneaturtefti*tuere:probatur quia infertdamnû perïbna; &. Reipublica;,ergo tenetur ad reftitutionem.confequentia tenet ex comrrai

x nimedio&iûpra alIegatoc.Siculpa,deiniu.&dam.da*

CONCLVSIO QVARTA,T>c expcn* Expendens fcienter monetam non currentem,tïmriïwi autaliàsminusualentem, probona &currente,frautulmtëpro dat proximum3& teneturrefh'tuere*botta.

Hase condufîoin fententiaeft Angeli in futrucV Antho»& probatur eifdem medijsqutbusprior*TaIisenimdecipit

proximi

1

X)E MONETARVM PQTESTATE. y

proximum dando fibi malum pro bono, cV dicitur notanterin duabus prbcedentibus tonclufîonfbus,Scienter,quoniamfi ignoranter r7eret,utquia ignoraret ualorem moneta; qoamexpendit,excufàretur faltem à peccato, 6Y etiam à reftitutio^ne durante ïgnorantia. Si tamen poftea fciuerit.tenebitur adreftitutionem.quia fîue fcienter fiue ignoranter damnifîcoproximum,teneoreum releuare tndemnem,poftquim mihiïnnotuerit illatum damnum.

Necexcufatur expendens in cafu utriufcg conclufîonis Quôdwutertiae & quartse.per hoc , qudd huiufmodi moneta fàlfà uel re\euet css

minus ualens,datacft fîbi pro bona,quia culpa alterius cV er mmis ho»

ror proprius,non débet alteri nocere, Culpa enim fuos débet mimm ex»

tenereacl:ores,nonalfos. Imputetergoiibirecipiensmone* eufath*

tamfalfam,confra<ftam,ueI integram» feuminus ualentemprobona,quddnoncauteprofpexuVSiuero fcienter recepitraalam,ut expenderet pro bona,aggrauaturpeccatum & ï¤ftitutionfs debitum ,

CONCLVSIO QVINTA.Transferens monetam de certo ïoco,ubi minos

ris ualoris aefh'matur , ad locum ubi magis ualet , nopeccat,tï nonaliàs fraudem commutât.

Hajceft Anthonmi,cV probatur fècundum eum, quia !i-cet cuiliber ex induftria fine alterius damno,lucrum quaerere,Sed transferens in cafu conclufîonis monetam,eam emendoubi minus ualet,ad locum ubi plus ualet,utitur fua induftriafine damnoaïicuius, dura tamen cam nonradit autdimi*nuit,ergo &c,

Sequuntur tria dubia .B * Circa

1

X)E MONETARVM PQTESTATE. y

proximum dando fibi malum pro bono, cV dicitur notanterin duabus prbcedentibus tonclufîonfbus,Scienter,quoniamfi ignoranter r7eret,utquia ignoraret ualorem moneta; qoamexpendit,excufàretur faltem à peccato, 6Y etiam à reftitutio^ne durante ïgnorantia. Si tamen poftea fciuerit.tenebitur adreftitutionem.quia fîue fcienter fiue ignoranter damnifîcoproximum,teneoreum releuare tndemnem,poftquim mihiïnnotuerit illatum damnum.

Necexcufatur expendens in cafu utriufcg conclufîonis Quôdwutertiae & quartse.per hoc , qudd huiufmodi moneta fàlfà uel re\euet css

minus ualens,datacft fîbi pro bona,quia culpa alterius cV er mmis ho»

ror proprius,non débet alteri nocere, Culpa enim fuos débet mimm ex»

tenereacl:ores,nonalfos. Imputetergoiibirecipiensmone* eufath*

tamfalfam,confra<ftam,ueI integram» feuminus ualentemprobona,quddnoncauteprofpexuVSiuero fcienter recepitraalam,ut expenderet pro bona,aggrauaturpeccatum & ï¤ftitutionfs debitum ,

CONCLVSIO QVINTA.Transferens monetam de certo ïoco,ubi minos

ris ualoris aefh'matur , ad locum ubi magis ualet , nopeccat,tï nonaliàs fraudem commutât.

Hajceft Anthonmi,cV probatur fècundum eum, quia !i-cet cuiliber ex induftria fine alterius damno,lucrum quaerere,Sed transferens in cafu conclufîonis monetam,eam emendoubi minus ualet,ad locum ubi plus ualet,utitur fua induftriafine damnoaïicuius, dura tamen cam nonradit autdimi*nuit,ergo &c,

Sequuntur tria dubia .B * Circa

«MpWP"W^P*'IM»ii|«l WW

Duhltmprimum,.

MoneU di

fj^erft non

eft Prmd*

Ctl'lMptmonctt.

CoftituereUttlorétnoa

net<e eft co

tnmitdtis ,

GABRIEL BIEL

Irca praedida .dubitatur primo.Quis habeat ordere monetam t Ad quod refpondet Panor. foc.quanto. de iureiuran , Quôd folusPrinceps,.id eft Imperator,ô<: nemo alius fine concefsiolne Principis. Quod tamen intelligit,nifi Prin.

ceps inferior aut Ciuitas, uel généralité* inferior poteftashoc prarfcripfîflèt per tantum tempus,de cuius initio nonextaret memoria,ut in c.Super quibufdâ , de uer» fîg.Vel nifî eflèt talis quipraefcripfîflêt iura Imperrj,ficutreges Hifpasniae,qui dicuntur non fubiacere Imperio,quia regnum â fancibus hoftium eruerunt. Concordat D.Àntho.Et eft ratioprincipalis refponfîonis, quia cum rnoneta (ut praerniflùmeft) inuentaeft cV inftituta pro bono communitatis,congruum eft ut ab eofabricetur,5 quo regenda eft cômunitas*Ta«lis autê eft Prfnceps,aut qui â Principe habet audoritatem.

Licet autem Principis fît fabricare,ac fuo imagine ac nomine fignare monetam, tamen propter hoc moneta difper*fa in populum non eft fùa,nec ipfc eft dominus moneta; eutrentis in fuo principatu. Nam moneta medîum eft permu*tandi diuitias naturales a;quiualens eis , ideo illorum eft poffefsio moneta; .quorum funt naturales diuitia;. Nam cû quisdat panem fuum, uel proprrj corporis laborem pro pecunia,cum eam receperit fua eft.fîcut panis cV labor fubs fu*it,6Y in eius libéra poteftate.Dfdt etiam Nicolaus Orem,q>licet facere monetam peitineat ad Principem.tamen confti*tuere ualorem jmonetae,fèu proportionem unius monetaç adaliam(Gratia exempli;Floreni ad groflùm,aut grofsi ad obulum,putaq> florenus ualeat tôt grofTos,cVgroflustotobu-los)no débet efle in poteftate Principis , fèd communitatis,cuius eft moneta ,quod fîc intelligendum puto,qùdd non eftin poteftate Principis conftituere ualorem moneta; fècundu.fuamuoluntatem, fed iuftam eVnaturalem. proportionem

auri

«MpWP"W^P*'IM»ii|«l WW

Duhltmprimum,.

MoneU di

fj^erft non

eft Prmd*

Ctl'lMptmonctt.

CoftituereUttlorétnoa

net<e eft co

tnmitdtis ,

GABRIEL BIEL

Irca praedida .dubitatur primo.Quis habeat ordere monetam t Ad quod refpondet Panor. foc.quanto. de iureiuran , Quôd folusPrinceps,.id eft Imperator,ô<: nemo alius fine concefsiolne Principis. Quod tamen intelligit,nifi Prin.

ceps inferior aut Ciuitas, uel généralité* inferior poteftashoc prarfcripfîflèt per tantum tempus,de cuius initio nonextaret memoria,ut in c.Super quibufdâ , de uer» fîg.Vel nifî eflèt talis quipraefcripfîflêt iura Imperrj,ficutreges Hifpasniae,qui dicuntur non fubiacere Imperio,quia regnum â fancibus hoftium eruerunt. Concordat D.Àntho.Et eft ratioprincipalis refponfîonis, quia cum rnoneta (ut praerniflùmeft) inuentaeft cV inftituta pro bono communitatis,congruum eft ut ab eofabricetur,5 quo regenda eft cômunitas*Ta«lis autê eft Prfnceps,aut qui â Principe habet audoritatem.

Licet autem Principis fît fabricare,ac fuo imagine ac nomine fignare monetam, tamen propter hoc moneta difper*fa in populum non eft fùa,nec ipfc eft dominus moneta; eutrentis in fuo principatu. Nam moneta medîum eft permu*tandi diuitias naturales a;quiualens eis , ideo illorum eft poffefsio moneta; .quorum funt naturales diuitia;. Nam cû quisdat panem fuum, uel proprrj corporis laborem pro pecunia,cum eam receperit fua eft.fîcut panis cV labor fubs fu*it,6Y in eius libéra poteftate.Dfdt etiam Nicolaus Orem,q>licet facere monetam peitineat ad Principem.tamen confti*tuere ualorem jmonetae,fèu proportionem unius monetaç adaliam(Gratia exempli;Floreni ad groflùm,aut grofsi ad obulum,putaq> florenus ualeat tôt grofTos,cVgroflustotobu-los)no débet efle in poteftate Principis , fèd communitatis,cuius eft moneta ,quod fîc intelligendum puto,qùdd non eftin poteftate Principis conftituere ualorem moneta; fècundu.fuamuoluntatem, fed iuftam eVnaturalem. proportionem

auri

DE MONETARVM POTESTATE. S

auri ad argentum,& argenti puri ad talem 1/gam.Et difcre*tio huîus pertinet ad communitatem.

Exquo iêquitur,quod Princeps reprobans mone* vrinceps

tamaliquamualentem,uteamremifsiusemat6iC0Jis *& focrmflet^cVindealiam minus ualentem fabricet.etprio* {""wnc>^

« n t r i « vetmoncUrem ualorem conitituendo , monetam nraudet, ôC m\entem

ad refticurionem tenetur, , reprobure*

Ha;c eft fêntentia Hoftien.& Panor.Et patet manifefte,quia uilius uendi'tcarius,quod eft contra iufticiam. Item fîcpoflet fîbi a ttrahereindebite pecunias omnes fîibditorum,ut fî attraheret aurum ad paruum precium , & iilud emeretpro argento,ac deinde augmentato precio rurfùs uenderetmonetam auream pro maiori pjrecio argenti . Simile effet fiponeret precium in toto frumentoiui principatus ÔC emeret,cV poftea uenderet pro maiori precio etiam per cum conftî*tuto.qua: utiq? eflêt iniuftifsima cV tyrannica exadio populi.Nec eft fîmile de uenditione frumêtorum i fàndo Iofèph fîibditionePharaonis,quoniamexeoquddnon creuerunt fru=mêta,ipfà fada funt cariora 6V maioris precrj quâm ante , dûcollegeratinhorreiSjCum copia eorû exuberabat.Nam prèsciumreihumana indigentia menfûrat,utuultphilofôphusr.Ethicorum;Et (i foneexceflûm eft in precio,dicit Cafsio*Credo uirum fandum tali necefsitate conftridum, ut auaroPrincipi fatisfaceret.,ôi périclitant!' populo fubueniret,

Vbftatur fècundo,Vtmm in aliquo cafù Prin¬ceps pofsit mutare rooneram propter lucrum nubhmfcfîium.uel generalius, An princeps pofsithae cundum .

bere

DE MONETARVM POTESTATE. S

auri ad argentum,& argenti puri ad talem 1/gam.Et difcre*tio huîus pertinet ad communitatem.

Exquo iêquitur,quod Princeps reprobans mone* vrinceps

tamaliquamualentem,uteamremifsiusemat6iC0Jis *& focrmflet^cVindealiam minus ualentem fabricet.etprio* {""wnc>^

« n t r i « vetmoncUrem ualorem conitituendo , monetam nraudet, ôC m\entem

ad refticurionem tenetur, , reprobure*

Ha;c eft fêntentia Hoftien.& Panor.Et patet manifefte,quia uilius uendi'tcarius,quod eft contra iufticiam. Item fîcpoflet fîbi a ttrahereindebite pecunias omnes fîibditorum,ut fî attraheret aurum ad paruum precium , & iilud emeretpro argento,ac deinde augmentato precio rurfùs uenderetmonetam auream pro maiori pjrecio argenti . Simile effet fiponeret precium in toto frumentoiui principatus ÔC emeret,cV poftea uenderet pro maiori precio etiam per cum conftî*tuto.qua: utiq? eflêt iniuftifsima cV tyrannica exadio populi.Nec eft fîmile de uenditione frumêtorum i fàndo Iofèph fîibditionePharaonis,quoniamexeoquddnon creuerunt fru=mêta,ipfà fada funt cariora 6V maioris precrj quâm ante , dûcollegeratinhorreiSjCum copia eorû exuberabat.Nam prèsciumreihumana indigentia menfûrat,utuultphilofôphusr.Ethicorum;Et (i foneexceflûm eft in precio,dicit Cafsio*Credo uirum fandum tali necefsitate conftridum, ut auaroPrincipi fatisfaceret.,ôi périclitant!' populo fubueniret,

Vbftatur fècundo,Vtmm in aliquo cafù Prin¬ceps pofsit mutare rooneram propter lucrum nubhmfcfîium.uel generalius, An princeps pofsithae cundum .

bere

GABRIEL BïEL

bere lucrum ex moneta,conftituendo maforem ualorem tno>neta; quàm ualeat eius materia no monetata , dedudis neceffarrjs expenfis.uelminuendo pondus aut ligam fub pria*ri ualore^ Refpodetut breuiter,qudd in uno folo cafu Princeps poteft fentire lucrum ex moneta,fciIicet dum lucrum illud redundatin utilitatem Reipublicae,ut tadum eft in conclufîône fècunda,puta quâdo Princeps indiget fubfîdio prodefenfîone Reipublica;, ad quod praeftâdum fubditiobligantur,tûc poflet fîerialiqua mutatio in moneta , ut pondus uelmateriafub eodem ualore minueretur, ut fîc populus minusfèntitet fe grauari , dum tamen non extenditur lucrum ultraneceflariam Principis indigétiam fupradidâ.Sed hac mu*tatio fîeri non débet , fîne confenfu. fubditorumiquorum(utdidum fuit)eft moneta.Poteft enim. quilibet renunciare iuri fuo,,vrj.q. r .quàm periculofùm..Sic cY comunitas. Et uultInnocentûis,qubd fùfficit côfènfùs maioris partis magnatû.Seddehocdubitat Panor.loco allegato, cumtradeturdenegocio fïngulorum,ideo dicit Angélus requin confenfumfîngulorumy

Non tamen fufficit confenfus populiad difpergendum:hufufmodi monetam minoris ponderis extra taledominiû,quia cum damno non fubdttorum non poteft fuas indigent!as fubleuare,in quo fatis omnes concordant,

SubtilismO' Videtur etiam quibufdam ,qudd in cafïiquo colligendadus fubue» ¤ft magna pecunia pro redemptione Principis autdefenfîo*niendi Trin ne cYc.facilior fit modus cVexpeditior per mutationê mone*dpi cdpto, ta;*Tum quia hic modus facilior eft ad congregandum pecufifit fais' niam neceflàriamcitius fîne fraude 6V ex facultatibus fubdi*mm. torum » Tum quia minus fènfibilis,6V per hoc magis portabi

lis fîne murmure 6V periculo rebellionis populi.Tum quia eftgeneralifsimus,comprehendens omnes tam ClericosquimLaicos,Nobiles 6V Plebeios , diuites cVpauperes.Verum an

bjcC:

GABRIEL BïEL

bere lucrum ex moneta,conftituendo maforem ualorem tno>neta; quàm ualeat eius materia no monetata , dedudis neceffarrjs expenfis.uelminuendo pondus aut ligam fub pria*ri ualore^ Refpodetut breuiter,qudd in uno folo cafu Princeps poteft fentire lucrum ex moneta,fciIicet dum lucrum illud redundatin utilitatem Reipublicae,ut tadum eft in conclufîône fècunda,puta quâdo Princeps indiget fubfîdio prodefenfîone Reipublica;, ad quod praeftâdum fubditiobligantur,tûc poflet fîerialiqua mutatio in moneta , ut pondus uelmateriafub eodem ualore minueretur, ut fîc populus minusfèntitet fe grauari , dum tamen non extenditur lucrum ultraneceflariam Principis indigétiam fupradidâ.Sed hac mu*tatio fîeri non débet , fîne confenfu. fubditorumiquorum(utdidum fuit)eft moneta.Poteft enim. quilibet renunciare iuri fuo,,vrj.q. r .quàm periculofùm..Sic cY comunitas. Et uultInnocentûis,qubd fùfficit côfènfùs maioris partis magnatû.Seddehocdubitat Panor.loco allegato, cumtradeturdenegocio fïngulorum,ideo dicit Angélus requin confenfumfîngulorumy

Non tamen fufficit confenfus populiad difpergendum:hufufmodi monetam minoris ponderis extra taledominiû,quia cum damno non fubdttorum non poteft fuas indigent!as fubleuare,in quo fatis omnes concordant,

SubtilismO' Videtur etiam quibufdam ,qudd in cafïiquo colligendadus fubue» ¤ft magna pecunia pro redemptione Principis autdefenfîo*niendi Trin ne cYc.facilior fit modus cVexpeditior per mutationê mone*dpi cdpto, ta;*Tum quia hic modus facilior eft ad congregandum pecufifit fais' niam neceflàriamcitius fîne fraude 6V ex facultatibus fubdi*mm. torum » Tum quia minus fènfibilis,6V per hoc magis portabi

lis fîne murmure 6V periculo rebellionis populi.Tum quia eftgeneralifsimus,comprehendens omnes tam ClericosquimLaicos,Nobiles 6V Plebeios , diuites cVpauperes.Verum an

bjcC:

DE MONETARVM POTESTATE* 9

haec ita fe habeât,c5mitto diligêtf Iedori.Duo tatnè* neceflario hic attêdêda funt : Primfl,q> moneta itla tâtû currat interfubditos illiusdominij, q tenent fubuenire dno 6V fuae Rei¬publica; ,qmlî difpergerent ad alios,ifti ghoc infufte grauarent, SecûdS.q? colleda neceflària pecunia,moneta reducatur ad priorê ftatû,qa ceflànte caufa.ceflàre decet & effèd?,,

Ertio dubitatur i Vtrumeîigens ad partêmelioresdenariosacmagis ponderantes,6V coflari "tt°'mfaciêSjpeccet^cV ad reftitutionê teneatC Re* mim'-fpôdet Angélus in fùmma fequês Hofti.ïo.an.ac aîiosfub hacdiftindione. Siilliquicudunt

pecuniâ, co q> nô poflunt oes arqualïter fculpere uel gfîcere»aliqui denarrjfunt quâdoq? minus poderantes, propter hocpermittûtafios in maiori pondere,ut fie fîat adaequatioiuftipoderis in muîtitudine , q no poteft fieri in fîngulis denariis,Tuc taieseIigentesmeliores,funtfalfàrrj,6V tenetur ad re¬ftitutionê communitati,quia corpus pecuniaedamnificauerunt.Siuerooês denarrj funt iufti ponder^fed aliqui funtampIioris,6V illos radût dummodo remaneât iufti ponderis,feu con flant,non credo falfarfos,licet maie fàdant , 6VnuIIomodo fît eis conflilendS.Si tamë noluerint abftinere, no credo q> fînt propter hoc extra ftatumfàlutis.Videturitacgfentire,qj talis non peccetmortaIiter3ïicetpeccetuenialiter,qdnon fatis intelligo.nifi modicitas huius eledionisCquia rarouel paucos eIigic)excufet}quoniâfî hoc fréquenter facit,daninifîcat grauiter monetariû , qui ex iprouidentia excefsit inpondere.uel eucuius nominemonctat.ôV ita tenereturad reftitutionëei,ficutquiremremifsiusemit,ubt foru certum eft,6V uendens in numéro uel pondère errauit. Sic monetariusin pondère errauit Si tamen raro rîat,modicitas excufàret , fieutfurtum minime rei(ut pomi unius) exeufatur.

FINIS. C

DE MONETARVM POTESTATE* 9

haec ita fe habeât,c5mitto diligêtf Iedori.Duo tatnè* neceflario hic attêdêda funt : Primfl,q> moneta itla tâtû currat interfubditos illiusdominij, q tenent fubuenire dno 6V fuae Rei¬publica; ,qmlî difpergerent ad alios,ifti ghoc infufte grauarent, SecûdS.q? colleda neceflària pecunia,moneta reducatur ad priorê ftatû,qa ceflànte caufa.ceflàre decet & effèd?,,

Ertio dubitatur i Vtrumeîigens ad partêmelioresdenariosacmagis ponderantes,6V coflari "tt°'mfaciêSjpeccet^cV ad reftitutionê teneatC Re* mim'-fpôdet Angélus in fùmma fequês Hofti.ïo.an.ac aîiosfub hacdiftindione. Siilliquicudunt

pecuniâ, co q> nô poflunt oes arqualïter fculpere uel gfîcere»aliqui denarrjfunt quâdoq? minus poderantes, propter hocpermittûtafios in maiori pondere,ut fie fîat adaequatioiuftipoderis in muîtitudine , q no poteft fieri in fîngulis denariis,Tuc taieseIigentesmeliores,funtfalfàrrj,6V tenetur ad re¬ftitutionê communitati,quia corpus pecuniaedamnificauerunt.Siuerooês denarrj funt iufti ponder^fed aliqui funtampIioris,6V illos radût dummodo remaneât iufti ponderis,feu con flant,non credo falfarfos,licet maie fàdant , 6VnuIIomodo fît eis conflilendS.Si tamë noluerint abftinere, no credo q> fînt propter hoc extra ftatumfàlutis.Videturitacgfentire,qj talis non peccetmortaIiter3ïicetpeccetuenialiter,qdnon fatis intelligo.nifi modicitas huius eledionisCquia rarouel paucos eIigic)excufet}quoniâfî hoc fréquenter facit,daninifîcat grauiter monetariû , qui ex iprouidentia excefsit inpondere.uel eucuius nominemonctat.ôV ita tenereturad reftitutionëei,ficutquiremremifsiusemit,ubt foru certum eft,6V uendens in numéro uel pondère errauit. Sic monetariusin pondère errauit Si tamen raro rîat,modicitas excufàret , fieutfurtum minime rei(ut pomi unius) exeufatur.

FINIS. C

- V

IÔANNIS AQVIU IVRECONSVLTI LI

BELLVS DE POTESTATl ETutilitate monetarum

Omifsisautêrj's,qua;de uocabuïisquibufdamrei«nonetariafpraemifîtjCum fîntnotifsima, ôtà multis alijs, 6V redius cV eruditius tradata,ea aût q proprie ad rem pertinent, intégra fubiecimus,

Quishabeat ius monetandi de iure communeCaputprimum Partis prioris*

Ro'refôïutione atcg euidentia materia; eft fcietidum primo , quod regulariter nemo prêter fu*premum Principem poteft facere cudimone-tam.Eô quia cudere monetam eft de iureregalfunvpertinens de iure commuai adfolumPa*

pamcV Imperatorem pertex.in,laj,§.deniq}cuma;rarium*fF.de orfg.fur.î.ij, C.de fal.mo.cV.cunico,quae fîntrega.Ra-tio,quia habere serarium eft unum in fîgnum fpecialispra;*rogatiuae Principi refèruatum per I.probatoria5>C,de apparito.iud.cVapproba,eorum,6V ibi no.Iib.rj.

POROLLARIVM PRIMVM.

IVs monetandinulîi priuato poteft cocedi . Nulli priuatode Iure fcripto competitcudere monetam etiam légitima;

materia; ôi k^itimi ponderis exiftentem fecundum Hoft,AnchaJmoî.Bohic. Panor* & dod. inc.quanto.de iureiur,

Gio#

- V

IÔANNIS AQVIU IVRECONSVLTI LI

BELLVS DE POTESTATl ETutilitate monetarum

Omifsisautêrj's,qua;de uocabuïisquibufdamrei«nonetariafpraemifîtjCum fîntnotifsima, ôtà multis alijs, 6V redius cV eruditius tradata,ea aût q proprie ad rem pertinent, intégra fubiecimus,

Quishabeat ius monetandi de iure communeCaputprimum Partis prioris*

Ro'refôïutione atcg euidentia materia; eft fcietidum primo , quod regulariter nemo prêter fu*premum Principem poteft facere cudimone-tam.Eô quia cudere monetam eft de iureregalfunvpertinens de iure commuai adfolumPa*

pamcV Imperatorem pertex.in,laj,§.deniq}cuma;rarium*fF.de orfg.fur.î.ij, C.de fal.mo.cV.cunico,quae fîntrega.Ra-tio,quia habere serarium eft unum in fîgnum fpecialispra;*rogatiuae Principi refèruatum per I.probatoria5>C,de apparito.iud.cVapproba,eorum,6V ibi no.Iib.rj.

POROLLARIVM PRIMVM.

IVs monetandinulîi priuato poteft cocedi . Nulli priuatode Iure fcripto competitcudere monetam etiam légitima;

materia; ôi k^itimi ponderis exiftentem fecundum Hoft,AnchaJmoî.Bohic. Panor* & dod. inc.quanto.de iureiur,

Gio#

IOAN* AQ.VILAE I>E HONET. t&

Gk>.Cy.Bar.Sali.6V docin l.fî.C.de fal. mo, 6V Iafô.6V dod.fol.ex hoc iure, ff.de iuft.6Viure.Eo quia moneta habeteffein publica forma percuflâ per1. 1 An uer.nummus^fF. de con*trahen.empt.6V tex.in d.c.quanto ia uerHpatris tut menétaconferuar/,qua forma publica priua tus fîne pfnafalfînonpoteft uti,I* falfîs nummis , 6V [.qui nomine,nv ad 1. Corne+de falfîs.

COROLLARIVM SECVNDVM.

PRiuatus cudensmonetam incidit fâï(îpoenam*,punien-dus'qj eft ut falfarius,fecundum Bohic. 6V dod. ubi fup«

perl.quicunqj,6Vl. Cornèlia,fT.adl.CorneI.de falC ÔVJ. r.C.de falfa moneta,quod no contingeret fî iure permittenti hocfacerer,l.Gracus,C.de adult.6V.c. çj peccat, 2 3 .q.4,Nam nulli priuato»ea quaelurispublici funt, fine confènfu Principiscompetunt,per l»tj.§.fi quis i Principe,6V ,§,idem ait,ffne çjfdin lo.pub.6V l,quicunqî,C,de fund.limitro.li.xi. Deniqj fru-ftra per Priuilegiumimpetraretur fî iure communi concèderetur,l.Imperatores,rT.d£ Priuileg. credi,6V l.unica,C.de thefàu.li.x.Sed per Priuilegium â Principe impetratur.cjd quiscuderepofsitmonetam,per tex. Genz. in extrauagJo.xxq*in«ipiens prodiens , quafî ex adfpe. Igitur

P"Exceptio iregula fupra didav

lusenim monetandi ex Priuilegio feu ex eonfuetudïnefcnmemorabili poteft acquirù

Fallit fupra dida régula de Iure fpeciali,utpotePriuiIe*giouelcôfuetudine ex necefsitate introduda. Vt quia Priaceps non potuit ubfq?,6V fuffi'cienter monetare,fècundû Glo.Qf,6Y docinl.rj.C.de fai.moJdea bene potuit alteri,ut Re^

C r <zu

IOAN* AQ.VILAE I>E HONET. t&

Gk>.Cy.Bar.Sali.6V docin l.fî.C.de fal. mo, 6V Iafô.6V dod.fol.ex hoc iure, ff.de iuft.6Viure.Eo quia moneta habeteffein publica forma percuflâ per1. 1 An uer.nummus^fF. de con*trahen.empt.6V tex.in d.c.quanto ia uerHpatris tut menétaconferuar/,qua forma publica priua tus fîne pfnafalfînonpoteft uti,I* falfîs nummis , 6V [.qui nomine,nv ad 1. Corne+de falfîs.

COROLLARIVM SECVNDVM.

PRiuatus cudensmonetam incidit fâï(îpoenam*,punien-dus'qj eft ut falfarius,fecundum Bohic. 6V dod. ubi fup«

perl.quicunqj,6Vl. Cornèlia,fT.adl.CorneI.de falC ÔVJ. r.C.de falfa moneta,quod no contingeret fî iure permittenti hocfacerer,l.Gracus,C.de adult.6V.c. çj peccat, 2 3 .q.4,Nam nulli priuato»ea quaelurispublici funt, fine confènfu Principiscompetunt,per l»tj.§.fi quis i Principe,6V ,§,idem ait,ffne çjfdin lo.pub.6V l,quicunqî,C,de fund.limitro.li.xi. Deniqj fru-ftra per Priuilegiumimpetraretur fî iure communi concèderetur,l.Imperatores,rT.d£ Priuileg. credi,6V l.unica,C.de thefàu.li.x.Sed per Priuilegium â Principe impetratur.cjd quiscuderepofsitmonetam,per tex. Genz. in extrauagJo.xxq*in«ipiens prodiens , quafî ex adfpe. Igitur

P"Exceptio iregula fupra didav

lusenim monetandi ex Priuilegio feu ex eonfuetudïnefcnmemorabili poteft acquirù

Fallit fupra dida régula de Iure fpeciali,utpotePriuiIe*giouelcôfuetudine ex necefsitate introduda. Vt quia Priaceps non potuit ubfq?,6V fuffi'cienter monetare,fècundû Glo.Qf,6Y docinl.rj.C.de fai.moJdea bene potuit alteri,ut Re^

C r <zu

ÏOANNES ÀQjriLA

gi,Duci,feu etiam Ciuitatf populumfubdiîumhabentf nofipriuato ab Imperatore illud IusexPriuilegio,ueï immemo*rabili confuetudine concedi 6V acquiri,puta monetam cudendi.Patet primum,quia ea qua; competunt Principi ,ut Prin-cfpi&ene poflunt alteri in Priuilegium concedi, per tex.co*piofumglo.cVdod.inc.quodtranslationem,deoff.deleg,6Vin l.fîquifquâjff.de diuer.ôV temporaprarfcriptio.l. fi.C. no.uediga .infti. Secundumclaret fic.quod ea qua; poteft Prir»ceps,eciam confuetudo poteft fècundû Cy.in 1. r .C. de emenda.propinquo per tex.cV docÀn c.fuper quibufdam, §.ptxKrea,deuer,fig.Nam licet ius exîgendi uedigal, fîcut lus eu*dendi monetam,fît de iure regalium^ c.unico,quae fînt régal,Etilîudlus prazfcripta confuetudine centenaria feu imme*morabilibene poteft acquiri, fecundum Bart.6Vdod.inI.fipublicanus,ff. de publicanis 6V uedigal. poft Cy.per pluresrationes bene urgentes in 1. 1 .C noua uedigal. ïnftitui nonpofiê.Spede ca.pofs.cV prop.^.quia uero.uer.quod de colli*gentibus oedigal.Bohic&Vdod.inc, quanto de iureiur.perGuido.Papa^q,4s>8.pertex.Ufî.C,no.uedig.infti,no pofs*dC tex.Un d.cfuper quibufdam,$.pra;terea .

COROLLARIVM TERTIVM,

M Onetare quidam pofluntex Principis cocefsioneuelex centenaria pr«efcrfptiôe,ut funt utriufq? ftatus Prin

cipes,Eledores,Marchiones,aliqui Comites,Ciuitates itemImpériales Alemaniaehabetper Priuilegium,qudd pofsuntmonetam cuùi facere,ut patet de Sueuis,Rhènanîs,atq?Ba*uarïs ac francis. Item Dux Sabaudia;, Barbonij,principesAurayce,Archiepifcopus EbrundineruEpifcopus Laufanenfîs.ItemoV Ciuitates Italiaeaiuntfehabereexpraefcriptaconfuetudineob hominum necefsitatem induda , Eo quod Ira-

perator

ÏOANNES ÀQjriLA

gi,Duci,feu etiam Ciuitatf populumfubdiîumhabentf nofipriuato ab Imperatore illud IusexPriuilegio,ueï immemo*rabili confuetudine concedi 6V acquiri,puta monetam cudendi.Patet primum,quia ea qua; competunt Principi ,ut Prin-cfpi&ene poflunt alteri in Priuilegium concedi, per tex.co*piofumglo.cVdod.inc.quodtranslationem,deoff.deleg,6Vin l.fîquifquâjff.de diuer.ôV temporaprarfcriptio.l. fi.C. no.uediga .infti. Secundumclaret fic.quod ea qua; poteft Prir»ceps,eciam confuetudo poteft fècundû Cy.in 1. r .C. de emenda.propinquo per tex.cV docÀn c.fuper quibufdam, §.ptxKrea,deuer,fig.Nam licet ius exîgendi uedigal, fîcut lus eu*dendi monetam,fît de iure regalium^ c.unico,quae fînt régal,Etilîudlus prazfcripta confuetudine centenaria feu imme*morabilibene poteft acquiri, fecundum Bart.6Vdod.inI.fipublicanus,ff. de publicanis 6V uedigal. poft Cy.per pluresrationes bene urgentes in 1. 1 .C noua uedigal. ïnftitui nonpofiê.Spede ca.pofs.cV prop.^.quia uero.uer.quod de colli*gentibus oedigal.Bohic&Vdod.inc, quanto de iureiur.perGuido.Papa^q,4s>8.pertex.Ufî.C,no.uedig.infti,no pofs*dC tex.Un d.cfuper quibufdam,$.pra;terea .

COROLLARIVM TERTIVM,

M Onetare quidam pofluntex Principis cocefsioneuelex centenaria pr«efcrfptiôe,ut funt utriufq? ftatus Prin

cipes,Eledores,Marchiones,aliqui Comites,Ciuitates itemImpériales Alemaniaehabetper Priuilegium,qudd pofsuntmonetam cuùi facere,ut patet de Sueuis,Rhènanîs,atq?Ba*uarïs ac francis. Item Dux Sabaudia;, Barbonij,principesAurayce,Archiepifcopus EbrundineruEpifcopus Laufanenfîs.ItemoV Ciuitates Italiaeaiuntfehabereexpraefcriptaconfuetudineob hominum necefsitatem induda , Eo quod Ira-

perator

DE M0NBTAR7H POTSSTATE* u

perator non potuit ubiq? fufïïcfenter monetare fecundumglo,CySali.& dod.in 1.nX.de falfa moneta.

Quid fît libra auri,argenti ôCseris* Cap. ir*

Ro euidentia prajmittendum eft idem eflê Soïidum 6V Aureum.quorum 7z.ïibram auri faciûf,fecundum Io.dePia.6Vdod,C»de uete. numif*ma.PoI.li.xi.Cum autem jz folidiconftituantlibram auri , fèquitur qudd fèx Solidi aurei flo*

renifîueDucatiïmperiaIes,feuIegales,conftituuntunciam.Itaq? unus Aureus legalis,eft fèxta pars unius de xijT uncrjs,q xtj.faciunt libram auri,fêcundum Io.de Pla.in d.l, c]ties,

COROLLARIVM PRIMVM,

INde elicitur fecundum Guido.Papae.q.48 a.quod donatioabfcg infînuatione ultra quingentos Solidos,id eft Aureos

fada eft ipfb iure nnlla,intelligïtur de illis Iegalibus aurcis,per tex.6V Cy.in l,fî çjs pro redemptioe in Prin.C. de dona.

CpROLLARIVM SECVNDVM.'

ITaqj intelligitur,qudd fimplex defenfbr Ciuitatis nopoffîtiudicare ultra fîue fupra trecentosfôlfdos,l,tj.C.metaLs

la.li.x.6V in Auten. de defènfbre Ciuitat. $. 6V iudicare, ubiper Bar.&V Ange.

Libra argentiappellaturquinq? Aurei fèu Solidi fecun¬dum Ga/do.ubi fûp.per tex.in ifî Gericus,C.deepi,audi.6Vin 1» 1 .C.de argent.precio quod thefkunfer.li.x.

Tamen ubi ab homme eflênt prolati Aureiuel SolidiM*jtelliguntur de folidis minutis , 6V fîc delibris fecundum con-

C 3 fuetudi

DE M0NBTAR7H POTSSTATE* u

perator non potuit ubiq? fufïïcfenter monetare fecundumglo,CySali.& dod.in 1.nX.de falfa moneta.

Quid fît libra auri,argenti ôCseris* Cap. ir*

Ro euidentia prajmittendum eft idem eflê Soïidum 6V Aureum.quorum 7z.ïibram auri faciûf,fecundum Io.dePia.6Vdod,C»de uete. numif*ma.PoI.li.xi.Cum autem jz folidiconftituantlibram auri , fèquitur qudd fèx Solidi aurei flo*

renifîueDucatiïmperiaIes,feuIegales,conftituuntunciam.Itaq? unus Aureus legalis,eft fèxta pars unius de xijT uncrjs,q xtj.faciunt libram auri,fêcundum Io.de Pla.in d.l, c]ties,

COROLLARIVM PRIMVM,

INde elicitur fecundum Guido.Papae.q.48 a.quod donatioabfcg infînuatione ultra quingentos Solidos,id eft Aureos

fada eft ipfb iure nnlla,intelligïtur de illis Iegalibus aurcis,per tex.6V Cy.in l,fî çjs pro redemptioe in Prin.C. de dona.

CpROLLARIVM SECVNDVM.'

ITaqj intelligitur,qudd fimplex defenfbr Ciuitatis nopoffîtiudicare ultra fîue fupra trecentosfôlfdos,l,tj.C.metaLs

la.li.x.6V in Auten. de defènfbre Ciuitat. $. 6V iudicare, ubiper Bar.&V Ange.

Libra argentiappellaturquinq? Aurei fèu Solidi fecun¬dum Ga/do.ubi fûp.per tex.in ifî Gericus,C.deepi,audi.6Vin 1» 1 .C.de argent.precio quod thefkunfer.li.x.

Tamen ubi ab homme eflênt prolati Aureiuel SolidiM*jtelliguntur de folidis minutis , 6V fîc delibris fecundum con-

C 3 fuetudi

pp^SBW-

I0ANKES ÂQJHLA

fûetudinem & ufum Ioquendi regionis , fecundum Bart.ïb,de Pla.ôV dod.ind. l.quotiens, per l.Imperatores ad fî.ff.deeontrahen.'empt. 1. numis, ff, de leg. iîj.Sc l.fempcr in ftipuïationibus.nvde reg.lur.cum concor.

Corollarium. Sicetiamnumifma, aureus, folidus,nu#mus,6Vdenarius,hodieuariantur fecûdum pondus 6V ufumregionum,ut fecundum pondus 96 fblidi conftituunt librtauri.Vel hodie aurei Florentinj>Bononienfès,Senenfès , 6V

fîmues,odo conftituunt unciam,6V fîc 917 in maflà faciuntlibram auri,fecundum Glo.BartJo,de Pla.6V Lucam de Pcn*naind.t.quotiens*

COROLLARIVH ALTERVM*

INde eft quod huiufmodi unus aureus uaïet 1 o libras stthrperl. i.C.decolIa.aeris.cV 10 aurei ualentunam libram ar

gentijfecundum Pla.ubi fup.per l.unicam^Cde argentipre-cio,quod thefaur,infert,lix,

Cur diâa fît moneta , S qui fînt monetari), & quasmoneta fit falfa^adulterinajrafa^tinâa, Cap.m*

Onetain propofîtocafûdicitur, quia monetnequafraus m métallo, pdndere,ueIforma,com*mittatur . VndeMonetarrj funt.qui Principis.monetam cudunt.fecundS Glo.Rub.Io.de Pia,

,_ L 6V Lucam de Penna.per tex, î. monetarios, C:demurfleg.Ginecia,6V moneta,li. xv Et primus qui monetafabrifecit,fuit Chare optimus faber,pater Abraha;,ad petitionemNini régis Niniua;,f]irj Beli,fecundum Albe, in reper*toii Guido»Papïe inq^S^ad fiJnde eft quod dicitur Gerû

*3 ad

pp^SBW-

I0ANKES ÂQJHLA

fûetudinem & ufum Ioquendi regionis , fecundum Bart.ïb,de Pla.ôV dod.ind. l.quotiens, per l.Imperatores ad fî.ff.deeontrahen.'empt. 1. numis, ff, de leg. iîj.Sc l.fempcr in ftipuïationibus.nvde reg.lur.cum concor.

Corollarium. Sicetiamnumifma, aureus, folidus,nu#mus,6Vdenarius,hodieuariantur fecûdum pondus 6V ufumregionum,ut fecundum pondus 96 fblidi conftituunt librtauri.Vel hodie aurei Florentinj>Bononienfès,Senenfès , 6V

fîmues,odo conftituunt unciam,6V fîc 917 in maflà faciuntlibram auri,fecundum Glo.BartJo,de Pla.6V Lucam de Pcn*naind.t.quotiens*

COROLLARIVH ALTERVM*

INde eft quod huiufmodi unus aureus uaïet 1 o libras stthrperl. i.C.decolIa.aeris.cV 10 aurei ualentunam libram ar

gentijfecundum Pla.ubi fup.per l.unicam^Cde argentipre-cio,quod thefaur,infert,lix,

Cur diâa fît moneta , S qui fînt monetari), & quasmoneta fit falfa^adulterinajrafa^tinâa, Cap.m*

Onetain propofîtocafûdicitur, quia monetnequafraus m métallo, pdndere,ueIforma,com*mittatur . VndeMonetarrj funt.qui Principis.monetam cudunt.fecundS Glo.Rub.Io.de Pia,

,_ L 6V Lucam de Penna.per tex, î. monetarios, C:demurfleg.Ginecia,6V moneta,li. xv Et primus qui monetafabrifecit,fuit Chare optimus faber,pater Abraha;,ad petitionemNini régis Niniua;,f]irj Beli,fecundum Albe, in reper*toii Guido»Papïe inq^S^ad fiJnde eft quod dicitur Gerû

*3 ad

DE JMONETARV.M POTESTATB, |»

*3 adfî.Abrahamappendftpecuniam probatae moneta; publiCce.Vnde originaliter procefsit, quëd moneta Imperato*ris at$ Regum Romanorum eflêt aurea ÔVmagniprecq.utdixitglo.l.rj. C.de fal.mo. Et ibidem dicitur,qudd qui eamfàlfàt,punitur,6V quando fît ab eoquinon ha bet poteftate,cxuritur, Aliis dicitur adulterina,fècundum Bar. ibidem,utquieairrradir.ueï tingit,ideft, coopertitauro uel argento,uttota aurea uel argentea utdeatur.Sieft liber, ad beftias con-demnaturî Si feruus, ultimo fûpplicio afficitur.Io.de Pla,in d.f.monetarios circa medium,l.quicunq? ,ff.de falfîs. Et i!la antiquamoneta Imperatoris,appelIaturnumifma, in quaeius imagoeft fcùlpta.diciturenim numifma infèriptio fada#n numo,ut uidetur Matth, z i.Oftendite mihinumifma cenfus,id eft numum,qui pro capitis cenfù da tur.fecundum Pfa.& Pennâ ind,glo.Rub,C.de uete.numifmat.po. Sicin fco.hifto.exponitur,6V g Chryfb.dicitar, numifma Caefàris au*rum eft,numifma Def homo eft. In Colidis Caefar ufdetur,fafcominibus Deus agnofcftur.Ifîdo.ety. 16 ait: Numifma eftIblidus aureus,uelargenteusiuel sereus,ideo fîc didus , quiaPrincipis nominibus effigiecg fîgnatur, per J.numifmatum,ff.de ufufrud.ubi glo. 6V dod. Numi autem i Numa regciuntdid/.qui eos primusapudLatinos imaginibus notauif,ÔC titulum nominis infcripfît. Saturmistamen fecundum Eu?

tropi.in prin. hifto.aereos numos primus inftituit. Dena-rius uero inde eft didus,quôd decem ualet numos ufuales,fe»cundumLucamde Pen.pro utinfco.hifto.exponiturilludEuangeItj:Exrjtedidum i Cxfare Augufto,utuniuerfus defcribercturmundus 6Vc.Fa.no.in 1. r .ff.de contraherid,emp,in l.quintus^fî autem.ff, de aur. 6V arg.leg, 6V pergb.hoft,ôC dod.in c.quantode iureiur.

Ex iam didis infertur primo, quod nulli aîif licet facere^monetam auream cudi,nifî Principi,per l.fî.C.de fal.mo.Et

hoc

DE JMONETARV.M POTESTATB, |»

*3 adfî.Abrahamappendftpecuniam probatae moneta; publiCce.Vnde originaliter procefsit, quëd moneta Imperato*ris at$ Regum Romanorum eflêt aurea ÔVmagniprecq.utdixitglo.l.rj. C.de fal.mo. Et ibidem dicitur,qudd qui eamfàlfàt,punitur,6V quando fît ab eoquinon ha bet poteftate,cxuritur, Aliis dicitur adulterina,fècundum Bar. ibidem,utquieairrradir.ueï tingit,ideft, coopertitauro uel argento,uttota aurea uel argentea utdeatur.Sieft liber, ad beftias con-demnaturî Si feruus, ultimo fûpplicio afficitur.Io.de Pla,in d.f.monetarios circa medium,l.quicunq? ,ff.de falfîs. Et i!la antiquamoneta Imperatoris,appelIaturnumifma, in quaeius imagoeft fcùlpta.diciturenim numifma infèriptio fada#n numo,ut uidetur Matth, z i.Oftendite mihinumifma cenfus,id eft numum,qui pro capitis cenfù da tur.fecundum Pfa.& Pennâ ind,glo.Rub,C.de uete.numifmat.po. Sicin fco.hifto.exponitur,6V g Chryfb.dicitar, numifma Caefàris au*rum eft,numifma Def homo eft. In Colidis Caefar ufdetur,fafcominibus Deus agnofcftur.Ifîdo.ety. 16 ait: Numifma eftIblidus aureus,uelargenteusiuel sereus,ideo fîc didus , quiaPrincipis nominibus effigiecg fîgnatur, per J.numifmatum,ff.de ufufrud.ubi glo. 6V dod. Numi autem i Numa regciuntdid/.qui eos primusapudLatinos imaginibus notauif,ÔC titulum nominis infcripfît. Saturmistamen fecundum Eu?

tropi.in prin. hifto.aereos numos primus inftituit. Dena-rius uero inde eft didus,quôd decem ualet numos ufuales,fe»cundumLucamde Pen.pro utinfco.hifto.exponiturilludEuangeItj:Exrjtedidum i Cxfare Augufto,utuniuerfus defcribercturmundus 6Vc.Fa.no.in 1. r .ff.de contraherid,emp,in l.quintus^fî autem.ff, de aur. 6V arg.leg, 6V pergb.hoft,ôC dod.in c.quantode iureiur.

Ex iam didis infertur primo, quod nulli aîif licet facere^monetam auream cudi,nifî Principi,per l.fî.C.de fal.mo.Et

hoc

I0ANMES AQ^VILAhoc de iure communi . Hodie tamen de iure fpeciali ex con-cefsionelmperatorum,qui multis Regibus 6V Ciuitatibusconceflèrunt,Et etiam ufurpatione iurifdidionis,Cum Im¬perium fît fcifl&m,cuditur in multis Iocis moneta aurea ,argentea3&Va;rea/ecundum Io.de Pla. in d, gîo. Rub.de uete,numif.pote.per glo.6V dod.in Uq.C.de fal,mo.

Secundo elicitur , q> in numifmate exiguntur tria ifta, uf*delicetmetalîum,pondusJ6V fbrma,quotumfialiquid defuerit.non eft unum numifma,fdeo materia, forma,6V ponduSjdiuerfîfîcant numos, fecundum Lucam dePenf etiam in d«glo.Rub.C.de uet.numif,po.ub,xi.

Tertio eltcitur,qudd moneta tribusmodis fbleat reprobarnuidelicet exmateria, utpoteeft tinda,non tota aurea uelargentea.utconfueuit&efledeberet.SedexmateriaaduIte-rina eft. Ex pondere,utputa eftdiminuta Iegitimo pondesredèfraudata,ueî etiamforma débita priuata. Excurfu,utquia non recfpftur,nec curritut confùeuit,6V fie eft iniufta fècundum Inno»Hoftien,Ioan, André, Panor,&V dod.in c«

quanto,de_i«retur»

FCautela conirahentfum hodie,

Inde eft,quôd creditores hodie confueuerunt fîbiprouidete,faciendo apponi in inftrumento mutui,quod fîbi reddaturpecunia eiufdem materia; t eiufcîem ualoris ÔC ponderis,atqjin eodem curfu , fecundum Hoft* 6V Panor. in d. c* quanto*Afcenf.lib.itj.de fblu,arti,s.q^3 qualis,Eo quia ifta exiguntur ad eius bonitatem 6V uttlitatem.utdeîicet iuftîtia ponde-ris 6V materiae,&V audoritas forma; atqj curfùs,feu ualor monetae.Barth.in l.qui falfam, ff.de falfîs, &VBal,in Rub.Cdecontrahend.empt»

Cuius

I0ANMES AQ^VILAhoc de iure communi . Hodie tamen de iure fpeciali ex con-cefsionelmperatorum,qui multis Regibus 6V Ciuitatibusconceflèrunt,Et etiam ufurpatione iurifdidionis,Cum Im¬perium fît fcifl&m,cuditur in multis Iocis moneta aurea ,argentea3&Va;rea/ecundum Io.de Pla. in d, gîo. Rub.de uete,numif.pote.per glo.6V dod.in Uq.C.de fal,mo.

Secundo elicitur , q> in numifmate exiguntur tria ifta, uf*delicetmetalîum,pondusJ6V fbrma,quotumfialiquid defuerit.non eft unum numifma,fdeo materia, forma,6V ponduSjdiuerfîfîcant numos, fecundum Lucam dePenf etiam in d«glo.Rub.C.de uet.numif,po.ub,xi.

Tertio eltcitur,qudd moneta tribusmodis fbleat reprobarnuidelicet exmateria, utpoteeft tinda,non tota aurea uelargentea.utconfueuit&efledeberet.SedexmateriaaduIte-rina eft. Ex pondere,utputa eftdiminuta Iegitimo pondesredèfraudata,ueî etiamforma débita priuata. Excurfu,utquia non recfpftur,nec curritut confùeuit,6V fie eft iniufta fècundum Inno»Hoftien,Ioan, André, Panor,&V dod.in c«

quanto,de_i«retur»

FCautela conirahentfum hodie,

Inde eft,quôd creditores hodie confueuerunt fîbiprouidete,faciendo apponi in inftrumento mutui,quod fîbi reddaturpecunia eiufdem materia; t eiufcîem ualoris ÔC ponderis,atqjin eodem curfu , fecundum Hoft* 6V Panor. in d. c* quanto*Afcenf.lib.itj.de fblu,arti,s.q^3 qualis,Eo quia ifta exiguntur ad eius bonitatem 6V uttlitatem.utdeîicet iuftîtia ponde-ris 6V materiae,&V audoritas forma; atqj curfùs,feu ualor monetae.Barth.in l.qui falfam, ff.de falfîs, &VBal,in Rub.Cdecontrahend.empt»

Cuius

UB M0NETAB.VM POTESTATE, 13

Cuiusexpenfîs debeat Monetacudi,S£an lacrum ex ea ualeat haberi * Cap, 1 1 u

Voniam moneta débet efïe tantfualoris in fôrma,quanti erat in materia fèu maflâ, Conuenitillam expenfîs fîeri cudentis,puta Régis uel comunitatis , fêcûdumunam opinionemde iurisrigore,utno.per Glo.inI; i.ff. de contrahen.

empt.lmol.in l.PauIus.l.creditor,6V l.procurator,f£de folu,Bart.inl.qui falfam.ff.de fal.Veruntamenfecundum altéraïnnocentfj ôYOftien.opinionemiqua; fèruatur de confuetuedine,Rex feu Refpublica propter iurifdidionem 6V audoritatem qua m habet , quia eius perfônam charaderem 6V au*doritatem dida moneta recipit aliquantulum,fed non mul*tum minoris ualoris qulm fît metallum , etiam dedadis ex*penfîscudendi,utpotefabrorum6Voffi'ciaIium domus mo*netar,ipfam monetam fîéri faciat ut. modicum,fèd non muî*tum fentiatfnde lucrum.fècûdum Inno.Hoft.Io.an. Bohfc,Panor.Phi.ôV dod.in c,d.quanto,Fran.decurr.inl,rj.§. 1 6V

in l.cum quid,ff.fî cert, pe.Io.de ana,6V Mod.in c.poftulaftide iudi.in ctj.de maledi.in c, quam graui. 6V c. ad falfâriorûde cri.fàl.Bart.in Rub.C.de contrahen.empt.

Hinc infêrtur feu elicitur,qudd duplex fît bonitas monetar.Vna fntrinfèca confîftens in materia, pondère, ÔV chara-dere. Altéra extrinfeca confîftens in ualore&Vajftimatione,pro qua expenditur de confuetudine fècundûBar.in d.l.quicunqj.perl. i.ff.decontrahen.empt.1. 1,6V fic.de uet.numif..pot.hb.xi.Fa.c.erjciens. Ixxxirj.dift ,

An mcneta ad libitum queat mutari* Cap. v.D Rex

UB M0NETAB.VM POTESTATE, 13

Cuiusexpenfîs debeat Monetacudi,S£an lacrum ex ea ualeat haberi * Cap, 1 1 u

Voniam moneta débet efïe tantfualoris in fôrma,quanti erat in materia fèu maflâ, Conuenitillam expenfîs fîeri cudentis,puta Régis uel comunitatis , fêcûdumunam opinionemde iurisrigore,utno.per Glo.inI; i.ff. de contrahen.

empt.lmol.in l.PauIus.l.creditor,6V l.procurator,f£de folu,Bart.inl.qui falfam.ff.de fal.Veruntamenfecundum altéraïnnocentfj ôYOftien.opinionemiqua; fèruatur de confuetuedine,Rex feu Refpublica propter iurifdidionem 6V audoritatem qua m habet , quia eius perfônam charaderem 6V au*doritatem dida moneta recipit aliquantulum,fed non mul*tum minoris ualoris qulm fît metallum , etiam dedadis ex*penfîscudendi,utpotefabrorum6Voffi'ciaIium domus mo*netar,ipfam monetam fîéri faciat ut. modicum,fèd non muî*tum fentiatfnde lucrum.fècûdum Inno.Hoft.Io.an. Bohfc,Panor.Phi.ôV dod.in c,d.quanto,Fran.decurr.inl,rj.§. 1 6V

in l.cum quid,ff.fî cert, pe.Io.de ana,6V Mod.in c.poftulaftide iudi.in ctj.de maledi.in c, quam graui. 6V c. ad falfâriorûde cri.fàl.Bart.in Rub.C.de contrahen.empt.

Hinc infêrtur feu elicitur,qudd duplex fît bonitas monetar.Vna fntrinfèca confîftens in materia, pondère, ÔV chara-dere. Altéra extrinfeca confîftens in ualore&Vajftimatione,pro qua expenditur de confuetudine fècundûBar.in d.l.quicunqj.perl. i.ff.decontrahen.empt.1. 1,6V fic.de uet.numif..pot.hb.xi.Fa.c.erjciens. Ixxxirj.dift ,

An mcneta ad libitum queat mutari* Cap. v.D Rex

IOANNES AQJVILA

| ExfeuRefpubîica non poteft abfcgpopuîi côfenfu,fed cum confenfu bene ualentê monetammutare. Eo quia id eft negocfum regni feu cornmunftatis,ideo exîgitur confenfusfaltem ma*toris partis magnatum regni atq? communita

tis, per tex,ïnno.6Vdod. inc. quanto, de iureiur, Lucam depen.inRub.C.de uet. numif. pote.li. xi.l. qudd maipr, ff.admunicipal.1. tj §.fîn autem.C.de iur.calum. Nam unicuiq? licitum eft his qua; pro fe introduda funt renunciare, l.fîquisin confcrïbendo, C. de pad. 6V.c. quim periculofum, 7.q. i,AliquiuoIuntjquddfînguIorumreqafraturconfenfuSjnifîalleuiarentur in angartjs.Secus ergo in alrjs non fubditis,qui*bus huiufmodi mutatio uel minoratio non pranudîcat.Inno*ÔC Panor.in d,c,quanto,de iureiur »

Qudd moneta inteïligatur de aurea Siargentea , Cap, v i,

Ciendum eft.qudd appeîlatione moneta; intelIigatur moneta aurea ôVargenteajfècundS Gui

' do.Papae,q.4S>i.gglo.uer.numos, ÔV glo. uer.pecuniacoV ibi dod.in l.rj.C.de fal mo Nam ap

Ipellatione peeumar,continetur aurum & argentum ,per l.pecuniar, t). 6V irj. ff. de uer.fîg. Probatur etiam exgeneralitate Rubr.Cde fal.mo.fub quam ponuntur leges !oquentes,tamdeauri quim argenti moneta,ut in l.».6Vrj.Eoquia appeîlatione pecunia; uenit large totum patrimonium^cV quicquid homines habent in terra,per tex.ôi Bart.in l.co*gi.in prin.ff.ad trebel.6V in I tah's in prfn.ff.de leg. i tVbi dicitur,qudd quando uerbum pecunia i teftatore pro&rtur» otrunia qua; in numero,pondere,uel menfura confîftunt , com*

prehen

IOANNES AQJVILA

| ExfeuRefpubîica non poteft abfcgpopuîi côfenfu,fed cum confenfu bene ualentê monetammutare. Eo quia id eft negocfum regni feu cornmunftatis,ideo exîgitur confenfusfaltem ma*toris partis magnatum regni atq? communita

tis, per tex,ïnno.6Vdod. inc. quanto, de iureiur, Lucam depen.inRub.C.de uet. numif. pote.li. xi.l. qudd maipr, ff.admunicipal.1. tj §.fîn autem.C.de iur.calum. Nam unicuiq? licitum eft his qua; pro fe introduda funt renunciare, l.fîquisin confcrïbendo, C. de pad. 6V.c. quim periculofum, 7.q. i,AliquiuoIuntjquddfînguIorumreqafraturconfenfuSjnifîalleuiarentur in angartjs.Secus ergo in alrjs non fubditis,qui*bus huiufmodi mutatio uel minoratio non pranudîcat.Inno*ÔC Panor.in d,c,quanto,de iureiur »

Qudd moneta inteïligatur de aurea Siargentea , Cap, v i,

Ciendum eft.qudd appeîlatione moneta; intelIigatur moneta aurea ôVargenteajfècundS Gui

' do.Papae,q.4S>i.gglo.uer.numos, ÔV glo. uer.pecuniacoV ibi dod.in l.rj.C.de fal mo Nam ap

Ipellatione peeumar,continetur aurum & argentum ,per l.pecuniar, t). 6V irj. ff. de uer.fîg. Probatur etiam exgeneralitate Rubr.Cde fal.mo.fub quam ponuntur leges !oquentes,tamdeauri quim argenti moneta,ut in l.».6Vrj.Eoquia appeîlatione pecunia; uenit large totum patrimonium^cV quicquid homines habent in terra,per tex.ôi Bart.in l.co*gi.in prin.ff.ad trebel.6V in I tah's in prfn.ff.de leg. i tVbi dicitur,qudd quando uerbum pecunia i teftatore pro&rtur» otrunia qua; in numero,pondere,uel menfura confîftunt , com*

prehen

DE MONETAS.VH POTESTATE* 14

prehenduntur. Nam qui pecuniam habet, facile omnia ha*bet.Bal.6V dod.in l.rj.Cde confri.pec.cV fîc omnis res,6V omne commodum aeftimabile , intelligitur appeîlatione pecu*nia: à pecoribusdida:.Eo quod quicquid antiqui habebât,in pecoribus confiftebat. Bart. 6V dod. in I. i,§.an poteft, ff»

de conftitu.pe.6V in l.quifquis,ff.de Ieg.irj.Alex.in l.fîngula*ria,per l,ij.$.item mutuum,ff.fî cer.pe.6V Lrj.C.de confti.pecu.per tex,Arch,6V dodores}in c.quicquîd. 6V in cfunt nonnulli, i .q. » .6V tex.in c.totû, 1 .q.irj.Tex, Glo. Card. 6V dod.in Cle.ij,§. 1 .de haere, Sed fecundû comunem ufumloquen*di regionis,nominatione pecunia; accipitur proprie 6V ftri*de de numis,Bar.ÔV dod.in d.l. i.Ç.an poteft,per tex.in 1. 1

6Vl.fed 6V fi,§. pecuniar, ff ad macedo. c.putant quidem, 14,q. j .6V fîc ftride accipitur in refcriptis fecundû Inno 6V dod*inc.fèdesdere.Etfîc rei appellatio latior eft qj pecunia:,!.rei^&Vl.nominiSjff.deuerfîg.Vbidiciturjqudd appeîlationepecunia: fignifîcatur res,qua; eft in patrimonio,ergo non resfàcra.uel liber homo,6V tamen dicitur res.Non autem appellatioe pecunia; uenit cefsio nominis debitoris,Glo.in 1. legaui ad ft.ff.de lib.leg.Neqj uenit pecunia falfa, uel reprobata,fecundum Bart.in l.quamuis, ff. deaur.6Varg.leg.6V Alex»in l.eleganter,§.qui rcprobos,ff. de pig.ad, Necp includiturpecunia fignata in fàcculo uel arca , fed tantum pecunia nu*merata,Bart,6V dod,in l,nam quid,§,fî,ff.ad trebal, 6V I.pe*cunia;,deuer.fîg,

COROLI^ARIVM PRIMVM,

INfertur quod hodie in contradu,uel etiam teftamento ruftici appeîlatione poflèfsionum non uenit pecunia , licet

etiam pofsideatur,ni'iî de confiietudine îoquendi contrariumprobetur, Bart.6V dod.in l,uxorem,$.ïegauerat» ff,de leg,

D x irj.Cy.

DE MONETAS.VH POTESTATE* 14

prehenduntur. Nam qui pecuniam habet, facile omnia ha*bet.Bal.6V dod.in l.rj.Cde confri.pec.cV fîc omnis res,6V omne commodum aeftimabile , intelligitur appeîlatione pecu*nia: à pecoribusdida:.Eo quod quicquid antiqui habebât,in pecoribus confiftebat. Bart. 6V dod. in I. i,§.an poteft, ff»

de conftitu.pe.6V in l.quifquis,ff.de Ieg.irj.Alex.in l.fîngula*ria,per l,ij.$.item mutuum,ff.fî cer.pe.6V Lrj.C.de confti.pecu.per tex,Arch,6V dodores}in c.quicquîd. 6V in cfunt nonnulli, i .q. » .6V tex.in c.totû, 1 .q.irj.Tex, Glo. Card. 6V dod.in Cle.ij,§. 1 .de haere, Sed fecundû comunem ufumloquen*di regionis,nominatione pecunia; accipitur proprie 6V ftri*de de numis,Bar.ÔV dod.in d.l. i.Ç.an poteft,per tex.in 1. 1

6Vl.fed 6V fi,§. pecuniar, ff ad macedo. c.putant quidem, 14,q. j .6V fîc ftride accipitur in refcriptis fecundû Inno 6V dod*inc.fèdesdere.Etfîc rei appellatio latior eft qj pecunia:,!.rei^&Vl.nominiSjff.deuerfîg.Vbidiciturjqudd appeîlationepecunia: fignifîcatur res,qua; eft in patrimonio,ergo non resfàcra.uel liber homo,6V tamen dicitur res.Non autem appellatioe pecunia; uenit cefsio nominis debitoris,Glo.in 1. legaui ad ft.ff.de lib.leg.Neqj uenit pecunia falfa, uel reprobata,fecundum Bart.in l.quamuis, ff. deaur.6Varg.leg.6V Alex»in l.eleganter,§.qui rcprobos,ff. de pig.ad, Necp includiturpecunia fignata in fàcculo uel arca , fed tantum pecunia nu*merata,Bart,6V dod,in l,nam quid,§,fî,ff.ad trebal, 6V I.pe*cunia;,deuer.fîg,

COROLI^ARIVM PRIMVM,

INfertur quod hodie in contradu,uel etiam teftamento ruftici appeîlatione poflèfsionum non uenit pecunia , licet

etiam pofsideatur,ni'iî de confiietudine îoquendi contrariumprobetur, Bart.6V dod.in l,uxorem,$.ïegauerat» ff,de leg,

D x irj.Cy.

IOANJÎES AC^VILAiij. Cy. Bal.6V dodores in l. fi. C. de compenfa*

COROLLARIVM SECVNDVM.

ELicitur quod pecunia proprieeft res mobilis.qua: fèruatidoferuarinon poteft, quo ad frudum fecundum ufutn

a d que eft deftina ta,ficct bene quo ad oculum feruetur,G!o*Bart.AIex.6Vdod inl.interdumjff.decondf.indeb.Bart.in1. i.§.fuit quefîfum,ff,ad trebeI.Bal.cVd0d.inl.u7.ff. ad ma*cedo,Alex.in l.fînguîaria,per I.non omnis,§. 1 .ff.fîcer.pe.l»ij.ff,de ufufru ea.re.cV infti.de ufufru. §.conftituitur etiam fîfît redada ex re immobflf.BaI.in l.ea demum.C.de colla.Nifî effet deftinata in emptionem praedforum , qua; non pofletalienari â tutore abfq? decreto iudicis,1icetal;àsregulariteralienari,ac delegari pofsit pecunia abfqj decreto iudicis. Exquo eft resmobilis.Ray.Baî.Ang.ôVdod.in I.cartera , §.fedfî parauerit,ffde Ieg, i,Barth,in l.poteft.ffde aud.tuto.pertex.6V Ro.in l.quid ergo,§.quidergo,ff.de contrario iud. tute. per glo.6Vdod.in d.§. fuit quxfîtum.ff ad trebel.Panor.in cnulii de reb.eccle.non alie. 6V Io, de ana. 6V Felî. in ç.U*cethelf.defîmo,,

COROLLARIVM TERTIVM,

EX iam diâtis innuîtur,qudd pecunia mutuaîa fî extat,&no fît cofumpta, necg alienata,ut difeerni no pofsit, co

frjixta}tuncillapnpilliseftreddenda,6Vcamefleeonfumptalprobaredébet debitor,qui eam accepir,&non qui mutuauit,fecundum Bal. Sali.Ro.PauI.6V Alex.contra Ia.Butri &V Albe.in l.non omnîs^.fî pupiilis,ff ficer.pe. Et fî pecunia nonfoIuatur,utdébita eft,intereflê peti poteft,fecundum Spe.dejfrud. 6V fntereflè, <§. v. inpria cVibiin add. Et extenditur

proce*-

IOANJÎES AC^VILAiij. Cy. Bal.6V dodores in l. fi. C. de compenfa*

COROLLARIVM SECVNDVM.

ELicitur quod pecunia proprieeft res mobilis.qua: fèruatidoferuarinon poteft, quo ad frudum fecundum ufutn

a d que eft deftina ta,ficct bene quo ad oculum feruetur,G!o*Bart.AIex.6Vdod inl.interdumjff.decondf.indeb.Bart.in1. i.§.fuit quefîfum,ff,ad trebeI.Bal.cVd0d.inl.u7.ff. ad ma*cedo,Alex.in l.fînguîaria,per I.non omnis,§. 1 .ff.fîcer.pe.l»ij.ff,de ufufru ea.re.cV infti.de ufufru. §.conftituitur etiam fîfît redada ex re immobflf.BaI.in l.ea demum.C.de colla.Nifî effet deftinata in emptionem praedforum , qua; non pofletalienari â tutore abfq? decreto iudicis,1icetal;àsregulariteralienari,ac delegari pofsit pecunia abfqj decreto iudicis. Exquo eft resmobilis.Ray.Baî.Ang.ôVdod.in I.cartera , §.fedfî parauerit,ffde Ieg, i,Barth,in l.poteft.ffde aud.tuto.pertex.6V Ro.in l.quid ergo,§.quidergo,ff.de contrario iud. tute. per glo.6Vdod.in d.§. fuit quxfîtum.ff ad trebel.Panor.in cnulii de reb.eccle.non alie. 6V Io, de ana. 6V Felî. in ç.U*cethelf.defîmo,,

COROLLARIVM TERTIVM,

EX iam diâtis innuîtur,qudd pecunia mutuaîa fî extat,&no fît cofumpta, necg alienata,ut difeerni no pofsit, co

frjixta}tuncillapnpilliseftreddenda,6Vcamefleeonfumptalprobaredébet debitor,qui eam accepir,&non qui mutuauit,fecundum Bal. Sali.Ro.PauI.6V Alex.contra Ia.Butri &V Albe.in l.non omnîs^.fî pupiilis,ff ficer.pe. Et fî pecunia nonfoIuatur,utdébita eft,intereflê peti poteft,fecundum Spe.dejfrud. 6V fntereflè, <§. v. inpria cVibiin add. Et extenditur

proce*-

DE MONETARVM ÏOTESTATE, »?

yrocedere in foro utroçg, etiâ Canonïccuidelicet quod lici*tum eft creditori ultra fbrtem petere intereflè, non fbîû damni emergentis,fed etiam lucri ceflântis, fecundum Anth.debuth.Panor.ôïdod.ïncccfflqueftus de ufùr&V Panor.in c.g<ueftrasdedot.poft<fiuor.refti.fa.no.fnc.fï.deufur.

Quod quilibet debeatimpedire,nefal*fa cudatur moneta Cap, v 1 1,

Vifquis non prohibet cudi fâlfàm monetam,dum prohibere poteft , tenetur pna falfî , perI.lege Cornel4J,|t,ff.de fal. &V 1. 1 .C.de fal. mo,Neqj diftinguitur, an id pofîètratione officrjuel non,per d.i. i ,in prin.&V § adore.Ergo for*

tius puniendus eft.qui non prohibet qui impedire poflet , neiuusproximusoffendatur.Perfona; quippe hominum funtTebus cajteris digniores ,ideo praeferendae, 1. fàncimus, C. defacro fand,Ecclefîa;,6V c.praecipimus, i z.q, i.Et omnia gratia hominum funt induda,l,in pecudum,ff.deufùfrud,. Sa-Iusenimhominum ceftimari non poteft,1.pe.§.fî.ïf.de dona."Vnde Cicero i .Offîciorum inquit:Qui non défendit nec obfîftit iniuria; fî poteft , tam eft inuitio quim fî parentes, autamicos,autpatriam déférât. Et fubdit,quod taies magis de-linquuntquim iniuriam inferentes , qui interdum ex inftitia»rationemouentur.Facitl. i.^.fî.cû ibino.ff.de mortinfe.refert,6Vfèquftur,Lucas de pennajnn.l, / .In, 1 8 .q.C.pub. lett".lib, xrj.

Multa fj: ecialia effe in falfa mo*neta. Cap, v 1 1 u

N«imine falfà; moneta;, primum hoc eft fin-D 3 gulare

DE MONETARVM ÏOTESTATE, »?

yrocedere in foro utroçg, etiâ Canonïccuidelicet quod lici*tum eft creditori ultra fbrtem petere intereflè, non fbîû damni emergentis,fed etiam lucri ceflântis, fecundum Anth.debuth.Panor.ôïdod.ïncccfflqueftus de ufùr&V Panor.in c.g<ueftrasdedot.poft<fiuor.refti.fa.no.fnc.fï.deufur.

Quod quilibet debeatimpedire,nefal*fa cudatur moneta Cap, v 1 1,

Vifquis non prohibet cudi fâlfàm monetam,dum prohibere poteft , tenetur pna falfî , perI.lege Cornel4J,|t,ff.de fal. &V 1. 1 .C.de fal. mo,Neqj diftinguitur, an id pofîètratione officrjuel non,per d.i. i ,in prin.&V § adore.Ergo for*

tius puniendus eft.qui non prohibet qui impedire poflet , neiuusproximusoffendatur.Perfona; quippe hominum funtTebus cajteris digniores ,ideo praeferendae, 1. fàncimus, C. defacro fand,Ecclefîa;,6V c.praecipimus, i z.q, i.Et omnia gratia hominum funt induda,l,in pecudum,ff.deufùfrud,. Sa-Iusenimhominum ceftimari non poteft,1.pe.§.fî.ïf.de dona."Vnde Cicero i .Offîciorum inquit:Qui non défendit nec obfîftit iniuria; fî poteft , tam eft inuitio quim fî parentes, autamicos,autpatriam déférât. Et fubdit,quod taies magis de-linquuntquim iniuriam inferentes , qui interdum ex inftitia»rationemouentur.Facitl. i.^.fî.cû ibino.ff.de mortinfe.refert,6Vfèquftur,Lucas de pennajnn.l, / .In, 1 8 .q.C.pub. lett".lib, xrj.

Multa fj: ecialia effe in falfa mo*neta. Cap, v 1 1 u

N«imine falfà; moneta;, primum hoc eft fin-D 3 gulare

w^wJMyF1"" *1*"' "

I0ANNES ACLVILAguîare,quôd quilibet poteft 6V tenetur accufare falfanu.' Secundum,accufàtorfaccumbens,nonpunitur ut calumnia*tor, Tertium ,q> quilibet propria audoritate falfat ium monetae cage poteft.Spe.de accufato.§. i .uer.hoc tamê. Quartum,quod eximens falfarium captum à manibus iufticia: pu*nitur capitaliser. Qufntû.quôd fàïfarius moneta; condemnatus no appellat.Spe.de appel.§.i),uer,xxix. Sextum,cpis,in cuius domo falfa moneta cuditur,etiam fîignoret,puni*tur.pertex.glo.6V dod.in c.quanto,de iureiur.Vbiiftapce*na non minoratur, ideo etiam in foro ecclefiafticoei ftatur,nifî effet ignbrantiaprobabilis'.utpote eratabfensâ Ciuitate,uel Prouincia,fecundû Phi.de fran.in d, c, quanto arg, c,cum in tua qui matri.accufa.poflûnt, Septimû eft,qudd falfa; moneta; crimen admittit focium criminis ad accufandun»ÔC teftiffcandum.fecûdum Spe, de accufa.uer, fte repellitur,

Quàm multifarie committatur crimenfaïfaemonetae* Cap. ix4

} Rimen falfa: monetac comïttitur primo, quan*I do quis cudit monetam.quam cudere non debaS it neq? potuît,lege Corneliade falfîs. Tenetur 5ll,qui falfam,l.qui nomine, 6V I.cornelia teftamê

iltaria,ff,ad l.cornel. de fal , Teneturq? lege Iuliamaieftatis,per l,fî quis numum.C.de fal.mo.Ratio , quia eudere uel formare monetam fpedat ad regaîia, ut eft tex.in c.unico,in uer.moneta: qua: fînt regaI.6V lij. §.cum deinde aéra

rium, ff.de orig.iur.Igitur non poteft alteri competere,ni-fî ex Principis concefsione, Secûdo fît falfa monetaCetiamfi cudaturabeo qui cudere pofsit )fed fî cudit in falfa mate*ria,utpote argenteos in ftanno,& aureos in eledro cudit, ea

dem

w^wJMyF1"" *1*"' "

I0ANNES ACLVILAguîare,quôd quilibet poteft 6V tenetur accufare falfanu.' Secundum,accufàtorfaccumbens,nonpunitur ut calumnia*tor, Tertium ,q> quilibet propria audoritate falfat ium monetae cage poteft.Spe.de accufato.§. i .uer.hoc tamê. Quartum,quod eximens falfarium captum à manibus iufticia: pu*nitur capitaliser. Qufntû.quôd fàïfarius moneta; condemnatus no appellat.Spe.de appel.§.i),uer,xxix. Sextum,cpis,in cuius domo falfa moneta cuditur,etiam fîignoret,puni*tur.pertex.glo.6V dod.in c.quanto,de iureiur.Vbiiftapce*na non minoratur, ideo etiam in foro ecclefiafticoei ftatur,nifî effet ignbrantiaprobabilis'.utpote eratabfensâ Ciuitate,uel Prouincia,fecundû Phi.de fran.in d, c, quanto arg, c,cum in tua qui matri.accufa.poflûnt, Septimû eft,qudd falfa; moneta; crimen admittit focium criminis ad accufandun»ÔC teftiffcandum.fecûdum Spe, de accufa.uer, fte repellitur,

Quàm multifarie committatur crimenfaïfaemonetae* Cap. ix4

} Rimen falfa: monetac comïttitur primo, quan*I do quis cudit monetam.quam cudere non debaS it neq? potuît,lege Corneliade falfîs. Tenetur 5ll,qui falfam,l.qui nomine, 6V I.cornelia teftamê

iltaria,ff,ad l.cornel. de fal , Teneturq? lege Iuliamaieftatis,per l,fî quis numum.C.de fal.mo.Ratio , quia eudere uel formare monetam fpedat ad regaîia, ut eft tex.in c.unico,in uer.moneta: qua: fînt regaI.6V lij. §.cum deinde aéra

rium, ff.de orig.iur.Igitur non poteft alteri competere,ni-fî ex Principis concefsione, Secûdo fît falfa monetaCetiamfi cudaturabeo qui cudere pofsit )fed fî cudit in falfa mate*ria,utpote argenteos in ftanno,& aureos in eledro cudit, ea

dem

DE JÏONETARVM POTESTATE. \6

dem pcena punitur , per 1, quicuncp numos,ffad I.cornel.defal.6V 1. 1 .in prfn.C.de fal. Tertio fît in forma falfa monetaetiam per habentem poteftatem cudendi , fed non in tali for¬ma fmprefsione,ueI fîgno talis monetae.quia adulterino uti*tur fîgno.Tenetur I.cornel.de falfîs.perd.I.lege cornelia te-ftamétaria,ffad I.cornel.de falfîs. Quarto falfatur monetain pondere,fî legitimum non habeat pondus , per tex. gloôVdod.in 1. 1 .C.de uete,numîf.pot.Iib.xi.6V.c.quanto,ubi perglo. i .6Vdod.de iureiur. Qiiinto 6V ult/mo, tenetur q ex*pendit fcienter faîfam monetam, puta numos ftanneos,uclpIumbeos,rafos,ueltonfôs,fèuex aqua fubtiliter particulaauri uel argenti exhaufta.(Moneta autem dîcitur rafa , ubicircumcirca per longum ufûm eft erafà,ut quia erat argêtea,iameffedaeftutaesappareat. Panor.in d.c. quantoJ talistenetur pcena legis cornelia; de falfîs, qua; in hbero regulari-ter eft deportatio, ÔV omnium bonorum confîfcatio perl. n&l.haclege,ff.adI.cor,de falfîs,VbiBart.dicit,quôd fî ignoranter punitur extra ordinarie arg. I. faccularij, ff.de extra*ord,cri.6V Panor.in dc.quanto. Dummodo expendens doceat fe ab alio habuiflè,licet teftes non deponant de nomine*Si aliis honefta reputetur perfôna. Aliàs debent de nomineteftes deponere, fecundum la. Burri.ôV Ang.inl.maiorem ,C.de fal.Aret.in trad. maleffc. in uer.falfario.uer.qucero anijle qui expendit,Bal.confîf.34. lib.j-.Raph.crimen confîl,i3S»Cepol.confif.28,6V Aîex.confîl. 104.6V in d.IJege cor*nelia.Et qualiter formetur libellus in huiufmpdi crimine habetur per Spe.de cri.falf in prin.

ICOROLLARIVM ^RIMVM.

Nfèrtur.quôd fî Princeps ualentem monetam reprobet,6Vminus ualentem acceptent de reprobata bonum forum

habeat

s>

DE JÏONETARVM POTESTATE. \6

dem pcena punitur , per 1, quicuncp numos,ffad I.cornel.defal.6V 1. 1 .in prfn.C.de fal. Tertio fît in forma falfa monetaetiam per habentem poteftatem cudendi , fed non in tali for¬ma fmprefsione,ueI fîgno talis monetae.quia adulterino uti*tur fîgno.Tenetur I.cornel.de falfîs.perd.I.lege cornelia te-ftamétaria,ffad I.cornel.de falfîs. Quarto falfatur monetain pondere,fî legitimum non habeat pondus , per tex. gloôVdod.in 1. 1 .C.de uete,numîf.pot.Iib.xi.6V.c.quanto,ubi perglo. i .6Vdod.de iureiur. Qiiinto 6V ult/mo, tenetur q ex*pendit fcienter faîfam monetam, puta numos ftanneos,uclpIumbeos,rafos,ueltonfôs,fèuex aqua fubtiliter particulaauri uel argenti exhaufta.(Moneta autem dîcitur rafa , ubicircumcirca per longum ufûm eft erafà,ut quia erat argêtea,iameffedaeftutaesappareat. Panor.in d.c. quantoJ talistenetur pcena legis cornelia; de falfîs, qua; in hbero regulari-ter eft deportatio, ÔV omnium bonorum confîfcatio perl. n&l.haclege,ff.adI.cor,de falfîs,VbiBart.dicit,quôd fî ignoranter punitur extra ordinarie arg. I. faccularij, ff.de extra*ord,cri.6V Panor.in dc.quanto. Dummodo expendens doceat fe ab alio habuiflè,licet teftes non deponant de nomine*Si aliis honefta reputetur perfôna. Aliàs debent de nomineteftes deponere, fecundum la. Burri.ôV Ang.inl.maiorem ,C.de fal.Aret.in trad. maleffc. in uer.falfario.uer.qucero anijle qui expendit,Bal.confîf.34. lib.j-.Raph.crimen confîl,i3S»Cepol.confif.28,6V Aîex.confîl. 104.6V in d.IJege cor*nelia.Et qualiter formetur libellus in huiufmpdi crimine habetur per Spe.de cri.falf in prin.

ICOROLLARIVM ^RIMVM.

Nfèrtur.quôd fî Princeps ualentem monetam reprobet,6Vminus ualentem acceptent de reprobata bonum forum

habeat

s>

»

IOANNES AQ/VILAhabeat,quia illam conflari ÔVcudi fadat,6V fîc lucrum habe*at,utiq?,fraudem dicitur facere. Hoft.&Panor.ubifup.perL.déganter, §,qui reprobos,ff,de pig.ad,

COROLLARIVM. SECVNDVM.

INde elfcftur,qudd extraaudoritatê pubïicam cudens mo»netam,licetbona,tamen teneturde falfo,fècundum Alex,.

ÔV dod.inl.fînguîaria,ff fîcertûpeiperGIo.ôV dod.in 1. fa-çrilegijff.ad MuIi.pecuI,6V glo.ac dod.in c.quâto ,de iureiur,,

COROLLARIVM; TERTIVMv

DEnicg innuituti quod moneta falfatur trifarie . Prfmo<in forma, quando imprimitur fignum,feu charader il

lïus,quieamcudi non fàcit,necp commifît,perlJfalfi nominis6VI,quinornine,ff.defal.ôVpcrd,c.quanto,1 Sècundoexmateria metallica,uideliCet quando fit de a;re,uel ftanno, aut no*de debita.liga,Bart.in I. paulus,ff,de fblu. Seu ubi immifèe-tur materia non debita,per ï.qui numos,6V I.cornelia, i ,ff.de.falf. Tertio ex pondere.Nam ifta tria funtde fubftantfa mao«ta;,per 1, i ,§,.i .ff.de contrahen.empt,.

Qua; & quot lînt pÃnae fàlfatoris moneta?;. Cap,x;.

Ecimo pra;mitto ad euidëntiam , quod falfans:monetam Principis,punitur pcena Iegis ïu-liae maieftatis , qua; eft taxata inl.fi qufs,C,de:fal.mo.ut flammarum exuftionibus mancipe*tur,fîue aurea , fîue argentea moneta Principis

fùperiorem: non cognofcentis indiftinde eft ignis pquicquidt

»

IOANNES AQ/VILAhabeat,quia illam conflari ÔVcudi fadat,6V fîc lucrum habe*at,utiq?,fraudem dicitur facere. Hoft.&Panor.ubifup.perL.déganter, §,qui reprobos,ff,de pig.ad,

COROLLARIVM. SECVNDVM.

INde elfcftur,qudd extraaudoritatê pubïicam cudens mo»netam,licetbona,tamen teneturde falfo,fècundum Alex,.

ÔV dod.inl.fînguîaria,ff fîcertûpeiperGIo.ôV dod.in 1. fa-çrilegijff.ad MuIi.pecuI,6V glo.ac dod.in c.quâto ,de iureiur,,

COROLLARIVM; TERTIVMv

DEnicg innuituti quod moneta falfatur trifarie . Prfmo<in forma, quando imprimitur fignum,feu charader il

lïus,quieamcudi non fàcit,necp commifît,perlJfalfi nominis6VI,quinornine,ff.defal.ôVpcrd,c.quanto,1 Sècundoexmateria metallica,uideliCet quando fit de a;re,uel ftanno, aut no*de debita.liga,Bart.in I. paulus,ff,de fblu. Seu ubi immifèe-tur materia non debita,per ï.qui numos,6V I.cornelia, i ,ff.de.falf. Tertio ex pondere.Nam ifta tria funtde fubftantfa mao«ta;,per 1, i ,§,.i .ff.de contrahen.empt,.

Qua; & quot lînt pÃnae fàlfatoris moneta?;. Cap,x;.

Ecimo pra;mitto ad euidëntiam , quod falfans:monetam Principis,punitur pcena Iegis ïu-liae maieftatis , qua; eft taxata inl.fi qufs,C,de:fal.mo.ut flammarum exuftionibus mancipe*tur,fîue aurea , fîue argentea moneta Principis

fùperiorem: non cognofcentis indiftinde eft ignis pquicquidt

DE H0NETAR.VM POTESTATE* 17

quîcquid diftfnxerint glofâ; 6V dod.in 1. fîad fî.Cde uet.nu*-ir>if.pote,Ii.xi. probatur per d. I, ij cûglo.flammarum^C.defaUmo.Et talis peccat mortaliter/ecundum Hoft.Io.an.Ancha.Imo.ind.c.quanto,pertex.ibiièruansfa!fàm monetamagit inique,ergo fortius falfâns per extrauag.Io.iz.prodiêsex adipe,qua:excommunicatomnes in regno Francia;.Ettenetur omne damnum illi perfbna?,communitati uel populodamniffcato reftituere.Vel fînefcietur perfbna,tenetur faîtepauperibus erogare.,fècûdû dod. ubi fup.ôV Hoft.in fummade cenf§.ex quibus,uerf.quid fî moneta,per c.peccatumdereg.iur.l.tf.ôV arg.eorum quarno.in e.cum tu.de ufur, Extenditur procedere idem in eo qui accepit ignoranter falfàmmonetam ,6V poftea expendit fcienter pro bona,quia damnûtenetur reftituere, quando eft magnae importante. Secusin exponente ufûalem denarium, fecundum Ang.in fùmdefalfa.uer.iirj.Qui uero radit uel tingit numos,fî eft libenda*tur beftrjs:fî feruus,u!tfmo fupplicio afrïcitur,per I.quicunçpffde fal.Glo,Cy.6V dod.in l.fîqssC.defal.mo.Ba].6Vdod.inl.fî.C.de uet.numif.po.lib.xi.Glo.Io.an.6Vdod.in d.c.quanto.de iureiur. Spe.de crimine falfîinprin, Falfansau*tem monetam alterius punitur mitius , ut ciuitatis puniturpcena capitis,per I. i.C.de fal mo.Etcum p capitalis fîtmuItipIex,perI,rj.ff.depub.iud.6V interprétationelegumpnx moîiendoe fimr, l.interpretatione,ffde pnis.InteHigiturpna no mortis na turalis,fed ciuilis,ideo poteft imponi exiIiam,uel relegatîo,interdum bonorum confîfcatiOjinterdumconferuantur bona uenientibus ab inteftato.Quia taies funtp capitaleSjUbinon lediturma:eftas,Hoft.6V Panor.ind,c.quâto;per glo l.ij.ffde pub.iud.6V Auten.bona.C.debonis damna.Fallt't fî impubes hoc crimen commifît,qui taliternon punitur,fecundum Spe,de dona.uer.quid fî impubes faJbricatfalfamcVc,

E Corok

DE H0NETAR.VM POTESTATE* 17

quîcquid diftfnxerint glofâ; 6V dod.in 1. fîad fî.Cde uet.nu*-ir>if.pote,Ii.xi. probatur per d. I, ij cûglo.flammarum^C.defaUmo.Et talis peccat mortaliter/ecundum Hoft.Io.an.Ancha.Imo.ind.c.quanto,pertex.ibiièruansfa!fàm monetamagit inique,ergo fortius falfâns per extrauag.Io.iz.prodiêsex adipe,qua:excommunicatomnes in regno Francia;.Ettenetur omne damnum illi perfbna?,communitati uel populodamniffcato reftituere.Vel fînefcietur perfbna,tenetur faîtepauperibus erogare.,fècûdû dod. ubi fup.ôV Hoft.in fummade cenf§.ex quibus,uerf.quid fî moneta,per c.peccatumdereg.iur.l.tf.ôV arg.eorum quarno.in e.cum tu.de ufur, Extenditur procedere idem in eo qui accepit ignoranter falfàmmonetam ,6V poftea expendit fcienter pro bona,quia damnûtenetur reftituere, quando eft magnae importante. Secusin exponente ufûalem denarium, fecundum Ang.in fùmdefalfa.uer.iirj.Qui uero radit uel tingit numos,fî eft libenda*tur beftrjs:fî feruus,u!tfmo fupplicio afrïcitur,per I.quicunçpffde fal.Glo,Cy.6V dod.in l.fîqssC.defal.mo.Ba].6Vdod.inl.fî.C.de uet.numif.po.lib.xi.Glo.Io.an.6Vdod.in d.c.quanto.de iureiur. Spe.de crimine falfîinprin, Falfansau*tem monetam alterius punitur mitius , ut ciuitatis puniturpcena capitis,per I. i.C.de fal mo.Etcum p capitalis fîtmuItipIex,perI,rj.ff.depub.iud.6V interprétationelegumpnx moîiendoe fimr, l.interpretatione,ffde pnis.InteHigiturpna no mortis na turalis,fed ciuilis,ideo poteft imponi exiIiam,uel relegatîo,interdum bonorum confîfcatiOjinterdumconferuantur bona uenientibus ab inteftato.Quia taies funtp capitaleSjUbinon lediturma:eftas,Hoft.6V Panor.ind,c.quâto;per glo l.ij.ffde pub.iud.6V Auten.bona.C.debonis damna.Fallt't fî impubes hoc crimen commifît,qui taliternon punitur,fecundum Spe,de dona.uer.quid fî impubes faJbricatfalfamcVc,

E Corok

IOANNES AQ^VILA

COROLLARIVM PRIMVM,

INde elicitur,qudd faîfàns monetam Régis, Ducis,Comi*tis,Baronis,ueI Ciuitatis,6V fîc a Principe inferioris puni*

ri poteftjiure puna capitis Ciuilis,id eft deportationismonnaturalis,id eft mortis.Baî.Sali. 6Vdod.tj.Cde fal.mo. A-hxjn I.eleganter,<§qui reprdbos,ff.de pigno.adione,Io.an.ÔC dod.in c.quanto,de iureturando. AIex,confîI. »P4,uol. t»

COROLLARIVM SECVNPVM,

ÎNfertur,quddfabricansfaIfam monetam alicuius inferi*oris.utpote in locoftatuti punîentis fabricatorem falfa»

monetx.Et fî ibï non expendatur psna ftatuti non punitur,fecundum Alex, fîng, 6Vple.inl.eleganter,$,quireprobos,ff.de pigno.ad.Vbidicitfe ita uidifleobferuari in fado Ferrariae.Eo quia iftud ftatutum intelligitur de fabricantsmo*netam currentem in Ioco ftatuti pcenalis , Alex.confîl. 1 04,quartae partis.

COROLLARIVM TERTIVM.

DEniqj ex fùpradidis innui uidetur , quôd ille non dici*tur falfàm monetam feciflfe.qui eam incepit, fèd forma

non imprefsitEt ideo puniri non débet, tanquam delidumconfumauerit,per tex.6VBar,in I,quifaIfam,ff,defaUTiij. ÔC

ibiBal.C.de naut.feno.

Finis prima; partis huîus libn>

IOANNES AQ^VILA

COROLLARIVM PRIMVM,

INde elicitur,qudd faîfàns monetam Régis, Ducis,Comi*tis,Baronis,ueI Ciuitatis,6V fîc a Principe inferioris puni*

ri poteftjiure puna capitis Ciuilis,id eft deportationismonnaturalis,id eft mortis.Baî.Sali. 6Vdod.tj.Cde fal.mo. A-hxjn I.eleganter,<§qui reprdbos,ff.de pigno.adione,Io.an.ÔC dod.in c.quanto,de iureturando. AIex,confîI. »P4,uol. t»

COROLLARIVM SECVNPVM,

ÎNfertur,quddfabricansfaIfam monetam alicuius inferi*oris.utpote in locoftatuti punîentis fabricatorem falfa»

monetx.Et fî ibï non expendatur psna ftatuti non punitur,fecundum Alex, fîng, 6Vple.inl.eleganter,$,quireprobos,ff.de pigno.ad.Vbidicitfe ita uidifleobferuari in fado Ferrariae.Eo quia iftud ftatutum intelligitur de fabricantsmo*netam currentem in Ioco ftatuti pcenalis , Alex.confîl. 1 04,quartae partis.

COROLLARIVM TERTIVM.

DEniqj ex fùpradidis innui uidetur , quôd ille non dici*tur falfàm monetam feciflfe.qui eam incepit, fèd forma

non imprefsitEt ideo puniri non débet, tanquam delidumconfumauerit,per tex.6VBar,in I,quifaIfam,ff,defaUTiij. ÔC

ibiBal.C.de naut.feno.

Finis prima; partis huîus libn>

PARS ALTERA LIBRIHVIVS, DE MONETA,

13

Vmcertaeflêt moneta in Prouincia,ortac funtmuîtajobligationes magnarum quantitatum,ex ContradibusAiltfmis VoIuntatibus,Conftitutîonihus , Legibus feu Sta tutis , Sententrjs ,Arbitras fèu Arbitramentis, Delidis,Depofî*

tis,Commixtis,Dot«bus . Duaealiquandoeranttuncmoneta;ualida;,6Vpoftea excaufà iufta( ut quia erat moneta inualore nimis dimfnuta ) à. Principe eft reprobata 6V augmentata.Veliniufta,utpoteexauaricîa,utinde aftêquat lucrû,eft mutata cYdiminuta moneta. Iam hxfîtatur tempore exadionis débita; obligationis,cuius fît lucrum ueldamnum augmentationis ueldiminutionis moneta;,an créditons uel debitoris, unde oritur clare

THEOREMA PRlMVM.Circa feftum Ioannis Baptifta;,uaïebat aureus nu

mus xxx. folidos monetae ufualis , 6V tune ex contra*d:umutui,depofîti,emptionis uel cÔdudionis celé*brato,obligabaturTitius ad centum aureos perfoî*uendos ad feftum Martini, quo tempore erat flore*nus uariatus , ut ualeat plus uel minus,qua;ritur inqua moneta folutio eft facienda.

Ypothefîshfc fupponitur ifta , uidelicet quodmoneta; fîue pecunia; ualiditas eft bina ateg bisfaria. Vna intrinfeca , qua; exifti t in materiametallica,liga,6V forma imprefli. Et ifta uaria-

E z ta

PARS ALTERA LIBRIHVIVS, DE MONETA,

13

Vmcertaeflêt moneta in Prouincia,ortac funtmuîtajobligationes magnarum quantitatum,ex ContradibusAiltfmis VoIuntatibus,Conftitutîonihus , Legibus feu Sta tutis , Sententrjs ,Arbitras fèu Arbitramentis, Delidis,Depofî*

tis,Commixtis,Dot«bus . Duaealiquandoeranttuncmoneta;ualida;,6Vpoftea excaufà iufta( ut quia erat moneta inualore nimis dimfnuta ) à. Principe eft reprobata 6V augmentata.Veliniufta,utpoteexauaricîa,utinde aftêquat lucrû,eft mutata cYdiminuta moneta. Iam hxfîtatur tempore exadionis débita; obligationis,cuius fît lucrum ueldamnum augmentationis ueldiminutionis moneta;,an créditons uel debitoris, unde oritur clare

THEOREMA PRlMVM.Circa feftum Ioannis Baptifta;,uaïebat aureus nu

mus xxx. folidos monetae ufualis , 6V tune ex contra*d:umutui,depofîti,emptionis uel cÔdudionis celé*brato,obligabaturTitius ad centum aureos perfoî*uendos ad feftum Martini, quo tempore erat flore*nus uariatus , ut ualeat plus uel minus,qua;ritur inqua moneta folutio eft facienda.

Ypothefîshfc fupponitur ifta , uidelicet quodmoneta; fîue pecunia; ualiditas eft bina ateg bisfaria. Vna intrinfeca , qua; exifti t in materiametallica,liga,6V forma imprefli. Et ifta uaria-

E z ta

IOANNES AQJMLA

tauariatur,cVomnisalia uocat moneta. Et idcirco liera fo-lutio debet,fî ualet, fîerifn antiqua moneta, aut alia's in eiusaftimatione iufta , nempe uidetur tacite adum inter con-trahentes.ut debitum feu mutuum debeat fundionem,feu folutionem recipere in eo'em génère cVeademqualûate nio-netacper tex.Bar.Fran.de curt,6V dod.in I,cum quidÂ'l.rj.ff.fîcer.pe.per l.i. ft.de contrahen.empt.l. i, 6V fî.C. de uzt,numif.po,Ii.xi.c.quanto,inuerf.moneta patristui (6V ublcpdod.)de iureiur. Altéra eft bonitasfeuualids'taspecunfa:intrinfèca, utpote ua!or.Nam bonitateintrinfeca maneme,uariatur fkpe uaîor fecundum communem curfûm feu uflimmoneta;. Nam aureus numns, qui appellatur florenus,quiantealiquotannos ualuit 3 0 fblidos in cruciferis,hodieuajsïet duntaxat 18 folidosoDulorninternarqsDucatusVuiratenbergenfîs,atq^Marchia;Badenfîs. Etiftauariatio moneta; no aduertitur feu infpicitur,nifî à* tempore morae,per tex,Bar.ôV dod.in 1. paulus,ff.de foîu.& in d.l.cum qufd, per 1. uinum,ff.fîcer.pe.coIim,6V.c.c5Canonicis de cenfî.ôV CIe.fi,6V ibi Glo.Card. Panor. 6Vdod.de decimis, Pe.6V Cy.in l,inminorum,C.in quib,ca,fn integ.reftî.non eft necefïï

PRima conclufîoafiêrtiua eft , Quod fî quando debftornullam fraudem habuftcon(cientiam,ueI culpam repro

bationis,ueI mutationis moneta;, utpote augmentationis,uel diminutionis fada; â Principe uel communitate,tunc furficit reddere pecuniam in eodem genere,pondere , ÔVualore,6Vfî diminuta fît quo ad curfum illius terra;. Etenim quandopecunia ex contradu dcbetur,femper tacite adum intelligi*tur , ut in eadem bonitate intrinfèca,auteius a:ftimatione pecunia detur , qua: erat tempore obi igat/onis contradae in comunicurfu&Vfolutione , per rex.Bart.cY dod.in d.l.paulus*Aliis decfpit creditorê^Ede fbîu,6V in d.I.cû çjd,6V l.perinde,

f£fî

IOANNES AQJMLA

tauariatur,cVomnisalia uocat moneta. Et idcirco liera fo-lutio debet,fî ualet, fîerifn antiqua moneta, aut alia's in eiusaftimatione iufta , nempe uidetur tacite adum inter con-trahentes.ut debitum feu mutuum debeat fundionem,feu folutionem recipere in eo'em génère cVeademqualûate nio-netacper tex.Bar.Fran.de curt,6V dod.in I,cum quidÂ'l.rj.ff.fîcer.pe.per l.i. ft.de contrahen.empt.l. i, 6V fî.C. de uzt,numif.po,Ii.xi.c.quanto,inuerf.moneta patristui (6V ublcpdod.)de iureiur. Altéra eft bonitasfeuualids'taspecunfa:intrinfèca, utpote ua!or.Nam bonitateintrinfeca maneme,uariatur fkpe uaîor fecundum communem curfûm feu uflimmoneta;. Nam aureus numns, qui appellatur florenus,quiantealiquotannos ualuit 3 0 fblidos in cruciferis,hodieuajsïet duntaxat 18 folidosoDulorninternarqsDucatusVuiratenbergenfîs,atq^Marchia;Badenfîs. Etiftauariatio moneta; no aduertitur feu infpicitur,nifî à* tempore morae,per tex,Bar.ôV dod.in 1. paulus,ff.de foîu.& in d.l.cum qufd, per 1. uinum,ff.fîcer.pe.coIim,6V.c.c5Canonicis de cenfî.ôV CIe.fi,6V ibi Glo.Card. Panor. 6Vdod.de decimis, Pe.6V Cy.in l,inminorum,C.in quib,ca,fn integ.reftî.non eft necefïï

PRima conclufîoafiêrtiua eft , Quod fî quando debftornullam fraudem habuftcon(cientiam,ueI culpam repro

bationis,ueI mutationis moneta;, utpote augmentationis,uel diminutionis fada; â Principe uel communitate,tunc furficit reddere pecuniam in eodem genere,pondere , ÔVualore,6Vfî diminuta fît quo ad curfum illius terra;. Etenim quandopecunia ex contradu dcbetur,femper tacite adum intelligi*tur , ut in eadem bonitate intrinfèca,auteius a:ftimatione pecunia detur , qua: erat tempore obi igat/onis contradae in comunicurfu&Vfolutione , per rex.Bart.cY dod.in d.l.paulus*Aliis decfpit creditorê^Ede fbîu,6V in d.I.cû çjd,6V l.perinde,

f£fî

DE IKONETARVM POTESTATE* 19

fffî.cer.pe.per tex.Hoft.Io.an. Bohic6Vdod. inc.quanto,deiureiur.inc.olimcaufâm,6Vc.pe.de<:enn.Ro. confîl. 1 Z3.Aftenf.Ii.irj.de fol.ar.y.q.Sedquid fî mercator,per tex.inl.fundum cornelianumâf£de noua .cum fi.

ALtera conclufîo aflêrtfua eft. Qudd 6V fî Bar. 6V dod. ind.l.pauIus,cV in d.I.cum qiH'd,ibi BaI.6V in add.Spe.de

fblu.§.nunc aliqua ad fî.per tex.6V Bar.in l.cum certam auri,ff.de aur. 6V arg. uelint qudd quando extrinfeca ualîditas pecunia;uariatur,quddfblutianîs tempus infpiciatur , tamenuidetur uerius,quod etiam quo ad extrinfecam pecuniae uali-ditatemattendidebeatur tempus cuiufcunqjcontradus, utdebitor ad extrinfecam Iîgatusaîftimationem, qua: currebattempore non fblutionis , (ed contradus fecundum Azo*in Brocard,qui dicitor fons iuris,ut utar uerbis Bal.in I. contradus, C, de fîdeinftr. OId.in confîl. 3 i -ad H.6V z49.I0.an,6V doc.in d.c.quanto,ImoI. Buth.cV Panor.in c.olim caafamde cenfî. fmol,Card,Ancha.ubi refèrt plures dod.ita confu-luiflê in Cle.fi.inuer.confuetam 6Vcurrentem pecuniamfèumonetamdedecL

COROLLARIVM PRIMVM/

QVdd fîquandonumifrnaeft reprobatum,eo qudd in ualoreeratnimisdiminutum,tuncdebitoriseftpericuIû9

quia tenetur foluere in ualore quo erat tempore mutui,feu alterius obligationis côtrada; , per tex.GIo.Bar.Fran.curt.6Vdod.in d.l.cum quid. Hoft . Bohic-cV dod.in d. c. quanto.Ro. confîl. 1 23. Spe. defolu, §t i.ad fî.per c.olim, 6V cpe,de«nfî.Genz.in Cle.fî.de deci.

COROLLARIVM SECVNDVM.E 3 Si ma*

DE IKONETARVM POTESTATE* 19

fffî.cer.pe.per tex.Hoft.Io.an. Bohic6Vdod. inc.quanto,deiureiur.inc.olimcaufâm,6Vc.pe.de<:enn.Ro. confîl. 1 Z3.Aftenf.Ii.irj.de fol.ar.y.q.Sedquid fî mercator,per tex.inl.fundum cornelianumâf£de noua .cum fi.

ALtera conclufîo aflêrtfua eft. Qudd 6V fî Bar. 6V dod. ind.l.pauIus,cV in d.I.cum qiH'd,ibi BaI.6V in add.Spe.de

fblu.§.nunc aliqua ad fî.per tex.6V Bar.in l.cum certam auri,ff.de aur. 6V arg. uelint qudd quando extrinfeca ualîditas pecunia;uariatur,quddfblutianîs tempus infpiciatur , tamenuidetur uerius,quod etiam quo ad extrinfecam pecuniae uali-ditatemattendidebeatur tempus cuiufcunqjcontradus, utdebitor ad extrinfecam Iîgatusaîftimationem, qua: currebattempore non fblutionis , (ed contradus fecundum Azo*in Brocard,qui dicitor fons iuris,ut utar uerbis Bal.in I. contradus, C, de fîdeinftr. OId.in confîl. 3 i -ad H.6V z49.I0.an,6V doc.in d.c.quanto,ImoI. Buth.cV Panor.in c.olim caafamde cenfî. fmol,Card,Ancha.ubi refèrt plures dod.ita confu-luiflê in Cle.fi.inuer.confuetam 6Vcurrentem pecuniamfèumonetamdedecL

COROLLARIVM PRIMVM/

QVdd fîquandonumifrnaeft reprobatum,eo qudd in ualoreeratnimisdiminutum,tuncdebitoriseftpericuIû9

quia tenetur foluere in ualore quo erat tempore mutui,feu alterius obligationis côtrada; , per tex.GIo.Bar.Fran.curt.6Vdod.in d.l.cum quid. Hoft . Bohic-cV dod.in d. c. quanto.Ro. confîl. 1 23. Spe. defolu, §t i.ad fî.per c.olim, 6V cpe,de«nfî.Genz.in Cle.fî.de deci.

COROLLARIVM SECVNDVM.E 3 Si ma*

I0ANNES AQ,VILA

SI moneta erat mutata feu uariataper auariciam Princwpis,6V debitor fuit in culpa,uel confcientia illius fraudfs,

uel fuit in mora foîutionis,tunc iterum damnum deterioratfonis eft debitoris,qui iuxta antiquam monetam,ueI eius îeftimatîonem débet facerefolutiohem,per tex.ôv dod.in I.quidmihi,6V 1. periculum,ff.fî cer.pe.Cy.6V dod.d,l.in minorum,C.in quib.ca. in integ.reft,Hoft.6V Bohicin d.c.quanto,perc.olim,ÔV.c.cum Canonicis de cenfî.Aftenf.l.itj.de folu.artûy.q.Sed quid fî.Et mora morofô débet efîe nociua,I.quod tefffî.cer.pe. 1. fî ex legati caufa, ff. de uer, ob, c. mora de reg.iur.li.tf.Ideo tenetur ad intereflè damni 6V Iucri.l, irj.ad fî.ff.deeo q[dcer.Io,Bart,inI.i.C,defen.qua;proeo c]d intereft.

COROLLARIVM TERTIVM.

ELicitur,qudd emphiteuta uel co!onus,qui conduxit emphiteufîm pro quolibet anno ad fbluêdum florenos cen

tum,tenetur foluere de moneta antiqua~uel eius aeftimatîo*necurrentecontradustempore,non obftante numifmatisfada uariatione.Butrig.in q.quidam colonus,Bal.in I. accès

ptam,Cde ufur.Curt.in d.I.cum quid.Nam pecunia ufîtataeft in obligatione,ideo eft certum quid 6V quantum fît debfetum.arg.l.ftipulationum quacdam,ffde uer,ob.l.certi con*ditio. §. i .ff.fî cer.pe.6V 1, fundum, ftde noua . Nifî /pie em*phiteutafêfuiflè&Veflè in poflêfsione continuata probaue*rit Iongo tempore folucda: hzicis, uel 40 annis ecclefîafticismoneta; ufualis 6Viam currentis.Ex quo iamcompletumeft tempus praefcriptionis , Bal. ïaf. ÔV dod.in l.fî certis an¬nis, C. de padis. GIo. Iaf. 6Vdod.in l.tj.C.de iur.emph.pertex.in c.quanto.6V,c.penul,6V ibi,dod.de cenfî.

Théo

I0ANNES AQ,VILA

SI moneta erat mutata feu uariataper auariciam Princwpis,6V debitor fuit in culpa,uel confcientia illius fraudfs,

uel fuit in mora foîutionis,tunc iterum damnum deterioratfonis eft debitoris,qui iuxta antiquam monetam,ueI eius îeftimatîonem débet facerefolutiohem,per tex.ôv dod.in I.quidmihi,6V 1. periculum,ff.fî cer.pe.Cy.6V dod.d,l.in minorum,C.in quib.ca. in integ.reft,Hoft.6V Bohicin d.c.quanto,perc.olim,ÔV.c.cum Canonicis de cenfî.Aftenf.l.itj.de folu.artûy.q.Sed quid fî.Et mora morofô débet efîe nociua,I.quod tefffî.cer.pe. 1. fî ex legati caufa, ff. de uer, ob, c. mora de reg.iur.li.tf.Ideo tenetur ad intereflè damni 6V Iucri.l, irj.ad fî.ff.deeo q[dcer.Io,Bart,inI.i.C,defen.qua;proeo c]d intereft.

COROLLARIVM TERTIVM.

ELicitur,qudd emphiteuta uel co!onus,qui conduxit emphiteufîm pro quolibet anno ad fbluêdum florenos cen

tum,tenetur foluere de moneta antiqua~uel eius aeftimatîo*necurrentecontradustempore,non obftante numifmatisfada uariatione.Butrig.in q.quidam colonus,Bal.in I. accès

ptam,Cde ufur.Curt.in d.I.cum quid.Nam pecunia ufîtataeft in obligatione,ideo eft certum quid 6V quantum fît debfetum.arg.l.ftipulationum quacdam,ffde uer,ob.l.certi con*ditio. §. i .ff.fî cer.pe.6V 1, fundum, ftde noua . Nifî /pie em*phiteutafêfuiflè&Veflè in poflêfsione continuata probaue*rit Iongo tempore folucda: hzicis, uel 40 annis ecclefîafticismoneta; ufualis 6Viam currentis.Ex quo iamcompletumeft tempus praefcriptionis , Bal. ïaf. ÔV dod.in l.fî certis an¬nis, C. de padis. GIo. Iaf. 6Vdod.in l.tj.C.de iur.emph.pertex.in c.quanto.6V,c.penul,6V ibi,dod.de cenfî.

Théo

DE MONETARVM POTESTATE, ao

THEOREMA SECVNDVM,Si tempore conditi teftamentï erat una moneta,

Si tempore mortis teftatoris ah'a,qugritur,de qua eftfolutiofacienda,quo ad legata ôC aliaexteftamen-to débita.

Reufs ac communîs theorica eft, qudd pecu¬nia ex teftamento débita débet fblui de monetaufùali,commaniter currêti,6V expendibili tem»pore teftamentï conditi.Albe.ÔVdod.in Lcumquid, ff.fîcer.pe. Panor. 6V dod, in c.olim eau*

fàmdecenfî.Oldra.confîI.3 i.Ro.confîl. i *3.per tex.in I.u-xorem, §. teftamento, ff.de lib. leg. 6V in d.colim caufam.Modéracur 6V limitatur procedere, in legatis particularibusrerum 6V pecuniarum , in quibus afpicitur tempus teftamenti.Secus in uniuerfalibus fîdeicommifs/s 6V legatis,in quibusconfîderatur tempus mortis teftatoris, fecûdum Fran, curt,in d.I,cum quid,per glo.ord.fîng.cV approbatam , in I.pe.flvdefund.inftrud,

Corollarfum, Infértur , qudd fî uxori maritus ïegaufeïoo florenos.ôVfùperaixittâtum.ut moneta uariata fîtmul-rum.-iuxta antiquam monetam, feuineiusaeftimatione^ftfoluendum legatum,per tex, 6V Panor. in d, c, olim, 6Vd.$,teftamento»

THEOREMA TERTIVM.An ab obligatione liberetur debitor, quiibluit

monetam reprobam,quam approbauit campfor , Sicam pro bona expendit creditor,

Breuifsi -

DE MONETARVM POTESTATE, ao

THEOREMA SECVNDVM,Si tempore conditi teftamentï erat una moneta,

Si tempore mortis teftatoris ah'a,qugritur,de qua eftfolutiofacienda,quo ad legata ôC aliaexteftamen-to débita.

Reufs ac communîs theorica eft, qudd pecu¬nia ex teftamento débita débet fblui de monetaufùali,commaniter currêti,6V expendibili tem»pore teftamentï conditi.Albe.ÔVdod.in Lcumquid, ff.fîcer.pe. Panor. 6V dod, in c.olim eau*

fàmdecenfî.Oldra.confîI.3 i.Ro.confîl. i *3.per tex.in I.u-xorem, §. teftamento, ff.de lib. leg. 6V in d.colim caufam.Modéracur 6V limitatur procedere, in legatis particularibusrerum 6V pecuniarum , in quibus afpicitur tempus teftamenti.Secus in uniuerfalibus fîdeicommifs/s 6V legatis,in quibusconfîderatur tempus mortis teftatoris, fecûdum Fran, curt,in d.I,cum quid,per glo.ord.fîng.cV approbatam , in I.pe.flvdefund.inftrud,

Corollarfum, Infértur , qudd fî uxori maritus ïegaufeïoo florenos.ôVfùperaixittâtum.ut moneta uariata fîtmul-rum.-iuxta antiquam monetam, feuineiusaeftimatione^ftfoluendum legatum,per tex, 6V Panor. in d, c, olim, 6Vd.$,teftamento»

THEOREMA TERTIVM.An ab obligatione liberetur debitor, quiibluit

monetam reprobam,quam approbauit campfor , Sicam pro bona expendit creditor,

Breuifsi -

10ANNES AQ^VILA1

| Reuifsime afleritur,quôdn5,per tex-Glo. Bar,Paul.&Vdod.inI.eleganter)$.quireprobos,ff,de pig.adio. ubi dicitur, qudd foîuens pecuniareprobam non liberatur, fed non cogitur debi*

1 tam pecuniam foluere donec reftîtuatur,G pecunîareprobain fèuelfua aeftimatione, quando reproba percampforemfuitapprobata, 6V per creditoremaccepta,6Vfîcexpcnfa probona,Nam tune ipfe tenetur illis.quibus eamexpendit. Intelî/gitur procedere ubi ignorans fuit illam eflèreprobam. Secus fîerat feiens. Nam tune libératus eft pri*mus foluensjfccundum Bart.&V dod.in d.§,qui reprobos numos foluit,per l.tutor uer.fed fî feiens creditor accipiat, 6V 1,

fî rem,§,omnis pecunia exoluta eflè debet,aut eo nomine fa*tisfaduoi effe ,ff. de pig.ad*

THEOREMA. QVARTVM,Papaordinauit SC conftituit , qudd Abbas Be*

benhulenfîs annue pro congrua portione afsignaretcentûôi quadraginta^ureoSjUicariofuo Tubingae,uariatac^eftn. «etaTubingen/îs au&oritate Prin*cipis,qua?ritur qua moneta huiufmodi congrua.portioeft foluenda,

Efpon.fîuaaflertioeft,qudd fîifta ordinatio Papalis habeat uim conftitutionis fauorabilis,qua; aequiparatur uoluntatibus ultimis,iuxtaauream theorîcam NicoI.de matarel. &V Bar. in

_ 1. 1 q.pe.ffde reg.catho.Pe.6V Cy.in.l.fi.C.cÔmuniade leg.Bal.in.l.pe.C.deuer.fig.&V in c, i, in uerquosRomanorum de pa.conftan,Alex, in I, fî ita ftipulatus,ffde

uer*

10ANNES AQ^VILA1

| Reuifsime afleritur,quôdn5,per tex-Glo. Bar,Paul.&Vdod.inI.eleganter)$.quireprobos,ff,de pig.adio. ubi dicitur, qudd foîuens pecuniareprobam non liberatur, fed non cogitur debi*

1 tam pecuniam foluere donec reftîtuatur,G pecunîareprobain fèuelfua aeftimatione, quando reproba percampforemfuitapprobata, 6V per creditoremaccepta,6Vfîcexpcnfa probona,Nam tune ipfe tenetur illis.quibus eamexpendit. Intelî/gitur procedere ubi ignorans fuit illam eflèreprobam. Secus fîerat feiens. Nam tune libératus eft pri*mus foluensjfccundum Bart.&V dod.in d.§,qui reprobos numos foluit,per l.tutor uer.fed fî feiens creditor accipiat, 6V 1,

fî rem,§,omnis pecunia exoluta eflè debet,aut eo nomine fa*tisfaduoi effe ,ff. de pig.ad*

THEOREMA. QVARTVM,Papaordinauit SC conftituit , qudd Abbas Be*

benhulenfîs annue pro congrua portione afsignaretcentûôi quadraginta^ureoSjUicariofuo Tubingae,uariatac^eftn. «etaTubingen/îs au&oritate Prin*cipis,qua?ritur qua moneta huiufmodi congrua.portioeft foluenda,

Efpon.fîuaaflertioeft,qudd fîifta ordinatio Papalis habeat uim conftitutionis fauorabilis,qua; aequiparatur uoluntatibus ultimis,iuxtaauream theorîcam NicoI.de matarel. &V Bar. in

_ 1. 1 q.pe.ffde reg.catho.Pe.6V Cy.in.l.fi.C.cÔmuniade leg.Bal.in.l.pe.C.deuer.fig.&V in c, i, in uerquosRomanorum de pa.conftan,Alex, in I, fî ita ftipulatus,ffde

uer*

DE MONETARVM POTESTATE, il

uer.ob.6V Princeps fciuit ualorem moneta; tune currentis,ut TuronenfîsjUel Hallenfîs, aut Pingenfîs,qua; ab olîmfuitcommunis,tusc débet fbluiantiqua moneta,ueI eius aeftimatioufualis,qua; erat tempore ordinationisfeuçonftitutionïsfecundum Old.confîl. J49. Agitur enim de bonitate intrinfê*ca,ptr I.cum qiiid, Lauden. ÔV dod.ff fî.cer.pe.Buth.6V Pa*nor.in d.c.quanto,per tex.Ancha.6V dod.in c.olfm,6V.c. pe.de cenfî.Secus forte fî ordinatio Principis ualorem moneta;ignorantis habeat uim refcri'pti odiofî, uel pra?cepti aut fta*tutipinalis.Nanuuncinfpicitur tempus fôlutionis,6Vua*Ior moneta; tune currentis/ecundum Spe.ÔV Io.an.de ob. 6V

fol.$.nuncaIiqua,ad fî.Bal.in I.illud ad fî.C.de fa.fàn.eccle.6V in I.ij C.communia deleg. Bohic, in d.c- quanto, Ana ÔC

dod.in c ij.de delidis pue. Guil.ôV Imol. in Ôe. fi benefîcio*rum, in uerf.currentem monetam de deci.Quarintelligitur,quando ordinatio non aItéra tur,quum moneta uariatur,tunciuxta monetam nouam etiam uilem uel eius aeftimatio*nem fîetfolutio.ad mentem Ro . confîl. 1 3 3.per l.cum certû,in uerf.precium praefentis tëporis,ff.de aur. 6V arg.Ieg.arg.!.fî. C.qui admitr.adbo.poff.6VI.unica,§.8.C.de reiux. ad*ÔC §.ut autem.in Auten.de reb.non alie * fnitatur procède-re,dummodo mens ftatuentis pofsit fê' ^riuolentis menfii

, rare pnamdelidi quod débet fîerijPanor.ind.c.quanto, gl.refpiciendum,ff,de pe.ôV.c.non afteramus,z4-q,f »

COROLLARIVM PRIMVM,

INfertur.qudd ubimoneta ilege uel fta tuto eft taxata.ejdde ufîialijtunc in dubio débet intelligi, 6V non de hodierna

currenti fecundum Bal.in q. fî.d.l.illud. C.de fa.fand.eccle.6V m l.quicunqj.C.de fer fûg.per tex 6Vdoc,in d.c.olim eau*fam,6V,c.cum in canonicis de cenfî,

F Corol*

DE MONETARVM POTESTATE, il

uer.ob.6V Princeps fciuit ualorem moneta; tune currentis,ut TuronenfîsjUel Hallenfîs, aut Pingenfîs,qua; ab olîmfuitcommunis,tusc débet fbluiantiqua moneta,ueI eius aeftimatioufualis,qua; erat tempore ordinationisfeuçonftitutionïsfecundum Old.confîl. J49. Agitur enim de bonitate intrinfê*ca,ptr I.cum qiiid, Lauden. ÔV dod.ff fî.cer.pe.Buth.6V Pa*nor.in d.c.quanto,per tex.Ancha.6V dod.in c.olfm,6V.c. pe.de cenfî.Secus forte fî ordinatio Principis ualorem moneta;ignorantis habeat uim refcri'pti odiofî, uel pra?cepti aut fta*tutipinalis.Nanuuncinfpicitur tempus fôlutionis,6Vua*Ior moneta; tune currentis/ecundum Spe.ÔV Io.an.de ob. 6V

fol.$.nuncaIiqua,ad fî.Bal.in I.illud ad fî.C.de fa.fàn.eccle.6V in I.ij C.communia deleg. Bohic, in d.c- quanto, Ana ÔC

dod.in c ij.de delidis pue. Guil.ôV Imol. in Ôe. fi benefîcio*rum, in uerf.currentem monetam de deci.Quarintelligitur,quando ordinatio non aItéra tur,quum moneta uariatur,tunciuxta monetam nouam etiam uilem uel eius aeftimatio*nem fîetfolutio.ad mentem Ro . confîl. 1 3 3.per l.cum certû,in uerf.precium praefentis tëporis,ff.de aur. 6V arg.Ieg.arg.!.fî. C.qui admitr.adbo.poff.6VI.unica,§.8.C.de reiux. ad*ÔC §.ut autem.in Auten.de reb.non alie * fnitatur procède-re,dummodo mens ftatuentis pofsit fê' ^riuolentis menfii

, rare pnamdelidi quod débet fîerijPanor.ind.c.quanto, gl.refpiciendum,ff,de pe.ôV.c.non afteramus,z4-q,f »

COROLLARIVM PRIMVM,

INfertur.qudd ubimoneta ilege uel fta tuto eft taxata.ejdde ufîialijtunc in dubio débet intelligi, 6V non de hodierna

currenti fecundum Bal.in q. fî.d.l.illud. C.de fa.fand.eccle.6V m l.quicunqj.C.de fer fûg.per tex 6Vdoc,in d.c.olim eau*fam,6V,c.cum in canonicis de cenfî,

F Corol*

I0ANNES A CLVILA

COROLLARIVM SECVNDVM.

ÏNdeeHcitur, qudd fî uariata eft moneta audoritateaîtcû^ius fecularis perfona^uelcômunitatfs , no pra;iadicat per

fonîsecclelîafticis , fecundum Old. confîl. *4s>.ad fecundumqaacfîtum.Nam fecularis conftitutio non uarîat ecclefîafti*cis obligationem , fed demonftrat qualiter fîeri ualeat folu-*tio.prout antiqua eft moneta,uel eius aeitimatio,per I,qui*dctr^ffde ieg. i ,Eo quia Laicorum conftitutiones 6V ftatutaperfonis,uel rébus ecclefîafticis non debent uel poflunt eflepr3eiudic£tiuaJperc.benç.quidem>96' dift.c.qua; in ecclefîa*rum36V.c.eccIefîa S.Maria: de conftitu.Auten.ftatqimus^C,de fa .fand.eccie.cum fîmili.

COROLLARIVM TERTIVM,

DEnicg fnmritur.qudd ubi i legeuel ftatuto municipal!pnapro delido eftimpofîta,debet intelligi demone

ta ufuali illius loci.ubi delinquitur,6V fîc de pecunia nunc currenti intelhgitur,fecundum Glo.Alex.ôV ibi plene dixi in l.fî.ff.de in ius uo.per c.pe.de cenfî.6V dixi poft Card.in Cle47.dedeci.Bal.ubi fup.ôV in add.Spe.in uer.obligatio legalis ti.dçob,6V foI.$.nunç aliqua ad fî. Alex, confîl, x i.fecûda; partis?

THEOREMA QVINTVM.Vbilexuel ftatutumfacit mentionem pecunise

uel pBna? pecum'aria?,qua;ritur quaïeattendi debe*at tempus in «eftimatione feu impolîtione pnaeuideîicet pecuniaria; , an tempus eonftitutîQnis uelfoîutionis pcçnsp,

Refpon*

I0ANNES A CLVILA

COROLLARIVM SECVNDVM.

ÏNdeeHcitur, qudd fî uariata eft moneta audoritateaîtcû^ius fecularis perfona^uelcômunitatfs , no pra;iadicat per

fonîsecclelîafticis , fecundum Old. confîl. *4s>.ad fecundumqaacfîtum.Nam fecularis conftitutio non uarîat ecclefîafti*cis obligationem , fed demonftrat qualiter fîeri ualeat folu-*tio.prout antiqua eft moneta,uel eius aeitimatio,per I,qui*dctr^ffde ieg. i ,Eo quia Laicorum conftitutiones 6V ftatutaperfonis,uel rébus ecclefîafticis non debent uel poflunt eflepr3eiudic£tiuaJperc.benç.quidem>96' dift.c.qua; in ecclefîa*rum36V.c.eccIefîa S.Maria: de conftitu.Auten.ftatqimus^C,de fa .fand.eccie.cum fîmili.

COROLLARIVM TERTIVM,

DEnicg fnmritur.qudd ubi i legeuel ftatuto municipal!pnapro delido eftimpofîta,debet intelligi demone

ta ufuali illius loci.ubi delinquitur,6V fîc de pecunia nunc currenti intelhgitur,fecundum Glo.Alex.ôV ibi plene dixi in l.fî.ff.de in ius uo.per c.pe.de cenfî.6V dixi poft Card.in Cle47.dedeci.Bal.ubi fup.ôV in add.Spe.in uer.obligatio legalis ti.dçob,6V foI.$.nunç aliqua ad fî. Alex, confîl, x i.fecûda; partis?

THEOREMA QVINTVM.Vbilexuel ftatutumfacit mentionem pecunise

uel pBna? pecum'aria?,qua;ritur quaïeattendi debe*at tempus in «eftimatione feu impolîtione pnaeuideîicet pecuniaria; , an tempus eonftitutîQnis uelfoîutionis pcçnsp,

Refpon*

DE M0NETÀ&VM POTEJTATE. XX

Efpondetur ÔV diftinguitur fîc: Aut ftatutum loquitur circa fblennitatem difpofïttonis non ad*rjciendo diem,ut dicédo,donatio excedens quingentos aureos débet infînuari . Et tune tempusconditi ftatuti débet confîderarû Aut ftatutum

difponit fuper fblutione pecUniae adrjcîendo forte âiem foîu*tioni,& tune tempus quo oriturobligatio,6V quo p-na de*bet folui habet confîderari. Albe. 6V Curci. in d.I.cum quid,ff.fîcer.pe.Spe.6V Io.an.de ob,6V fol.^.nûc aliqua ad fî. lmo,inCIe.rj<dedeci*

THEOREMA SEXTVM.Quid fî in fententia iudicû, feu in praccepto arbi

trorû codemnâtiû in certa quantitatê, quacrit de quain dubiointelligi debeat moneta uel aeftimatione,

Vccinda aflèrtio eft, qudd in dubio attendi debeat tempusfententiar,feuarbitratus,uel arbi-tramenti,6V de pecunia ufuali, 6V tune currentf,Oid.confif. 13.6V aliquid in confîl. 168. Ancha,in c.olim de cenfî. 6V Panor.in c.quanto,de iure

iur.N^mtempusdata?fëntentiae feu arbitrrj débet confîdcrari arg.c.eam te.ÔV.c.conftitutus dereferiptis.

COROLLARIVM PRIMVM,

JNde infertur,qudd t.bi in ciuttate uel regione currunt fre-quêter diuerfae pecunice.inde" etiam funt ibi diuerfa; libra?,

tune debitoris in debio eft eledio,quam uelit fbluere feain^dum uerifîmilîorem loci côfùetudincm,quae etiam no nimiQdétérioré créditons faciat condition^ & fîc inteliigitur de

F a pecunia

DE M0NETÀ&VM POTEJTATE. XX

Efpondetur ÔV diftinguitur fîc: Aut ftatutum loquitur circa fblennitatem difpofïttonis non ad*rjciendo diem,ut dicédo,donatio excedens quingentos aureos débet infînuari . Et tune tempusconditi ftatuti débet confîderarû Aut ftatutum

difponit fuper fblutione pecUniae adrjcîendo forte âiem foîu*tioni,& tune tempus quo oriturobligatio,6V quo p-na de*bet folui habet confîderari. Albe. 6V Curci. in d.I.cum quid,ff.fîcer.pe.Spe.6V Io.an.de ob,6V fol.^.nûc aliqua ad fî. lmo,inCIe.rj<dedeci*

THEOREMA SEXTVM.Quid fî in fententia iudicû, feu in praccepto arbi

trorû codemnâtiû in certa quantitatê, quacrit de quain dubiointelligi debeat moneta uel aeftimatione,

Vccinda aflèrtio eft, qudd in dubio attendi debeat tempusfententiar,feuarbitratus,uel arbi-tramenti,6V de pecunia ufuali, 6V tune currentf,Oid.confif. 13.6V aliquid in confîl. 168. Ancha,in c.olim de cenfî. 6V Panor.in c.quanto,de iure

iur.N^mtempusdata?fëntentiae feu arbitrrj débet confîdcrari arg.c.eam te.ÔV.c.conftitutus dereferiptis.

COROLLARIVM PRIMVM,

JNde infertur,qudd t.bi in ciuttate uel regione currunt fre-quêter diuerfae pecunice.inde" etiam funt ibi diuerfa; libra?,

tune debitoris in debio eft eledio,quam uelit fbluere feain^dum uerifîmilîorem loci côfùetudincm,quae etiam no nimiQdétérioré créditons faciat condition^ & fîc inteliigitur de

F a pecunia

IOANNËS ACLVILApecunia uiliori.fecandum Bart. 6V dod in l.p3ulus,ff.defô*lu. Ange.&V dod. in l.fî. C.de uet.numif. po.hb. xi.Gb.6Vdod.in l.fèmper in ftipuIatiombus,ff.de reg.iur.perl numîs6VibiBart.6V dod.ff.de leg.iij, *

COROLLARIVM SECVNDVM,

INdeeIicituraîterum,Quddincontradibus atqj ftîpuïa-tionibus appeîlatione florenorum intelliguntur hij, quiui

gent in regione uiliores. Alia's tamê in fpici débet rei quali*tas,fecundumBar<in l.fèmper in ftipulationibus, ff.de reg,iur.ôVinl, ubiautê, Alex.in l.ftipulanonû in prfn.ff.de uer«ob.6Vin confîr.zj-.quarta; partis.

THEOREMA SEPTIMVM.Quid in depofito uel mutuo mixto , utpoteali*

quis mutuauit) uel depofuit centum Iibras in flore*nis,&intraobligationis& folutionis tempora uariatur libra,an attendatur tune tempus oblfgationis uelfolutionis.

Reuftcrrefpondetur.qudd 6V fîBart.in l.fî quisi ftipulatusfoerit.x.in melIc,ff.defolu.uelitqudd

floreni funt in obligatfone , 6V fîc tempus folu*tionis debeat confîderari,perl.ubiautemqm'fortem3ff.de uer.ob.Tamê idem Bart.in 1. pau*

Ius,ff dç fblu.dicit qudd mutuans uel deponens,uideatur florenos dedifîê pro centum Iibris, quo ad a;ftimatîonem,6V fîcomnepericulum6V damnum pertineat ad debitorem,6Vfîcdébet infpici tempus folutionis quo ad aftimationem, per

tex.

IOANNËS ACLVILApecunia uiliori.fecandum Bart. 6V dod in l.p3ulus,ff.defô*lu. Ange.&V dod. in l.fî. C.de uet.numif. po.hb. xi.Gb.6Vdod.in l.fèmper in ftipuIatiombus,ff.de reg.iur.perl numîs6VibiBart.6V dod.ff.de leg.iij, *

COROLLARIVM SECVNDVM,

INdeeIicituraîterum,Quddincontradibus atqj ftîpuïa-tionibus appeîlatione florenorum intelliguntur hij, quiui

gent in regione uiliores. Alia's tamê in fpici débet rei quali*tas,fecundumBar<in l.fèmper in ftipulationibus, ff.de reg,iur.ôVinl, ubiautê, Alex.in l.ftipulanonû in prfn.ff.de uer«ob.6Vin confîr.zj-.quarta; partis.

THEOREMA SEPTIMVM.Quid in depofito uel mutuo mixto , utpoteali*

quis mutuauit) uel depofuit centum Iibras in flore*nis,&intraobligationis& folutionis tempora uariatur libra,an attendatur tune tempus oblfgationis uelfolutionis.

Reuftcrrefpondetur.qudd 6V fîBart.in l.fî quisi ftipulatusfoerit.x.in melIc,ff.defolu.uelitqudd

floreni funt in obligatfone , 6V fîc tempus folu*tionis debeat confîderari,perl.ubiautemqm'fortem3ff.de uer.ob.Tamê idem Bart.in 1. pau*

Ius,ff dç fblu.dicit qudd mutuans uel deponens,uideatur florenos dedifîê pro centum Iibris, quo ad a;ftimatîonem,6V fîcomnepericulum6V damnum pertineat ad debitorem,6Vfîcdébet infpici tempus folutionis quo ad aftimationem, per

tex.

DE MONETARVM POTESTATE, 13

tex.in d.l.fî quis fuerit ftipulatus decem in mclfejunda f.ae*ftimate,ff,foI.ma.Nifîexpreflêegiflét,qudddtbitordeberetfoluere centum libras'in florenis.Fran.curt. in l.cum quid,ff.fîcer.pe.Ancha.6V dod.in Qe.fi. de deci. per l.pe.^manci*pia,fffblu.mat.

THEOREMA OCTAVVM.Qufdfî in inftrumento dotis maritus confite*

turfehabuifTc 6V recepiffeà focero mille aureos feuflorenos boni auri , iufti poderis 6V charad:eris,quacritur,an folutomatrirnonioabfc]j liberis cogaturreftituere mille in auro, uel an pofsit in moneta fierifolutioC

EfpondeturcIare,quôddefcriptofure in aurodébet reftituere, fecundû Marti.laudê.ôVFran.de curt.in d.I.cum quid,per tex.Lucam de penna 6Vdod. in 1. 1 . in uerf, iufti ponderis fînt.C.de uet.numif.po.li.xi.tex.glo.6V doc.in c.quan

to, in uerf.monetam patris tuide iureiur.Eo quia ifta uerbagemïnata, boni auri 6V iufti ponderis,mulrum operâtur ,perl.baltftaJF.ad treb.Ita ualidi dod.Petrus BefuciusoVRobertusdeTortisconfùluerunt Mediolani in confîl. incipfens,Anthonius Ottho. Ita Ancha.refett ftium dodorem Bal.confuluiflfe in ciuitate Axioli poft Bart. in d.l.paulus,ubi dicit Ancha. ind. Cle.ff.de deci qudd floreni fînt in oblr'gatione.Nifî aliter fêruaretur de confuetudine,uel dati eflêntex*preffè in dotem ad rationem librarum 6V nô florenorum fîmpliciter,quia ifta aeftimatio effet tune , 6V non maior reddenda.perl,numis,ff,deleg.ifj. Altès non poflet cogi credftor

F 3 pro

DE MONETARVM POTESTATE, 13

tex.in d.l.fî quis fuerit ftipulatus decem in mclfejunda f.ae*ftimate,ff,foI.ma.Nifîexpreflêegiflét,qudddtbitordeberetfoluere centum libras'in florenis.Fran.curt. in l.cum quid,ff.fîcer.pe.Ancha.6V dod.in Qe.fi. de deci. per l.pe.^manci*pia,fffblu.mat.

THEOREMA OCTAVVM.Qufdfî in inftrumento dotis maritus confite*

turfehabuifTc 6V recepiffeà focero mille aureos feuflorenos boni auri , iufti poderis 6V charad:eris,quacritur,an folutomatrirnonioabfc]j liberis cogaturreftituere mille in auro, uel an pofsit in moneta fierifolutioC

EfpondeturcIare,quôddefcriptofure in aurodébet reftituere, fecundû Marti.laudê.ôVFran.de curt.in d.I.cum quid,per tex.Lucam de penna 6Vdod. in 1. 1 . in uerf, iufti ponderis fînt.C.de uet.numif.po.li.xi.tex.glo.6V doc.in c.quan

to, in uerf.monetam patris tuide iureiur.Eo quia ifta uerbagemïnata, boni auri 6V iufti ponderis,mulrum operâtur ,perl.baltftaJF.ad treb.Ita ualidi dod.Petrus BefuciusoVRobertusdeTortisconfùluerunt Mediolani in confîl. incipfens,Anthonius Ottho. Ita Ancha.refett ftium dodorem Bal.confuluiflfe in ciuitate Axioli poft Bart. in d.l.paulus,ubi dicit Ancha. ind. Cle.ff.de deci qudd floreni fînt in oblr'gatione.Nifî aliter fêruaretur de confuetudine,uel dati eflêntex*preffè in dotem ad rationem librarum 6V nô florenorum fîmpliciter,quia ifta aeftimatio effet tune , 6V non maior reddenda.perl,numis,ff,deleg.ifj. Altès non poflet cogi credftor

F 3 pro

IOANNES AQ^VILApro auro acdpere monetam Bart.Bald.tV Ang,inMeda,ff,fîcer.pe.cVind,l.paulus,ffdefolu, *

THEOREMA NONVM,Vtrum moneta aurea folui ualeat proargentea,

ÔC econtra,Atqj aurea pro altéra aurea , ÔC argenteapro altéra argentea ,etfam inuito creditore,

Olutio poteft effoquôd ex generaîi confuerudine una moneta expendatur pro altéra,ut aure¬us Vuirtenbergenfis pro Badenfî, Ita etiam folidus obulorum Badenfîs pro Vuirtenbergen-fî.Ethuiufmodifolidus argenteus profexde*

narrj$,6V fîc poteft quis de confuetudine unam monetarn au-ream pro altéra aurea , 6V unam argenteam pro aïia argen¬tea fbluere,fecundum Fran. curt. in I. rj. cVd.l. cum quidjff.fîcer.pe.Exquoillac moneta; inuicem recfpiunt fundionemin fuo génère per 1. 1 .§.fi\6V l.tida, ff. de aur. 6V arg.leg. Nifialfter effet expreflè adum,uel nifi ipfe aeditor paffuruseflètdamnum,quia aliorfum profedurus^ibi illa; moneta; non teeiperent fundionem in fuo génère. Bart.in d.l.paa?us46V inl.libera, C.de fen.6Vinterlo.B3l.6V Curt, in d.l.rj.perglo.I.fiquis argentunvC.de donationibus,

COROLLARIVM PRIMVM.

[Nfertur,qupd 6V fl aïiud pro alio inuito creditori régula riter non pofsit fb!ui,per tex.Glo.uer, non poteft. Bar.IaC

ÔV dod An l.ij.§, mutui, ff.fi cer. pe. Failli tamen in auro uelargêteo débite j> tributo,ubf poteft foluîpecunia are no c5taminata in numéro,Albe,Iafo,6Vdoc,in d.§. mutui. Ro. in

l.cum

IOANNES AQ^VILApro auro acdpere monetam Bart.Bald.tV Ang,inMeda,ff,fîcer.pe.cVind,l.paulus,ffdefolu, *

THEOREMA NONVM,Vtrum moneta aurea folui ualeat proargentea,

ÔC econtra,Atqj aurea pro altéra aurea , ÔC argenteapro altéra argentea ,etfam inuito creditore,

Olutio poteft effoquôd ex generaîi confuerudine una moneta expendatur pro altéra,ut aure¬us Vuirtenbergenfis pro Badenfî, Ita etiam folidus obulorum Badenfîs pro Vuirtenbergen-fî.Ethuiufmodifolidus argenteus profexde*

narrj$,6V fîc poteft quis de confuetudine unam monetarn au-ream pro altéra aurea , 6V unam argenteam pro aïia argen¬tea fbluere,fecundum Fran. curt. in I. rj. cVd.l. cum quidjff.fîcer.pe.Exquoillac moneta; inuicem recfpiunt fundionemin fuo génère per 1. 1 .§.fi\6V l.tida, ff. de aur. 6V arg.leg. Nifialfter effet expreflè adum,uel nifi ipfe aeditor paffuruseflètdamnum,quia aliorfum profedurus^ibi illa; moneta; non teeiperent fundionem in fuo génère. Bart.in d.l.paa?us46V inl.libera, C.de fen.6Vinterlo.B3l.6V Curt, in d.l.rj.perglo.I.fiquis argentunvC.de donationibus,

COROLLARIVM PRIMVM.

[Nfertur,qupd 6V fl aïiud pro alio inuito creditori régula riter non pofsit fb!ui,per tex.Glo.uer, non poteft. Bar.IaC

ÔV dod An l.ij.§, mutui, ff.fi cer. pe. Failli tamen in auro uelargêteo débite j> tributo,ubf poteft foluîpecunia are no c5taminata in numéro,Albe,Iafo,6Vdoc,in d.§. mutui. Ro. in

l.cum

DE MONBTARVM ÏOTESTATE, 44

ï.cum quid,ff.fî cer.pe.per 1. 1. 6V ibi dod. Cde argenti pre*ciô*Ii.x,Vbi ple.jp, dod.6V in d. §,mutui âd faturitatê uideat.

COROLLARIVM SECVNDVM,

ELicitur,qudd ubi una moneta recipit fundionem,id eftfîmilem affedionem 6V utilitatem in génère fuo pro alte

ra, poteft una fbluf pro alia,fîue aurea proargêtea, fîueecontra.Nifi aliter expreflè eflêt adum, uel qudd maaifefte effetpaflurus damnum,fècundum Fran. curt. in I.cum qyid.ff.fîeer.pe.6V ad mcntem lafo.in d,£,mutui,6Vin I,numis,ff.de inlitem iur, ^

COROLLARIVM TERTIVM.

INnuitur,quddfîalicuimutuetur moneta reprobata , quieam fua induftria expendit pro bona, non committit fal-

fum proprie.necg cogi ualetiure mutuanti bonam reftituere,fecundum Fran.curt. (poft Bal.in quodam confîl, )in d.I, euquid,ffficer.pe.Eo,quiaifta; moneta; non recipiunt inuicé*fundionem in fuo genercNeqj eft commiffa fraus in métalIo,p5dere,charadere,fèu audoritate,caufà auaricia; ad mentem Bal.6VCur.ubi fup.B0hic.6V dod.in c.quanto, de iureiur.per I.lege cornelia.ff.de fal. Nempe ubi pcena i iure uelftatuto non eft expreflè impofîta , tune illa eft arbitraria per1. 1 .$. 1 .ff.de effrac.6V expila.cV 1. 1 .ff.de 1ur.deIib.6V.cde eaufïsdeoffi.deleg. Igitur expendens fcienter pecunia m a' Prin*cipe reprobatam pro bona ,non tenetur falfî, pcena ueruntamenextraordinaria,

THEOREMA DECIMVM6V ultimum,

Quid

DE MONBTARVM ÏOTESTATE, 44

ï.cum quid,ff.fî cer.pe.per 1. 1. 6V ibi dod. Cde argenti pre*ciô*Ii.x,Vbi ple.jp, dod.6V in d. §,mutui âd faturitatê uideat.

COROLLARIVM SECVNDVM,

ELicitur,qudd ubi una moneta recipit fundionem,id eftfîmilem affedionem 6V utilitatem in génère fuo pro alte

ra, poteft una fbluf pro alia,fîue aurea proargêtea, fîueecontra.Nifi aliter expreflè eflêt adum, uel qudd maaifefte effetpaflurus damnum,fècundum Fran. curt. in I.cum qyid.ff.fîeer.pe.6V ad mcntem lafo.in d,£,mutui,6Vin I,numis,ff.de inlitem iur, ^

COROLLARIVM TERTIVM.

INnuitur,quddfîalicuimutuetur moneta reprobata , quieam fua induftria expendit pro bona, non committit fal-

fum proprie.necg cogi ualetiure mutuanti bonam reftituere,fecundum Fran.curt. (poft Bal.in quodam confîl, )in d.I, euquid,ffficer.pe.Eo,quiaifta; moneta; non recipiunt inuicé*fundionem in fuo genercNeqj eft commiffa fraus in métalIo,p5dere,charadere,fèu audoritate,caufà auaricia; ad mentem Bal.6VCur.ubi fup.B0hic.6V dod.in c.quanto, de iureiur.per I.lege cornelia.ff.de fal. Nempe ubi pcena i iure uelftatuto non eft expreflè impofîta , tune illa eft arbitraria per1. 1 .$. 1 .ff.de effrac.6V expila.cV 1. 1 .ff.de 1ur.deIib.6V.cde eaufïsdeoffi.deleg. Igitur expendens fcienter pecunia m a' Prin*cipe reprobatam pro bona ,non tenetur falfî, pcena ueruntamenextraordinaria,

THEOREMA DECIMVM6V ultimum,

Quid

IOANNES AQ_VILÀ

Quid fï dua; monetce currunt in aliqua ciuitatcuel regione,quaeriturdequaua!eatdebitor crednori foluere,

Efponfîuadilutio eft ifta, qudd ubi aique inu-fufunt dua; moneta;, eft débitons eîedio,dequa ueîit,6V fîc forte de minori foluere . Aliàsdeberet foluere de ufîtatiore, fecundû Panor.poft Gotfrid. 6V Hoft. in c.rj.demaledi.Bar.

Alex.6V dod,in l.quotiens in prin.C.de fufcept.Ii.x. Fa.no.glo.cY dod.in l.fî.ff.dein ius uo.§.fî, infti. de p6na terne, li*ti'g.în l.quicunq?,C.de fèruis fug. in Rubr. C.de uet.numiflpo.li.xi.6V in £.Siquisquinq?folidosde pa.tenen. Gloj.ôVPanor.in d.c.tj.de maledi.per tex. in I,numis,fi;de leg.itj. 6V

tex.in c.ex parte de cenfî.cum concor.

COROLLARIVM PR1MVM.

1Nfertur,qudd debitoris eft eIedio,ubi dua; arquaïiter cur¬runt monetae, de qua uelit foluere , fecundum Glo. Goff

Panor,6V dod.in d. c.rj de maIedic.tex.6V dod.in d.l. numis&Vfacit,l,numis>ffdeinlitemiur.Maximeubieflêtde côfuetudine.qua; côfirmata effet moribus gémis Guitatis,uel Prouincî.Tjita ut nulla cuiufquam débet uiolari libidine. Turpîsenim pars omnis uniucrfo fuo non congruens,c,qua; contramores,8.dift.6V.c.tuas de fponf.duo.Itacfj qfquis rébus pra;-tereuntibusJîutf uult,ut metas confùetudïnis herum interquos uerfa tur excédât , aut uelut intemperans , aut uelut fuspei ftitiofus damnari debet,inquit Auguftinus in c.quifqufs,4i,diftindione.

Coroï-

IOANNES AQ_VILÀ

Quid fï dua; monetce currunt in aliqua ciuitatcuel regione,quaeriturdequaua!eatdebitor crednori foluere,

Efponfîuadilutio eft ifta, qudd ubi aique inu-fufunt dua; moneta;, eft débitons eîedio,dequa ueîit,6V fîc forte de minori foluere . Aliàsdeberet foluere de ufîtatiore, fecundû Panor.poft Gotfrid. 6V Hoft. in c.rj.demaledi.Bar.

Alex.6V dod,in l.quotiens in prin.C.de fufcept.Ii.x. Fa.no.glo.cY dod.in l.fî.ff.dein ius uo.§.fî, infti. de p6na terne, li*ti'g.în l.quicunq?,C.de fèruis fug. in Rubr. C.de uet.numiflpo.li.xi.6V in £.Siquisquinq?folidosde pa.tenen. Gloj.ôVPanor.in d.c.tj.de maledi.per tex. in I,numis,fi;de leg.itj. 6V

tex.in c.ex parte de cenfî.cum concor.

COROLLARIVM PR1MVM.

1Nfertur,qudd debitoris eft eIedio,ubi dua; arquaïiter cur¬runt monetae, de qua uelit foluere , fecundum Glo. Goff

Panor,6V dod.in d. c.rj de maIedic.tex.6V dod.in d.l. numis&Vfacit,l,numis>ffdeinlitemiur.Maximeubieflêtde côfuetudine.qua; côfirmata effet moribus gémis Guitatis,uel Prouincî.Tjita ut nulla cuiufquam débet uiolari libidine. Turpîsenim pars omnis uniucrfo fuo non congruens,c,qua; contramores,8.dift.6V.c.tuas de fponf.duo.Itacfj qfquis rébus pra;-tereuntibusJîutf uult,ut metas confùetudïnis herum interquos uerfa tur excédât , aut uelut intemperans , aut uelut fuspei ftitiofus damnari debet,inquit Auguftinus in c.quifqufs,4i,diftindione.

Coroï-

DE JJ0NETARVJM POTESTATE. %?

* COROLLARIVM SECVNDVM.

ELicitur, qudd 6V fîper côfêfsionem feu cenfus fblutionêcoloni fea emphiteuta;,pra;furnatur contradum prarcef

fîflè,6V fîc ipfî pranudi'cetur in cenfuali iure , ÔV regularirer infubiedione,ueI protedione,per tex.BaL&V dod.in 1. cenfualis,C.de dona.c.tributum. z4,q,ult.c.tj,de cenfî.6V cfolite.demaior.6Vobedi.Ideo ubiapparctfolutio cenfus fada abemphiteuta coIono,ueI eius ha;rede regulariter in moneta con*tradus currente,licet perdiderit inftrumêta emphfteufîs fùa;,débet tamen dimitti in îllo iure, fecundum Bald, &Vdod. inl.fî certis annis,C,de padis,Ang.in l.cum fàtis,C,de agrf.ôVcenfî.libxi.Fel.in c.cum Bertoldus de re iud.per tex.ôV Bar,ac dod.in I.uniuerfàs,$.per colonum, ff deacqui, poffÔV inI.litibus,in uer£ longinqua ÔV inueterata reddituum fufce-ptio.C.deagri.&V cenfî.Iib.xî.c.ij.ÔV ibiAna, de iud, c. olirr»,cV.c.pe.ubi eft tex.de cenfî ,

COROLLARIVM TERTIVM,

DEniqj elicitur utiïfter , qudd ubi accipientes 6V foluen*tes cenfus^nihilexpreflërint de pecunia aliqua,tûcdu*

bitatio ftibleuatur per folutiones précédentes Iongo temporefàdas,quia ifta pecunia uidetur fuiffè in obligatione,inqua diuturna folutio fuit fècuta,fecundum Ang.Iaf.6V dod.in d,l.fî certis annis,Cdepadper tex.Bar.ac doc, in l.cumde in rem uerfb.ff.de ufùr. Et fîc cenfus praeftatio diuturna,uelutf uaga ÔV quiuoca (inde alrjs circumftantijs fît iunda)arguit potius protedionem 6Vrec5mendatfonem,qulm re*gularem ÔV totalem fubiedionem, fecundum Fred.de fe.confîl,i3o,FadumtaIe eft quaedam domus.Cald.confîî.r.de

G Priui*

DE JJ0NETARVJM POTESTATE. %?

* COROLLARIVM SECVNDVM.

ELicitur, qudd 6V fîper côfêfsionem feu cenfus fblutionêcoloni fea emphiteuta;,pra;furnatur contradum prarcef

fîflè,6V fîc ipfî pranudi'cetur in cenfuali iure , ÔV regularirer infubiedione,ueI protedione,per tex.BaL&V dod.in 1. cenfualis,C.de dona.c.tributum. z4,q,ult.c.tj,de cenfî.6V cfolite.demaior.6Vobedi.Ideo ubiapparctfolutio cenfus fada abemphiteuta coIono,ueI eius ha;rede regulariter in moneta con*tradus currente,licet perdiderit inftrumêta emphfteufîs fùa;,débet tamen dimitti in îllo iure, fecundum Bald, &Vdod. inl.fî certis annis,C,de padis,Ang.in l.cum fàtis,C,de agrf.ôVcenfî.libxi.Fel.in c.cum Bertoldus de re iud.per tex.ôV Bar,ac dod.in I.uniuerfàs,$.per colonum, ff deacqui, poffÔV inI.litibus,in uer£ longinqua ÔV inueterata reddituum fufce-ptio.C.deagri.&V cenfî.Iib.xî.c.ij.ÔV ibiAna, de iud, c. olirr»,cV.c.pe.ubi eft tex.de cenfî ,

COROLLARIVM TERTIVM,

DEniqj elicitur utiïfter , qudd ubi accipientes 6V foluen*tes cenfus^nihilexpreflërint de pecunia aliqua,tûcdu*

bitatio ftibleuatur per folutiones précédentes Iongo temporefàdas,quia ifta pecunia uidetur fuiffè in obligatione,inqua diuturna folutio fuit fècuta,fecundum Ang.Iaf.6V dod.in d,l.fî certis annis,Cdepadper tex.Bar.ac doc, in l.cumde in rem uerfb.ff.de ufùr. Et fîc cenfus praeftatio diuturna,uelutf uaga ÔV quiuoca (inde alrjs circumftantijs fît iunda)arguit potius protedionem 6Vrec5mendatfonem,qulm re*gularem ÔV totalem fubiedionem, fecundum Fred.de fe.confîl,i3o,FadumtaIe eft quaedam domus.Cald.confîî.r.de

G Priui*

IOANNES- ACX.VÎLA

Prfuileg.BaI.confil.7j-. pro ut refert , ÔV fequitur eum Ma*ria.in confîl. j-j- .ut quaefîtorum.Panor.confil. loî.primiuo-lu.ÔV in dtfpu,duo Clericali ordfne infigniti,6V Ple.fnc.fi.deca.pofTôV proprie.in c.rj.ÔV fî.de cenfîin c.recepimus,de Priuiîeg.Feli.in c.Rudolphus.in uerf, Comitatus derefcriptis,6V in c.cû Bertoldus de re iud, Ancha. Card, ÔVdod, in Cle,Ne Romant,§.Sane de iureiur.Fa. cle, i decenfi.Tamen impofîtioôVfolutio colledarum argutt foluenteseffedeilliuseut foluunt iurifditione.fecundum Bal.ôV dod.in d.l.(i certisannts,6V in Mrj.Cde na.lib.6V in I. data opera.C.quiaccufa*re non poffunt , per tex, in §. Si quis ex qualibet in Auten,qb. mo.na.eff,fui,coll.7 Nos ftaq? ueluti fuos fidèles fùbditos habeat recommendatos ille.cui oftenfo nurru'fmate in*quitjdate Caefari qua; Cazfarfs funt,6V Deo qua; Dei funt, utipfe nos protegat,ac remuneret in hoc mundo,6V fuper mundano ubiq? lo coium in xuum.Et fîc (cum opitulamine Deiomnipotctis.ad cuius laudem &V ftudioforum util itatem efta;ditumhocqualecunqj opufeulum ) huius bipartitioperi$,de poteftate 6V utilitate numifmatis Ioannis Aquilae artiumatqîIunumDpdoris.ôV humili interpretis, flix fît finis.Amen.

Finis libelli lo, Aquila;,

IOANNES- ACX.VÎLA

Prfuileg.BaI.confil.7j-. pro ut refert , ÔV fequitur eum Ma*ria.in confîl. j-j- .ut quaefîtorum.Panor.confil. loî.primiuo-lu.ÔV in dtfpu,duo Clericali ordfne infigniti,6V Ple.fnc.fi.deca.pofTôV proprie.in c.rj.ÔV fî.de cenfîin c.recepimus,de Priuiîeg.Feli.in c.Rudolphus.in uerf, Comitatus derefcriptis,6V in c.cû Bertoldus de re iud, Ancha. Card, ÔVdod, in Cle,Ne Romant,§.Sane de iureiur.Fa. cle, i decenfi.Tamen impofîtioôVfolutio colledarum argutt foluenteseffedeilliuseut foluunt iurifditione.fecundum Bal.ôV dod.in d.l.(i certisannts,6V in Mrj.Cde na.lib.6V in I. data opera.C.quiaccufa*re non poffunt , per tex, in §. Si quis ex qualibet in Auten,qb. mo.na.eff,fui,coll.7 Nos ftaq? ueluti fuos fidèles fùbditos habeat recommendatos ille.cui oftenfo nurru'fmate in*quitjdate Caefari qua; Cazfarfs funt,6V Deo qua; Dei funt, utipfe nos protegat,ac remuneret in hoc mundo,6V fuper mundano ubiq? lo coium in xuum.Et fîc (cum opitulamine Deiomnipotctis.ad cuius laudem &V ftudioforum util itatem efta;ditumhocqualecunqj opufeulum ) huius bipartitioperi$,de poteftate 6V utilitate numifmatis Ioannis Aquilae artiumatqîIunumDpdoris.ôV humili interpretis, flix fît finis.Amen.

Finis libelli lo, Aquila;,

PRI.SCORVMNVMORVM JESTIMATIO

PER BILIBALDVH PIRCKIYM*herum Patricium Nurenbergenfem

Dmodum difficile eft , prifcam monetam taraauri quàm argenti,cum auro ÔV argëto feu mo*neta huius temporis cocordare, maxime ob auri 6V argenti ualorem,qui afsidue uariatur , idqjmonetariorum culpa, quibus pafsîm licentia

cudenda; permittitur pecunia; , Hi fîquidem quotidîealiqdtam de auri ac argenti puritate,quâm pondère detrahunt,praecipuë belli tempore,ÔV Princîpibus conniuentibus.Hincaccidit,ut femper preciû auri ÔV argenti augeatur.Monetarijenim quû licentiahabeat moneta adultérandi,no multum depreci] curant augmento,quûdetrimentû illud abundè adul-terando fupplereualeâ t. Mercatores etiam quoties monetarios ob necefsitatem aliquam emendi cupidos cernunt,afsidue precium augent.Verum damnum illud in uulgi,tandetnetiam dominorum recidit caput.quum redditusÔV uediga-lia illorum femper uiliori foJuantur pecunia. Sed praefens lu¬crum licet pufîllum,magno futuro pr aefertur damno,non fî*ne in genti Regnorû, Prouinciarûac Populorum detrimen*to.Hinc eftqudd aureus Hungar/cus, fecundum quem communiter 6V aliud regulatur aurum,in maximum afèendit precfum.Namnoftra memoria,tres aurei Hungarici,quatuorualebant aureos Rhenenfes,6V aliquando etiam minus. Ve*rum hoc a;uo longe precium hoc exceflêrunt . Proinde ut adaeftimatio nemueterismonetae quantum pofsibile eft pertingamus ,in primis necefle eft auri 6V argenti rationem,nccno

G i. precium

PRI.SCORVMNVMORVM JESTIMATIO

PER BILIBALDVH PIRCKIYM*herum Patricium Nurenbergenfem

Dmodum difficile eft , prifcam monetam taraauri quàm argenti,cum auro ÔV argëto feu mo*neta huius temporis cocordare, maxime ob auri 6V argenti ualorem,qui afsidue uariatur , idqjmonetariorum culpa, quibus pafsîm licentia

cudenda; permittitur pecunia; , Hi fîquidem quotidîealiqdtam de auri ac argenti puritate,quâm pondère detrahunt,praecipuë belli tempore,ÔV Princîpibus conniuentibus.Hincaccidit,ut femper preciû auri ÔV argenti augeatur.Monetarijenim quû licentiahabeat moneta adultérandi,no multum depreci] curant augmento,quûdetrimentû illud abundè adul-terando fupplereualeâ t. Mercatores etiam quoties monetarios ob necefsitatem aliquam emendi cupidos cernunt,afsidue precium augent.Verum damnum illud in uulgi,tandetnetiam dominorum recidit caput.quum redditusÔV uediga-lia illorum femper uiliori foJuantur pecunia. Sed praefens lu¬crum licet pufîllum,magno futuro pr aefertur damno,non fî*ne in genti Regnorû, Prouinciarûac Populorum detrimen*to.Hinc eftqudd aureus Hungar/cus, fecundum quem communiter 6V aliud regulatur aurum,in maximum afèendit precfum.Namnoftra memoria,tres aurei Hungarici,quatuorualebant aureos Rhenenfes,6V aliquando etiam minus. Ve*rum hoc a;uo longe precium hoc exceflêrunt . Proinde ut adaeftimatio nemueterismonetae quantum pofsibile eft pertingamus ,in primis necefle eft auri 6V argenti rationem,nccno

G i. precium

VET. NVMOB.VM AESTI JH AT 10

precium ilîorum hoc tempore confîderare,îta enim quàm £pinquè ad ueritatem acccdere poterimus . Hoc igitur anno,ideft, M. d, xx vin, auri puri Marcha Nurenbergenfîsponderis,hoceft,uiginti quatuor charatorum,aureos uale*bat Rhenenfès nonaginta tresXicet in hac arte periti negêtaurum ad uiginti quatuor charatosdecoqui poflè.SufRcittamen ut de puro,quantum pofsibile eft,intelligamus auro,

Aurum autem Hungaricum, ualebat Marcha, hoc eftuncîa; odo,aureos Rhenenfès odoginta nouem ôValiqùidplusXontiner autem aurum Hungaricum,uel continere deberet,charatos uiginti très,

Aurum uero Rhenenfe , quod charatos continet decemcVodo.ôV fîcntfî très partes auri puri, aureos ualebat Rhe*nenfes fèptuaginta 6V paru plus , Ex Marcha auri Rhenêfîsaurifabri no faciût aureos fèptuaginta quêadmodû deberêt,fed fèptuaginta très ÔValiquando plus, ÔVquicquid excedft,computant pro opéra, ita fît etiam in aureis Hungaricis.

Argentum patrum memoria , ualuit Marcha (hoc eft,uncia; odo)Rhenenfes feptem,deinde ad odo afcendit , ue*rum hoc tempore ualet Rhenenfès odo cum dimidio,ÔV ali-quando plus(Rhenenfes dico aureos,nô monetam)nônun-quam uero alîquantulum minus.Sed hoc intelligendum depuro,quod fubinde in moneta adultéra tur. Facit autê Mar¬cha cum dimidia libram unam Romanam unciarumduodecim. Si igitur aurum purum, cum argento compare-turpuro,conUenient fermé undecim partes argenti cûpar*teunaauri.Licetantiquicommuniter decem partes argent!pro nna parte auri computauerint,

Aureus igitur Hungaricus,qui admodum cum ueteri auro conuenit,quantum ad puritatem pertinet, pondus habetdrachme unius,illius ponderis quo argentum Nurenbergacuenditur.Narn eodem pondère aurSôV argents pondératur.

Valet

VET. NVMOB.VM AESTI JH AT 10

precium ilîorum hoc tempore confîderare,îta enim quàm £pinquè ad ueritatem acccdere poterimus . Hoc igitur anno,ideft, M. d, xx vin, auri puri Marcha Nurenbergenfîsponderis,hoceft,uiginti quatuor charatorum,aureos uale*bat Rhenenfès nonaginta tresXicet in hac arte periti negêtaurum ad uiginti quatuor charatosdecoqui poflè.SufRcittamen ut de puro,quantum pofsibile eft,intelligamus auro,

Aurum autem Hungaricum, ualebat Marcha, hoc eftuncîa; odo,aureos Rhenenfès odoginta nouem ôValiqùidplusXontiner autem aurum Hungaricum,uel continere deberet,charatos uiginti très,

Aurum uero Rhenenfe , quod charatos continet decemcVodo.ôV fîcntfî très partes auri puri, aureos ualebat Rhe*nenfes fèptuaginta 6V paru plus , Ex Marcha auri Rhenêfîsaurifabri no faciût aureos fèptuaginta quêadmodû deberêt,fed fèptuaginta très ÔValiquando plus, ÔVquicquid excedft,computant pro opéra, ita fît etiam in aureis Hungaricis.

Argentum patrum memoria , ualuit Marcha (hoc eft,uncia; odo)Rhenenfes feptem,deinde ad odo afcendit , ue*rum hoc tempore ualet Rhenenfès odo cum dimidio,ÔV ali-quando plus(Rhenenfes dico aureos,nô monetam)nônun-quam uero alîquantulum minus.Sed hoc intelligendum depuro,quod fubinde in moneta adultéra tur. Facit autê Mar¬cha cum dimidia libram unam Romanam unciarumduodecim. Si igitur aurum purum, cum argento compare-turpuro,conUenient fermé undecim partes argenti cûpar*teunaauri.Licetantiquicommuniter decem partes argent!pro nna parte auri computauerint,

Aureus igitur Hungaricus,qui admodum cum ueteri auro conuenit,quantum ad puritatem pertinet, pondus habetdrachme unius,illius ponderis quo argentum Nurenbergacuenditur.Narn eodem pondère aurSôV argents pondératur.

Valet

PER BILIBAJL, PIRCK. i?

Valet autem hoc tempore aureus Hungaricus aureum Rhenenfèm unum cum tertia una ôVdenarijs uiginti Nurenber*genfîbus,compufando Rhenenfèm pro libris noue monetar,

Nunc uideamus quomodo aarei Hungarici 6V Rhenen*fès cum ueteri concordent auro,quod 6V ipfum ferè continetinbonitatefcrupula uiginti tria , Veram antequam idfîar,exadius auri rationem intelligere eft neceffè. Igitur quemadmodum ant/qui libram in duodecim diuifèrunt uncias,anci«am autem in drachmas odo,drachmam in fcrapulos-tres,fcrupulum in obolos duos . Obolum uero in fîliquas tres,itaÔVnos ex modernorum facimus ufu,ac drachmam quoq? itadiuidimus,ut habeat fcrupulostres, modemi uocantSay,Scrupulus autem utcontineat charatos fèptuaginta duos.

Hungarici igitur auri libra Romana una ,contfnet uncias duodecim , drachmas uero nonaginta fex. Valet igiturRhenenfès aureos tredecfm cum dimidio.

Mina uero feu pondo, habet drachmas centum,6V fîcun«ciam dîmidiam plusquim libra, ÔV ualet aureos Rhenenfèscentum triginta nouem,denarios fèdecim

Vncia auri Hungaricf,aureos Rhenenfès ualet undecimdenarios tr/gfnta très.

At uncia dimidia eiufcfem aurf,Rhenenfès quinq? cS di*midiOjdenarios fèdecim.

Drachmâ qeft gs odaua uncia^ôVaureus Hûgarfcus.ualet aureû* Rhenéfem unQ,libras très en dimidia,denari5 unS,

Scrupulus ualet libras quatuor,denarios quinq?.Granum autem auri Hungarici,ualet denarios Nuren-

bergen.quinqj,Sanè ne hoc praetereundum quod charatus in aurd dupli

citer confîderatur ,hoc eft ,tam in iudicatura qulm in ponde*re,nempe ut aurum purum contineat charatos uiginti qua-!tuor,uel circiterjinfuper,ut per Charatos etiam ponderetur,

G 3 ita

PER BILIBAJL, PIRCK. i?

Valet autem hoc tempore aureus Hungaricus aureum Rhenenfèm unum cum tertia una ôVdenarijs uiginti Nurenber*genfîbus,compufando Rhenenfèm pro libris noue monetar,

Nunc uideamus quomodo aarei Hungarici 6V Rhenen*fès cum ueteri concordent auro,quod 6V ipfum ferè continetinbonitatefcrupula uiginti tria , Veram antequam idfîar,exadius auri rationem intelligere eft neceffè. Igitur quemadmodum ant/qui libram in duodecim diuifèrunt uncias,anci«am autem in drachmas odo,drachmam in fcrapulos-tres,fcrupulum in obolos duos . Obolum uero in fîliquas tres,itaÔVnos ex modernorum facimus ufu,ac drachmam quoq? itadiuidimus,ut habeat fcrupulostres, modemi uocantSay,Scrupulus autem utcontineat charatos fèptuaginta duos.

Hungarici igitur auri libra Romana una ,contfnet uncias duodecim , drachmas uero nonaginta fex. Valet igiturRhenenfès aureos tredecfm cum dimidio.

Mina uero feu pondo, habet drachmas centum,6V fîcun«ciam dîmidiam plusquim libra, ÔV ualet aureos Rhenenfèscentum triginta nouem,denarios fèdecim

Vncia auri Hungaricf,aureos Rhenenfès ualet undecimdenarios tr/gfnta très.

At uncia dimidia eiufcfem aurf,Rhenenfès quinq? cS di*midiOjdenarios fèdecim.

Drachmâ qeft gs odaua uncia^ôVaureus Hûgarfcus.ualet aureû* Rhenéfem unQ,libras très en dimidia,denari5 unS,

Scrupulus ualet libras quatuor,denarios quinq?.Granum autem auri Hungarici,ualet denarios Nuren-

bergen.quinqj,Sanè ne hoc praetereundum quod charatus in aurd dupli

citer confîderatur ,hoc eft ,tam in iudicatura qulm in ponde*re,nempe ut aurum purum contineat charatos uiginti qua-!tuor,uel circiterjinfuper,ut per Charatos etiam ponderetur,

G 3 ita

"T

VET, NVMORVM AESTIMATIOIta tamê ut qcquid de purftate decedat,fùbtrahatur i ualore,

Nuncuero aureorum antiquorum pondus confîderabi*mus,6V primo Graecorum,ex quibus plures appendi, utpotePhilippi,AIexandri3Prufîa;}Mithridatis,DemetnîJ6Val!orû,qui omnes ferèex auro conftabant Hungarico, hoc eft, ui=ginti trium charatorum,continebant autem in pondère feréomnes pondus aureorum Hungaricorum duorum, hoc eft,drachmarum duarum Nurenbergen.ÔV prîeterea fcrupulumunum.Vaîet igitur unus Rhenenfès tresjibras duas,denari-os quincg,Ca;terum triplices Aîexandri Magni aureos rep»peri,ex prisis ponderabat unus aureosHungaricos tres,alius Hungaricos duos cû fcrupuîo uno 6V dimidio , tertins uixdîmidtj Hungarici a;quiparabat pondus.Praeterea inter au¬reos Romanorom, non paruam deprxbendidifferentiam,nam et bonitate 6V pondère multum diftabant.Etenim à lulio C^fâre ufq? ad Vefpafîanum aurifère perdurabat boni-tas,fèd inde paulatim defîcere c�pit, quamuis etiam fèquentium Caefarum aurei aliqui ex probo confient auro, ut pluritnum tamen, quanto plus temporis effiuxerat,tanto etiammagisauripuritasac pondus minuebatur.Reppcri igituraureos,fèdpaucifsimos,quiferèeiufdem ponderis erant,utGraeci,nempe drachmarum duarum cum fcrupuîo uno,ÔVquod mirabar,an3 talem Aurelianum Csefàrem deprarhen*di, At reliqui etiam,qui erant ponderofîfsimi, duos aureosHungaricos &grana duodecim non excedebant, ut pluri*«num tamen non plufquâm granafex continebant ,inde re- 'centiores,ueluti Diocletiani ÔV reliquorum,no plufquâm aureum unum Hungaricum ponderabant.Igitur fît]', quicom*puniter drachmas duascûgranis quincguel fèx pondérât,cû auro côparentur Rhenenfî , uaîebit unus aureos Rhenen»très uel circiter.Romanû ftacg aureû pro tribus aureis.Rhe-nenfibus ajftimatnus, licet aliquid,fedparumplus,ualeat.

Et

"T

VET, NVMORVM AESTIMATIOIta tamê ut qcquid de purftate decedat,fùbtrahatur i ualore,

Nuncuero aureorum antiquorum pondus confîderabi*mus,6V primo Graecorum,ex quibus plures appendi, utpotePhilippi,AIexandri3Prufîa;}Mithridatis,DemetnîJ6Val!orû,qui omnes ferèex auro conftabant Hungarico, hoc eft, ui=ginti trium charatorum,continebant autem in pondère feréomnes pondus aureorum Hungaricorum duorum, hoc eft,drachmarum duarum Nurenbergen.ÔV prîeterea fcrupulumunum.Vaîet igitur unus Rhenenfès tresjibras duas,denari-os quincg,Ca;terum triplices Aîexandri Magni aureos rep»peri,ex prisis ponderabat unus aureosHungaricos tres,alius Hungaricos duos cû fcrupuîo uno 6V dimidio , tertins uixdîmidtj Hungarici a;quiparabat pondus.Praeterea inter au¬reos Romanorom, non paruam deprxbendidifferentiam,nam et bonitate 6V pondère multum diftabant.Etenim à lulio C^fâre ufq? ad Vefpafîanum aurifère perdurabat boni-tas,fèd inde paulatim defîcere c�pit, quamuis etiam fèquentium Caefarum aurei aliqui ex probo confient auro, ut pluritnum tamen, quanto plus temporis effiuxerat,tanto etiammagisauripuritasac pondus minuebatur.Reppcri igituraureos,fèdpaucifsimos,quiferèeiufdem ponderis erant,utGraeci,nempe drachmarum duarum cum fcrupuîo uno,ÔVquod mirabar,an3 talem Aurelianum Csefàrem deprarhen*di, At reliqui etiam,qui erant ponderofîfsimi, duos aureosHungaricos &grana duodecim non excedebant, ut pluri*«num tamen non plufquâm granafex continebant ,inde re- 'centiores,ueluti Diocletiani ÔV reliquorum,no plufquâm aureum unum Hungaricum ponderabant.Igitur fît]', quicom*puniter drachmas duascûgranis quincguel fèx pondérât,cû auro côparentur Rhenenfî , uaîebit unus aureos Rhenen»très uel circiter.Romanû ftacg aureû pro tribus aureis.Rhe-nenfibus ajftimatnus, licet aliquid,fedparumplus,ualeat.

Et

PER. BIL1BAL. PIRCIC. lî

Ethxc de aurodida funt , nûc uero ad argents tranfèamas*Si argenti Marcham pro aureis Rhenenfîbus odo cum

dimidio a;ftimabimus,licet iam aliquâto carius uendaf.ualebit libra Romana,Rhenêfes duodecim cum quartis tribus.Verum id intelligi débet de argéto puro,hoc eft,cû MarchacontineatiniudicatUrauncias odo , Verum nunquameabonitate argentum cufûm eft,fèd ad fummum utde puritateDrachmâ; binaedeeffentjComuniter tamen ut haberet Marchauncîas fèptem cum dimidîa,Si igiturMarcham unciarSfèptem cum dimidia a;ftimareuelimus,hoc eft,ut femionciaiperfeda défît puritate.ualebit Marcha Rhenenfès odoÔVparum pIusLibra uero Romana, hoc èft , Drachme nona-ginta fèx, Rhenenfès quafî duodecim. Vncia uero ualebitRhenenfem unum,uncia dimidia Rhenenfem dimidîum.Drachmâ uero circiter denarios triginta très . Scrupulus denarios Nurenbergenfès undecfm»

Gra;cidenarrjponderofîores,ac magni,quos appendi.pentadrachmacerant, ponderabantenim drachmas quinq?,ÔC ita. ualebat unus aureum Rhenenfem ,dimidium ÔV denarios Nurenbergen,triginta tres.Erant & ai/qui tetra drachmi,hoc eft , drachmarum quatuor.Minores uero ponderabantdrachmamunam,fcrupulumunum, ualebat ergounus de*narios Nurenbergeiï.quadraginta quatuor.

Inter Romanos uero denarios no pa rua reperi differêtiâ,nâantiquifsimi quidâ,maxime ConfûlG,ad quatuorfcrupulos quemadmodû Graeci adpropinquabât-Ait] uero ÔV pra**cipueCarfàrum non ultra drachmam ponderabant, Terttjsuero deDrachmâ alfquid decedebat.Et quemadmodum déficiebant in pondere,ita etiam longiusab argenti aberant puritate,imd magna pars ilIorûerataduIterata.Si igiturdrachmam unam Nurenbergenfèm,pro denario uno acceperîms,quemadmodum etiam pro maiori parte pondérant, ÔV mar

G 4 chanl

PER. BIL1BAL. PIRCIC. lî

Ethxc de aurodida funt , nûc uero ad argents tranfèamas*Si argenti Marcham pro aureis Rhenenfîbus odo cum

dimidio a;ftimabimus,licet iam aliquâto carius uendaf.ualebit libra Romana,Rhenêfes duodecim cum quartis tribus.Verum id intelligi débet de argéto puro,hoc eft,cû MarchacontineatiniudicatUrauncias odo , Verum nunquameabonitate argentum cufûm eft,fèd ad fummum utde puritateDrachmâ; binaedeeffentjComuniter tamen ut haberet Marchauncîas fèptem cum dimidîa,Si igiturMarcham unciarSfèptem cum dimidia a;ftimareuelimus,hoc eft,ut femionciaiperfeda défît puritate.ualebit Marcha Rhenenfès odoÔVparum pIusLibra uero Romana, hoc èft , Drachme nona-ginta fèx, Rhenenfès quafî duodecim. Vncia uero ualebitRhenenfem unum,uncia dimidia Rhenenfem dimidîum.Drachmâ uero circiter denarios triginta très . Scrupulus denarios Nurenbergenfès undecfm»

Gra;cidenarrjponderofîores,ac magni,quos appendi.pentadrachmacerant, ponderabantenim drachmas quinq?,ÔC ita. ualebat unus aureum Rhenenfem ,dimidium ÔV denarios Nurenbergen,triginta tres.Erant & ai/qui tetra drachmi,hoc eft , drachmarum quatuor.Minores uero ponderabantdrachmamunam,fcrupulumunum, ualebat ergounus de*narios Nurenbergeiï.quadraginta quatuor.

Inter Romanos uero denarios no pa rua reperi differêtiâ,nâantiquifsimi quidâ,maxime ConfûlG,ad quatuorfcrupulos quemadmodû Graeci adpropinquabât-Ait] uero ÔV pra**cipueCarfàrum non ultra drachmam ponderabant, Terttjsuero deDrachmâ alfquid decedebat.Et quemadmodum déficiebant in pondere,ita etiam longiusab argenti aberant puritate,imd magna pars ilIorûerataduIterata.Si igiturdrachmam unam Nurenbergenfèm,pro denario uno acceperîms,quemadmodum etiam pro maiori parte pondérant, ÔV mar

G 4 chanl

VET. NVMORVM AESTIMATIO

cham pro unctjs fèptem cum dimidia atftimemus, ualcbit denarius argêteus,Nurenbergen.denarios triginta très, ÔV hacratione odo denarij argentei facient quafî aureum Rhenenfemunum.Vndecim uero quafî aureum Hungaricum.Ethoc pado quum nec aurum nec argentum ad plenam acce*datpuritatem,quafiundecim partes argenti cum una parteauri concordabunt, 6V fi aliquid decedit,hoc monetariorumfraus ademit. Caeterum nec hocomittendum eft,auriôVar*genti pondus,multum fecundum regiones uariari,non fecusac libram,nâquod alicubi drachmâ eft,id alibi quatuor pon*derat fcrupuIos,6V è conuerfo. Nos uero pondus illud fècutifumus,quoNurenbergae aurum ponderatur ÔV argentum,Quum igitur denarius argenteus ex drachmâ conftet, pon*deris Nurenbergenfîum , centum denarij, hoc eft,mina unafèu pondo , ualet Rhenenfès duodecim cum dimidio.Milledenartj,ualebunt aureos Rhenen.centû uiginti qufnq? quafî.

Sefterttj quatuor,uel numi qui erant aerei , ualebant de*narium unum argenteum , ÔV fie feftertius ualebat denariosNurenbergen.quafi odo,

Seftertrj centum,ualebant aureum unum,fèd qui iufti euCet ponderiSjRhenenfès uero tres,denarios triginta très.

Mille uero Sefterttj ualebant Rhenenfès triginta unumÔVquartam quafî.

Seftertium uero mafus in neutro genere,quod no in aère

fed argento intelligi débet , minas duas argenti cum femifïècontinebat,hoc eft3drachmas uel denarios ducentos quin*quaginta.Valebat igitur Seftertium aureos Rhenenfès tri¬ginta unum, quartam unam 6V parum plus, Seftertium 6V

mille feftertij,unum ÔV idem eft,6V ualet,ut didum eft , Rhe^nen.triginta unum ÔV quartam quafî.Decem Seftertia,& de*cem millia feftertia numorû,unum ÔV idem eft,6V ualent Rhenen, trecentos duodecim cumdimidio, Centum Seftertia

ualent

VET. NVMORVM AESTIMATIO

cham pro unctjs fèptem cum dimidia atftimemus, ualcbit denarius argêteus,Nurenbergen.denarios triginta très, ÔV hacratione odo denarij argentei facient quafî aureum Rhenenfemunum.Vndecim uero quafî aureum Hungaricum.Ethoc pado quum nec aurum nec argentum ad plenam acce*datpuritatem,quafiundecim partes argenti cum una parteauri concordabunt, 6V fi aliquid decedit,hoc monetariorumfraus ademit. Caeterum nec hocomittendum eft,auriôVar*genti pondus,multum fecundum regiones uariari,non fecusac libram,nâquod alicubi drachmâ eft,id alibi quatuor pon*derat fcrupuIos,6V è conuerfo. Nos uero pondus illud fècutifumus,quoNurenbergae aurum ponderatur ÔV argentum,Quum igitur denarius argenteus ex drachmâ conftet, pon*deris Nurenbergenfîum , centum denarij, hoc eft,mina unafèu pondo , ualet Rhenenfès duodecim cum dimidio.Milledenartj,ualebunt aureos Rhenen.centû uiginti qufnq? quafî.

Sefterttj quatuor,uel numi qui erant aerei , ualebant de*narium unum argenteum , ÔV fie feftertius ualebat denariosNurenbergen.quafi odo,

Seftertrj centum,ualebant aureum unum,fèd qui iufti euCet ponderiSjRhenenfès uero tres,denarios triginta très.

Mille uero Sefterttj ualebant Rhenenfès triginta unumÔVquartam quafî.

Seftertium uero mafus in neutro genere,quod no in aère

fed argento intelligi débet , minas duas argenti cum femifïècontinebat,hoc eft3drachmas uel denarios ducentos quin*quaginta.Valebat igitur Seftertium aureos Rhenenfès tri¬ginta unum, quartam unam 6V parum plus, Seftertium 6V

mille feftertij,unum ÔV idem eft,6V ualet,ut didum eft , Rhe^nen.triginta unum ÔV quartam quafî.Decem Seftertia,& de*cem millia feftertia numorû,unum ÔV idem eft,6V ualent Rhenen, trecentos duodecim cumdimidio, Centum Seftertia

ualent

PER BILIBAL. PIR.CK, i?

ualent Rhenenfîum tria milîa,centum uiginti quinq?.Déci¬des feftertium ,decies centena milia feftertium fîgnifîcat,ÔVha;c fumma centies maior eft decem fèfterttjs, nam idem eftdecies feftertium quod mille feftertia,ualetq? Rhenenfès fe*mel 6V triginta miIia,ducentos quinquaginta. Centies feftertium , defîgnat centies centena milia feftertium numorum,ÔV ualet Rhenenfès trecentum,6Vduodecim milia quingen-tos.Milies feftertium ualet femelôV trigefîes centum,ÔV ui¬ginti quincg milia ,

Ex Talentis autem licet multa extiterint,duo tamê praecipue in ufii fuere,talentum magnum Atticum, quod ÔV Eu-boicum didum eft,6V talentum Atticum minus Talentummagnum Atticum fèu Euboicum,cotinebat minas odoginta,6VualebatTaIêtum magnum auri Rhenen. decem milianoningentos fèxaginta quinq?,uel circa.Talentum uero magnumfèu Euboîcum argenti,ualebatRhenenfîum mille uelcirciter. Talentum Atticum minus,habebat minas fexaginta,6V ualebat talentum auri,Rhenenfès quafî odo milia,tre*centosquadraginta quatuor, Talentum uero Atticum mi*nus argenti,ualebat Rhenen, feptingentos quinquaginta*Talentum Babylonicum habebat minas feptuaginta.Talentum Aegfnetum.continebat minas centum,

Cxtemm ut etiam de xre dicamus , fciendutn ubi legi-mus , Milia a;ris grauis,ibi milia afsiû intelligere debemus.Et licet denarius urgente Hannibale pro fèdecim afsibus jvmutatus fît.fn militari tamen ftipendio,fèmperdenarius prodecem afsibus datus eft.Valuit itacp Nurenbergen.denariostrès ÔVpaulo plus. Centum igitur allés decem fàciebant de¬narios. Mille uero afTes,fèu mille aeris.centum ualebant de*narios,hoc eft,minam unam,fîcq? ualebant aureos Rhenen*les duodecim cum dimidio,

Quadrantes quatuor,uaïebant aflèm unum.Seftans quadranteminorerat, Vf

PER BILIBAL. PIR.CK, i?

ualent Rhenenfîum tria milîa,centum uiginti quinq?.Déci¬des feftertium ,decies centena milia feftertium fîgnifîcat,ÔVha;c fumma centies maior eft decem fèfterttjs, nam idem eftdecies feftertium quod mille feftertia,ualetq? Rhenenfès fe*mel 6V triginta miIia,ducentos quinquaginta. Centies feftertium , defîgnat centies centena milia feftertium numorum,ÔV ualet Rhenenfès trecentum,6Vduodecim milia quingen-tos.Milies feftertium ualet femelôV trigefîes centum,ÔV ui¬ginti quincg milia ,

Ex Talentis autem licet multa extiterint,duo tamê praecipue in ufii fuere,talentum magnum Atticum, quod ÔV Eu-boicum didum eft,6V talentum Atticum minus Talentummagnum Atticum fèu Euboicum,cotinebat minas odoginta,6VualebatTaIêtum magnum auri Rhenen. decem milianoningentos fèxaginta quinq?,uel circa.Talentum uero magnumfèu Euboîcum argenti,ualebatRhenenfîum mille uelcirciter. Talentum Atticum minus,habebat minas fexaginta,6V ualebat talentum auri,Rhenenfès quafî odo milia,tre*centosquadraginta quatuor, Talentum uero Atticum mi*nus argenti,ualebat Rhenen, feptingentos quinquaginta*Talentum Babylonicum habebat minas feptuaginta.Talentum Aegfnetum.continebat minas centum,

Cxtemm ut etiam de xre dicamus , fciendutn ubi legi-mus , Milia a;ris grauis,ibi milia afsiû intelligere debemus.Et licet denarius urgente Hannibale pro fèdecim afsibus jvmutatus fît.fn militari tamen ftipendio,fèmperdenarius prodecem afsibus datus eft.Valuit itacp Nurenbergen.denariostrès ÔVpaulo plus. Centum igitur allés decem fàciebant de¬narios. Mille uero afTes,fèu mille aeris.centum ualebant de*narios,hoc eft,minam unam,fîcq? ualebant aureos Rhenen*les duodecim cum dimidio,

Quadrantes quatuor,uaïebant aflèm unum.Seftans quadranteminorerat, Vf

VET. NVMORVM AESTïMATIOVt igitur rurfus,6V quafî à lare inchoemus , denarius feu

drachmâ argenti ualuit denarios Nurenbergenfîum circitertriginta très,

Denarij céntum,hoc eft,mina una feu pondo ualet aureos Rhenen.duodecim cum dimidio. Uï,

Mille denartj,hoc eft,decem pondo,ualentRhenenfîumcentum uiginti quincgferê, izy,

. Seftertij quatuor,uel numi, qui aerei erant,ualebantdenariumargenteumunum. Seftertius ualebat denarios Nurenbergenflum quafî odo, Sefterttj centum ualent aureum unuRomanum,fed qui iufti eflèt poderis.Rhenenfîum uero trèscum denarrjs triginta tribus, }.8> 33. Mille Sefterttj ualentRhenenfîum triginta unum cum quarta quafî ,314,,. Seftertium in neutro genere.ualet Rhenen. triginta unuum quarta ferè. 3 1 *.

Seftertia decem ualent Rhenen.trecentos duodecim cûdimidio. 3 1 * £«

<. Seftertia centum ualent Rhenen, milia tria centum ui¬ginti quinq?. 3 1 *jv

Seftertia mille ,Rhenenfîum triginta quatuor milia ,trecentum fèptuaginta quinq?, 34375*.

Decies Seftertium , id eft mille Seftertia Rhenen, miliaunum 6V triginta ducentum quinquaginta. 3 1 zj-o.

Centies Seftertium Rhenen.trecêtos ÔV duodecim miliaquingenti. 3125-00.

, Milies Seftertirj Rhenen,fèmel ÔV trigefîes centena,nec*non uiginti quinqj milia quingenti, 3115-000.

Libra auri Hungarici,quod idem eft cum Romano au*ro,ualet Rhenen.centum triginti très cum dimidio. 1334.

At mina feu pondo Rhenen.centum triginta nouem,denarios fedecim, quia continet quatuor drachmas plus quâmlibra, 139,% 16.,

Talen*

VET. NVMORVM AESTïMATIOVt igitur rurfus,6V quafî à lare inchoemus , denarius feu

drachmâ argenti ualuit denarios Nurenbergenfîum circitertriginta très,

Denarij céntum,hoc eft,mina una feu pondo ualet aureos Rhenen.duodecim cum dimidio. Uï,

Mille denartj,hoc eft,decem pondo,ualentRhenenfîumcentum uiginti quincgferê, izy,

. Seftertij quatuor,uel numi, qui aerei erant,ualebantdenariumargenteumunum. Seftertius ualebat denarios Nurenbergenflum quafî odo, Sefterttj centum ualent aureum unuRomanum,fed qui iufti eflèt poderis.Rhenenfîum uero trèscum denarrjs triginta tribus, }.8> 33. Mille Sefterttj ualentRhenenfîum triginta unum cum quarta quafî ,314,,. Seftertium in neutro genere.ualet Rhenen. triginta unuum quarta ferè. 3 1 *.

Seftertia decem ualent Rhenen.trecentos duodecim cûdimidio. 3 1 * £«

<. Seftertia centum ualent Rhenen, milia tria centum ui¬ginti quinq?. 3 1 *jv

Seftertia mille ,Rhenenfîum triginta quatuor milia ,trecentum fèptuaginta quinq?, 34375*.

Decies Seftertium , id eft mille Seftertia Rhenen, miliaunum 6V triginta ducentum quinquaginta. 3 1 zj-o.

Centies Seftertium Rhenen.trecêtos ÔV duodecim miliaquingenti. 3125-00.

, Milies Seftertirj Rhenen,fèmel ÔV trigefîes centena,nec*non uiginti quinqj milia quingenti, 3115-000.

Libra auri Hungarici,quod idem eft cum Romano au*ro,ualet Rhenen.centum triginti très cum dimidio. 1334.

At mina feu pondo Rhenen.centum triginta nouem,denarios fedecim, quia continet quatuor drachmas plus quâmlibra, 139,% 16.,

Talen*

PER BILIBAL, PIRCK. 30

Talentun magnum auri quod ÔV Euboicum ualet Rhe-nen.decem milia noningentos fèxaginta quinqj , 1 096$.

Talentum minus auri ualet Rhenen .odo milia trecentûquadraginta quatuor.8 3 44.

Pondo argenti fèumina ualet Rhenen, duodecim cumdimidio. 1 * è.

Talentum magnû argenti ualet Rhenenfès mille, 10 00,Talentum minus argenti ualet Rhnêfîum fèptingentos

quinquaginta, 75-0»

Talenta quinq? argenti minoraR,henen fîum tria miliafèptingentos quinquaginta, 375-0.

Talenta decem Rhenen.fèprem milia quingentos.75-ooTalenta centum Rhenenfîum fèptuaginta quinque rnim

lia,7rooo.Talenta mille Rhenen.fèptfngenta quinquaginta milia.

7/0000,

Siclus tefte Hieronymo 6V Iofepho,quatuor drachmas argenti uaIebat,Grarcis eft Stater,

Finis huiuslibri.

Imprefïùm Norfmberga; apud Iohan.Petreium,Anno m.d.XLii.

PER BILIBAL, PIRCK. 30

Talentun magnum auri quod ÔV Euboicum ualet Rhe-nen.decem milia noningentos fèxaginta quinqj , 1 096$.

Talentum minus auri ualet Rhenen .odo milia trecentûquadraginta quatuor.8 3 44.

Pondo argenti fèumina ualet Rhenen, duodecim cumdimidio. 1 * è.

Talentum magnû argenti ualet Rhenenfès mille, 10 00,Talentum minus argenti ualet Rhnêfîum fèptingentos

quinquaginta, 75-0»

Talenta quinq? argenti minoraR,henen fîum tria miliafèptingentos quinquaginta, 375-0.

Talenta decem Rhenen.fèprem milia quingentos.75-ooTalenta centum Rhenenfîum fèptuaginta quinque rnim

lia,7rooo.Talenta mille Rhenen.fèptfngenta quinquaginta milia.

7/0000,

Siclus tefte Hieronymo 6V Iofepho,quatuor drachmas argenti uaIebat,Grarcis eft Stater,

Finis huiuslibri.

Imprefïùm Norfmberga; apud Iohan.Petreium,Anno m.d.XLii.

~w~w

EjEj

ï

f **f¥

su

ï

f **f¥

su

wr^ -~w

l 1

%J$fr

wr^ -~w

l 1

%J$fr