michael monachus -- inquisitoris sententia contra combustos in massilia
DESCRIPTION
InquisiciónTRANSCRIPT
-
OlivianaMouvements et dissidences spirituels XIIIe-XIVe sicles
2 | 2006Baluze et les Spirituels
Michael Monachus. Inquisitoris sententia contra combustos in MassiliaPrsentation
SYLVAIN PIRON
Indexation
Manuscrits : Paris BNF lat. 4350, Vaticano BAV Borgh. 358
Texte intgral
La sentence prononce par linquisiteur de Provence, Michel Lemoine, le 7 mai 1318 dans le cimetire des Accoules Marseille signe lun des pisodes les plus tragiques de lhistoire franciscaine mdivale. Jusqu cette date, les tensions au sein de lordre ne staient encore soldes que par des mesures disciplinaires. Jamais un frre mineur ne stait ainsi trouv en position de condamner comme hrtiques quatre de ses confrres et de les remettre au bras sculier. Dans le conflit qui divisait depuis des dcennies les franciscains de Languedoc, un palier avait t franchi dans les annes 1315-1316.
1
la faveur de linterrgne pontifical et de la vacance la tte de lordre, le compromis tabli par Clment V et le ministre gnral Alexandre dAlessandria lissue du concile de Vienne (1312) avait rapidement vol en clat. Les frres rassembls dans les couvents de Narbonne et Bziers continuaient se prvaloir de ce compromis pour y suivre une observance du vu de pauvret plus stricte que la communaut de lordre. Les meneurs de la fraction rivale, pourtant dmis de leurs fonctions par le mme Clment V, avaient repris pied et tentaient dobtenir le retour lobissance de ceux que lon appelait dsormais les Spirituels 1.
2
Llection de Michel de Csne la tte de lordre, puis celle de Jean XXII firent dfinitivement basculer lquilibre des forces. Convoqus devant le pape
3
Pgina 1 de 4Michael Monachus. Inquisitoris sententia contra combustos in Massilia
27/11/2014http://oliviana.revues.org/33
-
en avril 1317, les frres de Narbonne et Bziers furent somms dobir leur ministre gnral par une bulle papale, Quorundam exigit. Aprs avoir t
interrogs, en octobre, par Michel de Csne, une quarantaine de frres refusait encore de cder2. Linquisiteur entre les mains de qui ils furent alors remis tait
tout sauf neutre : Michel Lemoine avait prcisment t au nombre des dignitaires dmis par Clment V cinq ans plus tt3.
La mort sur le bcher des quatre de Marseille a constitu le point de non-retour de la dissidence des Spirituels. Cest en fonction de cet vnement cataclysmique , comme le dit Louisa Burnham4, que les bguins de
Languedoc eurent choisir leur camp. La vnration des quatre dfunts comme martyrs injustement condamns constitua lun des principaux indices dhrsie lors des poursuites inquisitoriales ultrieures. Mais en de de lvnement, le contenu doctrinal de cette premire sentence mrite galement de retenir lattention.
4
Lobissance rclame par le pape et le ministre gnral ne portait en apparence que sur certaines pratiques, juges dune rigueur excessive et surtout ressenties comme menaantes pour lunit de lordre. Il tait demand aux dissidents de quitter les habits courts et difformes quils avaient revtus pour endosser les tuniques portes par la communaut des frres et daccepter la possession de greniers et de celliers pour conserver le grain et le vin. Le point nodal du conflit ne tient pourtant pas un quelconque ftichisme de la pauvret radicale, mais la question de principe qui fonde ce refus dobir. Les Spirituels lont notamment nonce dans des libelles et appels qui ne sont connus qu travers la rponse que leur donne la sentence de Michel Lemoine. Ils dclaraient ne pouvoir obir au pape, ni aucun mortel, en un sens quils jugeraient contraire leur vu de vivre selon lvangile. Jean XXII navait tout simplement pas eu le pouvoir ou lautorit de faire une constitution telle que Quorundam exigit, qui contredisait les conseils vangliques5.
5
En quelques formules cinglantes [ 8], la rponse de linquisiteur tranche un dbat prsent depuis les origines de lordre, que la rsistance des Spirituels avait port son paroxysme. La rgle franciscaine nest pas identique lvangile ; elle est une forme de vie louable, approuve et confirme par les souverains pontifes et soumise en tous points leurs interprtations et modifications6. Contrairement ce que prtendent les Spirituels, la source ultime de lgitimit au sein de lglise ne peut rsider dans la conscience que des individus ont dun engagement personnel pris envers le Christ ; elle est toute entire entre les mains du vicaire du Christ. Cette ligne de partage permettait, en 1318, de qualifier dhrtiques des rebelles lautorit pontificale. Elle offrait en mme temps, par avance, la cl des crises qui opposrent Jean XXII aux dirigeants franciscains partir de 1322. Le pape semble avoir agi par la suite comme sil avait voulu mettre en uvre les prrogatives que lui reconnat linquisiteur de Provence. Face lui, ce sont dsormais les dirigeants de lordre qui tentrent de sopposer sa capacit souveraine dinterprter et modifier la rgle franciscaine. La sentence prononce par Michel Lemoine nest pas strictement parler un trait savant. Elle mrite pourtant dtre considre comme une contribution importante aux dbats ecclsiologiques, si vifs en ces annes.
6
Pour faciliter la lecture du document, on peut exposer rapidement sa structure. Les premiers paragraphes [ 1-3] rappellent les dpositions et dclarations de Joan Barrau, Dodat Miquel, Guilhem Santon et Pons Rocha faites devant Michel de Csne et la commission donne par ce dernier linquisiteur [ 4]. On peut stonner que la lettre de Jean XXII, date de
7
Pgina 2 de 4Michael Monachus. Inquisitoris sententia contra combustos in Massilia
27/11/2014http://oliviana.revues.org/33
-
Document annexe
Lire l'dition du texte. (Lien externe)
Notes
1 Eux-mmes, cette date, sen dfendent encore : Falsum est etiam quod se faciant spirituales ab hominibus nuncupari. Non enim volunt aliud nomen quam quod beatissimus pater Franciscus eis imposuit, scilicet fratrum minorum , Fratrum spitualium Narbonensium et Biterrensium responsiones tres ad processus contra eos pro parte Communitatits fratrum minorum factos, Franz Ehrle ed., ALKG 4, p. 52.
novembre, ne soit pas mme mentionne. Sont ensuite rappels les interrogatoires des quatre frres et leur nouvel appel [ 5-6]. La liste des erreurs que Michel Lemoine dit alors leur avoir numre correspond probablement aux articles mmes de linterrogatoire [ 6]. Aprs avoir justifi leur caractre hrtique [ 7-8], linquisiteur voque ses efforts pour obtenir labjuration des inculps, les conseils quil a pris auprs des auditeurs de la rote et des thologiens prsents Avignon [ 9], lintervention de lvque de Marseille puis la lecture en consistoire de la confession des inculps, que Jean XXII aurait alors lui-mme qualifies dhrtiques [ 10]. Mais puisque ces fils de Blial restent inflexibles [ 11-12], assist de lvque de Marseille, frre Michel dclare Joan, Dodat, Guilhem et Pons hrtiques [ 13]. On notera lallusion saint Louis dAnjou, canonis Marseille un an plus tt, le 7 avril 1317. Michel Lemoine poursuit en voquant la doctrine de frater Petrus Iohannis Olivi, do proviennent ces hrsies [ 14]. Bien que ses erreurs soient connues depuis longtemps, puisque le pape a nomm une commission pour examiner ses crits, dans lattente des conclusions de celle-ci [ 15], linquisiteur interdit, sous peine dexcommunication, de tmoigner une rvrence Olivi comme un saint ou un homme catholique [ 16].
Les paragraphes suivants concernent le cas de Bernard Aspa, qui avait partag lobstination de ses coaccuss, avant de se repentir, mais en refusant pourtant dabjurer selon la forme canonique [ 17]. Il est condamn lemprisonnement perptuel [ 18]. La sentence fut alors lue en prsence de nombreux tmoins, parmi lesquels on remarque lvque de Comminges et lancien inquisiteur de Provence, Jean de Verunis [ 19]. Lvque de Marseille procda la dgradation publique des quatre condamns, avant de les remettre au bras sculier, en la personne du vicaire de la ville de Marseille [ 20-21]. Acte fut dress par Johannes de Campis (Jean Descamps), lecteur du couvent de Marseille, puis contresign par le notaire Guilhem Amiel et frre Roger dArs7.
8
Cette sentence a t initialement publie par tienne Baluze, dans le premier volume de ses Miscellanea. Ldition propose ici est fonde sur le seul manuscrit connu (cod. Paris, BNF lat. 4350, fol. 48-53r), employ par Baluze8.
Les modifications sont minimes : un mot oubli, quelques corrections qui ne sont pas forcment ncessaires. Le titre correspond la rubrique qui prcde le texte dans le manuscrit parisien. Il est probablement d au procureur de lordre franciscain, Raymond de Fronsac, qui est lorigine de la collection de textes rassembls dans ce codex.
9
Pgina 3 de 4Michael Monachus. Inquisitoris sententia contra combustos in Massilia
27/11/2014http://oliviana.revues.org/33
-
2 Une partie de leurs interrogatoires figure dans le cod. Paris, BnF lat. 4350, fol. 44v-47v, do ils ont t dits par Raoul Manselli, Spirituali e beghini in Provenza, Roma, 1959, p. 291-296.3 Le fait est expressment soulign dans la dfense des frres de Narbonne : Preterea, unus de depositis, scilicet frater Michael Monachi, erat tunc diffinitor capituli generali Barchinone celebrandi per provinciam electus, et tamen propter depositionem illam privatus est illo officio , idem, Biblioteca Apostolica Vaticana, Borgh. 85, fol. 102r.4 Louisa A. Burnham, So great a light, so great a fire. The heresy and resistance of the Beguins of Languedoc (1314-1330), Ph.D., Evanston (IL), 2000 (texte remani paratre).5 On peut sassurer que Michel Lemoine a reproduit les termes mmes de la justification des inculps, du fait de la parent troite entre ces thses et celles dfendues par Olivi dans la quatorzime question De perfectione evangelica, Marco Bartoli ed. in Petrus Iohannis Olivi, Quaestiones de romano pontifice, Grottaferrata, Coll. S. Bonaventurae, 2002, p. 121-170. Je compte revenir plus prcisment sur ce rapprochement.6 La formule est si forte que Bernard Gui la reproduit par deux fois, Practica inquisitionis heretice pravitatis, ed. C. Douais, Paris, Picard, 1886, p. 143 et 146.7 Rogerius de Arecio, notaire avant dentrer chez les frres mineurs, prsent en 1316 au couvent de Toulouse, est probablement originaire, non pas dArezzo, mais dArs (F-33740), sur le bassin dArcachon.8 Pour la description du manuscrit, voir ici mme, Un cahier de travail de linquisiteur Jean de Beaune , Oliviana, 2, 2006.
Pour citer cet article
Rfrence lectronique
Sylvain Piron, Michael Monachus. Inquisitoris sententia contra combustos in Massilia , Oliviana [En ligne], 2 | 2006, mis en ligne le 24 mars 2006, consult le 27 novembre 2014. URL : http://oliviana.revues.org/33
Auteur
Sylvain Piron
cole des hautes tudes en sciences sociales, Paris.Groupe d'anthropologie scolastique
Articles du mme auteur
Les premires leons dOlivi sur les restitutions [Texte intgral]
Une critique des moeurs florentinesParu dans Oliviana, 4 | 2012
Bibliographie des travaux rcents sur Olivi, 2004-2012 [Texte intgral]
Paru dans Oliviana, 4 | 2012
Lhermneutique vanglique olivienne [Texte intgral]
Le silence du Christ et la ncessit des rcits discordantsParu dans Oliviana, 4 | 2012
Notes bibliographiques (2002-2004) [Texte intgral]
Paru dans Oliviana, 1 | 2003
Note sur le commentaire sur la Gense publi dans les uvres de Thomas
dAquin [Texte intgral]
Paru dans Oliviana, 1 | 2003
Le Sexdequiloquium de Jean de Roquetaillade [Texte intgral]
Paru dans Oliviana, 3 | 2009
Tous les textes...
Droits dauteur
Oliviana
Pgina 4 de 4Michael Monachus. Inquisitoris sententia contra combustos in Massilia
27/11/2014http://oliviana.revues.org/33
-
OlivianaMouvements et dissidences spirituels XIIIe-XIVe sicles
2 | 2006Baluze et les Spirituels
Inquisitoris sententia contra combustos in Massilia
MICHAEL MONACHUS
Texte intgral
In nomine domini nostri Ihesu Christi amen.
Noverint universi praesentes pariter [et futuri] quod cum nobis Michaeli
Monacho ordinis fratrum minorum inquisitori heretice pravitatis in Areletensi,
Aquensi, Ebredunensi et Viennensi provinciis auctoritate apostolica constituto,
ex parte et de mandato reverendi patris fratris Michaelis dicti ordinis generalis
minister per ipsius ministri nuncios ad hoc specialiter destinatos presentati
fuissent Iohannes Barrani de partibus Tholosanis, Deodatus Michaelis,
Guillelmus Santonis1 presbyteri et Poncius Rocha dyaconus de partibus
Narbonensibus, et quidam alii prefati ordinis solo nomine professores qui in
iudicio constituti coram prefato generali ministro pertinaciter asseruerunt
quod sanctissimus pater et dominus, dominus Iohannes divina providentia
papa XXII non habuit nec habet auctoritatem nec potestatem faciendi quasdam
declarationes, commissiones et precepta contenta in quadam constitutione sive
decretali per ipsum romanum pontificem de consilio sacri collegii dominorum
cardinalium diligenti et matura deliberatione prehabitis edita ad dei laudem,
beati Francisci preconium, eiusque prefati ordinis pacem, consolationemque
fidelium, que incipit Quorundam.
1
Et quod ipsi domino pape non tenebantur obedire, maxime in eo quod ipse
in ipsa constitutione virtute obedientie et sub exommunicationis pena
mandavit quod prenominati Iohannes, Deodatus, Guillelmus et Poncius,
eorumque complices quosdam habitos curtos et strictos a communitate
memorati ordinis discrepantes, quos assumpserant, deponerent, et aliis
secundum ipsius generalis ministri arbitrium sive iudicium induerentur,
ipsique generali ministro in habitu et forma sive figura habitus et questu bladi
et vini pro vite necessariis fratrum, etiamsi reponenda essent in granariis et
cellariis conservanda, et in omnibus aliis et per omnia secundum beati
2
Pgina 1 de 8Inquisitoris sententia contra combustos in Massilia
27/11/2014http://oliviana.revues.org/36
-
Francisci regulam et declarationes editas super eam et constitutionem sive
ordinationem ipsius domini pape Iohannis humiliter obedirent.
Et pertinaciter asseruerunt illam [fol. 48v] blasfemiam in sanctam sedem
romanam, videlicet quod ea que in constitutione sive decretali de habitu et
questu et similibus mandabantur, erant contra consilium Christi evangelicum
et eorum votum de altissima et evangelica paupertate quam Christus servavit et
apostolis ac professoribus evangelicis imposuit ad servandum, et quod nulli
mortalium cum secura consciencia in hiis poterant obedire, prout in
instrumento publico confessionis predictorum Iohannis, Deodati, Guillelmi et
Poncii nobis per eundem Generalem Ministrum transmisso colligitur evidenter.
3
Et idem generalis minister nos2, prefatum inquisitorem, cum instancia
requisivisset3, nobisque mandasset, ut tam ex officio nobis iniuncto quam
etiam ex auctoritate eius in quantum ad ipsum spectare reperiretur, super hiis
que in ipso instrumento confessionis predicte et alias de fide catholica et
omnibus quomodolibet pertinentibus ad predicta, prenominatos studeremus
examinare eosque punire et condempnare prout iusticia suaderet, super quibus
et dependentibus et connexis et ea quomodolibet contingentibus commisit
nobis totaliter vices suas, prout in eius patentibus litteris continentur.
4
Nos illius inherentes vestigiis qui convincit ex ore proprio servum,
prenominatos Iohannem, Deodatum, Guillelmum et Poncium in iudicio coram
nobis interrogavimus sigillatim utrum persisterent et perseverarent in
responsione et confessione predicta quam coram prefato generali ministro
fecerunt. Qui sigillatim specialia responderunt quod in ea persistebant et quod
nichil de contentis in ea revocare volebant. Et ad specialia descendentes
interrogati singulariter responderunt quod precepta eis facta quod habitum
curtum et strictum, quem assumpserant, dimittant et alium communitatis
fratrum accipiant, non tenent seu obligant, quia sunt contra Christi evangelium
et quod illud quod prefatus dominus papa in dicta constitutione declaravit et
diffinivit de granariis et cellariis est contra consilium evangelicum et quod non
cre/dunt [fol. 49r] ipsum in hiis habere potestatem vel auctoritatem, et quod
ipsi4 domino pape in hiis nullatenus obedirent, nec possent cum sana
consciencia alicui mortalium obedire.
5
Et insuper coram nobis constituti, protestati sunt verbo et in scriptis quod
stant et stare intendunt usque in diem iudicii in protestationibus,
appellationibus et adhesionibus per eos interpositis sive factis vel approbatis a
quibusdam mandatis ex parte prefati domini pape factis per fratrem
Stephanum Alberti, ministrum fratrum minorum provincie Provincie, quamvis
ostensum fuerit eis per nos et sepius et frequenter in ipsis protestationibus et
appellationibus contineri infrascriptos errores et fidei evangelii, auctoritati
ecclesie et prefati romani pontificis repugnantes. Videlicet quod illud quod est
contra regule fratrum minorum observanciam et intelligenciam est per
consequens contra evangelium et fidem, alias non esset penitus [idem] quod
regula evangelica. Et quod nullus mortalis potest eos cogere ad deponendum
ipsos habitus curtos et strictos et alios communitatis assumendum. Et quod
ipsos habitus curtos et strictos impugnare est verbo et facto Christi evangelium
et eius regulam impugnare. Et quod precepta eis facta quod ipsos habitus
dimittant et alios assumant, ut dictum est, non tenent nec obligant, quia sunt
contra evangelium. Et ex hiis sequeretur et sequi posset destructio vite Christi.
Et quod illi qui procedunt contra ipsos ut dimittant ipsos habitus sunt in errore
contra veritatem evangelice regule, et per consequens evangelii et fidei. Et quod
ipsos propter hoc condempnare est Christum de Synagoga eicere, ut ex tunc
6
Pgina 2 de 8Inquisitoris sententia contra combustos in Massilia
27/11/2014http://oliviana.revues.org/36
-
nemo sit ausus confiteri puram observanciam regule in ista congregatione, ne
de synagoga eiciatur, idest, ne ex hoc graviter puniatur.
Qui quidem errores graviter impingunt in gloriosum ecclesie primatum
cunctis nationibus percolendum, immo in ipsum Christi evangelium, in quo
beato Petro et per eum successoribus dictum est : Quodcumque ligaveris super
terram, erit ligatum et in celis, et quodcumque solueris super terram, erit
solutum et in celis5. Et teste canone [fol. 49v] qui quodcumque dixit nihil
excepit et in evangelicam doctrinam docentem quod Christus habuerit6
loculos7, et in fidei nostre sinceritatem tenentem et predicantem quod
conservare in futurum pro necessitatibus sanctorum non obviat evangelio sed
consonat, et tenentem et docentem quod nulla regula religiosorum equanda est
evangelio, cum evangelium Christi sancta universalis atque romana ecclesia
propter eminentissimam eius auctoritatem nec mutat nec corrigat nec
confirmet, sed veneranter suscipiat et suavissimo illius iugo prompte
obedientie colla submittat.
7
Regule vero predicte et quorumcunque religiosorum omnis tenor et vigor sic
a romane sedis potestate manat ut nulla sit eius auctoritas que ab indulgencia
seu confirmacione sedis apostolice non decurrat. Non faceret igitur romanus
pontifex contra evangelium et fidem Christi, etiamsi statueret contra, mutaret
vel8 tolleret ipsam regulam. Nec est ipsa regula idem quod evangelium, sed est
quedam vite laudabilis forma a romanis pontificibus approbata et confirmata,
ipsorum declarationi, mutationi et omnimode dispositioni simpliciter et
absolute subiecta.
8
Dictis vero erroribus palam et publice pluries per prefatos Johannem,
Deodatum, Guillelmum et Poncium confessatis et propositis in iudicio coram
nobis, ipsos multociens et multociens per nos et multos alios salubriter et pie
monuimus quod hos errores pestiferos revocarent et abiurarent et redirent ad
fidei catholice veritatem quam romana tenet et docet ecclesia et ad prefati
sanctissimi patris domini pape et sedis apostolice obedienciam et mandata.
Quod, ut melius esset, habuimus solempnia consilia multorum episcoporum et
prelatorum et aliorum plurium magistrorum et baccalariorum in sacra pagina
professorum, necnon fere omnium auditorum sacri palatii aliorumque magne
auctoritatis virorum, que predictis omnibus estimatis ostendi et legi fecimus
sigillis ipsorum prelatorum, magistrorum [fol. 50r] et consulentium
pendentibus et eorum subscriptionibus roborata9. Qui omnes iudicaverunt
articulos quos predicti asserunt hereticos, et pertinaces eorum assertores fore
sicut hereticos iudicandos.
9
Preter hec, reverendus pater dominus Raymundus Massiliensis episcopus
per nos reverenter et humiliter requisitis prefatis obstinatis ostendit quod ea
que asserebant erant heretica et contra evangelium, et eos caritative monuit
quod omnes errores revocarent. Sed, quod maius est, procuravimus quod per
aliquos dominos cardinales fuit predictis pestiferis legitime facta fides quod
prefatus sanctissimus et dominus dominus Iohannes papa in consistorio
dominorum cardinalium, lecto coram eo predicto publico instrumento in quo
continebantur confessiones per eos facte coram prefato generali ministro,
oraculo vive vocis dixit ipsas eorum confessiones esse hereticas et eos sicut
hereticos, et fautores eorum sicut fautores hereticorum censendos fore et etiam
fore iudicandos. Qui etiam domini cardinales ipsos pestiferos, quantum
potuerunt, monere et inducere sunt conati quod a predictis eorum heresibus
resilirent.
10
Ipsi vero filii Belial, Pharaonis imitati duriciam et obturantes ad hec omnia
more aspidis aures suas nec blandis monitionibus allici potuerunt, nec
11
Pgina 3 de 8Inquisitoris sententia contra combustos in Massilia
27/11/2014http://oliviana.revues.org/36
-
testimoniis scripturarum divini et canonici iure credere, nec prelatorum,
professorum, aliorum magistrorum sacre pagine et auditorum sacri palacii et
aliorum iurisperitorum consiliis credere voluerunt, nec etiam frangi iustis
terroribus potuerunt sed elegerunt in suis erroribus inflexibiliter permanere.
Quocirca cognita eorum dampnabili pertinacia ipsis terminum peremptorium
assignavimus presente diem ante tertiam ad diffinitivam sententiam
audiendum.
Nos igitur frater Michael inquisitor auctoritate apostolica constitutus ut
supra, cui etiam prefatus dominus Raymundus Massiliensis episcopus super
hiis ad cautelam commisit totaliter vices suas iuxta formam constitutionis
[fol. 50v] edite in concilio Viennensi, non valentes nec volentes huiusmodi
hominum pestilentium inobediencias, contumacias, rebelliones et apertos
errores fidei catholice et potestati et auctoritati pape et ecclesie apertissime
repugnantes dimittere impunitos, et attendentes quod predicti filii tenebrarum
tociens oblatam sibi dei et ecclesie misericordiam contempserunt, immo sic a
se repellere eligunt, quod nec periculum timere corporum sed affectare se
dicant, nec futurum Dei iudicium vereantur, ut in eis impleri videatur scriptura
divina dicens : Qui caritatem veritatis non receperunt, ut salvi fierent, mittet
illis deus operationem erroris ut credant mendacio et iudicentur omnis qui
non crediderunt veritati sed iniquitati nequiter consenserunt, cum sciamus et
videamus quod per impunitatis audaciam fiant qui nequam fuerant, cotidie
nequiores.
12
Visis et diligenter inspectis erroribus, culpis et demeritis predictorum,
habitoque cum multa muritate consilio super dictis eorum erroribus plurium
prelatorum et in sacra theologia professorum et utriusque iuris peritorum,
assistentibus quoque nobis ad hec prefato reverendo in Christo patre domino
Raymundo Massiliensis episcopo, et pluribus aliis prelatis et religiosis ac
personis litteratis inferius annotatis, supradictos Johannem Barrani,
Deodatum Michaelis, Guillelmum Santonis et Poncius Rocha quia non tantum
pape et sedi apostolice obedire contempnunt sed etiam auctoritati et potestati a
Christo ei tradite et evangelice veritati pertinaciter et obstinate repugnant ;
quia perfectione evangelicorum consiliorum Christi in quadam monstruosi
deformitate vestis et in nichil in futurum reservando a viris evangelice
perfectionis vitam ducentibus esse confingunt, ac per hoc sanctos et
beatissimos patres religionum et inter ceteros sanctum Ludovicum quem
constat fuisse prefate regule professorem, a vita perfectionis evangelice faciunt
alienos ; quia scripturam evangelicam perverse intelligendo et exponendo ad
erroris sui sensum trahunt ; quia post salubres exhortatio/nes [fol. 51r] et
inductiones ratione plenas in profundum omnium malorum descendentes in
suorum errorum perversitate pertinacissime et obstinate persistunt, pro
tribunali sedentes, Christi nomine invocato et sanctis eius evangeliis positis
coram nobis, per hanc nostram diffinitivam sentenciam, quam ferimus in hiis
scriptis, pronunciamus hereticos, et pestilentissimorum assertores dogmatum
iudicamus, et eos tanquam hereticos ab omnibus ecclesiasticis ordinibus
degradandos, et ipsis degradatis ex nunc prout ex tunc eos iudicio relinquimus
seculari, et predicta auctoritate apostolica monemus semel, secundo, tercio et
peremptorie univeros et singulos utriusque sexus cuiuscunque religionis vel
ordinis aut cuiuscunque, dignitatis vel gradus existant, et sub pena
excommunicationis inhibemus ne aliquis prefatos errores presumat defendere
vel tenere, vel deffendentibus seu tenentibus impartiri consilium, auxilium vel
favorem. Quicunque autem secus fecerint credentes, tenentes et deffendentes
velut hereticos, et faventes tenentibus et deffendentibus velut fautores
13
Pgina 4 de 8Inquisitoris sententia contra combustos in Massilia
27/11/2014http://oliviana.revues.org/36
-
pravitatis heretice excommunicationis vinculo, in hiis scriptis auctoritate
apostolica qua fungimur, innodamus.
Et quia constat nobis quod prefati errores, immo hereses, manifeste
processerunt sive originem habuerunt a venenato fonte doctrine immo verius
seductrine quam frater Petrus Iohannis Olivi Biterrensis diocesis super
Apocalypsim et in quibusdam eius opusculis contra honorem sancte romane
ecclesie et auctoritatem ejusdem temere scriptitavit, et doctrinam eius et libros
dicti fratris Petri tamquam continentes et dogmatizantes errores fidei catholice
et sacramentis ecclesiasticis ac statui, honori et auctoritati ecclesie romane et
presidentium eidem plurimum adversantes, fuisse per prefatum ordinem de
consilio etiam plurium magistrorum in sacra pagina reprobatos et
condempnatos ac etiam igni adiudicatos.
14
Et attendentes nichilominus quod prefatus sanctissimus pater et dominus,
dominus [fol. 51v] Iohannes papa certis ex dominis cardinalibus et quibusdam
in sacra pagina magistris examinationem predictorum librorum commisit, et
quod absonum nimis esse videtur quod ipsi Petro Iohannis qui de erroribus
adversantibus fidei catholice, honori et auctoritati summi pontificis vicarii
Ihesu Christi et sanctissime sedis eius, diu est graviter et a personis maturis et
peritis notatus, maxime a prelatis, magistris, ministris10 et communitate
fratrum dicti ordinis, qui prefati Petri Iohannis et doctrine eius lubricos colles
et tortuosas semitas exploratius cognoverunt sicut sancto seu viro approbato
et catholico reverencia exhibeatur, et quod huiusmodi reverencie exhibicio in
derogationem reverencie fidei catholice et sententie super dicta doctrina et
libris dicti Petri Iohannis per ipsum dominum papam ferende verti posset,
maxime si contingeret ipsos processus et sententias factos et prolatos per
dictum ordinem contra sepedictos doctrinam et libros per sedem apostolicam
confirmari, vel doctrinam ipsius Petri Iohannis sententiam excipere graviorem.
15
Ideo auctoritate predicta, qua fungimur, precipimus pro primo, secundo,
tercio termino peremptorio, monentes omnes et singulos, cuiuscunque sexus,
condicionis, status aut dignitate existant, quod pendente dicto negotio coram
prefato domino papa et eius sacro collegio, nullus presumat prenominato Petro
Iohannis tamquam sancto aut viro catholico et approbato reverentiam
exhibere. Si quis autem secus presumpserat attemptare in hiis scriptis eum
excommunicationis vinculo auctoritate qua fungimur innodamus.
16
Insuper, cum etiam nobis constet Bernardum Aspa dicti ordinis solo nomine
professorem asseruisse quod prefatus sanctissimus pater et dominus dominus
Johannes pape .XXII. nec habuit potestatem nec auctoritatem statuendi qui in
sepedicta constitutione de granariis et cellariis sunt statuta, et in hoc nulli
obediendum esse credebat, cum ea assereret Christi consiliis obviare, et licet
per nos detentus de huiusmodi assertione se dixerit penitere et quod non
credebat prefato domino pape obediendum in hiis que in predicta constitutione
sunt statuta, quia tamen [fol. 52r] requisitus pluries quod errorem huiusmodi
secundum morem solitum et debitum abiuraret, hoc facere pertinaciter et
contumaciter recusavit, quamvis eidem iurisperitorum consilia ostenderimus
quod abiurationem facere huiusmodi tenebatur.
17
Idcirco in hiis scriptis diffinitive pronunciamus et iudicamus ipsum
Bernardum perpetuo immurandum ac ab omnibus ordinibus degradandum, et
quod in detestatione tanti criminis duas cruces crocei coloris, unam ante in
pectore, aliam post inter scapulas in superiori veste perpetuo debeat deportare.
Quod si de dicto muro sive carcere fugeret vel portare huiusmodi cruces
recusaret, eo degradato ipsum tanquam impenitentem et hereticum curie
relinquimus seculari.
18
Pgina 5 de 8Inquisitoris sententia contra combustos in Massilia
27/11/2014http://oliviana.revues.org/36
-
Lecta, pronunciata et sententiata fuerunt predicta per prefatum fratrem
Michaelem inquisitorem secundum formam et modum superius annotatos,
presentibus et audientibus predictis Iohanne, Deodato, Guillelmo, Poncio et
Bernardo in cymiterio beate Marie de Acuis curtatis11 Massilie, anno
domini .m..ccc..xviii., indictione prima, septima die Maii, pontificatus
sanctissimi patris et domini domini Iohannis divina providentia pape .xxii.
anno secundo, in presentia et testimonio reverendorum patrum domino
Raymundi episcopo Massiliensi, Scoti episcopi Convenarum12 et religiosorum
virorum fratrum Raymundi Abbatis monasteri Silvecane, Andini monasterii de
Ybelina diocesis Massiliensis, Bertrandi prioris claustralis monasterii Sancti
Victoris, Bertrandi prioris Montis rivi13, Hugonis prioris conventus fratrum
predicatorum, Bertrandi gardiani conventus fratrum minorum, Iohannis
subprioris conventus fratrum ordinis heremitarum, Artaudi subprioris
conventus fratrum carmelitarum Massiliensis, et venerabilium dominorum
Raymundi archidiaconi Massiliensis, Bertrandi sacriste Cavallicensis et
officialis Massiliensis, Guillelmi prepositi regensis, Iacobi sacriste Massiliensis,
et fratrum Iohannis de Verunis14, Iacobi Radulphi et Iacobi de Campis,
lectorum ordinis minorum, et multorum aliorum testium ad hoc specialiter
vocatorum et rogatorum. [fol. 52v]
19
Qua sententia prolata et coram clero et populo civitatis Massiliensis
sollempniter publicata, idem frater Michael inquisitor ilico prefatum
reverendum patrem dominum Raymundum episcopum Massiliensem
humiliter requisivit ut ad degradationem predictorum hereticorum et
dampnatorum procederet secundum formam a sacris canonibus constitutam.
Qui dictus dominus episcopus Massiliensis ad hoc faciendum se promptum
optulit et paratum et ibidem et eadem die incontinenti induit se pontificalibus
ac si deberet ordines celebrare et parato ibidem altari, ac assistentibus sibi
prefatis episcopo, abbatibus, prelatis, prioribus, subprioribus et religiosis
personis, nec non nobilibus viris dominis Raymundo de Villanova, milite,
vicario civitatis Massilie15, Gaufrido Berengarii, iuris civilis professore iudice
palacii, Alberto de Rizonis16, iudice, Alberto Curaterii, iudice appellationum,
Hugone Pandulphi, iudice turrium civitatis Massiliensis, Stephano Martini
iudice terre domini episcopi Massiliensi, iurisperitis ad hec per prefatum
dominum Massiliensem episcopum convocatis, supranominatos hereticos
iudicatos fecit coram se presentari indutos et paratos ac si deberent in suis
ordinibus sollempniter ministrare, et eos prius monuit et induxit quod
deberent a suis erroribus resilire.
20
Et cum hoc facere pertinaciter recusassent, quemlibet eorum singulariter
secundum formam a canonibus traditam degradavit, spoliavit ac exuit omni
ordine, beneficio et privilegio clericali, eisque sic degradatis et exutis caput
cuiuslibet predictorum hereticorum radi fecit sic quod nullum seu clericatus
vestigium remansit penitus in eisdem. Et sepedictos Iohannem, Deodatum,
Guillelmum et Poncium hereticos degradatos et iudicio seculari relictos,
predictus vicarius et Rogerius de Sancto Martino, subvicarius, in suum forum
receperunt. Et supradicti domini episcopus Massiliensis et frater Michael
inquisitor ipsos vicarius et subvicarius rogaverunt vu citra mortis periculum
circa ipsos [fol. 53r] hereticos studerent suam sententiam moderare. De quibus
omnibus et singulis supradictis predictus inquisitor petiit cum magna instancia
sibi fieri unum vel plura publica instrumenta per Guillelmum Amelii et fratrum
Rogerium de Arecio17, notarios publicos ad hoc per predictum inquisitorem
electos.
21
22
Pgina 6 de 8Inquisitoris sententia contra combustos in Massilia
27/11/2014http://oliviana.revues.org/36
-
Document annexe
Lire la prsentation. (Lien externe)
Notes
1 Sautonis, Baluze.2 nos, om. Baluze.3 nos, om. Baluze.4 illi] nulli, ms.5 Mt 16, 19.6 habuerit] habuit, Baluze.7 Jn 12, 6.8 vel] ut, ms.9 Le document est conserv dans Paris, BNF, Doat 37, fol. 58r-62r. Il est publi dans Baluze-Mansi, Miscellanea, 2, p. 270-271, H. Denifle, E. Chtelain, Chartularium universitatis Parisiensis, Paris, 1891, t. 2, p. 215-217. Voir plus haut, Un cahier de travail de linquisiteur Jean de Beaune , Oliviana, 2, 2006.10 ministris] ministro, Baluze.11 Acuis curtatis] Aquis civitatis, Baluze.12 Scotus de Linariis, vque de Comminges, de 1317 1335.13 rivi] vivi, Baluze. Il sagit de la chartreuse de Montrieux (83 136 Mounes-les-Montrieux).14 Ancien inquisiteur de Provence, dsign avec ce titre en 1312, C. Eubel, Bullarium Franciscanum, t. 5, p. 89.15 Il occupait la mme fonction en fvrier 1318, cf. Joseph Shatzmilller, Shylock revu et corrig, Paris, Les Belles-Lettres, 2000, p. 167.16 Tizonis, Baluze.17 Il est tmoin de la lettre envoye par Bertrand de la Tour contre les Spirituels de Narbonne, ed. L. Oliger, Fr. Bertrandi de Turre processus contra spirituales Aquitaniae (1315) et Card. Iacobi de Columna litterae defensoriae spiritualium de Provincia (1316) , Archivum Franciscanum Historicum, 16, 1923, p. 349.18 interlineaturas] interlineatas, Baluze.
Pour citer cet article
Rfrence lectronique
Acta fuerunt et facta predicta supradictis die et loco et presentibus testibus et
notariis superius nominatis.
Et ego frater Iacobus de Campis testis predictis de mandato predicti
inquisitoris predicta scripsi, et predictas duas interlineaturas18, scilicet
deffendentes et muro, manu propria scripsi, in quorum omnium testimonium
sepedictus inquisitor sigillum suum officii duxit presentibus apponendum.
23
Et ego predictus Guillelmus Amelii auctoritate imperiali et comitatuum
Provincie et Forcalcherii notarius predictis omnibus rogatus interfui, ac de
ipsis publicus instrumentum de mandato dicti inquisitoris recepi et ad
confirmationem predictorum me propria manu subscripsi, meumque solitum
signum apposui.
24
Ego frater Rogerius de Arecio imperiali auctoritate notarius publicus qui
etiam dum essem in seculo dictum notariatus officium exercui publice,
predictis omnibus una cum dicto Guillelmo notario et testibus supradictis
interfui rogatus, et de mandato prefati inquisitoris ad fidem et confirmationem
omnium predictorum me subscripsi et signum solitum apposui.
25
Pgina 7 de 8Inquisitoris sententia contra combustos in Massilia
27/11/2014http://oliviana.revues.org/36
-
Michael Monachus, Inquisitoris sententia contra combustos in Massilia , Oliviana [En
ligne], 2 | 2006, mis en ligne le 24 mars 2006, consult le 27 novembre 2014. URL :
http://oliviana.revues.org/36
Auteur
Michael Monachus
Droits dauteur
Oliviana
Pgina 8 de 8Inquisitoris sententia contra combustos in Massilia
27/11/2014http://oliviana.revues.org/36