1

ΠΡΟΣ

ΚΟΙΝ ΚΟΙΝ

ΘΕΜΑ Οδηγίες διδασκαλίας των microαθηmicroάτων laquoΝέα Ελληνική Γλώσσαraquo laquoΝέα Ελληνική Λογοτεχνίαraquo laquoΝεοελληνική Γλώσσαraquo και laquoΝεοελληνική Λογοτεχνίαraquo των Επαγγελmicroατικών Λυκείων (ΕΠΑΛ) για το σχολικό έτος 2012-2013

Σας αποστέλλουmicroε τις παρακάτω οδηγίες για τη διδασκαλία της Νέας Ελληνικής Γλώσσας και

της Νέας Ελληνικής Λογοτεχνίας της Α΄ τάξης ηmicroερησίου και Εσπερινού και για τη διδασκαλία

της Νεοελληνικής Γλώσσας και Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Β΄ τάξης ηmicroερησίου και

εσπερινού και της Γ΄ τάξης εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου

1 ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Α΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ - Α΄ ΤΑΞΗ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ

Το ΠΣ για το microάθηmicroα της Λογοτεχνίας στην Α΄ Λυκείου επιδιώκει να δώσει νέες κατευθύνσεις στη διδασκαλία της Λογοτεχνίας που να συνάδουν microε τη φιλοσοφία του ΠΣ για την Υποχρεωτική Εκπαίδευση αλλά και να προετοιmicroάζουν το έδαφος για την ανανέωση του microαθήmicroατος στις δύο επόmicroενες τάξεις του Λυκείου ∆εν είναι κειmicroενοκεντρικό αλλά microαθητοκεντρικό

Με ποια κείmicroενα δουλεύουmicroε στο microάθηmicroα της λογοτεχνίας Το παρόν ΠΣ χρησιmicroοποιεί ως αφετηρία το Ανθολόγιο Κειmicroένων της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της

Α΄ Λυκείου αλλά προτείνει τη συνανάγνωση κειmicroένων που ανθολογούνται και στα άλλα δύο ανθολόγια λογοτεχνικών κειmicroένων του Λυκείου Παράλληλα προτείνονται για τον εmicroπλουτισmicroό της διδασκαλίας παράλληλα κείmicroενα που είναι διαθέσιmicroα στο διαδίκτυο σε ψηφιακή microορφή Τούτος είναι ένας άmicroεσος τρόπος να πολλαπλασιάσουmicroε τις δυνατότητες επιλογής κειmicroένων και να δηmicroιουργήσουmicroε ενδιαφέρουσες διδακτικές ενότητες Ταυτόχρονα το παρόν ΠΣ προτείνει την ανάγνωση ολόκληρων λογοτεχνικών έργων ενταγmicroένων στις προτεινόmicroενες διδακτικές ενότητες

Τι είναι η διδακτική ενότητα Μέχρι τώρα η microονάδα οργάνωσης του microαθήmicroατος της Λογοτεχνίας ήταν το microεmicroονωmicroένο λογοτεχνικό

κείmicroενο που διδασκόταν σε microία διδακτική ώρα ή περισσότερες Η microονάδα οργάνωσης του ισχύοντος ΠΣ είναι η διδακτική ενότητα Η ∆ιδακτική ενότητα στηρίζεται σε microια αρχική ιδέα που microπορεί να είναι ένα θέmicroα ή ένα λογοτεχνικό είδος πραγmicroατοποιείται microέσα από ένα σύνολο οmicroοειδών ή οmicroόθεmicroων κειmicroένων και διαρκεί αρκετό χρονικό διάστηmicroα Προτείνονται τρεις διδακτικές ενότητες για microια σχολική χρονιά Κάθε διδακτική ενότητα είναι σχεδιασmicroένη ως project προσαρmicroοσmicroένο στις ιδιαιτερότητες της λογοτεχνίας και

Μαρούσι 6-11-2012 Αρ πρωτ 138371

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ∆ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙ∆ΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ

----

ΕΝΙΑΙΟΣ ∆ΙΟΙΚΗΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ ΠΘΜΙΑΣ amp ∆ΘΜΙΑΣ ΕΚΠΣΗΣ

∆ΝΣΗ ΣΠΟΥ∆ΩΝ ∆ΘΜΙΑΣ ΕΚΠΣΗΣ ΤΜΗΜΑ B΄

-----

Ταχ ∆νση Ανδρέα Παπανδρέου 37 ΤΚ ndash Πόλη 15180 Μαρούσι Ιστοσελίδα wwwminedugovgr E-mail t09tee07minedugovgr Πληροφορίες Βιολέτης Α Τηλέφωνο 210 344 3276 Fax 210 344 33 90

bull ∆νσεις ∆θmicroιας Εκπσης bull Γραφεία Σχολικών Συmicroβούλων

bull Ηmicroερήσια και Εσπερινά ΕΠΑΛ (microέσω των ∆νσεων ∆Ε)

bull Σιβιτανίδειος Σχολή

bull Περιφερειακές ∆νσεις Εκπσης bull Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής

Πολιτικής

2

διαρκεί δύο microε τρεις microήνες ανάλογα microε τη συχνότητα των ωρών διδασκαλίας και των δραστηριοτήτων που θα γίνουν Όπως σε όλα τα project η διδασκαλία των ενοτήτων αναπτύσσεται σε φάσεις microε διακριτή στοχοθεσία Οι προτεινόmicroενες διδακτικές ενότητες για την Α΄ Λυκείου είναι 1) Τα φύλα στη λογοτεχνία 2) Παράδοση και microοντερνισmicroός στη νεοελληνική ποίηση 3) Θέατρο

Τι είναι η microέθοδος project Μέχρι τώρα η συνηθέστερη microέθοδος διδασκαλίας της λογοτεχνίας ήταν η microετωπική διδασκαλία microε τον

καθηγητή να ερmicroηνεύει το κείmicroενο ή να εκmicroαιεύει την ορθή ερmicroηνεία και τους microαθητές να απαντούν ατοmicroικά σε ερmicroηνευτικές ή ιστορικές ερωτήσεις Χωρίς να καταργείται η microετωπική διδασκαλία (ούτε εξάλλου θα ήταν αυτό δυνατόν) επιδιώκουmicroε οι microαθητές να εργάζονται σε οmicroάδες και να εκπονούν δραστηριότητες παρά να απαντούν σε ερωτήσεις Η microεθοδολογική microας προσέγγιση βασίζεται σε δύο παιδαγωγικές microεθόδους τη διδασκαλία σε οmicroάδες και τη microέθοδο project H microέθοδος project είναι microία ανοιχτή διαδικασία microάθησης τα όρια και οι διαδικασίες της οποίας δεν είναι αυστηρά καθορισmicroένα και εξελίσσεται ανάλογα microε την εκάστοτε κατάσταση και τα ενδιαφέροντα των συmicromicroετεχόντων Mε την υιοθέτηση της microεθόδου project επιχειρείται η microεταφορά του βάρους από τη διδασκαλία στη microάθηση και στην ανακάλυψη τόσο των microαθητών όσο και των δασκάλων Η microέθοδος project προϋποθέτει την ανάληψη πρωτοβουλίας εκ microέρους των microαθητών την ανακαλυπτική microάθηση (discovery learning) την οmicroαδική εργασία των microαθητών τη συνέχεια της σχολικής εργασίας σε χρόνο microεγαλύτερο της microίας διδακτικής ώρας την τελική της παρουσίαση στην στενότερη (τάξη ή και σχολείο) ή και ευρύτερη κοινότητα (γειτονιά πόλη) την αλλαγή του ρόλου του δασκάλου από κύριο καθοδηγητή σε συντονιστή και εmicroψυχωτή της σχολικής εργασίας Με τη microέθοδο project δίδεται έmicroφαση στην παραγωγή πρωτότυπου υλικού και κυρίως ―αυτό άλλωστε microας ενδιαφέρει στη λογοτεχνία― προσωπικών ερmicroηνειών των microαθητών

Ποιες είναι οι φάσεις της διδασκαλίας microιας διδακτικής ενότητας Οι φάσεις αυτές είναι συνήθως τρεις Α΄ Φάση Πριν από την ανάγνωση Η Στη φάση αυτή laquoχτίζονται οι γέφυρεςraquo microεταξύ κειmicroένων και

microαθητών Κύριος σκοπός της είναι να δώσει κίνητρα για ανάγνωση που θα ακολουθήσει και να πλουτίσει τον γνωστικό και πολιτισmicroικό ορίζοντα των microαθητών δηmicroιουργώντας ένα πλαίσιο προβληmicroατισmicroού που θα διευκολύνει την προσέγγιση του νοήmicroατος Γίνονται συζητήσεις στην τάξη και διάφορες δραστηριότητες ατοmicroικές ή οmicroαδικές προφορικές ή γραπτές συνήθως ερευνητικής φύσεως (σε microη λογοτεχνικές πηγές ή στο πεδίο) Τα κείmicroενα που χρησιmicroοποιούmicroε σε αυτή τη φάση είναι συνήθως microη λογοτεχνικά (επιστηmicroονικά πληροφοριακά δηmicroοσιογραφικά οπτικά ηλεκτρονικά) αλλά και microικρά λογοτεχνικά κείmicroενα (microικρά διηγήmicroατα αποσπάσmicroατα από microεγαλύτερα πεζά ποιήmicroατα) που διαβάζονται στην τάξη και προετοιmicroάζουν την κυρίως ανάγνωση Β΄ Φάση Ανάγνωση ndash Παρουσίαση Οι microαθητές διαβάζουν microεγαλύτερα κείmicroενα (συστάδες ποιηmicroάτων

διηγήmicroατα κεφάλαια από microυθιστορήmicroατα και στο τέλος ολόκληρα βιβλία) στο σχολείο αλλά και στο σπίτι Θα πρέπει ιδιαιτέρως να τονιστεί πως έχει microεγάλη σηmicroασία το σχολείο να ζητά από τους microαθητές να διαβάζουν λογοτεχνικά κείmicroενα στο σπίτι Η φάση της κυρίως ανάγνωσης έχει microεγάλη διάρκεια γιατί περιλαmicroβάνει πολλά υποστάδια διαβαθmicroισmicroένης δυσκολίας Ξεκινούmicroε δηλαδή από microικρότερα και ευκολότερα κείmicroενα συνεχίζουmicroε σε microεγαλύτερα και δυσκολότερα και καταλήγουmicroε στην ανάγνωση ολόκληρων βιβλίων Κάθε τάξη ανάλογα microε τις δυνατότητές της προχωρεί σε όσο περισσότερα στάδια microπορεί Στη φάση της κυρίως ανάγνωσης έχει ιδιαίτερη σηmicroασία η οmicroαδική εργασία η οποία οργανώνεται ως εξής Η τάξη χωρίζεται σε οmicroάδες και κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να διαβάσει και να παρουσιάσει ένα διαφορετικό κείmicroενο Στην περίπτωση που η διδακτική ενότητα αφορά αποκλειστικά στην ποίηση όπως είναι η ενότητα laquoΠαράδοση και microοντερνισmicroός στη νεοελληνική ποίησηraquo κάθε οmicroάδα microαθητών microπορεί να αναλάβει να microελετήσει microια συστάδα ποιηmicroάτων ΄Ετσι microπορεί να επιτευχθεί microια διαφοροποιηmicroένη διδασκαλία καθώς κάθε οmicroάδα microπορεί να αναλάβει ένα ή περισσότερα κείmicroενα που να ταιριάζουν στις δυνατότητες και στις επιθυmicroίες της Οι εργασίες που συνοδεύουν την παρουσίαση των κειmicroένων σχετίζονται στενότερα ή ευρύτερα microε το κείmicroενο Επιδιώκουν λχ οι microαθητές να αναπτύξουν αιτιολογηmicroένη και τεκmicroηριωmicroένη προσωπική άποψη γιrsquo αυτά που διαβάζουν αναγνωρίζουν διάφορα πολιτισmicroικά στοιχεία των κειmicroένων και προσδιορίζουν την ιστορικότητά τουςmiddot περιγράφουν και ερmicroηνεύουν την εποχή το κοινό και τις συνθήκες παραγωγής ενός έργου επισηmicroαίνουν τους συγκρουόmicroενους κώδικες συmicroπεριφοράς και τις αξίες που εκφράζονται από τους ήρωες διατυπώνουν προτάσεις ή και πιθανές λύσεις σχετικά microε τα προβλήmicroατα που αντιmicroετωπίζουν οι ήρωες και κρίσεις σχετικά microε τις επιλογές που πρέπει να

3

πραγmicroατοποιήσουν συγκρίνουν κείmicroενα (λογοτεχνικά και οπτικο-ακουστικά πεζά και ποιητικά) ως προς έναν παράγοντα (πχ κοινή θεmicroατική) Άλλες εργασίες εστιάζουν στην οπτική γωνία από την οποία microιλά ο αφηγητής στη συγκεκριmicroένη στάση ζωής στην οποία παραπέmicroπει ή έχουν ως στόχο τον σχολιασmicroό των διαφορετικών τρόπων σκέψης και των διαφορετικών αξιών που καθορίζουν τις συmicroπεριφορές των ηρώων Άλλες εργασίες επικεντρώνονται στην αναζήτηση microορφικών χαρακτηριστικών των κειmicroένων ανάλογα microε το λογοτεχνικό είδος στο οποίο ανήκουν ή την τεχνοτροπία που υιοθετούν Γ΄ Φάση Μετά την ανάγνωση Στη φάση αυτή οι microαθητές παράγουν δικό τους λόγο όχι πια γύρω από

τα κείmicroενα αλλά γύρω από το θέmicroα της διδακτικής ενότητας microε την οποία ασχολήθηκαν Ο σκοπός της φάσης αυτής είναι να διαπιστώσουν όλοι διδάσκοντες και διδασκόmicroενοι τι καινούργιο έmicroαθαν ποιες αντιλήψεις σχηmicroάτισαν ποια συναισθήmicroατα ένιωσαν microέσα από τις αναγνώσεις και τις συζητήσεις τους Η παραγωγή λόγου νοείται ως έκφραση προσωπικών αντιλήψεων και στάσεων που microπορεί να επιτευχθεί microε γλωσσικές αλλά και microη γλωσσικές δραστηριότητες Σrsquo αυτή τη φάση ζητείται από τους microαθητές να γράψουν ατοmicroικά ή οmicroαδικά ένα κείmicroενο ανάλογο του είδους που διάβασαν να κάνουν έρευνα και να γράψουν microια συνθετική εργασία Στις εργασίες αυτής της φάσης αξιοποιούνται συνήθως microοτίβα λογοτεχνικοί χαρακτήρες και επεισόδια από τα βιβλία που διαβάστηκαν αλλά και οι ειδικότερες γνώσεις γύρω από το λογοτεχνικό είδος ή φαινόmicroενο που microελέτησαν

Τι είναι το σενάριο Το σενάριο ή laquoσενάριο microάθησηςraquo είναι ένας δοmicroηmicroένος τρόπος σχεδιασmicroού δραστηριοτήτων microάθησης

που βοηθά να οργανώσουmicroε τα microαθήmicroατα στη βάση των δραστηριοτήτων των microαθητών Το σενάριο περιγράφει αυτό που γίνεται στην τάξη όχι από τη σκοπιά του laquoτι διδάσκωraquo αλλά από τη σκοπιά του laquoτι κάνουν οι microαθητέςraquo και laquoτι θέλω να αποκοmicroίσουν από αυτή τους τη δραστηριότηταraquo Το σενάριο απευθύνεται σε κάθε εκπαιδευτικό που θα διδάξει το συγκεκριmicroένο αντικείmicroενο αλλά και γενικότερα στην εκπαιδευτική κοινότητα καθώς αποτελεί έναν σαφή και πρακτικό τρόπο να εξειδικευτούν οι εξαγγελίες και οι γενικές αρχές του Προγράmicromicroατος Σπουδών και να δοθούν παραδείγmicroατα οργάνωσης της διδασκαλίας και δραστηριοτήτων των microαθητών Όπως έχει εξηγηθεί παραπάνω το ΠΣ για τη λογοτεχνία προτείνει την οργάνωση της διδασκαλίας κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους σε τρεις διδακτικές ενότητες microε βάση ένα θέmicroα ή ένα λογοτεχνικό είδος Επίσης υιοθετεί δύο microεθοδολογικές επιλογές την οmicroαδοσυνεργατική διδασκαλία και τη microέθοδο project Με βάση τα παραπάνω τα σενάρια που θα προταθούν στο πλαίσιο του ΠΣ σκοπεύουν στο να προτείνουν microια ορισmicroένη οργάνωση της διδασκαλίας microιας διδακτικής ενότητας microε τη microέθοδο project Πρόκειται για παιδαγωγική microέθοδο που αποτελεί το υπόβαθρο για όλα τα σενάρια στο πλαίσιο του microαθήmicroατος της Λογοτεχνίας Η διδακτική ενότητα όπως αναπτύσσεται στους πίνακες του ΠΣ δίνει το γενικό παιδαγωγικό πλαίσιο και το σενάριο αποτελεί microια εκδοχή microια πρόταση για την οργάνωση της διδασκαλίας microιας διδακτικής ενότητας Τα σενάρια είναι εποmicroένως πάντα παραδειγmicroατικά Τούτο σηmicroαίνει πως για microια διδακτική ενότητα microπορούmicroε να έχουmicroε περισσότερα του ενός σενάρια και πως ο εκπαιδευτικός microπορεί να αλλάζει σηmicroεία των προτεινόmicroενων σεναρίων ανάλογα microε τις ανάγκες της τάξης του ή να δηmicroιουργεί δικά του Ποια σηmicroεία microπορεί να αλλάζει Μπορεί να αλλάζει τα προτεινόmicroενα κείmicroενα και τις δραστηριότητες των microαθητών Μπορεί δηλαδή να κάνει επιλογή από τα προτεινόmicroενα βιβλία και να προσθέσει και άλλα από τα πολλά οmicroόθεmicroα ή οmicroοειδή που υπάρχουν Μπορεί επίσης να επιλέξει κάποιες από τις προτεινόmicroενες δραστηριότητες ή να επινοήσει άλλες στο πνεύmicroα πάντα της ενεργητικής microάθησης Εκείνα τα οποία πρέπει να ακολουθούνται σε κάθε περίπτωση διότι αποτελούν τη βάση του ΠΣ είναι α) η εργασία των microαθητών σε οmicroάδες (χωρίς αυτό να σηmicroαίνει πως δεν υπάρχουν ατοmicroικές εργασίες) β) η οργάνωση της διδασκαλίας σε microεγάλες χρονικά ενότητες γ) η διάκριση της διαδικασίας σε τρεις διακριτές φάσεις (πριν από την ανάγνωση ανάγνωση ndash παρουσίαση microετά την ανάγνωση)

Πόσες διδακτικές ώρες διαρκεί microία διδακτική ενότητα Μία διδακτική ενότητα διαρκεί το ένα τρίτο της σχολικής χρονιάς δηλαδή 24 διδακτικές ώρες περίπου

για τα ηmicroερήσια ΕΠΑΛ και 12 διδακτικές ώρες περίπου για τα εσπερινά ΕΠΑΛ Ο χρόνος αυτός microπορεί ελαφρώς να αυξοmicroειωθεί εάν η προηγούmicroενη ή επόmicroενη ενότητα που πρόκειται να διδάξουmicroε υπολογίζουmicroε ότι θα χρειαστεί περισσότερο ή λιγότερο χρόνο Πάντως καλό είναι στις τρεις ενότητες κάθε χρονιά να διαθέτουmicroε περίπου τον ίδιο χρόνο

Η χρήση των ΤΠΕ στο microάθηmicroα της λογοτεχνίας Η χρήση των ΤΠΕ στο microάθηmicroα της λογοτεχνίας δεν είναι microονότροπη Έχει πολλές διαβαθmicroίσεις

Μπορούmicroε να τις αξιοποιήσουmicroε microόνο ως microέσο αναζήτησης πηγών και βιβλιογραφίας Μπορούmicroε ακόmicroη να τις αξιοποιήσουmicroε για να ακούσουmicroε αναγνώσεις κειmicroένων ή να γνωρίσουmicroε έτοιmicroο υλικό σε ιστοσελίδες

4

που συνδέουν τη λογοτεχνία microε άλλες τέχνες πχ ζωγραφική τραγούδι κλπ Οι δραστηριότητες αυτές εισάγουν τους microαθητές στον κόσmicroο της ηλεκτρονικής λογοτεχνικής βιβλιοθήκης και του ηλεκτρονικού λογοτεχνικού βιβλίου Για το λόγο αυτό είναι απαραίτητες και αξίζει να προηγηθούν Στη συνέχεια microπορούmicroε να περάσουmicroε σε πιο σύνθετες εργασίες δηλαδή σε δηmicroιουργία δικών microας σελίδων blogs βίντεο σύνθετες παρουσιάσεις κλπ

Στις οmicroαδικές εργασίες πώς θα αξιολογήσουmicroε τη συmicroβολή κάθε microαθητή χωριστά Ο εκπαιδευτικός γνωρίζει πολύ καλά το επίπεδο κάθε microαθητή του και εξάλλου οι οmicroαδικές εργασίες

παρουσιάζονται στην τάξη και microπορούmicroε να διαπιστώσουmicroε το microέγεθος και την ποιότητα της συmicroβολής του κάθε microέλους της οmicroάδας Συνεπώς η βαθmicroολογία της οmicroαδικής εργασίας microπορεί να microην είναι πάντοτε ίδια για όλους Ο εκπαιδευτικός επίσης γνωρίζει το επίπεδο των microαθητών του καθώς οι εργασίες είναι ποικίλες και αναδεικνύουν επιmicroέρους δεξιότητες των microαθητών Οι microαθητές αξιολογούνται για τη συmicromicroετοχή τους στις οmicroαδικές εργασίες για τον προφορικό και γραπτό τους λόγο για τη γενικότερη συmicromicroετοχή τους στο microάθηmicroα και για τη συmicroβολή τους στη δουλειά της οmicroάδας τους για την προθυmicroία που δείχνουν και για την ανάπτυξη της φιλαναγνωσίας τους

Θα αλλάξει ο τρόπος εξέτασης των microαθητών στη διάρκεια της χρονιάς και στις τελικές εξετάσεις Η αξιολόγηση των microαθητών αντιστοιχεί στη σκοποθεσία και στο περιεχόmicroενο του ΠΣ Κατά τη διάρκεια

της χρονιάς οι microαθητές αξιολογούνται microε βάση τις ατοmicroικές και οmicroαδικές εργασίες όπως περιγράφονται στο ΠΣ και στα προτεινόmicroενα σενάρια Στο τέλος της χρονιάς εξετάζονται σε άγνωστο κείmicroενο οmicroόθεmicroο ή οmicroοειδές microε αυτά που διάβασαν και microε ερωτήσεις ανάλογες microε τις δραστηριότητες που δούλεψαν κατά τη διάρκεια της χρονιάς Κατά την εξέταση του microαθήmicroατος από το τρέχον σχολικό έτος (2012-13) δεν θα δίδονται στους

microαθητές δύο θέmicroατα (όπως προβλέπεται στο Π∆ 612012 άρθρο 1 παρ 7) αλλά ένα θέmicroα (θα ακολουθήσει σχετική τροποποίηση) Κατά τα λοιπά ισχύει ότι προβλέπεται στην παρ 7 του άρθρου 1 του Π∆ 612012 (ΦΕΚ Α΄112)

Τι είναι οι συνθετικές εργασίες στο microάθηmicroα της Λογοτεχνίας Συνθετική είναι microια εργασία ατοmicroική ή οmicroαδική η οποία επικεντρώνεται σε ένα ή περισσότερα

λογοτεχνικά κείmicroενα αλλά δεν περιορίζεται σε αυτά Χρειάζεται τη συmicroβολή και άλλων πρωτογενών ή δευτερογενών πηγών σε έντυπη ή ψηφιακή microορφή (βιβλία γνώσεων ιστορικά κείmicroενα δηmicroοσιογραφικά άρθρα κινηmicroατογραφικές ταινίες ή ντοκιmicroαντέρ κείmicroενα κριτικής) Σηmicroασία δεν έχει η έκτασή της αλλά η διατύπωση ενός ορισmicroένου ερωτήmicroατος ndash προβλήmicroατος ως αφετηρία της Αξιολογείται ο συνδυασmicroός των εξωκειmicroενικών πληροφοριών microε την ερmicroηνεία του κειmicroένου η παραγωγή προσωπικού λόγου εκ microέρους των microαθητών και η οργανωmicroένη παρουσίαση των δεδοmicroένων των ερmicroηνειών και των συmicroπερασmicroάτων της

2 ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ (Α΄ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ Α΄ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΕΠΑΛ)

1 ΤΟ ΝΕΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥ∆ΩΝ ΤΗΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ Ένας λόγος που έκανε απαραίτητη τη σύνταξη ενός νέου ΠΣ για την Α Λυκείου είναι οι

τεράστιες αλλαγές που έγιναν τα τελευταία είκοσι χρόνια στην κοινωνία Αυτές οι κοινωνικές αλλαγές επέφεραν και αλλαγές στα είδη των γραπτών προφορικών και ψηφιακών κειmicroένων που παράγονται τα τελευταία χρόνια Αυτές οι αλλαγές στην κοινωνία και στα κείmicroενα ανέδειξαν και άλλες γλωσσοδιδακτικές προσεγγίσεις στο πλαίσιο των οποίων δηmicroιουργήθηκαν νέες πραγmicroατικότητες νέες θεάσεις του αντικειmicroένου laquoΓλωσσική εκπαίδευσηraquo Μέσα σε αυτό το πλαίσιο βρήκαν θέση όροι όπως γραmicromicroατισmicroός πολυγραmicromicroατισmicroοί νέοι γραmicromicroατισmicroοί πολυτροπικότητα κειmicroενικό είδος κτλ οι οποίοι δεν χρησιmicroοποιούνταν ή χρησιmicroοποιούνταν ελάχιστα πριν από είκοσι χρόνια και τώρα εντάσσονται στο νέο ΠΣ

Το ότι το νέο ΠΣ λειτουργεί microε σχολικό εγχειρίδιο που έχει συνταχθεί παλαιότερα φαίνεται αρχικά αντιφατικό Στην πραγmicroατικότητα όmicroως δεν είναι γιατί το συγκεκριmicroένο εγχειρίδιο εκτός της συγκεκριmicroένης θεmicroατολογίας που είναι δεδοmicroένη είναι laquoανοιχτόraquo microε την έννοια ότι δίνει την ευχέρεια αλλαγών και εmicroπλουτισmicroού Λειτουργεί στην ουσία ως περιβάλλον που περιέχει κείmicroενα διαφορετικών ειδών και τύπων και εικόνες που προέρχονται από διάφορες πηγές που δίνουν τη δυνατότητα εmicroπλουτισmicroού microε κείmicroενα εκτός σχολικού εγχειριδίου πράγmicroα που αποτελεί το ζητούmicroενο στο νέο ΠΣ ∆ε θα ήταν δυνατό να

5

λειτουργήσει το νέο ΠΣ αν το εγχειρίδιο είχε την αυστηρά οριοθετηmicroένη γραmicromicroική σειρά που συχνά έχουν τα ελληνικά σχολικά εγχειρίδια

Με αυτήν την έννοια το νέο ΠΣ συντάχθηκε microέσα στο πλαίσιο ορισmicroένων προϋποθέσεων που δηmicroιούργησαν αφενός οι κοινωνικές και γλωσσοπαιδαγωγικές αλλαγές και αφετέρου η πρόθεση να υπάρξουν αλλαγές στη λυκειακή βαθmicroίδα Παράλληλα όmicroως υπόκειται σε ορισmicroένους περιορισmicroούς που έχουν να κάνουν microε τη διατήρηση του σχολικού εγχειριδίου καθώς και του αριθmicroού των διατιθέmicroενων διδακτικών ωρών περιορισmicroοί οι οποίοι ούτε microειώνουν την αξία του microαθήmicroατος ούτε ακυρώνουν τις επιδιώξεις του νέου ΠΣ

2 ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Η καλλιέργεια του γλωσσικού γραmicromicroατισmicroού ήταν και είναι από τους κύριους σκοπούς της εκπαιδευτικής διαδικασίας και αυτό επιδιώχθηκε ήδη σε όλη τη διάρκεια της υποχρεωτικής εννιάχρονης εκπαίδευσης Στην Α τάξη του Λυκείου microε το συγκεκριmicroένο ΠΣ επιδιώκεται η ενδυνάmicroωση του ήδη αποκτηmicroένου γλωσσικού γραmicromicroατισmicroού σε microια κατεύθυνση περισσότερο κοινωνιοκεντρική και λιγότερο γλωσσοκεντρική Απώτερος δηλ σκοπός του microαθήmicroατος είναι η αξιοποίηση των γνώσεων και των δεξιοτήτων που έχουν αποκτήσει οι microαθητές και οι microαθήτριες προκειmicroένου να ανταποκριθούν στις συνεχώς microεταβαλλόmicroενες κοινωνικές συνθήκες και απαιτήσεις στις οποίες είναι απαραίτητη η χρήση της γλώσσας Για παράδειγmicroα στη φάση αυτή της εκπαίδευσης δεν ενδιαφέρει τόσο η αποκλειστική εστίαση σε γραmicromicroατικοσυντακτικά φαινόmicroενα (ο τρόπος λχ microετατροπής της ενεργητικής σε παθητική σύνταξη και το αντίστροφο ―γλωσσοκεντρική κατεύθυνση του προγράmicromicroατος) όσο η σύνδεσή τους microε τα κείmicroενα και η αξιοποίησή τους για τη βαθύτερη κατανόηση των κειmicroένων και του κόσmicroου που κατασκευάζουν (προτίmicroηση λχ της παθητικής σύνταξης στις Μικρές Αγγελίες των εφηmicroερίδων ―κοινωνιοκεντρική κατεύθυνση)

Επειδή microε τη διδασκαλία κάθε microαθήmicroατος επιδιώκεται η απόκτηση γνώσεων και δεξιοτήτων που σχετίζονται microε το καθαυτό γνωστικό αντικείmicroενο του microαθήmicroατος οι ειδικότεροι στόχοι του γλωσσικού microαθήmicroατος θα microπορούσαν αρχικώς να είναι καθαρά γλωσσικοί Όmicroως το γλωσσικό microάθηmicroα―περισσότερο από όλα τα άλλα―σχετίζεται στενά microε την κοινωνία γι αυτό είναι προφανές ότι microέσω αυτού καλλιεργούνται επίσης αξίες και στάσεις απέναντι στην κοινωνία και τον κόσmicroο Εποmicroένως παράλληλα microε τους γλωσσικούς επιδιώκονται και ευρύτεροι αξιακοί στόχοι

Στους γλωσσικούς στόχους θα microπορούσαν microεταξύ των άλλων να ενταχθούν α) η γλωσσική ποικιλότητα ως εγγενές χαρακτηριστικό όλων των γλωσσών β) η κειmicroενική ποικιλότητα ως χαρακτηριστικό των γλωσσών σε άmicroεση συνάρτηση microε

την ποικιλότητα και τη δυναmicroική των κοινωνικών πρακτικών και των κοινοτήτων όπου ανήκουν και κατανοούνται τα κείmicroενα

γ) η εξοικείωση microε τα βασικά χαρακτηριστικά κειmicroενικών ειδών (όπως του δοκιmicroίου και της ερευνητικής εργασίας) και κειmicroενικών τύπων (όπως του επιχειρηmicroατολογικού της περιγραφής και της αφήγησης)

δ) η κατανόηση της δοmicroής των κειmicroένων ως συνδυασmicroού γλωσσικών επιλογών (συνοχή) microε το νοηmicroατικό επίπεδο (συνεκτικότητα)

ε) η κατανόηση της σχέσης του καναλιού της επικοινωνίας microε την ιδιαιτερότητα των κοινωνικών πρακτικών

στ) η διάκριση microεταξύ κειmicroένων καθηmicroερινού και ακαδηmicroαϊκού (επιστηmicroονικού) τύπου ζ) η απόκτηση δεξιοτήτων ψηφιακού γραmicromicroατισmicroού απαραίτητων για τη χρήση τους

ως εκπαιδευτικών microέσων και microέσων προσωπικής έκφρασης και επικοινωνίας Οι αξιακοί στόχοι που microπορούν να επιδιωχθούν είναι πολλοί και γι αυτό δύσκολο να

καταγραφούν όλοι Πάντως microεταξύ αυτών microπορεί να είναι α) η εκτίmicroηση της ισοτιmicroίας όλων των γλωσσών και ο σεβασmicroός της πολιτισmicroικής και

γλωσσικής διαφορετικότητας β) ο δηmicroοκρατικός χειρισmicroός του λόγου microε σεβασmicroό προς τις απόψεις των άλλων γ) η διά του λόγου αντίσταση σε κάθε microορφή εξουσιαστικού αυθαίρετου λόγου δ) ο σεβασmicroός στο περιβάλλον και την αειφορία ε) η αντίληψη του τρόπου microε τον οποίο δοmicroούνται microέσω του λόγου διαφορετικές

οπτικές για τον κόσmicroο

6

στ) η κατανόηση της αλλαγής που έχει επέλθει στον κόσmicroο microε τη συρρίκνωση των αποστάσεων και τη συνεχή κίνηση ανθρώπων κεφαλαίων εικόνων και κειmicroένων 3 ΜΕΘΟ∆ΟΛΟΓΙΚΕΣ Ο∆ΗΓΙΕΣ Βασική microεθοδολογική οδηγία είναι η υιοθέτηση οποιασδήποτε πρακτικής θα οδηγούσε στην ανάπτυξη της δηmicroιουργικότητας των microαθητών και microαθητριών microε την ενίσχυση της συνεργασίας microεταξύ τους και microε τον διδάσκοντα και τη διδάσκουσα στον ρόλο του βοηθού και συνεργάτη microε στόχο την κατάκτηση των επιδιωκόmicroενων από το ΠΣ γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων Είναι φυσικό να ανακύπτουν συγκεκριmicroένες microεθοδολογικές απορίες microερικές από τις οποίες επιχειρείται να απαντηθούν στη συνέχεια Για τον λόγο αυτό καταγράφονται σε microορφή ερώτησης ndash απάντησης τα κυριότερα ερωτήmicroατα που microας έχουν τεθεί ως τώρα από τους εκπαιδευτικούς α Τι αναmicroένεται από microένα τον εκπαιδευτικό να κάνω microε λίγα λόγια bull ∆ηmicroιουργική χρήση όλων των πιθανών microαθησιακών πόρων ― εποmicroένως και του βιβλίου αλλά όχι microόνο Καλό είναι να προτιmicroώνται γλωσσικοί σηmicroειωτικοί πόροι και θέmicroατα microε τα οποία έχουν εξοικείωση οι microαθητές και οι microαθήτριες και microπορούν για τον λόγο αυτό να γίνουν ευκολότερα αντικείmicroενο διαπραγmicroάτευσης στην τάξη Το microάθηmicroα όmicroως δε θα microένει εκεί αλλά θα πρέπει να εξοικειώνει σταδιακά τα παιδιά microε περισσότερο ακαδηmicroαϊκές microορφές λόγου Προτείνεται έτσι microια σταδιακή microετάβαση από το οικείο στο λιγότερο οικείο και από τον καθηmicroερινό στον σχολικό και επιστηmicroονικό λόγο bull Μεγάλη ελευθερία κινήσεων microε βάση τους στόχους του ΠΣ και τις ιδιαιτερότητες της κάθε σχολικής τάξης Στο πλαίσιο αυτό δεν παίζει ρόλο laquoη ύληraquo και κάποια συγκεκριmicroένη σειρά στη διδασκαλία όσο η εmicroπλοκή των παιδιών στο να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα και να τη συνδέουν microε τον σύνθετο κοινωνικό microας κόσmicroο Με την έννοια αυτή οι microαθησιακοί πόροι που θα χρησιmicroοποιήσει κάθε διδάσκων microπορεί να είναι απολύτως δική του επιλογή και να προέρχονται είτε από τα διδακτικά εγχειρίδια τα οποία έχουν στη διάθεσή τους οι microαθητές και οι microαθήτριες είτε από άλλες πηγές έντυπου και ψηφιακού υλικού συmicroπεριλαmicroβανοmicroένου και του υλικού που υπάρχει στα σχολικά εγχειρίδια άλλων microαθηmicroάτων της ίδιας ή και άλλων τάξεων Σε κάθε περίπτωση οι πόροι αυτοί όπως και τα εγχειρίδια δεν προσεγγίζονται από την οπτική της ύλης που πρέπει να διεκπεραιωθεί πιστά αλλά προτείνονται ως πηγές που microπορούν να αξιοποιηθούν ανάλογα microε το πόσο εξυπηρετούν το εκάστοτε διδακτικό σχέδιο το οποίο έχει και τη microεγαλύτερη βαρύτητα Με τον τρόπο αυτό κάθε εκπαιδευτικός έχει τη δυνατότητα να κάνει τις επιλογές του στον οριζόντιο και τον κάθετο άξονα των τεσσάρων ενοτήτων του ΠΣ και να δοmicroήσει σε συνεργασία και microε τους microαθητές και τις microαθήτριές του το δικό του πρόγραmicromicroα bull Σύνδεση της γλώσσας microε τον κόσmicroο Οι γνώσεις για τη γλώσσα προσφέρονται microε τέτοιο τρόπο ώστε να εξυπηρετείται η κατανόηση και η κριτική ανάγνωση των κειmicroένων εποmicroένως και του κόσmicroου Μια πχ από τις πλευρές του κόσmicroου στις οποίες πρέπει να δίνεται έmicroφαση είναι η ανάδειξη της ελληνικής κοινωνικής και πολιτισmicroικής ιδιαιτερότητας microε παράλληλη έmicroφαση στην κατανόηση της πολυπολιτισmicroικότητας και του διαφορετικού καθώς και στην ανάδειξη του τοπικού αλλά microε ιδιαίτερη έmicroφαση στην εξωστρέφεια σε έναν διεθνοποιηmicroένο κόσmicroο Παράλληλα θα πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στο να παρουσιάζονται και να αποκωδικοποιούνται οι ποικίλες οπτικές για τον κόσmicroο που ενυπάρχουν στα κείmicroενα bull ∆ηmicroιουργία των προϋποθέσεων microάθησης αυτό microπορεί να επιτευχθεί microε το είδος του σχεδίου εργασίας που κάθε φορά επιλέγεται microε την επένδυση στις προϋπάρχουσες γνώσεις και το πολιτισmicroικό υπόβαθρο των παιδιών microε την ενθάρρυνση για παραγωγή λόγου microέσα σε άνετα χωροχρονικά πλαίσια και τον συνδυασmicroό της διδασκαλία ενώπιον όλης της τάξης (microετωπική διδασκαλία) microε εναλλακτικές microορφές διδασκαλίας (πχ οmicroαδική) Όλα αυτά ασφαλώς πρέπει να γίνονται βάσει ενός διδακτικού σχεδίου microε τα χαρακτηριστικά του σχεδίου εργασίας (project) στο πλαίσιο του οποίου δίνονται ρόλοι και προβλήmicroατα προς διερεύνηση επίλυση στα παιδιά Στην προσπάθεια αυτή διεκπεραίωσης των ρόλων τους και επίλυσης των προβληmicroάτων οι microαθητές και οι microαθήτριες έχουν την ευκαιρία να εστιάσουν στην αναζήτηση και ανάγνωση κειmicroένων και γενικότερα στην πρόσληψη και παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου

7

β Σε κάποιες θεmicroατικές ενότητες υπάρχουν οι ίδιες σελίδες των σχολικών εγχειριδίων Θα τις διδάξουmicroε δύο φορές Η ερώτηση αυτή καλύπτεται από την απάντηση που δόθηκε πιο πάνω όσον αφορά την ελευθερία κινήσεων microε βάση τους στόχους του προτεινόmicroενου Προγράmicromicroατος Σπουδών Όπου οι σελίδες αναφέρονται δύο φορές είναι επειδή microπορεί να χρησιmicroοποιηθούν στη microία ήκαι στην άλλη θεmicroατική Μπορεί όmicroως να microη χρησιmicroοποιηθούν και πουθενά αν ο εκπαιδευτικός έχει πιο πρόσφατα ή πιο κατάλληλα κατά την εκτίmicroησή του κείmicroενα τα οποία κρίνει ότι εξυπηρετούν καλύτερα τους στόχους του ΠΣ γ Μέχρι τώρα γράφαmicroε εκθέσεις σε τακτά χρονικά διαστήmicroατα Τώρα δε θα γράφουmicroε Η έκθεση ταυτίζεται microε παραδοσιακές αντιλήψεις στη διδασκαλία (=διδάσκω κάποια ύλη και στη συνέχεια βάζω microια έκθεση) η οποία δεν προτείνεται ούτε από τα ισχύοντα εγχειρίδια Αυτό που έχει προτεραιότητα στο ΠΣ είναι να δίνεται η ευχέρεια στα παιδιά να εmicroπλέκονται σε πρακτικές όπου θα διαβάζουν θα microιλούν και θα γράφουν συνεχώς για ποικίλα ζητήmicroατα χρησιmicroοποιώντας ποικιλία κειmicroενικών ειδών Τα κείmicroενα είναι κοινωνικές microονάδες η παραγωγή των οποίων δεν κατακτάται αν δεν κατανοηθούν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του κάθε κειmicroενικού είδους τύπου που καλούνται τα παιδιά να γράψουν και αν δεν αντιmicroετωπισθεί η παραγωγή τους ως διαδικασία γεγονός που σηmicroαίνει ότι πρέπει να δίνεται χρόνος και στην παραγωγή αλλά και στη βελτίωση των κειmicroένων που γράφονται Στο πλαίσιο αυτό η παραγωγή λόγου δε γίνεται ευκαιριακά κάποιες φορές τον χρόνο όπως συνηθιζόταν microε την laquoέκθεση ιδεώνraquo αλλά αποτελεί οργανικό στοιχείο των σχεδίων εργασίας που διεκπεραιώνουν οι microαθητές και οι microαθήτριες δ Παραγράφους και περιλήψεις δε θα διδάσκουmicroε πια bull Οι παράγραφοι είναι microέρος των κειmicroένων και σε κάθε κειmicroενικό είδος οι παράγραφοι οργανώνονται microε διαφορετικό τρόπο Οι γνώσεις για τη δοmicroή των παραγράφων είναι πολύ χρήσιmicroες δεν θα πρέπει όmicroως να αποτελούν αυτοσκοπό Αντίθετα θα πρέπει να συνδέονται microε την ιδιαιτερότητα του κειmicroενικού είδους που microελετάται ndash παράγεται κάθε φορά Σε κάποιες περιπτώσεις πχ κείmicroενα σε πολυmicroεσική microορφή ή παρουσιάσεις microε τη χρήση ενός Προγράmicromicroατος Παρουσίασης σε υπολογιστή δεν υπάρχουν παράγραφοι όπως τις γνωρίζαmicroε ως τώρα Είναι απαραίτητη εποmicroένως η σύνδεση της laquoδιδασκαλίαςraquo της παραγράφου microε τα κειmicroενικά είδη bullΤο ίδιο ισχύει και για την περίληψη δεν θα πρέπει να διδάσκεται ως αυτοσκοπός αλλά να συνδέεται microε συγκεκριmicroένου τύπου πρακτικές γραmicromicroατισmicroού Η αξιοποίηση πχ δύο ή περισσότερων κειmicroένων ως πηγών προκειmicroένου να παραχθεί ένα άλλο κείmicroενο προϋποθέτει ότι τα παιδιά γνωρίζουν τη διαδικασία του να κάνουν περιλήψεις Εστίαση στην περίληψη ως κειmicroενικό είδος microπορεί να γίνει microόνο όταν συνδέεται microε περιστάσεις που το απαιτούν όπως για παράδειγmicroα το να γραφεί περίληψη microιας εργασίας για ένα microαθητικό συνέδριο το οποίο microπορεί να εστιάζει σε κάποιο ενδιαφέρον για τα παιδιά ζήτηmicroα ε Αν δεν κάνουmicroε την ύλη microε τη σειρά και δε βάλουmicroε διαγώνισmicroα προκειmicroένου να διαπιστώσουmicroε ότι τα παιδιά laquoτα έmicroαθανraquo πώς θα ξέρουmicroε αν πάmicroε καλά Η γνώση που microεταδίδουmicroε και ελέγχουmicroε microε microια τέτοιου είδους διδακτική διαδικασία είναι πρόσκαιρη και επιφανειακή πρόσκαιρη γιατί πολύ γρήγορα θα ξεχαστεί και επιφανειακή γιατί θίγει συνήθως επιφανειακές διαστάσεις των πραγmicroάτων Αντίθετα η εστίαση σε προβλήmicroατα που διερευνώνται microέσω ρόλων που έχουν τα παιδιά η διερεύνηση ζητηmicroάτων που σχετίζονται microε πτυχές της σύγχρονης πραγmicroατικότητας η αξιοποίηση των κειmicroένων για προβληmicroατισmicroό σε βάθος και αmicroφισβήτηση οι ευκαιρίες που δίνονται στα παιδιά να εκφέρουν τις απόψεις τους προφορικά ήκαι γραπτά microετατρέπουν τη σχολική τάξη σε κοινότητα γραmicromicroατισmicroού ή κειmicroενική κοινότητα microε την έννοια ότι η λειτουργία της συνδέεται microε τη χρήση και την κριτική αποτίmicroηση microεγάλου εύρους κειmicroένων Κατά βάθος το εύρος των κειmicroένων που χρησιmicroοποιούνται παράγονται αλλά και ο τρόπος που αυτό γίνεται συγκροτούν την ιδιαιτερότητα της κάθε σχολικής αίθουσας Μην ξεχνάmicroε άλλωστε ότι οι microαθητές και οι microαθήτριες παρά την κοινή σχολική τους διαδροmicroή έχουν διαφορετικές προσωπικές εγγράmicromicroατες διαδροmicroές (πχ δίγλωσσα παιδιά παιδιά microε ειδικότερες ανάγκες παιδιά από περισσότερο ή λιγότερο προνοmicroιούχα κοινωνικά στρώmicroατα) τις οποίες η διδασκαλία είναι απαραίτητο να λαmicroβάνει υπόψη της και να σέβεται προσπαθώντας και να

8

επενδύει στη διαφορά ως αφετηρία για δηmicroιουργικότητα Και microια κοινότητα γραmicromicroατισmicroού όπως περιγράφτηκε πιο πάνω είναι ένας χώρος κατάλληλος για να συζητηθούν τέτοιου είδους θέmicroατα στ ∆ε θα βάζουmicroε διαγωνίσmicroατα δηλαδή Ναι αλλά σε διαφορετικό πλαίσιο Τα κείmicroενα που παράγονται στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής διαδικασίας πρέπει να αντιmicroετωπίζονται ως προϊόντα επικοινωνίας ως γλωσσικές και νοηmicroατικές δοmicroές ως φορείς ιδεολογικών και κοινωνικοπολιτισmicroικών νοηmicroάτων και ως προϊόντα για αξιολόγηση Για τον λόγο αυτό τα διάφορα γλωσσικά και γραmicromicroατικοσυντακτικά φαινόmicroενα όπως και η ανάπτυξη των παραγράφων δεν microπορούν να αποτελούν αυτοσκοπό διδασκαλίας και εξέτασης αλλά πρέπει να παρουσιάζονται άmicroεσα συνυφασmicroένα microε τις κειmicroενικές κατηγορίες στις οποίες ανήκουν Η συστηmicroατική ή περιπτωσιακή διδασκαλία (άρα και εξέταση) της microικροδοmicroής της νέας ελληνικής πρέπει να γίνεται microόνο για microορφοσυντακτικά φαινόmicroενα στα οποία δείχνουν να δυσκολεύονται οι microαθητές και οι microαθήτριες ή επηρεάζουν αρνητικά την εκφραστική ή ορθογραφική εικόνα των γραπτών τους κειmicroένων Ως προς το είδος των διαγωνισmicroάτων βλ σχετικές οδηγίες και ενότητα 5 στο παρόν κείmicroενο ζ Προτείνεται συχνά η εργασία σε οmicroάδες Είναι αυτό απαραίτητο ∆εν είναι πανάκεια και δεν είναι εύκολο να γίνεται πάντα αυτό Θα πρέπει όmicroως οι διδάσκοντες να έχουν υπόψη τους ότι δεν πρέπει να στερείται από τα παιδιά η δυνατότητα για συνεργασία αmicroφισβήτηση και σύνθεση γιατί όλα αυτά έχουν στενή σχέση microε σύγχρονες απαραίτητες δεξιότητες για τη ζωή Με την οmicroαδική―περισσότερο από ότι microε την ατοmicroική―εργασία microπορεί να δίνεται έmicroφαση στην ανάδειξη των αντιτιθέmicroενων απόψεων που υπάρχουν στα κείmicroενα στην κατανόηση και συζήτηση της λογικής τους και στην ανάδειξη της βαθύτερης πολιτικής τους διάστασης Στο ίδιο πλαίσιο microπορεί ευκολότερα επίσης να επιχειρηθεί η συγκριτική microελέτη κειmicroένων που εκφράζουν διαφορετικές απόψεις πάνω στο ίδιο θέmicroα και η διερεύνηση των αιτίων που τις προκαλούν η Ποιος είναι ο ρόλος των Νέων Τεχνολογιών στο καινούργιο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) αξιοποιούνται και ως παιδαγωγικά microέσα αλλά και ως microέσα πρακτικής γραmicromicroατισmicroού Ως παιδαγωγικά microέσα ασφαλώς διευκολύνουν τη γλωσσική διδασκαλία πβ διαδραστικοί πίνακες ηλεκτρονικά λεξικά σώmicroατα κειmicroένων Προγράmicromicroατα Επεξεργασίας Κειmicroένου αλλά και περιβάλλοντα του διαδικτύου όπως τα ιστολόγια τα Wikis κλπ Ως microέσα πρακτικής γραmicromicroατισmicroού αποτελούν ουσιαστικά microέρος της laquoδιδακτέας ύληςraquo του γλωσσικού microαθήmicroατος καθώς microε τη χρήση τους αναδεικνύεται η ιδιαιτερότητά τους κατά την παραγωγή και πρόσληψη λόγου (πχ ιδιαιτερότητες της παραγωγής λόγου σε περιβάλλοντα επεξεργασίας κειmicroένου και παρουσίασης παραγωγή διαδικτυακών πολυmicroεσικών κειmicroένων κλπ) Είναι προφανές εποmicroένως ότι οι Νέες Τεχνολογίες επειδή είναι microέσα για διάβασmicroα και γράψιmicroο στη ζωή microε πολλές ιδιαιτερότητες σε σχέση microε το έντυπο δεν microπορεί να microην χρησιmicroοποιούνται ως τέτοια microέσα και στο σχολείο θ Μήπως δηmicroιουργηθούν ανισότητες αφού είναι γνωστό ότι δε διαθέτουν όλα τα σχολεία τις ίδιες τεχνολογικές υποδοmicroές Μεγάλο microέρος των διδακτικών πρακτικών που προτείνονται microπορούν να ολοκληρωθούν microε τη συλλογή διαδικτυακών κειmicroένων και εκτός σχολείου ή να αξιοποιηθεί το γεγονός ότι όλα (σχεδόν) τα παιδιά έχουν τη δυνατότητα πρόσβασης σε υπολογιστές στο σπίτι τους κυρίως όmicroως το γεγονός ότι οι εξωσχολικές πρακτικές ψηφιακού γραmicromicroατισmicroού τους είναι συχνά πολύ πλούσιες Η ως τώρα έρευνα στα ελληνικά σχολεία δείχνει ότι οι δηmicroιουργικοί εκπαιδευτικοί βρίσκουν διεξόδους στα προβλήmicroατα των υποδοmicroών ι Ποια η σχέση του καινούργιου προγράmicromicroατος microε τη λογοτεχνική παραγωγή Το ΠΣ για τη γλώσσα ανήκει στην ευρύτερη ενότητα των γλωσσικών microαθηmicroάτων―microαζί microε την αρχαία ελληνική γλώσσα και τη λογοτεχνία ― και microε την έννοια αυτή προτείνεται να αξιοποιηθούν ανάλογες προτάσεις του ΠΣ της λογοτεχνίας για την ίδια τάξη Η παρουσίαση λογοτεχνικών έργων άλλωστε microπορεί να αποτελέσει ευκαιρία και για ανάπτυξη εκ microέρους των microαθητών και των microαθητριών προσωπικού προφορικού γραπτού ή πολυτροπικού λόγου

9

microε σκοπό την τεκmicroηρίωση των απόψεών τους ήκαι την έκφραση των αισθητικών τους προτιmicroήσεων ια Όλα όσα ζητά αυτό και τα άλλα Προγράmicromicroατα Σπουδών για την Α΄ Λυκείου απαιτούν πολύ περισσότερο χρόνο για τους εκπαιδευτικούς Αυτό δεν είναι εύκολο Αυτό είναι γεγονός ∆εν microπορεί όmicroως να υπάρξει δηmicroιουργικό σχολείο microε στατική προσέγγιση της διδασκαλίας Αλλά αυτό δε θα γίνει από τη microια στιγmicroή στην άλλη Κάθε microεταβολή χρειάζεται τον χρόνο της Αυτό που θα διευκόλυνε ιδιαίτερα τα πράγmicroατα είναι αν αναλαmicroβάνονταν προσπάθειες σε επίπεδο σχολείου και σχολικών συmicroβούλων για ανταλλαγή ιδεών και κυρίως για συmicroπαραγωγή διδακτικών προτάσεων Θα ήταν ιδανικό αν το κάθε σχολείο microπορούσε να διαmicroορφώσει το δικό του πλάνο για τη διδασκαλία Και αυτό δεν είναι απαραίτητο να γίνει από τη microια στιγmicroή στην άλλη Η δηmicroιουργικότητα και η συνεργασία για τα παιδιά είναι άmicroεσα συνυφασmicroένη microε τη δηmicroιουργικότητα και τη συνεργασία των εκπαιδευτικών ιβ Μπορούν όλα αυτά που προβλέπει το πρόγραmicromicroα να γίνουν microέσα στο δεδοmicroένο ωρολόγιο πρόγραmicromicroα Το γλωσσικό είναι το κατεξοχήν διαθεmicroατικό microάθηmicroα αφού χωρίς τη χρήση της γλώσσας δε γίνεται τίποτα microέσα στο σχολείο Γι αυτό οι εκπαιδευτικοί καλό είναι να αξιοποιούν κάθε ευκαιρία για την καλλιέργεια των προτεινόmicroενων γραmicromicroατισmicroών στα παιδιά όπως άλλα microαθήmicroατα της φιλολογικής ζώνης (πχ Αρχαία Λογοτεχνία) άλλες σχολικές πρακτικές (πχ ποικίλα προγράmicromicroατα) και ποικίλες σχολικές εκδηλώσεις (πχ microαθητικές κοινότητες γιορτές εκδηλώσεις)

4 ΤΟ ΠΣ ΤΗΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΜΕΣΩ ΕΝΟΣ ΠΑΡΑ∆ΕΙΓΜΑΤΟΣ [σχέδια εναλλακτικών διδακτικών προτάσεων (σεναρίων διδασκαλίας)]

Γενικά

Στο ακόλουθο παράδειγmicroα παρουσιάζονται τρεις διαφορετικές εκδοχές ενός σχεδίου microαθήmicroατος (σεναρίου) προκειmicroένου να καταστεί πιο εύκολα σαφής η φιλοσοφία του νέου ΠΣ και η απόσταση που υπάρχει από τις συνήθεις διδακτικές πρακτικές οι οποίες στηρίζονται αποκλειστικά στο σχολικό εγχειρίδιο

Οι διδακτικές προτάσεις-σχέδια που ακολουθούν αφορούν την ενότητα laquoΓλωσσικές Ποικιλίεςraquo του εγχειριδίου της Α΄ Λυκείου (σελ 21-37) και πιο συγκεκριmicroένα τη θεmicroατική laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo (σελ 29-37) Εστιάζουν ειδικότερα στη γλώσσα των νέων και στον ρόλο της στη συγκρότηση αυτού που συχνά αποκαλείται laquoτο χάσmicroα γενεώνraquo Ανάλογα βέβαια microε την εκδοχή που θα υιοθετηθεί microπορεί να γίνει σύνδεση και microε άλλα τmicroήmicroατα του ίδιου σχολικού εγχειριδίου όπως πχ microε τα κεφάλαια laquoΠεριγραφήraquo και laquoΑφήγησηraquo ή την ενότητα laquoΠροφορικός και γραπτός λόγοςraquo καταργώντας τη γραmicromicroική αντιmicroετώπιση του βιβλίου καθώς και microε ανάλογα θέmicroατα που θίγονται στα εγχειρίδια άλλων τάξεων της δευτεροβάθmicroιας εκπαίδευσης Είναι απαραίτητο να δηλωθεί ρητά ότι το παράδειγmicroα δεν αποτελεί laquoπρότυποraquo για εφαρmicroογήmiddotκάτι τέτοιο είναι αντίθετο microε τη δηmicroιουργικότητα των εκπαιδευτικών που προϋποθέτει το ΠΣ Αποτελεί ενδεικτικό παράδειγmicroα προκειmicroένου να αναδειχθούν διδακτικές πρακτικές που είναι κοντά στη λογική του και προκειmicroένου να καταστεί εmicroφανής η ενδεχόmicroενη απόσταση που χωρίζει ισχύουσες πρακτικές microε τις προτεινόmicroενες από το ΠΣ

Η λογική της πρότασης

Το παράδειγmicroα αναπτύσσεται microε βάση τους άξονες που οργανώνουν το ΠΣ και παρουσιάζονται στο ακόλουθο σχήmicroα

10

Ο άξονας της αξιολόγησης που ενυπάρχει στο ΠΣ και φαίνεται να λείπει από το σχήmicroα εξετάζεται ως υποενότητα σε κάθε εκδοχή και ενσωmicroατώνεται όπως θα δούmicroε στο κέντρο του ρόmicroβου στις ταυτότητες

Γενικοί στόχοι

Το παράδειγmicroα δεν είναι δεσmicroευτικό αλλά ενδεικτικό Στόχος του είναι να κάνει κατανοητή τη φιλοσοφία του ΠΣ και να καταδείξει τις νέες δυνατότητες που προτείνονται σε σχέση microε συνήθεις ισχύουσες πρακτικές Οι εκδοχές του παραδείγmicroατος microπορούν να τροποποιηθούν ανάλογα microε τις υποδοmicroές τις ανάγκεςδυνατότητες των microαθητών και των microαθητριών και τις επιλογές τουτης εκπαιδευτικού

Το υλικό

Ως κειmicroενική αφετηρία microπορεί να επιλεγεί microια σειρά τηλεοπτικών διαφηmicroιστικών βίντεο στα οποία αποτυπώνεται το χάσmicroα των γενεών microέσω της αξιοποίησης διαφορετικών κοινωνικών (γλωσσικών και όχι microόνον) κωδίκων στους ρόλους των laquoπαιδιών-νέωνraquo και των laquoγονέων-microεσηλίκωνraquo Ενδείκνυται η οπτικοακουστική microορφή που προϋποθέτει την αντίστοιχη υποδοmicroή ― και βασικά επιβάλλεται στην 3η εκδοχή αλλά εξίσου λειτουργικές microπορεί να είναι και οι εναλλακτικές microορφές που προτείνονται Εξυπακούεται ότι οι εκπαιδευτικοί έχουν την ελευθερία να επιλέξουν οι ίδιοι-ες ή σε συνεργασία microε τους microαθητές και τις microαθήτριές τους διαφορετικό υλικό

Ι Οπτικοακουστική microορφή (πχ τηλεοπτικά διαφηmicroιστικά βίντεο στο διαδίκτυο)

ΙΙ Εναλλακτικές microορφές

Υλικό ή έναυσmicroα αποτελούν σχετικά διαφηmicroιστικά microηνύmicroατα-βίντεο στο διαδίκτυο Παρότι στην περίπτωση των βίντεο ο διαδραστικός πίνακας ο βιντεοπροβολέας ή το εργαστήρι υπολογιστών microοιάζει microονόδροmicroος οι εναλλακτικές microορφές παρουσίασης του υλικού microπορεί να αποδειχτούν πιο δηmicroιουργικές Μερικές προτάσεις

bull Αποmicroαγνητοφώνηση του υλικού από τοντην εκπαιδευτικό

bull Αποmicroαγνητοφώνηση του υλικού από τα παιδιά Στην περίπτωση αυτή microπορεί να γίνει

σύνδεση microε την ενότητα laquoΠροφορικός και γραπτός λόγοςraquo ∆ίνεται σε κάθε οmicroάδα

ένα βίντεο και πάνω σrsquo αυτό κάνουν τις παρατηρήσεις τους Μπορεί να εφαρmicroοστεί σε

κάθε εκδοχή του παραδείγmicroατος και να αποτελέσει εκτεταmicroένη δραστηριότητα και να

11

γίνει και σενάριο (microεγάλης χρονικής διάρκειας διδασκαλία) Βοηθάει και το γεγονός ότι

τα διαφηmicroιστικά βίντεο είναι πολύ σύντοmicroα

bull Περιγραφή και αφήγηση του υλικού από τα παιδιά αφού δουν το υλικό στο σπίτι

τους Μπορεί να γίνει σύνδεση microε τις ενότητες laquoΠεριγραφήraquo και laquoΑφήγησηraquo να γίνει

οmicroαδοσυνεργατικά κλπ

bull Αποτύπωση στιγmicroιοτύπων από τοντην εκπαιδευτικό (ή και τα παιδιά) στιγmicroιοτύπων (snapshots) των βίντεο microε χαρακτηριστικά στιγmicroιότυπα και ή microότο και παρουσίασή τους microε τη microορφή φωτοτυπιών ή πόστερ (οmicroαδοσυνεργατικά όπ)

bull Παρουσίαση έντυπων microορφών διαφηmicroίσεων microε το ίδιο θέmicroα (κατά προτίmicroηση από τα παιδιά οmicroαδοσυνεργατικά όπ)

bull ∆ραmicroατοποίηση (Προφορικός και γραπτός λόγος οmicroαδοσυνεργατικά όπ)

Η θεmicroατική ενότητα

Το σενάριο εστιάζει άmicroεσα στο τmicroήmicroα laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo σελ 29-37 του σχολικού εγχειριδίου και πιο συγκεκριmicroένα την υποενότητα laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo της σελ 30 Ωστόσο microπορεί να επεκταθεί σε ολόκληρη την υποενότητα laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo ή την ενότητα laquoΓλώσσα και γλωσσικές ποικιλίεςraquo ανάλογα microε το υλικό και την εστίαση και ακόmicroη να επεκταθεί και στο σύνολο των υπόλοιπων κεφαλαίων του βιβλίου (laquoΛόγοςraquo laquoΠεριγραφήraquo laquoΑφήγησηraquo) ανάλογα microε το είδος των δραστηριοτήτων που θα επιλεγούν

Το βασικό σενάριο

Τίτλος Το χάσmicroα γενεών στη διαφήmicroιση γονείς και παιδιά

bull Το σενάριο αποτελεί πρόταση για διδασκαλία

Πεδίο διδακτικό αντικείmicroενο και διδακτική ενότητα

Έκφραση ndash Έκθεση Α΄ Λυκείου θεmicroατική στο ΠΣ laquoΓλώσσα γλωσσική ποικιλότητα και γλωσσική αλλαγήraquo Η έmicroφαση εδώ δίνεται στις γλωσσικές ποικιλίες Στο σχολικό εγχειρίδιο καλύπτει την ενότητα laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo σελ 29-37

Χρονική διάρκεια Ανάλογα microε την εκδοχή microπορεί να αποτελέσει δραστηριότητα που καλύπτει ένα διδακτικό δίωρο έως σενάριο που εκτείνεται σε διάρκεια ενός τετραmicroήνου

Προϋποθέσεις υλοποίησης από εκπαιδευτικό και microαθητήτρια

Ανάλογα microε την εκδοχή

Σύντοmicroη περιγραφή

Πρόκειται για (κριτική) microελέτη του τρόπου microε τον οποίο ηλικιακά microαρκαρισmicroένες κοινωνικές γλώσσες (γλώσσα του διαδικτύου και γλώσσα των νέων) χρησιmicroοποιούνται προκειmicroένου να αποτυπώσουν τις διαφορές των γενεών Παρουσιάζονται τρεις εκδοχές καθεmicroιά από τις οποίες προτείνει διαφορετική αντιmicroετώπιση της laquoδιδακτέας ύληςraquo του σχολικού χωροχρόνου των διδακτικών πρακτικών των αναmicroενόmicroενων γραmicromicroατισmicroών που θα καλλιεργηθούν εποmicroένως και του είδους των εγγράmicromicroατων ταυτοτήτων που συνεισφέρουν να καλλιεργηθούν (βλ το κέντρο του ρόmicroβου) Το παράδειγmicroα είναι ενδεικτικό της λογικής που επιθυmicroούmicroε να αναδειχθεί και εξυπακούεται ότι microπορεί να επιλεγούν άλλα κείmicroενα άλλα παραδείγmicroατα και διαφορετική πορεία υλοποίησης microε βάση επιτόπια δεδοmicroένα (ιδιαιτερότητες τάξης και σχολείου προτιmicroήσεις εκπαιδευτικού)

12

∆ιδακτική εκδοχή 1

Η εκδοχή αυτή κινείται πολύ κοντά στις ισχύουσες διδακτικές πρακτικές Το επιπρόσθετο στοιχείο είναι η αξιοποίηση του βίντεο (προβολή microε υπολογιστή ή microε διαδραστικό πίνακα) Προτείνεται προκειmicroένου να αναδειχθούν καλύτερα πολλά στοιχεία των δύο άλλων εκδοχών που ακολουθούν (οι οποίες είναι πιο κοντά στο πνεύmicroα του νέου ΠΣ) και να γίνουν σαφέστερες οι διαφορές που προτείνονται microε το νέο ΠΣ ∆εν αποκλείεται microέρος της εκδοχής αυτής να χρησιmicroοποιηθεί και ως η πρώτη φάση των εκδοχών που ακολουθούν

Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης

Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα

Βήmicroα 1ο ΟΗ εκπαιδευτικός εκκινεί από το βιβλίο και πιο συγκεκριmicroένα από τα εισαγωγικά κείmicroενα στις γλωσσικές ποικιλίες γενικά και τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες ειδικότερα συζητώντας και αναλύοντας το περιεχόmicroενό τους microε τους microαθητές και τις microαθήτριες Καταρχάς φέρνει τα παιδιά σε επαφή microε το ακόλουθο εισαγωγικό κείmicroενο της σελ 21 του βιβλίου το οποίο αποτελεί εισαγωγή στη γλωσσική ποικιλότητα γεωγραφική και κοινωνική

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Στη συνέχεια προχωρά στο κείmicroενο της σελ 29 laquoΚάθετη διαίρεση κοινωνικές διάλεκτοιraquo εισαγωγικό στην κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα

13

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Βήmicroα 2ο Αφού συζητήσει και αναλύσει το περιεχόmicroενο των δύο κειmicroένων κατόπιν παρουσιάζει στον διαδραστικό πίνακα (ή σε βιντεοπροβολέα) τα βίντεο που έχουν επιλεγεί Αν δεν υπάρχει διαδραστικός πίνακας microπορεί να αξιοποιήσει microια από τις εναλλακτικές δυνατότητες παρουσίασης του υλικού για παράδειγmicroα να δώσει στους microαθητές και στις microαθήτριες φωτοτυπία microε έντυπες εκδοχές των διαφηmicroίσεων αυτών ή αποmicroαγνητοφωνήσεις των βίντεο (όλων ή όσων επιλέξει) ή να αναθέσει στα παιδιά να αποmicroαγνητοφωνήσουν στο σπίτι και να περιγράψουν την κάθε διαφήmicroιση

Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος

Βήmicroα 1ο Ακολουθεί συζήτηση στην τάξη για τη γλωσσική ποικιλότητα και πιο συγκεκριmicroένα για τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες ποιες ποικιλίες χρησιmicroοποιούνται στα διαφηmicroιστικά κείmicroενα από ποια στοιχεία φαίνεται ότι οι νέοι χρησιmicroοποιούν διαφορετική ποικιλία από τους γονείς τους αν οι microαθητές και οι microαθήτριες αναγνωρίζουν τις νεανικές ποικιλίες που χρησιmicroοποιούνται κλπ Η συζήτηση microπορεί να συνδεθεί microε τους ειδικότερους παράγοντες διαmicroόρφωσης γλωσσικών ποικιλιών που παρουσιάζει το βιβλίο και να δουν οι microαθητές και οι microαθήτριες ποιοι από αυτούς τους παράγοντες διακρίνονται στα διαφηmicroιστικά σποτ που παρακολούθησαν Με τον τρόπο αυτόν τα παιδιά διατρέχουν ολόκληρη την ενότητα laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo microε microεγαλύτερη έmicroφαση στον παράγοντα laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo λόγω του υλικού της δραστηριότητας χωρίς όmicroως να περιορίζονται απαραίτητα σrsquo αυτόν Βήmicroα 2ο Στη συνέχεια παίρνουν ασκήσεις για το σπίτι Οι ασκήσεις αυτές microπορούν να είναι α) οι ασκήσεις της υποενότητας laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo σελ 30

14

β) η τελευταία άσκηση της υποενότητας σελ 37

Προηγείται στο βιβλίο η παρουσίαση δύο επιστολών του Ι ∆ραγούmicroη και παρατηρήσεις για τη θεmicroατική οργάνωση των επιστολών

Χρονική διάρκεια

1 διδακτικό δίωρο

Προϋποθέσεις υλοποίησης

Εκπαιδευτικός να χειρίζεται διαδραστικό πίνακα ή να έχει τη δυνατότητα χρήσης βιντεοπροβολέα αν υπάρχουν ΜαθητήςΜαθήτρια ∆εν χρειάζεται κάποια ιδιαίτερη προϋπόθεση

Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις

Οι γνώσεις για τον κόσmicroο που προωθεί η εκδοχή αυτή είναι ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα Η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Από το ΠΣ

bull laquoΗ ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσώνraquo

bull laquoΟι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία

που χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλοraquo

Γνώσεις για τη γλώσσα

Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία αποτυπώνονται και στις γλωσσικές επιλογές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Από το ΠΣ

15

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)

διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της

προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική

διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για

συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

Γραmicromicroατισmicroοί και δεξιότητες

Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες microαθαίνουν να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από κοινωνικούς παράγοντες Η κύρια δεξιότητα που αποκτούν είναι να επιλύουν ασκήσεις στο γνωστό πλαίσιο της Προσφοράς - Ζήτησης που σηmicroαίνει laquoσου δίνω θεωρία λύσε τώρα microια σύντοmicroη άσκησηraquo (κλειστού τύπου ασκήσεις) Από το ΠΣ

bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo

bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής

δικτύωσης)raquo

bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς

ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo

∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες

Η δραστηριότητα αυτή αναπαράγει το microοντέλο Προσφορά - Ζήτηση (κλασικό δασκαλοκεντρικό πρότυπο) και στην ουσία παρέχει υποστηρικτικό υλικό στην ύλη του βιβλίου από την οποία δεν πραγmicroατοποιείται απόκλιση Ο σχολικός χώρος παραmicroένει στις παραδοσιακές του διαστάσεις τα παιδιά παρακολουθούν προσηλωmicroένα στον στην εκπαιδευτικό ο σχολικός χρόνος περιορίζεται στο συνεχόmicroενο διδακτικό δίωρο που προβλέπει το ωρολόγιο πρόγραmicromicroα Οη εκπαιδευτικός βρίσκεται στο επίκεντρο της διδασκαλίας αυτός-ή προβάλλει τα βίντεο ή microοιράζει φωτοτυπίες υποδεικνύει τα σηmicroεία του βιβλίου που πρέπει να έχουν υπόψη οι microαθητές και οι microαθήτριες συντονίζει τη συζήτηση και αναθέτει ασκήσεις για το σπίτι Οι microαθητές και οι microαθήτριες είναι δέκτες δρουν ελάχιστα και ο στόχος είναι να αποκτήσουν εγκυκλοπαιδικές γνώσεις γύρω από το ζήτηmicroα της κοινωνικής γλωσσικής ποικιλότητας Ασκούνται διαβάζοντας (το βιβλίο) γράφοντας και απαντώντας σε ερωτήσεις πρακτικές από τις οποίες αναmicroένεται να προκύψει microάθηση Από το ΠΣ

bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν

την κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε

περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να

τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo

Αξιολόγηση

(βλ οικεία στήλη στη θεmicroατική ενότητα Γλώσσα γλωσσική ποικιλότητα και γλωσσική αλλαγή) Με βάση τη στήλη Αξιολόγηση του ΠΣ microε το παράδειγmicroα που παρουσιάστηκε αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό (προφορικά γραπτά)

bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική microεταβολή

bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή

16

Προστιθέmicroενη αξία

Το microόνο νέο στοιχείο που εισάγεται microε τη συγκεκριmicroένη εκδοχή είναι ότι χρησιmicroοποιούνται παραδείγmicroατα που προέρχονται από την τρέχουσα καθηmicroερινότητα τα οποία είναι οικεία στα παιδιά και microπορούν πιο εύκολα να τα κατανοήσουν και να τα συζητήσουν ∆εν υπάρχει αmicroφιβολία ότι και microόνο αυτό το γεγονός κάνει το microάθηmicroα πιο ενδιαφέρον και την κατάκτηση της γνώσης πιο εύκολη Η microερική χρήση επίσης των νέων microέσων καθιστά το microάθηmicroα πιο ελκυστικό και διασκεδαστικό Η εκδοχή αυτή όmicroως δεν κινείται στο πνεύmicroα του νέου ΠΣ και αυτό θα φανεί από τις άλλες δύο εκδοχές που ακολουθούν

Σχηmicroατική παρουσίαση

Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής

A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα

Β Αναγνωριστικός

γραmicromicroατισmicroός

Γ Γνώσεις για τη γλώσσα

Γλωσσική ποικιλότητα η γλώσσα των νέων

∆ ∆ιδακτικές πρακτικές Προσφορά - Ζήτηση

Ταυτότητες

∆ιδακτική εκδοχή 2

Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης

Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα

Προηγείται κάποια εισαγωγική συζήτηση για τη γλωσσική ποικιλότητα Για την εξοικείωση των παιδιών microε το ζήτηmicroα microπορεί να αξιοποιηθεί ως αρχική φάση κάποιο κείmicroενο από την εκδοχή 1 (βλ παραπάνω) Θα ήταν πιο ενδιαφέρον αν οη εκπαιδευτικός είχε στη διάθεσή τουτης και ένα δύο επιπλέον κείmicroενα που θα σχετίζονταν microε την κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα Στην περίπτωση αυτή θα microοίραζε τα κείmicroενα στα παιδιά (microετά από microια σύντοmicroη εισαγωγή) και θα ζητούσε να συνεργαστούν προκειmicroένου να αναδείξουν και να παρουσιάσουν τα χαρακτηριστικά που αναφέρει και το σχολικό εγχειρίδιο Η διαφορά εδώ είναι σε σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή ότι τα παιδιά θα αναδείκνυαν τη θεωρία ψάχνοντας κείmicroενα και παρουσιάζοντάς την στην τάξη κάτι που συνιστά σηmicroαντική αλλαγή στις διδακτικές πρακτικές

Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος

Βήmicroα 1ο Στη συνέχεια τα παιδιά οργανώνονται σε microικρές οmicroάδες και τους δίνονται συγκεκριmicroένα βίντεο (αν υπάρχουν οι υποδοmicroές) ή παραδείγmicroατα από έντυπα κείmicroενα που προσφέρονται Αν δεν υπάρχουν υποδοmicroές οη εκπαιδευτικός παρουσιάζει κεντρικά στην αίθουσα τα παραδείγmicroατα microε τις διαφηmicroίσεις (Γενικά αν δεν υπάρχουν υποδοmicroές οη εκπαιδευτικός microπορεί να δώσει στους microαθητές και στις microαθήτριες φωτοτυπία microε αποmicroαγνητοφωνήσεις των βίντεο ή να αξιοποιήσει κάποια από τις άλλες εναλλακτικές δυνατότητες που προτείναmicroε στην αρχή Μπορεί επίσης να επιλέξει έντυπες διαφηmicroίσεις ή

17

άλλα κείmicroενα που κρίνει χρήσιmicroα) Παράλληλα ετοιmicroάζει ένα φύλλο εργασίας το οποίο δίνει τους άξονες γύρω από τους οποίους θα εργαστούν τα παιδιά Ενδεικτικοί άξονες

1 Ποιες κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες αναγνωρίζετε στα συγκεκριmicroένα διαφηmicroιστικά

Αξιοποιήστε τα κείmicroενα που σας δόθηκαν προκειmicroένου να ταξινοmicroήσετε τις

απαντήσεις σας

2 Για ποιο λόγο προκαλείται γέλιο στις διαφηmicroίσεις αυτές (πχ τι θα συνέβαινε αν οι

ήρωες χρησιmicroοποιούσαν την πρότυπη γλώσσα Τι θα συνέβαινε αν ανταλλάσσονταν

οι ρόλοι στα βίντεο) Ποιος ο ρόλος της γλωσσικής ποικιλότητας σε αυτό

3 Αναζητήστε και καταγράψτε άλλα παραδείγmicroατα διαφηmicroιστικού λόγου όπου

χρησιmicroοποιείται η κοινωνική ή γεωγραφική ποικιλότητα Αναλύστε τι εξυπηρετεί σε

κάθε περίπτωση

Βήmicroα 2ο Οι οmicroάδες αφού microελετήσουν τα κείmicroενα (microε βάση τις οδηγίες στο φύλλο εργασίας) καταλήγουν σε συmicroπεράσmicroατα σχετικά microε τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες που χρησιmicroοποιούνται στα διαφηmicroιστικά αυτά Η εργασία microπορεί να συνεχιστεί και στο σπίτι όπου τα παιδιά θα αναζητήσουν και άλλα βίντεο (διαφηmicroιστικά ή microη) στα οποία να αξιοποιείται η κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα θα τα microελετήσουν και θα καταλήξουν σε συmicroπεράσmicroατα microε βάση το φύλλο εργασίας που θα τους έχει δοθεί Οι οmicroάδες microπορούν να παρουσιάσουν τα συmicroπεράσmicroατά τους στην τάξη microε τους ακόλουθους τρόπους (η επιλογή εξαρτάται από τις υποδοmicroές την τάξη τοντηνεκπαιδευτικό κλπ)

o Να δηmicroιουργήσουν ένα κείmicroενο σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης (πχ power

point) microε τις επισηmicroάνσεις και τα ευρήmicroατά τους και να το παρουσιάσουν στην

τάξη Στην περίπτωση αυτή συνδέουmicroε το microάθηmicroά microας microε την ενότητα

laquoΑπροσχεδίαστος και προσχεδιασmicroένος προφορικός λόγος ndash ένα microεικτό είδος

λόγου ανάmicroεσα στον προφορικό και το γραπτό λόγοraquo)

o Να δηmicroιουργήσουν ένα κείmicroενο σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης microε τις

επισηmicroάνσεις και τα ευρήmicroατά τους το οποίο να εmicroπλουτίσουν microε βίντεο και

συνδέσmicroους (links) για την υποστήριξη των συmicroπερασmicroάτων τους (βλ ΠΣ για

την παραγωγή πολυmicroεσικού λόγου αλλά και σύνδεση microε την ενότητα

laquoΑπροσχεδίαστος και προσχεδιασmicroένος προφορικός λόγος ndash ένα microεικτό είδος

λόγου ανάmicroεσα στον προφορικό και το γραπτό λόγοraquo σελ 99)

o Μπορούν να αντλήσουν περαιτέρω στοιχεία (βίντεο και άλλο κειmicroενικό υλικό

καθώς και επιστηmicroονικά άρθρα πάνω στην κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα ndash

έτσι microελετάται και ο επιστηmicroονικός λόγος στόχος του νέου ΠΣ) και να

καταλήξουν στη συγγραφή ενός δοκιmicroίου microε τίτλο laquoΓλώσσα και ποικιλίαraquo ή

ειδικότερα laquoΗ αξιοποίηση της γλώσσας των νέων από τη διαφήmicroισηraquo Το

δοκίmicroιο αυτό πρέπει να ενταχτεί σε ένα επικοινωνιακό πλαίσιο να αναρτηθεί

σε κάποιο ιστολόγιο ή να δηmicroοσιευτεί στη σχολική ή την τοπική εφηmicroερίδα

Καλό θα ήταν να επιχειρηθούν παραλλαγές (να microη γράψουν όλα τα παιδιά το

ίδιο κείmicroενο) για να αντιληφθούν οι microαθητές και οι microαθήτριες πόσο το

επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει και τις επιλογές στη συγγραφή και τη

διαmicroόρφωση ενός κειmicroένου

bull Κατά τη διάρκεια της όλης εργασίας τα παιδιά καλούνται να εστιάζουν σε περιγραφές

και αφηγήσεις όπου αυτό εξυπηρετεί τις ανάγκες τις διδασκαλίας Εστίαση πχ στη

λεπτοmicroερή περιγραφή κατά την ανάλυση και παρουσίαση των βίντεο από τις οmicroάδες

των παιδιών αφήγηση αναδιήγηση άλλων παραδειγmicroάτων για τη χρήση της

νεανικής γλώσσας στην καθηmicroερινότητα Με τη λογική αυτή το συγκεκριmicroένο σενάριο

θεωρεί ως δεδοmicroένη και microια microη γραmicromicroική ανάγνωση της ύλης και microια εστίαση στους

18

στόχους του ΠΣ εποmicroένως microια δηmicroιουργική ndash διαχρονική (και όχι γραmicromicroική microε βάση

το διδακτικό εγχειρίδιο) αξιοποίηση του υλικού του σχολικού εγχειριδίου

bull Ενδιαφέρον θα είχε η συγκεκριmicroένη διδακτική πρόταση να επεκταθεί σε microια microικρή

έρευνα (συλλογή δεδοmicroένων από τα παιδιά γύρω από την αξιοποίηση της νεανικής

γλώσσας στην καθηmicroερινότητα) και να ενταχθεί στο πλαίσιο της Ερευνητικής

Εργασίας (project) που έχει εισαχθεί από φέτος στην Α Λυκείου αν υπάρχει αυτή η

δυνατότητα

Χρονική διάρκεια

Περίπου 1 ndash 2 microήνες (ανάλογα microε τις κατευθύνσεις που θα δοθούν)

Προϋποθέσεις υλοποίησης

- ∆υνατότητες σε Νέες Τεχνολογίες (αν επιλεγεί microια τέτοια οπτική)

- Πρόσθετο διδακτικό υλικό

- Εξοικείωση των παιδιών microε τα νέα microέσα (Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης Πρόγραmicromicroα

Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση πολυmicroέσων ιστολόγια) Είναι γνωστό ότι τα

παιδιά δεν έχουν τέτοιου είδους δυσκολίες

- Κυρίως όmicroως στροφή του microαθήmicroατος προς την κατεύθυνση της ενεργοποίησης των

παιδιών τα οποία διαβάζουν τα κείmicroενα (έντυπα ή σε ψηφιακή microορφή) τα

επεξεργάζονται και καταλήγουν σε διαπιστώσεις που microοιράζονται microε τους

συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες τουςαποκτούν ρόλο που laquoγεmicroίζειraquo το σχολικό

χώρο και χρόνο διαβάζοντας και γράφοντας αξιοποιώντας κάθε microέσο πρακτικής

γραmicromicroατισmicroού (= microέσο για διάβασmicroα γράψιmicroο και επικοινωνία)

Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις

∆εν έχουmicroε σηmicroαντική microεταβολή στον άξονα αυτό Τα παιδιά κατανοούν και πάλι ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή (όπως στην εκδοχή 1) Από το ΠΣ

bull laquoΗ ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσώνraquo

bull laquoΟι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία

που χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλοraquo

Γνώσεις για τη γλώσσα

Και εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την κοινωνική γλωσσική ποικιλία που χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή (όπως στην εκδοχή 1) Επίσης το επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει την οργάνωση και τη διαmicroόρφωση του κειmicroένου Από το ΠΣ

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)

διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της

προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική

διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για

συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά

microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να

ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα

19

επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία

για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo

Γραmicromicroατισmicroοί

Στον άξονα αυτό έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές - Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και microαθήτριες microαθαίνουν να αναγνωρίζουν

ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από κοινωνικούς

παράγοντες Αυτό παραmicroένει ίδιο

- Νέοι γραmicromicroατισmicroοί χρήση των νέων microέσων για την παραγωγή λόγου (πχ

Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο παραγωγή πολυmicroεσικών

κειmicroένων κλπ)

- Παραγωγή προφορικού λόγου παρουσίαση και υποστήριξη άποψης ενώπιον της

τάξης εξάσκηση στην περιγραφή και αφήγηση (προφορικά) παραγωγή γραπτού

(παραγωγή δοκιmicroίου)

Από το ΠΣ

bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo

bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου

περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής

επιχειρηmicroατολογίας κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή

προφορική ενώπιον ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των

πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση

της γλωσσικής ποικιλότηταςraquo

bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής

δικτύωσης)raquo

bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς

ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo

bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης

που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση

αυτή αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις

ταυτότητες που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo

∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες

Παρότι και πάλι η διδασκαλία ξεκινάει από το βιβλίο δε microένει προσκολληmicroένη σrsquo αυτό αλλά το χρησιmicroοποιεί ως αφετηρία για διερεύνηση έρευνα και παραγωγή microιας ευρύτερης γκάmicroας κειmicroένων από ότι στην εκδοχή 1 Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται το σενάριο εκτείνεται πέραν του σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την παραγωγή κειmicroένων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Υπάρχει η δυνατότητα σύνδεσης microε τις ερευνητικές εργασίες Ο σχολικός χώρος το ίδιο δεν είναι microόνο η εξωσχολική δραστηριοποίηση των microαθητώνmicroαθητριών είναι και η αλλαγή της κατανοmicroής τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους για να δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τα ευρήmicroατά τους σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης ή προφορικά microε βάση σηmicroειώσεις που έχουν κρατήσει Ζητείται από τα παιδιά να παίξουν πιο ενεργητικούςndashδιερευνητικούς ρόλους microε τη χρήση της γλώσσας αφού αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται συνεργάζονται και παρουσιάζουν Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo τώρα είναι σαν να τους λέει laquoψάξε microάθε σύνθεσε και παρουσίασεraquo -Είναι προφανές ότι σε ένα τέτοιο πλαίσιο θα πρέπει να microεταβληθεί και ο ρόλος των εκπαιδευτικών δεν έχει τόση βαρύτητα πώς θα παρουσιαστεί η νέα γνώση όσο πώς θα

20

συντονιστούν και θα υποστηριχθούν τα παιδιά στην κατάκτηση της γνώσης στη σύνδεσή της microε τη ζωή και την πραγmicroατικότητα κοκ

Αξιολόγηση (microε βάση το ΠΣ)

Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό

(προφορικά γραπτά)

bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική

microεταβολή

bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή

bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις

επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα

bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών

τους

bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα

Προστιθέmicroενη αξία

Η προώθηση των νέων γραmicromicroατισmicroών η διεύρυνση του σχολικού χωροχρόνου και η τοποθέτηση των microαθητών και των microαθητριών στο επίκεντρο ως υποκειmicroένων που συνεργάζονται microεταξύ τους και microε τοντην εκπαιδευτικό συσκέπτονται παίρνουν αποφάσεις και υποστηρίζουν τις απόψεις τους αποmicroακρύνει την εκδοχή αυτή από τα παραδοσιακά σχήmicroατα διδασκαλίας και γι αυτόν τον λόγο προτείνουmicroε να προτιmicroηθεί σε σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή

Σχηmicroατική παρουσίαση

Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής

A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα

Β Λειτουργική κατάκτησηΚειmicroενικών ειδών νέοι

γραmicromicroατισmicroοί

Γ Γνώσεις για τη γλώσσα Γλωσσική ποικιλότητα

η γλώσσα των νέων

∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές

Ταυτότητες

Στο σχήmicroα αυτό βλέπουmicroε να microεταβάλλονται οι δύο του άκρες αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που παράγει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή αφού τα παιδιά ασκούνται στο να κάνουν διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα

21

∆ιδακτική εκδοχή 3

Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης

Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα

Εξοικείωση microε την έννοια της γλωσσικής ποικιλότητας Μπορεί να αξιοποιηθεί ότι και στην εκδοχή 2

Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος

Εξηγείται στα παιδιά ότι κατά τον υπόλοιπο χρόνο θα διερευνήσουν το πώς ο διαφηmicroιστικός λόγος αξιοποιεί στα κείmicroενά του τη γλωσσική ποικιλότητα και ιδιαίτερα τη γλώσσα των νέων Βήmicroα 1ο Τα παιδιά χωρίζονται σε οmicroάδες και αφού δουν τα βίντεο (εδώ η εναλλακτική της φωτοτυπίας περιορίζει πάρα πολύ τις δραστηριότητες οπότε δεν την προτείνουmicroε) διερευνούν κάποια από τα παρακάτω ζητήmicroατα (σε ένα δίωρο)

bull Οmicroάδες 1 και 3 Μέσω των συγκεκριmicroένων διαφηmicroίσεων κατασκευάζονται

συγκεκριmicroένου τύπου γονείς και παιδιά Πώς συνδυάζεται η κοινωνική γλωσσική

ποικιλία microε άλλα συmicroβολικά στοιχεία (ντύσιmicroο σηmicroειολογία σώmicroατος περιβάλλον

λήψη πλάνα και γενικά γραmicromicroατική της εικόνας) στη δηmicroιουργία ταυτοτήτων στα

συγκεκριmicroένα διαφηmicroιστικά

bull Οmicroάδες 2 και 4 Ποιες γνώσεις προϋποτίθεται πως έχουν οι αποδέκτες των

διαφηmicroίσεων αυτών σε σχέση microε τη γλωσσική ποικιλότητα Ποια στερεότυπα

κατασκευάζονται και χρησιmicroοποιούνται στα συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα

bull Οmicroάδες 5 και 6 Πώς αξιοποιείται η διαφορά των γλωσσικών ποικιλιών για να

κατασκευάσει τι είδους κόσmicroους (πχ οι νέοι δεν microπορούν να συνεννοηθούν microε τους

microεγάλους γιατί οι τελευταίοι είναι συντηρητικοί αυτό δηmicroιουργεί αmicroηχανία στους

microεγάλους και απόγνωση τους νέους κλπ) Πώς αξιοποιούν οι διαφηmicroιστές τη

γλωσσική διαφοροποίηση στο κάθε microήνυmicroα για να κατασκευάσουν τι Τι είδους

γνώσεις για τη γλώσσα θα βοηθήσουν τους αποδέκτες των microηνυmicroάτων να σταθούν

κριτικά απέναντι στα συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα

bull Οmicroάδα 7 Τι προϊόντα προωθούνται microrsquo αυτούς τους τρόπους και σε ποιους

απευθύνονται Γιατί για τα συγκεκριmicroένα προϊόντα επιλέγεται η συγκεκριmicroένη

γλωσσική ποικιλία (πχ θα κατασκευάζονταν οι ίδιοι κόσmicroοι και ταυτότητες αν η

διαφήmicroιση αφορούσε παραδοσιακά φαγητά τραπεζικά προϊόντα λευκαντικό για

ρούχα που αστράφτουν ή σε προϊόντα φαινοmicroενικά για όλη την οικογένεια όπως

καλωδιακή τηλεόραση Υπάρχουν τελικά διαφηmicroίσεις που να απευθύνονται σε όλα τα

microέλη microιας οικογένειας κοινωνίας αδιακρίτως ή πάντοτε επιλέγεται ο καταναλωτικός

στόχος ανάmicroεσα στα microέλη της οικογένειας κοινωνίας που διαχειρίζονται το χρήmicroα ή

microπορούν να πιέσουν για αγορές)

bull Όλες οι οmicroάδες (λόγω της σηmicroαντικής βαρύτητας του ερωτήmicroατος) Τι προτείνεται ως

το ιδανικό κάθε φορά laquomicroέσοraquo για να γεφυρωθεί το χάσmicroα microεταξύ νέων και

ηλικιωmicroένων (προτείνεται πάντα κάποιο υλικό προϊόν) Ποιες αξίες και στάσεις

προβάλλονται microέσω αυτών των επιλογών

Βήmicroα 2οΜετά από τη διερεύνηση αυτή η κάθε οmicroάδα παρουσιάζει και συζητάει τα συmicroπεράσmicroατά της στην τάξη Η παρουσίαση microπορεί να γίνει

- Με Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα

- Με προφορικό λόγο που θα στηρίζεται σε σηmicroεία που θα έχουν φωτοτυπηθεί και

microοιραστεί στους συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες Τις σηmicroειώσεις αυτές κρατάει η

κάθε οmicroάδα καθώς εργάζεται

22

- Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται κατά τη διάρκεια της προετοιmicroασίας και της παρουσίασης

στο να στηρίζονται οι απόψεις που υποστηρίζονται στο να αξιοποιηθεί σε microεγάλη

έκταση η έmicroφαση στη λεπτοmicroέρεια (εστίαση στην περιγραφή)

Φάση 3η Σχολικός γραmicromicroατισmicroός

Οη εκπαιδευτικός του συγκεκριmicroένου παραδείγmicroατος θέλει να εστιάσει περισσότερο στο θέmicroα του προκειmicroένου τα παιδιά να microπορέσουν να γράψουν ένα σχετικό δοκίmicroιο Έτσι microοιράζει 1- 2 κείmicroενα που εστιάζουν στη γλώσσα των νέων και τα συζητάει microε τα παιδιά (microπορεί να τα συζητήσουν όλοι microαζί ή σε οmicroάδες αν διαθέτει χρόνο) Μετά και από αυτή τη συζήτηση τους ζητείται να γράψουν ένα δοκίmicroιο (microε συγκεκριmicroένο επικοινωνιακό πλαίσιο) όπου θα αποτυπώνεται ο προβληmicroατισmicroός για τη γλώσσα των νέων και την αξιοποίησή της από τη διαφήmicroιση Ο τίτλος θα microπορούσε να δοθεί από τα ίδια τα παιδιά (το κάθε παιδί να επιλέξει διαφορετικό τίτλο ανάλογα microε το πλαίσιο επικοινωνίας και το στόχο που θέτει)

Εναλλακτικά

- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αναζητήσουν περαιτέρω υλικό στο διαδίκτυο

(διαφηmicroιστικό ή microη) και να εστιάσουν σε microεγαλύτερο βάθος στη γλώσσα των νέων

στη διαφήmicroιση

- Αν υπάρχουν υποδοmicroές θα microπορούσε να ζητηθεί από τα παιδιά να δηmicroιουργήσουν

πολυmicroεσικές παρουσιάσεις αξιοποιώντας και ενσωmicroατώνοντας υλικό από τις

διαφηmicroίσεις

- Ακόmicroη η έρευνα και η παραγωγή λόγου των microαθητών και microαθητριών microπορούν να

ενταχθούν στο πλαίσιο της Ερευνητικής Εργασίας (project) που έχει εισαχθεί από

φέτος στην Α Λυκείου

- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν επίσης να κάνουν microια microικρή έρευνα πάνω στις

κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες και τα υπόλοιπα συmicroβολικά συστήmicroατα που

χρησιmicroοποιούν χαρακτηριστικές οmicroάδες νέων που διαφοροποιούνται microε βάση το

microουσικό γούστο τα ενδιαφέροντα ελεύθερου χρόνου κλπ (χιπ-χοπάδες microεταλλάδες

σκέιτερς κλπ) Αυτό θα microπορούσε να ενταχθεί στην ερευνητική εργασία ή να

αποτελέσει θέmicroα για το δοκίmicroιο που θα γράψουν

Χρονική διάρκεια

1-2 microήνες (ίσως και παραπάνω)

Προϋποθέσεις υλοποίησης

Εκπαιδευτικός να έχει τη δυνατότητα κεντρικής προβολής στην τάξη (πχ διαδραστικός πίνακας ή βιντεοπροβολέας) ΜαθητήςΜαθήτρια Κάποιο από τα επόmicroενα ανάλογα microε την εκδοχή Πρόγραmicromicroα παρουσίασης (πχ Power Point) Πρόγραmicromicroα Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση πολυmicroέσων ιστολόγια

Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις

Η συγκεκριmicroένη εκδοχή παρουσιάζει σηmicroαντικές αλλαγές σε σχέση microε αυτό τον άξονα Εξακολουθεί να κινείται στη λογική ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Επεκτείνεται όmicroως πολύ πέρα από την περιγραφική αυτή εκδοχή Αναδεικνύει το γεγονός ότι η διαφήmicroιση στηρίζεται σε στερεότυπα (κι εδώ microπορεί να γίνει η σύνδεση και microε την αντίστοιχη θεmicroατική της Β΄ Λυκείου) Κάνει αντιληπτό το γεγονός ότι η διαφήmicroιση κατασκευάζει κόσmicroους αξιοποιώντας microια σειρά συmicroβολικών συστηmicroάτων ανάmicroεσα στα οποία και οι γλωσσικές ποικιλίες Αυτή η αξιοποίηση γίνεται σκόπιmicroα και στοχευmicroένα καθώς κάθε φορά απευθύνεται σε συγκεκριmicroένες οmicroάδες καταναλωτών προκειmicroένου να προωθήσει τα προϊόντα που προβάλλει Αναδεικνύει τέλος το γεγονός ότι οι αξίες που προβάλλονται microέσω των

23

διαφηmicroίσεων κάθε άλλο παρά ουδέτερες είναι και σχετίζονται microε ένα ευρύτερο σύστηmicroα πεποιθήσεων που ενισχύει συγκεκριmicroένου τύπου καταναλωτικά πρότυπα Θα microπορούσαmicroε εν ολίγοις να πούmicroε ότι οι γνώσεις για τη γλώσσα συνδέονται άmicroεσα microε τις γνώσεις για τον κόσmicroο Από το ΠΣ

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)

διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της

προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική

διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για

συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά

microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να

ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα

επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία

για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo

Γνώσεις για τη γλώσσα

Εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Αναδεικνύεται ότι και στα προηγούmicroενα Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την κοινωνική γλωσσική ποικιλία που χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή για συγκεκριmicroένους στόχους Από το ΠΣ

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική) διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν laquoφωνέςraquo που αποτυπώνονται συχνά microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo

Γραmicromicroατισmicroοί και κριτικός γραmicromicroατισmicroός

Θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι καλύπτονται οι γραmicromicroατισmicroοί και οι δεξιότητες των δύο προηγούmicroενων εκδοχών Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες microαθαίνουν να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από κοινωνικούς παράγοντες Νέοι γραmicromicroατισmicroοί υποστήριξη άποψης microε τη χρήση ΠΠ διαχείριση βίντεο συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο κλπ Στο παράδειγmicroα όmicroως αυτό δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην καλλιέργεια του κριτικού γραmicromicroατισmicroού τα παιδιά αποκτούν κριτική στάση απέναντι στον διαφηmicroιστικό λόγο τη γλωσσική ποικιλότητα και τα στερεότυπα microελετούν διαφορετικές εκδοχές και καλούνται να τοποθετηθούν microιλώντας διαβάζοντας και γράφοντας Από το ΠΣ

bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo

bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου

περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής

24

επιχειρηmicroατολογίας κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή

προφορική ενώπιον ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των

πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση

της γλωσσικής ποικιλότηταςraquo

bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής

δικτύωσης)raquo

bull laquoΟ διάλογος είναι το βασικότερο είδος προφορικής επικοινωνίας και διέπεται από

ενδογλωσσικούς και εξωγλωσσικούς κανόνεςraquo

bull laquoΑναγνώριση του σηmicroαντικού ρόλου της εκάστοτε κοινωνικής πρακτικής στον

προσδιορισmicroό της γλώσσας και του είδους του κειmicroένου που χρησιmicroοποιείταιraquo

bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς

ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo

bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης

που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση

αυτή αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις

ταυτότητες που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo

bull laquoΝα αντιλαmicroβάνονται ότι στη γλώσσα αποτυπώνονται πάντα οπτικές θέασης του

κόσmicroου γιrsquo αυτό οι γλωσσικές επιλογές υποδηλώνουν πολιτικές (microε microία ευρύτερη

έννοια) επιλογέςraquo

∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες

Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται microε την εργασία στο σπίτι το σενάριο εκτείνεται πέραν του σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την παραγωγή κειmicroένων τη διαχείριση πολυmicroέσων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Ο σχολικός χώρος το ίδιο δεν είναι microόνον η εξωσχολική δραστηριοποίηση των παιδιών είναι και η αλλαγή της κατανοmicroής τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους για να δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τις σκέψεις τους παίζουν ρόλους στη δραmicroατοποίηση ndash αλλάζει έτσι η εικόνα των σειρών των παιδιών που κάθονται προσηλωmicroένα στον πίνακα

Οη εκπαιδευτικός υποχωρεί από το ρόλο του ποmicroπού της γνώσης σε εmicroψυχωτικό και συντονιστικό ρόλο ∆εν παίζει τόσο ρόλο πόσο θα microιλήσει όσο πώς θα υποστηρίξει την κάθε οmicroάδα και το κάθε παιδί να ολοκληρώσει την εργασία του ∆εν έρχεται εκ των υστέρων να διορθώσει αλλά είναι πολύ κοντά στα παιδιά καθώς ψάχνουν γράφουν ή παρουσιάζουν προκειmicroένου να τα υποστηρίξει

Οι microαθητές και οι microαθήτριες βρίσκονται στο επίκεντρο και διαmicroορφώνουν σε ένα microεγάλο βαθmicroό τη microαθησιακή διαδικασία επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται και συνεργάζονται microελετούν ποικιλία κειmicroένων στέκονται κριτικά απέναντι στα microηνύmicroατα των ΜΜΕ γίνονται σκεπτόmicroενοι και υποψιασmicroένοι πολίτες Από το ΠΣ

bull laquoΑνάλυση microέσω της γλώσσας και των άλλων τρόπων κειmicroένων της καθηmicroερινότητας

(περιοδικά τύπος σώmicroατα κειmicroένων) προκειmicroένου να αναδειχθεί πώς

αναπαριστώνται microέσω του λόγου διάφορες κοινωνικές οmicroάδες (πχ microετανάστες

γυναίκες νέοι κλπ) Ανάδειξη των στερεοτύπων και προκαταλήψεωνraquo

bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν

την κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε

περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να

τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo

bull laquoΑνάλυση κειmicroένων από τον διαφηmicroιστικό λόγο και ανίχνευση του ρόλου της

ποιητικής λειτουργίας των κειmicroενικών τύπων (περιγραφή αφήγηση) και της

25

πολυτροπικότητας στην κατασκευή της οπτικής που θέλουν να επιβάλλουν στον

αναγνώστηθεατήraquo

bull laquoΚαταγραφή και ανάλυση microιας συνοmicroιλίας (πχ ενηλίκων εφήβων) και ανάδειξη των

ταυτοτήτων που αναδεικνύονταιraquo

bull laquoΑνάλυση διαδικτυακών ήκαι πολυmicroεσικών κειmicroένων και εντοπισmicroός των microέσων

(γλωσσικών πολυτροπικών συmicroφραστικό πλαίσιο κλπ) που συνεισφέρουν στην

οπτική των συντακτώνraquo

Αξιολόγηση

Με τη συγκεκριmicroένη εκδοχή καλύπτονται σχεδόν πλήρως οι στόχοι του ΠΣ της συγκεκριmicroένης θεmicroατικής ενότητας Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό (προφορικά γραπτά)

bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική microεταβολή

bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή

bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα

bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών τους

bull να εκφράζονται κριτικά ως προς την καταλληλότητα ενός (διαλεκτικού πχ) κειmicroένου σε σχέση microε την περίσταση επικοινωνίας

bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα Επίσης η 3η εκδοχή καλύπτει και microια σειρά στόχων από άλλες θεmicroατικές του ΠΣ όπως οι ακόλουθες ΘΕΜΑΤΙΚΗ Προφορικός γραπτός και πολυτροπικός λόγος Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να αναλύουν τη σηmicroασία των παραγλωσσικών και εξωγλωσσικών στοιχείων για τη microετάδοση νοηmicroάτων που δε δηλώνονται γλωσσικά

bull να ερmicroηνεύουν τη συmicroβολή κάθε τρόπου για τη δόmicroηση νοηmicroάτων στα πολυτροπικά κείmicroενα

bull να κατασκευάζουν πολυτροπικά κείmicroενα για ποικίλες περιστάσεις

bull να κρίνουν αν ένα κείmicroενο είναι αποτελεσmicroατικό ως προς τη microορφή λόγου που χρησιmicroοποιείται (προφορικός γραπτός πολυτροπικός κλπ) και να εξηγούν τον ρόλο που έχει η τεχνολογία στη διαmicroόρφωση πολυτροπικών πολυmicroεσικών κειmicroένων

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Το κείmicroενο η δοmicroή τα χαρακτηριστικά του και η ποικιλότητά του Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να συντάσσουν ποικιλία κειmicroενικών ειδών και τύπων microε συνοχή και συνεκτικότητα και να αναγνωρίζουν τα δοmicroικά χαρακτηριστικά τους

bull να πυκνώνουν το λόγο και να αξιοποιούν τις περιλήψεις ως βάση για την παραγωγή ευρύτερων κειmicroένων

bull να αναγνωρίζουν τη λειτουργία και συνέργεια των τρόπων σε διαφορετικά πολυτροπικά κείmicroενα (αφηγηmicroατικά περιγραφικά επιχειρηmicroατολογικά)

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα κοινωνία και επικοινωνία Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να διακρίνουν ότι κάθε χρήση της γλώσσας είναι κοινωνικά διαφοροποιηmicroένη και σχετίζεται microε τις ταυτότητες των οmicroιλητώντριών αλλά και microε καταστασιακά δεδοmicroένα

bull να εντοπίζουν τις κοινωνικές συνδηλώσεις σε ένα κείmicroενο

26

bull να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου

bull να αξιοποιούν τις γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές

bull να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού

Προστιθέmicroενη αξία

Προωθούνται οι νέοι γραmicromicroατισmicroοί και ο κριτικός γραmicromicroατισmicroός και διευρύνεται ο σχολικός χωροχρόνος Οι microαθητές και οι microαθήτριες αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες και συνεργάζονται αναδεικνύεται και ενθαρρύνεται η κριτική τους σκέψη και προάγεται η κριτική τους θέση ως πολιτών στον κόσmicroο που τιςτους περιβάλλει Η εκδοχή αυτή είναι και η πλησιέστερη στους στόχους και τις επιδιώξεις του νέου ΠΣ Η 3η εκδοχή αναδεικνύει επίσης τις ακόλουθες βασικές αρχές του ΠΣ

bull Το ΠΣ πρέπει να αποτελεί αφετηρία για την αξιοποίηση του διδακτικού υλικού και όχι

το αντίστροφο

bull Πρέπει να αξιοποιείται κάθε microαθησιακός πόρος (εποmicroένως και το βιβλίο)

προκειmicroένου να κατακτηθούν οι στόχοι

Σχηmicroατική παρουσίαση

Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής

A Γνώσεις για τον κόσmicroο πώς η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα (κριτική προσέγγιση)

Β Λειτουργική κατάκτησηΚειmicroενικών ειδών νέοι Γραmicromicroατισmicroοί

Γ Γνώσεις για τη γλώσσα

Γλωσσική ποικιλότητα η γλώσσα των νέων

∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές

Ταυτότητες

Στο σχήmicroα 3 βλέπουmicroε τώρα να microεταβάλλονται οι τρεις του άκρες σε σχέση microε την πρώτη εκδοχή αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) αλλά και αυτή που έχει σχέση microε τις γνώσεις για τον κόσmicroο (Α) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που εκβάλλει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή (κέντρο του ρόmicroβου) αφού τα παιδιά δεν ασκούνται στο να κάνουν απλώς διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα αλλά και στο να χρησιmicroοποιούν τις γνώσεις για τη γλώσσα προκειmicroένου να διαβάζουν καλύτερα τον κόσmicroο γύρω τους Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo στη δεύτερη laquoψάξε microάθε σύνθεσε και παρουσίασεraquo και τώρα τους λέει laquoΨάξει microάθε σύνθεσε παρουσίασε αλλά και δες ότι ο σηmicroειωτικός κόσmicroος γύρω σου δεν είναι αθώοςraquo

27

5 Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Με τα δεδοmicroένα που παρουσιάστηκαν και αναλύθηκαν παραπάνω το εύλογο ερώτηmicroα που τίθεται είναι το εξής σε ένα τέτοιο διδακτικό πλαίσιο πώς θα microπορέσουν οι εκπαιδευτικοί να αξιολογήσουν την επίδοση των microαθητών και των microαθητριών Για να απαντηθεί το ερώτηmicroα αυτό είναι χρήσιmicroο να γίνει προηγουmicroένως διάκριση των τριών διαφορετικών εννοιών που υπάρχουν πίσω από τον όρο αξιολόγηση Η πρώτη συζητήθηκε microέσω των παραδειγmicroάτων που αναπτύχθηκαν παραπάνω σύmicroφωνα microε το ΠΣ Στην περίπτωση αυτή η αξιολόγηση ταυτίζεται microε ότι τα παιδιά αναmicroένεται να είναι σε θέση να κάνουν σε κάθε θεmicroατική ενότητα Από εδώ κατά βάση ξεκινάει να σχεδιάζει τη διδασκαλία τουτης οη κάθε εκπαιδευτικός και προσπαθεί να αντιmicroετωπίσει συνδυαστικά τις αξιολογήσεις που προτείνονται στις τέσσερις θεmicroατικές ενότητες

Η δεύτερη συζητείται ιδιαίτερα στην έκτη ενότητα του ΠΣ Εκεί επισηmicroαίνεται ότι η αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά το microάθηmicroα στο σύνολό του (βλ περισσότερα εκεί) Αυτή η αξιολόγηση εποmicroένως αφορά την καθηmicroερινή διδακτική πρακτική από την οποία οι εκπαιδευτικοί αντλούν πολύ χρήσιmicroα στοιχεία που αφορούν τους ίδιους και τις ίδιες και τις επιλογές τους τους microαθητές και τις microαθήτριες και τον βαθmicroό ανταπόκρισής τους Από τη διαδικασία αυτή microπορούν οι εκπαιδευτικοί να αντλήσουν στοιχεία και για τη βαθmicroολόγηση (βλ παρακάτω)

Η τρίτη τέλος εκδοχή σχετίζεται microε αυτό που συνήθως στο ελληνικό σχολείο εννοούmicroε αξιολόγηση και ταυτίζεται microε την αποτίmicroηση του βαθmicroού που θα πάρει ο κάθε microαθητής και η κάθε microαθήτρια παράmicroετρος η οποία δε θα πρέπει να υποτιmicroάται

Στη συνέχεια αναλύεται η λογική του πλαισίου αξιολόγησης στο οποίο περιγράφεται η λογική των εξετάσεων που θα γίνονται στην Α Λυκείου

Στην εισαγωγή του πλαισίου αξιολόγησης αναφέρονται τα κάτωθι

laquoΓια την εξέταση στη Νέα Ελληνική Γλώσσα δίνεται στους microαθητές σε φωτοαντίγραφο ένα δύο ή και περισσότερα κείmicroενα περιορισmicroένης έκτασης (προτιmicroότερα τα δύο κείmicroενα) από τον έντυπο ήκαι τον ηλεκτρονικό λόγο που αναφέρονται σε κοινωνικά πολιτικά πολιτιστικά επιστηmicroονικά ή άλλα θέmicroατα της καθηmicroερινής ζωής Καλό είναι τα κείmicroενα να σχετίζονται microε τα θέmicroατα microε τα οποία ασχολήθηκαν οι microαθητές (γνώσεις για τον κόσmicroο βλ στήλη 1 του Προγράmicromicroατος Σπουδών) στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς Γενικότερος στόχος της εξέτασης είναι να ελεγχθεί ο βαθmicroός κατάκτησης των δεξιοτήτων και των γνώσεων που αναφέρονται στη στήλη 5 του Προγράmicromicroατος Σπουδώνraquo

- Προτείνεται να δίνονται δύο κείmicroενα αντί για ένα Η επιλογή αυτή οδηγεί στο να

ελέγξουmicroε καλύτερα microέσω συνδυαστικών ερωτήσεων την ικανότητα των microαθητών και

microαθητριών να κατανοούν κείmicroενα που έχουν σχέση microε κάποια θεmicroατική που

microελετήσαmicroε Εννοείται ότι τα κείmicroενα αυτά θα είναι άγνωστα αλλά θα σχετίζονται microε

τις θεmicroατικές microε τις οποίες ασχοληθήκαmicroε στην τάξη Τα κείmicroενα επίσης microπορούν να

αξιοποιηθούν ως βάση προκειmicroένου να αντληθούν πληροφορίες για την παραγωγή

λόγου (βλ παράγραφο 6 του Π∆ 612012)

- Η έννοια κείmicroενο χρησιmicroοποιείται εδώ microε microια ευρύτερη λογική Εννοούmicroε ως κείmicroενα

τα γνωστά ― γλωσσικά κυρίως― κείmicroενα που είναι σε έντυπη microορφή αλλά και τα

ποικίλα ηλεκτρονικά ή ψηφιακά και πολυτροπικά κείmicroενα (πχ βίντεο ιστοσελίδες

κλπ)

- Οδηγός των ερωτήσεων που θα τεθούν είναι το πλαίσιο της αξιολόγησης (τι

αναmicroένουmicroε οι microαθητές και οι microαθήτριες να ξέρουν microετά από κάποια φάση

διδασκαλίας ή στο τέλος) που δίνεται στη στήλη 5 του ΠΣ Με βάση τη στήλη αυτή και

την εστίαση στη διδασκαλία θα γίνει η επιλογή των ερωτήσεων

28

Στο πλαίσιο για την αξιολόγηση διακρίνονται δύο οmicroάδες ερωτήσεων Η πρώτη έχει σχέση microε

την κατανόηση του γραπτού λόγου (microε microια ευρύτερη λογική) Αναφέρεται χαρακτηριστικά

laquoΠιο συγκεκριmicroένα οι microαθητές καλούνται (α) Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται κατά πόσο έγινε κατανοητό το περιεχόmicroενο του ή των κειmicroένων (πχ οπτικές από τις οποίες προσεγγίζεται η πραγmicroατικότητα επιχειρήmicroατα συγγραφέα προβλήmicroατα που θέτει θέσεις που υποστηρίζει κτλ)raquo Στη συγκεκριmicroένη ενότητα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα εξής επίπεδα

- Κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες κατανοούν το (ή τα) κείmicroενο σε ένα πρώτο επίπεδο

- Κατά πόσο microπορούν να γίνουν κατανοητά τα επιχειρήmicroατα που microπορεί να χρησιmicroοποιούνται ή ο ρόλος που έχουν τα ποικίλα συmicroβολικά συστήmicroατα (φυσικά και η γλώσσα) στη συγκρότηση του νοήmicroατος των συγκεκριmicroένων κειmicroένων

- Με δεδοmicroένο το γεγονός ότι τα κείmicroενα προσεγγίζουν την πραγmicroατικότητα από συγκεκριmicroένες οπτικές γωνίες ενδιαφέρει ιδιαίτερα να διερευνάται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αντιληφθούν τις οπτικές γωνίες από τις οποίες το κάθε κείmicroενο προσεγγίζει την πραγmicroατικότητα Ενδιαφέρει ιδιαίτερα η ανάδειξη των διαφορών ή της συmicroπληρωmicroατικότητας που υπάρχει ανάmicroεσα στα κείmicroενα που δίνονται

- Εν κατακλείδι microας ενδιαφέρει να αποτυπωθεί στην αξιολόγησή microας όχι microόνο το κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να κατανοούν τα κείmicroενα αλλά και να αντιλαmicroβάνονται τη microη ουδετερότητα των κειmicroένων Να κατανοούν δηλαδή ότι η πραγmicroατικότητα που παρουσιάζεται σε κάθε κείmicroενο είναι αποτέλεσmicroα της ιδεολογίας της στάσης της θέσης και της γενικότερης κοσmicroοθεωρίας του συντάκτη ή της συντάκτριας και όχι αποτύπωση microιας ούτως ή άλλως microη υπαρκτής αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας (κριτικός γραmicromicroατισmicroός)

Με τη δεύτερη οmicroάδα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα εξής laquo(β) Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται πώς γλωσσικά (βλ γνώσεις για τη γλώσσα) ή εξωγλωσσικά στοιχεία (πβ πολυτροπικότητα) συγκροτούν την κειmicroενική ιδιαιτερότητα των συγκεκριmicroένων κειmicroένων και συνεισφέρουν στη σύνδεση των κειmicroένων αυτών microε την κοινωνική πραγmicroατικότητα όπου ανήκουν (βλ στήλη 3 του Προγράmicromicroατος Σπουδών)raquo Οι ερωτήσεις αυτές ξεκινούν από microια microεταγλωσσική αφετηρία και εστιάζουν και πάλι στα κείmicroενα Συγκεκριmicroένα διερευνώνται

- Ο ρόλος των γλωσσικών επιλογών στη συγκρότηση του νοήmicroατος των κειmicroένων γιατί για παράδειγmicroα επιλέγεται η γλώσσα των νέων και ποια ακριβώς εκδοχή της ή γιατί ο λόγος του κειmicroένου microπορεί να αξιοποιεί λόγιες ή λαϊκές εκφράσεις ή πώς η γλώσσα και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα (εικόνες φωτογραφίες διαγράmicromicroατα κλπ) αλληλοσυmicroπληρώνονται και κατασκευάζουν τα συγκεκριmicroένα νοήmicroατα

Ο αριθmicroός των υποερωτήσεων που microπορεί να υπάρχουν και η ακριβής κατεύθυνση προσδιορίζεται από τη διδασκαλία ή τις διδασκαλίες που έχουν προηγηθεί αλλά και το είδος της αξιολόγησης (τελική ενδιάmicroεση κλπ) Εκείνο που κυρίως ενδιαφέρει είναι να ανιχνευτεί microέσω των ερωτήσεων η δηmicroιουργικότητα και η κριτική ικανότητα των microαθητών και microαθητριών ως αναγνωστών ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ

- ∆ε δίνονται ερωτήσεις γραmicromicroατικές ή λεξιλογικές ανεξάρτητα από τα κείmicroενα αλλά ερωτήσεις microε τις οποίες επιχειρείται να διερευνηθούν τα λεξιλογικά και δοmicroικά

29

στοιχεία του κειmicroένου που συmicroβάλλουν στη διαmicroόρφωση των νοηmicroάτων που δίνει το κείmicroενο πχ η πραγmicroατικότητα που διαmicroορφώνει η χρήση της παθητικής φωνής σε σχέση microε την ενεργητική η χρήση ονοmicroατικών προτάσεων αντί των ρηmicroατικών η χρήση λόγιου λεξιλογίου αντί λαϊκού κλπ

- ∆ε δίνονται ασκήσεις microηχανιστικού τύπου (πχ συmicroπλήρωση κενών αντικαταστάσεις λέξεων κλπ)

- Η όποια γλωσσική εστίαση αποτυπώνεται σε ερωτήσεις που στοχεύουν στη διερεύνηση των κειmicroένων και του κόσmicroου Εξυπακούεται ότι οι όποιες γνώσεις για τη γλώσσα (και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα) ζητούνται από τα παιδιά έχουν κατακτηθεί στη διάρκεια των microαθηmicroάτων

Η τρίτη άσκηση έχει αποκλειστική σχέση microε την παραγωγή γραπτού λόγου Στο πλαίσιο αξιολόγησης αναφέρονται τα παρακάτω laquo(γ) Να παραγάγουν κείmicroενο το οποίο microε αφετηρία ένα από τα κείmicroενα που δίνονται θα προσαρmicroόζεται σε διαφορετικό επικοινωνιακό πλαίσιο (πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) και θα ανήκει σε ίδιο ή ενδεχοmicroένως διαφορετικό είδος κειmicroένου (πχ από συνέντευξη σε δοκίmicroιο από διαφήmicroιση σε δοκίmicroιο microε επιχειρηmicroατολογία από άρθρο εφηmicroερίδας σε αναδιήγηση κτλ) προκειmicroένου να αξιολογηθούν στοιχεία που σχετίζονται microε την κατάκτηση των γραmicromicroατισmicroών της στήλης 2 του Προγράmicromicroατος Σπουδών ή (εναλλακτικά) microε αφετηρία τα κείmicroενα που θα δοθούν να παραγάγουν (αφού microεταβληθεί το επικοινωνιακό πλαίσιο πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) συγκεκριmicroένο είδος κειmicroένου microέσω του οποίου να διατυπώνεται η συmicroφωνία ή διαφωνία τους microε θέσεις απόψεις και στάσεις που προβάλλονται στα κείmicroενα που έχουν δοθείraquo Εδώ αξίζει να προσεχθούν τα παρακάτω

- Η αξιολόγηση εστιάζει στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και συγκεκριmicroένων κειmicroενικών ειδών microε βάση συγκεκριmicroένο πλαίσιο επικοινωνίας Αυτή θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι είναι microια απαραίτητη γραπτή γλωσσική ικανότητα για ένα παιδί αυτή της ηλικίας

- Ελέγχεται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αξιοποιήσουν και να ενσωmicroατώσουν δηmicroιουργικά στα κείmicroενά τους πληροφορίες από άλλα κείmicroενα (τα κείmicroενα που δίνονται για την κατανόηση γραπτού λόγου) Η εστίαση αυτή αποβλέπει στο να αποτυπωθεί ο βαθmicroός δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών

- Ιδιαίτερα σηmicroαντικό είναι επίσης πέρα από την ενσωmicroάτωση γνώσεων και απόψεων τα παιδιά να microπορούν να διατυπώνουν τεκmicroηριωmicroένες θέσεις κρίσεις και αντιρρήσεις στα κείmicroενά τους ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος που έχουν να γράψουν

Γενικότερα το πνεύmicroα των εξετάσεων είναι απαραίτητο να κινείται στο γενικότερο πνεύmicroα του ΠΣ ενισχύοντας microεταξύ άλλων και -Κλασικού (που έχουν σχέση microε το έντυπο) και νέου τύπου γραmicromicroατισmicroούς (που έχουν σχέση microε τα ψηφιακά microέσα) -Τη δηmicroιουργικότητα των παιδιών σε σχέση microε το διάβασmicroα και το γράψιmicroο -Την κριτική τους ικανότητα -Την ικανότητά τους να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα τόσο για να εκφράζονται όσο και για να διαβάζουν τον κόσmicroο Για την αξιολόγηση του microαθήmicroατος laquoΝέα Ελληνική Γλώσσαraquo στην Α΄ τάξη ηmicroερησίου και Α΄

τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου ισχύει η παρ 6 του άρθ 1 του Π∆ 612012 (ΦΕΚ Α΄ 112)

30

3 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Β΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΠΑΛ Η Νεοελληνική Λογοτεχνία ως microάθηmicroα Γενικής Παιδείας διδάσκεται microία (1) ώρα την εβδοmicroάδα microε ελεύθερη επιλογή από τον διδάσκοντα Αναλυτικά Η ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καλύπτεται στη Β΄ Τάξη ηmicroερησίου ΕΠΑΛ από το εγχειρίδιο Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β΄ Τεύχος Β΄ Τάξης Γενικού Λυκείου

bull Η επιλογή της διδακτέας ύλης από τους διδάσκοντες πρέπει να είναι ίδια για όλα τα τmicroήmicroατα της τάξης του ίδιου σχολείου προκειmicroένου να τηρηθεί η ενότητα της διδασκαλίας και της αξιολόγησης

bull Θα πρέπει να διδαχθούν κείmicroενα από όλες τις περιόδους (περίπου 10 κείmicroενα)

bull Θα πρέπει να διδαχθούν τουλάχιστον ένα ή δύο κείmicroενα και από την ξένη λογοτεχνία ως αντιπροσωπευτικά των microεγάλων κλασικών έργων

bull Επίσης microπορούν να διδαχτούν ένα ή δύο δοκίmicroια εάν επαρκεί ο χρόνος ή να γίνει ανάγνωση κάποιων δοκιmicroίων κατά την κρίση του διδάσκοντος

bull Κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς εφόσον είναι εφικτό ο διδάσκων microπορεί να προγραmicromicroατίσει τη microελέτη δύο (2) το πολύ λογοτεχνικών βιβλίων αφιερώνοντας τρεις (3) το πολύ ώρες για καθένα από αυτά Τα βιβλία microπορεί να σχετίζονται microε τα ενδιαφέροντα των microαθητών ή microε τη διδακτέα ύλη Σκοπός της microελέτης αυτής είναι η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας των microαθητών Επισηmicroαίνεται ότι η δραστηριότητα αυτή αποτελεί microεν κριτήριο αξιολόγησης των microαθητών ωστόσο τα βιβλία δεν συmicroπεριλαmicroβάνονται στην ύλη των εξετάσεων της περιόδου Μαΐου-Ιουνίου

Β΄ ΤΑΞΗ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΕΠΑΛ Στη Β΄ τάξη Εσπερινού ΕΠΑΛ η Νεοελληνική Λογοτεχνία διδάσκεται microία (1) ώρα την εβδοmicroάδα microε ελεύθερη επιλογή από τον διδάσκοντα Η ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καλύπτεται στην Β΄ Τάξη Εσπερινού ΕΠΑΛ από το εγχειρίδιο Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α΄ Τεύχος Α΄ Τάξης Γενικού Λυκείου

bull Η επιλογή της διδακτέας ύλης από τους διδάσκοντες πρέπει να είναι ίδια για όλα τα τmicroήmicroατα της τάξης του ίδιου σχολείου προκειmicroένου να τηρηθεί η ενότητα της διδασκαλίας και της αξιολόγησης

bull Θα πρέπει να διδαχθούν κείmicroενα από όλες τις περιόδους (περίπου 7 κείmicroενα)

bull Θα πρέπει να διδαχθούν τουλάχιστον ένα ή δύο κείmicroενα και από την ξένη λογοτεχνία ως αντιπροσωπευτικά των microεγάλων κλασικών έργων

bull Κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς εφόσον είναι εφικτό ο διδάσκων microπορεί να προγραmicromicroατίσει τη microελέτη δύο (2) το πολύ λογοτεχνικών βιβλίων αφιερώνοντας τρεις (3) το πολύ ώρες για καθένα από αυτά Τα βιβλία microπορεί να σχετίζονται microε τα ενδιαφέροντα των microαθητών ή microε τη διδακτέα ύλη Σκοπός της microελέτης αυτής είναι η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας των microαθητών Επισηmicroαίνεται ότι η δραστηριότητα αυτή αποτελεί microεν κριτήριο αξιολόγησης των microαθητών ωστόσο τα βιβλία δεν συmicroπεριλαmicroβάνονται στην ύλη των εξετάσεων της περιόδου Μαΐου-Ιουνίου

Για την εξέταση του microαθήmicroατος ισχύει για τις ανωτέρω τάξεις ότι προβλέπεται στο Π∆ 612012 άρθρο 1 παρ 7 εδάφ 2 (ΦΕΚ Α΄ 112)

4 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

Β΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ Η διδακτέα ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Γλώσσας της Β΄ τάξης Ηmicroερησίου

Επαγγελmicroατικού Λυκείου περιλαmicroβάνεται στα εγχειρίδια

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Β΄ της Β΄ τάξης Γενικού Λυκείου

31

bull Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου

bull Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο

Β΄ Τάξη Ηmicroερήσιου Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Β΄ να διδαχτούν Η ΕΙ∆ΗΣΗ Ι Η ΕΙ∆ΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ 1Το γεγονός και το σχόλιο στην είδηση (σσ 14-17) 2Προβολή και διαφοροποίηση της είδησης (σσ 18-19) 3Παρεmicroβολή ξένου σχολίου στην είδηση (σ 20) 4 ∆ιαπλοκή του γεγονότος microε το σχόλιο στην είδηση (σσ 21-22) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το σχόλιο και την είδηση) (σσ 23-25) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την πληροφόρηση τη δηmicroοσιογραφία τον Τύπο) (σσ 26-30) ΙΙ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΙ∆ΗΣΗΣ 1Η οργάνωση της είδησης (σσ 32-35) 2Η οπτική γωνία του δηmicroοσιογράφου στην είδηση (σσ 36-38) 3Ο τίτλος της είδησης (σσ 39-42) 4Συντακτικά στοιχεία στην είδηση α Η σειρά των λεκτικών συνόλων στην είδηση (σσ 43-44) β Ενεργητική και παθητική σύνταξη στην είδηση (σ 45) γ Η χρήση των ονοmicroατικών προσδιορισmicroών στην είδηση Χρήση ονοmicroάτων και επιθέτων (σ 46)

δ Ο προσδιορισmicroός του χρόνου στην είδηση (σ 47) 5 Το σχόλιο πάνω σε microια είδηση (σσ 48-53) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το χρόνο) (σσ 54-55) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τα microέσα microαζικής επικοινωνίας) (σσ 56-63) Οργάνωση του λόγου Η χρήση του παραδείγmicroατος στην ανάπτυξη παραγράφου και ευρύτερου κειmicroένου (σσ 63-68)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΙ∆Η

Βιογραφικά είδη (σσ 71-72) 1 Βιογραφία microυθιστορηmicroατική βιογραφία (σσ 73-76) 2 Βιογραφικό σηmicroείωmicroα

α Τα γεγονότα και τα σχόλια σε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 77-78) β Η δοmicroή και το περιεχόmicroενο ενός βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 78-79) Λεξιλόγιο βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 82-84)

4 Αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα α Σύγκριση ενός αυτοβιογραφικού σηmicroειώmicroατος microε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σ 86) β Το έmicromicroεσο σχόλιο στο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 86-87) δ Ο πρακτικός σκοπός ενός (αυτο)βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 89-94)

Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την εργασία και την επιλογή επαγγέλmicroατος) (σσ 95-103) 6 Ηmicroερολόγιο (σσ 108-111) 7 Συστατική επιστολή (σσ 112-118) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε το χαρακτηρισmicroό ατόmicroου τις στερεότυπες αντιλήψεις το φυλετικό και κοινωνικό ρατσισmicroό) (σσ 119-126) Οργάνωση του λόγου Ι Παράγραφος Ανάπτυξη microε σύγκριση και αντίθεση (σσ 127-131) ΙΙ Ο ρόλος της αντίθεσης στη συνοχή του κειmicroένου α Συνοχή προτάσεων και περιόδων (σσ 132-133) β Συνοχή παραγράφων microε αντιθετική σύνδεση Ανάπτυξη δύο εννοιών σε ένα ευρύτερο κείmicroενο (σσ 133-135)

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ndash ΚΡΙΤΙΚΗ

32

Ι Παρουσίαση και κριτική ενός βιβλίου 3 Βιβλιοκριτική α Λογοτεχνική κριτική (σσ163-169) β Κριτική άλλων κειmicroένων (σ170-171) 5 Απλή και διαδοχική υπόταξη (σ175) 6 Οι αναφορικές προτάσεις (σσ176-177) Λεξιλόγιο (σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν) (σ 178) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την τέχνη και την κριτική έργου τέχνης) (σσ 179-189) ΙΙ Παρουσίαση και κριτική microιας θεατρικής παράστασης Λεξιλόγιο (σχετικό microε τη θεατρική κριτική) (σσ 203-205) ΙΙΙ Παρουσίαση και κριτική άλλων microορφών τέχνης Λεξιλόγιο (σχετικό microε την κριτική (σσ 219-220) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την κριτικήαξιολόγηση του ατόmicroου και την αυτοκριτική) (σσ 221-224) ΙV Οργάνωση του λόγου ορισmicroός και διαίρεση microιας έννοιας 1Ορισmicroός (σσ 226-230) 2∆ιαίρεση (σσ 231-236)

Σηmicroειώσεις ndashΠερίληψη Ι Σηmicroειώσεις (σ 240)

Α Σηmicroειώσεις από γραπτό λόγο (σσ 241-242) 1Κρατώ σηmicroειώσεις κατά παράγραφο (σσ 243-248) 2Εργάζοmicroαι σε ευρύτερες (από την παράγραφο) νοηmicroατικές ενότητες και κρατώ σηmicroειώσεις (σσ249-252) 3Από τις σηmicroειώσεις προχωρώ στο διάγραmicromicroα του κειmicroένου (σσ 253-257) Β Σηmicroειώσεις από προφορικό λόγο (σσ 258-259) ΙΙ Περίληψη Α Περίληψη γραπτού λόγου 1Πώς οδηγούmicroαι στην περίληψη (σ 262) 2Τι πρέπει να προσέχω σε microια περίληψη (σ 263) 3Συγκρίνω δύο περιλήψεις microία εκτενή και microία συνοπτική του ίδιου κειmicroένου (σσ 264-265) 4Εξετάζω τη χρήση της ενεργητικής και της παθητικής σύνταξης σε microία περίληψη (σσ 266-267) 5Παρατηρώ περιλήψεις από ποικίλα κείmicroενα (σσ 268-273) Β Περίληψη προφορικού λόγου 1∆ιαβάζω τη δηmicroοσιογραφική περίληψη microιας συζήτησης (σσ 274-275) 2Παρουσιάζω σε προφορικό και γραπτό λόγο περίληψη microιας συζήτησης (σ 276) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τη λακωνική έκφραση και την προσπάθεια για εξοικονόmicroηση χρόνου στη σύγχρονη καθηmicroερινή ζωή) (σσ 277-286)

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Για τον ορθό καταmicroερισmicroό και την αποδοτικότερη διδασκαλία της διδακτέας ύλης της

Νεοελληνικής Γλώσσας του Ηmicroερήσιου Επαγγελmicroατικού Λυκείου (ΕΠΑΛ) είναι σκόπιmicroο να ληφθούν υπόψη

1Το Πρόγραmicromicroα Σπουδών για τη Γλωσσική ∆ιδασκαλία στο Λύκειο (σ79-105) που περιλαmicroβάνεται στο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Α΄θmicroιας και Β΄θmicroιας Εκπσης Θεωρητικές Επιστήmicroες (2000) 2Οι laquoΟδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών microαθηmicroάτων στο Γενικό Λύκειοraquo που περιλαmicroβάνουν προτάσεις για τη διδασκαλία των εγχειριδίων Έκφραση-Έκθεση και την αξιοποίηση των βιβλίων Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου και Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο Επίσης οι διδάσκοντεςδιδάσκουσες στο πλαίσιο της υλοποίησης των εκάστοτε

διδακτικών στόχων και του διαθέσιmicroου διδακτικού χρόνου microπορούν να χρησιmicroοποιούν κατά περίπτωση κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό (κείmicroενα δραστηριότητες κά) και από άλλες πηγές microε σκοπό την περαιτέρω εξοικείωση των microαθητώνmicroαθητριών microε ποικίλα κειmicroενικά

33

είδη και την καλλιέργεια της ικανότητάς τους να κατανοούν και να παράγουν επιτυχώς προφορικό και γραπτό λόγο

ΕΣΠΕΡΙΝΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ

Η διδακτέα ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Γλώσσας των Β΄ και Γ΄ τάξεων Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου περιλαmicroβάνεται στα εγχειρίδια

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Α΄ της Α΄ τάξης Γενικού Λυκείου

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Β΄ της Β΄ τάξης Γενικού Λυκείου

bull Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο - Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου

bull Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο

Β΄ Τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Α΄ να διδαχτούν ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Ι ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ (σ 140) 1 Μεθόδευση της περιγραφής

α Η επιλογή και η παράθεσηοργάνωση των λεπτοmicroερειών (σσ 142-147) β Η ακρίβεια και η σαφήνεια στην περιγραφή (σσ 148-152)

2 Η γλώσσα της περιγραφής α Η επιλογή των κατάλληλων λέξεωνφράσεων (σσ 152-153) β Κυριολεκτική (δηλωτική) και microεταφορική (συνυποδηλωτική) χρήση της γλώσσας (σ 153)

3 Το σχόλιο και η οπτική γωνία στην περιγραφή (σσ 154-159) ΙΙ ∆ΙΑΦΟΡΑ ΘΕΜΑΤΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗΣ 1Περιγραφή ενός χώρου κτιρίου (σσ 160-167) 2Περιγραφή προσώπουατόmicroου

α Τα τυπικά και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ενός προσώπου ατόmicroου (σσ 168-170) β Το σχόλιο στην περιγραφή ενός ατόmicroου (σσ 171-176)

3 Περιγραφή ζωγραφικού πίνακα ή άλλου έργου τέχνης (σσ 176-178) 4 Ειδικά θέmicroατα β Περιγραφή της διαδικασίας για την κατασκευή ή τη χρήση ενός αντικειmicroένου (σσ 182-183) ΙΙΙ ΕΚΦΡΑΣΗ-ΕΚΘΕΣΗ θέmicroατα σχετικά microε την ενδυmicroασία και τη microόδα (σσ 184-199) ΙV ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ

Ανάπτυξη microιας παραγράφου microε αναλογία (σσ 200-205) ΑΦΗΓΗΣΗ Ι ΑΦΗΓΗΣΗ

1Ορισmicroός της αφήγησης (σσ 210-211) 2Αφηγηmicroατικό περιεχόmicroενο και αφηγηmicroατική πράξη (σσ 212-214) 7Αφηγηmicroατικός χρόνος (σσ 240-250)

Λεξιλόγιο σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν (σσ 251-252) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση (Γηρατειά και νεότητα Χθες-Σήmicroερα-Αύριο Αφηγήσεις για το παρελθόν και το microέλλον) (σσ 252-258) ΙΙ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΦΗΓΗΣΗ Λεξιλόγιο (σσ 262-263) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση Το κωmicroικό και η σηmicroασία του γέλιου (σσ 264-271) ΙΙΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ Συνοχή κειmicroένου (σσ 272-274)

Συνοχή σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο (σσ 274-277) ΤΟ ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΗΜΑ (σσ 280-295)

34

Γ΄ Τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Β΄ να διδαχτούν

Η ΕΙ∆ΗΣΗ Ι Η ΕΙ∆ΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ 1 Το γεγονός και το σχόλιο στην είδηση (σσ 14-17) 2 Προβολή και διαφοροποίηση της είδησης (σσ 18-19) 3 Παρεmicroβολή ξένου σχολίου στην είδηση (σ 20) 4 ∆ιαπλοκή του γεγονότος microε το σχόλιο στην είδηση (σσ 21-22) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το σχόλιο και την είδηση) (σσ 23-25) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την πληροφόρηση τη δηmicroοσιογραφία τον Τύπο) (σσ 26-30) ΙΙ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΙ∆ΗΣΗΣ 1 Η οργάνωση της είδησης (σσ 32-35) 2 Η οπτική γωνία του δηmicroοσιογράφου στην είδηση (σσ 36-38) 3 Ο τίτλος της είδησης (σσ 39-42) 4 Συντακτικά στοιχεία στην είδηση

α Η σειρά των λεκτικών συνόλων στην είδηση (σσ 43-44) β Ενεργητική και παθητική σύνταξη στην είδηση (σ 45) γ Η χρήση των ονοmicroατικών προσδιορισmicroών στην είδηση Χρήση ονοmicroάτων και επιθέτων (σ 46)

δ Ο προσδιορισmicroός του χρόνου στην είδηση (σ 47) 5 Το σχόλιο πάνω σε microια είδηση (σσ 48-53)

Λεξιλόγιο (σχετικό microε το χρόνο) (σσ 54-55) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τα microέσα microαζικής επικοινωνίας) (σσ 56-63) Οργάνωση του λόγου Η χρήση του παραδείγmicroατος στην ανάπτυξη παραγράφου και ευρύτερου κειmicroένου (σσ 63-68)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΙ∆Η

Βιογραφικά είδη (σσ 71-72) 1 Βιογραφία microυθιστορηmicroατική βιογραφία (σσ 73-76) 2 Βιογραφικό σηmicroείωmicroα

α Τα γεγονότα και τα σχόλια σε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 77-78) β Η δοmicroή και το περιεχόmicroενο ενός βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 78-79) Λεξιλόγιο βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 82-84)

4 Αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα α Σύγκριση ενός αυτοβιογραφικού σηmicroειώmicroατος microε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σ 86) β Το έmicromicroεσο σχόλιο στο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 86-87) δ Ο πρακτικός σκοπός ενός (αυτο)βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 89-94)

Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την εργασία και την επιλογή επαγγέλmicroατος) (σσ 95-103) 6 Ηmicroερολόγιο (σσ 108-111) 7 Συστατική επιστολή (σσ 112-118) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε το χαρακτηρισmicroό ατόmicroου τις στερεότυπες αντιλήψεις το φυλετικό και κοινωνικό ρατσισmicroό) (σσ 119-126) Οργάνωση του λόγου Ι Παράγραφος Ανάπτυξη microε σύγκριση και αντίθεση (σσ 127-131) ΙΙ Ο ρόλος της αντίθεσης στη συνοχή του κειmicroένου α Συνοχή προτάσεων και περιόδων (σσ 132-133) β Συνοχή παραγράφων microε αντιθετική σύνδεση Ανάπτυξη δύο εννοιών σε ένα ευρύτερο κείmicroενο (σσ 133-135)

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ndash ΚΡΙΤΙΚΗ

Ι Παρουσίαση και κριτική ενός βιβλίου 3 Βιβλιοκριτική α Λογοτεχνική κριτική (σσ 163-169)

35

β Κριτική άλλων κειmicroένων (σσ 170-171) 5 Απλή και διαδοχική υπόταξη (σ175) 6 Οι αναφορικές προτάσεις (σσ 176-177) Λεξιλόγιο (σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν) (σ 178) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την τέχνη και την κριτική έργου τέχνης) (σσ 179-189) ΙΙ Παρουσίαση και κριτική microιας θεατρικής παράστασης Λεξιλόγιο (σχετικό microε τη θεατρική κριτική) (σσ 203-205) ΙΙΙ Παρουσίαση και κριτική άλλων microορφών τέχνης Λεξιλόγιο (σχετικό microε την κριτική (σσ 219-220) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την κριτικήαξιολόγηση του ατόmicroου και την αυτοκριτική) (σσ 221-224) ΙV Οργάνωση του λόγου ορισmicroός και διαίρεση microιας έννοιας 1Ορισmicroός (σσ 226-230) 2∆ιαίρεση (σσ 231-236)

Σηmicroειώσεις ndashΠερίληψη Ι Σηmicroειώσεις (σ 240)

Α Σηmicroειώσεις από γραπτό λόγο (σσ 241-242) 1Κρατώ σηmicroειώσεις κατά παράγραφο (σσ 243-248) 2Εργάζοmicroαι σε ευρύτερες (από την παράγραφο) νοηmicroατικές ενότητες και κρατώ σηmicroειώσεις (σσ249-252) 3 Από τις σηmicroειώσεις προχωρώ στο διάγραmicromicroα του κειmicroένου (σσ 253-257) Β Σηmicroειώσεις από προφορικό λόγο (σσ 258-259) ΙΙ Περίληψη Α Περίληψη γραπτού λόγου 1Πώς οδηγούmicroαι στην περίληψη (σ 262) 2 Τι πρέπει να προσέχω σε microια περίληψη (σ 263) 3 Συγκρίνω δύο περιλήψεις microία εκτενή και microία συνοπτική του ίδιου κειmicroένου (σσ 264-265) 4 Εξετάζω τη χρήση της ενεργητικής και της παθητικής σύνταξης σε microία περίληψη (σσ 266-267) 5 Παρατηρώ περιλήψεις από ποικίλα κείmicroενα (σσ 268-273) Β Περίληψη προφορικού λόγου 1 ∆ιαβάζω τη δηmicroοσιογραφική περίληψη microιας συζήτησης (σσ 274-275) 2 Παρουσιάζω σε προφορικό και γραπτό λόγο περίληψη microιας συζήτησης (σσ 276) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τη λακωνική έκφραση και την προσπάθεια για εξοικονόmicroηση χρόνου στη σύγχρονη καθηmicroερινή ζωή) (σ 277-286)

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Για τον ορθό καταmicroερισmicroό και την αποδοτικότερη διδασκαλία της διδακτέας ύλης της

Νεοελληνικής Γλώσσας του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου είναι σκόπιmicroο να ληφθούν υπόψη

1Το Πρόγραmicromicroα Σπουδών για τη Γλωσσική ∆ιδασκαλία στο Λύκειο (σ79-105) που περιλαmicroβάνεται στο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Αθmicroιας και Βθmicroιας Εκπσης Θεωρητικές Επιστήmicroες (2000) 2Οι laquoΟδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών microαθηmicroάτων στο Γενικό Λύκειοraquo που περιλαmicroβάνουν προτάσεις για τη διδασκαλία των εγχειριδίων Έκφραση-Έκθεση και την αξιοποίηση των βιβλίων Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου και Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο (να αξιοποιηθούν σύmicroφωνα microε την κατανοmicroή της διδακτέας ύλης στο Εσπερινό Γενικό Λύκειο)

Επίσης οι διδάσκοντεςδιδάσκουσες στο πλαίσιο της υλοποίησης των εκάστοτε διδακτικών στόχων και του διαθέσιmicroου διδακτικού χρόνου microπορούν να χρησιmicroοποιούν κατά περίπτωση κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό (κείmicroενα δραστηριότητες κά) και από άλλες πηγές microε σκοπό την περαιτέρω εξοικείωση των microαθητώνmicroαθητριών microε ποικίλα κειmicroενικά είδη και την καλλιέργεια της ικανότητάς τους να κατανοούν και να παράγουν επιτυχώς προφορικό και γραπτό λόγο

36

Για την εξέταση του microαθήmicroατος στη Β΄ και Γ΄ τάξη του Ηmicroερήσιου και του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου και στη ∆΄ τάξη του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου ισχύει ότι προβλέπεται στο άρθρο 1 παρ 6 εδάφιο 2 του Π∆ 612012 (ΦΕΚ Α΄ 112)

Οι διδάσκοντες να ενηmicroερωθούν ενυπόγραφα

ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΔΙΑΝΟΜΗ

bull Γραφείο Υφυπουργού

bull Γραφείο Γενικού Γραmicromicroατέα

bull Γραφείο Ειδικού Γραmicromicroατέα

bull ∆νση Σπουδών ∆Ε Τmicroήmicroα Β΄

bull ∆νση Ιδιωτικής Εκπσης

bull ∆νση ΠΟ∆Ε

bull ∆νση Ξένων και Μειονοτικών Σχολείων

bull ∆νση Ειδικής Αγωγής

bull ΣΕΠΕ∆

ΣΥΝΤΗΣ ΤΜΡΧΗΣ ∆ΝΤΗΣ

∆Σ∆Ε

ΕΙ∆ΙΚΟΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

ΓΕΝΙΚΟΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

Ο ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ

ΘΕΟ∆ΩΡΟΣ Π ΠΑΠΑΘΕΟ∆ΩΡΟΥ

2

διαρκεί δύο microε τρεις microήνες ανάλογα microε τη συχνότητα των ωρών διδασκαλίας και των δραστηριοτήτων που θα γίνουν Όπως σε όλα τα project η διδασκαλία των ενοτήτων αναπτύσσεται σε φάσεις microε διακριτή στοχοθεσία Οι προτεινόmicroενες διδακτικές ενότητες για την Α΄ Λυκείου είναι 1) Τα φύλα στη λογοτεχνία 2) Παράδοση και microοντερνισmicroός στη νεοελληνική ποίηση 3) Θέατρο

Τι είναι η microέθοδος project Μέχρι τώρα η συνηθέστερη microέθοδος διδασκαλίας της λογοτεχνίας ήταν η microετωπική διδασκαλία microε τον

καθηγητή να ερmicroηνεύει το κείmicroενο ή να εκmicroαιεύει την ορθή ερmicroηνεία και τους microαθητές να απαντούν ατοmicroικά σε ερmicroηνευτικές ή ιστορικές ερωτήσεις Χωρίς να καταργείται η microετωπική διδασκαλία (ούτε εξάλλου θα ήταν αυτό δυνατόν) επιδιώκουmicroε οι microαθητές να εργάζονται σε οmicroάδες και να εκπονούν δραστηριότητες παρά να απαντούν σε ερωτήσεις Η microεθοδολογική microας προσέγγιση βασίζεται σε δύο παιδαγωγικές microεθόδους τη διδασκαλία σε οmicroάδες και τη microέθοδο project H microέθοδος project είναι microία ανοιχτή διαδικασία microάθησης τα όρια και οι διαδικασίες της οποίας δεν είναι αυστηρά καθορισmicroένα και εξελίσσεται ανάλογα microε την εκάστοτε κατάσταση και τα ενδιαφέροντα των συmicromicroετεχόντων Mε την υιοθέτηση της microεθόδου project επιχειρείται η microεταφορά του βάρους από τη διδασκαλία στη microάθηση και στην ανακάλυψη τόσο των microαθητών όσο και των δασκάλων Η microέθοδος project προϋποθέτει την ανάληψη πρωτοβουλίας εκ microέρους των microαθητών την ανακαλυπτική microάθηση (discovery learning) την οmicroαδική εργασία των microαθητών τη συνέχεια της σχολικής εργασίας σε χρόνο microεγαλύτερο της microίας διδακτικής ώρας την τελική της παρουσίαση στην στενότερη (τάξη ή και σχολείο) ή και ευρύτερη κοινότητα (γειτονιά πόλη) την αλλαγή του ρόλου του δασκάλου από κύριο καθοδηγητή σε συντονιστή και εmicroψυχωτή της σχολικής εργασίας Με τη microέθοδο project δίδεται έmicroφαση στην παραγωγή πρωτότυπου υλικού και κυρίως ―αυτό άλλωστε microας ενδιαφέρει στη λογοτεχνία― προσωπικών ερmicroηνειών των microαθητών

Ποιες είναι οι φάσεις της διδασκαλίας microιας διδακτικής ενότητας Οι φάσεις αυτές είναι συνήθως τρεις Α΄ Φάση Πριν από την ανάγνωση Η Στη φάση αυτή laquoχτίζονται οι γέφυρεςraquo microεταξύ κειmicroένων και

microαθητών Κύριος σκοπός της είναι να δώσει κίνητρα για ανάγνωση που θα ακολουθήσει και να πλουτίσει τον γνωστικό και πολιτισmicroικό ορίζοντα των microαθητών δηmicroιουργώντας ένα πλαίσιο προβληmicroατισmicroού που θα διευκολύνει την προσέγγιση του νοήmicroατος Γίνονται συζητήσεις στην τάξη και διάφορες δραστηριότητες ατοmicroικές ή οmicroαδικές προφορικές ή γραπτές συνήθως ερευνητικής φύσεως (σε microη λογοτεχνικές πηγές ή στο πεδίο) Τα κείmicroενα που χρησιmicroοποιούmicroε σε αυτή τη φάση είναι συνήθως microη λογοτεχνικά (επιστηmicroονικά πληροφοριακά δηmicroοσιογραφικά οπτικά ηλεκτρονικά) αλλά και microικρά λογοτεχνικά κείmicroενα (microικρά διηγήmicroατα αποσπάσmicroατα από microεγαλύτερα πεζά ποιήmicroατα) που διαβάζονται στην τάξη και προετοιmicroάζουν την κυρίως ανάγνωση Β΄ Φάση Ανάγνωση ndash Παρουσίαση Οι microαθητές διαβάζουν microεγαλύτερα κείmicroενα (συστάδες ποιηmicroάτων

διηγήmicroατα κεφάλαια από microυθιστορήmicroατα και στο τέλος ολόκληρα βιβλία) στο σχολείο αλλά και στο σπίτι Θα πρέπει ιδιαιτέρως να τονιστεί πως έχει microεγάλη σηmicroασία το σχολείο να ζητά από τους microαθητές να διαβάζουν λογοτεχνικά κείmicroενα στο σπίτι Η φάση της κυρίως ανάγνωσης έχει microεγάλη διάρκεια γιατί περιλαmicroβάνει πολλά υποστάδια διαβαθmicroισmicroένης δυσκολίας Ξεκινούmicroε δηλαδή από microικρότερα και ευκολότερα κείmicroενα συνεχίζουmicroε σε microεγαλύτερα και δυσκολότερα και καταλήγουmicroε στην ανάγνωση ολόκληρων βιβλίων Κάθε τάξη ανάλογα microε τις δυνατότητές της προχωρεί σε όσο περισσότερα στάδια microπορεί Στη φάση της κυρίως ανάγνωσης έχει ιδιαίτερη σηmicroασία η οmicroαδική εργασία η οποία οργανώνεται ως εξής Η τάξη χωρίζεται σε οmicroάδες και κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να διαβάσει και να παρουσιάσει ένα διαφορετικό κείmicroενο Στην περίπτωση που η διδακτική ενότητα αφορά αποκλειστικά στην ποίηση όπως είναι η ενότητα laquoΠαράδοση και microοντερνισmicroός στη νεοελληνική ποίησηraquo κάθε οmicroάδα microαθητών microπορεί να αναλάβει να microελετήσει microια συστάδα ποιηmicroάτων ΄Ετσι microπορεί να επιτευχθεί microια διαφοροποιηmicroένη διδασκαλία καθώς κάθε οmicroάδα microπορεί να αναλάβει ένα ή περισσότερα κείmicroενα που να ταιριάζουν στις δυνατότητες και στις επιθυmicroίες της Οι εργασίες που συνοδεύουν την παρουσίαση των κειmicroένων σχετίζονται στενότερα ή ευρύτερα microε το κείmicroενο Επιδιώκουν λχ οι microαθητές να αναπτύξουν αιτιολογηmicroένη και τεκmicroηριωmicroένη προσωπική άποψη γιrsquo αυτά που διαβάζουν αναγνωρίζουν διάφορα πολιτισmicroικά στοιχεία των κειmicroένων και προσδιορίζουν την ιστορικότητά τουςmiddot περιγράφουν και ερmicroηνεύουν την εποχή το κοινό και τις συνθήκες παραγωγής ενός έργου επισηmicroαίνουν τους συγκρουόmicroενους κώδικες συmicroπεριφοράς και τις αξίες που εκφράζονται από τους ήρωες διατυπώνουν προτάσεις ή και πιθανές λύσεις σχετικά microε τα προβλήmicroατα που αντιmicroετωπίζουν οι ήρωες και κρίσεις σχετικά microε τις επιλογές που πρέπει να

3

πραγmicroατοποιήσουν συγκρίνουν κείmicroενα (λογοτεχνικά και οπτικο-ακουστικά πεζά και ποιητικά) ως προς έναν παράγοντα (πχ κοινή θεmicroατική) Άλλες εργασίες εστιάζουν στην οπτική γωνία από την οποία microιλά ο αφηγητής στη συγκεκριmicroένη στάση ζωής στην οποία παραπέmicroπει ή έχουν ως στόχο τον σχολιασmicroό των διαφορετικών τρόπων σκέψης και των διαφορετικών αξιών που καθορίζουν τις συmicroπεριφορές των ηρώων Άλλες εργασίες επικεντρώνονται στην αναζήτηση microορφικών χαρακτηριστικών των κειmicroένων ανάλογα microε το λογοτεχνικό είδος στο οποίο ανήκουν ή την τεχνοτροπία που υιοθετούν Γ΄ Φάση Μετά την ανάγνωση Στη φάση αυτή οι microαθητές παράγουν δικό τους λόγο όχι πια γύρω από

τα κείmicroενα αλλά γύρω από το θέmicroα της διδακτικής ενότητας microε την οποία ασχολήθηκαν Ο σκοπός της φάσης αυτής είναι να διαπιστώσουν όλοι διδάσκοντες και διδασκόmicroενοι τι καινούργιο έmicroαθαν ποιες αντιλήψεις σχηmicroάτισαν ποια συναισθήmicroατα ένιωσαν microέσα από τις αναγνώσεις και τις συζητήσεις τους Η παραγωγή λόγου νοείται ως έκφραση προσωπικών αντιλήψεων και στάσεων που microπορεί να επιτευχθεί microε γλωσσικές αλλά και microη γλωσσικές δραστηριότητες Σrsquo αυτή τη φάση ζητείται από τους microαθητές να γράψουν ατοmicroικά ή οmicroαδικά ένα κείmicroενο ανάλογο του είδους που διάβασαν να κάνουν έρευνα και να γράψουν microια συνθετική εργασία Στις εργασίες αυτής της φάσης αξιοποιούνται συνήθως microοτίβα λογοτεχνικοί χαρακτήρες και επεισόδια από τα βιβλία που διαβάστηκαν αλλά και οι ειδικότερες γνώσεις γύρω από το λογοτεχνικό είδος ή φαινόmicroενο που microελέτησαν

Τι είναι το σενάριο Το σενάριο ή laquoσενάριο microάθησηςraquo είναι ένας δοmicroηmicroένος τρόπος σχεδιασmicroού δραστηριοτήτων microάθησης

που βοηθά να οργανώσουmicroε τα microαθήmicroατα στη βάση των δραστηριοτήτων των microαθητών Το σενάριο περιγράφει αυτό που γίνεται στην τάξη όχι από τη σκοπιά του laquoτι διδάσκωraquo αλλά από τη σκοπιά του laquoτι κάνουν οι microαθητέςraquo και laquoτι θέλω να αποκοmicroίσουν από αυτή τους τη δραστηριότηταraquo Το σενάριο απευθύνεται σε κάθε εκπαιδευτικό που θα διδάξει το συγκεκριmicroένο αντικείmicroενο αλλά και γενικότερα στην εκπαιδευτική κοινότητα καθώς αποτελεί έναν σαφή και πρακτικό τρόπο να εξειδικευτούν οι εξαγγελίες και οι γενικές αρχές του Προγράmicromicroατος Σπουδών και να δοθούν παραδείγmicroατα οργάνωσης της διδασκαλίας και δραστηριοτήτων των microαθητών Όπως έχει εξηγηθεί παραπάνω το ΠΣ για τη λογοτεχνία προτείνει την οργάνωση της διδασκαλίας κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους σε τρεις διδακτικές ενότητες microε βάση ένα θέmicroα ή ένα λογοτεχνικό είδος Επίσης υιοθετεί δύο microεθοδολογικές επιλογές την οmicroαδοσυνεργατική διδασκαλία και τη microέθοδο project Με βάση τα παραπάνω τα σενάρια που θα προταθούν στο πλαίσιο του ΠΣ σκοπεύουν στο να προτείνουν microια ορισmicroένη οργάνωση της διδασκαλίας microιας διδακτικής ενότητας microε τη microέθοδο project Πρόκειται για παιδαγωγική microέθοδο που αποτελεί το υπόβαθρο για όλα τα σενάρια στο πλαίσιο του microαθήmicroατος της Λογοτεχνίας Η διδακτική ενότητα όπως αναπτύσσεται στους πίνακες του ΠΣ δίνει το γενικό παιδαγωγικό πλαίσιο και το σενάριο αποτελεί microια εκδοχή microια πρόταση για την οργάνωση της διδασκαλίας microιας διδακτικής ενότητας Τα σενάρια είναι εποmicroένως πάντα παραδειγmicroατικά Τούτο σηmicroαίνει πως για microια διδακτική ενότητα microπορούmicroε να έχουmicroε περισσότερα του ενός σενάρια και πως ο εκπαιδευτικός microπορεί να αλλάζει σηmicroεία των προτεινόmicroενων σεναρίων ανάλογα microε τις ανάγκες της τάξης του ή να δηmicroιουργεί δικά του Ποια σηmicroεία microπορεί να αλλάζει Μπορεί να αλλάζει τα προτεινόmicroενα κείmicroενα και τις δραστηριότητες των microαθητών Μπορεί δηλαδή να κάνει επιλογή από τα προτεινόmicroενα βιβλία και να προσθέσει και άλλα από τα πολλά οmicroόθεmicroα ή οmicroοειδή που υπάρχουν Μπορεί επίσης να επιλέξει κάποιες από τις προτεινόmicroενες δραστηριότητες ή να επινοήσει άλλες στο πνεύmicroα πάντα της ενεργητικής microάθησης Εκείνα τα οποία πρέπει να ακολουθούνται σε κάθε περίπτωση διότι αποτελούν τη βάση του ΠΣ είναι α) η εργασία των microαθητών σε οmicroάδες (χωρίς αυτό να σηmicroαίνει πως δεν υπάρχουν ατοmicroικές εργασίες) β) η οργάνωση της διδασκαλίας σε microεγάλες χρονικά ενότητες γ) η διάκριση της διαδικασίας σε τρεις διακριτές φάσεις (πριν από την ανάγνωση ανάγνωση ndash παρουσίαση microετά την ανάγνωση)

Πόσες διδακτικές ώρες διαρκεί microία διδακτική ενότητα Μία διδακτική ενότητα διαρκεί το ένα τρίτο της σχολικής χρονιάς δηλαδή 24 διδακτικές ώρες περίπου

για τα ηmicroερήσια ΕΠΑΛ και 12 διδακτικές ώρες περίπου για τα εσπερινά ΕΠΑΛ Ο χρόνος αυτός microπορεί ελαφρώς να αυξοmicroειωθεί εάν η προηγούmicroενη ή επόmicroενη ενότητα που πρόκειται να διδάξουmicroε υπολογίζουmicroε ότι θα χρειαστεί περισσότερο ή λιγότερο χρόνο Πάντως καλό είναι στις τρεις ενότητες κάθε χρονιά να διαθέτουmicroε περίπου τον ίδιο χρόνο

Η χρήση των ΤΠΕ στο microάθηmicroα της λογοτεχνίας Η χρήση των ΤΠΕ στο microάθηmicroα της λογοτεχνίας δεν είναι microονότροπη Έχει πολλές διαβαθmicroίσεις

Μπορούmicroε να τις αξιοποιήσουmicroε microόνο ως microέσο αναζήτησης πηγών και βιβλιογραφίας Μπορούmicroε ακόmicroη να τις αξιοποιήσουmicroε για να ακούσουmicroε αναγνώσεις κειmicroένων ή να γνωρίσουmicroε έτοιmicroο υλικό σε ιστοσελίδες

4

που συνδέουν τη λογοτεχνία microε άλλες τέχνες πχ ζωγραφική τραγούδι κλπ Οι δραστηριότητες αυτές εισάγουν τους microαθητές στον κόσmicroο της ηλεκτρονικής λογοτεχνικής βιβλιοθήκης και του ηλεκτρονικού λογοτεχνικού βιβλίου Για το λόγο αυτό είναι απαραίτητες και αξίζει να προηγηθούν Στη συνέχεια microπορούmicroε να περάσουmicroε σε πιο σύνθετες εργασίες δηλαδή σε δηmicroιουργία δικών microας σελίδων blogs βίντεο σύνθετες παρουσιάσεις κλπ

Στις οmicroαδικές εργασίες πώς θα αξιολογήσουmicroε τη συmicroβολή κάθε microαθητή χωριστά Ο εκπαιδευτικός γνωρίζει πολύ καλά το επίπεδο κάθε microαθητή του και εξάλλου οι οmicroαδικές εργασίες

παρουσιάζονται στην τάξη και microπορούmicroε να διαπιστώσουmicroε το microέγεθος και την ποιότητα της συmicroβολής του κάθε microέλους της οmicroάδας Συνεπώς η βαθmicroολογία της οmicroαδικής εργασίας microπορεί να microην είναι πάντοτε ίδια για όλους Ο εκπαιδευτικός επίσης γνωρίζει το επίπεδο των microαθητών του καθώς οι εργασίες είναι ποικίλες και αναδεικνύουν επιmicroέρους δεξιότητες των microαθητών Οι microαθητές αξιολογούνται για τη συmicromicroετοχή τους στις οmicroαδικές εργασίες για τον προφορικό και γραπτό τους λόγο για τη γενικότερη συmicromicroετοχή τους στο microάθηmicroα και για τη συmicroβολή τους στη δουλειά της οmicroάδας τους για την προθυmicroία που δείχνουν και για την ανάπτυξη της φιλαναγνωσίας τους

Θα αλλάξει ο τρόπος εξέτασης των microαθητών στη διάρκεια της χρονιάς και στις τελικές εξετάσεις Η αξιολόγηση των microαθητών αντιστοιχεί στη σκοποθεσία και στο περιεχόmicroενο του ΠΣ Κατά τη διάρκεια

της χρονιάς οι microαθητές αξιολογούνται microε βάση τις ατοmicroικές και οmicroαδικές εργασίες όπως περιγράφονται στο ΠΣ και στα προτεινόmicroενα σενάρια Στο τέλος της χρονιάς εξετάζονται σε άγνωστο κείmicroενο οmicroόθεmicroο ή οmicroοειδές microε αυτά που διάβασαν και microε ερωτήσεις ανάλογες microε τις δραστηριότητες που δούλεψαν κατά τη διάρκεια της χρονιάς Κατά την εξέταση του microαθήmicroατος από το τρέχον σχολικό έτος (2012-13) δεν θα δίδονται στους

microαθητές δύο θέmicroατα (όπως προβλέπεται στο Π∆ 612012 άρθρο 1 παρ 7) αλλά ένα θέmicroα (θα ακολουθήσει σχετική τροποποίηση) Κατά τα λοιπά ισχύει ότι προβλέπεται στην παρ 7 του άρθρου 1 του Π∆ 612012 (ΦΕΚ Α΄112)

Τι είναι οι συνθετικές εργασίες στο microάθηmicroα της Λογοτεχνίας Συνθετική είναι microια εργασία ατοmicroική ή οmicroαδική η οποία επικεντρώνεται σε ένα ή περισσότερα

λογοτεχνικά κείmicroενα αλλά δεν περιορίζεται σε αυτά Χρειάζεται τη συmicroβολή και άλλων πρωτογενών ή δευτερογενών πηγών σε έντυπη ή ψηφιακή microορφή (βιβλία γνώσεων ιστορικά κείmicroενα δηmicroοσιογραφικά άρθρα κινηmicroατογραφικές ταινίες ή ντοκιmicroαντέρ κείmicroενα κριτικής) Σηmicroασία δεν έχει η έκτασή της αλλά η διατύπωση ενός ορισmicroένου ερωτήmicroατος ndash προβλήmicroατος ως αφετηρία της Αξιολογείται ο συνδυασmicroός των εξωκειmicroενικών πληροφοριών microε την ερmicroηνεία του κειmicroένου η παραγωγή προσωπικού λόγου εκ microέρους των microαθητών και η οργανωmicroένη παρουσίαση των δεδοmicroένων των ερmicroηνειών και των συmicroπερασmicroάτων της

2 ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ (Α΄ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ Α΄ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΕΠΑΛ)

1 ΤΟ ΝΕΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥ∆ΩΝ ΤΗΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ Ένας λόγος που έκανε απαραίτητη τη σύνταξη ενός νέου ΠΣ για την Α Λυκείου είναι οι

τεράστιες αλλαγές που έγιναν τα τελευταία είκοσι χρόνια στην κοινωνία Αυτές οι κοινωνικές αλλαγές επέφεραν και αλλαγές στα είδη των γραπτών προφορικών και ψηφιακών κειmicroένων που παράγονται τα τελευταία χρόνια Αυτές οι αλλαγές στην κοινωνία και στα κείmicroενα ανέδειξαν και άλλες γλωσσοδιδακτικές προσεγγίσεις στο πλαίσιο των οποίων δηmicroιουργήθηκαν νέες πραγmicroατικότητες νέες θεάσεις του αντικειmicroένου laquoΓλωσσική εκπαίδευσηraquo Μέσα σε αυτό το πλαίσιο βρήκαν θέση όροι όπως γραmicromicroατισmicroός πολυγραmicromicroατισmicroοί νέοι γραmicromicroατισmicroοί πολυτροπικότητα κειmicroενικό είδος κτλ οι οποίοι δεν χρησιmicroοποιούνταν ή χρησιmicroοποιούνταν ελάχιστα πριν από είκοσι χρόνια και τώρα εντάσσονται στο νέο ΠΣ

Το ότι το νέο ΠΣ λειτουργεί microε σχολικό εγχειρίδιο που έχει συνταχθεί παλαιότερα φαίνεται αρχικά αντιφατικό Στην πραγmicroατικότητα όmicroως δεν είναι γιατί το συγκεκριmicroένο εγχειρίδιο εκτός της συγκεκριmicroένης θεmicroατολογίας που είναι δεδοmicroένη είναι laquoανοιχτόraquo microε την έννοια ότι δίνει την ευχέρεια αλλαγών και εmicroπλουτισmicroού Λειτουργεί στην ουσία ως περιβάλλον που περιέχει κείmicroενα διαφορετικών ειδών και τύπων και εικόνες που προέρχονται από διάφορες πηγές που δίνουν τη δυνατότητα εmicroπλουτισmicroού microε κείmicroενα εκτός σχολικού εγχειριδίου πράγmicroα που αποτελεί το ζητούmicroενο στο νέο ΠΣ ∆ε θα ήταν δυνατό να

5

λειτουργήσει το νέο ΠΣ αν το εγχειρίδιο είχε την αυστηρά οριοθετηmicroένη γραmicromicroική σειρά που συχνά έχουν τα ελληνικά σχολικά εγχειρίδια

Με αυτήν την έννοια το νέο ΠΣ συντάχθηκε microέσα στο πλαίσιο ορισmicroένων προϋποθέσεων που δηmicroιούργησαν αφενός οι κοινωνικές και γλωσσοπαιδαγωγικές αλλαγές και αφετέρου η πρόθεση να υπάρξουν αλλαγές στη λυκειακή βαθmicroίδα Παράλληλα όmicroως υπόκειται σε ορισmicroένους περιορισmicroούς που έχουν να κάνουν microε τη διατήρηση του σχολικού εγχειριδίου καθώς και του αριθmicroού των διατιθέmicroενων διδακτικών ωρών περιορισmicroοί οι οποίοι ούτε microειώνουν την αξία του microαθήmicroατος ούτε ακυρώνουν τις επιδιώξεις του νέου ΠΣ

2 ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Η καλλιέργεια του γλωσσικού γραmicromicroατισmicroού ήταν και είναι από τους κύριους σκοπούς της εκπαιδευτικής διαδικασίας και αυτό επιδιώχθηκε ήδη σε όλη τη διάρκεια της υποχρεωτικής εννιάχρονης εκπαίδευσης Στην Α τάξη του Λυκείου microε το συγκεκριmicroένο ΠΣ επιδιώκεται η ενδυνάmicroωση του ήδη αποκτηmicroένου γλωσσικού γραmicromicroατισmicroού σε microια κατεύθυνση περισσότερο κοινωνιοκεντρική και λιγότερο γλωσσοκεντρική Απώτερος δηλ σκοπός του microαθήmicroατος είναι η αξιοποίηση των γνώσεων και των δεξιοτήτων που έχουν αποκτήσει οι microαθητές και οι microαθήτριες προκειmicroένου να ανταποκριθούν στις συνεχώς microεταβαλλόmicroενες κοινωνικές συνθήκες και απαιτήσεις στις οποίες είναι απαραίτητη η χρήση της γλώσσας Για παράδειγmicroα στη φάση αυτή της εκπαίδευσης δεν ενδιαφέρει τόσο η αποκλειστική εστίαση σε γραmicromicroατικοσυντακτικά φαινόmicroενα (ο τρόπος λχ microετατροπής της ενεργητικής σε παθητική σύνταξη και το αντίστροφο ―γλωσσοκεντρική κατεύθυνση του προγράmicromicroατος) όσο η σύνδεσή τους microε τα κείmicroενα και η αξιοποίησή τους για τη βαθύτερη κατανόηση των κειmicroένων και του κόσmicroου που κατασκευάζουν (προτίmicroηση λχ της παθητικής σύνταξης στις Μικρές Αγγελίες των εφηmicroερίδων ―κοινωνιοκεντρική κατεύθυνση)

Επειδή microε τη διδασκαλία κάθε microαθήmicroατος επιδιώκεται η απόκτηση γνώσεων και δεξιοτήτων που σχετίζονται microε το καθαυτό γνωστικό αντικείmicroενο του microαθήmicroατος οι ειδικότεροι στόχοι του γλωσσικού microαθήmicroατος θα microπορούσαν αρχικώς να είναι καθαρά γλωσσικοί Όmicroως το γλωσσικό microάθηmicroα―περισσότερο από όλα τα άλλα―σχετίζεται στενά microε την κοινωνία γι αυτό είναι προφανές ότι microέσω αυτού καλλιεργούνται επίσης αξίες και στάσεις απέναντι στην κοινωνία και τον κόσmicroο Εποmicroένως παράλληλα microε τους γλωσσικούς επιδιώκονται και ευρύτεροι αξιακοί στόχοι

Στους γλωσσικούς στόχους θα microπορούσαν microεταξύ των άλλων να ενταχθούν α) η γλωσσική ποικιλότητα ως εγγενές χαρακτηριστικό όλων των γλωσσών β) η κειmicroενική ποικιλότητα ως χαρακτηριστικό των γλωσσών σε άmicroεση συνάρτηση microε

την ποικιλότητα και τη δυναmicroική των κοινωνικών πρακτικών και των κοινοτήτων όπου ανήκουν και κατανοούνται τα κείmicroενα

γ) η εξοικείωση microε τα βασικά χαρακτηριστικά κειmicroενικών ειδών (όπως του δοκιmicroίου και της ερευνητικής εργασίας) και κειmicroενικών τύπων (όπως του επιχειρηmicroατολογικού της περιγραφής και της αφήγησης)

δ) η κατανόηση της δοmicroής των κειmicroένων ως συνδυασmicroού γλωσσικών επιλογών (συνοχή) microε το νοηmicroατικό επίπεδο (συνεκτικότητα)

ε) η κατανόηση της σχέσης του καναλιού της επικοινωνίας microε την ιδιαιτερότητα των κοινωνικών πρακτικών

στ) η διάκριση microεταξύ κειmicroένων καθηmicroερινού και ακαδηmicroαϊκού (επιστηmicroονικού) τύπου ζ) η απόκτηση δεξιοτήτων ψηφιακού γραmicromicroατισmicroού απαραίτητων για τη χρήση τους

ως εκπαιδευτικών microέσων και microέσων προσωπικής έκφρασης και επικοινωνίας Οι αξιακοί στόχοι που microπορούν να επιδιωχθούν είναι πολλοί και γι αυτό δύσκολο να

καταγραφούν όλοι Πάντως microεταξύ αυτών microπορεί να είναι α) η εκτίmicroηση της ισοτιmicroίας όλων των γλωσσών και ο σεβασmicroός της πολιτισmicroικής και

γλωσσικής διαφορετικότητας β) ο δηmicroοκρατικός χειρισmicroός του λόγου microε σεβασmicroό προς τις απόψεις των άλλων γ) η διά του λόγου αντίσταση σε κάθε microορφή εξουσιαστικού αυθαίρετου λόγου δ) ο σεβασmicroός στο περιβάλλον και την αειφορία ε) η αντίληψη του τρόπου microε τον οποίο δοmicroούνται microέσω του λόγου διαφορετικές

οπτικές για τον κόσmicroο

6

στ) η κατανόηση της αλλαγής που έχει επέλθει στον κόσmicroο microε τη συρρίκνωση των αποστάσεων και τη συνεχή κίνηση ανθρώπων κεφαλαίων εικόνων και κειmicroένων 3 ΜΕΘΟ∆ΟΛΟΓΙΚΕΣ Ο∆ΗΓΙΕΣ Βασική microεθοδολογική οδηγία είναι η υιοθέτηση οποιασδήποτε πρακτικής θα οδηγούσε στην ανάπτυξη της δηmicroιουργικότητας των microαθητών και microαθητριών microε την ενίσχυση της συνεργασίας microεταξύ τους και microε τον διδάσκοντα και τη διδάσκουσα στον ρόλο του βοηθού και συνεργάτη microε στόχο την κατάκτηση των επιδιωκόmicroενων από το ΠΣ γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων Είναι φυσικό να ανακύπτουν συγκεκριmicroένες microεθοδολογικές απορίες microερικές από τις οποίες επιχειρείται να απαντηθούν στη συνέχεια Για τον λόγο αυτό καταγράφονται σε microορφή ερώτησης ndash απάντησης τα κυριότερα ερωτήmicroατα που microας έχουν τεθεί ως τώρα από τους εκπαιδευτικούς α Τι αναmicroένεται από microένα τον εκπαιδευτικό να κάνω microε λίγα λόγια bull ∆ηmicroιουργική χρήση όλων των πιθανών microαθησιακών πόρων ― εποmicroένως και του βιβλίου αλλά όχι microόνο Καλό είναι να προτιmicroώνται γλωσσικοί σηmicroειωτικοί πόροι και θέmicroατα microε τα οποία έχουν εξοικείωση οι microαθητές και οι microαθήτριες και microπορούν για τον λόγο αυτό να γίνουν ευκολότερα αντικείmicroενο διαπραγmicroάτευσης στην τάξη Το microάθηmicroα όmicroως δε θα microένει εκεί αλλά θα πρέπει να εξοικειώνει σταδιακά τα παιδιά microε περισσότερο ακαδηmicroαϊκές microορφές λόγου Προτείνεται έτσι microια σταδιακή microετάβαση από το οικείο στο λιγότερο οικείο και από τον καθηmicroερινό στον σχολικό και επιστηmicroονικό λόγο bull Μεγάλη ελευθερία κινήσεων microε βάση τους στόχους του ΠΣ και τις ιδιαιτερότητες της κάθε σχολικής τάξης Στο πλαίσιο αυτό δεν παίζει ρόλο laquoη ύληraquo και κάποια συγκεκριmicroένη σειρά στη διδασκαλία όσο η εmicroπλοκή των παιδιών στο να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα και να τη συνδέουν microε τον σύνθετο κοινωνικό microας κόσmicroο Με την έννοια αυτή οι microαθησιακοί πόροι που θα χρησιmicroοποιήσει κάθε διδάσκων microπορεί να είναι απολύτως δική του επιλογή και να προέρχονται είτε από τα διδακτικά εγχειρίδια τα οποία έχουν στη διάθεσή τους οι microαθητές και οι microαθήτριες είτε από άλλες πηγές έντυπου και ψηφιακού υλικού συmicroπεριλαmicroβανοmicroένου και του υλικού που υπάρχει στα σχολικά εγχειρίδια άλλων microαθηmicroάτων της ίδιας ή και άλλων τάξεων Σε κάθε περίπτωση οι πόροι αυτοί όπως και τα εγχειρίδια δεν προσεγγίζονται από την οπτική της ύλης που πρέπει να διεκπεραιωθεί πιστά αλλά προτείνονται ως πηγές που microπορούν να αξιοποιηθούν ανάλογα microε το πόσο εξυπηρετούν το εκάστοτε διδακτικό σχέδιο το οποίο έχει και τη microεγαλύτερη βαρύτητα Με τον τρόπο αυτό κάθε εκπαιδευτικός έχει τη δυνατότητα να κάνει τις επιλογές του στον οριζόντιο και τον κάθετο άξονα των τεσσάρων ενοτήτων του ΠΣ και να δοmicroήσει σε συνεργασία και microε τους microαθητές και τις microαθήτριές του το δικό του πρόγραmicromicroα bull Σύνδεση της γλώσσας microε τον κόσmicroο Οι γνώσεις για τη γλώσσα προσφέρονται microε τέτοιο τρόπο ώστε να εξυπηρετείται η κατανόηση και η κριτική ανάγνωση των κειmicroένων εποmicroένως και του κόσmicroου Μια πχ από τις πλευρές του κόσmicroου στις οποίες πρέπει να δίνεται έmicroφαση είναι η ανάδειξη της ελληνικής κοινωνικής και πολιτισmicroικής ιδιαιτερότητας microε παράλληλη έmicroφαση στην κατανόηση της πολυπολιτισmicroικότητας και του διαφορετικού καθώς και στην ανάδειξη του τοπικού αλλά microε ιδιαίτερη έmicroφαση στην εξωστρέφεια σε έναν διεθνοποιηmicroένο κόσmicroο Παράλληλα θα πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στο να παρουσιάζονται και να αποκωδικοποιούνται οι ποικίλες οπτικές για τον κόσmicroο που ενυπάρχουν στα κείmicroενα bull ∆ηmicroιουργία των προϋποθέσεων microάθησης αυτό microπορεί να επιτευχθεί microε το είδος του σχεδίου εργασίας που κάθε φορά επιλέγεται microε την επένδυση στις προϋπάρχουσες γνώσεις και το πολιτισmicroικό υπόβαθρο των παιδιών microε την ενθάρρυνση για παραγωγή λόγου microέσα σε άνετα χωροχρονικά πλαίσια και τον συνδυασmicroό της διδασκαλία ενώπιον όλης της τάξης (microετωπική διδασκαλία) microε εναλλακτικές microορφές διδασκαλίας (πχ οmicroαδική) Όλα αυτά ασφαλώς πρέπει να γίνονται βάσει ενός διδακτικού σχεδίου microε τα χαρακτηριστικά του σχεδίου εργασίας (project) στο πλαίσιο του οποίου δίνονται ρόλοι και προβλήmicroατα προς διερεύνηση επίλυση στα παιδιά Στην προσπάθεια αυτή διεκπεραίωσης των ρόλων τους και επίλυσης των προβληmicroάτων οι microαθητές και οι microαθήτριες έχουν την ευκαιρία να εστιάσουν στην αναζήτηση και ανάγνωση κειmicroένων και γενικότερα στην πρόσληψη και παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου

7

β Σε κάποιες θεmicroατικές ενότητες υπάρχουν οι ίδιες σελίδες των σχολικών εγχειριδίων Θα τις διδάξουmicroε δύο φορές Η ερώτηση αυτή καλύπτεται από την απάντηση που δόθηκε πιο πάνω όσον αφορά την ελευθερία κινήσεων microε βάση τους στόχους του προτεινόmicroενου Προγράmicromicroατος Σπουδών Όπου οι σελίδες αναφέρονται δύο φορές είναι επειδή microπορεί να χρησιmicroοποιηθούν στη microία ήκαι στην άλλη θεmicroατική Μπορεί όmicroως να microη χρησιmicroοποιηθούν και πουθενά αν ο εκπαιδευτικός έχει πιο πρόσφατα ή πιο κατάλληλα κατά την εκτίmicroησή του κείmicroενα τα οποία κρίνει ότι εξυπηρετούν καλύτερα τους στόχους του ΠΣ γ Μέχρι τώρα γράφαmicroε εκθέσεις σε τακτά χρονικά διαστήmicroατα Τώρα δε θα γράφουmicroε Η έκθεση ταυτίζεται microε παραδοσιακές αντιλήψεις στη διδασκαλία (=διδάσκω κάποια ύλη και στη συνέχεια βάζω microια έκθεση) η οποία δεν προτείνεται ούτε από τα ισχύοντα εγχειρίδια Αυτό που έχει προτεραιότητα στο ΠΣ είναι να δίνεται η ευχέρεια στα παιδιά να εmicroπλέκονται σε πρακτικές όπου θα διαβάζουν θα microιλούν και θα γράφουν συνεχώς για ποικίλα ζητήmicroατα χρησιmicroοποιώντας ποικιλία κειmicroενικών ειδών Τα κείmicroενα είναι κοινωνικές microονάδες η παραγωγή των οποίων δεν κατακτάται αν δεν κατανοηθούν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του κάθε κειmicroενικού είδους τύπου που καλούνται τα παιδιά να γράψουν και αν δεν αντιmicroετωπισθεί η παραγωγή τους ως διαδικασία γεγονός που σηmicroαίνει ότι πρέπει να δίνεται χρόνος και στην παραγωγή αλλά και στη βελτίωση των κειmicroένων που γράφονται Στο πλαίσιο αυτό η παραγωγή λόγου δε γίνεται ευκαιριακά κάποιες φορές τον χρόνο όπως συνηθιζόταν microε την laquoέκθεση ιδεώνraquo αλλά αποτελεί οργανικό στοιχείο των σχεδίων εργασίας που διεκπεραιώνουν οι microαθητές και οι microαθήτριες δ Παραγράφους και περιλήψεις δε θα διδάσκουmicroε πια bull Οι παράγραφοι είναι microέρος των κειmicroένων και σε κάθε κειmicroενικό είδος οι παράγραφοι οργανώνονται microε διαφορετικό τρόπο Οι γνώσεις για τη δοmicroή των παραγράφων είναι πολύ χρήσιmicroες δεν θα πρέπει όmicroως να αποτελούν αυτοσκοπό Αντίθετα θα πρέπει να συνδέονται microε την ιδιαιτερότητα του κειmicroενικού είδους που microελετάται ndash παράγεται κάθε φορά Σε κάποιες περιπτώσεις πχ κείmicroενα σε πολυmicroεσική microορφή ή παρουσιάσεις microε τη χρήση ενός Προγράmicromicroατος Παρουσίασης σε υπολογιστή δεν υπάρχουν παράγραφοι όπως τις γνωρίζαmicroε ως τώρα Είναι απαραίτητη εποmicroένως η σύνδεση της laquoδιδασκαλίαςraquo της παραγράφου microε τα κειmicroενικά είδη bullΤο ίδιο ισχύει και για την περίληψη δεν θα πρέπει να διδάσκεται ως αυτοσκοπός αλλά να συνδέεται microε συγκεκριmicroένου τύπου πρακτικές γραmicromicroατισmicroού Η αξιοποίηση πχ δύο ή περισσότερων κειmicroένων ως πηγών προκειmicroένου να παραχθεί ένα άλλο κείmicroενο προϋποθέτει ότι τα παιδιά γνωρίζουν τη διαδικασία του να κάνουν περιλήψεις Εστίαση στην περίληψη ως κειmicroενικό είδος microπορεί να γίνει microόνο όταν συνδέεται microε περιστάσεις που το απαιτούν όπως για παράδειγmicroα το να γραφεί περίληψη microιας εργασίας για ένα microαθητικό συνέδριο το οποίο microπορεί να εστιάζει σε κάποιο ενδιαφέρον για τα παιδιά ζήτηmicroα ε Αν δεν κάνουmicroε την ύλη microε τη σειρά και δε βάλουmicroε διαγώνισmicroα προκειmicroένου να διαπιστώσουmicroε ότι τα παιδιά laquoτα έmicroαθανraquo πώς θα ξέρουmicroε αν πάmicroε καλά Η γνώση που microεταδίδουmicroε και ελέγχουmicroε microε microια τέτοιου είδους διδακτική διαδικασία είναι πρόσκαιρη και επιφανειακή πρόσκαιρη γιατί πολύ γρήγορα θα ξεχαστεί και επιφανειακή γιατί θίγει συνήθως επιφανειακές διαστάσεις των πραγmicroάτων Αντίθετα η εστίαση σε προβλήmicroατα που διερευνώνται microέσω ρόλων που έχουν τα παιδιά η διερεύνηση ζητηmicroάτων που σχετίζονται microε πτυχές της σύγχρονης πραγmicroατικότητας η αξιοποίηση των κειmicroένων για προβληmicroατισmicroό σε βάθος και αmicroφισβήτηση οι ευκαιρίες που δίνονται στα παιδιά να εκφέρουν τις απόψεις τους προφορικά ήκαι γραπτά microετατρέπουν τη σχολική τάξη σε κοινότητα γραmicromicroατισmicroού ή κειmicroενική κοινότητα microε την έννοια ότι η λειτουργία της συνδέεται microε τη χρήση και την κριτική αποτίmicroηση microεγάλου εύρους κειmicroένων Κατά βάθος το εύρος των κειmicroένων που χρησιmicroοποιούνται παράγονται αλλά και ο τρόπος που αυτό γίνεται συγκροτούν την ιδιαιτερότητα της κάθε σχολικής αίθουσας Μην ξεχνάmicroε άλλωστε ότι οι microαθητές και οι microαθήτριες παρά την κοινή σχολική τους διαδροmicroή έχουν διαφορετικές προσωπικές εγγράmicromicroατες διαδροmicroές (πχ δίγλωσσα παιδιά παιδιά microε ειδικότερες ανάγκες παιδιά από περισσότερο ή λιγότερο προνοmicroιούχα κοινωνικά στρώmicroατα) τις οποίες η διδασκαλία είναι απαραίτητο να λαmicroβάνει υπόψη της και να σέβεται προσπαθώντας και να

8

επενδύει στη διαφορά ως αφετηρία για δηmicroιουργικότητα Και microια κοινότητα γραmicromicroατισmicroού όπως περιγράφτηκε πιο πάνω είναι ένας χώρος κατάλληλος για να συζητηθούν τέτοιου είδους θέmicroατα στ ∆ε θα βάζουmicroε διαγωνίσmicroατα δηλαδή Ναι αλλά σε διαφορετικό πλαίσιο Τα κείmicroενα που παράγονται στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής διαδικασίας πρέπει να αντιmicroετωπίζονται ως προϊόντα επικοινωνίας ως γλωσσικές και νοηmicroατικές δοmicroές ως φορείς ιδεολογικών και κοινωνικοπολιτισmicroικών νοηmicroάτων και ως προϊόντα για αξιολόγηση Για τον λόγο αυτό τα διάφορα γλωσσικά και γραmicromicroατικοσυντακτικά φαινόmicroενα όπως και η ανάπτυξη των παραγράφων δεν microπορούν να αποτελούν αυτοσκοπό διδασκαλίας και εξέτασης αλλά πρέπει να παρουσιάζονται άmicroεσα συνυφασmicroένα microε τις κειmicroενικές κατηγορίες στις οποίες ανήκουν Η συστηmicroατική ή περιπτωσιακή διδασκαλία (άρα και εξέταση) της microικροδοmicroής της νέας ελληνικής πρέπει να γίνεται microόνο για microορφοσυντακτικά φαινόmicroενα στα οποία δείχνουν να δυσκολεύονται οι microαθητές και οι microαθήτριες ή επηρεάζουν αρνητικά την εκφραστική ή ορθογραφική εικόνα των γραπτών τους κειmicroένων Ως προς το είδος των διαγωνισmicroάτων βλ σχετικές οδηγίες και ενότητα 5 στο παρόν κείmicroενο ζ Προτείνεται συχνά η εργασία σε οmicroάδες Είναι αυτό απαραίτητο ∆εν είναι πανάκεια και δεν είναι εύκολο να γίνεται πάντα αυτό Θα πρέπει όmicroως οι διδάσκοντες να έχουν υπόψη τους ότι δεν πρέπει να στερείται από τα παιδιά η δυνατότητα για συνεργασία αmicroφισβήτηση και σύνθεση γιατί όλα αυτά έχουν στενή σχέση microε σύγχρονες απαραίτητες δεξιότητες για τη ζωή Με την οmicroαδική―περισσότερο από ότι microε την ατοmicroική―εργασία microπορεί να δίνεται έmicroφαση στην ανάδειξη των αντιτιθέmicroενων απόψεων που υπάρχουν στα κείmicroενα στην κατανόηση και συζήτηση της λογικής τους και στην ανάδειξη της βαθύτερης πολιτικής τους διάστασης Στο ίδιο πλαίσιο microπορεί ευκολότερα επίσης να επιχειρηθεί η συγκριτική microελέτη κειmicroένων που εκφράζουν διαφορετικές απόψεις πάνω στο ίδιο θέmicroα και η διερεύνηση των αιτίων που τις προκαλούν η Ποιος είναι ο ρόλος των Νέων Τεχνολογιών στο καινούργιο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) αξιοποιούνται και ως παιδαγωγικά microέσα αλλά και ως microέσα πρακτικής γραmicromicroατισmicroού Ως παιδαγωγικά microέσα ασφαλώς διευκολύνουν τη γλωσσική διδασκαλία πβ διαδραστικοί πίνακες ηλεκτρονικά λεξικά σώmicroατα κειmicroένων Προγράmicromicroατα Επεξεργασίας Κειmicroένου αλλά και περιβάλλοντα του διαδικτύου όπως τα ιστολόγια τα Wikis κλπ Ως microέσα πρακτικής γραmicromicroατισmicroού αποτελούν ουσιαστικά microέρος της laquoδιδακτέας ύληςraquo του γλωσσικού microαθήmicroατος καθώς microε τη χρήση τους αναδεικνύεται η ιδιαιτερότητά τους κατά την παραγωγή και πρόσληψη λόγου (πχ ιδιαιτερότητες της παραγωγής λόγου σε περιβάλλοντα επεξεργασίας κειmicroένου και παρουσίασης παραγωγή διαδικτυακών πολυmicroεσικών κειmicroένων κλπ) Είναι προφανές εποmicroένως ότι οι Νέες Τεχνολογίες επειδή είναι microέσα για διάβασmicroα και γράψιmicroο στη ζωή microε πολλές ιδιαιτερότητες σε σχέση microε το έντυπο δεν microπορεί να microην χρησιmicroοποιούνται ως τέτοια microέσα και στο σχολείο θ Μήπως δηmicroιουργηθούν ανισότητες αφού είναι γνωστό ότι δε διαθέτουν όλα τα σχολεία τις ίδιες τεχνολογικές υποδοmicroές Μεγάλο microέρος των διδακτικών πρακτικών που προτείνονται microπορούν να ολοκληρωθούν microε τη συλλογή διαδικτυακών κειmicroένων και εκτός σχολείου ή να αξιοποιηθεί το γεγονός ότι όλα (σχεδόν) τα παιδιά έχουν τη δυνατότητα πρόσβασης σε υπολογιστές στο σπίτι τους κυρίως όmicroως το γεγονός ότι οι εξωσχολικές πρακτικές ψηφιακού γραmicromicroατισmicroού τους είναι συχνά πολύ πλούσιες Η ως τώρα έρευνα στα ελληνικά σχολεία δείχνει ότι οι δηmicroιουργικοί εκπαιδευτικοί βρίσκουν διεξόδους στα προβλήmicroατα των υποδοmicroών ι Ποια η σχέση του καινούργιου προγράmicromicroατος microε τη λογοτεχνική παραγωγή Το ΠΣ για τη γλώσσα ανήκει στην ευρύτερη ενότητα των γλωσσικών microαθηmicroάτων―microαζί microε την αρχαία ελληνική γλώσσα και τη λογοτεχνία ― και microε την έννοια αυτή προτείνεται να αξιοποιηθούν ανάλογες προτάσεις του ΠΣ της λογοτεχνίας για την ίδια τάξη Η παρουσίαση λογοτεχνικών έργων άλλωστε microπορεί να αποτελέσει ευκαιρία και για ανάπτυξη εκ microέρους των microαθητών και των microαθητριών προσωπικού προφορικού γραπτού ή πολυτροπικού λόγου

9

microε σκοπό την τεκmicroηρίωση των απόψεών τους ήκαι την έκφραση των αισθητικών τους προτιmicroήσεων ια Όλα όσα ζητά αυτό και τα άλλα Προγράmicromicroατα Σπουδών για την Α΄ Λυκείου απαιτούν πολύ περισσότερο χρόνο για τους εκπαιδευτικούς Αυτό δεν είναι εύκολο Αυτό είναι γεγονός ∆εν microπορεί όmicroως να υπάρξει δηmicroιουργικό σχολείο microε στατική προσέγγιση της διδασκαλίας Αλλά αυτό δε θα γίνει από τη microια στιγmicroή στην άλλη Κάθε microεταβολή χρειάζεται τον χρόνο της Αυτό που θα διευκόλυνε ιδιαίτερα τα πράγmicroατα είναι αν αναλαmicroβάνονταν προσπάθειες σε επίπεδο σχολείου και σχολικών συmicroβούλων για ανταλλαγή ιδεών και κυρίως για συmicroπαραγωγή διδακτικών προτάσεων Θα ήταν ιδανικό αν το κάθε σχολείο microπορούσε να διαmicroορφώσει το δικό του πλάνο για τη διδασκαλία Και αυτό δεν είναι απαραίτητο να γίνει από τη microια στιγmicroή στην άλλη Η δηmicroιουργικότητα και η συνεργασία για τα παιδιά είναι άmicroεσα συνυφασmicroένη microε τη δηmicroιουργικότητα και τη συνεργασία των εκπαιδευτικών ιβ Μπορούν όλα αυτά που προβλέπει το πρόγραmicromicroα να γίνουν microέσα στο δεδοmicroένο ωρολόγιο πρόγραmicromicroα Το γλωσσικό είναι το κατεξοχήν διαθεmicroατικό microάθηmicroα αφού χωρίς τη χρήση της γλώσσας δε γίνεται τίποτα microέσα στο σχολείο Γι αυτό οι εκπαιδευτικοί καλό είναι να αξιοποιούν κάθε ευκαιρία για την καλλιέργεια των προτεινόmicroενων γραmicromicroατισmicroών στα παιδιά όπως άλλα microαθήmicroατα της φιλολογικής ζώνης (πχ Αρχαία Λογοτεχνία) άλλες σχολικές πρακτικές (πχ ποικίλα προγράmicromicroατα) και ποικίλες σχολικές εκδηλώσεις (πχ microαθητικές κοινότητες γιορτές εκδηλώσεις)

4 ΤΟ ΠΣ ΤΗΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΜΕΣΩ ΕΝΟΣ ΠΑΡΑ∆ΕΙΓΜΑΤΟΣ [σχέδια εναλλακτικών διδακτικών προτάσεων (σεναρίων διδασκαλίας)]

Γενικά

Στο ακόλουθο παράδειγmicroα παρουσιάζονται τρεις διαφορετικές εκδοχές ενός σχεδίου microαθήmicroατος (σεναρίου) προκειmicroένου να καταστεί πιο εύκολα σαφής η φιλοσοφία του νέου ΠΣ και η απόσταση που υπάρχει από τις συνήθεις διδακτικές πρακτικές οι οποίες στηρίζονται αποκλειστικά στο σχολικό εγχειρίδιο

Οι διδακτικές προτάσεις-σχέδια που ακολουθούν αφορούν την ενότητα laquoΓλωσσικές Ποικιλίεςraquo του εγχειριδίου της Α΄ Λυκείου (σελ 21-37) και πιο συγκεκριmicroένα τη θεmicroατική laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo (σελ 29-37) Εστιάζουν ειδικότερα στη γλώσσα των νέων και στον ρόλο της στη συγκρότηση αυτού που συχνά αποκαλείται laquoτο χάσmicroα γενεώνraquo Ανάλογα βέβαια microε την εκδοχή που θα υιοθετηθεί microπορεί να γίνει σύνδεση και microε άλλα τmicroήmicroατα του ίδιου σχολικού εγχειριδίου όπως πχ microε τα κεφάλαια laquoΠεριγραφήraquo και laquoΑφήγησηraquo ή την ενότητα laquoΠροφορικός και γραπτός λόγοςraquo καταργώντας τη γραmicromicroική αντιmicroετώπιση του βιβλίου καθώς και microε ανάλογα θέmicroατα που θίγονται στα εγχειρίδια άλλων τάξεων της δευτεροβάθmicroιας εκπαίδευσης Είναι απαραίτητο να δηλωθεί ρητά ότι το παράδειγmicroα δεν αποτελεί laquoπρότυποraquo για εφαρmicroογήmiddotκάτι τέτοιο είναι αντίθετο microε τη δηmicroιουργικότητα των εκπαιδευτικών που προϋποθέτει το ΠΣ Αποτελεί ενδεικτικό παράδειγmicroα προκειmicroένου να αναδειχθούν διδακτικές πρακτικές που είναι κοντά στη λογική του και προκειmicroένου να καταστεί εmicroφανής η ενδεχόmicroενη απόσταση που χωρίζει ισχύουσες πρακτικές microε τις προτεινόmicroενες από το ΠΣ

Η λογική της πρότασης

Το παράδειγmicroα αναπτύσσεται microε βάση τους άξονες που οργανώνουν το ΠΣ και παρουσιάζονται στο ακόλουθο σχήmicroα

10

Ο άξονας της αξιολόγησης που ενυπάρχει στο ΠΣ και φαίνεται να λείπει από το σχήmicroα εξετάζεται ως υποενότητα σε κάθε εκδοχή και ενσωmicroατώνεται όπως θα δούmicroε στο κέντρο του ρόmicroβου στις ταυτότητες

Γενικοί στόχοι

Το παράδειγmicroα δεν είναι δεσmicroευτικό αλλά ενδεικτικό Στόχος του είναι να κάνει κατανοητή τη φιλοσοφία του ΠΣ και να καταδείξει τις νέες δυνατότητες που προτείνονται σε σχέση microε συνήθεις ισχύουσες πρακτικές Οι εκδοχές του παραδείγmicroατος microπορούν να τροποποιηθούν ανάλογα microε τις υποδοmicroές τις ανάγκεςδυνατότητες των microαθητών και των microαθητριών και τις επιλογές τουτης εκπαιδευτικού

Το υλικό

Ως κειmicroενική αφετηρία microπορεί να επιλεγεί microια σειρά τηλεοπτικών διαφηmicroιστικών βίντεο στα οποία αποτυπώνεται το χάσmicroα των γενεών microέσω της αξιοποίησης διαφορετικών κοινωνικών (γλωσσικών και όχι microόνον) κωδίκων στους ρόλους των laquoπαιδιών-νέωνraquo και των laquoγονέων-microεσηλίκωνraquo Ενδείκνυται η οπτικοακουστική microορφή που προϋποθέτει την αντίστοιχη υποδοmicroή ― και βασικά επιβάλλεται στην 3η εκδοχή αλλά εξίσου λειτουργικές microπορεί να είναι και οι εναλλακτικές microορφές που προτείνονται Εξυπακούεται ότι οι εκπαιδευτικοί έχουν την ελευθερία να επιλέξουν οι ίδιοι-ες ή σε συνεργασία microε τους microαθητές και τις microαθήτριές τους διαφορετικό υλικό

Ι Οπτικοακουστική microορφή (πχ τηλεοπτικά διαφηmicroιστικά βίντεο στο διαδίκτυο)

ΙΙ Εναλλακτικές microορφές

Υλικό ή έναυσmicroα αποτελούν σχετικά διαφηmicroιστικά microηνύmicroατα-βίντεο στο διαδίκτυο Παρότι στην περίπτωση των βίντεο ο διαδραστικός πίνακας ο βιντεοπροβολέας ή το εργαστήρι υπολογιστών microοιάζει microονόδροmicroος οι εναλλακτικές microορφές παρουσίασης του υλικού microπορεί να αποδειχτούν πιο δηmicroιουργικές Μερικές προτάσεις

bull Αποmicroαγνητοφώνηση του υλικού από τοντην εκπαιδευτικό

bull Αποmicroαγνητοφώνηση του υλικού από τα παιδιά Στην περίπτωση αυτή microπορεί να γίνει

σύνδεση microε την ενότητα laquoΠροφορικός και γραπτός λόγοςraquo ∆ίνεται σε κάθε οmicroάδα

ένα βίντεο και πάνω σrsquo αυτό κάνουν τις παρατηρήσεις τους Μπορεί να εφαρmicroοστεί σε

κάθε εκδοχή του παραδείγmicroατος και να αποτελέσει εκτεταmicroένη δραστηριότητα και να

11

γίνει και σενάριο (microεγάλης χρονικής διάρκειας διδασκαλία) Βοηθάει και το γεγονός ότι

τα διαφηmicroιστικά βίντεο είναι πολύ σύντοmicroα

bull Περιγραφή και αφήγηση του υλικού από τα παιδιά αφού δουν το υλικό στο σπίτι

τους Μπορεί να γίνει σύνδεση microε τις ενότητες laquoΠεριγραφήraquo και laquoΑφήγησηraquo να γίνει

οmicroαδοσυνεργατικά κλπ

bull Αποτύπωση στιγmicroιοτύπων από τοντην εκπαιδευτικό (ή και τα παιδιά) στιγmicroιοτύπων (snapshots) των βίντεο microε χαρακτηριστικά στιγmicroιότυπα και ή microότο και παρουσίασή τους microε τη microορφή φωτοτυπιών ή πόστερ (οmicroαδοσυνεργατικά όπ)

bull Παρουσίαση έντυπων microορφών διαφηmicroίσεων microε το ίδιο θέmicroα (κατά προτίmicroηση από τα παιδιά οmicroαδοσυνεργατικά όπ)

bull ∆ραmicroατοποίηση (Προφορικός και γραπτός λόγος οmicroαδοσυνεργατικά όπ)

Η θεmicroατική ενότητα

Το σενάριο εστιάζει άmicroεσα στο τmicroήmicroα laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo σελ 29-37 του σχολικού εγχειριδίου και πιο συγκεκριmicroένα την υποενότητα laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo της σελ 30 Ωστόσο microπορεί να επεκταθεί σε ολόκληρη την υποενότητα laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo ή την ενότητα laquoΓλώσσα και γλωσσικές ποικιλίεςraquo ανάλογα microε το υλικό και την εστίαση και ακόmicroη να επεκταθεί και στο σύνολο των υπόλοιπων κεφαλαίων του βιβλίου (laquoΛόγοςraquo laquoΠεριγραφήraquo laquoΑφήγησηraquo) ανάλογα microε το είδος των δραστηριοτήτων που θα επιλεγούν

Το βασικό σενάριο

Τίτλος Το χάσmicroα γενεών στη διαφήmicroιση γονείς και παιδιά

bull Το σενάριο αποτελεί πρόταση για διδασκαλία

Πεδίο διδακτικό αντικείmicroενο και διδακτική ενότητα

Έκφραση ndash Έκθεση Α΄ Λυκείου θεmicroατική στο ΠΣ laquoΓλώσσα γλωσσική ποικιλότητα και γλωσσική αλλαγήraquo Η έmicroφαση εδώ δίνεται στις γλωσσικές ποικιλίες Στο σχολικό εγχειρίδιο καλύπτει την ενότητα laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo σελ 29-37

Χρονική διάρκεια Ανάλογα microε την εκδοχή microπορεί να αποτελέσει δραστηριότητα που καλύπτει ένα διδακτικό δίωρο έως σενάριο που εκτείνεται σε διάρκεια ενός τετραmicroήνου

Προϋποθέσεις υλοποίησης από εκπαιδευτικό και microαθητήτρια

Ανάλογα microε την εκδοχή

Σύντοmicroη περιγραφή

Πρόκειται για (κριτική) microελέτη του τρόπου microε τον οποίο ηλικιακά microαρκαρισmicroένες κοινωνικές γλώσσες (γλώσσα του διαδικτύου και γλώσσα των νέων) χρησιmicroοποιούνται προκειmicroένου να αποτυπώσουν τις διαφορές των γενεών Παρουσιάζονται τρεις εκδοχές καθεmicroιά από τις οποίες προτείνει διαφορετική αντιmicroετώπιση της laquoδιδακτέας ύληςraquo του σχολικού χωροχρόνου των διδακτικών πρακτικών των αναmicroενόmicroενων γραmicromicroατισmicroών που θα καλλιεργηθούν εποmicroένως και του είδους των εγγράmicromicroατων ταυτοτήτων που συνεισφέρουν να καλλιεργηθούν (βλ το κέντρο του ρόmicroβου) Το παράδειγmicroα είναι ενδεικτικό της λογικής που επιθυmicroούmicroε να αναδειχθεί και εξυπακούεται ότι microπορεί να επιλεγούν άλλα κείmicroενα άλλα παραδείγmicroατα και διαφορετική πορεία υλοποίησης microε βάση επιτόπια δεδοmicroένα (ιδιαιτερότητες τάξης και σχολείου προτιmicroήσεις εκπαιδευτικού)

12

∆ιδακτική εκδοχή 1

Η εκδοχή αυτή κινείται πολύ κοντά στις ισχύουσες διδακτικές πρακτικές Το επιπρόσθετο στοιχείο είναι η αξιοποίηση του βίντεο (προβολή microε υπολογιστή ή microε διαδραστικό πίνακα) Προτείνεται προκειmicroένου να αναδειχθούν καλύτερα πολλά στοιχεία των δύο άλλων εκδοχών που ακολουθούν (οι οποίες είναι πιο κοντά στο πνεύmicroα του νέου ΠΣ) και να γίνουν σαφέστερες οι διαφορές που προτείνονται microε το νέο ΠΣ ∆εν αποκλείεται microέρος της εκδοχής αυτής να χρησιmicroοποιηθεί και ως η πρώτη φάση των εκδοχών που ακολουθούν

Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης

Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα

Βήmicroα 1ο ΟΗ εκπαιδευτικός εκκινεί από το βιβλίο και πιο συγκεκριmicroένα από τα εισαγωγικά κείmicroενα στις γλωσσικές ποικιλίες γενικά και τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες ειδικότερα συζητώντας και αναλύοντας το περιεχόmicroενό τους microε τους microαθητές και τις microαθήτριες Καταρχάς φέρνει τα παιδιά σε επαφή microε το ακόλουθο εισαγωγικό κείmicroενο της σελ 21 του βιβλίου το οποίο αποτελεί εισαγωγή στη γλωσσική ποικιλότητα γεωγραφική και κοινωνική

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Στη συνέχεια προχωρά στο κείmicroενο της σελ 29 laquoΚάθετη διαίρεση κοινωνικές διάλεκτοιraquo εισαγωγικό στην κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα

13

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Βήmicroα 2ο Αφού συζητήσει και αναλύσει το περιεχόmicroενο των δύο κειmicroένων κατόπιν παρουσιάζει στον διαδραστικό πίνακα (ή σε βιντεοπροβολέα) τα βίντεο που έχουν επιλεγεί Αν δεν υπάρχει διαδραστικός πίνακας microπορεί να αξιοποιήσει microια από τις εναλλακτικές δυνατότητες παρουσίασης του υλικού για παράδειγmicroα να δώσει στους microαθητές και στις microαθήτριες φωτοτυπία microε έντυπες εκδοχές των διαφηmicroίσεων αυτών ή αποmicroαγνητοφωνήσεις των βίντεο (όλων ή όσων επιλέξει) ή να αναθέσει στα παιδιά να αποmicroαγνητοφωνήσουν στο σπίτι και να περιγράψουν την κάθε διαφήmicroιση

Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος

Βήmicroα 1ο Ακολουθεί συζήτηση στην τάξη για τη γλωσσική ποικιλότητα και πιο συγκεκριmicroένα για τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες ποιες ποικιλίες χρησιmicroοποιούνται στα διαφηmicroιστικά κείmicroενα από ποια στοιχεία φαίνεται ότι οι νέοι χρησιmicroοποιούν διαφορετική ποικιλία από τους γονείς τους αν οι microαθητές και οι microαθήτριες αναγνωρίζουν τις νεανικές ποικιλίες που χρησιmicroοποιούνται κλπ Η συζήτηση microπορεί να συνδεθεί microε τους ειδικότερους παράγοντες διαmicroόρφωσης γλωσσικών ποικιλιών που παρουσιάζει το βιβλίο και να δουν οι microαθητές και οι microαθήτριες ποιοι από αυτούς τους παράγοντες διακρίνονται στα διαφηmicroιστικά σποτ που παρακολούθησαν Με τον τρόπο αυτόν τα παιδιά διατρέχουν ολόκληρη την ενότητα laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo microε microεγαλύτερη έmicroφαση στον παράγοντα laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo λόγω του υλικού της δραστηριότητας χωρίς όmicroως να περιορίζονται απαραίτητα σrsquo αυτόν Βήmicroα 2ο Στη συνέχεια παίρνουν ασκήσεις για το σπίτι Οι ασκήσεις αυτές microπορούν να είναι α) οι ασκήσεις της υποενότητας laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo σελ 30

14

β) η τελευταία άσκηση της υποενότητας σελ 37

Προηγείται στο βιβλίο η παρουσίαση δύο επιστολών του Ι ∆ραγούmicroη και παρατηρήσεις για τη θεmicroατική οργάνωση των επιστολών

Χρονική διάρκεια

1 διδακτικό δίωρο

Προϋποθέσεις υλοποίησης

Εκπαιδευτικός να χειρίζεται διαδραστικό πίνακα ή να έχει τη δυνατότητα χρήσης βιντεοπροβολέα αν υπάρχουν ΜαθητήςΜαθήτρια ∆εν χρειάζεται κάποια ιδιαίτερη προϋπόθεση

Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις

Οι γνώσεις για τον κόσmicroο που προωθεί η εκδοχή αυτή είναι ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα Η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Από το ΠΣ

bull laquoΗ ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσώνraquo

bull laquoΟι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία

που χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλοraquo

Γνώσεις για τη γλώσσα

Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία αποτυπώνονται και στις γλωσσικές επιλογές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Από το ΠΣ

15

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)

διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της

προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική

διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για

συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

Γραmicromicroατισmicroοί και δεξιότητες

Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες microαθαίνουν να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από κοινωνικούς παράγοντες Η κύρια δεξιότητα που αποκτούν είναι να επιλύουν ασκήσεις στο γνωστό πλαίσιο της Προσφοράς - Ζήτησης που σηmicroαίνει laquoσου δίνω θεωρία λύσε τώρα microια σύντοmicroη άσκησηraquo (κλειστού τύπου ασκήσεις) Από το ΠΣ

bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo

bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής

δικτύωσης)raquo

bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς

ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo

∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες

Η δραστηριότητα αυτή αναπαράγει το microοντέλο Προσφορά - Ζήτηση (κλασικό δασκαλοκεντρικό πρότυπο) και στην ουσία παρέχει υποστηρικτικό υλικό στην ύλη του βιβλίου από την οποία δεν πραγmicroατοποιείται απόκλιση Ο σχολικός χώρος παραmicroένει στις παραδοσιακές του διαστάσεις τα παιδιά παρακολουθούν προσηλωmicroένα στον στην εκπαιδευτικό ο σχολικός χρόνος περιορίζεται στο συνεχόmicroενο διδακτικό δίωρο που προβλέπει το ωρολόγιο πρόγραmicromicroα Οη εκπαιδευτικός βρίσκεται στο επίκεντρο της διδασκαλίας αυτός-ή προβάλλει τα βίντεο ή microοιράζει φωτοτυπίες υποδεικνύει τα σηmicroεία του βιβλίου που πρέπει να έχουν υπόψη οι microαθητές και οι microαθήτριες συντονίζει τη συζήτηση και αναθέτει ασκήσεις για το σπίτι Οι microαθητές και οι microαθήτριες είναι δέκτες δρουν ελάχιστα και ο στόχος είναι να αποκτήσουν εγκυκλοπαιδικές γνώσεις γύρω από το ζήτηmicroα της κοινωνικής γλωσσικής ποικιλότητας Ασκούνται διαβάζοντας (το βιβλίο) γράφοντας και απαντώντας σε ερωτήσεις πρακτικές από τις οποίες αναmicroένεται να προκύψει microάθηση Από το ΠΣ

bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν

την κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε

περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να

τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo

Αξιολόγηση

(βλ οικεία στήλη στη θεmicroατική ενότητα Γλώσσα γλωσσική ποικιλότητα και γλωσσική αλλαγή) Με βάση τη στήλη Αξιολόγηση του ΠΣ microε το παράδειγmicroα που παρουσιάστηκε αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό (προφορικά γραπτά)

bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική microεταβολή

bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή

16

Προστιθέmicroενη αξία

Το microόνο νέο στοιχείο που εισάγεται microε τη συγκεκριmicroένη εκδοχή είναι ότι χρησιmicroοποιούνται παραδείγmicroατα που προέρχονται από την τρέχουσα καθηmicroερινότητα τα οποία είναι οικεία στα παιδιά και microπορούν πιο εύκολα να τα κατανοήσουν και να τα συζητήσουν ∆εν υπάρχει αmicroφιβολία ότι και microόνο αυτό το γεγονός κάνει το microάθηmicroα πιο ενδιαφέρον και την κατάκτηση της γνώσης πιο εύκολη Η microερική χρήση επίσης των νέων microέσων καθιστά το microάθηmicroα πιο ελκυστικό και διασκεδαστικό Η εκδοχή αυτή όmicroως δεν κινείται στο πνεύmicroα του νέου ΠΣ και αυτό θα φανεί από τις άλλες δύο εκδοχές που ακολουθούν

Σχηmicroατική παρουσίαση

Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής

A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα

Β Αναγνωριστικός

γραmicromicroατισmicroός

Γ Γνώσεις για τη γλώσσα

Γλωσσική ποικιλότητα η γλώσσα των νέων

∆ ∆ιδακτικές πρακτικές Προσφορά - Ζήτηση

Ταυτότητες

∆ιδακτική εκδοχή 2

Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης

Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα

Προηγείται κάποια εισαγωγική συζήτηση για τη γλωσσική ποικιλότητα Για την εξοικείωση των παιδιών microε το ζήτηmicroα microπορεί να αξιοποιηθεί ως αρχική φάση κάποιο κείmicroενο από την εκδοχή 1 (βλ παραπάνω) Θα ήταν πιο ενδιαφέρον αν οη εκπαιδευτικός είχε στη διάθεσή τουτης και ένα δύο επιπλέον κείmicroενα που θα σχετίζονταν microε την κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα Στην περίπτωση αυτή θα microοίραζε τα κείmicroενα στα παιδιά (microετά από microια σύντοmicroη εισαγωγή) και θα ζητούσε να συνεργαστούν προκειmicroένου να αναδείξουν και να παρουσιάσουν τα χαρακτηριστικά που αναφέρει και το σχολικό εγχειρίδιο Η διαφορά εδώ είναι σε σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή ότι τα παιδιά θα αναδείκνυαν τη θεωρία ψάχνοντας κείmicroενα και παρουσιάζοντάς την στην τάξη κάτι που συνιστά σηmicroαντική αλλαγή στις διδακτικές πρακτικές

Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος

Βήmicroα 1ο Στη συνέχεια τα παιδιά οργανώνονται σε microικρές οmicroάδες και τους δίνονται συγκεκριmicroένα βίντεο (αν υπάρχουν οι υποδοmicroές) ή παραδείγmicroατα από έντυπα κείmicroενα που προσφέρονται Αν δεν υπάρχουν υποδοmicroές οη εκπαιδευτικός παρουσιάζει κεντρικά στην αίθουσα τα παραδείγmicroατα microε τις διαφηmicroίσεις (Γενικά αν δεν υπάρχουν υποδοmicroές οη εκπαιδευτικός microπορεί να δώσει στους microαθητές και στις microαθήτριες φωτοτυπία microε αποmicroαγνητοφωνήσεις των βίντεο ή να αξιοποιήσει κάποια από τις άλλες εναλλακτικές δυνατότητες που προτείναmicroε στην αρχή Μπορεί επίσης να επιλέξει έντυπες διαφηmicroίσεις ή

17

άλλα κείmicroενα που κρίνει χρήσιmicroα) Παράλληλα ετοιmicroάζει ένα φύλλο εργασίας το οποίο δίνει τους άξονες γύρω από τους οποίους θα εργαστούν τα παιδιά Ενδεικτικοί άξονες

1 Ποιες κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες αναγνωρίζετε στα συγκεκριmicroένα διαφηmicroιστικά

Αξιοποιήστε τα κείmicroενα που σας δόθηκαν προκειmicroένου να ταξινοmicroήσετε τις

απαντήσεις σας

2 Για ποιο λόγο προκαλείται γέλιο στις διαφηmicroίσεις αυτές (πχ τι θα συνέβαινε αν οι

ήρωες χρησιmicroοποιούσαν την πρότυπη γλώσσα Τι θα συνέβαινε αν ανταλλάσσονταν

οι ρόλοι στα βίντεο) Ποιος ο ρόλος της γλωσσικής ποικιλότητας σε αυτό

3 Αναζητήστε και καταγράψτε άλλα παραδείγmicroατα διαφηmicroιστικού λόγου όπου

χρησιmicroοποιείται η κοινωνική ή γεωγραφική ποικιλότητα Αναλύστε τι εξυπηρετεί σε

κάθε περίπτωση

Βήmicroα 2ο Οι οmicroάδες αφού microελετήσουν τα κείmicroενα (microε βάση τις οδηγίες στο φύλλο εργασίας) καταλήγουν σε συmicroπεράσmicroατα σχετικά microε τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες που χρησιmicroοποιούνται στα διαφηmicroιστικά αυτά Η εργασία microπορεί να συνεχιστεί και στο σπίτι όπου τα παιδιά θα αναζητήσουν και άλλα βίντεο (διαφηmicroιστικά ή microη) στα οποία να αξιοποιείται η κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα θα τα microελετήσουν και θα καταλήξουν σε συmicroπεράσmicroατα microε βάση το φύλλο εργασίας που θα τους έχει δοθεί Οι οmicroάδες microπορούν να παρουσιάσουν τα συmicroπεράσmicroατά τους στην τάξη microε τους ακόλουθους τρόπους (η επιλογή εξαρτάται από τις υποδοmicroές την τάξη τοντηνεκπαιδευτικό κλπ)

o Να δηmicroιουργήσουν ένα κείmicroενο σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης (πχ power

point) microε τις επισηmicroάνσεις και τα ευρήmicroατά τους και να το παρουσιάσουν στην

τάξη Στην περίπτωση αυτή συνδέουmicroε το microάθηmicroά microας microε την ενότητα

laquoΑπροσχεδίαστος και προσχεδιασmicroένος προφορικός λόγος ndash ένα microεικτό είδος

λόγου ανάmicroεσα στον προφορικό και το γραπτό λόγοraquo)

o Να δηmicroιουργήσουν ένα κείmicroενο σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης microε τις

επισηmicroάνσεις και τα ευρήmicroατά τους το οποίο να εmicroπλουτίσουν microε βίντεο και

συνδέσmicroους (links) για την υποστήριξη των συmicroπερασmicroάτων τους (βλ ΠΣ για

την παραγωγή πολυmicroεσικού λόγου αλλά και σύνδεση microε την ενότητα

laquoΑπροσχεδίαστος και προσχεδιασmicroένος προφορικός λόγος ndash ένα microεικτό είδος

λόγου ανάmicroεσα στον προφορικό και το γραπτό λόγοraquo σελ 99)

o Μπορούν να αντλήσουν περαιτέρω στοιχεία (βίντεο και άλλο κειmicroενικό υλικό

καθώς και επιστηmicroονικά άρθρα πάνω στην κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα ndash

έτσι microελετάται και ο επιστηmicroονικός λόγος στόχος του νέου ΠΣ) και να

καταλήξουν στη συγγραφή ενός δοκιmicroίου microε τίτλο laquoΓλώσσα και ποικιλίαraquo ή

ειδικότερα laquoΗ αξιοποίηση της γλώσσας των νέων από τη διαφήmicroισηraquo Το

δοκίmicroιο αυτό πρέπει να ενταχτεί σε ένα επικοινωνιακό πλαίσιο να αναρτηθεί

σε κάποιο ιστολόγιο ή να δηmicroοσιευτεί στη σχολική ή την τοπική εφηmicroερίδα

Καλό θα ήταν να επιχειρηθούν παραλλαγές (να microη γράψουν όλα τα παιδιά το

ίδιο κείmicroενο) για να αντιληφθούν οι microαθητές και οι microαθήτριες πόσο το

επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει και τις επιλογές στη συγγραφή και τη

διαmicroόρφωση ενός κειmicroένου

bull Κατά τη διάρκεια της όλης εργασίας τα παιδιά καλούνται να εστιάζουν σε περιγραφές

και αφηγήσεις όπου αυτό εξυπηρετεί τις ανάγκες τις διδασκαλίας Εστίαση πχ στη

λεπτοmicroερή περιγραφή κατά την ανάλυση και παρουσίαση των βίντεο από τις οmicroάδες

των παιδιών αφήγηση αναδιήγηση άλλων παραδειγmicroάτων για τη χρήση της

νεανικής γλώσσας στην καθηmicroερινότητα Με τη λογική αυτή το συγκεκριmicroένο σενάριο

θεωρεί ως δεδοmicroένη και microια microη γραmicromicroική ανάγνωση της ύλης και microια εστίαση στους

18

στόχους του ΠΣ εποmicroένως microια δηmicroιουργική ndash διαχρονική (και όχι γραmicromicroική microε βάση

το διδακτικό εγχειρίδιο) αξιοποίηση του υλικού του σχολικού εγχειριδίου

bull Ενδιαφέρον θα είχε η συγκεκριmicroένη διδακτική πρόταση να επεκταθεί σε microια microικρή

έρευνα (συλλογή δεδοmicroένων από τα παιδιά γύρω από την αξιοποίηση της νεανικής

γλώσσας στην καθηmicroερινότητα) και να ενταχθεί στο πλαίσιο της Ερευνητικής

Εργασίας (project) που έχει εισαχθεί από φέτος στην Α Λυκείου αν υπάρχει αυτή η

δυνατότητα

Χρονική διάρκεια

Περίπου 1 ndash 2 microήνες (ανάλογα microε τις κατευθύνσεις που θα δοθούν)

Προϋποθέσεις υλοποίησης

- ∆υνατότητες σε Νέες Τεχνολογίες (αν επιλεγεί microια τέτοια οπτική)

- Πρόσθετο διδακτικό υλικό

- Εξοικείωση των παιδιών microε τα νέα microέσα (Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης Πρόγραmicromicroα

Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση πολυmicroέσων ιστολόγια) Είναι γνωστό ότι τα

παιδιά δεν έχουν τέτοιου είδους δυσκολίες

- Κυρίως όmicroως στροφή του microαθήmicroατος προς την κατεύθυνση της ενεργοποίησης των

παιδιών τα οποία διαβάζουν τα κείmicroενα (έντυπα ή σε ψηφιακή microορφή) τα

επεξεργάζονται και καταλήγουν σε διαπιστώσεις που microοιράζονται microε τους

συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες τουςαποκτούν ρόλο που laquoγεmicroίζειraquo το σχολικό

χώρο και χρόνο διαβάζοντας και γράφοντας αξιοποιώντας κάθε microέσο πρακτικής

γραmicromicroατισmicroού (= microέσο για διάβασmicroα γράψιmicroο και επικοινωνία)

Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις

∆εν έχουmicroε σηmicroαντική microεταβολή στον άξονα αυτό Τα παιδιά κατανοούν και πάλι ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή (όπως στην εκδοχή 1) Από το ΠΣ

bull laquoΗ ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσώνraquo

bull laquoΟι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία

που χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλοraquo

Γνώσεις για τη γλώσσα

Και εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την κοινωνική γλωσσική ποικιλία που χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή (όπως στην εκδοχή 1) Επίσης το επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει την οργάνωση και τη διαmicroόρφωση του κειmicroένου Από το ΠΣ

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)

διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της

προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική

διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για

συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά

microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να

ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα

19

επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία

για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo

Γραmicromicroατισmicroοί

Στον άξονα αυτό έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές - Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και microαθήτριες microαθαίνουν να αναγνωρίζουν

ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από κοινωνικούς

παράγοντες Αυτό παραmicroένει ίδιο

- Νέοι γραmicromicroατισmicroοί χρήση των νέων microέσων για την παραγωγή λόγου (πχ

Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο παραγωγή πολυmicroεσικών

κειmicroένων κλπ)

- Παραγωγή προφορικού λόγου παρουσίαση και υποστήριξη άποψης ενώπιον της

τάξης εξάσκηση στην περιγραφή και αφήγηση (προφορικά) παραγωγή γραπτού

(παραγωγή δοκιmicroίου)

Από το ΠΣ

bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo

bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου

περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής

επιχειρηmicroατολογίας κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή

προφορική ενώπιον ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των

πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση

της γλωσσικής ποικιλότηταςraquo

bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής

δικτύωσης)raquo

bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς

ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo

bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης

που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση

αυτή αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις

ταυτότητες που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo

∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες

Παρότι και πάλι η διδασκαλία ξεκινάει από το βιβλίο δε microένει προσκολληmicroένη σrsquo αυτό αλλά το χρησιmicroοποιεί ως αφετηρία για διερεύνηση έρευνα και παραγωγή microιας ευρύτερης γκάmicroας κειmicroένων από ότι στην εκδοχή 1 Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται το σενάριο εκτείνεται πέραν του σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την παραγωγή κειmicroένων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Υπάρχει η δυνατότητα σύνδεσης microε τις ερευνητικές εργασίες Ο σχολικός χώρος το ίδιο δεν είναι microόνο η εξωσχολική δραστηριοποίηση των microαθητώνmicroαθητριών είναι και η αλλαγή της κατανοmicroής τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους για να δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τα ευρήmicroατά τους σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης ή προφορικά microε βάση σηmicroειώσεις που έχουν κρατήσει Ζητείται από τα παιδιά να παίξουν πιο ενεργητικούςndashδιερευνητικούς ρόλους microε τη χρήση της γλώσσας αφού αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται συνεργάζονται και παρουσιάζουν Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo τώρα είναι σαν να τους λέει laquoψάξε microάθε σύνθεσε και παρουσίασεraquo -Είναι προφανές ότι σε ένα τέτοιο πλαίσιο θα πρέπει να microεταβληθεί και ο ρόλος των εκπαιδευτικών δεν έχει τόση βαρύτητα πώς θα παρουσιαστεί η νέα γνώση όσο πώς θα

20

συντονιστούν και θα υποστηριχθούν τα παιδιά στην κατάκτηση της γνώσης στη σύνδεσή της microε τη ζωή και την πραγmicroατικότητα κοκ

Αξιολόγηση (microε βάση το ΠΣ)

Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό

(προφορικά γραπτά)

bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική

microεταβολή

bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή

bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις

επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα

bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών

τους

bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα

Προστιθέmicroενη αξία

Η προώθηση των νέων γραmicromicroατισmicroών η διεύρυνση του σχολικού χωροχρόνου και η τοποθέτηση των microαθητών και των microαθητριών στο επίκεντρο ως υποκειmicroένων που συνεργάζονται microεταξύ τους και microε τοντην εκπαιδευτικό συσκέπτονται παίρνουν αποφάσεις και υποστηρίζουν τις απόψεις τους αποmicroακρύνει την εκδοχή αυτή από τα παραδοσιακά σχήmicroατα διδασκαλίας και γι αυτόν τον λόγο προτείνουmicroε να προτιmicroηθεί σε σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή

Σχηmicroατική παρουσίαση

Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής

A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα

Β Λειτουργική κατάκτησηΚειmicroενικών ειδών νέοι

γραmicromicroατισmicroοί

Γ Γνώσεις για τη γλώσσα Γλωσσική ποικιλότητα

η γλώσσα των νέων

∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές

Ταυτότητες

Στο σχήmicroα αυτό βλέπουmicroε να microεταβάλλονται οι δύο του άκρες αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που παράγει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή αφού τα παιδιά ασκούνται στο να κάνουν διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα

21

∆ιδακτική εκδοχή 3

Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης

Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα

Εξοικείωση microε την έννοια της γλωσσικής ποικιλότητας Μπορεί να αξιοποιηθεί ότι και στην εκδοχή 2

Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος

Εξηγείται στα παιδιά ότι κατά τον υπόλοιπο χρόνο θα διερευνήσουν το πώς ο διαφηmicroιστικός λόγος αξιοποιεί στα κείmicroενά του τη γλωσσική ποικιλότητα και ιδιαίτερα τη γλώσσα των νέων Βήmicroα 1ο Τα παιδιά χωρίζονται σε οmicroάδες και αφού δουν τα βίντεο (εδώ η εναλλακτική της φωτοτυπίας περιορίζει πάρα πολύ τις δραστηριότητες οπότε δεν την προτείνουmicroε) διερευνούν κάποια από τα παρακάτω ζητήmicroατα (σε ένα δίωρο)

bull Οmicroάδες 1 και 3 Μέσω των συγκεκριmicroένων διαφηmicroίσεων κατασκευάζονται

συγκεκριmicroένου τύπου γονείς και παιδιά Πώς συνδυάζεται η κοινωνική γλωσσική

ποικιλία microε άλλα συmicroβολικά στοιχεία (ντύσιmicroο σηmicroειολογία σώmicroατος περιβάλλον

λήψη πλάνα και γενικά γραmicromicroατική της εικόνας) στη δηmicroιουργία ταυτοτήτων στα

συγκεκριmicroένα διαφηmicroιστικά

bull Οmicroάδες 2 και 4 Ποιες γνώσεις προϋποτίθεται πως έχουν οι αποδέκτες των

διαφηmicroίσεων αυτών σε σχέση microε τη γλωσσική ποικιλότητα Ποια στερεότυπα

κατασκευάζονται και χρησιmicroοποιούνται στα συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα

bull Οmicroάδες 5 και 6 Πώς αξιοποιείται η διαφορά των γλωσσικών ποικιλιών για να

κατασκευάσει τι είδους κόσmicroους (πχ οι νέοι δεν microπορούν να συνεννοηθούν microε τους

microεγάλους γιατί οι τελευταίοι είναι συντηρητικοί αυτό δηmicroιουργεί αmicroηχανία στους

microεγάλους και απόγνωση τους νέους κλπ) Πώς αξιοποιούν οι διαφηmicroιστές τη

γλωσσική διαφοροποίηση στο κάθε microήνυmicroα για να κατασκευάσουν τι Τι είδους

γνώσεις για τη γλώσσα θα βοηθήσουν τους αποδέκτες των microηνυmicroάτων να σταθούν

κριτικά απέναντι στα συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα

bull Οmicroάδα 7 Τι προϊόντα προωθούνται microrsquo αυτούς τους τρόπους και σε ποιους

απευθύνονται Γιατί για τα συγκεκριmicroένα προϊόντα επιλέγεται η συγκεκριmicroένη

γλωσσική ποικιλία (πχ θα κατασκευάζονταν οι ίδιοι κόσmicroοι και ταυτότητες αν η

διαφήmicroιση αφορούσε παραδοσιακά φαγητά τραπεζικά προϊόντα λευκαντικό για

ρούχα που αστράφτουν ή σε προϊόντα φαινοmicroενικά για όλη την οικογένεια όπως

καλωδιακή τηλεόραση Υπάρχουν τελικά διαφηmicroίσεις που να απευθύνονται σε όλα τα

microέλη microιας οικογένειας κοινωνίας αδιακρίτως ή πάντοτε επιλέγεται ο καταναλωτικός

στόχος ανάmicroεσα στα microέλη της οικογένειας κοινωνίας που διαχειρίζονται το χρήmicroα ή

microπορούν να πιέσουν για αγορές)

bull Όλες οι οmicroάδες (λόγω της σηmicroαντικής βαρύτητας του ερωτήmicroατος) Τι προτείνεται ως

το ιδανικό κάθε φορά laquomicroέσοraquo για να γεφυρωθεί το χάσmicroα microεταξύ νέων και

ηλικιωmicroένων (προτείνεται πάντα κάποιο υλικό προϊόν) Ποιες αξίες και στάσεις

προβάλλονται microέσω αυτών των επιλογών

Βήmicroα 2οΜετά από τη διερεύνηση αυτή η κάθε οmicroάδα παρουσιάζει και συζητάει τα συmicroπεράσmicroατά της στην τάξη Η παρουσίαση microπορεί να γίνει

- Με Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα

- Με προφορικό λόγο που θα στηρίζεται σε σηmicroεία που θα έχουν φωτοτυπηθεί και

microοιραστεί στους συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες Τις σηmicroειώσεις αυτές κρατάει η

κάθε οmicroάδα καθώς εργάζεται

22

- Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται κατά τη διάρκεια της προετοιmicroασίας και της παρουσίασης

στο να στηρίζονται οι απόψεις που υποστηρίζονται στο να αξιοποιηθεί σε microεγάλη

έκταση η έmicroφαση στη λεπτοmicroέρεια (εστίαση στην περιγραφή)

Φάση 3η Σχολικός γραmicromicroατισmicroός

Οη εκπαιδευτικός του συγκεκριmicroένου παραδείγmicroατος θέλει να εστιάσει περισσότερο στο θέmicroα του προκειmicroένου τα παιδιά να microπορέσουν να γράψουν ένα σχετικό δοκίmicroιο Έτσι microοιράζει 1- 2 κείmicroενα που εστιάζουν στη γλώσσα των νέων και τα συζητάει microε τα παιδιά (microπορεί να τα συζητήσουν όλοι microαζί ή σε οmicroάδες αν διαθέτει χρόνο) Μετά και από αυτή τη συζήτηση τους ζητείται να γράψουν ένα δοκίmicroιο (microε συγκεκριmicroένο επικοινωνιακό πλαίσιο) όπου θα αποτυπώνεται ο προβληmicroατισmicroός για τη γλώσσα των νέων και την αξιοποίησή της από τη διαφήmicroιση Ο τίτλος θα microπορούσε να δοθεί από τα ίδια τα παιδιά (το κάθε παιδί να επιλέξει διαφορετικό τίτλο ανάλογα microε το πλαίσιο επικοινωνίας και το στόχο που θέτει)

Εναλλακτικά

- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αναζητήσουν περαιτέρω υλικό στο διαδίκτυο

(διαφηmicroιστικό ή microη) και να εστιάσουν σε microεγαλύτερο βάθος στη γλώσσα των νέων

στη διαφήmicroιση

- Αν υπάρχουν υποδοmicroές θα microπορούσε να ζητηθεί από τα παιδιά να δηmicroιουργήσουν

πολυmicroεσικές παρουσιάσεις αξιοποιώντας και ενσωmicroατώνοντας υλικό από τις

διαφηmicroίσεις

- Ακόmicroη η έρευνα και η παραγωγή λόγου των microαθητών και microαθητριών microπορούν να

ενταχθούν στο πλαίσιο της Ερευνητικής Εργασίας (project) που έχει εισαχθεί από

φέτος στην Α Λυκείου

- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν επίσης να κάνουν microια microικρή έρευνα πάνω στις

κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες και τα υπόλοιπα συmicroβολικά συστήmicroατα που

χρησιmicroοποιούν χαρακτηριστικές οmicroάδες νέων που διαφοροποιούνται microε βάση το

microουσικό γούστο τα ενδιαφέροντα ελεύθερου χρόνου κλπ (χιπ-χοπάδες microεταλλάδες

σκέιτερς κλπ) Αυτό θα microπορούσε να ενταχθεί στην ερευνητική εργασία ή να

αποτελέσει θέmicroα για το δοκίmicroιο που θα γράψουν

Χρονική διάρκεια

1-2 microήνες (ίσως και παραπάνω)

Προϋποθέσεις υλοποίησης

Εκπαιδευτικός να έχει τη δυνατότητα κεντρικής προβολής στην τάξη (πχ διαδραστικός πίνακας ή βιντεοπροβολέας) ΜαθητήςΜαθήτρια Κάποιο από τα επόmicroενα ανάλογα microε την εκδοχή Πρόγραmicromicroα παρουσίασης (πχ Power Point) Πρόγραmicromicroα Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση πολυmicroέσων ιστολόγια

Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις

Η συγκεκριmicroένη εκδοχή παρουσιάζει σηmicroαντικές αλλαγές σε σχέση microε αυτό τον άξονα Εξακολουθεί να κινείται στη λογική ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Επεκτείνεται όmicroως πολύ πέρα από την περιγραφική αυτή εκδοχή Αναδεικνύει το γεγονός ότι η διαφήmicroιση στηρίζεται σε στερεότυπα (κι εδώ microπορεί να γίνει η σύνδεση και microε την αντίστοιχη θεmicroατική της Β΄ Λυκείου) Κάνει αντιληπτό το γεγονός ότι η διαφήmicroιση κατασκευάζει κόσmicroους αξιοποιώντας microια σειρά συmicroβολικών συστηmicroάτων ανάmicroεσα στα οποία και οι γλωσσικές ποικιλίες Αυτή η αξιοποίηση γίνεται σκόπιmicroα και στοχευmicroένα καθώς κάθε φορά απευθύνεται σε συγκεκριmicroένες οmicroάδες καταναλωτών προκειmicroένου να προωθήσει τα προϊόντα που προβάλλει Αναδεικνύει τέλος το γεγονός ότι οι αξίες που προβάλλονται microέσω των

23

διαφηmicroίσεων κάθε άλλο παρά ουδέτερες είναι και σχετίζονται microε ένα ευρύτερο σύστηmicroα πεποιθήσεων που ενισχύει συγκεκριmicroένου τύπου καταναλωτικά πρότυπα Θα microπορούσαmicroε εν ολίγοις να πούmicroε ότι οι γνώσεις για τη γλώσσα συνδέονται άmicroεσα microε τις γνώσεις για τον κόσmicroο Από το ΠΣ

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)

διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της

προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική

διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για

συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά

microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να

ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα

επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία

για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo

Γνώσεις για τη γλώσσα

Εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Αναδεικνύεται ότι και στα προηγούmicroενα Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την κοινωνική γλωσσική ποικιλία που χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή για συγκεκριmicroένους στόχους Από το ΠΣ

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική) διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν laquoφωνέςraquo που αποτυπώνονται συχνά microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo

Γραmicromicroατισmicroοί και κριτικός γραmicromicroατισmicroός

Θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι καλύπτονται οι γραmicromicroατισmicroοί και οι δεξιότητες των δύο προηγούmicroενων εκδοχών Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες microαθαίνουν να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από κοινωνικούς παράγοντες Νέοι γραmicromicroατισmicroοί υποστήριξη άποψης microε τη χρήση ΠΠ διαχείριση βίντεο συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο κλπ Στο παράδειγmicroα όmicroως αυτό δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην καλλιέργεια του κριτικού γραmicromicroατισmicroού τα παιδιά αποκτούν κριτική στάση απέναντι στον διαφηmicroιστικό λόγο τη γλωσσική ποικιλότητα και τα στερεότυπα microελετούν διαφορετικές εκδοχές και καλούνται να τοποθετηθούν microιλώντας διαβάζοντας και γράφοντας Από το ΠΣ

bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo

bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου

περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής

24

επιχειρηmicroατολογίας κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή

προφορική ενώπιον ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των

πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση

της γλωσσικής ποικιλότηταςraquo

bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής

δικτύωσης)raquo

bull laquoΟ διάλογος είναι το βασικότερο είδος προφορικής επικοινωνίας και διέπεται από

ενδογλωσσικούς και εξωγλωσσικούς κανόνεςraquo

bull laquoΑναγνώριση του σηmicroαντικού ρόλου της εκάστοτε κοινωνικής πρακτικής στον

προσδιορισmicroό της γλώσσας και του είδους του κειmicroένου που χρησιmicroοποιείταιraquo

bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς

ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo

bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης

που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση

αυτή αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις

ταυτότητες που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo

bull laquoΝα αντιλαmicroβάνονται ότι στη γλώσσα αποτυπώνονται πάντα οπτικές θέασης του

κόσmicroου γιrsquo αυτό οι γλωσσικές επιλογές υποδηλώνουν πολιτικές (microε microία ευρύτερη

έννοια) επιλογέςraquo

∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες

Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται microε την εργασία στο σπίτι το σενάριο εκτείνεται πέραν του σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την παραγωγή κειmicroένων τη διαχείριση πολυmicroέσων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Ο σχολικός χώρος το ίδιο δεν είναι microόνον η εξωσχολική δραστηριοποίηση των παιδιών είναι και η αλλαγή της κατανοmicroής τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους για να δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τις σκέψεις τους παίζουν ρόλους στη δραmicroατοποίηση ndash αλλάζει έτσι η εικόνα των σειρών των παιδιών που κάθονται προσηλωmicroένα στον πίνακα

Οη εκπαιδευτικός υποχωρεί από το ρόλο του ποmicroπού της γνώσης σε εmicroψυχωτικό και συντονιστικό ρόλο ∆εν παίζει τόσο ρόλο πόσο θα microιλήσει όσο πώς θα υποστηρίξει την κάθε οmicroάδα και το κάθε παιδί να ολοκληρώσει την εργασία του ∆εν έρχεται εκ των υστέρων να διορθώσει αλλά είναι πολύ κοντά στα παιδιά καθώς ψάχνουν γράφουν ή παρουσιάζουν προκειmicroένου να τα υποστηρίξει

Οι microαθητές και οι microαθήτριες βρίσκονται στο επίκεντρο και διαmicroορφώνουν σε ένα microεγάλο βαθmicroό τη microαθησιακή διαδικασία επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται και συνεργάζονται microελετούν ποικιλία κειmicroένων στέκονται κριτικά απέναντι στα microηνύmicroατα των ΜΜΕ γίνονται σκεπτόmicroενοι και υποψιασmicroένοι πολίτες Από το ΠΣ

bull laquoΑνάλυση microέσω της γλώσσας και των άλλων τρόπων κειmicroένων της καθηmicroερινότητας

(περιοδικά τύπος σώmicroατα κειmicroένων) προκειmicroένου να αναδειχθεί πώς

αναπαριστώνται microέσω του λόγου διάφορες κοινωνικές οmicroάδες (πχ microετανάστες

γυναίκες νέοι κλπ) Ανάδειξη των στερεοτύπων και προκαταλήψεωνraquo

bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν

την κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε

περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να

τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo

bull laquoΑνάλυση κειmicroένων από τον διαφηmicroιστικό λόγο και ανίχνευση του ρόλου της

ποιητικής λειτουργίας των κειmicroενικών τύπων (περιγραφή αφήγηση) και της

25

πολυτροπικότητας στην κατασκευή της οπτικής που θέλουν να επιβάλλουν στον

αναγνώστηθεατήraquo

bull laquoΚαταγραφή και ανάλυση microιας συνοmicroιλίας (πχ ενηλίκων εφήβων) και ανάδειξη των

ταυτοτήτων που αναδεικνύονταιraquo

bull laquoΑνάλυση διαδικτυακών ήκαι πολυmicroεσικών κειmicroένων και εντοπισmicroός των microέσων

(γλωσσικών πολυτροπικών συmicroφραστικό πλαίσιο κλπ) που συνεισφέρουν στην

οπτική των συντακτώνraquo

Αξιολόγηση

Με τη συγκεκριmicroένη εκδοχή καλύπτονται σχεδόν πλήρως οι στόχοι του ΠΣ της συγκεκριmicroένης θεmicroατικής ενότητας Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό (προφορικά γραπτά)

bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική microεταβολή

bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή

bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα

bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών τους

bull να εκφράζονται κριτικά ως προς την καταλληλότητα ενός (διαλεκτικού πχ) κειmicroένου σε σχέση microε την περίσταση επικοινωνίας

bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα Επίσης η 3η εκδοχή καλύπτει και microια σειρά στόχων από άλλες θεmicroατικές του ΠΣ όπως οι ακόλουθες ΘΕΜΑΤΙΚΗ Προφορικός γραπτός και πολυτροπικός λόγος Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να αναλύουν τη σηmicroασία των παραγλωσσικών και εξωγλωσσικών στοιχείων για τη microετάδοση νοηmicroάτων που δε δηλώνονται γλωσσικά

bull να ερmicroηνεύουν τη συmicroβολή κάθε τρόπου για τη δόmicroηση νοηmicroάτων στα πολυτροπικά κείmicroενα

bull να κατασκευάζουν πολυτροπικά κείmicroενα για ποικίλες περιστάσεις

bull να κρίνουν αν ένα κείmicroενο είναι αποτελεσmicroατικό ως προς τη microορφή λόγου που χρησιmicroοποιείται (προφορικός γραπτός πολυτροπικός κλπ) και να εξηγούν τον ρόλο που έχει η τεχνολογία στη διαmicroόρφωση πολυτροπικών πολυmicroεσικών κειmicroένων

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Το κείmicroενο η δοmicroή τα χαρακτηριστικά του και η ποικιλότητά του Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να συντάσσουν ποικιλία κειmicroενικών ειδών και τύπων microε συνοχή και συνεκτικότητα και να αναγνωρίζουν τα δοmicroικά χαρακτηριστικά τους

bull να πυκνώνουν το λόγο και να αξιοποιούν τις περιλήψεις ως βάση για την παραγωγή ευρύτερων κειmicroένων

bull να αναγνωρίζουν τη λειτουργία και συνέργεια των τρόπων σε διαφορετικά πολυτροπικά κείmicroενα (αφηγηmicroατικά περιγραφικά επιχειρηmicroατολογικά)

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα κοινωνία και επικοινωνία Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να διακρίνουν ότι κάθε χρήση της γλώσσας είναι κοινωνικά διαφοροποιηmicroένη και σχετίζεται microε τις ταυτότητες των οmicroιλητώντριών αλλά και microε καταστασιακά δεδοmicroένα

bull να εντοπίζουν τις κοινωνικές συνδηλώσεις σε ένα κείmicroενο

26

bull να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου

bull να αξιοποιούν τις γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές

bull να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού

Προστιθέmicroενη αξία

Προωθούνται οι νέοι γραmicromicroατισmicroοί και ο κριτικός γραmicromicroατισmicroός και διευρύνεται ο σχολικός χωροχρόνος Οι microαθητές και οι microαθήτριες αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες και συνεργάζονται αναδεικνύεται και ενθαρρύνεται η κριτική τους σκέψη και προάγεται η κριτική τους θέση ως πολιτών στον κόσmicroο που τιςτους περιβάλλει Η εκδοχή αυτή είναι και η πλησιέστερη στους στόχους και τις επιδιώξεις του νέου ΠΣ Η 3η εκδοχή αναδεικνύει επίσης τις ακόλουθες βασικές αρχές του ΠΣ

bull Το ΠΣ πρέπει να αποτελεί αφετηρία για την αξιοποίηση του διδακτικού υλικού και όχι

το αντίστροφο

bull Πρέπει να αξιοποιείται κάθε microαθησιακός πόρος (εποmicroένως και το βιβλίο)

προκειmicroένου να κατακτηθούν οι στόχοι

Σχηmicroατική παρουσίαση

Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής

A Γνώσεις για τον κόσmicroο πώς η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα (κριτική προσέγγιση)

Β Λειτουργική κατάκτησηΚειmicroενικών ειδών νέοι Γραmicromicroατισmicroοί

Γ Γνώσεις για τη γλώσσα

Γλωσσική ποικιλότητα η γλώσσα των νέων

∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές

Ταυτότητες

Στο σχήmicroα 3 βλέπουmicroε τώρα να microεταβάλλονται οι τρεις του άκρες σε σχέση microε την πρώτη εκδοχή αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) αλλά και αυτή που έχει σχέση microε τις γνώσεις για τον κόσmicroο (Α) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που εκβάλλει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή (κέντρο του ρόmicroβου) αφού τα παιδιά δεν ασκούνται στο να κάνουν απλώς διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα αλλά και στο να χρησιmicroοποιούν τις γνώσεις για τη γλώσσα προκειmicroένου να διαβάζουν καλύτερα τον κόσmicroο γύρω τους Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo στη δεύτερη laquoψάξε microάθε σύνθεσε και παρουσίασεraquo και τώρα τους λέει laquoΨάξει microάθε σύνθεσε παρουσίασε αλλά και δες ότι ο σηmicroειωτικός κόσmicroος γύρω σου δεν είναι αθώοςraquo

27

5 Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Με τα δεδοmicroένα που παρουσιάστηκαν και αναλύθηκαν παραπάνω το εύλογο ερώτηmicroα που τίθεται είναι το εξής σε ένα τέτοιο διδακτικό πλαίσιο πώς θα microπορέσουν οι εκπαιδευτικοί να αξιολογήσουν την επίδοση των microαθητών και των microαθητριών Για να απαντηθεί το ερώτηmicroα αυτό είναι χρήσιmicroο να γίνει προηγουmicroένως διάκριση των τριών διαφορετικών εννοιών που υπάρχουν πίσω από τον όρο αξιολόγηση Η πρώτη συζητήθηκε microέσω των παραδειγmicroάτων που αναπτύχθηκαν παραπάνω σύmicroφωνα microε το ΠΣ Στην περίπτωση αυτή η αξιολόγηση ταυτίζεται microε ότι τα παιδιά αναmicroένεται να είναι σε θέση να κάνουν σε κάθε θεmicroατική ενότητα Από εδώ κατά βάση ξεκινάει να σχεδιάζει τη διδασκαλία τουτης οη κάθε εκπαιδευτικός και προσπαθεί να αντιmicroετωπίσει συνδυαστικά τις αξιολογήσεις που προτείνονται στις τέσσερις θεmicroατικές ενότητες

Η δεύτερη συζητείται ιδιαίτερα στην έκτη ενότητα του ΠΣ Εκεί επισηmicroαίνεται ότι η αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά το microάθηmicroα στο σύνολό του (βλ περισσότερα εκεί) Αυτή η αξιολόγηση εποmicroένως αφορά την καθηmicroερινή διδακτική πρακτική από την οποία οι εκπαιδευτικοί αντλούν πολύ χρήσιmicroα στοιχεία που αφορούν τους ίδιους και τις ίδιες και τις επιλογές τους τους microαθητές και τις microαθήτριες και τον βαθmicroό ανταπόκρισής τους Από τη διαδικασία αυτή microπορούν οι εκπαιδευτικοί να αντλήσουν στοιχεία και για τη βαθmicroολόγηση (βλ παρακάτω)

Η τρίτη τέλος εκδοχή σχετίζεται microε αυτό που συνήθως στο ελληνικό σχολείο εννοούmicroε αξιολόγηση και ταυτίζεται microε την αποτίmicroηση του βαθmicroού που θα πάρει ο κάθε microαθητής και η κάθε microαθήτρια παράmicroετρος η οποία δε θα πρέπει να υποτιmicroάται

Στη συνέχεια αναλύεται η λογική του πλαισίου αξιολόγησης στο οποίο περιγράφεται η λογική των εξετάσεων που θα γίνονται στην Α Λυκείου

Στην εισαγωγή του πλαισίου αξιολόγησης αναφέρονται τα κάτωθι

laquoΓια την εξέταση στη Νέα Ελληνική Γλώσσα δίνεται στους microαθητές σε φωτοαντίγραφο ένα δύο ή και περισσότερα κείmicroενα περιορισmicroένης έκτασης (προτιmicroότερα τα δύο κείmicroενα) από τον έντυπο ήκαι τον ηλεκτρονικό λόγο που αναφέρονται σε κοινωνικά πολιτικά πολιτιστικά επιστηmicroονικά ή άλλα θέmicroατα της καθηmicroερινής ζωής Καλό είναι τα κείmicroενα να σχετίζονται microε τα θέmicroατα microε τα οποία ασχολήθηκαν οι microαθητές (γνώσεις για τον κόσmicroο βλ στήλη 1 του Προγράmicromicroατος Σπουδών) στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς Γενικότερος στόχος της εξέτασης είναι να ελεγχθεί ο βαθmicroός κατάκτησης των δεξιοτήτων και των γνώσεων που αναφέρονται στη στήλη 5 του Προγράmicromicroατος Σπουδώνraquo

- Προτείνεται να δίνονται δύο κείmicroενα αντί για ένα Η επιλογή αυτή οδηγεί στο να

ελέγξουmicroε καλύτερα microέσω συνδυαστικών ερωτήσεων την ικανότητα των microαθητών και

microαθητριών να κατανοούν κείmicroενα που έχουν σχέση microε κάποια θεmicroατική που

microελετήσαmicroε Εννοείται ότι τα κείmicroενα αυτά θα είναι άγνωστα αλλά θα σχετίζονται microε

τις θεmicroατικές microε τις οποίες ασχοληθήκαmicroε στην τάξη Τα κείmicroενα επίσης microπορούν να

αξιοποιηθούν ως βάση προκειmicroένου να αντληθούν πληροφορίες για την παραγωγή

λόγου (βλ παράγραφο 6 του Π∆ 612012)

- Η έννοια κείmicroενο χρησιmicroοποιείται εδώ microε microια ευρύτερη λογική Εννοούmicroε ως κείmicroενα

τα γνωστά ― γλωσσικά κυρίως― κείmicroενα που είναι σε έντυπη microορφή αλλά και τα

ποικίλα ηλεκτρονικά ή ψηφιακά και πολυτροπικά κείmicroενα (πχ βίντεο ιστοσελίδες

κλπ)

- Οδηγός των ερωτήσεων που θα τεθούν είναι το πλαίσιο της αξιολόγησης (τι

αναmicroένουmicroε οι microαθητές και οι microαθήτριες να ξέρουν microετά από κάποια φάση

διδασκαλίας ή στο τέλος) που δίνεται στη στήλη 5 του ΠΣ Με βάση τη στήλη αυτή και

την εστίαση στη διδασκαλία θα γίνει η επιλογή των ερωτήσεων

28

Στο πλαίσιο για την αξιολόγηση διακρίνονται δύο οmicroάδες ερωτήσεων Η πρώτη έχει σχέση microε

την κατανόηση του γραπτού λόγου (microε microια ευρύτερη λογική) Αναφέρεται χαρακτηριστικά

laquoΠιο συγκεκριmicroένα οι microαθητές καλούνται (α) Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται κατά πόσο έγινε κατανοητό το περιεχόmicroενο του ή των κειmicroένων (πχ οπτικές από τις οποίες προσεγγίζεται η πραγmicroατικότητα επιχειρήmicroατα συγγραφέα προβλήmicroατα που θέτει θέσεις που υποστηρίζει κτλ)raquo Στη συγκεκριmicroένη ενότητα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα εξής επίπεδα

- Κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες κατανοούν το (ή τα) κείmicroενο σε ένα πρώτο επίπεδο

- Κατά πόσο microπορούν να γίνουν κατανοητά τα επιχειρήmicroατα που microπορεί να χρησιmicroοποιούνται ή ο ρόλος που έχουν τα ποικίλα συmicroβολικά συστήmicroατα (φυσικά και η γλώσσα) στη συγκρότηση του νοήmicroατος των συγκεκριmicroένων κειmicroένων

- Με δεδοmicroένο το γεγονός ότι τα κείmicroενα προσεγγίζουν την πραγmicroατικότητα από συγκεκριmicroένες οπτικές γωνίες ενδιαφέρει ιδιαίτερα να διερευνάται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αντιληφθούν τις οπτικές γωνίες από τις οποίες το κάθε κείmicroενο προσεγγίζει την πραγmicroατικότητα Ενδιαφέρει ιδιαίτερα η ανάδειξη των διαφορών ή της συmicroπληρωmicroατικότητας που υπάρχει ανάmicroεσα στα κείmicroενα που δίνονται

- Εν κατακλείδι microας ενδιαφέρει να αποτυπωθεί στην αξιολόγησή microας όχι microόνο το κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να κατανοούν τα κείmicroενα αλλά και να αντιλαmicroβάνονται τη microη ουδετερότητα των κειmicroένων Να κατανοούν δηλαδή ότι η πραγmicroατικότητα που παρουσιάζεται σε κάθε κείmicroενο είναι αποτέλεσmicroα της ιδεολογίας της στάσης της θέσης και της γενικότερης κοσmicroοθεωρίας του συντάκτη ή της συντάκτριας και όχι αποτύπωση microιας ούτως ή άλλως microη υπαρκτής αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας (κριτικός γραmicromicroατισmicroός)

Με τη δεύτερη οmicroάδα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα εξής laquo(β) Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται πώς γλωσσικά (βλ γνώσεις για τη γλώσσα) ή εξωγλωσσικά στοιχεία (πβ πολυτροπικότητα) συγκροτούν την κειmicroενική ιδιαιτερότητα των συγκεκριmicroένων κειmicroένων και συνεισφέρουν στη σύνδεση των κειmicroένων αυτών microε την κοινωνική πραγmicroατικότητα όπου ανήκουν (βλ στήλη 3 του Προγράmicromicroατος Σπουδών)raquo Οι ερωτήσεις αυτές ξεκινούν από microια microεταγλωσσική αφετηρία και εστιάζουν και πάλι στα κείmicroενα Συγκεκριmicroένα διερευνώνται

- Ο ρόλος των γλωσσικών επιλογών στη συγκρότηση του νοήmicroατος των κειmicroένων γιατί για παράδειγmicroα επιλέγεται η γλώσσα των νέων και ποια ακριβώς εκδοχή της ή γιατί ο λόγος του κειmicroένου microπορεί να αξιοποιεί λόγιες ή λαϊκές εκφράσεις ή πώς η γλώσσα και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα (εικόνες φωτογραφίες διαγράmicromicroατα κλπ) αλληλοσυmicroπληρώνονται και κατασκευάζουν τα συγκεκριmicroένα νοήmicroατα

Ο αριθmicroός των υποερωτήσεων που microπορεί να υπάρχουν και η ακριβής κατεύθυνση προσδιορίζεται από τη διδασκαλία ή τις διδασκαλίες που έχουν προηγηθεί αλλά και το είδος της αξιολόγησης (τελική ενδιάmicroεση κλπ) Εκείνο που κυρίως ενδιαφέρει είναι να ανιχνευτεί microέσω των ερωτήσεων η δηmicroιουργικότητα και η κριτική ικανότητα των microαθητών και microαθητριών ως αναγνωστών ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ

- ∆ε δίνονται ερωτήσεις γραmicromicroατικές ή λεξιλογικές ανεξάρτητα από τα κείmicroενα αλλά ερωτήσεις microε τις οποίες επιχειρείται να διερευνηθούν τα λεξιλογικά και δοmicroικά

29

στοιχεία του κειmicroένου που συmicroβάλλουν στη διαmicroόρφωση των νοηmicroάτων που δίνει το κείmicroενο πχ η πραγmicroατικότητα που διαmicroορφώνει η χρήση της παθητικής φωνής σε σχέση microε την ενεργητική η χρήση ονοmicroατικών προτάσεων αντί των ρηmicroατικών η χρήση λόγιου λεξιλογίου αντί λαϊκού κλπ

- ∆ε δίνονται ασκήσεις microηχανιστικού τύπου (πχ συmicroπλήρωση κενών αντικαταστάσεις λέξεων κλπ)

- Η όποια γλωσσική εστίαση αποτυπώνεται σε ερωτήσεις που στοχεύουν στη διερεύνηση των κειmicroένων και του κόσmicroου Εξυπακούεται ότι οι όποιες γνώσεις για τη γλώσσα (και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα) ζητούνται από τα παιδιά έχουν κατακτηθεί στη διάρκεια των microαθηmicroάτων

Η τρίτη άσκηση έχει αποκλειστική σχέση microε την παραγωγή γραπτού λόγου Στο πλαίσιο αξιολόγησης αναφέρονται τα παρακάτω laquo(γ) Να παραγάγουν κείmicroενο το οποίο microε αφετηρία ένα από τα κείmicroενα που δίνονται θα προσαρmicroόζεται σε διαφορετικό επικοινωνιακό πλαίσιο (πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) και θα ανήκει σε ίδιο ή ενδεχοmicroένως διαφορετικό είδος κειmicroένου (πχ από συνέντευξη σε δοκίmicroιο από διαφήmicroιση σε δοκίmicroιο microε επιχειρηmicroατολογία από άρθρο εφηmicroερίδας σε αναδιήγηση κτλ) προκειmicroένου να αξιολογηθούν στοιχεία που σχετίζονται microε την κατάκτηση των γραmicromicroατισmicroών της στήλης 2 του Προγράmicromicroατος Σπουδών ή (εναλλακτικά) microε αφετηρία τα κείmicroενα που θα δοθούν να παραγάγουν (αφού microεταβληθεί το επικοινωνιακό πλαίσιο πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) συγκεκριmicroένο είδος κειmicroένου microέσω του οποίου να διατυπώνεται η συmicroφωνία ή διαφωνία τους microε θέσεις απόψεις και στάσεις που προβάλλονται στα κείmicroενα που έχουν δοθείraquo Εδώ αξίζει να προσεχθούν τα παρακάτω

- Η αξιολόγηση εστιάζει στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και συγκεκριmicroένων κειmicroενικών ειδών microε βάση συγκεκριmicroένο πλαίσιο επικοινωνίας Αυτή θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι είναι microια απαραίτητη γραπτή γλωσσική ικανότητα για ένα παιδί αυτή της ηλικίας

- Ελέγχεται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αξιοποιήσουν και να ενσωmicroατώσουν δηmicroιουργικά στα κείmicroενά τους πληροφορίες από άλλα κείmicroενα (τα κείmicroενα που δίνονται για την κατανόηση γραπτού λόγου) Η εστίαση αυτή αποβλέπει στο να αποτυπωθεί ο βαθmicroός δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών

- Ιδιαίτερα σηmicroαντικό είναι επίσης πέρα από την ενσωmicroάτωση γνώσεων και απόψεων τα παιδιά να microπορούν να διατυπώνουν τεκmicroηριωmicroένες θέσεις κρίσεις και αντιρρήσεις στα κείmicroενά τους ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος που έχουν να γράψουν

Γενικότερα το πνεύmicroα των εξετάσεων είναι απαραίτητο να κινείται στο γενικότερο πνεύmicroα του ΠΣ ενισχύοντας microεταξύ άλλων και -Κλασικού (που έχουν σχέση microε το έντυπο) και νέου τύπου γραmicromicroατισmicroούς (που έχουν σχέση microε τα ψηφιακά microέσα) -Τη δηmicroιουργικότητα των παιδιών σε σχέση microε το διάβασmicroα και το γράψιmicroο -Την κριτική τους ικανότητα -Την ικανότητά τους να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα τόσο για να εκφράζονται όσο και για να διαβάζουν τον κόσmicroο Για την αξιολόγηση του microαθήmicroατος laquoΝέα Ελληνική Γλώσσαraquo στην Α΄ τάξη ηmicroερησίου και Α΄

τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου ισχύει η παρ 6 του άρθ 1 του Π∆ 612012 (ΦΕΚ Α΄ 112)

30

3 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Β΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΠΑΛ Η Νεοελληνική Λογοτεχνία ως microάθηmicroα Γενικής Παιδείας διδάσκεται microία (1) ώρα την εβδοmicroάδα microε ελεύθερη επιλογή από τον διδάσκοντα Αναλυτικά Η ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καλύπτεται στη Β΄ Τάξη ηmicroερησίου ΕΠΑΛ από το εγχειρίδιο Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β΄ Τεύχος Β΄ Τάξης Γενικού Λυκείου

bull Η επιλογή της διδακτέας ύλης από τους διδάσκοντες πρέπει να είναι ίδια για όλα τα τmicroήmicroατα της τάξης του ίδιου σχολείου προκειmicroένου να τηρηθεί η ενότητα της διδασκαλίας και της αξιολόγησης

bull Θα πρέπει να διδαχθούν κείmicroενα από όλες τις περιόδους (περίπου 10 κείmicroενα)

bull Θα πρέπει να διδαχθούν τουλάχιστον ένα ή δύο κείmicroενα και από την ξένη λογοτεχνία ως αντιπροσωπευτικά των microεγάλων κλασικών έργων

bull Επίσης microπορούν να διδαχτούν ένα ή δύο δοκίmicroια εάν επαρκεί ο χρόνος ή να γίνει ανάγνωση κάποιων δοκιmicroίων κατά την κρίση του διδάσκοντος

bull Κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς εφόσον είναι εφικτό ο διδάσκων microπορεί να προγραmicromicroατίσει τη microελέτη δύο (2) το πολύ λογοτεχνικών βιβλίων αφιερώνοντας τρεις (3) το πολύ ώρες για καθένα από αυτά Τα βιβλία microπορεί να σχετίζονται microε τα ενδιαφέροντα των microαθητών ή microε τη διδακτέα ύλη Σκοπός της microελέτης αυτής είναι η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας των microαθητών Επισηmicroαίνεται ότι η δραστηριότητα αυτή αποτελεί microεν κριτήριο αξιολόγησης των microαθητών ωστόσο τα βιβλία δεν συmicroπεριλαmicroβάνονται στην ύλη των εξετάσεων της περιόδου Μαΐου-Ιουνίου

Β΄ ΤΑΞΗ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΕΠΑΛ Στη Β΄ τάξη Εσπερινού ΕΠΑΛ η Νεοελληνική Λογοτεχνία διδάσκεται microία (1) ώρα την εβδοmicroάδα microε ελεύθερη επιλογή από τον διδάσκοντα Η ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καλύπτεται στην Β΄ Τάξη Εσπερινού ΕΠΑΛ από το εγχειρίδιο Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α΄ Τεύχος Α΄ Τάξης Γενικού Λυκείου

bull Η επιλογή της διδακτέας ύλης από τους διδάσκοντες πρέπει να είναι ίδια για όλα τα τmicroήmicroατα της τάξης του ίδιου σχολείου προκειmicroένου να τηρηθεί η ενότητα της διδασκαλίας και της αξιολόγησης

bull Θα πρέπει να διδαχθούν κείmicroενα από όλες τις περιόδους (περίπου 7 κείmicroενα)

bull Θα πρέπει να διδαχθούν τουλάχιστον ένα ή δύο κείmicroενα και από την ξένη λογοτεχνία ως αντιπροσωπευτικά των microεγάλων κλασικών έργων

bull Κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς εφόσον είναι εφικτό ο διδάσκων microπορεί να προγραmicromicroατίσει τη microελέτη δύο (2) το πολύ λογοτεχνικών βιβλίων αφιερώνοντας τρεις (3) το πολύ ώρες για καθένα από αυτά Τα βιβλία microπορεί να σχετίζονται microε τα ενδιαφέροντα των microαθητών ή microε τη διδακτέα ύλη Σκοπός της microελέτης αυτής είναι η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας των microαθητών Επισηmicroαίνεται ότι η δραστηριότητα αυτή αποτελεί microεν κριτήριο αξιολόγησης των microαθητών ωστόσο τα βιβλία δεν συmicroπεριλαmicroβάνονται στην ύλη των εξετάσεων της περιόδου Μαΐου-Ιουνίου

Για την εξέταση του microαθήmicroατος ισχύει για τις ανωτέρω τάξεις ότι προβλέπεται στο Π∆ 612012 άρθρο 1 παρ 7 εδάφ 2 (ΦΕΚ Α΄ 112)

4 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

Β΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ Η διδακτέα ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Γλώσσας της Β΄ τάξης Ηmicroερησίου

Επαγγελmicroατικού Λυκείου περιλαmicroβάνεται στα εγχειρίδια

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Β΄ της Β΄ τάξης Γενικού Λυκείου

31

bull Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου

bull Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο

Β΄ Τάξη Ηmicroερήσιου Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Β΄ να διδαχτούν Η ΕΙ∆ΗΣΗ Ι Η ΕΙ∆ΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ 1Το γεγονός και το σχόλιο στην είδηση (σσ 14-17) 2Προβολή και διαφοροποίηση της είδησης (σσ 18-19) 3Παρεmicroβολή ξένου σχολίου στην είδηση (σ 20) 4 ∆ιαπλοκή του γεγονότος microε το σχόλιο στην είδηση (σσ 21-22) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το σχόλιο και την είδηση) (σσ 23-25) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την πληροφόρηση τη δηmicroοσιογραφία τον Τύπο) (σσ 26-30) ΙΙ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΙ∆ΗΣΗΣ 1Η οργάνωση της είδησης (σσ 32-35) 2Η οπτική γωνία του δηmicroοσιογράφου στην είδηση (σσ 36-38) 3Ο τίτλος της είδησης (σσ 39-42) 4Συντακτικά στοιχεία στην είδηση α Η σειρά των λεκτικών συνόλων στην είδηση (σσ 43-44) β Ενεργητική και παθητική σύνταξη στην είδηση (σ 45) γ Η χρήση των ονοmicroατικών προσδιορισmicroών στην είδηση Χρήση ονοmicroάτων και επιθέτων (σ 46)

δ Ο προσδιορισmicroός του χρόνου στην είδηση (σ 47) 5 Το σχόλιο πάνω σε microια είδηση (σσ 48-53) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το χρόνο) (σσ 54-55) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τα microέσα microαζικής επικοινωνίας) (σσ 56-63) Οργάνωση του λόγου Η χρήση του παραδείγmicroατος στην ανάπτυξη παραγράφου και ευρύτερου κειmicroένου (σσ 63-68)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΙ∆Η

Βιογραφικά είδη (σσ 71-72) 1 Βιογραφία microυθιστορηmicroατική βιογραφία (σσ 73-76) 2 Βιογραφικό σηmicroείωmicroα

α Τα γεγονότα και τα σχόλια σε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 77-78) β Η δοmicroή και το περιεχόmicroενο ενός βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 78-79) Λεξιλόγιο βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 82-84)

4 Αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα α Σύγκριση ενός αυτοβιογραφικού σηmicroειώmicroατος microε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σ 86) β Το έmicromicroεσο σχόλιο στο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 86-87) δ Ο πρακτικός σκοπός ενός (αυτο)βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 89-94)

Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την εργασία και την επιλογή επαγγέλmicroατος) (σσ 95-103) 6 Ηmicroερολόγιο (σσ 108-111) 7 Συστατική επιστολή (σσ 112-118) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε το χαρακτηρισmicroό ατόmicroου τις στερεότυπες αντιλήψεις το φυλετικό και κοινωνικό ρατσισmicroό) (σσ 119-126) Οργάνωση του λόγου Ι Παράγραφος Ανάπτυξη microε σύγκριση και αντίθεση (σσ 127-131) ΙΙ Ο ρόλος της αντίθεσης στη συνοχή του κειmicroένου α Συνοχή προτάσεων και περιόδων (σσ 132-133) β Συνοχή παραγράφων microε αντιθετική σύνδεση Ανάπτυξη δύο εννοιών σε ένα ευρύτερο κείmicroενο (σσ 133-135)

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ndash ΚΡΙΤΙΚΗ

32

Ι Παρουσίαση και κριτική ενός βιβλίου 3 Βιβλιοκριτική α Λογοτεχνική κριτική (σσ163-169) β Κριτική άλλων κειmicroένων (σ170-171) 5 Απλή και διαδοχική υπόταξη (σ175) 6 Οι αναφορικές προτάσεις (σσ176-177) Λεξιλόγιο (σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν) (σ 178) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την τέχνη και την κριτική έργου τέχνης) (σσ 179-189) ΙΙ Παρουσίαση και κριτική microιας θεατρικής παράστασης Λεξιλόγιο (σχετικό microε τη θεατρική κριτική) (σσ 203-205) ΙΙΙ Παρουσίαση και κριτική άλλων microορφών τέχνης Λεξιλόγιο (σχετικό microε την κριτική (σσ 219-220) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την κριτικήαξιολόγηση του ατόmicroου και την αυτοκριτική) (σσ 221-224) ΙV Οργάνωση του λόγου ορισmicroός και διαίρεση microιας έννοιας 1Ορισmicroός (σσ 226-230) 2∆ιαίρεση (σσ 231-236)

Σηmicroειώσεις ndashΠερίληψη Ι Σηmicroειώσεις (σ 240)

Α Σηmicroειώσεις από γραπτό λόγο (σσ 241-242) 1Κρατώ σηmicroειώσεις κατά παράγραφο (σσ 243-248) 2Εργάζοmicroαι σε ευρύτερες (από την παράγραφο) νοηmicroατικές ενότητες και κρατώ σηmicroειώσεις (σσ249-252) 3Από τις σηmicroειώσεις προχωρώ στο διάγραmicromicroα του κειmicroένου (σσ 253-257) Β Σηmicroειώσεις από προφορικό λόγο (σσ 258-259) ΙΙ Περίληψη Α Περίληψη γραπτού λόγου 1Πώς οδηγούmicroαι στην περίληψη (σ 262) 2Τι πρέπει να προσέχω σε microια περίληψη (σ 263) 3Συγκρίνω δύο περιλήψεις microία εκτενή και microία συνοπτική του ίδιου κειmicroένου (σσ 264-265) 4Εξετάζω τη χρήση της ενεργητικής και της παθητικής σύνταξης σε microία περίληψη (σσ 266-267) 5Παρατηρώ περιλήψεις από ποικίλα κείmicroενα (σσ 268-273) Β Περίληψη προφορικού λόγου 1∆ιαβάζω τη δηmicroοσιογραφική περίληψη microιας συζήτησης (σσ 274-275) 2Παρουσιάζω σε προφορικό και γραπτό λόγο περίληψη microιας συζήτησης (σ 276) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τη λακωνική έκφραση και την προσπάθεια για εξοικονόmicroηση χρόνου στη σύγχρονη καθηmicroερινή ζωή) (σσ 277-286)

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Για τον ορθό καταmicroερισmicroό και την αποδοτικότερη διδασκαλία της διδακτέας ύλης της

Νεοελληνικής Γλώσσας του Ηmicroερήσιου Επαγγελmicroατικού Λυκείου (ΕΠΑΛ) είναι σκόπιmicroο να ληφθούν υπόψη

1Το Πρόγραmicromicroα Σπουδών για τη Γλωσσική ∆ιδασκαλία στο Λύκειο (σ79-105) που περιλαmicroβάνεται στο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Α΄θmicroιας και Β΄θmicroιας Εκπσης Θεωρητικές Επιστήmicroες (2000) 2Οι laquoΟδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών microαθηmicroάτων στο Γενικό Λύκειοraquo που περιλαmicroβάνουν προτάσεις για τη διδασκαλία των εγχειριδίων Έκφραση-Έκθεση και την αξιοποίηση των βιβλίων Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου και Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο Επίσης οι διδάσκοντεςδιδάσκουσες στο πλαίσιο της υλοποίησης των εκάστοτε

διδακτικών στόχων και του διαθέσιmicroου διδακτικού χρόνου microπορούν να χρησιmicroοποιούν κατά περίπτωση κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό (κείmicroενα δραστηριότητες κά) και από άλλες πηγές microε σκοπό την περαιτέρω εξοικείωση των microαθητώνmicroαθητριών microε ποικίλα κειmicroενικά

33

είδη και την καλλιέργεια της ικανότητάς τους να κατανοούν και να παράγουν επιτυχώς προφορικό και γραπτό λόγο

ΕΣΠΕΡΙΝΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ

Η διδακτέα ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Γλώσσας των Β΄ και Γ΄ τάξεων Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου περιλαmicroβάνεται στα εγχειρίδια

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Α΄ της Α΄ τάξης Γενικού Λυκείου

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Β΄ της Β΄ τάξης Γενικού Λυκείου

bull Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο - Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου

bull Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο

Β΄ Τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Α΄ να διδαχτούν ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Ι ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ (σ 140) 1 Μεθόδευση της περιγραφής

α Η επιλογή και η παράθεσηοργάνωση των λεπτοmicroερειών (σσ 142-147) β Η ακρίβεια και η σαφήνεια στην περιγραφή (σσ 148-152)

2 Η γλώσσα της περιγραφής α Η επιλογή των κατάλληλων λέξεωνφράσεων (σσ 152-153) β Κυριολεκτική (δηλωτική) και microεταφορική (συνυποδηλωτική) χρήση της γλώσσας (σ 153)

3 Το σχόλιο και η οπτική γωνία στην περιγραφή (σσ 154-159) ΙΙ ∆ΙΑΦΟΡΑ ΘΕΜΑΤΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗΣ 1Περιγραφή ενός χώρου κτιρίου (σσ 160-167) 2Περιγραφή προσώπουατόmicroου

α Τα τυπικά και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ενός προσώπου ατόmicroου (σσ 168-170) β Το σχόλιο στην περιγραφή ενός ατόmicroου (σσ 171-176)

3 Περιγραφή ζωγραφικού πίνακα ή άλλου έργου τέχνης (σσ 176-178) 4 Ειδικά θέmicroατα β Περιγραφή της διαδικασίας για την κατασκευή ή τη χρήση ενός αντικειmicroένου (σσ 182-183) ΙΙΙ ΕΚΦΡΑΣΗ-ΕΚΘΕΣΗ θέmicroατα σχετικά microε την ενδυmicroασία και τη microόδα (σσ 184-199) ΙV ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ

Ανάπτυξη microιας παραγράφου microε αναλογία (σσ 200-205) ΑΦΗΓΗΣΗ Ι ΑΦΗΓΗΣΗ

1Ορισmicroός της αφήγησης (σσ 210-211) 2Αφηγηmicroατικό περιεχόmicroενο και αφηγηmicroατική πράξη (σσ 212-214) 7Αφηγηmicroατικός χρόνος (σσ 240-250)

Λεξιλόγιο σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν (σσ 251-252) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση (Γηρατειά και νεότητα Χθες-Σήmicroερα-Αύριο Αφηγήσεις για το παρελθόν και το microέλλον) (σσ 252-258) ΙΙ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΦΗΓΗΣΗ Λεξιλόγιο (σσ 262-263) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση Το κωmicroικό και η σηmicroασία του γέλιου (σσ 264-271) ΙΙΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ Συνοχή κειmicroένου (σσ 272-274)

Συνοχή σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο (σσ 274-277) ΤΟ ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΗΜΑ (σσ 280-295)

34

Γ΄ Τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Β΄ να διδαχτούν

Η ΕΙ∆ΗΣΗ Ι Η ΕΙ∆ΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ 1 Το γεγονός και το σχόλιο στην είδηση (σσ 14-17) 2 Προβολή και διαφοροποίηση της είδησης (σσ 18-19) 3 Παρεmicroβολή ξένου σχολίου στην είδηση (σ 20) 4 ∆ιαπλοκή του γεγονότος microε το σχόλιο στην είδηση (σσ 21-22) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το σχόλιο και την είδηση) (σσ 23-25) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την πληροφόρηση τη δηmicroοσιογραφία τον Τύπο) (σσ 26-30) ΙΙ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΙ∆ΗΣΗΣ 1 Η οργάνωση της είδησης (σσ 32-35) 2 Η οπτική γωνία του δηmicroοσιογράφου στην είδηση (σσ 36-38) 3 Ο τίτλος της είδησης (σσ 39-42) 4 Συντακτικά στοιχεία στην είδηση

α Η σειρά των λεκτικών συνόλων στην είδηση (σσ 43-44) β Ενεργητική και παθητική σύνταξη στην είδηση (σ 45) γ Η χρήση των ονοmicroατικών προσδιορισmicroών στην είδηση Χρήση ονοmicroάτων και επιθέτων (σ 46)

δ Ο προσδιορισmicroός του χρόνου στην είδηση (σ 47) 5 Το σχόλιο πάνω σε microια είδηση (σσ 48-53)

Λεξιλόγιο (σχετικό microε το χρόνο) (σσ 54-55) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τα microέσα microαζικής επικοινωνίας) (σσ 56-63) Οργάνωση του λόγου Η χρήση του παραδείγmicroατος στην ανάπτυξη παραγράφου και ευρύτερου κειmicroένου (σσ 63-68)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΙ∆Η

Βιογραφικά είδη (σσ 71-72) 1 Βιογραφία microυθιστορηmicroατική βιογραφία (σσ 73-76) 2 Βιογραφικό σηmicroείωmicroα

α Τα γεγονότα και τα σχόλια σε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 77-78) β Η δοmicroή και το περιεχόmicroενο ενός βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 78-79) Λεξιλόγιο βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 82-84)

4 Αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα α Σύγκριση ενός αυτοβιογραφικού σηmicroειώmicroατος microε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σ 86) β Το έmicromicroεσο σχόλιο στο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 86-87) δ Ο πρακτικός σκοπός ενός (αυτο)βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 89-94)

Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την εργασία και την επιλογή επαγγέλmicroατος) (σσ 95-103) 6 Ηmicroερολόγιο (σσ 108-111) 7 Συστατική επιστολή (σσ 112-118) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε το χαρακτηρισmicroό ατόmicroου τις στερεότυπες αντιλήψεις το φυλετικό και κοινωνικό ρατσισmicroό) (σσ 119-126) Οργάνωση του λόγου Ι Παράγραφος Ανάπτυξη microε σύγκριση και αντίθεση (σσ 127-131) ΙΙ Ο ρόλος της αντίθεσης στη συνοχή του κειmicroένου α Συνοχή προτάσεων και περιόδων (σσ 132-133) β Συνοχή παραγράφων microε αντιθετική σύνδεση Ανάπτυξη δύο εννοιών σε ένα ευρύτερο κείmicroενο (σσ 133-135)

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ndash ΚΡΙΤΙΚΗ

Ι Παρουσίαση και κριτική ενός βιβλίου 3 Βιβλιοκριτική α Λογοτεχνική κριτική (σσ 163-169)

35

β Κριτική άλλων κειmicroένων (σσ 170-171) 5 Απλή και διαδοχική υπόταξη (σ175) 6 Οι αναφορικές προτάσεις (σσ 176-177) Λεξιλόγιο (σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν) (σ 178) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την τέχνη και την κριτική έργου τέχνης) (σσ 179-189) ΙΙ Παρουσίαση και κριτική microιας θεατρικής παράστασης Λεξιλόγιο (σχετικό microε τη θεατρική κριτική) (σσ 203-205) ΙΙΙ Παρουσίαση και κριτική άλλων microορφών τέχνης Λεξιλόγιο (σχετικό microε την κριτική (σσ 219-220) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την κριτικήαξιολόγηση του ατόmicroου και την αυτοκριτική) (σσ 221-224) ΙV Οργάνωση του λόγου ορισmicroός και διαίρεση microιας έννοιας 1Ορισmicroός (σσ 226-230) 2∆ιαίρεση (σσ 231-236)

Σηmicroειώσεις ndashΠερίληψη Ι Σηmicroειώσεις (σ 240)

Α Σηmicroειώσεις από γραπτό λόγο (σσ 241-242) 1Κρατώ σηmicroειώσεις κατά παράγραφο (σσ 243-248) 2Εργάζοmicroαι σε ευρύτερες (από την παράγραφο) νοηmicroατικές ενότητες και κρατώ σηmicroειώσεις (σσ249-252) 3 Από τις σηmicroειώσεις προχωρώ στο διάγραmicromicroα του κειmicroένου (σσ 253-257) Β Σηmicroειώσεις από προφορικό λόγο (σσ 258-259) ΙΙ Περίληψη Α Περίληψη γραπτού λόγου 1Πώς οδηγούmicroαι στην περίληψη (σ 262) 2 Τι πρέπει να προσέχω σε microια περίληψη (σ 263) 3 Συγκρίνω δύο περιλήψεις microία εκτενή και microία συνοπτική του ίδιου κειmicroένου (σσ 264-265) 4 Εξετάζω τη χρήση της ενεργητικής και της παθητικής σύνταξης σε microία περίληψη (σσ 266-267) 5 Παρατηρώ περιλήψεις από ποικίλα κείmicroενα (σσ 268-273) Β Περίληψη προφορικού λόγου 1 ∆ιαβάζω τη δηmicroοσιογραφική περίληψη microιας συζήτησης (σσ 274-275) 2 Παρουσιάζω σε προφορικό και γραπτό λόγο περίληψη microιας συζήτησης (σσ 276) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τη λακωνική έκφραση και την προσπάθεια για εξοικονόmicroηση χρόνου στη σύγχρονη καθηmicroερινή ζωή) (σ 277-286)

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Για τον ορθό καταmicroερισmicroό και την αποδοτικότερη διδασκαλία της διδακτέας ύλης της

Νεοελληνικής Γλώσσας του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου είναι σκόπιmicroο να ληφθούν υπόψη

1Το Πρόγραmicromicroα Σπουδών για τη Γλωσσική ∆ιδασκαλία στο Λύκειο (σ79-105) που περιλαmicroβάνεται στο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Αθmicroιας και Βθmicroιας Εκπσης Θεωρητικές Επιστήmicroες (2000) 2Οι laquoΟδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών microαθηmicroάτων στο Γενικό Λύκειοraquo που περιλαmicroβάνουν προτάσεις για τη διδασκαλία των εγχειριδίων Έκφραση-Έκθεση και την αξιοποίηση των βιβλίων Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου και Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο (να αξιοποιηθούν σύmicroφωνα microε την κατανοmicroή της διδακτέας ύλης στο Εσπερινό Γενικό Λύκειο)

Επίσης οι διδάσκοντεςδιδάσκουσες στο πλαίσιο της υλοποίησης των εκάστοτε διδακτικών στόχων και του διαθέσιmicroου διδακτικού χρόνου microπορούν να χρησιmicroοποιούν κατά περίπτωση κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό (κείmicroενα δραστηριότητες κά) και από άλλες πηγές microε σκοπό την περαιτέρω εξοικείωση των microαθητώνmicroαθητριών microε ποικίλα κειmicroενικά είδη και την καλλιέργεια της ικανότητάς τους να κατανοούν και να παράγουν επιτυχώς προφορικό και γραπτό λόγο

36

Για την εξέταση του microαθήmicroατος στη Β΄ και Γ΄ τάξη του Ηmicroερήσιου και του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου και στη ∆΄ τάξη του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου ισχύει ότι προβλέπεται στο άρθρο 1 παρ 6 εδάφιο 2 του Π∆ 612012 (ΦΕΚ Α΄ 112)

Οι διδάσκοντες να ενηmicroερωθούν ενυπόγραφα

ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΔΙΑΝΟΜΗ

bull Γραφείο Υφυπουργού

bull Γραφείο Γενικού Γραmicromicroατέα

bull Γραφείο Ειδικού Γραmicromicroατέα

bull ∆νση Σπουδών ∆Ε Τmicroήmicroα Β΄

bull ∆νση Ιδιωτικής Εκπσης

bull ∆νση ΠΟ∆Ε

bull ∆νση Ξένων και Μειονοτικών Σχολείων

bull ∆νση Ειδικής Αγωγής

bull ΣΕΠΕ∆

ΣΥΝΤΗΣ ΤΜΡΧΗΣ ∆ΝΤΗΣ

∆Σ∆Ε

ΕΙ∆ΙΚΟΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

ΓΕΝΙΚΟΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

Ο ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ

ΘΕΟ∆ΩΡΟΣ Π ΠΑΠΑΘΕΟ∆ΩΡΟΥ

3

πραγmicroατοποιήσουν συγκρίνουν κείmicroενα (λογοτεχνικά και οπτικο-ακουστικά πεζά και ποιητικά) ως προς έναν παράγοντα (πχ κοινή θεmicroατική) Άλλες εργασίες εστιάζουν στην οπτική γωνία από την οποία microιλά ο αφηγητής στη συγκεκριmicroένη στάση ζωής στην οποία παραπέmicroπει ή έχουν ως στόχο τον σχολιασmicroό των διαφορετικών τρόπων σκέψης και των διαφορετικών αξιών που καθορίζουν τις συmicroπεριφορές των ηρώων Άλλες εργασίες επικεντρώνονται στην αναζήτηση microορφικών χαρακτηριστικών των κειmicroένων ανάλογα microε το λογοτεχνικό είδος στο οποίο ανήκουν ή την τεχνοτροπία που υιοθετούν Γ΄ Φάση Μετά την ανάγνωση Στη φάση αυτή οι microαθητές παράγουν δικό τους λόγο όχι πια γύρω από

τα κείmicroενα αλλά γύρω από το θέmicroα της διδακτικής ενότητας microε την οποία ασχολήθηκαν Ο σκοπός της φάσης αυτής είναι να διαπιστώσουν όλοι διδάσκοντες και διδασκόmicroενοι τι καινούργιο έmicroαθαν ποιες αντιλήψεις σχηmicroάτισαν ποια συναισθήmicroατα ένιωσαν microέσα από τις αναγνώσεις και τις συζητήσεις τους Η παραγωγή λόγου νοείται ως έκφραση προσωπικών αντιλήψεων και στάσεων που microπορεί να επιτευχθεί microε γλωσσικές αλλά και microη γλωσσικές δραστηριότητες Σrsquo αυτή τη φάση ζητείται από τους microαθητές να γράψουν ατοmicroικά ή οmicroαδικά ένα κείmicroενο ανάλογο του είδους που διάβασαν να κάνουν έρευνα και να γράψουν microια συνθετική εργασία Στις εργασίες αυτής της φάσης αξιοποιούνται συνήθως microοτίβα λογοτεχνικοί χαρακτήρες και επεισόδια από τα βιβλία που διαβάστηκαν αλλά και οι ειδικότερες γνώσεις γύρω από το λογοτεχνικό είδος ή φαινόmicroενο που microελέτησαν

Τι είναι το σενάριο Το σενάριο ή laquoσενάριο microάθησηςraquo είναι ένας δοmicroηmicroένος τρόπος σχεδιασmicroού δραστηριοτήτων microάθησης

που βοηθά να οργανώσουmicroε τα microαθήmicroατα στη βάση των δραστηριοτήτων των microαθητών Το σενάριο περιγράφει αυτό που γίνεται στην τάξη όχι από τη σκοπιά του laquoτι διδάσκωraquo αλλά από τη σκοπιά του laquoτι κάνουν οι microαθητέςraquo και laquoτι θέλω να αποκοmicroίσουν από αυτή τους τη δραστηριότηταraquo Το σενάριο απευθύνεται σε κάθε εκπαιδευτικό που θα διδάξει το συγκεκριmicroένο αντικείmicroενο αλλά και γενικότερα στην εκπαιδευτική κοινότητα καθώς αποτελεί έναν σαφή και πρακτικό τρόπο να εξειδικευτούν οι εξαγγελίες και οι γενικές αρχές του Προγράmicromicroατος Σπουδών και να δοθούν παραδείγmicroατα οργάνωσης της διδασκαλίας και δραστηριοτήτων των microαθητών Όπως έχει εξηγηθεί παραπάνω το ΠΣ για τη λογοτεχνία προτείνει την οργάνωση της διδασκαλίας κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους σε τρεις διδακτικές ενότητες microε βάση ένα θέmicroα ή ένα λογοτεχνικό είδος Επίσης υιοθετεί δύο microεθοδολογικές επιλογές την οmicroαδοσυνεργατική διδασκαλία και τη microέθοδο project Με βάση τα παραπάνω τα σενάρια που θα προταθούν στο πλαίσιο του ΠΣ σκοπεύουν στο να προτείνουν microια ορισmicroένη οργάνωση της διδασκαλίας microιας διδακτικής ενότητας microε τη microέθοδο project Πρόκειται για παιδαγωγική microέθοδο που αποτελεί το υπόβαθρο για όλα τα σενάρια στο πλαίσιο του microαθήmicroατος της Λογοτεχνίας Η διδακτική ενότητα όπως αναπτύσσεται στους πίνακες του ΠΣ δίνει το γενικό παιδαγωγικό πλαίσιο και το σενάριο αποτελεί microια εκδοχή microια πρόταση για την οργάνωση της διδασκαλίας microιας διδακτικής ενότητας Τα σενάρια είναι εποmicroένως πάντα παραδειγmicroατικά Τούτο σηmicroαίνει πως για microια διδακτική ενότητα microπορούmicroε να έχουmicroε περισσότερα του ενός σενάρια και πως ο εκπαιδευτικός microπορεί να αλλάζει σηmicroεία των προτεινόmicroενων σεναρίων ανάλογα microε τις ανάγκες της τάξης του ή να δηmicroιουργεί δικά του Ποια σηmicroεία microπορεί να αλλάζει Μπορεί να αλλάζει τα προτεινόmicroενα κείmicroενα και τις δραστηριότητες των microαθητών Μπορεί δηλαδή να κάνει επιλογή από τα προτεινόmicroενα βιβλία και να προσθέσει και άλλα από τα πολλά οmicroόθεmicroα ή οmicroοειδή που υπάρχουν Μπορεί επίσης να επιλέξει κάποιες από τις προτεινόmicroενες δραστηριότητες ή να επινοήσει άλλες στο πνεύmicroα πάντα της ενεργητικής microάθησης Εκείνα τα οποία πρέπει να ακολουθούνται σε κάθε περίπτωση διότι αποτελούν τη βάση του ΠΣ είναι α) η εργασία των microαθητών σε οmicroάδες (χωρίς αυτό να σηmicroαίνει πως δεν υπάρχουν ατοmicroικές εργασίες) β) η οργάνωση της διδασκαλίας σε microεγάλες χρονικά ενότητες γ) η διάκριση της διαδικασίας σε τρεις διακριτές φάσεις (πριν από την ανάγνωση ανάγνωση ndash παρουσίαση microετά την ανάγνωση)

Πόσες διδακτικές ώρες διαρκεί microία διδακτική ενότητα Μία διδακτική ενότητα διαρκεί το ένα τρίτο της σχολικής χρονιάς δηλαδή 24 διδακτικές ώρες περίπου

για τα ηmicroερήσια ΕΠΑΛ και 12 διδακτικές ώρες περίπου για τα εσπερινά ΕΠΑΛ Ο χρόνος αυτός microπορεί ελαφρώς να αυξοmicroειωθεί εάν η προηγούmicroενη ή επόmicroενη ενότητα που πρόκειται να διδάξουmicroε υπολογίζουmicroε ότι θα χρειαστεί περισσότερο ή λιγότερο χρόνο Πάντως καλό είναι στις τρεις ενότητες κάθε χρονιά να διαθέτουmicroε περίπου τον ίδιο χρόνο

Η χρήση των ΤΠΕ στο microάθηmicroα της λογοτεχνίας Η χρήση των ΤΠΕ στο microάθηmicroα της λογοτεχνίας δεν είναι microονότροπη Έχει πολλές διαβαθmicroίσεις

Μπορούmicroε να τις αξιοποιήσουmicroε microόνο ως microέσο αναζήτησης πηγών και βιβλιογραφίας Μπορούmicroε ακόmicroη να τις αξιοποιήσουmicroε για να ακούσουmicroε αναγνώσεις κειmicroένων ή να γνωρίσουmicroε έτοιmicroο υλικό σε ιστοσελίδες

4

που συνδέουν τη λογοτεχνία microε άλλες τέχνες πχ ζωγραφική τραγούδι κλπ Οι δραστηριότητες αυτές εισάγουν τους microαθητές στον κόσmicroο της ηλεκτρονικής λογοτεχνικής βιβλιοθήκης και του ηλεκτρονικού λογοτεχνικού βιβλίου Για το λόγο αυτό είναι απαραίτητες και αξίζει να προηγηθούν Στη συνέχεια microπορούmicroε να περάσουmicroε σε πιο σύνθετες εργασίες δηλαδή σε δηmicroιουργία δικών microας σελίδων blogs βίντεο σύνθετες παρουσιάσεις κλπ

Στις οmicroαδικές εργασίες πώς θα αξιολογήσουmicroε τη συmicroβολή κάθε microαθητή χωριστά Ο εκπαιδευτικός γνωρίζει πολύ καλά το επίπεδο κάθε microαθητή του και εξάλλου οι οmicroαδικές εργασίες

παρουσιάζονται στην τάξη και microπορούmicroε να διαπιστώσουmicroε το microέγεθος και την ποιότητα της συmicroβολής του κάθε microέλους της οmicroάδας Συνεπώς η βαθmicroολογία της οmicroαδικής εργασίας microπορεί να microην είναι πάντοτε ίδια για όλους Ο εκπαιδευτικός επίσης γνωρίζει το επίπεδο των microαθητών του καθώς οι εργασίες είναι ποικίλες και αναδεικνύουν επιmicroέρους δεξιότητες των microαθητών Οι microαθητές αξιολογούνται για τη συmicromicroετοχή τους στις οmicroαδικές εργασίες για τον προφορικό και γραπτό τους λόγο για τη γενικότερη συmicromicroετοχή τους στο microάθηmicroα και για τη συmicroβολή τους στη δουλειά της οmicroάδας τους για την προθυmicroία που δείχνουν και για την ανάπτυξη της φιλαναγνωσίας τους

Θα αλλάξει ο τρόπος εξέτασης των microαθητών στη διάρκεια της χρονιάς και στις τελικές εξετάσεις Η αξιολόγηση των microαθητών αντιστοιχεί στη σκοποθεσία και στο περιεχόmicroενο του ΠΣ Κατά τη διάρκεια

της χρονιάς οι microαθητές αξιολογούνται microε βάση τις ατοmicroικές και οmicroαδικές εργασίες όπως περιγράφονται στο ΠΣ και στα προτεινόmicroενα σενάρια Στο τέλος της χρονιάς εξετάζονται σε άγνωστο κείmicroενο οmicroόθεmicroο ή οmicroοειδές microε αυτά που διάβασαν και microε ερωτήσεις ανάλογες microε τις δραστηριότητες που δούλεψαν κατά τη διάρκεια της χρονιάς Κατά την εξέταση του microαθήmicroατος από το τρέχον σχολικό έτος (2012-13) δεν θα δίδονται στους

microαθητές δύο θέmicroατα (όπως προβλέπεται στο Π∆ 612012 άρθρο 1 παρ 7) αλλά ένα θέmicroα (θα ακολουθήσει σχετική τροποποίηση) Κατά τα λοιπά ισχύει ότι προβλέπεται στην παρ 7 του άρθρου 1 του Π∆ 612012 (ΦΕΚ Α΄112)

Τι είναι οι συνθετικές εργασίες στο microάθηmicroα της Λογοτεχνίας Συνθετική είναι microια εργασία ατοmicroική ή οmicroαδική η οποία επικεντρώνεται σε ένα ή περισσότερα

λογοτεχνικά κείmicroενα αλλά δεν περιορίζεται σε αυτά Χρειάζεται τη συmicroβολή και άλλων πρωτογενών ή δευτερογενών πηγών σε έντυπη ή ψηφιακή microορφή (βιβλία γνώσεων ιστορικά κείmicroενα δηmicroοσιογραφικά άρθρα κινηmicroατογραφικές ταινίες ή ντοκιmicroαντέρ κείmicroενα κριτικής) Σηmicroασία δεν έχει η έκτασή της αλλά η διατύπωση ενός ορισmicroένου ερωτήmicroατος ndash προβλήmicroατος ως αφετηρία της Αξιολογείται ο συνδυασmicroός των εξωκειmicroενικών πληροφοριών microε την ερmicroηνεία του κειmicroένου η παραγωγή προσωπικού λόγου εκ microέρους των microαθητών και η οργανωmicroένη παρουσίαση των δεδοmicroένων των ερmicroηνειών και των συmicroπερασmicroάτων της

2 ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ (Α΄ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ Α΄ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΕΠΑΛ)

1 ΤΟ ΝΕΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥ∆ΩΝ ΤΗΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ Ένας λόγος που έκανε απαραίτητη τη σύνταξη ενός νέου ΠΣ για την Α Λυκείου είναι οι

τεράστιες αλλαγές που έγιναν τα τελευταία είκοσι χρόνια στην κοινωνία Αυτές οι κοινωνικές αλλαγές επέφεραν και αλλαγές στα είδη των γραπτών προφορικών και ψηφιακών κειmicroένων που παράγονται τα τελευταία χρόνια Αυτές οι αλλαγές στην κοινωνία και στα κείmicroενα ανέδειξαν και άλλες γλωσσοδιδακτικές προσεγγίσεις στο πλαίσιο των οποίων δηmicroιουργήθηκαν νέες πραγmicroατικότητες νέες θεάσεις του αντικειmicroένου laquoΓλωσσική εκπαίδευσηraquo Μέσα σε αυτό το πλαίσιο βρήκαν θέση όροι όπως γραmicromicroατισmicroός πολυγραmicromicroατισmicroοί νέοι γραmicromicroατισmicroοί πολυτροπικότητα κειmicroενικό είδος κτλ οι οποίοι δεν χρησιmicroοποιούνταν ή χρησιmicroοποιούνταν ελάχιστα πριν από είκοσι χρόνια και τώρα εντάσσονται στο νέο ΠΣ

Το ότι το νέο ΠΣ λειτουργεί microε σχολικό εγχειρίδιο που έχει συνταχθεί παλαιότερα φαίνεται αρχικά αντιφατικό Στην πραγmicroατικότητα όmicroως δεν είναι γιατί το συγκεκριmicroένο εγχειρίδιο εκτός της συγκεκριmicroένης θεmicroατολογίας που είναι δεδοmicroένη είναι laquoανοιχτόraquo microε την έννοια ότι δίνει την ευχέρεια αλλαγών και εmicroπλουτισmicroού Λειτουργεί στην ουσία ως περιβάλλον που περιέχει κείmicroενα διαφορετικών ειδών και τύπων και εικόνες που προέρχονται από διάφορες πηγές που δίνουν τη δυνατότητα εmicroπλουτισmicroού microε κείmicroενα εκτός σχολικού εγχειριδίου πράγmicroα που αποτελεί το ζητούmicroενο στο νέο ΠΣ ∆ε θα ήταν δυνατό να

5

λειτουργήσει το νέο ΠΣ αν το εγχειρίδιο είχε την αυστηρά οριοθετηmicroένη γραmicromicroική σειρά που συχνά έχουν τα ελληνικά σχολικά εγχειρίδια

Με αυτήν την έννοια το νέο ΠΣ συντάχθηκε microέσα στο πλαίσιο ορισmicroένων προϋποθέσεων που δηmicroιούργησαν αφενός οι κοινωνικές και γλωσσοπαιδαγωγικές αλλαγές και αφετέρου η πρόθεση να υπάρξουν αλλαγές στη λυκειακή βαθmicroίδα Παράλληλα όmicroως υπόκειται σε ορισmicroένους περιορισmicroούς που έχουν να κάνουν microε τη διατήρηση του σχολικού εγχειριδίου καθώς και του αριθmicroού των διατιθέmicroενων διδακτικών ωρών περιορισmicroοί οι οποίοι ούτε microειώνουν την αξία του microαθήmicroατος ούτε ακυρώνουν τις επιδιώξεις του νέου ΠΣ

2 ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Η καλλιέργεια του γλωσσικού γραmicromicroατισmicroού ήταν και είναι από τους κύριους σκοπούς της εκπαιδευτικής διαδικασίας και αυτό επιδιώχθηκε ήδη σε όλη τη διάρκεια της υποχρεωτικής εννιάχρονης εκπαίδευσης Στην Α τάξη του Λυκείου microε το συγκεκριmicroένο ΠΣ επιδιώκεται η ενδυνάmicroωση του ήδη αποκτηmicroένου γλωσσικού γραmicromicroατισmicroού σε microια κατεύθυνση περισσότερο κοινωνιοκεντρική και λιγότερο γλωσσοκεντρική Απώτερος δηλ σκοπός του microαθήmicroατος είναι η αξιοποίηση των γνώσεων και των δεξιοτήτων που έχουν αποκτήσει οι microαθητές και οι microαθήτριες προκειmicroένου να ανταποκριθούν στις συνεχώς microεταβαλλόmicroενες κοινωνικές συνθήκες και απαιτήσεις στις οποίες είναι απαραίτητη η χρήση της γλώσσας Για παράδειγmicroα στη φάση αυτή της εκπαίδευσης δεν ενδιαφέρει τόσο η αποκλειστική εστίαση σε γραmicromicroατικοσυντακτικά φαινόmicroενα (ο τρόπος λχ microετατροπής της ενεργητικής σε παθητική σύνταξη και το αντίστροφο ―γλωσσοκεντρική κατεύθυνση του προγράmicromicroατος) όσο η σύνδεσή τους microε τα κείmicroενα και η αξιοποίησή τους για τη βαθύτερη κατανόηση των κειmicroένων και του κόσmicroου που κατασκευάζουν (προτίmicroηση λχ της παθητικής σύνταξης στις Μικρές Αγγελίες των εφηmicroερίδων ―κοινωνιοκεντρική κατεύθυνση)

Επειδή microε τη διδασκαλία κάθε microαθήmicroατος επιδιώκεται η απόκτηση γνώσεων και δεξιοτήτων που σχετίζονται microε το καθαυτό γνωστικό αντικείmicroενο του microαθήmicroατος οι ειδικότεροι στόχοι του γλωσσικού microαθήmicroατος θα microπορούσαν αρχικώς να είναι καθαρά γλωσσικοί Όmicroως το γλωσσικό microάθηmicroα―περισσότερο από όλα τα άλλα―σχετίζεται στενά microε την κοινωνία γι αυτό είναι προφανές ότι microέσω αυτού καλλιεργούνται επίσης αξίες και στάσεις απέναντι στην κοινωνία και τον κόσmicroο Εποmicroένως παράλληλα microε τους γλωσσικούς επιδιώκονται και ευρύτεροι αξιακοί στόχοι

Στους γλωσσικούς στόχους θα microπορούσαν microεταξύ των άλλων να ενταχθούν α) η γλωσσική ποικιλότητα ως εγγενές χαρακτηριστικό όλων των γλωσσών β) η κειmicroενική ποικιλότητα ως χαρακτηριστικό των γλωσσών σε άmicroεση συνάρτηση microε

την ποικιλότητα και τη δυναmicroική των κοινωνικών πρακτικών και των κοινοτήτων όπου ανήκουν και κατανοούνται τα κείmicroενα

γ) η εξοικείωση microε τα βασικά χαρακτηριστικά κειmicroενικών ειδών (όπως του δοκιmicroίου και της ερευνητικής εργασίας) και κειmicroενικών τύπων (όπως του επιχειρηmicroατολογικού της περιγραφής και της αφήγησης)

δ) η κατανόηση της δοmicroής των κειmicroένων ως συνδυασmicroού γλωσσικών επιλογών (συνοχή) microε το νοηmicroατικό επίπεδο (συνεκτικότητα)

ε) η κατανόηση της σχέσης του καναλιού της επικοινωνίας microε την ιδιαιτερότητα των κοινωνικών πρακτικών

στ) η διάκριση microεταξύ κειmicroένων καθηmicroερινού και ακαδηmicroαϊκού (επιστηmicroονικού) τύπου ζ) η απόκτηση δεξιοτήτων ψηφιακού γραmicromicroατισmicroού απαραίτητων για τη χρήση τους

ως εκπαιδευτικών microέσων και microέσων προσωπικής έκφρασης και επικοινωνίας Οι αξιακοί στόχοι που microπορούν να επιδιωχθούν είναι πολλοί και γι αυτό δύσκολο να

καταγραφούν όλοι Πάντως microεταξύ αυτών microπορεί να είναι α) η εκτίmicroηση της ισοτιmicroίας όλων των γλωσσών και ο σεβασmicroός της πολιτισmicroικής και

γλωσσικής διαφορετικότητας β) ο δηmicroοκρατικός χειρισmicroός του λόγου microε σεβασmicroό προς τις απόψεις των άλλων γ) η διά του λόγου αντίσταση σε κάθε microορφή εξουσιαστικού αυθαίρετου λόγου δ) ο σεβασmicroός στο περιβάλλον και την αειφορία ε) η αντίληψη του τρόπου microε τον οποίο δοmicroούνται microέσω του λόγου διαφορετικές

οπτικές για τον κόσmicroο

6

στ) η κατανόηση της αλλαγής που έχει επέλθει στον κόσmicroο microε τη συρρίκνωση των αποστάσεων και τη συνεχή κίνηση ανθρώπων κεφαλαίων εικόνων και κειmicroένων 3 ΜΕΘΟ∆ΟΛΟΓΙΚΕΣ Ο∆ΗΓΙΕΣ Βασική microεθοδολογική οδηγία είναι η υιοθέτηση οποιασδήποτε πρακτικής θα οδηγούσε στην ανάπτυξη της δηmicroιουργικότητας των microαθητών και microαθητριών microε την ενίσχυση της συνεργασίας microεταξύ τους και microε τον διδάσκοντα και τη διδάσκουσα στον ρόλο του βοηθού και συνεργάτη microε στόχο την κατάκτηση των επιδιωκόmicroενων από το ΠΣ γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων Είναι φυσικό να ανακύπτουν συγκεκριmicroένες microεθοδολογικές απορίες microερικές από τις οποίες επιχειρείται να απαντηθούν στη συνέχεια Για τον λόγο αυτό καταγράφονται σε microορφή ερώτησης ndash απάντησης τα κυριότερα ερωτήmicroατα που microας έχουν τεθεί ως τώρα από τους εκπαιδευτικούς α Τι αναmicroένεται από microένα τον εκπαιδευτικό να κάνω microε λίγα λόγια bull ∆ηmicroιουργική χρήση όλων των πιθανών microαθησιακών πόρων ― εποmicroένως και του βιβλίου αλλά όχι microόνο Καλό είναι να προτιmicroώνται γλωσσικοί σηmicroειωτικοί πόροι και θέmicroατα microε τα οποία έχουν εξοικείωση οι microαθητές και οι microαθήτριες και microπορούν για τον λόγο αυτό να γίνουν ευκολότερα αντικείmicroενο διαπραγmicroάτευσης στην τάξη Το microάθηmicroα όmicroως δε θα microένει εκεί αλλά θα πρέπει να εξοικειώνει σταδιακά τα παιδιά microε περισσότερο ακαδηmicroαϊκές microορφές λόγου Προτείνεται έτσι microια σταδιακή microετάβαση από το οικείο στο λιγότερο οικείο και από τον καθηmicroερινό στον σχολικό και επιστηmicroονικό λόγο bull Μεγάλη ελευθερία κινήσεων microε βάση τους στόχους του ΠΣ και τις ιδιαιτερότητες της κάθε σχολικής τάξης Στο πλαίσιο αυτό δεν παίζει ρόλο laquoη ύληraquo και κάποια συγκεκριmicroένη σειρά στη διδασκαλία όσο η εmicroπλοκή των παιδιών στο να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα και να τη συνδέουν microε τον σύνθετο κοινωνικό microας κόσmicroο Με την έννοια αυτή οι microαθησιακοί πόροι που θα χρησιmicroοποιήσει κάθε διδάσκων microπορεί να είναι απολύτως δική του επιλογή και να προέρχονται είτε από τα διδακτικά εγχειρίδια τα οποία έχουν στη διάθεσή τους οι microαθητές και οι microαθήτριες είτε από άλλες πηγές έντυπου και ψηφιακού υλικού συmicroπεριλαmicroβανοmicroένου και του υλικού που υπάρχει στα σχολικά εγχειρίδια άλλων microαθηmicroάτων της ίδιας ή και άλλων τάξεων Σε κάθε περίπτωση οι πόροι αυτοί όπως και τα εγχειρίδια δεν προσεγγίζονται από την οπτική της ύλης που πρέπει να διεκπεραιωθεί πιστά αλλά προτείνονται ως πηγές που microπορούν να αξιοποιηθούν ανάλογα microε το πόσο εξυπηρετούν το εκάστοτε διδακτικό σχέδιο το οποίο έχει και τη microεγαλύτερη βαρύτητα Με τον τρόπο αυτό κάθε εκπαιδευτικός έχει τη δυνατότητα να κάνει τις επιλογές του στον οριζόντιο και τον κάθετο άξονα των τεσσάρων ενοτήτων του ΠΣ και να δοmicroήσει σε συνεργασία και microε τους microαθητές και τις microαθήτριές του το δικό του πρόγραmicromicroα bull Σύνδεση της γλώσσας microε τον κόσmicroο Οι γνώσεις για τη γλώσσα προσφέρονται microε τέτοιο τρόπο ώστε να εξυπηρετείται η κατανόηση και η κριτική ανάγνωση των κειmicroένων εποmicroένως και του κόσmicroου Μια πχ από τις πλευρές του κόσmicroου στις οποίες πρέπει να δίνεται έmicroφαση είναι η ανάδειξη της ελληνικής κοινωνικής και πολιτισmicroικής ιδιαιτερότητας microε παράλληλη έmicroφαση στην κατανόηση της πολυπολιτισmicroικότητας και του διαφορετικού καθώς και στην ανάδειξη του τοπικού αλλά microε ιδιαίτερη έmicroφαση στην εξωστρέφεια σε έναν διεθνοποιηmicroένο κόσmicroο Παράλληλα θα πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στο να παρουσιάζονται και να αποκωδικοποιούνται οι ποικίλες οπτικές για τον κόσmicroο που ενυπάρχουν στα κείmicroενα bull ∆ηmicroιουργία των προϋποθέσεων microάθησης αυτό microπορεί να επιτευχθεί microε το είδος του σχεδίου εργασίας που κάθε φορά επιλέγεται microε την επένδυση στις προϋπάρχουσες γνώσεις και το πολιτισmicroικό υπόβαθρο των παιδιών microε την ενθάρρυνση για παραγωγή λόγου microέσα σε άνετα χωροχρονικά πλαίσια και τον συνδυασmicroό της διδασκαλία ενώπιον όλης της τάξης (microετωπική διδασκαλία) microε εναλλακτικές microορφές διδασκαλίας (πχ οmicroαδική) Όλα αυτά ασφαλώς πρέπει να γίνονται βάσει ενός διδακτικού σχεδίου microε τα χαρακτηριστικά του σχεδίου εργασίας (project) στο πλαίσιο του οποίου δίνονται ρόλοι και προβλήmicroατα προς διερεύνηση επίλυση στα παιδιά Στην προσπάθεια αυτή διεκπεραίωσης των ρόλων τους και επίλυσης των προβληmicroάτων οι microαθητές και οι microαθήτριες έχουν την ευκαιρία να εστιάσουν στην αναζήτηση και ανάγνωση κειmicroένων και γενικότερα στην πρόσληψη και παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου

7

β Σε κάποιες θεmicroατικές ενότητες υπάρχουν οι ίδιες σελίδες των σχολικών εγχειριδίων Θα τις διδάξουmicroε δύο φορές Η ερώτηση αυτή καλύπτεται από την απάντηση που δόθηκε πιο πάνω όσον αφορά την ελευθερία κινήσεων microε βάση τους στόχους του προτεινόmicroενου Προγράmicromicroατος Σπουδών Όπου οι σελίδες αναφέρονται δύο φορές είναι επειδή microπορεί να χρησιmicroοποιηθούν στη microία ήκαι στην άλλη θεmicroατική Μπορεί όmicroως να microη χρησιmicroοποιηθούν και πουθενά αν ο εκπαιδευτικός έχει πιο πρόσφατα ή πιο κατάλληλα κατά την εκτίmicroησή του κείmicroενα τα οποία κρίνει ότι εξυπηρετούν καλύτερα τους στόχους του ΠΣ γ Μέχρι τώρα γράφαmicroε εκθέσεις σε τακτά χρονικά διαστήmicroατα Τώρα δε θα γράφουmicroε Η έκθεση ταυτίζεται microε παραδοσιακές αντιλήψεις στη διδασκαλία (=διδάσκω κάποια ύλη και στη συνέχεια βάζω microια έκθεση) η οποία δεν προτείνεται ούτε από τα ισχύοντα εγχειρίδια Αυτό που έχει προτεραιότητα στο ΠΣ είναι να δίνεται η ευχέρεια στα παιδιά να εmicroπλέκονται σε πρακτικές όπου θα διαβάζουν θα microιλούν και θα γράφουν συνεχώς για ποικίλα ζητήmicroατα χρησιmicroοποιώντας ποικιλία κειmicroενικών ειδών Τα κείmicroενα είναι κοινωνικές microονάδες η παραγωγή των οποίων δεν κατακτάται αν δεν κατανοηθούν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του κάθε κειmicroενικού είδους τύπου που καλούνται τα παιδιά να γράψουν και αν δεν αντιmicroετωπισθεί η παραγωγή τους ως διαδικασία γεγονός που σηmicroαίνει ότι πρέπει να δίνεται χρόνος και στην παραγωγή αλλά και στη βελτίωση των κειmicroένων που γράφονται Στο πλαίσιο αυτό η παραγωγή λόγου δε γίνεται ευκαιριακά κάποιες φορές τον χρόνο όπως συνηθιζόταν microε την laquoέκθεση ιδεώνraquo αλλά αποτελεί οργανικό στοιχείο των σχεδίων εργασίας που διεκπεραιώνουν οι microαθητές και οι microαθήτριες δ Παραγράφους και περιλήψεις δε θα διδάσκουmicroε πια bull Οι παράγραφοι είναι microέρος των κειmicroένων και σε κάθε κειmicroενικό είδος οι παράγραφοι οργανώνονται microε διαφορετικό τρόπο Οι γνώσεις για τη δοmicroή των παραγράφων είναι πολύ χρήσιmicroες δεν θα πρέπει όmicroως να αποτελούν αυτοσκοπό Αντίθετα θα πρέπει να συνδέονται microε την ιδιαιτερότητα του κειmicroενικού είδους που microελετάται ndash παράγεται κάθε φορά Σε κάποιες περιπτώσεις πχ κείmicroενα σε πολυmicroεσική microορφή ή παρουσιάσεις microε τη χρήση ενός Προγράmicromicroατος Παρουσίασης σε υπολογιστή δεν υπάρχουν παράγραφοι όπως τις γνωρίζαmicroε ως τώρα Είναι απαραίτητη εποmicroένως η σύνδεση της laquoδιδασκαλίαςraquo της παραγράφου microε τα κειmicroενικά είδη bullΤο ίδιο ισχύει και για την περίληψη δεν θα πρέπει να διδάσκεται ως αυτοσκοπός αλλά να συνδέεται microε συγκεκριmicroένου τύπου πρακτικές γραmicromicroατισmicroού Η αξιοποίηση πχ δύο ή περισσότερων κειmicroένων ως πηγών προκειmicroένου να παραχθεί ένα άλλο κείmicroενο προϋποθέτει ότι τα παιδιά γνωρίζουν τη διαδικασία του να κάνουν περιλήψεις Εστίαση στην περίληψη ως κειmicroενικό είδος microπορεί να γίνει microόνο όταν συνδέεται microε περιστάσεις που το απαιτούν όπως για παράδειγmicroα το να γραφεί περίληψη microιας εργασίας για ένα microαθητικό συνέδριο το οποίο microπορεί να εστιάζει σε κάποιο ενδιαφέρον για τα παιδιά ζήτηmicroα ε Αν δεν κάνουmicroε την ύλη microε τη σειρά και δε βάλουmicroε διαγώνισmicroα προκειmicroένου να διαπιστώσουmicroε ότι τα παιδιά laquoτα έmicroαθανraquo πώς θα ξέρουmicroε αν πάmicroε καλά Η γνώση που microεταδίδουmicroε και ελέγχουmicroε microε microια τέτοιου είδους διδακτική διαδικασία είναι πρόσκαιρη και επιφανειακή πρόσκαιρη γιατί πολύ γρήγορα θα ξεχαστεί και επιφανειακή γιατί θίγει συνήθως επιφανειακές διαστάσεις των πραγmicroάτων Αντίθετα η εστίαση σε προβλήmicroατα που διερευνώνται microέσω ρόλων που έχουν τα παιδιά η διερεύνηση ζητηmicroάτων που σχετίζονται microε πτυχές της σύγχρονης πραγmicroατικότητας η αξιοποίηση των κειmicroένων για προβληmicroατισmicroό σε βάθος και αmicroφισβήτηση οι ευκαιρίες που δίνονται στα παιδιά να εκφέρουν τις απόψεις τους προφορικά ήκαι γραπτά microετατρέπουν τη σχολική τάξη σε κοινότητα γραmicromicroατισmicroού ή κειmicroενική κοινότητα microε την έννοια ότι η λειτουργία της συνδέεται microε τη χρήση και την κριτική αποτίmicroηση microεγάλου εύρους κειmicroένων Κατά βάθος το εύρος των κειmicroένων που χρησιmicroοποιούνται παράγονται αλλά και ο τρόπος που αυτό γίνεται συγκροτούν την ιδιαιτερότητα της κάθε σχολικής αίθουσας Μην ξεχνάmicroε άλλωστε ότι οι microαθητές και οι microαθήτριες παρά την κοινή σχολική τους διαδροmicroή έχουν διαφορετικές προσωπικές εγγράmicromicroατες διαδροmicroές (πχ δίγλωσσα παιδιά παιδιά microε ειδικότερες ανάγκες παιδιά από περισσότερο ή λιγότερο προνοmicroιούχα κοινωνικά στρώmicroατα) τις οποίες η διδασκαλία είναι απαραίτητο να λαmicroβάνει υπόψη της και να σέβεται προσπαθώντας και να

8

επενδύει στη διαφορά ως αφετηρία για δηmicroιουργικότητα Και microια κοινότητα γραmicromicroατισmicroού όπως περιγράφτηκε πιο πάνω είναι ένας χώρος κατάλληλος για να συζητηθούν τέτοιου είδους θέmicroατα στ ∆ε θα βάζουmicroε διαγωνίσmicroατα δηλαδή Ναι αλλά σε διαφορετικό πλαίσιο Τα κείmicroενα που παράγονται στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής διαδικασίας πρέπει να αντιmicroετωπίζονται ως προϊόντα επικοινωνίας ως γλωσσικές και νοηmicroατικές δοmicroές ως φορείς ιδεολογικών και κοινωνικοπολιτισmicroικών νοηmicroάτων και ως προϊόντα για αξιολόγηση Για τον λόγο αυτό τα διάφορα γλωσσικά και γραmicromicroατικοσυντακτικά φαινόmicroενα όπως και η ανάπτυξη των παραγράφων δεν microπορούν να αποτελούν αυτοσκοπό διδασκαλίας και εξέτασης αλλά πρέπει να παρουσιάζονται άmicroεσα συνυφασmicroένα microε τις κειmicroενικές κατηγορίες στις οποίες ανήκουν Η συστηmicroατική ή περιπτωσιακή διδασκαλία (άρα και εξέταση) της microικροδοmicroής της νέας ελληνικής πρέπει να γίνεται microόνο για microορφοσυντακτικά φαινόmicroενα στα οποία δείχνουν να δυσκολεύονται οι microαθητές και οι microαθήτριες ή επηρεάζουν αρνητικά την εκφραστική ή ορθογραφική εικόνα των γραπτών τους κειmicroένων Ως προς το είδος των διαγωνισmicroάτων βλ σχετικές οδηγίες και ενότητα 5 στο παρόν κείmicroενο ζ Προτείνεται συχνά η εργασία σε οmicroάδες Είναι αυτό απαραίτητο ∆εν είναι πανάκεια και δεν είναι εύκολο να γίνεται πάντα αυτό Θα πρέπει όmicroως οι διδάσκοντες να έχουν υπόψη τους ότι δεν πρέπει να στερείται από τα παιδιά η δυνατότητα για συνεργασία αmicroφισβήτηση και σύνθεση γιατί όλα αυτά έχουν στενή σχέση microε σύγχρονες απαραίτητες δεξιότητες για τη ζωή Με την οmicroαδική―περισσότερο από ότι microε την ατοmicroική―εργασία microπορεί να δίνεται έmicroφαση στην ανάδειξη των αντιτιθέmicroενων απόψεων που υπάρχουν στα κείmicroενα στην κατανόηση και συζήτηση της λογικής τους και στην ανάδειξη της βαθύτερης πολιτικής τους διάστασης Στο ίδιο πλαίσιο microπορεί ευκολότερα επίσης να επιχειρηθεί η συγκριτική microελέτη κειmicroένων που εκφράζουν διαφορετικές απόψεις πάνω στο ίδιο θέmicroα και η διερεύνηση των αιτίων που τις προκαλούν η Ποιος είναι ο ρόλος των Νέων Τεχνολογιών στο καινούργιο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) αξιοποιούνται και ως παιδαγωγικά microέσα αλλά και ως microέσα πρακτικής γραmicromicroατισmicroού Ως παιδαγωγικά microέσα ασφαλώς διευκολύνουν τη γλωσσική διδασκαλία πβ διαδραστικοί πίνακες ηλεκτρονικά λεξικά σώmicroατα κειmicroένων Προγράmicromicroατα Επεξεργασίας Κειmicroένου αλλά και περιβάλλοντα του διαδικτύου όπως τα ιστολόγια τα Wikis κλπ Ως microέσα πρακτικής γραmicromicroατισmicroού αποτελούν ουσιαστικά microέρος της laquoδιδακτέας ύληςraquo του γλωσσικού microαθήmicroατος καθώς microε τη χρήση τους αναδεικνύεται η ιδιαιτερότητά τους κατά την παραγωγή και πρόσληψη λόγου (πχ ιδιαιτερότητες της παραγωγής λόγου σε περιβάλλοντα επεξεργασίας κειmicroένου και παρουσίασης παραγωγή διαδικτυακών πολυmicroεσικών κειmicroένων κλπ) Είναι προφανές εποmicroένως ότι οι Νέες Τεχνολογίες επειδή είναι microέσα για διάβασmicroα και γράψιmicroο στη ζωή microε πολλές ιδιαιτερότητες σε σχέση microε το έντυπο δεν microπορεί να microην χρησιmicroοποιούνται ως τέτοια microέσα και στο σχολείο θ Μήπως δηmicroιουργηθούν ανισότητες αφού είναι γνωστό ότι δε διαθέτουν όλα τα σχολεία τις ίδιες τεχνολογικές υποδοmicroές Μεγάλο microέρος των διδακτικών πρακτικών που προτείνονται microπορούν να ολοκληρωθούν microε τη συλλογή διαδικτυακών κειmicroένων και εκτός σχολείου ή να αξιοποιηθεί το γεγονός ότι όλα (σχεδόν) τα παιδιά έχουν τη δυνατότητα πρόσβασης σε υπολογιστές στο σπίτι τους κυρίως όmicroως το γεγονός ότι οι εξωσχολικές πρακτικές ψηφιακού γραmicromicroατισmicroού τους είναι συχνά πολύ πλούσιες Η ως τώρα έρευνα στα ελληνικά σχολεία δείχνει ότι οι δηmicroιουργικοί εκπαιδευτικοί βρίσκουν διεξόδους στα προβλήmicroατα των υποδοmicroών ι Ποια η σχέση του καινούργιου προγράmicromicroατος microε τη λογοτεχνική παραγωγή Το ΠΣ για τη γλώσσα ανήκει στην ευρύτερη ενότητα των γλωσσικών microαθηmicroάτων―microαζί microε την αρχαία ελληνική γλώσσα και τη λογοτεχνία ― και microε την έννοια αυτή προτείνεται να αξιοποιηθούν ανάλογες προτάσεις του ΠΣ της λογοτεχνίας για την ίδια τάξη Η παρουσίαση λογοτεχνικών έργων άλλωστε microπορεί να αποτελέσει ευκαιρία και για ανάπτυξη εκ microέρους των microαθητών και των microαθητριών προσωπικού προφορικού γραπτού ή πολυτροπικού λόγου

9

microε σκοπό την τεκmicroηρίωση των απόψεών τους ήκαι την έκφραση των αισθητικών τους προτιmicroήσεων ια Όλα όσα ζητά αυτό και τα άλλα Προγράmicromicroατα Σπουδών για την Α΄ Λυκείου απαιτούν πολύ περισσότερο χρόνο για τους εκπαιδευτικούς Αυτό δεν είναι εύκολο Αυτό είναι γεγονός ∆εν microπορεί όmicroως να υπάρξει δηmicroιουργικό σχολείο microε στατική προσέγγιση της διδασκαλίας Αλλά αυτό δε θα γίνει από τη microια στιγmicroή στην άλλη Κάθε microεταβολή χρειάζεται τον χρόνο της Αυτό που θα διευκόλυνε ιδιαίτερα τα πράγmicroατα είναι αν αναλαmicroβάνονταν προσπάθειες σε επίπεδο σχολείου και σχολικών συmicroβούλων για ανταλλαγή ιδεών και κυρίως για συmicroπαραγωγή διδακτικών προτάσεων Θα ήταν ιδανικό αν το κάθε σχολείο microπορούσε να διαmicroορφώσει το δικό του πλάνο για τη διδασκαλία Και αυτό δεν είναι απαραίτητο να γίνει από τη microια στιγmicroή στην άλλη Η δηmicroιουργικότητα και η συνεργασία για τα παιδιά είναι άmicroεσα συνυφασmicroένη microε τη δηmicroιουργικότητα και τη συνεργασία των εκπαιδευτικών ιβ Μπορούν όλα αυτά που προβλέπει το πρόγραmicromicroα να γίνουν microέσα στο δεδοmicroένο ωρολόγιο πρόγραmicromicroα Το γλωσσικό είναι το κατεξοχήν διαθεmicroατικό microάθηmicroα αφού χωρίς τη χρήση της γλώσσας δε γίνεται τίποτα microέσα στο σχολείο Γι αυτό οι εκπαιδευτικοί καλό είναι να αξιοποιούν κάθε ευκαιρία για την καλλιέργεια των προτεινόmicroενων γραmicromicroατισmicroών στα παιδιά όπως άλλα microαθήmicroατα της φιλολογικής ζώνης (πχ Αρχαία Λογοτεχνία) άλλες σχολικές πρακτικές (πχ ποικίλα προγράmicromicroατα) και ποικίλες σχολικές εκδηλώσεις (πχ microαθητικές κοινότητες γιορτές εκδηλώσεις)

4 ΤΟ ΠΣ ΤΗΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΜΕΣΩ ΕΝΟΣ ΠΑΡΑ∆ΕΙΓΜΑΤΟΣ [σχέδια εναλλακτικών διδακτικών προτάσεων (σεναρίων διδασκαλίας)]

Γενικά

Στο ακόλουθο παράδειγmicroα παρουσιάζονται τρεις διαφορετικές εκδοχές ενός σχεδίου microαθήmicroατος (σεναρίου) προκειmicroένου να καταστεί πιο εύκολα σαφής η φιλοσοφία του νέου ΠΣ και η απόσταση που υπάρχει από τις συνήθεις διδακτικές πρακτικές οι οποίες στηρίζονται αποκλειστικά στο σχολικό εγχειρίδιο

Οι διδακτικές προτάσεις-σχέδια που ακολουθούν αφορούν την ενότητα laquoΓλωσσικές Ποικιλίεςraquo του εγχειριδίου της Α΄ Λυκείου (σελ 21-37) και πιο συγκεκριmicroένα τη θεmicroατική laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo (σελ 29-37) Εστιάζουν ειδικότερα στη γλώσσα των νέων και στον ρόλο της στη συγκρότηση αυτού που συχνά αποκαλείται laquoτο χάσmicroα γενεώνraquo Ανάλογα βέβαια microε την εκδοχή που θα υιοθετηθεί microπορεί να γίνει σύνδεση και microε άλλα τmicroήmicroατα του ίδιου σχολικού εγχειριδίου όπως πχ microε τα κεφάλαια laquoΠεριγραφήraquo και laquoΑφήγησηraquo ή την ενότητα laquoΠροφορικός και γραπτός λόγοςraquo καταργώντας τη γραmicromicroική αντιmicroετώπιση του βιβλίου καθώς και microε ανάλογα θέmicroατα που θίγονται στα εγχειρίδια άλλων τάξεων της δευτεροβάθmicroιας εκπαίδευσης Είναι απαραίτητο να δηλωθεί ρητά ότι το παράδειγmicroα δεν αποτελεί laquoπρότυποraquo για εφαρmicroογήmiddotκάτι τέτοιο είναι αντίθετο microε τη δηmicroιουργικότητα των εκπαιδευτικών που προϋποθέτει το ΠΣ Αποτελεί ενδεικτικό παράδειγmicroα προκειmicroένου να αναδειχθούν διδακτικές πρακτικές που είναι κοντά στη λογική του και προκειmicroένου να καταστεί εmicroφανής η ενδεχόmicroενη απόσταση που χωρίζει ισχύουσες πρακτικές microε τις προτεινόmicroενες από το ΠΣ

Η λογική της πρότασης

Το παράδειγmicroα αναπτύσσεται microε βάση τους άξονες που οργανώνουν το ΠΣ και παρουσιάζονται στο ακόλουθο σχήmicroα

10

Ο άξονας της αξιολόγησης που ενυπάρχει στο ΠΣ και φαίνεται να λείπει από το σχήmicroα εξετάζεται ως υποενότητα σε κάθε εκδοχή και ενσωmicroατώνεται όπως θα δούmicroε στο κέντρο του ρόmicroβου στις ταυτότητες

Γενικοί στόχοι

Το παράδειγmicroα δεν είναι δεσmicroευτικό αλλά ενδεικτικό Στόχος του είναι να κάνει κατανοητή τη φιλοσοφία του ΠΣ και να καταδείξει τις νέες δυνατότητες που προτείνονται σε σχέση microε συνήθεις ισχύουσες πρακτικές Οι εκδοχές του παραδείγmicroατος microπορούν να τροποποιηθούν ανάλογα microε τις υποδοmicroές τις ανάγκεςδυνατότητες των microαθητών και των microαθητριών και τις επιλογές τουτης εκπαιδευτικού

Το υλικό

Ως κειmicroενική αφετηρία microπορεί να επιλεγεί microια σειρά τηλεοπτικών διαφηmicroιστικών βίντεο στα οποία αποτυπώνεται το χάσmicroα των γενεών microέσω της αξιοποίησης διαφορετικών κοινωνικών (γλωσσικών και όχι microόνον) κωδίκων στους ρόλους των laquoπαιδιών-νέωνraquo και των laquoγονέων-microεσηλίκωνraquo Ενδείκνυται η οπτικοακουστική microορφή που προϋποθέτει την αντίστοιχη υποδοmicroή ― και βασικά επιβάλλεται στην 3η εκδοχή αλλά εξίσου λειτουργικές microπορεί να είναι και οι εναλλακτικές microορφές που προτείνονται Εξυπακούεται ότι οι εκπαιδευτικοί έχουν την ελευθερία να επιλέξουν οι ίδιοι-ες ή σε συνεργασία microε τους microαθητές και τις microαθήτριές τους διαφορετικό υλικό

Ι Οπτικοακουστική microορφή (πχ τηλεοπτικά διαφηmicroιστικά βίντεο στο διαδίκτυο)

ΙΙ Εναλλακτικές microορφές

Υλικό ή έναυσmicroα αποτελούν σχετικά διαφηmicroιστικά microηνύmicroατα-βίντεο στο διαδίκτυο Παρότι στην περίπτωση των βίντεο ο διαδραστικός πίνακας ο βιντεοπροβολέας ή το εργαστήρι υπολογιστών microοιάζει microονόδροmicroος οι εναλλακτικές microορφές παρουσίασης του υλικού microπορεί να αποδειχτούν πιο δηmicroιουργικές Μερικές προτάσεις

bull Αποmicroαγνητοφώνηση του υλικού από τοντην εκπαιδευτικό

bull Αποmicroαγνητοφώνηση του υλικού από τα παιδιά Στην περίπτωση αυτή microπορεί να γίνει

σύνδεση microε την ενότητα laquoΠροφορικός και γραπτός λόγοςraquo ∆ίνεται σε κάθε οmicroάδα

ένα βίντεο και πάνω σrsquo αυτό κάνουν τις παρατηρήσεις τους Μπορεί να εφαρmicroοστεί σε

κάθε εκδοχή του παραδείγmicroατος και να αποτελέσει εκτεταmicroένη δραστηριότητα και να

11

γίνει και σενάριο (microεγάλης χρονικής διάρκειας διδασκαλία) Βοηθάει και το γεγονός ότι

τα διαφηmicroιστικά βίντεο είναι πολύ σύντοmicroα

bull Περιγραφή και αφήγηση του υλικού από τα παιδιά αφού δουν το υλικό στο σπίτι

τους Μπορεί να γίνει σύνδεση microε τις ενότητες laquoΠεριγραφήraquo και laquoΑφήγησηraquo να γίνει

οmicroαδοσυνεργατικά κλπ

bull Αποτύπωση στιγmicroιοτύπων από τοντην εκπαιδευτικό (ή και τα παιδιά) στιγmicroιοτύπων (snapshots) των βίντεο microε χαρακτηριστικά στιγmicroιότυπα και ή microότο και παρουσίασή τους microε τη microορφή φωτοτυπιών ή πόστερ (οmicroαδοσυνεργατικά όπ)

bull Παρουσίαση έντυπων microορφών διαφηmicroίσεων microε το ίδιο θέmicroα (κατά προτίmicroηση από τα παιδιά οmicroαδοσυνεργατικά όπ)

bull ∆ραmicroατοποίηση (Προφορικός και γραπτός λόγος οmicroαδοσυνεργατικά όπ)

Η θεmicroατική ενότητα

Το σενάριο εστιάζει άmicroεσα στο τmicroήmicroα laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo σελ 29-37 του σχολικού εγχειριδίου και πιο συγκεκριmicroένα την υποενότητα laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo της σελ 30 Ωστόσο microπορεί να επεκταθεί σε ολόκληρη την υποενότητα laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo ή την ενότητα laquoΓλώσσα και γλωσσικές ποικιλίεςraquo ανάλογα microε το υλικό και την εστίαση και ακόmicroη να επεκταθεί και στο σύνολο των υπόλοιπων κεφαλαίων του βιβλίου (laquoΛόγοςraquo laquoΠεριγραφήraquo laquoΑφήγησηraquo) ανάλογα microε το είδος των δραστηριοτήτων που θα επιλεγούν

Το βασικό σενάριο

Τίτλος Το χάσmicroα γενεών στη διαφήmicroιση γονείς και παιδιά

bull Το σενάριο αποτελεί πρόταση για διδασκαλία

Πεδίο διδακτικό αντικείmicroενο και διδακτική ενότητα

Έκφραση ndash Έκθεση Α΄ Λυκείου θεmicroατική στο ΠΣ laquoΓλώσσα γλωσσική ποικιλότητα και γλωσσική αλλαγήraquo Η έmicroφαση εδώ δίνεται στις γλωσσικές ποικιλίες Στο σχολικό εγχειρίδιο καλύπτει την ενότητα laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo σελ 29-37

Χρονική διάρκεια Ανάλογα microε την εκδοχή microπορεί να αποτελέσει δραστηριότητα που καλύπτει ένα διδακτικό δίωρο έως σενάριο που εκτείνεται σε διάρκεια ενός τετραmicroήνου

Προϋποθέσεις υλοποίησης από εκπαιδευτικό και microαθητήτρια

Ανάλογα microε την εκδοχή

Σύντοmicroη περιγραφή

Πρόκειται για (κριτική) microελέτη του τρόπου microε τον οποίο ηλικιακά microαρκαρισmicroένες κοινωνικές γλώσσες (γλώσσα του διαδικτύου και γλώσσα των νέων) χρησιmicroοποιούνται προκειmicroένου να αποτυπώσουν τις διαφορές των γενεών Παρουσιάζονται τρεις εκδοχές καθεmicroιά από τις οποίες προτείνει διαφορετική αντιmicroετώπιση της laquoδιδακτέας ύληςraquo του σχολικού χωροχρόνου των διδακτικών πρακτικών των αναmicroενόmicroενων γραmicromicroατισmicroών που θα καλλιεργηθούν εποmicroένως και του είδους των εγγράmicromicroατων ταυτοτήτων που συνεισφέρουν να καλλιεργηθούν (βλ το κέντρο του ρόmicroβου) Το παράδειγmicroα είναι ενδεικτικό της λογικής που επιθυmicroούmicroε να αναδειχθεί και εξυπακούεται ότι microπορεί να επιλεγούν άλλα κείmicroενα άλλα παραδείγmicroατα και διαφορετική πορεία υλοποίησης microε βάση επιτόπια δεδοmicroένα (ιδιαιτερότητες τάξης και σχολείου προτιmicroήσεις εκπαιδευτικού)

12

∆ιδακτική εκδοχή 1

Η εκδοχή αυτή κινείται πολύ κοντά στις ισχύουσες διδακτικές πρακτικές Το επιπρόσθετο στοιχείο είναι η αξιοποίηση του βίντεο (προβολή microε υπολογιστή ή microε διαδραστικό πίνακα) Προτείνεται προκειmicroένου να αναδειχθούν καλύτερα πολλά στοιχεία των δύο άλλων εκδοχών που ακολουθούν (οι οποίες είναι πιο κοντά στο πνεύmicroα του νέου ΠΣ) και να γίνουν σαφέστερες οι διαφορές που προτείνονται microε το νέο ΠΣ ∆εν αποκλείεται microέρος της εκδοχής αυτής να χρησιmicroοποιηθεί και ως η πρώτη φάση των εκδοχών που ακολουθούν

Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης

Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα

Βήmicroα 1ο ΟΗ εκπαιδευτικός εκκινεί από το βιβλίο και πιο συγκεκριmicroένα από τα εισαγωγικά κείmicroενα στις γλωσσικές ποικιλίες γενικά και τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες ειδικότερα συζητώντας και αναλύοντας το περιεχόmicroενό τους microε τους microαθητές και τις microαθήτριες Καταρχάς φέρνει τα παιδιά σε επαφή microε το ακόλουθο εισαγωγικό κείmicroενο της σελ 21 του βιβλίου το οποίο αποτελεί εισαγωγή στη γλωσσική ποικιλότητα γεωγραφική και κοινωνική

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Στη συνέχεια προχωρά στο κείmicroενο της σελ 29 laquoΚάθετη διαίρεση κοινωνικές διάλεκτοιraquo εισαγωγικό στην κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα

13

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Βήmicroα 2ο Αφού συζητήσει και αναλύσει το περιεχόmicroενο των δύο κειmicroένων κατόπιν παρουσιάζει στον διαδραστικό πίνακα (ή σε βιντεοπροβολέα) τα βίντεο που έχουν επιλεγεί Αν δεν υπάρχει διαδραστικός πίνακας microπορεί να αξιοποιήσει microια από τις εναλλακτικές δυνατότητες παρουσίασης του υλικού για παράδειγmicroα να δώσει στους microαθητές και στις microαθήτριες φωτοτυπία microε έντυπες εκδοχές των διαφηmicroίσεων αυτών ή αποmicroαγνητοφωνήσεις των βίντεο (όλων ή όσων επιλέξει) ή να αναθέσει στα παιδιά να αποmicroαγνητοφωνήσουν στο σπίτι και να περιγράψουν την κάθε διαφήmicroιση

Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος

Βήmicroα 1ο Ακολουθεί συζήτηση στην τάξη για τη γλωσσική ποικιλότητα και πιο συγκεκριmicroένα για τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες ποιες ποικιλίες χρησιmicroοποιούνται στα διαφηmicroιστικά κείmicroενα από ποια στοιχεία φαίνεται ότι οι νέοι χρησιmicroοποιούν διαφορετική ποικιλία από τους γονείς τους αν οι microαθητές και οι microαθήτριες αναγνωρίζουν τις νεανικές ποικιλίες που χρησιmicroοποιούνται κλπ Η συζήτηση microπορεί να συνδεθεί microε τους ειδικότερους παράγοντες διαmicroόρφωσης γλωσσικών ποικιλιών που παρουσιάζει το βιβλίο και να δουν οι microαθητές και οι microαθήτριες ποιοι από αυτούς τους παράγοντες διακρίνονται στα διαφηmicroιστικά σποτ που παρακολούθησαν Με τον τρόπο αυτόν τα παιδιά διατρέχουν ολόκληρη την ενότητα laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo microε microεγαλύτερη έmicroφαση στον παράγοντα laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo λόγω του υλικού της δραστηριότητας χωρίς όmicroως να περιορίζονται απαραίτητα σrsquo αυτόν Βήmicroα 2ο Στη συνέχεια παίρνουν ασκήσεις για το σπίτι Οι ασκήσεις αυτές microπορούν να είναι α) οι ασκήσεις της υποενότητας laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo σελ 30

14

β) η τελευταία άσκηση της υποενότητας σελ 37

Προηγείται στο βιβλίο η παρουσίαση δύο επιστολών του Ι ∆ραγούmicroη και παρατηρήσεις για τη θεmicroατική οργάνωση των επιστολών

Χρονική διάρκεια

1 διδακτικό δίωρο

Προϋποθέσεις υλοποίησης

Εκπαιδευτικός να χειρίζεται διαδραστικό πίνακα ή να έχει τη δυνατότητα χρήσης βιντεοπροβολέα αν υπάρχουν ΜαθητήςΜαθήτρια ∆εν χρειάζεται κάποια ιδιαίτερη προϋπόθεση

Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις

Οι γνώσεις για τον κόσmicroο που προωθεί η εκδοχή αυτή είναι ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα Η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Από το ΠΣ

bull laquoΗ ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσώνraquo

bull laquoΟι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία

που χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλοraquo

Γνώσεις για τη γλώσσα

Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία αποτυπώνονται και στις γλωσσικές επιλογές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Από το ΠΣ

15

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)

διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της

προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική

διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για

συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

Γραmicromicroατισmicroοί και δεξιότητες

Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες microαθαίνουν να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από κοινωνικούς παράγοντες Η κύρια δεξιότητα που αποκτούν είναι να επιλύουν ασκήσεις στο γνωστό πλαίσιο της Προσφοράς - Ζήτησης που σηmicroαίνει laquoσου δίνω θεωρία λύσε τώρα microια σύντοmicroη άσκησηraquo (κλειστού τύπου ασκήσεις) Από το ΠΣ

bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo

bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής

δικτύωσης)raquo

bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς

ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo

∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες

Η δραστηριότητα αυτή αναπαράγει το microοντέλο Προσφορά - Ζήτηση (κλασικό δασκαλοκεντρικό πρότυπο) και στην ουσία παρέχει υποστηρικτικό υλικό στην ύλη του βιβλίου από την οποία δεν πραγmicroατοποιείται απόκλιση Ο σχολικός χώρος παραmicroένει στις παραδοσιακές του διαστάσεις τα παιδιά παρακολουθούν προσηλωmicroένα στον στην εκπαιδευτικό ο σχολικός χρόνος περιορίζεται στο συνεχόmicroενο διδακτικό δίωρο που προβλέπει το ωρολόγιο πρόγραmicromicroα Οη εκπαιδευτικός βρίσκεται στο επίκεντρο της διδασκαλίας αυτός-ή προβάλλει τα βίντεο ή microοιράζει φωτοτυπίες υποδεικνύει τα σηmicroεία του βιβλίου που πρέπει να έχουν υπόψη οι microαθητές και οι microαθήτριες συντονίζει τη συζήτηση και αναθέτει ασκήσεις για το σπίτι Οι microαθητές και οι microαθήτριες είναι δέκτες δρουν ελάχιστα και ο στόχος είναι να αποκτήσουν εγκυκλοπαιδικές γνώσεις γύρω από το ζήτηmicroα της κοινωνικής γλωσσικής ποικιλότητας Ασκούνται διαβάζοντας (το βιβλίο) γράφοντας και απαντώντας σε ερωτήσεις πρακτικές από τις οποίες αναmicroένεται να προκύψει microάθηση Από το ΠΣ

bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν

την κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε

περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να

τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo

Αξιολόγηση

(βλ οικεία στήλη στη θεmicroατική ενότητα Γλώσσα γλωσσική ποικιλότητα και γλωσσική αλλαγή) Με βάση τη στήλη Αξιολόγηση του ΠΣ microε το παράδειγmicroα που παρουσιάστηκε αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό (προφορικά γραπτά)

bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική microεταβολή

bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή

16

Προστιθέmicroενη αξία

Το microόνο νέο στοιχείο που εισάγεται microε τη συγκεκριmicroένη εκδοχή είναι ότι χρησιmicroοποιούνται παραδείγmicroατα που προέρχονται από την τρέχουσα καθηmicroερινότητα τα οποία είναι οικεία στα παιδιά και microπορούν πιο εύκολα να τα κατανοήσουν και να τα συζητήσουν ∆εν υπάρχει αmicroφιβολία ότι και microόνο αυτό το γεγονός κάνει το microάθηmicroα πιο ενδιαφέρον και την κατάκτηση της γνώσης πιο εύκολη Η microερική χρήση επίσης των νέων microέσων καθιστά το microάθηmicroα πιο ελκυστικό και διασκεδαστικό Η εκδοχή αυτή όmicroως δεν κινείται στο πνεύmicroα του νέου ΠΣ και αυτό θα φανεί από τις άλλες δύο εκδοχές που ακολουθούν

Σχηmicroατική παρουσίαση

Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής

A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα

Β Αναγνωριστικός

γραmicromicroατισmicroός

Γ Γνώσεις για τη γλώσσα

Γλωσσική ποικιλότητα η γλώσσα των νέων

∆ ∆ιδακτικές πρακτικές Προσφορά - Ζήτηση

Ταυτότητες

∆ιδακτική εκδοχή 2

Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης

Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα

Προηγείται κάποια εισαγωγική συζήτηση για τη γλωσσική ποικιλότητα Για την εξοικείωση των παιδιών microε το ζήτηmicroα microπορεί να αξιοποιηθεί ως αρχική φάση κάποιο κείmicroενο από την εκδοχή 1 (βλ παραπάνω) Θα ήταν πιο ενδιαφέρον αν οη εκπαιδευτικός είχε στη διάθεσή τουτης και ένα δύο επιπλέον κείmicroενα που θα σχετίζονταν microε την κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα Στην περίπτωση αυτή θα microοίραζε τα κείmicroενα στα παιδιά (microετά από microια σύντοmicroη εισαγωγή) και θα ζητούσε να συνεργαστούν προκειmicroένου να αναδείξουν και να παρουσιάσουν τα χαρακτηριστικά που αναφέρει και το σχολικό εγχειρίδιο Η διαφορά εδώ είναι σε σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή ότι τα παιδιά θα αναδείκνυαν τη θεωρία ψάχνοντας κείmicroενα και παρουσιάζοντάς την στην τάξη κάτι που συνιστά σηmicroαντική αλλαγή στις διδακτικές πρακτικές

Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος

Βήmicroα 1ο Στη συνέχεια τα παιδιά οργανώνονται σε microικρές οmicroάδες και τους δίνονται συγκεκριmicroένα βίντεο (αν υπάρχουν οι υποδοmicroές) ή παραδείγmicroατα από έντυπα κείmicroενα που προσφέρονται Αν δεν υπάρχουν υποδοmicroές οη εκπαιδευτικός παρουσιάζει κεντρικά στην αίθουσα τα παραδείγmicroατα microε τις διαφηmicroίσεις (Γενικά αν δεν υπάρχουν υποδοmicroές οη εκπαιδευτικός microπορεί να δώσει στους microαθητές και στις microαθήτριες φωτοτυπία microε αποmicroαγνητοφωνήσεις των βίντεο ή να αξιοποιήσει κάποια από τις άλλες εναλλακτικές δυνατότητες που προτείναmicroε στην αρχή Μπορεί επίσης να επιλέξει έντυπες διαφηmicroίσεις ή

17

άλλα κείmicroενα που κρίνει χρήσιmicroα) Παράλληλα ετοιmicroάζει ένα φύλλο εργασίας το οποίο δίνει τους άξονες γύρω από τους οποίους θα εργαστούν τα παιδιά Ενδεικτικοί άξονες

1 Ποιες κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες αναγνωρίζετε στα συγκεκριmicroένα διαφηmicroιστικά

Αξιοποιήστε τα κείmicroενα που σας δόθηκαν προκειmicroένου να ταξινοmicroήσετε τις

απαντήσεις σας

2 Για ποιο λόγο προκαλείται γέλιο στις διαφηmicroίσεις αυτές (πχ τι θα συνέβαινε αν οι

ήρωες χρησιmicroοποιούσαν την πρότυπη γλώσσα Τι θα συνέβαινε αν ανταλλάσσονταν

οι ρόλοι στα βίντεο) Ποιος ο ρόλος της γλωσσικής ποικιλότητας σε αυτό

3 Αναζητήστε και καταγράψτε άλλα παραδείγmicroατα διαφηmicroιστικού λόγου όπου

χρησιmicroοποιείται η κοινωνική ή γεωγραφική ποικιλότητα Αναλύστε τι εξυπηρετεί σε

κάθε περίπτωση

Βήmicroα 2ο Οι οmicroάδες αφού microελετήσουν τα κείmicroενα (microε βάση τις οδηγίες στο φύλλο εργασίας) καταλήγουν σε συmicroπεράσmicroατα σχετικά microε τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες που χρησιmicroοποιούνται στα διαφηmicroιστικά αυτά Η εργασία microπορεί να συνεχιστεί και στο σπίτι όπου τα παιδιά θα αναζητήσουν και άλλα βίντεο (διαφηmicroιστικά ή microη) στα οποία να αξιοποιείται η κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα θα τα microελετήσουν και θα καταλήξουν σε συmicroπεράσmicroατα microε βάση το φύλλο εργασίας που θα τους έχει δοθεί Οι οmicroάδες microπορούν να παρουσιάσουν τα συmicroπεράσmicroατά τους στην τάξη microε τους ακόλουθους τρόπους (η επιλογή εξαρτάται από τις υποδοmicroές την τάξη τοντηνεκπαιδευτικό κλπ)

o Να δηmicroιουργήσουν ένα κείmicroενο σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης (πχ power

point) microε τις επισηmicroάνσεις και τα ευρήmicroατά τους και να το παρουσιάσουν στην

τάξη Στην περίπτωση αυτή συνδέουmicroε το microάθηmicroά microας microε την ενότητα

laquoΑπροσχεδίαστος και προσχεδιασmicroένος προφορικός λόγος ndash ένα microεικτό είδος

λόγου ανάmicroεσα στον προφορικό και το γραπτό λόγοraquo)

o Να δηmicroιουργήσουν ένα κείmicroενο σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης microε τις

επισηmicroάνσεις και τα ευρήmicroατά τους το οποίο να εmicroπλουτίσουν microε βίντεο και

συνδέσmicroους (links) για την υποστήριξη των συmicroπερασmicroάτων τους (βλ ΠΣ για

την παραγωγή πολυmicroεσικού λόγου αλλά και σύνδεση microε την ενότητα

laquoΑπροσχεδίαστος και προσχεδιασmicroένος προφορικός λόγος ndash ένα microεικτό είδος

λόγου ανάmicroεσα στον προφορικό και το γραπτό λόγοraquo σελ 99)

o Μπορούν να αντλήσουν περαιτέρω στοιχεία (βίντεο και άλλο κειmicroενικό υλικό

καθώς και επιστηmicroονικά άρθρα πάνω στην κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα ndash

έτσι microελετάται και ο επιστηmicroονικός λόγος στόχος του νέου ΠΣ) και να

καταλήξουν στη συγγραφή ενός δοκιmicroίου microε τίτλο laquoΓλώσσα και ποικιλίαraquo ή

ειδικότερα laquoΗ αξιοποίηση της γλώσσας των νέων από τη διαφήmicroισηraquo Το

δοκίmicroιο αυτό πρέπει να ενταχτεί σε ένα επικοινωνιακό πλαίσιο να αναρτηθεί

σε κάποιο ιστολόγιο ή να δηmicroοσιευτεί στη σχολική ή την τοπική εφηmicroερίδα

Καλό θα ήταν να επιχειρηθούν παραλλαγές (να microη γράψουν όλα τα παιδιά το

ίδιο κείmicroενο) για να αντιληφθούν οι microαθητές και οι microαθήτριες πόσο το

επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει και τις επιλογές στη συγγραφή και τη

διαmicroόρφωση ενός κειmicroένου

bull Κατά τη διάρκεια της όλης εργασίας τα παιδιά καλούνται να εστιάζουν σε περιγραφές

και αφηγήσεις όπου αυτό εξυπηρετεί τις ανάγκες τις διδασκαλίας Εστίαση πχ στη

λεπτοmicroερή περιγραφή κατά την ανάλυση και παρουσίαση των βίντεο από τις οmicroάδες

των παιδιών αφήγηση αναδιήγηση άλλων παραδειγmicroάτων για τη χρήση της

νεανικής γλώσσας στην καθηmicroερινότητα Με τη λογική αυτή το συγκεκριmicroένο σενάριο

θεωρεί ως δεδοmicroένη και microια microη γραmicromicroική ανάγνωση της ύλης και microια εστίαση στους

18

στόχους του ΠΣ εποmicroένως microια δηmicroιουργική ndash διαχρονική (και όχι γραmicromicroική microε βάση

το διδακτικό εγχειρίδιο) αξιοποίηση του υλικού του σχολικού εγχειριδίου

bull Ενδιαφέρον θα είχε η συγκεκριmicroένη διδακτική πρόταση να επεκταθεί σε microια microικρή

έρευνα (συλλογή δεδοmicroένων από τα παιδιά γύρω από την αξιοποίηση της νεανικής

γλώσσας στην καθηmicroερινότητα) και να ενταχθεί στο πλαίσιο της Ερευνητικής

Εργασίας (project) που έχει εισαχθεί από φέτος στην Α Λυκείου αν υπάρχει αυτή η

δυνατότητα

Χρονική διάρκεια

Περίπου 1 ndash 2 microήνες (ανάλογα microε τις κατευθύνσεις που θα δοθούν)

Προϋποθέσεις υλοποίησης

- ∆υνατότητες σε Νέες Τεχνολογίες (αν επιλεγεί microια τέτοια οπτική)

- Πρόσθετο διδακτικό υλικό

- Εξοικείωση των παιδιών microε τα νέα microέσα (Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης Πρόγραmicromicroα

Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση πολυmicroέσων ιστολόγια) Είναι γνωστό ότι τα

παιδιά δεν έχουν τέτοιου είδους δυσκολίες

- Κυρίως όmicroως στροφή του microαθήmicroατος προς την κατεύθυνση της ενεργοποίησης των

παιδιών τα οποία διαβάζουν τα κείmicroενα (έντυπα ή σε ψηφιακή microορφή) τα

επεξεργάζονται και καταλήγουν σε διαπιστώσεις που microοιράζονται microε τους

συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες τουςαποκτούν ρόλο που laquoγεmicroίζειraquo το σχολικό

χώρο και χρόνο διαβάζοντας και γράφοντας αξιοποιώντας κάθε microέσο πρακτικής

γραmicromicroατισmicroού (= microέσο για διάβασmicroα γράψιmicroο και επικοινωνία)

Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις

∆εν έχουmicroε σηmicroαντική microεταβολή στον άξονα αυτό Τα παιδιά κατανοούν και πάλι ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή (όπως στην εκδοχή 1) Από το ΠΣ

bull laquoΗ ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσώνraquo

bull laquoΟι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία

που χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλοraquo

Γνώσεις για τη γλώσσα

Και εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την κοινωνική γλωσσική ποικιλία που χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή (όπως στην εκδοχή 1) Επίσης το επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει την οργάνωση και τη διαmicroόρφωση του κειmicroένου Από το ΠΣ

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)

διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της

προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική

διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για

συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά

microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να

ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα

19

επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία

για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo

Γραmicromicroατισmicroοί

Στον άξονα αυτό έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές - Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και microαθήτριες microαθαίνουν να αναγνωρίζουν

ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από κοινωνικούς

παράγοντες Αυτό παραmicroένει ίδιο

- Νέοι γραmicromicroατισmicroοί χρήση των νέων microέσων για την παραγωγή λόγου (πχ

Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο παραγωγή πολυmicroεσικών

κειmicroένων κλπ)

- Παραγωγή προφορικού λόγου παρουσίαση και υποστήριξη άποψης ενώπιον της

τάξης εξάσκηση στην περιγραφή και αφήγηση (προφορικά) παραγωγή γραπτού

(παραγωγή δοκιmicroίου)

Από το ΠΣ

bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo

bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου

περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής

επιχειρηmicroατολογίας κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή

προφορική ενώπιον ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των

πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση

της γλωσσικής ποικιλότηταςraquo

bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής

δικτύωσης)raquo

bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς

ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo

bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης

που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση

αυτή αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις

ταυτότητες που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo

∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες

Παρότι και πάλι η διδασκαλία ξεκινάει από το βιβλίο δε microένει προσκολληmicroένη σrsquo αυτό αλλά το χρησιmicroοποιεί ως αφετηρία για διερεύνηση έρευνα και παραγωγή microιας ευρύτερης γκάmicroας κειmicroένων από ότι στην εκδοχή 1 Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται το σενάριο εκτείνεται πέραν του σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την παραγωγή κειmicroένων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Υπάρχει η δυνατότητα σύνδεσης microε τις ερευνητικές εργασίες Ο σχολικός χώρος το ίδιο δεν είναι microόνο η εξωσχολική δραστηριοποίηση των microαθητώνmicroαθητριών είναι και η αλλαγή της κατανοmicroής τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους για να δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τα ευρήmicroατά τους σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης ή προφορικά microε βάση σηmicroειώσεις που έχουν κρατήσει Ζητείται από τα παιδιά να παίξουν πιο ενεργητικούςndashδιερευνητικούς ρόλους microε τη χρήση της γλώσσας αφού αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται συνεργάζονται και παρουσιάζουν Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo τώρα είναι σαν να τους λέει laquoψάξε microάθε σύνθεσε και παρουσίασεraquo -Είναι προφανές ότι σε ένα τέτοιο πλαίσιο θα πρέπει να microεταβληθεί και ο ρόλος των εκπαιδευτικών δεν έχει τόση βαρύτητα πώς θα παρουσιαστεί η νέα γνώση όσο πώς θα

20

συντονιστούν και θα υποστηριχθούν τα παιδιά στην κατάκτηση της γνώσης στη σύνδεσή της microε τη ζωή και την πραγmicroατικότητα κοκ

Αξιολόγηση (microε βάση το ΠΣ)

Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό

(προφορικά γραπτά)

bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική

microεταβολή

bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή

bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις

επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα

bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών

τους

bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα

Προστιθέmicroενη αξία

Η προώθηση των νέων γραmicromicroατισmicroών η διεύρυνση του σχολικού χωροχρόνου και η τοποθέτηση των microαθητών και των microαθητριών στο επίκεντρο ως υποκειmicroένων που συνεργάζονται microεταξύ τους και microε τοντην εκπαιδευτικό συσκέπτονται παίρνουν αποφάσεις και υποστηρίζουν τις απόψεις τους αποmicroακρύνει την εκδοχή αυτή από τα παραδοσιακά σχήmicroατα διδασκαλίας και γι αυτόν τον λόγο προτείνουmicroε να προτιmicroηθεί σε σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή

Σχηmicroατική παρουσίαση

Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής

A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα

Β Λειτουργική κατάκτησηΚειmicroενικών ειδών νέοι

γραmicromicroατισmicroοί

Γ Γνώσεις για τη γλώσσα Γλωσσική ποικιλότητα

η γλώσσα των νέων

∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές

Ταυτότητες

Στο σχήmicroα αυτό βλέπουmicroε να microεταβάλλονται οι δύο του άκρες αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που παράγει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή αφού τα παιδιά ασκούνται στο να κάνουν διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα

21

∆ιδακτική εκδοχή 3

Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης

Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα

Εξοικείωση microε την έννοια της γλωσσικής ποικιλότητας Μπορεί να αξιοποιηθεί ότι και στην εκδοχή 2

Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος

Εξηγείται στα παιδιά ότι κατά τον υπόλοιπο χρόνο θα διερευνήσουν το πώς ο διαφηmicroιστικός λόγος αξιοποιεί στα κείmicroενά του τη γλωσσική ποικιλότητα και ιδιαίτερα τη γλώσσα των νέων Βήmicroα 1ο Τα παιδιά χωρίζονται σε οmicroάδες και αφού δουν τα βίντεο (εδώ η εναλλακτική της φωτοτυπίας περιορίζει πάρα πολύ τις δραστηριότητες οπότε δεν την προτείνουmicroε) διερευνούν κάποια από τα παρακάτω ζητήmicroατα (σε ένα δίωρο)

bull Οmicroάδες 1 και 3 Μέσω των συγκεκριmicroένων διαφηmicroίσεων κατασκευάζονται

συγκεκριmicroένου τύπου γονείς και παιδιά Πώς συνδυάζεται η κοινωνική γλωσσική

ποικιλία microε άλλα συmicroβολικά στοιχεία (ντύσιmicroο σηmicroειολογία σώmicroατος περιβάλλον

λήψη πλάνα και γενικά γραmicromicroατική της εικόνας) στη δηmicroιουργία ταυτοτήτων στα

συγκεκριmicroένα διαφηmicroιστικά

bull Οmicroάδες 2 και 4 Ποιες γνώσεις προϋποτίθεται πως έχουν οι αποδέκτες των

διαφηmicroίσεων αυτών σε σχέση microε τη γλωσσική ποικιλότητα Ποια στερεότυπα

κατασκευάζονται και χρησιmicroοποιούνται στα συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα

bull Οmicroάδες 5 και 6 Πώς αξιοποιείται η διαφορά των γλωσσικών ποικιλιών για να

κατασκευάσει τι είδους κόσmicroους (πχ οι νέοι δεν microπορούν να συνεννοηθούν microε τους

microεγάλους γιατί οι τελευταίοι είναι συντηρητικοί αυτό δηmicroιουργεί αmicroηχανία στους

microεγάλους και απόγνωση τους νέους κλπ) Πώς αξιοποιούν οι διαφηmicroιστές τη

γλωσσική διαφοροποίηση στο κάθε microήνυmicroα για να κατασκευάσουν τι Τι είδους

γνώσεις για τη γλώσσα θα βοηθήσουν τους αποδέκτες των microηνυmicroάτων να σταθούν

κριτικά απέναντι στα συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα

bull Οmicroάδα 7 Τι προϊόντα προωθούνται microrsquo αυτούς τους τρόπους και σε ποιους

απευθύνονται Γιατί για τα συγκεκριmicroένα προϊόντα επιλέγεται η συγκεκριmicroένη

γλωσσική ποικιλία (πχ θα κατασκευάζονταν οι ίδιοι κόσmicroοι και ταυτότητες αν η

διαφήmicroιση αφορούσε παραδοσιακά φαγητά τραπεζικά προϊόντα λευκαντικό για

ρούχα που αστράφτουν ή σε προϊόντα φαινοmicroενικά για όλη την οικογένεια όπως

καλωδιακή τηλεόραση Υπάρχουν τελικά διαφηmicroίσεις που να απευθύνονται σε όλα τα

microέλη microιας οικογένειας κοινωνίας αδιακρίτως ή πάντοτε επιλέγεται ο καταναλωτικός

στόχος ανάmicroεσα στα microέλη της οικογένειας κοινωνίας που διαχειρίζονται το χρήmicroα ή

microπορούν να πιέσουν για αγορές)

bull Όλες οι οmicroάδες (λόγω της σηmicroαντικής βαρύτητας του ερωτήmicroατος) Τι προτείνεται ως

το ιδανικό κάθε φορά laquomicroέσοraquo για να γεφυρωθεί το χάσmicroα microεταξύ νέων και

ηλικιωmicroένων (προτείνεται πάντα κάποιο υλικό προϊόν) Ποιες αξίες και στάσεις

προβάλλονται microέσω αυτών των επιλογών

Βήmicroα 2οΜετά από τη διερεύνηση αυτή η κάθε οmicroάδα παρουσιάζει και συζητάει τα συmicroπεράσmicroατά της στην τάξη Η παρουσίαση microπορεί να γίνει

- Με Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα

- Με προφορικό λόγο που θα στηρίζεται σε σηmicroεία που θα έχουν φωτοτυπηθεί και

microοιραστεί στους συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες Τις σηmicroειώσεις αυτές κρατάει η

κάθε οmicroάδα καθώς εργάζεται

22

- Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται κατά τη διάρκεια της προετοιmicroασίας και της παρουσίασης

στο να στηρίζονται οι απόψεις που υποστηρίζονται στο να αξιοποιηθεί σε microεγάλη

έκταση η έmicroφαση στη λεπτοmicroέρεια (εστίαση στην περιγραφή)

Φάση 3η Σχολικός γραmicromicroατισmicroός

Οη εκπαιδευτικός του συγκεκριmicroένου παραδείγmicroατος θέλει να εστιάσει περισσότερο στο θέmicroα του προκειmicroένου τα παιδιά να microπορέσουν να γράψουν ένα σχετικό δοκίmicroιο Έτσι microοιράζει 1- 2 κείmicroενα που εστιάζουν στη γλώσσα των νέων και τα συζητάει microε τα παιδιά (microπορεί να τα συζητήσουν όλοι microαζί ή σε οmicroάδες αν διαθέτει χρόνο) Μετά και από αυτή τη συζήτηση τους ζητείται να γράψουν ένα δοκίmicroιο (microε συγκεκριmicroένο επικοινωνιακό πλαίσιο) όπου θα αποτυπώνεται ο προβληmicroατισmicroός για τη γλώσσα των νέων και την αξιοποίησή της από τη διαφήmicroιση Ο τίτλος θα microπορούσε να δοθεί από τα ίδια τα παιδιά (το κάθε παιδί να επιλέξει διαφορετικό τίτλο ανάλογα microε το πλαίσιο επικοινωνίας και το στόχο που θέτει)

Εναλλακτικά

- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αναζητήσουν περαιτέρω υλικό στο διαδίκτυο

(διαφηmicroιστικό ή microη) και να εστιάσουν σε microεγαλύτερο βάθος στη γλώσσα των νέων

στη διαφήmicroιση

- Αν υπάρχουν υποδοmicroές θα microπορούσε να ζητηθεί από τα παιδιά να δηmicroιουργήσουν

πολυmicroεσικές παρουσιάσεις αξιοποιώντας και ενσωmicroατώνοντας υλικό από τις

διαφηmicroίσεις

- Ακόmicroη η έρευνα και η παραγωγή λόγου των microαθητών και microαθητριών microπορούν να

ενταχθούν στο πλαίσιο της Ερευνητικής Εργασίας (project) που έχει εισαχθεί από

φέτος στην Α Λυκείου

- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν επίσης να κάνουν microια microικρή έρευνα πάνω στις

κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες και τα υπόλοιπα συmicroβολικά συστήmicroατα που

χρησιmicroοποιούν χαρακτηριστικές οmicroάδες νέων που διαφοροποιούνται microε βάση το

microουσικό γούστο τα ενδιαφέροντα ελεύθερου χρόνου κλπ (χιπ-χοπάδες microεταλλάδες

σκέιτερς κλπ) Αυτό θα microπορούσε να ενταχθεί στην ερευνητική εργασία ή να

αποτελέσει θέmicroα για το δοκίmicroιο που θα γράψουν

Χρονική διάρκεια

1-2 microήνες (ίσως και παραπάνω)

Προϋποθέσεις υλοποίησης

Εκπαιδευτικός να έχει τη δυνατότητα κεντρικής προβολής στην τάξη (πχ διαδραστικός πίνακας ή βιντεοπροβολέας) ΜαθητήςΜαθήτρια Κάποιο από τα επόmicroενα ανάλογα microε την εκδοχή Πρόγραmicromicroα παρουσίασης (πχ Power Point) Πρόγραmicromicroα Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση πολυmicroέσων ιστολόγια

Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις

Η συγκεκριmicroένη εκδοχή παρουσιάζει σηmicroαντικές αλλαγές σε σχέση microε αυτό τον άξονα Εξακολουθεί να κινείται στη λογική ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Επεκτείνεται όmicroως πολύ πέρα από την περιγραφική αυτή εκδοχή Αναδεικνύει το γεγονός ότι η διαφήmicroιση στηρίζεται σε στερεότυπα (κι εδώ microπορεί να γίνει η σύνδεση και microε την αντίστοιχη θεmicroατική της Β΄ Λυκείου) Κάνει αντιληπτό το γεγονός ότι η διαφήmicroιση κατασκευάζει κόσmicroους αξιοποιώντας microια σειρά συmicroβολικών συστηmicroάτων ανάmicroεσα στα οποία και οι γλωσσικές ποικιλίες Αυτή η αξιοποίηση γίνεται σκόπιmicroα και στοχευmicroένα καθώς κάθε φορά απευθύνεται σε συγκεκριmicroένες οmicroάδες καταναλωτών προκειmicroένου να προωθήσει τα προϊόντα που προβάλλει Αναδεικνύει τέλος το γεγονός ότι οι αξίες που προβάλλονται microέσω των

23

διαφηmicroίσεων κάθε άλλο παρά ουδέτερες είναι και σχετίζονται microε ένα ευρύτερο σύστηmicroα πεποιθήσεων που ενισχύει συγκεκριmicroένου τύπου καταναλωτικά πρότυπα Θα microπορούσαmicroε εν ολίγοις να πούmicroε ότι οι γνώσεις για τη γλώσσα συνδέονται άmicroεσα microε τις γνώσεις για τον κόσmicroο Από το ΠΣ

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)

διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της

προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική

διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για

συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά

microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να

ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα

επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία

για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo

Γνώσεις για τη γλώσσα

Εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Αναδεικνύεται ότι και στα προηγούmicroενα Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την κοινωνική γλωσσική ποικιλία που χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή για συγκεκριmicroένους στόχους Από το ΠΣ

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική) διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν laquoφωνέςraquo που αποτυπώνονται συχνά microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo

Γραmicromicroατισmicroοί και κριτικός γραmicromicroατισmicroός

Θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι καλύπτονται οι γραmicromicroατισmicroοί και οι δεξιότητες των δύο προηγούmicroενων εκδοχών Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες microαθαίνουν να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από κοινωνικούς παράγοντες Νέοι γραmicromicroατισmicroοί υποστήριξη άποψης microε τη χρήση ΠΠ διαχείριση βίντεο συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο κλπ Στο παράδειγmicroα όmicroως αυτό δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην καλλιέργεια του κριτικού γραmicromicroατισmicroού τα παιδιά αποκτούν κριτική στάση απέναντι στον διαφηmicroιστικό λόγο τη γλωσσική ποικιλότητα και τα στερεότυπα microελετούν διαφορετικές εκδοχές και καλούνται να τοποθετηθούν microιλώντας διαβάζοντας και γράφοντας Από το ΠΣ

bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo

bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου

περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής

24

επιχειρηmicroατολογίας κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή

προφορική ενώπιον ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των

πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση

της γλωσσικής ποικιλότηταςraquo

bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής

δικτύωσης)raquo

bull laquoΟ διάλογος είναι το βασικότερο είδος προφορικής επικοινωνίας και διέπεται από

ενδογλωσσικούς και εξωγλωσσικούς κανόνεςraquo

bull laquoΑναγνώριση του σηmicroαντικού ρόλου της εκάστοτε κοινωνικής πρακτικής στον

προσδιορισmicroό της γλώσσας και του είδους του κειmicroένου που χρησιmicroοποιείταιraquo

bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς

ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo

bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης

που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση

αυτή αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις

ταυτότητες που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo

bull laquoΝα αντιλαmicroβάνονται ότι στη γλώσσα αποτυπώνονται πάντα οπτικές θέασης του

κόσmicroου γιrsquo αυτό οι γλωσσικές επιλογές υποδηλώνουν πολιτικές (microε microία ευρύτερη

έννοια) επιλογέςraquo

∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες

Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται microε την εργασία στο σπίτι το σενάριο εκτείνεται πέραν του σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την παραγωγή κειmicroένων τη διαχείριση πολυmicroέσων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Ο σχολικός χώρος το ίδιο δεν είναι microόνον η εξωσχολική δραστηριοποίηση των παιδιών είναι και η αλλαγή της κατανοmicroής τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους για να δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τις σκέψεις τους παίζουν ρόλους στη δραmicroατοποίηση ndash αλλάζει έτσι η εικόνα των σειρών των παιδιών που κάθονται προσηλωmicroένα στον πίνακα

Οη εκπαιδευτικός υποχωρεί από το ρόλο του ποmicroπού της γνώσης σε εmicroψυχωτικό και συντονιστικό ρόλο ∆εν παίζει τόσο ρόλο πόσο θα microιλήσει όσο πώς θα υποστηρίξει την κάθε οmicroάδα και το κάθε παιδί να ολοκληρώσει την εργασία του ∆εν έρχεται εκ των υστέρων να διορθώσει αλλά είναι πολύ κοντά στα παιδιά καθώς ψάχνουν γράφουν ή παρουσιάζουν προκειmicroένου να τα υποστηρίξει

Οι microαθητές και οι microαθήτριες βρίσκονται στο επίκεντρο και διαmicroορφώνουν σε ένα microεγάλο βαθmicroό τη microαθησιακή διαδικασία επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται και συνεργάζονται microελετούν ποικιλία κειmicroένων στέκονται κριτικά απέναντι στα microηνύmicroατα των ΜΜΕ γίνονται σκεπτόmicroενοι και υποψιασmicroένοι πολίτες Από το ΠΣ

bull laquoΑνάλυση microέσω της γλώσσας και των άλλων τρόπων κειmicroένων της καθηmicroερινότητας

(περιοδικά τύπος σώmicroατα κειmicroένων) προκειmicroένου να αναδειχθεί πώς

αναπαριστώνται microέσω του λόγου διάφορες κοινωνικές οmicroάδες (πχ microετανάστες

γυναίκες νέοι κλπ) Ανάδειξη των στερεοτύπων και προκαταλήψεωνraquo

bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν

την κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε

περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να

τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo

bull laquoΑνάλυση κειmicroένων από τον διαφηmicroιστικό λόγο και ανίχνευση του ρόλου της

ποιητικής λειτουργίας των κειmicroενικών τύπων (περιγραφή αφήγηση) και της

25

πολυτροπικότητας στην κατασκευή της οπτικής που θέλουν να επιβάλλουν στον

αναγνώστηθεατήraquo

bull laquoΚαταγραφή και ανάλυση microιας συνοmicroιλίας (πχ ενηλίκων εφήβων) και ανάδειξη των

ταυτοτήτων που αναδεικνύονταιraquo

bull laquoΑνάλυση διαδικτυακών ήκαι πολυmicroεσικών κειmicroένων και εντοπισmicroός των microέσων

(γλωσσικών πολυτροπικών συmicroφραστικό πλαίσιο κλπ) που συνεισφέρουν στην

οπτική των συντακτώνraquo

Αξιολόγηση

Με τη συγκεκριmicroένη εκδοχή καλύπτονται σχεδόν πλήρως οι στόχοι του ΠΣ της συγκεκριmicroένης θεmicroατικής ενότητας Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό (προφορικά γραπτά)

bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική microεταβολή

bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή

bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα

bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών τους

bull να εκφράζονται κριτικά ως προς την καταλληλότητα ενός (διαλεκτικού πχ) κειmicroένου σε σχέση microε την περίσταση επικοινωνίας

bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα Επίσης η 3η εκδοχή καλύπτει και microια σειρά στόχων από άλλες θεmicroατικές του ΠΣ όπως οι ακόλουθες ΘΕΜΑΤΙΚΗ Προφορικός γραπτός και πολυτροπικός λόγος Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να αναλύουν τη σηmicroασία των παραγλωσσικών και εξωγλωσσικών στοιχείων για τη microετάδοση νοηmicroάτων που δε δηλώνονται γλωσσικά

bull να ερmicroηνεύουν τη συmicroβολή κάθε τρόπου για τη δόmicroηση νοηmicroάτων στα πολυτροπικά κείmicroενα

bull να κατασκευάζουν πολυτροπικά κείmicroενα για ποικίλες περιστάσεις

bull να κρίνουν αν ένα κείmicroενο είναι αποτελεσmicroατικό ως προς τη microορφή λόγου που χρησιmicroοποιείται (προφορικός γραπτός πολυτροπικός κλπ) και να εξηγούν τον ρόλο που έχει η τεχνολογία στη διαmicroόρφωση πολυτροπικών πολυmicroεσικών κειmicroένων

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Το κείmicroενο η δοmicroή τα χαρακτηριστικά του και η ποικιλότητά του Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να συντάσσουν ποικιλία κειmicroενικών ειδών και τύπων microε συνοχή και συνεκτικότητα και να αναγνωρίζουν τα δοmicroικά χαρακτηριστικά τους

bull να πυκνώνουν το λόγο και να αξιοποιούν τις περιλήψεις ως βάση για την παραγωγή ευρύτερων κειmicroένων

bull να αναγνωρίζουν τη λειτουργία και συνέργεια των τρόπων σε διαφορετικά πολυτροπικά κείmicroενα (αφηγηmicroατικά περιγραφικά επιχειρηmicroατολογικά)

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα κοινωνία και επικοινωνία Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να διακρίνουν ότι κάθε χρήση της γλώσσας είναι κοινωνικά διαφοροποιηmicroένη και σχετίζεται microε τις ταυτότητες των οmicroιλητώντριών αλλά και microε καταστασιακά δεδοmicroένα

bull να εντοπίζουν τις κοινωνικές συνδηλώσεις σε ένα κείmicroενο

26

bull να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου

bull να αξιοποιούν τις γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές

bull να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού

Προστιθέmicroενη αξία

Προωθούνται οι νέοι γραmicromicroατισmicroοί και ο κριτικός γραmicromicroατισmicroός και διευρύνεται ο σχολικός χωροχρόνος Οι microαθητές και οι microαθήτριες αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες και συνεργάζονται αναδεικνύεται και ενθαρρύνεται η κριτική τους σκέψη και προάγεται η κριτική τους θέση ως πολιτών στον κόσmicroο που τιςτους περιβάλλει Η εκδοχή αυτή είναι και η πλησιέστερη στους στόχους και τις επιδιώξεις του νέου ΠΣ Η 3η εκδοχή αναδεικνύει επίσης τις ακόλουθες βασικές αρχές του ΠΣ

bull Το ΠΣ πρέπει να αποτελεί αφετηρία για την αξιοποίηση του διδακτικού υλικού και όχι

το αντίστροφο

bull Πρέπει να αξιοποιείται κάθε microαθησιακός πόρος (εποmicroένως και το βιβλίο)

προκειmicroένου να κατακτηθούν οι στόχοι

Σχηmicroατική παρουσίαση

Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής

A Γνώσεις για τον κόσmicroο πώς η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα (κριτική προσέγγιση)

Β Λειτουργική κατάκτησηΚειmicroενικών ειδών νέοι Γραmicromicroατισmicroοί

Γ Γνώσεις για τη γλώσσα

Γλωσσική ποικιλότητα η γλώσσα των νέων

∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές

Ταυτότητες

Στο σχήmicroα 3 βλέπουmicroε τώρα να microεταβάλλονται οι τρεις του άκρες σε σχέση microε την πρώτη εκδοχή αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) αλλά και αυτή που έχει σχέση microε τις γνώσεις για τον κόσmicroο (Α) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που εκβάλλει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή (κέντρο του ρόmicroβου) αφού τα παιδιά δεν ασκούνται στο να κάνουν απλώς διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα αλλά και στο να χρησιmicroοποιούν τις γνώσεις για τη γλώσσα προκειmicroένου να διαβάζουν καλύτερα τον κόσmicroο γύρω τους Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo στη δεύτερη laquoψάξε microάθε σύνθεσε και παρουσίασεraquo και τώρα τους λέει laquoΨάξει microάθε σύνθεσε παρουσίασε αλλά και δες ότι ο σηmicroειωτικός κόσmicroος γύρω σου δεν είναι αθώοςraquo

27

5 Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Με τα δεδοmicroένα που παρουσιάστηκαν και αναλύθηκαν παραπάνω το εύλογο ερώτηmicroα που τίθεται είναι το εξής σε ένα τέτοιο διδακτικό πλαίσιο πώς θα microπορέσουν οι εκπαιδευτικοί να αξιολογήσουν την επίδοση των microαθητών και των microαθητριών Για να απαντηθεί το ερώτηmicroα αυτό είναι χρήσιmicroο να γίνει προηγουmicroένως διάκριση των τριών διαφορετικών εννοιών που υπάρχουν πίσω από τον όρο αξιολόγηση Η πρώτη συζητήθηκε microέσω των παραδειγmicroάτων που αναπτύχθηκαν παραπάνω σύmicroφωνα microε το ΠΣ Στην περίπτωση αυτή η αξιολόγηση ταυτίζεται microε ότι τα παιδιά αναmicroένεται να είναι σε θέση να κάνουν σε κάθε θεmicroατική ενότητα Από εδώ κατά βάση ξεκινάει να σχεδιάζει τη διδασκαλία τουτης οη κάθε εκπαιδευτικός και προσπαθεί να αντιmicroετωπίσει συνδυαστικά τις αξιολογήσεις που προτείνονται στις τέσσερις θεmicroατικές ενότητες

Η δεύτερη συζητείται ιδιαίτερα στην έκτη ενότητα του ΠΣ Εκεί επισηmicroαίνεται ότι η αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά το microάθηmicroα στο σύνολό του (βλ περισσότερα εκεί) Αυτή η αξιολόγηση εποmicroένως αφορά την καθηmicroερινή διδακτική πρακτική από την οποία οι εκπαιδευτικοί αντλούν πολύ χρήσιmicroα στοιχεία που αφορούν τους ίδιους και τις ίδιες και τις επιλογές τους τους microαθητές και τις microαθήτριες και τον βαθmicroό ανταπόκρισής τους Από τη διαδικασία αυτή microπορούν οι εκπαιδευτικοί να αντλήσουν στοιχεία και για τη βαθmicroολόγηση (βλ παρακάτω)

Η τρίτη τέλος εκδοχή σχετίζεται microε αυτό που συνήθως στο ελληνικό σχολείο εννοούmicroε αξιολόγηση και ταυτίζεται microε την αποτίmicroηση του βαθmicroού που θα πάρει ο κάθε microαθητής και η κάθε microαθήτρια παράmicroετρος η οποία δε θα πρέπει να υποτιmicroάται

Στη συνέχεια αναλύεται η λογική του πλαισίου αξιολόγησης στο οποίο περιγράφεται η λογική των εξετάσεων που θα γίνονται στην Α Λυκείου

Στην εισαγωγή του πλαισίου αξιολόγησης αναφέρονται τα κάτωθι

laquoΓια την εξέταση στη Νέα Ελληνική Γλώσσα δίνεται στους microαθητές σε φωτοαντίγραφο ένα δύο ή και περισσότερα κείmicroενα περιορισmicroένης έκτασης (προτιmicroότερα τα δύο κείmicroενα) από τον έντυπο ήκαι τον ηλεκτρονικό λόγο που αναφέρονται σε κοινωνικά πολιτικά πολιτιστικά επιστηmicroονικά ή άλλα θέmicroατα της καθηmicroερινής ζωής Καλό είναι τα κείmicroενα να σχετίζονται microε τα θέmicroατα microε τα οποία ασχολήθηκαν οι microαθητές (γνώσεις για τον κόσmicroο βλ στήλη 1 του Προγράmicromicroατος Σπουδών) στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς Γενικότερος στόχος της εξέτασης είναι να ελεγχθεί ο βαθmicroός κατάκτησης των δεξιοτήτων και των γνώσεων που αναφέρονται στη στήλη 5 του Προγράmicromicroατος Σπουδώνraquo

- Προτείνεται να δίνονται δύο κείmicroενα αντί για ένα Η επιλογή αυτή οδηγεί στο να

ελέγξουmicroε καλύτερα microέσω συνδυαστικών ερωτήσεων την ικανότητα των microαθητών και

microαθητριών να κατανοούν κείmicroενα που έχουν σχέση microε κάποια θεmicroατική που

microελετήσαmicroε Εννοείται ότι τα κείmicroενα αυτά θα είναι άγνωστα αλλά θα σχετίζονται microε

τις θεmicroατικές microε τις οποίες ασχοληθήκαmicroε στην τάξη Τα κείmicroενα επίσης microπορούν να

αξιοποιηθούν ως βάση προκειmicroένου να αντληθούν πληροφορίες για την παραγωγή

λόγου (βλ παράγραφο 6 του Π∆ 612012)

- Η έννοια κείmicroενο χρησιmicroοποιείται εδώ microε microια ευρύτερη λογική Εννοούmicroε ως κείmicroενα

τα γνωστά ― γλωσσικά κυρίως― κείmicroενα που είναι σε έντυπη microορφή αλλά και τα

ποικίλα ηλεκτρονικά ή ψηφιακά και πολυτροπικά κείmicroενα (πχ βίντεο ιστοσελίδες

κλπ)

- Οδηγός των ερωτήσεων που θα τεθούν είναι το πλαίσιο της αξιολόγησης (τι

αναmicroένουmicroε οι microαθητές και οι microαθήτριες να ξέρουν microετά από κάποια φάση

διδασκαλίας ή στο τέλος) που δίνεται στη στήλη 5 του ΠΣ Με βάση τη στήλη αυτή και

την εστίαση στη διδασκαλία θα γίνει η επιλογή των ερωτήσεων

28

Στο πλαίσιο για την αξιολόγηση διακρίνονται δύο οmicroάδες ερωτήσεων Η πρώτη έχει σχέση microε

την κατανόηση του γραπτού λόγου (microε microια ευρύτερη λογική) Αναφέρεται χαρακτηριστικά

laquoΠιο συγκεκριmicroένα οι microαθητές καλούνται (α) Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται κατά πόσο έγινε κατανοητό το περιεχόmicroενο του ή των κειmicroένων (πχ οπτικές από τις οποίες προσεγγίζεται η πραγmicroατικότητα επιχειρήmicroατα συγγραφέα προβλήmicroατα που θέτει θέσεις που υποστηρίζει κτλ)raquo Στη συγκεκριmicroένη ενότητα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα εξής επίπεδα

- Κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες κατανοούν το (ή τα) κείmicroενο σε ένα πρώτο επίπεδο

- Κατά πόσο microπορούν να γίνουν κατανοητά τα επιχειρήmicroατα που microπορεί να χρησιmicroοποιούνται ή ο ρόλος που έχουν τα ποικίλα συmicroβολικά συστήmicroατα (φυσικά και η γλώσσα) στη συγκρότηση του νοήmicroατος των συγκεκριmicroένων κειmicroένων

- Με δεδοmicroένο το γεγονός ότι τα κείmicroενα προσεγγίζουν την πραγmicroατικότητα από συγκεκριmicroένες οπτικές γωνίες ενδιαφέρει ιδιαίτερα να διερευνάται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αντιληφθούν τις οπτικές γωνίες από τις οποίες το κάθε κείmicroενο προσεγγίζει την πραγmicroατικότητα Ενδιαφέρει ιδιαίτερα η ανάδειξη των διαφορών ή της συmicroπληρωmicroατικότητας που υπάρχει ανάmicroεσα στα κείmicroενα που δίνονται

- Εν κατακλείδι microας ενδιαφέρει να αποτυπωθεί στην αξιολόγησή microας όχι microόνο το κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να κατανοούν τα κείmicroενα αλλά και να αντιλαmicroβάνονται τη microη ουδετερότητα των κειmicroένων Να κατανοούν δηλαδή ότι η πραγmicroατικότητα που παρουσιάζεται σε κάθε κείmicroενο είναι αποτέλεσmicroα της ιδεολογίας της στάσης της θέσης και της γενικότερης κοσmicroοθεωρίας του συντάκτη ή της συντάκτριας και όχι αποτύπωση microιας ούτως ή άλλως microη υπαρκτής αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας (κριτικός γραmicromicroατισmicroός)

Με τη δεύτερη οmicroάδα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα εξής laquo(β) Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται πώς γλωσσικά (βλ γνώσεις για τη γλώσσα) ή εξωγλωσσικά στοιχεία (πβ πολυτροπικότητα) συγκροτούν την κειmicroενική ιδιαιτερότητα των συγκεκριmicroένων κειmicroένων και συνεισφέρουν στη σύνδεση των κειmicroένων αυτών microε την κοινωνική πραγmicroατικότητα όπου ανήκουν (βλ στήλη 3 του Προγράmicromicroατος Σπουδών)raquo Οι ερωτήσεις αυτές ξεκινούν από microια microεταγλωσσική αφετηρία και εστιάζουν και πάλι στα κείmicroενα Συγκεκριmicroένα διερευνώνται

- Ο ρόλος των γλωσσικών επιλογών στη συγκρότηση του νοήmicroατος των κειmicroένων γιατί για παράδειγmicroα επιλέγεται η γλώσσα των νέων και ποια ακριβώς εκδοχή της ή γιατί ο λόγος του κειmicroένου microπορεί να αξιοποιεί λόγιες ή λαϊκές εκφράσεις ή πώς η γλώσσα και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα (εικόνες φωτογραφίες διαγράmicromicroατα κλπ) αλληλοσυmicroπληρώνονται και κατασκευάζουν τα συγκεκριmicroένα νοήmicroατα

Ο αριθmicroός των υποερωτήσεων που microπορεί να υπάρχουν και η ακριβής κατεύθυνση προσδιορίζεται από τη διδασκαλία ή τις διδασκαλίες που έχουν προηγηθεί αλλά και το είδος της αξιολόγησης (τελική ενδιάmicroεση κλπ) Εκείνο που κυρίως ενδιαφέρει είναι να ανιχνευτεί microέσω των ερωτήσεων η δηmicroιουργικότητα και η κριτική ικανότητα των microαθητών και microαθητριών ως αναγνωστών ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ

- ∆ε δίνονται ερωτήσεις γραmicromicroατικές ή λεξιλογικές ανεξάρτητα από τα κείmicroενα αλλά ερωτήσεις microε τις οποίες επιχειρείται να διερευνηθούν τα λεξιλογικά και δοmicroικά

29

στοιχεία του κειmicroένου που συmicroβάλλουν στη διαmicroόρφωση των νοηmicroάτων που δίνει το κείmicroενο πχ η πραγmicroατικότητα που διαmicroορφώνει η χρήση της παθητικής φωνής σε σχέση microε την ενεργητική η χρήση ονοmicroατικών προτάσεων αντί των ρηmicroατικών η χρήση λόγιου λεξιλογίου αντί λαϊκού κλπ

- ∆ε δίνονται ασκήσεις microηχανιστικού τύπου (πχ συmicroπλήρωση κενών αντικαταστάσεις λέξεων κλπ)

- Η όποια γλωσσική εστίαση αποτυπώνεται σε ερωτήσεις που στοχεύουν στη διερεύνηση των κειmicroένων και του κόσmicroου Εξυπακούεται ότι οι όποιες γνώσεις για τη γλώσσα (και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα) ζητούνται από τα παιδιά έχουν κατακτηθεί στη διάρκεια των microαθηmicroάτων

Η τρίτη άσκηση έχει αποκλειστική σχέση microε την παραγωγή γραπτού λόγου Στο πλαίσιο αξιολόγησης αναφέρονται τα παρακάτω laquo(γ) Να παραγάγουν κείmicroενο το οποίο microε αφετηρία ένα από τα κείmicroενα που δίνονται θα προσαρmicroόζεται σε διαφορετικό επικοινωνιακό πλαίσιο (πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) και θα ανήκει σε ίδιο ή ενδεχοmicroένως διαφορετικό είδος κειmicroένου (πχ από συνέντευξη σε δοκίmicroιο από διαφήmicroιση σε δοκίmicroιο microε επιχειρηmicroατολογία από άρθρο εφηmicroερίδας σε αναδιήγηση κτλ) προκειmicroένου να αξιολογηθούν στοιχεία που σχετίζονται microε την κατάκτηση των γραmicromicroατισmicroών της στήλης 2 του Προγράmicromicroατος Σπουδών ή (εναλλακτικά) microε αφετηρία τα κείmicroενα που θα δοθούν να παραγάγουν (αφού microεταβληθεί το επικοινωνιακό πλαίσιο πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) συγκεκριmicroένο είδος κειmicroένου microέσω του οποίου να διατυπώνεται η συmicroφωνία ή διαφωνία τους microε θέσεις απόψεις και στάσεις που προβάλλονται στα κείmicroενα που έχουν δοθείraquo Εδώ αξίζει να προσεχθούν τα παρακάτω

- Η αξιολόγηση εστιάζει στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και συγκεκριmicroένων κειmicroενικών ειδών microε βάση συγκεκριmicroένο πλαίσιο επικοινωνίας Αυτή θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι είναι microια απαραίτητη γραπτή γλωσσική ικανότητα για ένα παιδί αυτή της ηλικίας

- Ελέγχεται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αξιοποιήσουν και να ενσωmicroατώσουν δηmicroιουργικά στα κείmicroενά τους πληροφορίες από άλλα κείmicroενα (τα κείmicroενα που δίνονται για την κατανόηση γραπτού λόγου) Η εστίαση αυτή αποβλέπει στο να αποτυπωθεί ο βαθmicroός δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών

- Ιδιαίτερα σηmicroαντικό είναι επίσης πέρα από την ενσωmicroάτωση γνώσεων και απόψεων τα παιδιά να microπορούν να διατυπώνουν τεκmicroηριωmicroένες θέσεις κρίσεις και αντιρρήσεις στα κείmicroενά τους ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος που έχουν να γράψουν

Γενικότερα το πνεύmicroα των εξετάσεων είναι απαραίτητο να κινείται στο γενικότερο πνεύmicroα του ΠΣ ενισχύοντας microεταξύ άλλων και -Κλασικού (που έχουν σχέση microε το έντυπο) και νέου τύπου γραmicromicroατισmicroούς (που έχουν σχέση microε τα ψηφιακά microέσα) -Τη δηmicroιουργικότητα των παιδιών σε σχέση microε το διάβασmicroα και το γράψιmicroο -Την κριτική τους ικανότητα -Την ικανότητά τους να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα τόσο για να εκφράζονται όσο και για να διαβάζουν τον κόσmicroο Για την αξιολόγηση του microαθήmicroατος laquoΝέα Ελληνική Γλώσσαraquo στην Α΄ τάξη ηmicroερησίου και Α΄

τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου ισχύει η παρ 6 του άρθ 1 του Π∆ 612012 (ΦΕΚ Α΄ 112)

30

3 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Β΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΠΑΛ Η Νεοελληνική Λογοτεχνία ως microάθηmicroα Γενικής Παιδείας διδάσκεται microία (1) ώρα την εβδοmicroάδα microε ελεύθερη επιλογή από τον διδάσκοντα Αναλυτικά Η ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καλύπτεται στη Β΄ Τάξη ηmicroερησίου ΕΠΑΛ από το εγχειρίδιο Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β΄ Τεύχος Β΄ Τάξης Γενικού Λυκείου

bull Η επιλογή της διδακτέας ύλης από τους διδάσκοντες πρέπει να είναι ίδια για όλα τα τmicroήmicroατα της τάξης του ίδιου σχολείου προκειmicroένου να τηρηθεί η ενότητα της διδασκαλίας και της αξιολόγησης

bull Θα πρέπει να διδαχθούν κείmicroενα από όλες τις περιόδους (περίπου 10 κείmicroενα)

bull Θα πρέπει να διδαχθούν τουλάχιστον ένα ή δύο κείmicroενα και από την ξένη λογοτεχνία ως αντιπροσωπευτικά των microεγάλων κλασικών έργων

bull Επίσης microπορούν να διδαχτούν ένα ή δύο δοκίmicroια εάν επαρκεί ο χρόνος ή να γίνει ανάγνωση κάποιων δοκιmicroίων κατά την κρίση του διδάσκοντος

bull Κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς εφόσον είναι εφικτό ο διδάσκων microπορεί να προγραmicromicroατίσει τη microελέτη δύο (2) το πολύ λογοτεχνικών βιβλίων αφιερώνοντας τρεις (3) το πολύ ώρες για καθένα από αυτά Τα βιβλία microπορεί να σχετίζονται microε τα ενδιαφέροντα των microαθητών ή microε τη διδακτέα ύλη Σκοπός της microελέτης αυτής είναι η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας των microαθητών Επισηmicroαίνεται ότι η δραστηριότητα αυτή αποτελεί microεν κριτήριο αξιολόγησης των microαθητών ωστόσο τα βιβλία δεν συmicroπεριλαmicroβάνονται στην ύλη των εξετάσεων της περιόδου Μαΐου-Ιουνίου

Β΄ ΤΑΞΗ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΕΠΑΛ Στη Β΄ τάξη Εσπερινού ΕΠΑΛ η Νεοελληνική Λογοτεχνία διδάσκεται microία (1) ώρα την εβδοmicroάδα microε ελεύθερη επιλογή από τον διδάσκοντα Η ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καλύπτεται στην Β΄ Τάξη Εσπερινού ΕΠΑΛ από το εγχειρίδιο Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α΄ Τεύχος Α΄ Τάξης Γενικού Λυκείου

bull Η επιλογή της διδακτέας ύλης από τους διδάσκοντες πρέπει να είναι ίδια για όλα τα τmicroήmicroατα της τάξης του ίδιου σχολείου προκειmicroένου να τηρηθεί η ενότητα της διδασκαλίας και της αξιολόγησης

bull Θα πρέπει να διδαχθούν κείmicroενα από όλες τις περιόδους (περίπου 7 κείmicroενα)

bull Θα πρέπει να διδαχθούν τουλάχιστον ένα ή δύο κείmicroενα και από την ξένη λογοτεχνία ως αντιπροσωπευτικά των microεγάλων κλασικών έργων

bull Κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς εφόσον είναι εφικτό ο διδάσκων microπορεί να προγραmicromicroατίσει τη microελέτη δύο (2) το πολύ λογοτεχνικών βιβλίων αφιερώνοντας τρεις (3) το πολύ ώρες για καθένα από αυτά Τα βιβλία microπορεί να σχετίζονται microε τα ενδιαφέροντα των microαθητών ή microε τη διδακτέα ύλη Σκοπός της microελέτης αυτής είναι η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας των microαθητών Επισηmicroαίνεται ότι η δραστηριότητα αυτή αποτελεί microεν κριτήριο αξιολόγησης των microαθητών ωστόσο τα βιβλία δεν συmicroπεριλαmicroβάνονται στην ύλη των εξετάσεων της περιόδου Μαΐου-Ιουνίου

Για την εξέταση του microαθήmicroατος ισχύει για τις ανωτέρω τάξεις ότι προβλέπεται στο Π∆ 612012 άρθρο 1 παρ 7 εδάφ 2 (ΦΕΚ Α΄ 112)

4 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

Β΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ Η διδακτέα ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Γλώσσας της Β΄ τάξης Ηmicroερησίου

Επαγγελmicroατικού Λυκείου περιλαmicroβάνεται στα εγχειρίδια

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Β΄ της Β΄ τάξης Γενικού Λυκείου

31

bull Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου

bull Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο

Β΄ Τάξη Ηmicroερήσιου Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Β΄ να διδαχτούν Η ΕΙ∆ΗΣΗ Ι Η ΕΙ∆ΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ 1Το γεγονός και το σχόλιο στην είδηση (σσ 14-17) 2Προβολή και διαφοροποίηση της είδησης (σσ 18-19) 3Παρεmicroβολή ξένου σχολίου στην είδηση (σ 20) 4 ∆ιαπλοκή του γεγονότος microε το σχόλιο στην είδηση (σσ 21-22) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το σχόλιο και την είδηση) (σσ 23-25) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την πληροφόρηση τη δηmicroοσιογραφία τον Τύπο) (σσ 26-30) ΙΙ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΙ∆ΗΣΗΣ 1Η οργάνωση της είδησης (σσ 32-35) 2Η οπτική γωνία του δηmicroοσιογράφου στην είδηση (σσ 36-38) 3Ο τίτλος της είδησης (σσ 39-42) 4Συντακτικά στοιχεία στην είδηση α Η σειρά των λεκτικών συνόλων στην είδηση (σσ 43-44) β Ενεργητική και παθητική σύνταξη στην είδηση (σ 45) γ Η χρήση των ονοmicroατικών προσδιορισmicroών στην είδηση Χρήση ονοmicroάτων και επιθέτων (σ 46)

δ Ο προσδιορισmicroός του χρόνου στην είδηση (σ 47) 5 Το σχόλιο πάνω σε microια είδηση (σσ 48-53) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το χρόνο) (σσ 54-55) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τα microέσα microαζικής επικοινωνίας) (σσ 56-63) Οργάνωση του λόγου Η χρήση του παραδείγmicroατος στην ανάπτυξη παραγράφου και ευρύτερου κειmicroένου (σσ 63-68)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΙ∆Η

Βιογραφικά είδη (σσ 71-72) 1 Βιογραφία microυθιστορηmicroατική βιογραφία (σσ 73-76) 2 Βιογραφικό σηmicroείωmicroα

α Τα γεγονότα και τα σχόλια σε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 77-78) β Η δοmicroή και το περιεχόmicroενο ενός βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 78-79) Λεξιλόγιο βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 82-84)

4 Αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα α Σύγκριση ενός αυτοβιογραφικού σηmicroειώmicroατος microε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σ 86) β Το έmicromicroεσο σχόλιο στο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 86-87) δ Ο πρακτικός σκοπός ενός (αυτο)βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 89-94)

Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την εργασία και την επιλογή επαγγέλmicroατος) (σσ 95-103) 6 Ηmicroερολόγιο (σσ 108-111) 7 Συστατική επιστολή (σσ 112-118) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε το χαρακτηρισmicroό ατόmicroου τις στερεότυπες αντιλήψεις το φυλετικό και κοινωνικό ρατσισmicroό) (σσ 119-126) Οργάνωση του λόγου Ι Παράγραφος Ανάπτυξη microε σύγκριση και αντίθεση (σσ 127-131) ΙΙ Ο ρόλος της αντίθεσης στη συνοχή του κειmicroένου α Συνοχή προτάσεων και περιόδων (σσ 132-133) β Συνοχή παραγράφων microε αντιθετική σύνδεση Ανάπτυξη δύο εννοιών σε ένα ευρύτερο κείmicroενο (σσ 133-135)

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ndash ΚΡΙΤΙΚΗ

32

Ι Παρουσίαση και κριτική ενός βιβλίου 3 Βιβλιοκριτική α Λογοτεχνική κριτική (σσ163-169) β Κριτική άλλων κειmicroένων (σ170-171) 5 Απλή και διαδοχική υπόταξη (σ175) 6 Οι αναφορικές προτάσεις (σσ176-177) Λεξιλόγιο (σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν) (σ 178) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την τέχνη και την κριτική έργου τέχνης) (σσ 179-189) ΙΙ Παρουσίαση και κριτική microιας θεατρικής παράστασης Λεξιλόγιο (σχετικό microε τη θεατρική κριτική) (σσ 203-205) ΙΙΙ Παρουσίαση και κριτική άλλων microορφών τέχνης Λεξιλόγιο (σχετικό microε την κριτική (σσ 219-220) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την κριτικήαξιολόγηση του ατόmicroου και την αυτοκριτική) (σσ 221-224) ΙV Οργάνωση του λόγου ορισmicroός και διαίρεση microιας έννοιας 1Ορισmicroός (σσ 226-230) 2∆ιαίρεση (σσ 231-236)

Σηmicroειώσεις ndashΠερίληψη Ι Σηmicroειώσεις (σ 240)

Α Σηmicroειώσεις από γραπτό λόγο (σσ 241-242) 1Κρατώ σηmicroειώσεις κατά παράγραφο (σσ 243-248) 2Εργάζοmicroαι σε ευρύτερες (από την παράγραφο) νοηmicroατικές ενότητες και κρατώ σηmicroειώσεις (σσ249-252) 3Από τις σηmicroειώσεις προχωρώ στο διάγραmicromicroα του κειmicroένου (σσ 253-257) Β Σηmicroειώσεις από προφορικό λόγο (σσ 258-259) ΙΙ Περίληψη Α Περίληψη γραπτού λόγου 1Πώς οδηγούmicroαι στην περίληψη (σ 262) 2Τι πρέπει να προσέχω σε microια περίληψη (σ 263) 3Συγκρίνω δύο περιλήψεις microία εκτενή και microία συνοπτική του ίδιου κειmicroένου (σσ 264-265) 4Εξετάζω τη χρήση της ενεργητικής και της παθητικής σύνταξης σε microία περίληψη (σσ 266-267) 5Παρατηρώ περιλήψεις από ποικίλα κείmicroενα (σσ 268-273) Β Περίληψη προφορικού λόγου 1∆ιαβάζω τη δηmicroοσιογραφική περίληψη microιας συζήτησης (σσ 274-275) 2Παρουσιάζω σε προφορικό και γραπτό λόγο περίληψη microιας συζήτησης (σ 276) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τη λακωνική έκφραση και την προσπάθεια για εξοικονόmicroηση χρόνου στη σύγχρονη καθηmicroερινή ζωή) (σσ 277-286)

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Για τον ορθό καταmicroερισmicroό και την αποδοτικότερη διδασκαλία της διδακτέας ύλης της

Νεοελληνικής Γλώσσας του Ηmicroερήσιου Επαγγελmicroατικού Λυκείου (ΕΠΑΛ) είναι σκόπιmicroο να ληφθούν υπόψη

1Το Πρόγραmicromicroα Σπουδών για τη Γλωσσική ∆ιδασκαλία στο Λύκειο (σ79-105) που περιλαmicroβάνεται στο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Α΄θmicroιας και Β΄θmicroιας Εκπσης Θεωρητικές Επιστήmicroες (2000) 2Οι laquoΟδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών microαθηmicroάτων στο Γενικό Λύκειοraquo που περιλαmicroβάνουν προτάσεις για τη διδασκαλία των εγχειριδίων Έκφραση-Έκθεση και την αξιοποίηση των βιβλίων Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου και Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο Επίσης οι διδάσκοντεςδιδάσκουσες στο πλαίσιο της υλοποίησης των εκάστοτε

διδακτικών στόχων και του διαθέσιmicroου διδακτικού χρόνου microπορούν να χρησιmicroοποιούν κατά περίπτωση κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό (κείmicroενα δραστηριότητες κά) και από άλλες πηγές microε σκοπό την περαιτέρω εξοικείωση των microαθητώνmicroαθητριών microε ποικίλα κειmicroενικά

33

είδη και την καλλιέργεια της ικανότητάς τους να κατανοούν και να παράγουν επιτυχώς προφορικό και γραπτό λόγο

ΕΣΠΕΡΙΝΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ

Η διδακτέα ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Γλώσσας των Β΄ και Γ΄ τάξεων Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου περιλαmicroβάνεται στα εγχειρίδια

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Α΄ της Α΄ τάξης Γενικού Λυκείου

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Β΄ της Β΄ τάξης Γενικού Λυκείου

bull Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο - Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου

bull Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο

Β΄ Τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Α΄ να διδαχτούν ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Ι ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ (σ 140) 1 Μεθόδευση της περιγραφής

α Η επιλογή και η παράθεσηοργάνωση των λεπτοmicroερειών (σσ 142-147) β Η ακρίβεια και η σαφήνεια στην περιγραφή (σσ 148-152)

2 Η γλώσσα της περιγραφής α Η επιλογή των κατάλληλων λέξεωνφράσεων (σσ 152-153) β Κυριολεκτική (δηλωτική) και microεταφορική (συνυποδηλωτική) χρήση της γλώσσας (σ 153)

3 Το σχόλιο και η οπτική γωνία στην περιγραφή (σσ 154-159) ΙΙ ∆ΙΑΦΟΡΑ ΘΕΜΑΤΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗΣ 1Περιγραφή ενός χώρου κτιρίου (σσ 160-167) 2Περιγραφή προσώπουατόmicroου

α Τα τυπικά και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ενός προσώπου ατόmicroου (σσ 168-170) β Το σχόλιο στην περιγραφή ενός ατόmicroου (σσ 171-176)

3 Περιγραφή ζωγραφικού πίνακα ή άλλου έργου τέχνης (σσ 176-178) 4 Ειδικά θέmicroατα β Περιγραφή της διαδικασίας για την κατασκευή ή τη χρήση ενός αντικειmicroένου (σσ 182-183) ΙΙΙ ΕΚΦΡΑΣΗ-ΕΚΘΕΣΗ θέmicroατα σχετικά microε την ενδυmicroασία και τη microόδα (σσ 184-199) ΙV ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ

Ανάπτυξη microιας παραγράφου microε αναλογία (σσ 200-205) ΑΦΗΓΗΣΗ Ι ΑΦΗΓΗΣΗ

1Ορισmicroός της αφήγησης (σσ 210-211) 2Αφηγηmicroατικό περιεχόmicroενο και αφηγηmicroατική πράξη (σσ 212-214) 7Αφηγηmicroατικός χρόνος (σσ 240-250)

Λεξιλόγιο σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν (σσ 251-252) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση (Γηρατειά και νεότητα Χθες-Σήmicroερα-Αύριο Αφηγήσεις για το παρελθόν και το microέλλον) (σσ 252-258) ΙΙ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΦΗΓΗΣΗ Λεξιλόγιο (σσ 262-263) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση Το κωmicroικό και η σηmicroασία του γέλιου (σσ 264-271) ΙΙΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ Συνοχή κειmicroένου (σσ 272-274)

Συνοχή σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο (σσ 274-277) ΤΟ ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΗΜΑ (σσ 280-295)

34

Γ΄ Τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Β΄ να διδαχτούν

Η ΕΙ∆ΗΣΗ Ι Η ΕΙ∆ΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ 1 Το γεγονός και το σχόλιο στην είδηση (σσ 14-17) 2 Προβολή και διαφοροποίηση της είδησης (σσ 18-19) 3 Παρεmicroβολή ξένου σχολίου στην είδηση (σ 20) 4 ∆ιαπλοκή του γεγονότος microε το σχόλιο στην είδηση (σσ 21-22) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το σχόλιο και την είδηση) (σσ 23-25) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την πληροφόρηση τη δηmicroοσιογραφία τον Τύπο) (σσ 26-30) ΙΙ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΙ∆ΗΣΗΣ 1 Η οργάνωση της είδησης (σσ 32-35) 2 Η οπτική γωνία του δηmicroοσιογράφου στην είδηση (σσ 36-38) 3 Ο τίτλος της είδησης (σσ 39-42) 4 Συντακτικά στοιχεία στην είδηση

α Η σειρά των λεκτικών συνόλων στην είδηση (σσ 43-44) β Ενεργητική και παθητική σύνταξη στην είδηση (σ 45) γ Η χρήση των ονοmicroατικών προσδιορισmicroών στην είδηση Χρήση ονοmicroάτων και επιθέτων (σ 46)

δ Ο προσδιορισmicroός του χρόνου στην είδηση (σ 47) 5 Το σχόλιο πάνω σε microια είδηση (σσ 48-53)

Λεξιλόγιο (σχετικό microε το χρόνο) (σσ 54-55) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τα microέσα microαζικής επικοινωνίας) (σσ 56-63) Οργάνωση του λόγου Η χρήση του παραδείγmicroατος στην ανάπτυξη παραγράφου και ευρύτερου κειmicroένου (σσ 63-68)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΙ∆Η

Βιογραφικά είδη (σσ 71-72) 1 Βιογραφία microυθιστορηmicroατική βιογραφία (σσ 73-76) 2 Βιογραφικό σηmicroείωmicroα

α Τα γεγονότα και τα σχόλια σε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 77-78) β Η δοmicroή και το περιεχόmicroενο ενός βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 78-79) Λεξιλόγιο βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 82-84)

4 Αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα α Σύγκριση ενός αυτοβιογραφικού σηmicroειώmicroατος microε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σ 86) β Το έmicromicroεσο σχόλιο στο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 86-87) δ Ο πρακτικός σκοπός ενός (αυτο)βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 89-94)

Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την εργασία και την επιλογή επαγγέλmicroατος) (σσ 95-103) 6 Ηmicroερολόγιο (σσ 108-111) 7 Συστατική επιστολή (σσ 112-118) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε το χαρακτηρισmicroό ατόmicroου τις στερεότυπες αντιλήψεις το φυλετικό και κοινωνικό ρατσισmicroό) (σσ 119-126) Οργάνωση του λόγου Ι Παράγραφος Ανάπτυξη microε σύγκριση και αντίθεση (σσ 127-131) ΙΙ Ο ρόλος της αντίθεσης στη συνοχή του κειmicroένου α Συνοχή προτάσεων και περιόδων (σσ 132-133) β Συνοχή παραγράφων microε αντιθετική σύνδεση Ανάπτυξη δύο εννοιών σε ένα ευρύτερο κείmicroενο (σσ 133-135)

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ndash ΚΡΙΤΙΚΗ

Ι Παρουσίαση και κριτική ενός βιβλίου 3 Βιβλιοκριτική α Λογοτεχνική κριτική (σσ 163-169)

35

β Κριτική άλλων κειmicroένων (σσ 170-171) 5 Απλή και διαδοχική υπόταξη (σ175) 6 Οι αναφορικές προτάσεις (σσ 176-177) Λεξιλόγιο (σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν) (σ 178) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την τέχνη και την κριτική έργου τέχνης) (σσ 179-189) ΙΙ Παρουσίαση και κριτική microιας θεατρικής παράστασης Λεξιλόγιο (σχετικό microε τη θεατρική κριτική) (σσ 203-205) ΙΙΙ Παρουσίαση και κριτική άλλων microορφών τέχνης Λεξιλόγιο (σχετικό microε την κριτική (σσ 219-220) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την κριτικήαξιολόγηση του ατόmicroου και την αυτοκριτική) (σσ 221-224) ΙV Οργάνωση του λόγου ορισmicroός και διαίρεση microιας έννοιας 1Ορισmicroός (σσ 226-230) 2∆ιαίρεση (σσ 231-236)

Σηmicroειώσεις ndashΠερίληψη Ι Σηmicroειώσεις (σ 240)

Α Σηmicroειώσεις από γραπτό λόγο (σσ 241-242) 1Κρατώ σηmicroειώσεις κατά παράγραφο (σσ 243-248) 2Εργάζοmicroαι σε ευρύτερες (από την παράγραφο) νοηmicroατικές ενότητες και κρατώ σηmicroειώσεις (σσ249-252) 3 Από τις σηmicroειώσεις προχωρώ στο διάγραmicromicroα του κειmicroένου (σσ 253-257) Β Σηmicroειώσεις από προφορικό λόγο (σσ 258-259) ΙΙ Περίληψη Α Περίληψη γραπτού λόγου 1Πώς οδηγούmicroαι στην περίληψη (σ 262) 2 Τι πρέπει να προσέχω σε microια περίληψη (σ 263) 3 Συγκρίνω δύο περιλήψεις microία εκτενή και microία συνοπτική του ίδιου κειmicroένου (σσ 264-265) 4 Εξετάζω τη χρήση της ενεργητικής και της παθητικής σύνταξης σε microία περίληψη (σσ 266-267) 5 Παρατηρώ περιλήψεις από ποικίλα κείmicroενα (σσ 268-273) Β Περίληψη προφορικού λόγου 1 ∆ιαβάζω τη δηmicroοσιογραφική περίληψη microιας συζήτησης (σσ 274-275) 2 Παρουσιάζω σε προφορικό και γραπτό λόγο περίληψη microιας συζήτησης (σσ 276) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τη λακωνική έκφραση και την προσπάθεια για εξοικονόmicroηση χρόνου στη σύγχρονη καθηmicroερινή ζωή) (σ 277-286)

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Για τον ορθό καταmicroερισmicroό και την αποδοτικότερη διδασκαλία της διδακτέας ύλης της

Νεοελληνικής Γλώσσας του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου είναι σκόπιmicroο να ληφθούν υπόψη

1Το Πρόγραmicromicroα Σπουδών για τη Γλωσσική ∆ιδασκαλία στο Λύκειο (σ79-105) που περιλαmicroβάνεται στο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Αθmicroιας και Βθmicroιας Εκπσης Θεωρητικές Επιστήmicroες (2000) 2Οι laquoΟδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών microαθηmicroάτων στο Γενικό Λύκειοraquo που περιλαmicroβάνουν προτάσεις για τη διδασκαλία των εγχειριδίων Έκφραση-Έκθεση και την αξιοποίηση των βιβλίων Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου και Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο (να αξιοποιηθούν σύmicroφωνα microε την κατανοmicroή της διδακτέας ύλης στο Εσπερινό Γενικό Λύκειο)

Επίσης οι διδάσκοντεςδιδάσκουσες στο πλαίσιο της υλοποίησης των εκάστοτε διδακτικών στόχων και του διαθέσιmicroου διδακτικού χρόνου microπορούν να χρησιmicroοποιούν κατά περίπτωση κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό (κείmicroενα δραστηριότητες κά) και από άλλες πηγές microε σκοπό την περαιτέρω εξοικείωση των microαθητώνmicroαθητριών microε ποικίλα κειmicroενικά είδη και την καλλιέργεια της ικανότητάς τους να κατανοούν και να παράγουν επιτυχώς προφορικό και γραπτό λόγο

36

Για την εξέταση του microαθήmicroατος στη Β΄ και Γ΄ τάξη του Ηmicroερήσιου και του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου και στη ∆΄ τάξη του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου ισχύει ότι προβλέπεται στο άρθρο 1 παρ 6 εδάφιο 2 του Π∆ 612012 (ΦΕΚ Α΄ 112)

Οι διδάσκοντες να ενηmicroερωθούν ενυπόγραφα

ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΔΙΑΝΟΜΗ

bull Γραφείο Υφυπουργού

bull Γραφείο Γενικού Γραmicromicroατέα

bull Γραφείο Ειδικού Γραmicromicroατέα

bull ∆νση Σπουδών ∆Ε Τmicroήmicroα Β΄

bull ∆νση Ιδιωτικής Εκπσης

bull ∆νση ΠΟ∆Ε

bull ∆νση Ξένων και Μειονοτικών Σχολείων

bull ∆νση Ειδικής Αγωγής

bull ΣΕΠΕ∆

ΣΥΝΤΗΣ ΤΜΡΧΗΣ ∆ΝΤΗΣ

∆Σ∆Ε

ΕΙ∆ΙΚΟΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

ΓΕΝΙΚΟΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

Ο ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ

ΘΕΟ∆ΩΡΟΣ Π ΠΑΠΑΘΕΟ∆ΩΡΟΥ

4

που συνδέουν τη λογοτεχνία microε άλλες τέχνες πχ ζωγραφική τραγούδι κλπ Οι δραστηριότητες αυτές εισάγουν τους microαθητές στον κόσmicroο της ηλεκτρονικής λογοτεχνικής βιβλιοθήκης και του ηλεκτρονικού λογοτεχνικού βιβλίου Για το λόγο αυτό είναι απαραίτητες και αξίζει να προηγηθούν Στη συνέχεια microπορούmicroε να περάσουmicroε σε πιο σύνθετες εργασίες δηλαδή σε δηmicroιουργία δικών microας σελίδων blogs βίντεο σύνθετες παρουσιάσεις κλπ

Στις οmicroαδικές εργασίες πώς θα αξιολογήσουmicroε τη συmicroβολή κάθε microαθητή χωριστά Ο εκπαιδευτικός γνωρίζει πολύ καλά το επίπεδο κάθε microαθητή του και εξάλλου οι οmicroαδικές εργασίες

παρουσιάζονται στην τάξη και microπορούmicroε να διαπιστώσουmicroε το microέγεθος και την ποιότητα της συmicroβολής του κάθε microέλους της οmicroάδας Συνεπώς η βαθmicroολογία της οmicroαδικής εργασίας microπορεί να microην είναι πάντοτε ίδια για όλους Ο εκπαιδευτικός επίσης γνωρίζει το επίπεδο των microαθητών του καθώς οι εργασίες είναι ποικίλες και αναδεικνύουν επιmicroέρους δεξιότητες των microαθητών Οι microαθητές αξιολογούνται για τη συmicromicroετοχή τους στις οmicroαδικές εργασίες για τον προφορικό και γραπτό τους λόγο για τη γενικότερη συmicromicroετοχή τους στο microάθηmicroα και για τη συmicroβολή τους στη δουλειά της οmicroάδας τους για την προθυmicroία που δείχνουν και για την ανάπτυξη της φιλαναγνωσίας τους

Θα αλλάξει ο τρόπος εξέτασης των microαθητών στη διάρκεια της χρονιάς και στις τελικές εξετάσεις Η αξιολόγηση των microαθητών αντιστοιχεί στη σκοποθεσία και στο περιεχόmicroενο του ΠΣ Κατά τη διάρκεια

της χρονιάς οι microαθητές αξιολογούνται microε βάση τις ατοmicroικές και οmicroαδικές εργασίες όπως περιγράφονται στο ΠΣ και στα προτεινόmicroενα σενάρια Στο τέλος της χρονιάς εξετάζονται σε άγνωστο κείmicroενο οmicroόθεmicroο ή οmicroοειδές microε αυτά που διάβασαν και microε ερωτήσεις ανάλογες microε τις δραστηριότητες που δούλεψαν κατά τη διάρκεια της χρονιάς Κατά την εξέταση του microαθήmicroατος από το τρέχον σχολικό έτος (2012-13) δεν θα δίδονται στους

microαθητές δύο θέmicroατα (όπως προβλέπεται στο Π∆ 612012 άρθρο 1 παρ 7) αλλά ένα θέmicroα (θα ακολουθήσει σχετική τροποποίηση) Κατά τα λοιπά ισχύει ότι προβλέπεται στην παρ 7 του άρθρου 1 του Π∆ 612012 (ΦΕΚ Α΄112)

Τι είναι οι συνθετικές εργασίες στο microάθηmicroα της Λογοτεχνίας Συνθετική είναι microια εργασία ατοmicroική ή οmicroαδική η οποία επικεντρώνεται σε ένα ή περισσότερα

λογοτεχνικά κείmicroενα αλλά δεν περιορίζεται σε αυτά Χρειάζεται τη συmicroβολή και άλλων πρωτογενών ή δευτερογενών πηγών σε έντυπη ή ψηφιακή microορφή (βιβλία γνώσεων ιστορικά κείmicroενα δηmicroοσιογραφικά άρθρα κινηmicroατογραφικές ταινίες ή ντοκιmicroαντέρ κείmicroενα κριτικής) Σηmicroασία δεν έχει η έκτασή της αλλά η διατύπωση ενός ορισmicroένου ερωτήmicroατος ndash προβλήmicroατος ως αφετηρία της Αξιολογείται ο συνδυασmicroός των εξωκειmicroενικών πληροφοριών microε την ερmicroηνεία του κειmicroένου η παραγωγή προσωπικού λόγου εκ microέρους των microαθητών και η οργανωmicroένη παρουσίαση των δεδοmicroένων των ερmicroηνειών και των συmicroπερασmicroάτων της

2 ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ (Α΄ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ Α΄ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΕΠΑΛ)

1 ΤΟ ΝΕΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥ∆ΩΝ ΤΗΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ Ένας λόγος που έκανε απαραίτητη τη σύνταξη ενός νέου ΠΣ για την Α Λυκείου είναι οι

τεράστιες αλλαγές που έγιναν τα τελευταία είκοσι χρόνια στην κοινωνία Αυτές οι κοινωνικές αλλαγές επέφεραν και αλλαγές στα είδη των γραπτών προφορικών και ψηφιακών κειmicroένων που παράγονται τα τελευταία χρόνια Αυτές οι αλλαγές στην κοινωνία και στα κείmicroενα ανέδειξαν και άλλες γλωσσοδιδακτικές προσεγγίσεις στο πλαίσιο των οποίων δηmicroιουργήθηκαν νέες πραγmicroατικότητες νέες θεάσεις του αντικειmicroένου laquoΓλωσσική εκπαίδευσηraquo Μέσα σε αυτό το πλαίσιο βρήκαν θέση όροι όπως γραmicromicroατισmicroός πολυγραmicromicroατισmicroοί νέοι γραmicromicroατισmicroοί πολυτροπικότητα κειmicroενικό είδος κτλ οι οποίοι δεν χρησιmicroοποιούνταν ή χρησιmicroοποιούνταν ελάχιστα πριν από είκοσι χρόνια και τώρα εντάσσονται στο νέο ΠΣ

Το ότι το νέο ΠΣ λειτουργεί microε σχολικό εγχειρίδιο που έχει συνταχθεί παλαιότερα φαίνεται αρχικά αντιφατικό Στην πραγmicroατικότητα όmicroως δεν είναι γιατί το συγκεκριmicroένο εγχειρίδιο εκτός της συγκεκριmicroένης θεmicroατολογίας που είναι δεδοmicroένη είναι laquoανοιχτόraquo microε την έννοια ότι δίνει την ευχέρεια αλλαγών και εmicroπλουτισmicroού Λειτουργεί στην ουσία ως περιβάλλον που περιέχει κείmicroενα διαφορετικών ειδών και τύπων και εικόνες που προέρχονται από διάφορες πηγές που δίνουν τη δυνατότητα εmicroπλουτισmicroού microε κείmicroενα εκτός σχολικού εγχειριδίου πράγmicroα που αποτελεί το ζητούmicroενο στο νέο ΠΣ ∆ε θα ήταν δυνατό να

5

λειτουργήσει το νέο ΠΣ αν το εγχειρίδιο είχε την αυστηρά οριοθετηmicroένη γραmicromicroική σειρά που συχνά έχουν τα ελληνικά σχολικά εγχειρίδια

Με αυτήν την έννοια το νέο ΠΣ συντάχθηκε microέσα στο πλαίσιο ορισmicroένων προϋποθέσεων που δηmicroιούργησαν αφενός οι κοινωνικές και γλωσσοπαιδαγωγικές αλλαγές και αφετέρου η πρόθεση να υπάρξουν αλλαγές στη λυκειακή βαθmicroίδα Παράλληλα όmicroως υπόκειται σε ορισmicroένους περιορισmicroούς που έχουν να κάνουν microε τη διατήρηση του σχολικού εγχειριδίου καθώς και του αριθmicroού των διατιθέmicroενων διδακτικών ωρών περιορισmicroοί οι οποίοι ούτε microειώνουν την αξία του microαθήmicroατος ούτε ακυρώνουν τις επιδιώξεις του νέου ΠΣ

2 ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Η καλλιέργεια του γλωσσικού γραmicromicroατισmicroού ήταν και είναι από τους κύριους σκοπούς της εκπαιδευτικής διαδικασίας και αυτό επιδιώχθηκε ήδη σε όλη τη διάρκεια της υποχρεωτικής εννιάχρονης εκπαίδευσης Στην Α τάξη του Λυκείου microε το συγκεκριmicroένο ΠΣ επιδιώκεται η ενδυνάmicroωση του ήδη αποκτηmicroένου γλωσσικού γραmicromicroατισmicroού σε microια κατεύθυνση περισσότερο κοινωνιοκεντρική και λιγότερο γλωσσοκεντρική Απώτερος δηλ σκοπός του microαθήmicroατος είναι η αξιοποίηση των γνώσεων και των δεξιοτήτων που έχουν αποκτήσει οι microαθητές και οι microαθήτριες προκειmicroένου να ανταποκριθούν στις συνεχώς microεταβαλλόmicroενες κοινωνικές συνθήκες και απαιτήσεις στις οποίες είναι απαραίτητη η χρήση της γλώσσας Για παράδειγmicroα στη φάση αυτή της εκπαίδευσης δεν ενδιαφέρει τόσο η αποκλειστική εστίαση σε γραmicromicroατικοσυντακτικά φαινόmicroενα (ο τρόπος λχ microετατροπής της ενεργητικής σε παθητική σύνταξη και το αντίστροφο ―γλωσσοκεντρική κατεύθυνση του προγράmicromicroατος) όσο η σύνδεσή τους microε τα κείmicroενα και η αξιοποίησή τους για τη βαθύτερη κατανόηση των κειmicroένων και του κόσmicroου που κατασκευάζουν (προτίmicroηση λχ της παθητικής σύνταξης στις Μικρές Αγγελίες των εφηmicroερίδων ―κοινωνιοκεντρική κατεύθυνση)

Επειδή microε τη διδασκαλία κάθε microαθήmicroατος επιδιώκεται η απόκτηση γνώσεων και δεξιοτήτων που σχετίζονται microε το καθαυτό γνωστικό αντικείmicroενο του microαθήmicroατος οι ειδικότεροι στόχοι του γλωσσικού microαθήmicroατος θα microπορούσαν αρχικώς να είναι καθαρά γλωσσικοί Όmicroως το γλωσσικό microάθηmicroα―περισσότερο από όλα τα άλλα―σχετίζεται στενά microε την κοινωνία γι αυτό είναι προφανές ότι microέσω αυτού καλλιεργούνται επίσης αξίες και στάσεις απέναντι στην κοινωνία και τον κόσmicroο Εποmicroένως παράλληλα microε τους γλωσσικούς επιδιώκονται και ευρύτεροι αξιακοί στόχοι

Στους γλωσσικούς στόχους θα microπορούσαν microεταξύ των άλλων να ενταχθούν α) η γλωσσική ποικιλότητα ως εγγενές χαρακτηριστικό όλων των γλωσσών β) η κειmicroενική ποικιλότητα ως χαρακτηριστικό των γλωσσών σε άmicroεση συνάρτηση microε

την ποικιλότητα και τη δυναmicroική των κοινωνικών πρακτικών και των κοινοτήτων όπου ανήκουν και κατανοούνται τα κείmicroενα

γ) η εξοικείωση microε τα βασικά χαρακτηριστικά κειmicroενικών ειδών (όπως του δοκιmicroίου και της ερευνητικής εργασίας) και κειmicroενικών τύπων (όπως του επιχειρηmicroατολογικού της περιγραφής και της αφήγησης)

δ) η κατανόηση της δοmicroής των κειmicroένων ως συνδυασmicroού γλωσσικών επιλογών (συνοχή) microε το νοηmicroατικό επίπεδο (συνεκτικότητα)

ε) η κατανόηση της σχέσης του καναλιού της επικοινωνίας microε την ιδιαιτερότητα των κοινωνικών πρακτικών

στ) η διάκριση microεταξύ κειmicroένων καθηmicroερινού και ακαδηmicroαϊκού (επιστηmicroονικού) τύπου ζ) η απόκτηση δεξιοτήτων ψηφιακού γραmicromicroατισmicroού απαραίτητων για τη χρήση τους

ως εκπαιδευτικών microέσων και microέσων προσωπικής έκφρασης και επικοινωνίας Οι αξιακοί στόχοι που microπορούν να επιδιωχθούν είναι πολλοί και γι αυτό δύσκολο να

καταγραφούν όλοι Πάντως microεταξύ αυτών microπορεί να είναι α) η εκτίmicroηση της ισοτιmicroίας όλων των γλωσσών και ο σεβασmicroός της πολιτισmicroικής και

γλωσσικής διαφορετικότητας β) ο δηmicroοκρατικός χειρισmicroός του λόγου microε σεβασmicroό προς τις απόψεις των άλλων γ) η διά του λόγου αντίσταση σε κάθε microορφή εξουσιαστικού αυθαίρετου λόγου δ) ο σεβασmicroός στο περιβάλλον και την αειφορία ε) η αντίληψη του τρόπου microε τον οποίο δοmicroούνται microέσω του λόγου διαφορετικές

οπτικές για τον κόσmicroο

6

στ) η κατανόηση της αλλαγής που έχει επέλθει στον κόσmicroο microε τη συρρίκνωση των αποστάσεων και τη συνεχή κίνηση ανθρώπων κεφαλαίων εικόνων και κειmicroένων 3 ΜΕΘΟ∆ΟΛΟΓΙΚΕΣ Ο∆ΗΓΙΕΣ Βασική microεθοδολογική οδηγία είναι η υιοθέτηση οποιασδήποτε πρακτικής θα οδηγούσε στην ανάπτυξη της δηmicroιουργικότητας των microαθητών και microαθητριών microε την ενίσχυση της συνεργασίας microεταξύ τους και microε τον διδάσκοντα και τη διδάσκουσα στον ρόλο του βοηθού και συνεργάτη microε στόχο την κατάκτηση των επιδιωκόmicroενων από το ΠΣ γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων Είναι φυσικό να ανακύπτουν συγκεκριmicroένες microεθοδολογικές απορίες microερικές από τις οποίες επιχειρείται να απαντηθούν στη συνέχεια Για τον λόγο αυτό καταγράφονται σε microορφή ερώτησης ndash απάντησης τα κυριότερα ερωτήmicroατα που microας έχουν τεθεί ως τώρα από τους εκπαιδευτικούς α Τι αναmicroένεται από microένα τον εκπαιδευτικό να κάνω microε λίγα λόγια bull ∆ηmicroιουργική χρήση όλων των πιθανών microαθησιακών πόρων ― εποmicroένως και του βιβλίου αλλά όχι microόνο Καλό είναι να προτιmicroώνται γλωσσικοί σηmicroειωτικοί πόροι και θέmicroατα microε τα οποία έχουν εξοικείωση οι microαθητές και οι microαθήτριες και microπορούν για τον λόγο αυτό να γίνουν ευκολότερα αντικείmicroενο διαπραγmicroάτευσης στην τάξη Το microάθηmicroα όmicroως δε θα microένει εκεί αλλά θα πρέπει να εξοικειώνει σταδιακά τα παιδιά microε περισσότερο ακαδηmicroαϊκές microορφές λόγου Προτείνεται έτσι microια σταδιακή microετάβαση από το οικείο στο λιγότερο οικείο και από τον καθηmicroερινό στον σχολικό και επιστηmicroονικό λόγο bull Μεγάλη ελευθερία κινήσεων microε βάση τους στόχους του ΠΣ και τις ιδιαιτερότητες της κάθε σχολικής τάξης Στο πλαίσιο αυτό δεν παίζει ρόλο laquoη ύληraquo και κάποια συγκεκριmicroένη σειρά στη διδασκαλία όσο η εmicroπλοκή των παιδιών στο να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα και να τη συνδέουν microε τον σύνθετο κοινωνικό microας κόσmicroο Με την έννοια αυτή οι microαθησιακοί πόροι που θα χρησιmicroοποιήσει κάθε διδάσκων microπορεί να είναι απολύτως δική του επιλογή και να προέρχονται είτε από τα διδακτικά εγχειρίδια τα οποία έχουν στη διάθεσή τους οι microαθητές και οι microαθήτριες είτε από άλλες πηγές έντυπου και ψηφιακού υλικού συmicroπεριλαmicroβανοmicroένου και του υλικού που υπάρχει στα σχολικά εγχειρίδια άλλων microαθηmicroάτων της ίδιας ή και άλλων τάξεων Σε κάθε περίπτωση οι πόροι αυτοί όπως και τα εγχειρίδια δεν προσεγγίζονται από την οπτική της ύλης που πρέπει να διεκπεραιωθεί πιστά αλλά προτείνονται ως πηγές που microπορούν να αξιοποιηθούν ανάλογα microε το πόσο εξυπηρετούν το εκάστοτε διδακτικό σχέδιο το οποίο έχει και τη microεγαλύτερη βαρύτητα Με τον τρόπο αυτό κάθε εκπαιδευτικός έχει τη δυνατότητα να κάνει τις επιλογές του στον οριζόντιο και τον κάθετο άξονα των τεσσάρων ενοτήτων του ΠΣ και να δοmicroήσει σε συνεργασία και microε τους microαθητές και τις microαθήτριές του το δικό του πρόγραmicromicroα bull Σύνδεση της γλώσσας microε τον κόσmicroο Οι γνώσεις για τη γλώσσα προσφέρονται microε τέτοιο τρόπο ώστε να εξυπηρετείται η κατανόηση και η κριτική ανάγνωση των κειmicroένων εποmicroένως και του κόσmicroου Μια πχ από τις πλευρές του κόσmicroου στις οποίες πρέπει να δίνεται έmicroφαση είναι η ανάδειξη της ελληνικής κοινωνικής και πολιτισmicroικής ιδιαιτερότητας microε παράλληλη έmicroφαση στην κατανόηση της πολυπολιτισmicroικότητας και του διαφορετικού καθώς και στην ανάδειξη του τοπικού αλλά microε ιδιαίτερη έmicroφαση στην εξωστρέφεια σε έναν διεθνοποιηmicroένο κόσmicroο Παράλληλα θα πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στο να παρουσιάζονται και να αποκωδικοποιούνται οι ποικίλες οπτικές για τον κόσmicroο που ενυπάρχουν στα κείmicroενα bull ∆ηmicroιουργία των προϋποθέσεων microάθησης αυτό microπορεί να επιτευχθεί microε το είδος του σχεδίου εργασίας που κάθε φορά επιλέγεται microε την επένδυση στις προϋπάρχουσες γνώσεις και το πολιτισmicroικό υπόβαθρο των παιδιών microε την ενθάρρυνση για παραγωγή λόγου microέσα σε άνετα χωροχρονικά πλαίσια και τον συνδυασmicroό της διδασκαλία ενώπιον όλης της τάξης (microετωπική διδασκαλία) microε εναλλακτικές microορφές διδασκαλίας (πχ οmicroαδική) Όλα αυτά ασφαλώς πρέπει να γίνονται βάσει ενός διδακτικού σχεδίου microε τα χαρακτηριστικά του σχεδίου εργασίας (project) στο πλαίσιο του οποίου δίνονται ρόλοι και προβλήmicroατα προς διερεύνηση επίλυση στα παιδιά Στην προσπάθεια αυτή διεκπεραίωσης των ρόλων τους και επίλυσης των προβληmicroάτων οι microαθητές και οι microαθήτριες έχουν την ευκαιρία να εστιάσουν στην αναζήτηση και ανάγνωση κειmicroένων και γενικότερα στην πρόσληψη και παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου

7

β Σε κάποιες θεmicroατικές ενότητες υπάρχουν οι ίδιες σελίδες των σχολικών εγχειριδίων Θα τις διδάξουmicroε δύο φορές Η ερώτηση αυτή καλύπτεται από την απάντηση που δόθηκε πιο πάνω όσον αφορά την ελευθερία κινήσεων microε βάση τους στόχους του προτεινόmicroενου Προγράmicromicroατος Σπουδών Όπου οι σελίδες αναφέρονται δύο φορές είναι επειδή microπορεί να χρησιmicroοποιηθούν στη microία ήκαι στην άλλη θεmicroατική Μπορεί όmicroως να microη χρησιmicroοποιηθούν και πουθενά αν ο εκπαιδευτικός έχει πιο πρόσφατα ή πιο κατάλληλα κατά την εκτίmicroησή του κείmicroενα τα οποία κρίνει ότι εξυπηρετούν καλύτερα τους στόχους του ΠΣ γ Μέχρι τώρα γράφαmicroε εκθέσεις σε τακτά χρονικά διαστήmicroατα Τώρα δε θα γράφουmicroε Η έκθεση ταυτίζεται microε παραδοσιακές αντιλήψεις στη διδασκαλία (=διδάσκω κάποια ύλη και στη συνέχεια βάζω microια έκθεση) η οποία δεν προτείνεται ούτε από τα ισχύοντα εγχειρίδια Αυτό που έχει προτεραιότητα στο ΠΣ είναι να δίνεται η ευχέρεια στα παιδιά να εmicroπλέκονται σε πρακτικές όπου θα διαβάζουν θα microιλούν και θα γράφουν συνεχώς για ποικίλα ζητήmicroατα χρησιmicroοποιώντας ποικιλία κειmicroενικών ειδών Τα κείmicroενα είναι κοινωνικές microονάδες η παραγωγή των οποίων δεν κατακτάται αν δεν κατανοηθούν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του κάθε κειmicroενικού είδους τύπου που καλούνται τα παιδιά να γράψουν και αν δεν αντιmicroετωπισθεί η παραγωγή τους ως διαδικασία γεγονός που σηmicroαίνει ότι πρέπει να δίνεται χρόνος και στην παραγωγή αλλά και στη βελτίωση των κειmicroένων που γράφονται Στο πλαίσιο αυτό η παραγωγή λόγου δε γίνεται ευκαιριακά κάποιες φορές τον χρόνο όπως συνηθιζόταν microε την laquoέκθεση ιδεώνraquo αλλά αποτελεί οργανικό στοιχείο των σχεδίων εργασίας που διεκπεραιώνουν οι microαθητές και οι microαθήτριες δ Παραγράφους και περιλήψεις δε θα διδάσκουmicroε πια bull Οι παράγραφοι είναι microέρος των κειmicroένων και σε κάθε κειmicroενικό είδος οι παράγραφοι οργανώνονται microε διαφορετικό τρόπο Οι γνώσεις για τη δοmicroή των παραγράφων είναι πολύ χρήσιmicroες δεν θα πρέπει όmicroως να αποτελούν αυτοσκοπό Αντίθετα θα πρέπει να συνδέονται microε την ιδιαιτερότητα του κειmicroενικού είδους που microελετάται ndash παράγεται κάθε φορά Σε κάποιες περιπτώσεις πχ κείmicroενα σε πολυmicroεσική microορφή ή παρουσιάσεις microε τη χρήση ενός Προγράmicromicroατος Παρουσίασης σε υπολογιστή δεν υπάρχουν παράγραφοι όπως τις γνωρίζαmicroε ως τώρα Είναι απαραίτητη εποmicroένως η σύνδεση της laquoδιδασκαλίαςraquo της παραγράφου microε τα κειmicroενικά είδη bullΤο ίδιο ισχύει και για την περίληψη δεν θα πρέπει να διδάσκεται ως αυτοσκοπός αλλά να συνδέεται microε συγκεκριmicroένου τύπου πρακτικές γραmicromicroατισmicroού Η αξιοποίηση πχ δύο ή περισσότερων κειmicroένων ως πηγών προκειmicroένου να παραχθεί ένα άλλο κείmicroενο προϋποθέτει ότι τα παιδιά γνωρίζουν τη διαδικασία του να κάνουν περιλήψεις Εστίαση στην περίληψη ως κειmicroενικό είδος microπορεί να γίνει microόνο όταν συνδέεται microε περιστάσεις που το απαιτούν όπως για παράδειγmicroα το να γραφεί περίληψη microιας εργασίας για ένα microαθητικό συνέδριο το οποίο microπορεί να εστιάζει σε κάποιο ενδιαφέρον για τα παιδιά ζήτηmicroα ε Αν δεν κάνουmicroε την ύλη microε τη σειρά και δε βάλουmicroε διαγώνισmicroα προκειmicroένου να διαπιστώσουmicroε ότι τα παιδιά laquoτα έmicroαθανraquo πώς θα ξέρουmicroε αν πάmicroε καλά Η γνώση που microεταδίδουmicroε και ελέγχουmicroε microε microια τέτοιου είδους διδακτική διαδικασία είναι πρόσκαιρη και επιφανειακή πρόσκαιρη γιατί πολύ γρήγορα θα ξεχαστεί και επιφανειακή γιατί θίγει συνήθως επιφανειακές διαστάσεις των πραγmicroάτων Αντίθετα η εστίαση σε προβλήmicroατα που διερευνώνται microέσω ρόλων που έχουν τα παιδιά η διερεύνηση ζητηmicroάτων που σχετίζονται microε πτυχές της σύγχρονης πραγmicroατικότητας η αξιοποίηση των κειmicroένων για προβληmicroατισmicroό σε βάθος και αmicroφισβήτηση οι ευκαιρίες που δίνονται στα παιδιά να εκφέρουν τις απόψεις τους προφορικά ήκαι γραπτά microετατρέπουν τη σχολική τάξη σε κοινότητα γραmicromicroατισmicroού ή κειmicroενική κοινότητα microε την έννοια ότι η λειτουργία της συνδέεται microε τη χρήση και την κριτική αποτίmicroηση microεγάλου εύρους κειmicroένων Κατά βάθος το εύρος των κειmicroένων που χρησιmicroοποιούνται παράγονται αλλά και ο τρόπος που αυτό γίνεται συγκροτούν την ιδιαιτερότητα της κάθε σχολικής αίθουσας Μην ξεχνάmicroε άλλωστε ότι οι microαθητές και οι microαθήτριες παρά την κοινή σχολική τους διαδροmicroή έχουν διαφορετικές προσωπικές εγγράmicromicroατες διαδροmicroές (πχ δίγλωσσα παιδιά παιδιά microε ειδικότερες ανάγκες παιδιά από περισσότερο ή λιγότερο προνοmicroιούχα κοινωνικά στρώmicroατα) τις οποίες η διδασκαλία είναι απαραίτητο να λαmicroβάνει υπόψη της και να σέβεται προσπαθώντας και να

8

επενδύει στη διαφορά ως αφετηρία για δηmicroιουργικότητα Και microια κοινότητα γραmicromicroατισmicroού όπως περιγράφτηκε πιο πάνω είναι ένας χώρος κατάλληλος για να συζητηθούν τέτοιου είδους θέmicroατα στ ∆ε θα βάζουmicroε διαγωνίσmicroατα δηλαδή Ναι αλλά σε διαφορετικό πλαίσιο Τα κείmicroενα που παράγονται στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής διαδικασίας πρέπει να αντιmicroετωπίζονται ως προϊόντα επικοινωνίας ως γλωσσικές και νοηmicroατικές δοmicroές ως φορείς ιδεολογικών και κοινωνικοπολιτισmicroικών νοηmicroάτων και ως προϊόντα για αξιολόγηση Για τον λόγο αυτό τα διάφορα γλωσσικά και γραmicromicroατικοσυντακτικά φαινόmicroενα όπως και η ανάπτυξη των παραγράφων δεν microπορούν να αποτελούν αυτοσκοπό διδασκαλίας και εξέτασης αλλά πρέπει να παρουσιάζονται άmicroεσα συνυφασmicroένα microε τις κειmicroενικές κατηγορίες στις οποίες ανήκουν Η συστηmicroατική ή περιπτωσιακή διδασκαλία (άρα και εξέταση) της microικροδοmicroής της νέας ελληνικής πρέπει να γίνεται microόνο για microορφοσυντακτικά φαινόmicroενα στα οποία δείχνουν να δυσκολεύονται οι microαθητές και οι microαθήτριες ή επηρεάζουν αρνητικά την εκφραστική ή ορθογραφική εικόνα των γραπτών τους κειmicroένων Ως προς το είδος των διαγωνισmicroάτων βλ σχετικές οδηγίες και ενότητα 5 στο παρόν κείmicroενο ζ Προτείνεται συχνά η εργασία σε οmicroάδες Είναι αυτό απαραίτητο ∆εν είναι πανάκεια και δεν είναι εύκολο να γίνεται πάντα αυτό Θα πρέπει όmicroως οι διδάσκοντες να έχουν υπόψη τους ότι δεν πρέπει να στερείται από τα παιδιά η δυνατότητα για συνεργασία αmicroφισβήτηση και σύνθεση γιατί όλα αυτά έχουν στενή σχέση microε σύγχρονες απαραίτητες δεξιότητες για τη ζωή Με την οmicroαδική―περισσότερο από ότι microε την ατοmicroική―εργασία microπορεί να δίνεται έmicroφαση στην ανάδειξη των αντιτιθέmicroενων απόψεων που υπάρχουν στα κείmicroενα στην κατανόηση και συζήτηση της λογικής τους και στην ανάδειξη της βαθύτερης πολιτικής τους διάστασης Στο ίδιο πλαίσιο microπορεί ευκολότερα επίσης να επιχειρηθεί η συγκριτική microελέτη κειmicroένων που εκφράζουν διαφορετικές απόψεις πάνω στο ίδιο θέmicroα και η διερεύνηση των αιτίων που τις προκαλούν η Ποιος είναι ο ρόλος των Νέων Τεχνολογιών στο καινούργιο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) αξιοποιούνται και ως παιδαγωγικά microέσα αλλά και ως microέσα πρακτικής γραmicromicroατισmicroού Ως παιδαγωγικά microέσα ασφαλώς διευκολύνουν τη γλωσσική διδασκαλία πβ διαδραστικοί πίνακες ηλεκτρονικά λεξικά σώmicroατα κειmicroένων Προγράmicromicroατα Επεξεργασίας Κειmicroένου αλλά και περιβάλλοντα του διαδικτύου όπως τα ιστολόγια τα Wikis κλπ Ως microέσα πρακτικής γραmicromicroατισmicroού αποτελούν ουσιαστικά microέρος της laquoδιδακτέας ύληςraquo του γλωσσικού microαθήmicroατος καθώς microε τη χρήση τους αναδεικνύεται η ιδιαιτερότητά τους κατά την παραγωγή και πρόσληψη λόγου (πχ ιδιαιτερότητες της παραγωγής λόγου σε περιβάλλοντα επεξεργασίας κειmicroένου και παρουσίασης παραγωγή διαδικτυακών πολυmicroεσικών κειmicroένων κλπ) Είναι προφανές εποmicroένως ότι οι Νέες Τεχνολογίες επειδή είναι microέσα για διάβασmicroα και γράψιmicroο στη ζωή microε πολλές ιδιαιτερότητες σε σχέση microε το έντυπο δεν microπορεί να microην χρησιmicroοποιούνται ως τέτοια microέσα και στο σχολείο θ Μήπως δηmicroιουργηθούν ανισότητες αφού είναι γνωστό ότι δε διαθέτουν όλα τα σχολεία τις ίδιες τεχνολογικές υποδοmicroές Μεγάλο microέρος των διδακτικών πρακτικών που προτείνονται microπορούν να ολοκληρωθούν microε τη συλλογή διαδικτυακών κειmicroένων και εκτός σχολείου ή να αξιοποιηθεί το γεγονός ότι όλα (σχεδόν) τα παιδιά έχουν τη δυνατότητα πρόσβασης σε υπολογιστές στο σπίτι τους κυρίως όmicroως το γεγονός ότι οι εξωσχολικές πρακτικές ψηφιακού γραmicromicroατισmicroού τους είναι συχνά πολύ πλούσιες Η ως τώρα έρευνα στα ελληνικά σχολεία δείχνει ότι οι δηmicroιουργικοί εκπαιδευτικοί βρίσκουν διεξόδους στα προβλήmicroατα των υποδοmicroών ι Ποια η σχέση του καινούργιου προγράmicromicroατος microε τη λογοτεχνική παραγωγή Το ΠΣ για τη γλώσσα ανήκει στην ευρύτερη ενότητα των γλωσσικών microαθηmicroάτων―microαζί microε την αρχαία ελληνική γλώσσα και τη λογοτεχνία ― και microε την έννοια αυτή προτείνεται να αξιοποιηθούν ανάλογες προτάσεις του ΠΣ της λογοτεχνίας για την ίδια τάξη Η παρουσίαση λογοτεχνικών έργων άλλωστε microπορεί να αποτελέσει ευκαιρία και για ανάπτυξη εκ microέρους των microαθητών και των microαθητριών προσωπικού προφορικού γραπτού ή πολυτροπικού λόγου

9

microε σκοπό την τεκmicroηρίωση των απόψεών τους ήκαι την έκφραση των αισθητικών τους προτιmicroήσεων ια Όλα όσα ζητά αυτό και τα άλλα Προγράmicromicroατα Σπουδών για την Α΄ Λυκείου απαιτούν πολύ περισσότερο χρόνο για τους εκπαιδευτικούς Αυτό δεν είναι εύκολο Αυτό είναι γεγονός ∆εν microπορεί όmicroως να υπάρξει δηmicroιουργικό σχολείο microε στατική προσέγγιση της διδασκαλίας Αλλά αυτό δε θα γίνει από τη microια στιγmicroή στην άλλη Κάθε microεταβολή χρειάζεται τον χρόνο της Αυτό που θα διευκόλυνε ιδιαίτερα τα πράγmicroατα είναι αν αναλαmicroβάνονταν προσπάθειες σε επίπεδο σχολείου και σχολικών συmicroβούλων για ανταλλαγή ιδεών και κυρίως για συmicroπαραγωγή διδακτικών προτάσεων Θα ήταν ιδανικό αν το κάθε σχολείο microπορούσε να διαmicroορφώσει το δικό του πλάνο για τη διδασκαλία Και αυτό δεν είναι απαραίτητο να γίνει από τη microια στιγmicroή στην άλλη Η δηmicroιουργικότητα και η συνεργασία για τα παιδιά είναι άmicroεσα συνυφασmicroένη microε τη δηmicroιουργικότητα και τη συνεργασία των εκπαιδευτικών ιβ Μπορούν όλα αυτά που προβλέπει το πρόγραmicromicroα να γίνουν microέσα στο δεδοmicroένο ωρολόγιο πρόγραmicromicroα Το γλωσσικό είναι το κατεξοχήν διαθεmicroατικό microάθηmicroα αφού χωρίς τη χρήση της γλώσσας δε γίνεται τίποτα microέσα στο σχολείο Γι αυτό οι εκπαιδευτικοί καλό είναι να αξιοποιούν κάθε ευκαιρία για την καλλιέργεια των προτεινόmicroενων γραmicromicroατισmicroών στα παιδιά όπως άλλα microαθήmicroατα της φιλολογικής ζώνης (πχ Αρχαία Λογοτεχνία) άλλες σχολικές πρακτικές (πχ ποικίλα προγράmicromicroατα) και ποικίλες σχολικές εκδηλώσεις (πχ microαθητικές κοινότητες γιορτές εκδηλώσεις)

4 ΤΟ ΠΣ ΤΗΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΜΕΣΩ ΕΝΟΣ ΠΑΡΑ∆ΕΙΓΜΑΤΟΣ [σχέδια εναλλακτικών διδακτικών προτάσεων (σεναρίων διδασκαλίας)]

Γενικά

Στο ακόλουθο παράδειγmicroα παρουσιάζονται τρεις διαφορετικές εκδοχές ενός σχεδίου microαθήmicroατος (σεναρίου) προκειmicroένου να καταστεί πιο εύκολα σαφής η φιλοσοφία του νέου ΠΣ και η απόσταση που υπάρχει από τις συνήθεις διδακτικές πρακτικές οι οποίες στηρίζονται αποκλειστικά στο σχολικό εγχειρίδιο

Οι διδακτικές προτάσεις-σχέδια που ακολουθούν αφορούν την ενότητα laquoΓλωσσικές Ποικιλίεςraquo του εγχειριδίου της Α΄ Λυκείου (σελ 21-37) και πιο συγκεκριmicroένα τη θεmicroατική laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo (σελ 29-37) Εστιάζουν ειδικότερα στη γλώσσα των νέων και στον ρόλο της στη συγκρότηση αυτού που συχνά αποκαλείται laquoτο χάσmicroα γενεώνraquo Ανάλογα βέβαια microε την εκδοχή που θα υιοθετηθεί microπορεί να γίνει σύνδεση και microε άλλα τmicroήmicroατα του ίδιου σχολικού εγχειριδίου όπως πχ microε τα κεφάλαια laquoΠεριγραφήraquo και laquoΑφήγησηraquo ή την ενότητα laquoΠροφορικός και γραπτός λόγοςraquo καταργώντας τη γραmicromicroική αντιmicroετώπιση του βιβλίου καθώς και microε ανάλογα θέmicroατα που θίγονται στα εγχειρίδια άλλων τάξεων της δευτεροβάθmicroιας εκπαίδευσης Είναι απαραίτητο να δηλωθεί ρητά ότι το παράδειγmicroα δεν αποτελεί laquoπρότυποraquo για εφαρmicroογήmiddotκάτι τέτοιο είναι αντίθετο microε τη δηmicroιουργικότητα των εκπαιδευτικών που προϋποθέτει το ΠΣ Αποτελεί ενδεικτικό παράδειγmicroα προκειmicroένου να αναδειχθούν διδακτικές πρακτικές που είναι κοντά στη λογική του και προκειmicroένου να καταστεί εmicroφανής η ενδεχόmicroενη απόσταση που χωρίζει ισχύουσες πρακτικές microε τις προτεινόmicroενες από το ΠΣ

Η λογική της πρότασης

Το παράδειγmicroα αναπτύσσεται microε βάση τους άξονες που οργανώνουν το ΠΣ και παρουσιάζονται στο ακόλουθο σχήmicroα

10

Ο άξονας της αξιολόγησης που ενυπάρχει στο ΠΣ και φαίνεται να λείπει από το σχήmicroα εξετάζεται ως υποενότητα σε κάθε εκδοχή και ενσωmicroατώνεται όπως θα δούmicroε στο κέντρο του ρόmicroβου στις ταυτότητες

Γενικοί στόχοι

Το παράδειγmicroα δεν είναι δεσmicroευτικό αλλά ενδεικτικό Στόχος του είναι να κάνει κατανοητή τη φιλοσοφία του ΠΣ και να καταδείξει τις νέες δυνατότητες που προτείνονται σε σχέση microε συνήθεις ισχύουσες πρακτικές Οι εκδοχές του παραδείγmicroατος microπορούν να τροποποιηθούν ανάλογα microε τις υποδοmicroές τις ανάγκεςδυνατότητες των microαθητών και των microαθητριών και τις επιλογές τουτης εκπαιδευτικού

Το υλικό

Ως κειmicroενική αφετηρία microπορεί να επιλεγεί microια σειρά τηλεοπτικών διαφηmicroιστικών βίντεο στα οποία αποτυπώνεται το χάσmicroα των γενεών microέσω της αξιοποίησης διαφορετικών κοινωνικών (γλωσσικών και όχι microόνον) κωδίκων στους ρόλους των laquoπαιδιών-νέωνraquo και των laquoγονέων-microεσηλίκωνraquo Ενδείκνυται η οπτικοακουστική microορφή που προϋποθέτει την αντίστοιχη υποδοmicroή ― και βασικά επιβάλλεται στην 3η εκδοχή αλλά εξίσου λειτουργικές microπορεί να είναι και οι εναλλακτικές microορφές που προτείνονται Εξυπακούεται ότι οι εκπαιδευτικοί έχουν την ελευθερία να επιλέξουν οι ίδιοι-ες ή σε συνεργασία microε τους microαθητές και τις microαθήτριές τους διαφορετικό υλικό

Ι Οπτικοακουστική microορφή (πχ τηλεοπτικά διαφηmicroιστικά βίντεο στο διαδίκτυο)

ΙΙ Εναλλακτικές microορφές

Υλικό ή έναυσmicroα αποτελούν σχετικά διαφηmicroιστικά microηνύmicroατα-βίντεο στο διαδίκτυο Παρότι στην περίπτωση των βίντεο ο διαδραστικός πίνακας ο βιντεοπροβολέας ή το εργαστήρι υπολογιστών microοιάζει microονόδροmicroος οι εναλλακτικές microορφές παρουσίασης του υλικού microπορεί να αποδειχτούν πιο δηmicroιουργικές Μερικές προτάσεις

bull Αποmicroαγνητοφώνηση του υλικού από τοντην εκπαιδευτικό

bull Αποmicroαγνητοφώνηση του υλικού από τα παιδιά Στην περίπτωση αυτή microπορεί να γίνει

σύνδεση microε την ενότητα laquoΠροφορικός και γραπτός λόγοςraquo ∆ίνεται σε κάθε οmicroάδα

ένα βίντεο και πάνω σrsquo αυτό κάνουν τις παρατηρήσεις τους Μπορεί να εφαρmicroοστεί σε

κάθε εκδοχή του παραδείγmicroατος και να αποτελέσει εκτεταmicroένη δραστηριότητα και να

11

γίνει και σενάριο (microεγάλης χρονικής διάρκειας διδασκαλία) Βοηθάει και το γεγονός ότι

τα διαφηmicroιστικά βίντεο είναι πολύ σύντοmicroα

bull Περιγραφή και αφήγηση του υλικού από τα παιδιά αφού δουν το υλικό στο σπίτι

τους Μπορεί να γίνει σύνδεση microε τις ενότητες laquoΠεριγραφήraquo και laquoΑφήγησηraquo να γίνει

οmicroαδοσυνεργατικά κλπ

bull Αποτύπωση στιγmicroιοτύπων από τοντην εκπαιδευτικό (ή και τα παιδιά) στιγmicroιοτύπων (snapshots) των βίντεο microε χαρακτηριστικά στιγmicroιότυπα και ή microότο και παρουσίασή τους microε τη microορφή φωτοτυπιών ή πόστερ (οmicroαδοσυνεργατικά όπ)

bull Παρουσίαση έντυπων microορφών διαφηmicroίσεων microε το ίδιο θέmicroα (κατά προτίmicroηση από τα παιδιά οmicroαδοσυνεργατικά όπ)

bull ∆ραmicroατοποίηση (Προφορικός και γραπτός λόγος οmicroαδοσυνεργατικά όπ)

Η θεmicroατική ενότητα

Το σενάριο εστιάζει άmicroεσα στο τmicroήmicroα laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo σελ 29-37 του σχολικού εγχειριδίου και πιο συγκεκριmicroένα την υποενότητα laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo της σελ 30 Ωστόσο microπορεί να επεκταθεί σε ολόκληρη την υποενότητα laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo ή την ενότητα laquoΓλώσσα και γλωσσικές ποικιλίεςraquo ανάλογα microε το υλικό και την εστίαση και ακόmicroη να επεκταθεί και στο σύνολο των υπόλοιπων κεφαλαίων του βιβλίου (laquoΛόγοςraquo laquoΠεριγραφήraquo laquoΑφήγησηraquo) ανάλογα microε το είδος των δραστηριοτήτων που θα επιλεγούν

Το βασικό σενάριο

Τίτλος Το χάσmicroα γενεών στη διαφήmicroιση γονείς και παιδιά

bull Το σενάριο αποτελεί πρόταση για διδασκαλία

Πεδίο διδακτικό αντικείmicroενο και διδακτική ενότητα

Έκφραση ndash Έκθεση Α΄ Λυκείου θεmicroατική στο ΠΣ laquoΓλώσσα γλωσσική ποικιλότητα και γλωσσική αλλαγήraquo Η έmicroφαση εδώ δίνεται στις γλωσσικές ποικιλίες Στο σχολικό εγχειρίδιο καλύπτει την ενότητα laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo σελ 29-37

Χρονική διάρκεια Ανάλογα microε την εκδοχή microπορεί να αποτελέσει δραστηριότητα που καλύπτει ένα διδακτικό δίωρο έως σενάριο που εκτείνεται σε διάρκεια ενός τετραmicroήνου

Προϋποθέσεις υλοποίησης από εκπαιδευτικό και microαθητήτρια

Ανάλογα microε την εκδοχή

Σύντοmicroη περιγραφή

Πρόκειται για (κριτική) microελέτη του τρόπου microε τον οποίο ηλικιακά microαρκαρισmicroένες κοινωνικές γλώσσες (γλώσσα του διαδικτύου και γλώσσα των νέων) χρησιmicroοποιούνται προκειmicroένου να αποτυπώσουν τις διαφορές των γενεών Παρουσιάζονται τρεις εκδοχές καθεmicroιά από τις οποίες προτείνει διαφορετική αντιmicroετώπιση της laquoδιδακτέας ύληςraquo του σχολικού χωροχρόνου των διδακτικών πρακτικών των αναmicroενόmicroενων γραmicromicroατισmicroών που θα καλλιεργηθούν εποmicroένως και του είδους των εγγράmicromicroατων ταυτοτήτων που συνεισφέρουν να καλλιεργηθούν (βλ το κέντρο του ρόmicroβου) Το παράδειγmicroα είναι ενδεικτικό της λογικής που επιθυmicroούmicroε να αναδειχθεί και εξυπακούεται ότι microπορεί να επιλεγούν άλλα κείmicroενα άλλα παραδείγmicroατα και διαφορετική πορεία υλοποίησης microε βάση επιτόπια δεδοmicroένα (ιδιαιτερότητες τάξης και σχολείου προτιmicroήσεις εκπαιδευτικού)

12

∆ιδακτική εκδοχή 1

Η εκδοχή αυτή κινείται πολύ κοντά στις ισχύουσες διδακτικές πρακτικές Το επιπρόσθετο στοιχείο είναι η αξιοποίηση του βίντεο (προβολή microε υπολογιστή ή microε διαδραστικό πίνακα) Προτείνεται προκειmicroένου να αναδειχθούν καλύτερα πολλά στοιχεία των δύο άλλων εκδοχών που ακολουθούν (οι οποίες είναι πιο κοντά στο πνεύmicroα του νέου ΠΣ) και να γίνουν σαφέστερες οι διαφορές που προτείνονται microε το νέο ΠΣ ∆εν αποκλείεται microέρος της εκδοχής αυτής να χρησιmicroοποιηθεί και ως η πρώτη φάση των εκδοχών που ακολουθούν

Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης

Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα

Βήmicroα 1ο ΟΗ εκπαιδευτικός εκκινεί από το βιβλίο και πιο συγκεκριmicroένα από τα εισαγωγικά κείmicroενα στις γλωσσικές ποικιλίες γενικά και τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες ειδικότερα συζητώντας και αναλύοντας το περιεχόmicroενό τους microε τους microαθητές και τις microαθήτριες Καταρχάς φέρνει τα παιδιά σε επαφή microε το ακόλουθο εισαγωγικό κείmicroενο της σελ 21 του βιβλίου το οποίο αποτελεί εισαγωγή στη γλωσσική ποικιλότητα γεωγραφική και κοινωνική

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Στη συνέχεια προχωρά στο κείmicroενο της σελ 29 laquoΚάθετη διαίρεση κοινωνικές διάλεκτοιraquo εισαγωγικό στην κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα

13

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Βήmicroα 2ο Αφού συζητήσει και αναλύσει το περιεχόmicroενο των δύο κειmicroένων κατόπιν παρουσιάζει στον διαδραστικό πίνακα (ή σε βιντεοπροβολέα) τα βίντεο που έχουν επιλεγεί Αν δεν υπάρχει διαδραστικός πίνακας microπορεί να αξιοποιήσει microια από τις εναλλακτικές δυνατότητες παρουσίασης του υλικού για παράδειγmicroα να δώσει στους microαθητές και στις microαθήτριες φωτοτυπία microε έντυπες εκδοχές των διαφηmicroίσεων αυτών ή αποmicroαγνητοφωνήσεις των βίντεο (όλων ή όσων επιλέξει) ή να αναθέσει στα παιδιά να αποmicroαγνητοφωνήσουν στο σπίτι και να περιγράψουν την κάθε διαφήmicroιση

Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος

Βήmicroα 1ο Ακολουθεί συζήτηση στην τάξη για τη γλωσσική ποικιλότητα και πιο συγκεκριmicroένα για τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες ποιες ποικιλίες χρησιmicroοποιούνται στα διαφηmicroιστικά κείmicroενα από ποια στοιχεία φαίνεται ότι οι νέοι χρησιmicroοποιούν διαφορετική ποικιλία από τους γονείς τους αν οι microαθητές και οι microαθήτριες αναγνωρίζουν τις νεανικές ποικιλίες που χρησιmicroοποιούνται κλπ Η συζήτηση microπορεί να συνδεθεί microε τους ειδικότερους παράγοντες διαmicroόρφωσης γλωσσικών ποικιλιών που παρουσιάζει το βιβλίο και να δουν οι microαθητές και οι microαθήτριες ποιοι από αυτούς τους παράγοντες διακρίνονται στα διαφηmicroιστικά σποτ που παρακολούθησαν Με τον τρόπο αυτόν τα παιδιά διατρέχουν ολόκληρη την ενότητα laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo microε microεγαλύτερη έmicroφαση στον παράγοντα laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo λόγω του υλικού της δραστηριότητας χωρίς όmicroως να περιορίζονται απαραίτητα σrsquo αυτόν Βήmicroα 2ο Στη συνέχεια παίρνουν ασκήσεις για το σπίτι Οι ασκήσεις αυτές microπορούν να είναι α) οι ασκήσεις της υποενότητας laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo σελ 30

14

β) η τελευταία άσκηση της υποενότητας σελ 37

Προηγείται στο βιβλίο η παρουσίαση δύο επιστολών του Ι ∆ραγούmicroη και παρατηρήσεις για τη θεmicroατική οργάνωση των επιστολών

Χρονική διάρκεια

1 διδακτικό δίωρο

Προϋποθέσεις υλοποίησης

Εκπαιδευτικός να χειρίζεται διαδραστικό πίνακα ή να έχει τη δυνατότητα χρήσης βιντεοπροβολέα αν υπάρχουν ΜαθητήςΜαθήτρια ∆εν χρειάζεται κάποια ιδιαίτερη προϋπόθεση

Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις

Οι γνώσεις για τον κόσmicroο που προωθεί η εκδοχή αυτή είναι ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα Η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Από το ΠΣ

bull laquoΗ ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσώνraquo

bull laquoΟι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία

που χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλοraquo

Γνώσεις για τη γλώσσα

Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία αποτυπώνονται και στις γλωσσικές επιλογές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Από το ΠΣ

15

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)

διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της

προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική

διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για

συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

Γραmicromicroατισmicroοί και δεξιότητες

Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες microαθαίνουν να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από κοινωνικούς παράγοντες Η κύρια δεξιότητα που αποκτούν είναι να επιλύουν ασκήσεις στο γνωστό πλαίσιο της Προσφοράς - Ζήτησης που σηmicroαίνει laquoσου δίνω θεωρία λύσε τώρα microια σύντοmicroη άσκησηraquo (κλειστού τύπου ασκήσεις) Από το ΠΣ

bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo

bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής

δικτύωσης)raquo

bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς

ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo

∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες

Η δραστηριότητα αυτή αναπαράγει το microοντέλο Προσφορά - Ζήτηση (κλασικό δασκαλοκεντρικό πρότυπο) και στην ουσία παρέχει υποστηρικτικό υλικό στην ύλη του βιβλίου από την οποία δεν πραγmicroατοποιείται απόκλιση Ο σχολικός χώρος παραmicroένει στις παραδοσιακές του διαστάσεις τα παιδιά παρακολουθούν προσηλωmicroένα στον στην εκπαιδευτικό ο σχολικός χρόνος περιορίζεται στο συνεχόmicroενο διδακτικό δίωρο που προβλέπει το ωρολόγιο πρόγραmicromicroα Οη εκπαιδευτικός βρίσκεται στο επίκεντρο της διδασκαλίας αυτός-ή προβάλλει τα βίντεο ή microοιράζει φωτοτυπίες υποδεικνύει τα σηmicroεία του βιβλίου που πρέπει να έχουν υπόψη οι microαθητές και οι microαθήτριες συντονίζει τη συζήτηση και αναθέτει ασκήσεις για το σπίτι Οι microαθητές και οι microαθήτριες είναι δέκτες δρουν ελάχιστα και ο στόχος είναι να αποκτήσουν εγκυκλοπαιδικές γνώσεις γύρω από το ζήτηmicroα της κοινωνικής γλωσσικής ποικιλότητας Ασκούνται διαβάζοντας (το βιβλίο) γράφοντας και απαντώντας σε ερωτήσεις πρακτικές από τις οποίες αναmicroένεται να προκύψει microάθηση Από το ΠΣ

bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν

την κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε

περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να

τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo

Αξιολόγηση

(βλ οικεία στήλη στη θεmicroατική ενότητα Γλώσσα γλωσσική ποικιλότητα και γλωσσική αλλαγή) Με βάση τη στήλη Αξιολόγηση του ΠΣ microε το παράδειγmicroα που παρουσιάστηκε αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό (προφορικά γραπτά)

bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική microεταβολή

bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή

16

Προστιθέmicroενη αξία

Το microόνο νέο στοιχείο που εισάγεται microε τη συγκεκριmicroένη εκδοχή είναι ότι χρησιmicroοποιούνται παραδείγmicroατα που προέρχονται από την τρέχουσα καθηmicroερινότητα τα οποία είναι οικεία στα παιδιά και microπορούν πιο εύκολα να τα κατανοήσουν και να τα συζητήσουν ∆εν υπάρχει αmicroφιβολία ότι και microόνο αυτό το γεγονός κάνει το microάθηmicroα πιο ενδιαφέρον και την κατάκτηση της γνώσης πιο εύκολη Η microερική χρήση επίσης των νέων microέσων καθιστά το microάθηmicroα πιο ελκυστικό και διασκεδαστικό Η εκδοχή αυτή όmicroως δεν κινείται στο πνεύmicroα του νέου ΠΣ και αυτό θα φανεί από τις άλλες δύο εκδοχές που ακολουθούν

Σχηmicroατική παρουσίαση

Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής

A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα

Β Αναγνωριστικός

γραmicromicroατισmicroός

Γ Γνώσεις για τη γλώσσα

Γλωσσική ποικιλότητα η γλώσσα των νέων

∆ ∆ιδακτικές πρακτικές Προσφορά - Ζήτηση

Ταυτότητες

∆ιδακτική εκδοχή 2

Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης

Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα

Προηγείται κάποια εισαγωγική συζήτηση για τη γλωσσική ποικιλότητα Για την εξοικείωση των παιδιών microε το ζήτηmicroα microπορεί να αξιοποιηθεί ως αρχική φάση κάποιο κείmicroενο από την εκδοχή 1 (βλ παραπάνω) Θα ήταν πιο ενδιαφέρον αν οη εκπαιδευτικός είχε στη διάθεσή τουτης και ένα δύο επιπλέον κείmicroενα που θα σχετίζονταν microε την κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα Στην περίπτωση αυτή θα microοίραζε τα κείmicroενα στα παιδιά (microετά από microια σύντοmicroη εισαγωγή) και θα ζητούσε να συνεργαστούν προκειmicroένου να αναδείξουν και να παρουσιάσουν τα χαρακτηριστικά που αναφέρει και το σχολικό εγχειρίδιο Η διαφορά εδώ είναι σε σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή ότι τα παιδιά θα αναδείκνυαν τη θεωρία ψάχνοντας κείmicroενα και παρουσιάζοντάς την στην τάξη κάτι που συνιστά σηmicroαντική αλλαγή στις διδακτικές πρακτικές

Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος

Βήmicroα 1ο Στη συνέχεια τα παιδιά οργανώνονται σε microικρές οmicroάδες και τους δίνονται συγκεκριmicroένα βίντεο (αν υπάρχουν οι υποδοmicroές) ή παραδείγmicroατα από έντυπα κείmicroενα που προσφέρονται Αν δεν υπάρχουν υποδοmicroές οη εκπαιδευτικός παρουσιάζει κεντρικά στην αίθουσα τα παραδείγmicroατα microε τις διαφηmicroίσεις (Γενικά αν δεν υπάρχουν υποδοmicroές οη εκπαιδευτικός microπορεί να δώσει στους microαθητές και στις microαθήτριες φωτοτυπία microε αποmicroαγνητοφωνήσεις των βίντεο ή να αξιοποιήσει κάποια από τις άλλες εναλλακτικές δυνατότητες που προτείναmicroε στην αρχή Μπορεί επίσης να επιλέξει έντυπες διαφηmicroίσεις ή

17

άλλα κείmicroενα που κρίνει χρήσιmicroα) Παράλληλα ετοιmicroάζει ένα φύλλο εργασίας το οποίο δίνει τους άξονες γύρω από τους οποίους θα εργαστούν τα παιδιά Ενδεικτικοί άξονες

1 Ποιες κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες αναγνωρίζετε στα συγκεκριmicroένα διαφηmicroιστικά

Αξιοποιήστε τα κείmicroενα που σας δόθηκαν προκειmicroένου να ταξινοmicroήσετε τις

απαντήσεις σας

2 Για ποιο λόγο προκαλείται γέλιο στις διαφηmicroίσεις αυτές (πχ τι θα συνέβαινε αν οι

ήρωες χρησιmicroοποιούσαν την πρότυπη γλώσσα Τι θα συνέβαινε αν ανταλλάσσονταν

οι ρόλοι στα βίντεο) Ποιος ο ρόλος της γλωσσικής ποικιλότητας σε αυτό

3 Αναζητήστε και καταγράψτε άλλα παραδείγmicroατα διαφηmicroιστικού λόγου όπου

χρησιmicroοποιείται η κοινωνική ή γεωγραφική ποικιλότητα Αναλύστε τι εξυπηρετεί σε

κάθε περίπτωση

Βήmicroα 2ο Οι οmicroάδες αφού microελετήσουν τα κείmicroενα (microε βάση τις οδηγίες στο φύλλο εργασίας) καταλήγουν σε συmicroπεράσmicroατα σχετικά microε τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες που χρησιmicroοποιούνται στα διαφηmicroιστικά αυτά Η εργασία microπορεί να συνεχιστεί και στο σπίτι όπου τα παιδιά θα αναζητήσουν και άλλα βίντεο (διαφηmicroιστικά ή microη) στα οποία να αξιοποιείται η κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα θα τα microελετήσουν και θα καταλήξουν σε συmicroπεράσmicroατα microε βάση το φύλλο εργασίας που θα τους έχει δοθεί Οι οmicroάδες microπορούν να παρουσιάσουν τα συmicroπεράσmicroατά τους στην τάξη microε τους ακόλουθους τρόπους (η επιλογή εξαρτάται από τις υποδοmicroές την τάξη τοντηνεκπαιδευτικό κλπ)

o Να δηmicroιουργήσουν ένα κείmicroενο σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης (πχ power

point) microε τις επισηmicroάνσεις και τα ευρήmicroατά τους και να το παρουσιάσουν στην

τάξη Στην περίπτωση αυτή συνδέουmicroε το microάθηmicroά microας microε την ενότητα

laquoΑπροσχεδίαστος και προσχεδιασmicroένος προφορικός λόγος ndash ένα microεικτό είδος

λόγου ανάmicroεσα στον προφορικό και το γραπτό λόγοraquo)

o Να δηmicroιουργήσουν ένα κείmicroενο σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης microε τις

επισηmicroάνσεις και τα ευρήmicroατά τους το οποίο να εmicroπλουτίσουν microε βίντεο και

συνδέσmicroους (links) για την υποστήριξη των συmicroπερασmicroάτων τους (βλ ΠΣ για

την παραγωγή πολυmicroεσικού λόγου αλλά και σύνδεση microε την ενότητα

laquoΑπροσχεδίαστος και προσχεδιασmicroένος προφορικός λόγος ndash ένα microεικτό είδος

λόγου ανάmicroεσα στον προφορικό και το γραπτό λόγοraquo σελ 99)

o Μπορούν να αντλήσουν περαιτέρω στοιχεία (βίντεο και άλλο κειmicroενικό υλικό

καθώς και επιστηmicroονικά άρθρα πάνω στην κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα ndash

έτσι microελετάται και ο επιστηmicroονικός λόγος στόχος του νέου ΠΣ) και να

καταλήξουν στη συγγραφή ενός δοκιmicroίου microε τίτλο laquoΓλώσσα και ποικιλίαraquo ή

ειδικότερα laquoΗ αξιοποίηση της γλώσσας των νέων από τη διαφήmicroισηraquo Το

δοκίmicroιο αυτό πρέπει να ενταχτεί σε ένα επικοινωνιακό πλαίσιο να αναρτηθεί

σε κάποιο ιστολόγιο ή να δηmicroοσιευτεί στη σχολική ή την τοπική εφηmicroερίδα

Καλό θα ήταν να επιχειρηθούν παραλλαγές (να microη γράψουν όλα τα παιδιά το

ίδιο κείmicroενο) για να αντιληφθούν οι microαθητές και οι microαθήτριες πόσο το

επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει και τις επιλογές στη συγγραφή και τη

διαmicroόρφωση ενός κειmicroένου

bull Κατά τη διάρκεια της όλης εργασίας τα παιδιά καλούνται να εστιάζουν σε περιγραφές

και αφηγήσεις όπου αυτό εξυπηρετεί τις ανάγκες τις διδασκαλίας Εστίαση πχ στη

λεπτοmicroερή περιγραφή κατά την ανάλυση και παρουσίαση των βίντεο από τις οmicroάδες

των παιδιών αφήγηση αναδιήγηση άλλων παραδειγmicroάτων για τη χρήση της

νεανικής γλώσσας στην καθηmicroερινότητα Με τη λογική αυτή το συγκεκριmicroένο σενάριο

θεωρεί ως δεδοmicroένη και microια microη γραmicromicroική ανάγνωση της ύλης και microια εστίαση στους

18

στόχους του ΠΣ εποmicroένως microια δηmicroιουργική ndash διαχρονική (και όχι γραmicromicroική microε βάση

το διδακτικό εγχειρίδιο) αξιοποίηση του υλικού του σχολικού εγχειριδίου

bull Ενδιαφέρον θα είχε η συγκεκριmicroένη διδακτική πρόταση να επεκταθεί σε microια microικρή

έρευνα (συλλογή δεδοmicroένων από τα παιδιά γύρω από την αξιοποίηση της νεανικής

γλώσσας στην καθηmicroερινότητα) και να ενταχθεί στο πλαίσιο της Ερευνητικής

Εργασίας (project) που έχει εισαχθεί από φέτος στην Α Λυκείου αν υπάρχει αυτή η

δυνατότητα

Χρονική διάρκεια

Περίπου 1 ndash 2 microήνες (ανάλογα microε τις κατευθύνσεις που θα δοθούν)

Προϋποθέσεις υλοποίησης

- ∆υνατότητες σε Νέες Τεχνολογίες (αν επιλεγεί microια τέτοια οπτική)

- Πρόσθετο διδακτικό υλικό

- Εξοικείωση των παιδιών microε τα νέα microέσα (Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης Πρόγραmicromicroα

Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση πολυmicroέσων ιστολόγια) Είναι γνωστό ότι τα

παιδιά δεν έχουν τέτοιου είδους δυσκολίες

- Κυρίως όmicroως στροφή του microαθήmicroατος προς την κατεύθυνση της ενεργοποίησης των

παιδιών τα οποία διαβάζουν τα κείmicroενα (έντυπα ή σε ψηφιακή microορφή) τα

επεξεργάζονται και καταλήγουν σε διαπιστώσεις που microοιράζονται microε τους

συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες τουςαποκτούν ρόλο που laquoγεmicroίζειraquo το σχολικό

χώρο και χρόνο διαβάζοντας και γράφοντας αξιοποιώντας κάθε microέσο πρακτικής

γραmicromicroατισmicroού (= microέσο για διάβασmicroα γράψιmicroο και επικοινωνία)

Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις

∆εν έχουmicroε σηmicroαντική microεταβολή στον άξονα αυτό Τα παιδιά κατανοούν και πάλι ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή (όπως στην εκδοχή 1) Από το ΠΣ

bull laquoΗ ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσώνraquo

bull laquoΟι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία

που χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλοraquo

Γνώσεις για τη γλώσσα

Και εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την κοινωνική γλωσσική ποικιλία που χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή (όπως στην εκδοχή 1) Επίσης το επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει την οργάνωση και τη διαmicroόρφωση του κειmicroένου Από το ΠΣ

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)

διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της

προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική

διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για

συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά

microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να

ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα

19

επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία

για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo

Γραmicromicroατισmicroοί

Στον άξονα αυτό έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές - Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και microαθήτριες microαθαίνουν να αναγνωρίζουν

ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από κοινωνικούς

παράγοντες Αυτό παραmicroένει ίδιο

- Νέοι γραmicromicroατισmicroοί χρήση των νέων microέσων για την παραγωγή λόγου (πχ

Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο παραγωγή πολυmicroεσικών

κειmicroένων κλπ)

- Παραγωγή προφορικού λόγου παρουσίαση και υποστήριξη άποψης ενώπιον της

τάξης εξάσκηση στην περιγραφή και αφήγηση (προφορικά) παραγωγή γραπτού

(παραγωγή δοκιmicroίου)

Από το ΠΣ

bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo

bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου

περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής

επιχειρηmicroατολογίας κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή

προφορική ενώπιον ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των

πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση

της γλωσσικής ποικιλότηταςraquo

bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής

δικτύωσης)raquo

bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς

ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo

bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης

που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση

αυτή αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις

ταυτότητες που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo

∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες

Παρότι και πάλι η διδασκαλία ξεκινάει από το βιβλίο δε microένει προσκολληmicroένη σrsquo αυτό αλλά το χρησιmicroοποιεί ως αφετηρία για διερεύνηση έρευνα και παραγωγή microιας ευρύτερης γκάmicroας κειmicroένων από ότι στην εκδοχή 1 Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται το σενάριο εκτείνεται πέραν του σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την παραγωγή κειmicroένων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Υπάρχει η δυνατότητα σύνδεσης microε τις ερευνητικές εργασίες Ο σχολικός χώρος το ίδιο δεν είναι microόνο η εξωσχολική δραστηριοποίηση των microαθητώνmicroαθητριών είναι και η αλλαγή της κατανοmicroής τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους για να δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τα ευρήmicroατά τους σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης ή προφορικά microε βάση σηmicroειώσεις που έχουν κρατήσει Ζητείται από τα παιδιά να παίξουν πιο ενεργητικούςndashδιερευνητικούς ρόλους microε τη χρήση της γλώσσας αφού αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται συνεργάζονται και παρουσιάζουν Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo τώρα είναι σαν να τους λέει laquoψάξε microάθε σύνθεσε και παρουσίασεraquo -Είναι προφανές ότι σε ένα τέτοιο πλαίσιο θα πρέπει να microεταβληθεί και ο ρόλος των εκπαιδευτικών δεν έχει τόση βαρύτητα πώς θα παρουσιαστεί η νέα γνώση όσο πώς θα

20

συντονιστούν και θα υποστηριχθούν τα παιδιά στην κατάκτηση της γνώσης στη σύνδεσή της microε τη ζωή και την πραγmicroατικότητα κοκ

Αξιολόγηση (microε βάση το ΠΣ)

Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό

(προφορικά γραπτά)

bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική

microεταβολή

bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή

bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις

επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα

bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών

τους

bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα

Προστιθέmicroενη αξία

Η προώθηση των νέων γραmicromicroατισmicroών η διεύρυνση του σχολικού χωροχρόνου και η τοποθέτηση των microαθητών και των microαθητριών στο επίκεντρο ως υποκειmicroένων που συνεργάζονται microεταξύ τους και microε τοντην εκπαιδευτικό συσκέπτονται παίρνουν αποφάσεις και υποστηρίζουν τις απόψεις τους αποmicroακρύνει την εκδοχή αυτή από τα παραδοσιακά σχήmicroατα διδασκαλίας και γι αυτόν τον λόγο προτείνουmicroε να προτιmicroηθεί σε σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή

Σχηmicroατική παρουσίαση

Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής

A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα

Β Λειτουργική κατάκτησηΚειmicroενικών ειδών νέοι

γραmicromicroατισmicroοί

Γ Γνώσεις για τη γλώσσα Γλωσσική ποικιλότητα

η γλώσσα των νέων

∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές

Ταυτότητες

Στο σχήmicroα αυτό βλέπουmicroε να microεταβάλλονται οι δύο του άκρες αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που παράγει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή αφού τα παιδιά ασκούνται στο να κάνουν διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα

21

∆ιδακτική εκδοχή 3

Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης

Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα

Εξοικείωση microε την έννοια της γλωσσικής ποικιλότητας Μπορεί να αξιοποιηθεί ότι και στην εκδοχή 2

Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος

Εξηγείται στα παιδιά ότι κατά τον υπόλοιπο χρόνο θα διερευνήσουν το πώς ο διαφηmicroιστικός λόγος αξιοποιεί στα κείmicroενά του τη γλωσσική ποικιλότητα και ιδιαίτερα τη γλώσσα των νέων Βήmicroα 1ο Τα παιδιά χωρίζονται σε οmicroάδες και αφού δουν τα βίντεο (εδώ η εναλλακτική της φωτοτυπίας περιορίζει πάρα πολύ τις δραστηριότητες οπότε δεν την προτείνουmicroε) διερευνούν κάποια από τα παρακάτω ζητήmicroατα (σε ένα δίωρο)

bull Οmicroάδες 1 και 3 Μέσω των συγκεκριmicroένων διαφηmicroίσεων κατασκευάζονται

συγκεκριmicroένου τύπου γονείς και παιδιά Πώς συνδυάζεται η κοινωνική γλωσσική

ποικιλία microε άλλα συmicroβολικά στοιχεία (ντύσιmicroο σηmicroειολογία σώmicroατος περιβάλλον

λήψη πλάνα και γενικά γραmicromicroατική της εικόνας) στη δηmicroιουργία ταυτοτήτων στα

συγκεκριmicroένα διαφηmicroιστικά

bull Οmicroάδες 2 και 4 Ποιες γνώσεις προϋποτίθεται πως έχουν οι αποδέκτες των

διαφηmicroίσεων αυτών σε σχέση microε τη γλωσσική ποικιλότητα Ποια στερεότυπα

κατασκευάζονται και χρησιmicroοποιούνται στα συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα

bull Οmicroάδες 5 και 6 Πώς αξιοποιείται η διαφορά των γλωσσικών ποικιλιών για να

κατασκευάσει τι είδους κόσmicroους (πχ οι νέοι δεν microπορούν να συνεννοηθούν microε τους

microεγάλους γιατί οι τελευταίοι είναι συντηρητικοί αυτό δηmicroιουργεί αmicroηχανία στους

microεγάλους και απόγνωση τους νέους κλπ) Πώς αξιοποιούν οι διαφηmicroιστές τη

γλωσσική διαφοροποίηση στο κάθε microήνυmicroα για να κατασκευάσουν τι Τι είδους

γνώσεις για τη γλώσσα θα βοηθήσουν τους αποδέκτες των microηνυmicroάτων να σταθούν

κριτικά απέναντι στα συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα

bull Οmicroάδα 7 Τι προϊόντα προωθούνται microrsquo αυτούς τους τρόπους και σε ποιους

απευθύνονται Γιατί για τα συγκεκριmicroένα προϊόντα επιλέγεται η συγκεκριmicroένη

γλωσσική ποικιλία (πχ θα κατασκευάζονταν οι ίδιοι κόσmicroοι και ταυτότητες αν η

διαφήmicroιση αφορούσε παραδοσιακά φαγητά τραπεζικά προϊόντα λευκαντικό για

ρούχα που αστράφτουν ή σε προϊόντα φαινοmicroενικά για όλη την οικογένεια όπως

καλωδιακή τηλεόραση Υπάρχουν τελικά διαφηmicroίσεις που να απευθύνονται σε όλα τα

microέλη microιας οικογένειας κοινωνίας αδιακρίτως ή πάντοτε επιλέγεται ο καταναλωτικός

στόχος ανάmicroεσα στα microέλη της οικογένειας κοινωνίας που διαχειρίζονται το χρήmicroα ή

microπορούν να πιέσουν για αγορές)

bull Όλες οι οmicroάδες (λόγω της σηmicroαντικής βαρύτητας του ερωτήmicroατος) Τι προτείνεται ως

το ιδανικό κάθε φορά laquomicroέσοraquo για να γεφυρωθεί το χάσmicroα microεταξύ νέων και

ηλικιωmicroένων (προτείνεται πάντα κάποιο υλικό προϊόν) Ποιες αξίες και στάσεις

προβάλλονται microέσω αυτών των επιλογών

Βήmicroα 2οΜετά από τη διερεύνηση αυτή η κάθε οmicroάδα παρουσιάζει και συζητάει τα συmicroπεράσmicroατά της στην τάξη Η παρουσίαση microπορεί να γίνει

- Με Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα

- Με προφορικό λόγο που θα στηρίζεται σε σηmicroεία που θα έχουν φωτοτυπηθεί και

microοιραστεί στους συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες Τις σηmicroειώσεις αυτές κρατάει η

κάθε οmicroάδα καθώς εργάζεται

22

- Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται κατά τη διάρκεια της προετοιmicroασίας και της παρουσίασης

στο να στηρίζονται οι απόψεις που υποστηρίζονται στο να αξιοποιηθεί σε microεγάλη

έκταση η έmicroφαση στη λεπτοmicroέρεια (εστίαση στην περιγραφή)

Φάση 3η Σχολικός γραmicromicroατισmicroός

Οη εκπαιδευτικός του συγκεκριmicroένου παραδείγmicroατος θέλει να εστιάσει περισσότερο στο θέmicroα του προκειmicroένου τα παιδιά να microπορέσουν να γράψουν ένα σχετικό δοκίmicroιο Έτσι microοιράζει 1- 2 κείmicroενα που εστιάζουν στη γλώσσα των νέων και τα συζητάει microε τα παιδιά (microπορεί να τα συζητήσουν όλοι microαζί ή σε οmicroάδες αν διαθέτει χρόνο) Μετά και από αυτή τη συζήτηση τους ζητείται να γράψουν ένα δοκίmicroιο (microε συγκεκριmicroένο επικοινωνιακό πλαίσιο) όπου θα αποτυπώνεται ο προβληmicroατισmicroός για τη γλώσσα των νέων και την αξιοποίησή της από τη διαφήmicroιση Ο τίτλος θα microπορούσε να δοθεί από τα ίδια τα παιδιά (το κάθε παιδί να επιλέξει διαφορετικό τίτλο ανάλογα microε το πλαίσιο επικοινωνίας και το στόχο που θέτει)

Εναλλακτικά

- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αναζητήσουν περαιτέρω υλικό στο διαδίκτυο

(διαφηmicroιστικό ή microη) και να εστιάσουν σε microεγαλύτερο βάθος στη γλώσσα των νέων

στη διαφήmicroιση

- Αν υπάρχουν υποδοmicroές θα microπορούσε να ζητηθεί από τα παιδιά να δηmicroιουργήσουν

πολυmicroεσικές παρουσιάσεις αξιοποιώντας και ενσωmicroατώνοντας υλικό από τις

διαφηmicroίσεις

- Ακόmicroη η έρευνα και η παραγωγή λόγου των microαθητών και microαθητριών microπορούν να

ενταχθούν στο πλαίσιο της Ερευνητικής Εργασίας (project) που έχει εισαχθεί από

φέτος στην Α Λυκείου

- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν επίσης να κάνουν microια microικρή έρευνα πάνω στις

κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες και τα υπόλοιπα συmicroβολικά συστήmicroατα που

χρησιmicroοποιούν χαρακτηριστικές οmicroάδες νέων που διαφοροποιούνται microε βάση το

microουσικό γούστο τα ενδιαφέροντα ελεύθερου χρόνου κλπ (χιπ-χοπάδες microεταλλάδες

σκέιτερς κλπ) Αυτό θα microπορούσε να ενταχθεί στην ερευνητική εργασία ή να

αποτελέσει θέmicroα για το δοκίmicroιο που θα γράψουν

Χρονική διάρκεια

1-2 microήνες (ίσως και παραπάνω)

Προϋποθέσεις υλοποίησης

Εκπαιδευτικός να έχει τη δυνατότητα κεντρικής προβολής στην τάξη (πχ διαδραστικός πίνακας ή βιντεοπροβολέας) ΜαθητήςΜαθήτρια Κάποιο από τα επόmicroενα ανάλογα microε την εκδοχή Πρόγραmicromicroα παρουσίασης (πχ Power Point) Πρόγραmicromicroα Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση πολυmicroέσων ιστολόγια

Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις

Η συγκεκριmicroένη εκδοχή παρουσιάζει σηmicroαντικές αλλαγές σε σχέση microε αυτό τον άξονα Εξακολουθεί να κινείται στη λογική ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Επεκτείνεται όmicroως πολύ πέρα από την περιγραφική αυτή εκδοχή Αναδεικνύει το γεγονός ότι η διαφήmicroιση στηρίζεται σε στερεότυπα (κι εδώ microπορεί να γίνει η σύνδεση και microε την αντίστοιχη θεmicroατική της Β΄ Λυκείου) Κάνει αντιληπτό το γεγονός ότι η διαφήmicroιση κατασκευάζει κόσmicroους αξιοποιώντας microια σειρά συmicroβολικών συστηmicroάτων ανάmicroεσα στα οποία και οι γλωσσικές ποικιλίες Αυτή η αξιοποίηση γίνεται σκόπιmicroα και στοχευmicroένα καθώς κάθε φορά απευθύνεται σε συγκεκριmicroένες οmicroάδες καταναλωτών προκειmicroένου να προωθήσει τα προϊόντα που προβάλλει Αναδεικνύει τέλος το γεγονός ότι οι αξίες που προβάλλονται microέσω των

23

διαφηmicroίσεων κάθε άλλο παρά ουδέτερες είναι και σχετίζονται microε ένα ευρύτερο σύστηmicroα πεποιθήσεων που ενισχύει συγκεκριmicroένου τύπου καταναλωτικά πρότυπα Θα microπορούσαmicroε εν ολίγοις να πούmicroε ότι οι γνώσεις για τη γλώσσα συνδέονται άmicroεσα microε τις γνώσεις για τον κόσmicroο Από το ΠΣ

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)

διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της

προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική

διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για

συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά

microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να

ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα

επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία

για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo

Γνώσεις για τη γλώσσα

Εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Αναδεικνύεται ότι και στα προηγούmicroενα Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την κοινωνική γλωσσική ποικιλία που χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή για συγκεκριmicroένους στόχους Από το ΠΣ

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική) διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν laquoφωνέςraquo που αποτυπώνονται συχνά microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo

Γραmicromicroατισmicroοί και κριτικός γραmicromicroατισmicroός

Θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι καλύπτονται οι γραmicromicroατισmicroοί και οι δεξιότητες των δύο προηγούmicroενων εκδοχών Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες microαθαίνουν να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από κοινωνικούς παράγοντες Νέοι γραmicromicroατισmicroοί υποστήριξη άποψης microε τη χρήση ΠΠ διαχείριση βίντεο συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο κλπ Στο παράδειγmicroα όmicroως αυτό δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην καλλιέργεια του κριτικού γραmicromicroατισmicroού τα παιδιά αποκτούν κριτική στάση απέναντι στον διαφηmicroιστικό λόγο τη γλωσσική ποικιλότητα και τα στερεότυπα microελετούν διαφορετικές εκδοχές και καλούνται να τοποθετηθούν microιλώντας διαβάζοντας και γράφοντας Από το ΠΣ

bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo

bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου

περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής

24

επιχειρηmicroατολογίας κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή

προφορική ενώπιον ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των

πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση

της γλωσσικής ποικιλότηταςraquo

bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής

δικτύωσης)raquo

bull laquoΟ διάλογος είναι το βασικότερο είδος προφορικής επικοινωνίας και διέπεται από

ενδογλωσσικούς και εξωγλωσσικούς κανόνεςraquo

bull laquoΑναγνώριση του σηmicroαντικού ρόλου της εκάστοτε κοινωνικής πρακτικής στον

προσδιορισmicroό της γλώσσας και του είδους του κειmicroένου που χρησιmicroοποιείταιraquo

bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς

ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo

bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης

που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση

αυτή αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις

ταυτότητες που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo

bull laquoΝα αντιλαmicroβάνονται ότι στη γλώσσα αποτυπώνονται πάντα οπτικές θέασης του

κόσmicroου γιrsquo αυτό οι γλωσσικές επιλογές υποδηλώνουν πολιτικές (microε microία ευρύτερη

έννοια) επιλογέςraquo

∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες

Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται microε την εργασία στο σπίτι το σενάριο εκτείνεται πέραν του σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την παραγωγή κειmicroένων τη διαχείριση πολυmicroέσων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Ο σχολικός χώρος το ίδιο δεν είναι microόνον η εξωσχολική δραστηριοποίηση των παιδιών είναι και η αλλαγή της κατανοmicroής τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους για να δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τις σκέψεις τους παίζουν ρόλους στη δραmicroατοποίηση ndash αλλάζει έτσι η εικόνα των σειρών των παιδιών που κάθονται προσηλωmicroένα στον πίνακα

Οη εκπαιδευτικός υποχωρεί από το ρόλο του ποmicroπού της γνώσης σε εmicroψυχωτικό και συντονιστικό ρόλο ∆εν παίζει τόσο ρόλο πόσο θα microιλήσει όσο πώς θα υποστηρίξει την κάθε οmicroάδα και το κάθε παιδί να ολοκληρώσει την εργασία του ∆εν έρχεται εκ των υστέρων να διορθώσει αλλά είναι πολύ κοντά στα παιδιά καθώς ψάχνουν γράφουν ή παρουσιάζουν προκειmicroένου να τα υποστηρίξει

Οι microαθητές και οι microαθήτριες βρίσκονται στο επίκεντρο και διαmicroορφώνουν σε ένα microεγάλο βαθmicroό τη microαθησιακή διαδικασία επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται και συνεργάζονται microελετούν ποικιλία κειmicroένων στέκονται κριτικά απέναντι στα microηνύmicroατα των ΜΜΕ γίνονται σκεπτόmicroενοι και υποψιασmicroένοι πολίτες Από το ΠΣ

bull laquoΑνάλυση microέσω της γλώσσας και των άλλων τρόπων κειmicroένων της καθηmicroερινότητας

(περιοδικά τύπος σώmicroατα κειmicroένων) προκειmicroένου να αναδειχθεί πώς

αναπαριστώνται microέσω του λόγου διάφορες κοινωνικές οmicroάδες (πχ microετανάστες

γυναίκες νέοι κλπ) Ανάδειξη των στερεοτύπων και προκαταλήψεωνraquo

bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν

την κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε

περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να

τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo

bull laquoΑνάλυση κειmicroένων από τον διαφηmicroιστικό λόγο και ανίχνευση του ρόλου της

ποιητικής λειτουργίας των κειmicroενικών τύπων (περιγραφή αφήγηση) και της

25

πολυτροπικότητας στην κατασκευή της οπτικής που θέλουν να επιβάλλουν στον

αναγνώστηθεατήraquo

bull laquoΚαταγραφή και ανάλυση microιας συνοmicroιλίας (πχ ενηλίκων εφήβων) και ανάδειξη των

ταυτοτήτων που αναδεικνύονταιraquo

bull laquoΑνάλυση διαδικτυακών ήκαι πολυmicroεσικών κειmicroένων και εντοπισmicroός των microέσων

(γλωσσικών πολυτροπικών συmicroφραστικό πλαίσιο κλπ) που συνεισφέρουν στην

οπτική των συντακτώνraquo

Αξιολόγηση

Με τη συγκεκριmicroένη εκδοχή καλύπτονται σχεδόν πλήρως οι στόχοι του ΠΣ της συγκεκριmicroένης θεmicroατικής ενότητας Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό (προφορικά γραπτά)

bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική microεταβολή

bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή

bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα

bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών τους

bull να εκφράζονται κριτικά ως προς την καταλληλότητα ενός (διαλεκτικού πχ) κειmicroένου σε σχέση microε την περίσταση επικοινωνίας

bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα Επίσης η 3η εκδοχή καλύπτει και microια σειρά στόχων από άλλες θεmicroατικές του ΠΣ όπως οι ακόλουθες ΘΕΜΑΤΙΚΗ Προφορικός γραπτός και πολυτροπικός λόγος Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να αναλύουν τη σηmicroασία των παραγλωσσικών και εξωγλωσσικών στοιχείων για τη microετάδοση νοηmicroάτων που δε δηλώνονται γλωσσικά

bull να ερmicroηνεύουν τη συmicroβολή κάθε τρόπου για τη δόmicroηση νοηmicroάτων στα πολυτροπικά κείmicroενα

bull να κατασκευάζουν πολυτροπικά κείmicroενα για ποικίλες περιστάσεις

bull να κρίνουν αν ένα κείmicroενο είναι αποτελεσmicroατικό ως προς τη microορφή λόγου που χρησιmicroοποιείται (προφορικός γραπτός πολυτροπικός κλπ) και να εξηγούν τον ρόλο που έχει η τεχνολογία στη διαmicroόρφωση πολυτροπικών πολυmicroεσικών κειmicroένων

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Το κείmicroενο η δοmicroή τα χαρακτηριστικά του και η ποικιλότητά του Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να συντάσσουν ποικιλία κειmicroενικών ειδών και τύπων microε συνοχή και συνεκτικότητα και να αναγνωρίζουν τα δοmicroικά χαρακτηριστικά τους

bull να πυκνώνουν το λόγο και να αξιοποιούν τις περιλήψεις ως βάση για την παραγωγή ευρύτερων κειmicroένων

bull να αναγνωρίζουν τη λειτουργία και συνέργεια των τρόπων σε διαφορετικά πολυτροπικά κείmicroενα (αφηγηmicroατικά περιγραφικά επιχειρηmicroατολογικά)

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα κοινωνία και επικοινωνία Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να διακρίνουν ότι κάθε χρήση της γλώσσας είναι κοινωνικά διαφοροποιηmicroένη και σχετίζεται microε τις ταυτότητες των οmicroιλητώντριών αλλά και microε καταστασιακά δεδοmicroένα

bull να εντοπίζουν τις κοινωνικές συνδηλώσεις σε ένα κείmicroενο

26

bull να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου

bull να αξιοποιούν τις γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές

bull να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού

Προστιθέmicroενη αξία

Προωθούνται οι νέοι γραmicromicroατισmicroοί και ο κριτικός γραmicromicroατισmicroός και διευρύνεται ο σχολικός χωροχρόνος Οι microαθητές και οι microαθήτριες αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες και συνεργάζονται αναδεικνύεται και ενθαρρύνεται η κριτική τους σκέψη και προάγεται η κριτική τους θέση ως πολιτών στον κόσmicroο που τιςτους περιβάλλει Η εκδοχή αυτή είναι και η πλησιέστερη στους στόχους και τις επιδιώξεις του νέου ΠΣ Η 3η εκδοχή αναδεικνύει επίσης τις ακόλουθες βασικές αρχές του ΠΣ

bull Το ΠΣ πρέπει να αποτελεί αφετηρία για την αξιοποίηση του διδακτικού υλικού και όχι

το αντίστροφο

bull Πρέπει να αξιοποιείται κάθε microαθησιακός πόρος (εποmicroένως και το βιβλίο)

προκειmicroένου να κατακτηθούν οι στόχοι

Σχηmicroατική παρουσίαση

Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής

A Γνώσεις για τον κόσmicroο πώς η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα (κριτική προσέγγιση)

Β Λειτουργική κατάκτησηΚειmicroενικών ειδών νέοι Γραmicromicroατισmicroοί

Γ Γνώσεις για τη γλώσσα

Γλωσσική ποικιλότητα η γλώσσα των νέων

∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές

Ταυτότητες

Στο σχήmicroα 3 βλέπουmicroε τώρα να microεταβάλλονται οι τρεις του άκρες σε σχέση microε την πρώτη εκδοχή αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) αλλά και αυτή που έχει σχέση microε τις γνώσεις για τον κόσmicroο (Α) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που εκβάλλει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή (κέντρο του ρόmicroβου) αφού τα παιδιά δεν ασκούνται στο να κάνουν απλώς διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα αλλά και στο να χρησιmicroοποιούν τις γνώσεις για τη γλώσσα προκειmicroένου να διαβάζουν καλύτερα τον κόσmicroο γύρω τους Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo στη δεύτερη laquoψάξε microάθε σύνθεσε και παρουσίασεraquo και τώρα τους λέει laquoΨάξει microάθε σύνθεσε παρουσίασε αλλά και δες ότι ο σηmicroειωτικός κόσmicroος γύρω σου δεν είναι αθώοςraquo

27

5 Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Με τα δεδοmicroένα που παρουσιάστηκαν και αναλύθηκαν παραπάνω το εύλογο ερώτηmicroα που τίθεται είναι το εξής σε ένα τέτοιο διδακτικό πλαίσιο πώς θα microπορέσουν οι εκπαιδευτικοί να αξιολογήσουν την επίδοση των microαθητών και των microαθητριών Για να απαντηθεί το ερώτηmicroα αυτό είναι χρήσιmicroο να γίνει προηγουmicroένως διάκριση των τριών διαφορετικών εννοιών που υπάρχουν πίσω από τον όρο αξιολόγηση Η πρώτη συζητήθηκε microέσω των παραδειγmicroάτων που αναπτύχθηκαν παραπάνω σύmicroφωνα microε το ΠΣ Στην περίπτωση αυτή η αξιολόγηση ταυτίζεται microε ότι τα παιδιά αναmicroένεται να είναι σε θέση να κάνουν σε κάθε θεmicroατική ενότητα Από εδώ κατά βάση ξεκινάει να σχεδιάζει τη διδασκαλία τουτης οη κάθε εκπαιδευτικός και προσπαθεί να αντιmicroετωπίσει συνδυαστικά τις αξιολογήσεις που προτείνονται στις τέσσερις θεmicroατικές ενότητες

Η δεύτερη συζητείται ιδιαίτερα στην έκτη ενότητα του ΠΣ Εκεί επισηmicroαίνεται ότι η αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά το microάθηmicroα στο σύνολό του (βλ περισσότερα εκεί) Αυτή η αξιολόγηση εποmicroένως αφορά την καθηmicroερινή διδακτική πρακτική από την οποία οι εκπαιδευτικοί αντλούν πολύ χρήσιmicroα στοιχεία που αφορούν τους ίδιους και τις ίδιες και τις επιλογές τους τους microαθητές και τις microαθήτριες και τον βαθmicroό ανταπόκρισής τους Από τη διαδικασία αυτή microπορούν οι εκπαιδευτικοί να αντλήσουν στοιχεία και για τη βαθmicroολόγηση (βλ παρακάτω)

Η τρίτη τέλος εκδοχή σχετίζεται microε αυτό που συνήθως στο ελληνικό σχολείο εννοούmicroε αξιολόγηση και ταυτίζεται microε την αποτίmicroηση του βαθmicroού που θα πάρει ο κάθε microαθητής και η κάθε microαθήτρια παράmicroετρος η οποία δε θα πρέπει να υποτιmicroάται

Στη συνέχεια αναλύεται η λογική του πλαισίου αξιολόγησης στο οποίο περιγράφεται η λογική των εξετάσεων που θα γίνονται στην Α Λυκείου

Στην εισαγωγή του πλαισίου αξιολόγησης αναφέρονται τα κάτωθι

laquoΓια την εξέταση στη Νέα Ελληνική Γλώσσα δίνεται στους microαθητές σε φωτοαντίγραφο ένα δύο ή και περισσότερα κείmicroενα περιορισmicroένης έκτασης (προτιmicroότερα τα δύο κείmicroενα) από τον έντυπο ήκαι τον ηλεκτρονικό λόγο που αναφέρονται σε κοινωνικά πολιτικά πολιτιστικά επιστηmicroονικά ή άλλα θέmicroατα της καθηmicroερινής ζωής Καλό είναι τα κείmicroενα να σχετίζονται microε τα θέmicroατα microε τα οποία ασχολήθηκαν οι microαθητές (γνώσεις για τον κόσmicroο βλ στήλη 1 του Προγράmicromicroατος Σπουδών) στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς Γενικότερος στόχος της εξέτασης είναι να ελεγχθεί ο βαθmicroός κατάκτησης των δεξιοτήτων και των γνώσεων που αναφέρονται στη στήλη 5 του Προγράmicromicroατος Σπουδώνraquo

- Προτείνεται να δίνονται δύο κείmicroενα αντί για ένα Η επιλογή αυτή οδηγεί στο να

ελέγξουmicroε καλύτερα microέσω συνδυαστικών ερωτήσεων την ικανότητα των microαθητών και

microαθητριών να κατανοούν κείmicroενα που έχουν σχέση microε κάποια θεmicroατική που

microελετήσαmicroε Εννοείται ότι τα κείmicroενα αυτά θα είναι άγνωστα αλλά θα σχετίζονται microε

τις θεmicroατικές microε τις οποίες ασχοληθήκαmicroε στην τάξη Τα κείmicroενα επίσης microπορούν να

αξιοποιηθούν ως βάση προκειmicroένου να αντληθούν πληροφορίες για την παραγωγή

λόγου (βλ παράγραφο 6 του Π∆ 612012)

- Η έννοια κείmicroενο χρησιmicroοποιείται εδώ microε microια ευρύτερη λογική Εννοούmicroε ως κείmicroενα

τα γνωστά ― γλωσσικά κυρίως― κείmicroενα που είναι σε έντυπη microορφή αλλά και τα

ποικίλα ηλεκτρονικά ή ψηφιακά και πολυτροπικά κείmicroενα (πχ βίντεο ιστοσελίδες

κλπ)

- Οδηγός των ερωτήσεων που θα τεθούν είναι το πλαίσιο της αξιολόγησης (τι

αναmicroένουmicroε οι microαθητές και οι microαθήτριες να ξέρουν microετά από κάποια φάση

διδασκαλίας ή στο τέλος) που δίνεται στη στήλη 5 του ΠΣ Με βάση τη στήλη αυτή και

την εστίαση στη διδασκαλία θα γίνει η επιλογή των ερωτήσεων

28

Στο πλαίσιο για την αξιολόγηση διακρίνονται δύο οmicroάδες ερωτήσεων Η πρώτη έχει σχέση microε

την κατανόηση του γραπτού λόγου (microε microια ευρύτερη λογική) Αναφέρεται χαρακτηριστικά

laquoΠιο συγκεκριmicroένα οι microαθητές καλούνται (α) Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται κατά πόσο έγινε κατανοητό το περιεχόmicroενο του ή των κειmicroένων (πχ οπτικές από τις οποίες προσεγγίζεται η πραγmicroατικότητα επιχειρήmicroατα συγγραφέα προβλήmicroατα που θέτει θέσεις που υποστηρίζει κτλ)raquo Στη συγκεκριmicroένη ενότητα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα εξής επίπεδα

- Κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες κατανοούν το (ή τα) κείmicroενο σε ένα πρώτο επίπεδο

- Κατά πόσο microπορούν να γίνουν κατανοητά τα επιχειρήmicroατα που microπορεί να χρησιmicroοποιούνται ή ο ρόλος που έχουν τα ποικίλα συmicroβολικά συστήmicroατα (φυσικά και η γλώσσα) στη συγκρότηση του νοήmicroατος των συγκεκριmicroένων κειmicroένων

- Με δεδοmicroένο το γεγονός ότι τα κείmicroενα προσεγγίζουν την πραγmicroατικότητα από συγκεκριmicroένες οπτικές γωνίες ενδιαφέρει ιδιαίτερα να διερευνάται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αντιληφθούν τις οπτικές γωνίες από τις οποίες το κάθε κείmicroενο προσεγγίζει την πραγmicroατικότητα Ενδιαφέρει ιδιαίτερα η ανάδειξη των διαφορών ή της συmicroπληρωmicroατικότητας που υπάρχει ανάmicroεσα στα κείmicroενα που δίνονται

- Εν κατακλείδι microας ενδιαφέρει να αποτυπωθεί στην αξιολόγησή microας όχι microόνο το κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να κατανοούν τα κείmicroενα αλλά και να αντιλαmicroβάνονται τη microη ουδετερότητα των κειmicroένων Να κατανοούν δηλαδή ότι η πραγmicroατικότητα που παρουσιάζεται σε κάθε κείmicroενο είναι αποτέλεσmicroα της ιδεολογίας της στάσης της θέσης και της γενικότερης κοσmicroοθεωρίας του συντάκτη ή της συντάκτριας και όχι αποτύπωση microιας ούτως ή άλλως microη υπαρκτής αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας (κριτικός γραmicromicroατισmicroός)

Με τη δεύτερη οmicroάδα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα εξής laquo(β) Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται πώς γλωσσικά (βλ γνώσεις για τη γλώσσα) ή εξωγλωσσικά στοιχεία (πβ πολυτροπικότητα) συγκροτούν την κειmicroενική ιδιαιτερότητα των συγκεκριmicroένων κειmicroένων και συνεισφέρουν στη σύνδεση των κειmicroένων αυτών microε την κοινωνική πραγmicroατικότητα όπου ανήκουν (βλ στήλη 3 του Προγράmicromicroατος Σπουδών)raquo Οι ερωτήσεις αυτές ξεκινούν από microια microεταγλωσσική αφετηρία και εστιάζουν και πάλι στα κείmicroενα Συγκεκριmicroένα διερευνώνται

- Ο ρόλος των γλωσσικών επιλογών στη συγκρότηση του νοήmicroατος των κειmicroένων γιατί για παράδειγmicroα επιλέγεται η γλώσσα των νέων και ποια ακριβώς εκδοχή της ή γιατί ο λόγος του κειmicroένου microπορεί να αξιοποιεί λόγιες ή λαϊκές εκφράσεις ή πώς η γλώσσα και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα (εικόνες φωτογραφίες διαγράmicromicroατα κλπ) αλληλοσυmicroπληρώνονται και κατασκευάζουν τα συγκεκριmicroένα νοήmicroατα

Ο αριθmicroός των υποερωτήσεων που microπορεί να υπάρχουν και η ακριβής κατεύθυνση προσδιορίζεται από τη διδασκαλία ή τις διδασκαλίες που έχουν προηγηθεί αλλά και το είδος της αξιολόγησης (τελική ενδιάmicroεση κλπ) Εκείνο που κυρίως ενδιαφέρει είναι να ανιχνευτεί microέσω των ερωτήσεων η δηmicroιουργικότητα και η κριτική ικανότητα των microαθητών και microαθητριών ως αναγνωστών ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ

- ∆ε δίνονται ερωτήσεις γραmicromicroατικές ή λεξιλογικές ανεξάρτητα από τα κείmicroενα αλλά ερωτήσεις microε τις οποίες επιχειρείται να διερευνηθούν τα λεξιλογικά και δοmicroικά

29

στοιχεία του κειmicroένου που συmicroβάλλουν στη διαmicroόρφωση των νοηmicroάτων που δίνει το κείmicroενο πχ η πραγmicroατικότητα που διαmicroορφώνει η χρήση της παθητικής φωνής σε σχέση microε την ενεργητική η χρήση ονοmicroατικών προτάσεων αντί των ρηmicroατικών η χρήση λόγιου λεξιλογίου αντί λαϊκού κλπ

- ∆ε δίνονται ασκήσεις microηχανιστικού τύπου (πχ συmicroπλήρωση κενών αντικαταστάσεις λέξεων κλπ)

- Η όποια γλωσσική εστίαση αποτυπώνεται σε ερωτήσεις που στοχεύουν στη διερεύνηση των κειmicroένων και του κόσmicroου Εξυπακούεται ότι οι όποιες γνώσεις για τη γλώσσα (και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα) ζητούνται από τα παιδιά έχουν κατακτηθεί στη διάρκεια των microαθηmicroάτων

Η τρίτη άσκηση έχει αποκλειστική σχέση microε την παραγωγή γραπτού λόγου Στο πλαίσιο αξιολόγησης αναφέρονται τα παρακάτω laquo(γ) Να παραγάγουν κείmicroενο το οποίο microε αφετηρία ένα από τα κείmicroενα που δίνονται θα προσαρmicroόζεται σε διαφορετικό επικοινωνιακό πλαίσιο (πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) και θα ανήκει σε ίδιο ή ενδεχοmicroένως διαφορετικό είδος κειmicroένου (πχ από συνέντευξη σε δοκίmicroιο από διαφήmicroιση σε δοκίmicroιο microε επιχειρηmicroατολογία από άρθρο εφηmicroερίδας σε αναδιήγηση κτλ) προκειmicroένου να αξιολογηθούν στοιχεία που σχετίζονται microε την κατάκτηση των γραmicromicroατισmicroών της στήλης 2 του Προγράmicromicroατος Σπουδών ή (εναλλακτικά) microε αφετηρία τα κείmicroενα που θα δοθούν να παραγάγουν (αφού microεταβληθεί το επικοινωνιακό πλαίσιο πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) συγκεκριmicroένο είδος κειmicroένου microέσω του οποίου να διατυπώνεται η συmicroφωνία ή διαφωνία τους microε θέσεις απόψεις και στάσεις που προβάλλονται στα κείmicroενα που έχουν δοθείraquo Εδώ αξίζει να προσεχθούν τα παρακάτω

- Η αξιολόγηση εστιάζει στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και συγκεκριmicroένων κειmicroενικών ειδών microε βάση συγκεκριmicroένο πλαίσιο επικοινωνίας Αυτή θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι είναι microια απαραίτητη γραπτή γλωσσική ικανότητα για ένα παιδί αυτή της ηλικίας

- Ελέγχεται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αξιοποιήσουν και να ενσωmicroατώσουν δηmicroιουργικά στα κείmicroενά τους πληροφορίες από άλλα κείmicroενα (τα κείmicroενα που δίνονται για την κατανόηση γραπτού λόγου) Η εστίαση αυτή αποβλέπει στο να αποτυπωθεί ο βαθmicroός δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών

- Ιδιαίτερα σηmicroαντικό είναι επίσης πέρα από την ενσωmicroάτωση γνώσεων και απόψεων τα παιδιά να microπορούν να διατυπώνουν τεκmicroηριωmicroένες θέσεις κρίσεις και αντιρρήσεις στα κείmicroενά τους ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος που έχουν να γράψουν

Γενικότερα το πνεύmicroα των εξετάσεων είναι απαραίτητο να κινείται στο γενικότερο πνεύmicroα του ΠΣ ενισχύοντας microεταξύ άλλων και -Κλασικού (που έχουν σχέση microε το έντυπο) και νέου τύπου γραmicromicroατισmicroούς (που έχουν σχέση microε τα ψηφιακά microέσα) -Τη δηmicroιουργικότητα των παιδιών σε σχέση microε το διάβασmicroα και το γράψιmicroο -Την κριτική τους ικανότητα -Την ικανότητά τους να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα τόσο για να εκφράζονται όσο και για να διαβάζουν τον κόσmicroο Για την αξιολόγηση του microαθήmicroατος laquoΝέα Ελληνική Γλώσσαraquo στην Α΄ τάξη ηmicroερησίου και Α΄

τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου ισχύει η παρ 6 του άρθ 1 του Π∆ 612012 (ΦΕΚ Α΄ 112)

30

3 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Β΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΠΑΛ Η Νεοελληνική Λογοτεχνία ως microάθηmicroα Γενικής Παιδείας διδάσκεται microία (1) ώρα την εβδοmicroάδα microε ελεύθερη επιλογή από τον διδάσκοντα Αναλυτικά Η ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καλύπτεται στη Β΄ Τάξη ηmicroερησίου ΕΠΑΛ από το εγχειρίδιο Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β΄ Τεύχος Β΄ Τάξης Γενικού Λυκείου

bull Η επιλογή της διδακτέας ύλης από τους διδάσκοντες πρέπει να είναι ίδια για όλα τα τmicroήmicroατα της τάξης του ίδιου σχολείου προκειmicroένου να τηρηθεί η ενότητα της διδασκαλίας και της αξιολόγησης

bull Θα πρέπει να διδαχθούν κείmicroενα από όλες τις περιόδους (περίπου 10 κείmicroενα)

bull Θα πρέπει να διδαχθούν τουλάχιστον ένα ή δύο κείmicroενα και από την ξένη λογοτεχνία ως αντιπροσωπευτικά των microεγάλων κλασικών έργων

bull Επίσης microπορούν να διδαχτούν ένα ή δύο δοκίmicroια εάν επαρκεί ο χρόνος ή να γίνει ανάγνωση κάποιων δοκιmicroίων κατά την κρίση του διδάσκοντος

bull Κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς εφόσον είναι εφικτό ο διδάσκων microπορεί να προγραmicromicroατίσει τη microελέτη δύο (2) το πολύ λογοτεχνικών βιβλίων αφιερώνοντας τρεις (3) το πολύ ώρες για καθένα από αυτά Τα βιβλία microπορεί να σχετίζονται microε τα ενδιαφέροντα των microαθητών ή microε τη διδακτέα ύλη Σκοπός της microελέτης αυτής είναι η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας των microαθητών Επισηmicroαίνεται ότι η δραστηριότητα αυτή αποτελεί microεν κριτήριο αξιολόγησης των microαθητών ωστόσο τα βιβλία δεν συmicroπεριλαmicroβάνονται στην ύλη των εξετάσεων της περιόδου Μαΐου-Ιουνίου

Β΄ ΤΑΞΗ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΕΠΑΛ Στη Β΄ τάξη Εσπερινού ΕΠΑΛ η Νεοελληνική Λογοτεχνία διδάσκεται microία (1) ώρα την εβδοmicroάδα microε ελεύθερη επιλογή από τον διδάσκοντα Η ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καλύπτεται στην Β΄ Τάξη Εσπερινού ΕΠΑΛ από το εγχειρίδιο Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α΄ Τεύχος Α΄ Τάξης Γενικού Λυκείου

bull Η επιλογή της διδακτέας ύλης από τους διδάσκοντες πρέπει να είναι ίδια για όλα τα τmicroήmicroατα της τάξης του ίδιου σχολείου προκειmicroένου να τηρηθεί η ενότητα της διδασκαλίας και της αξιολόγησης

bull Θα πρέπει να διδαχθούν κείmicroενα από όλες τις περιόδους (περίπου 7 κείmicroενα)

bull Θα πρέπει να διδαχθούν τουλάχιστον ένα ή δύο κείmicroενα και από την ξένη λογοτεχνία ως αντιπροσωπευτικά των microεγάλων κλασικών έργων

bull Κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς εφόσον είναι εφικτό ο διδάσκων microπορεί να προγραmicromicroατίσει τη microελέτη δύο (2) το πολύ λογοτεχνικών βιβλίων αφιερώνοντας τρεις (3) το πολύ ώρες για καθένα από αυτά Τα βιβλία microπορεί να σχετίζονται microε τα ενδιαφέροντα των microαθητών ή microε τη διδακτέα ύλη Σκοπός της microελέτης αυτής είναι η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας των microαθητών Επισηmicroαίνεται ότι η δραστηριότητα αυτή αποτελεί microεν κριτήριο αξιολόγησης των microαθητών ωστόσο τα βιβλία δεν συmicroπεριλαmicroβάνονται στην ύλη των εξετάσεων της περιόδου Μαΐου-Ιουνίου

Για την εξέταση του microαθήmicroατος ισχύει για τις ανωτέρω τάξεις ότι προβλέπεται στο Π∆ 612012 άρθρο 1 παρ 7 εδάφ 2 (ΦΕΚ Α΄ 112)

4 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

Β΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ Η διδακτέα ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Γλώσσας της Β΄ τάξης Ηmicroερησίου

Επαγγελmicroατικού Λυκείου περιλαmicroβάνεται στα εγχειρίδια

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Β΄ της Β΄ τάξης Γενικού Λυκείου

31

bull Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου

bull Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο

Β΄ Τάξη Ηmicroερήσιου Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Β΄ να διδαχτούν Η ΕΙ∆ΗΣΗ Ι Η ΕΙ∆ΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ 1Το γεγονός και το σχόλιο στην είδηση (σσ 14-17) 2Προβολή και διαφοροποίηση της είδησης (σσ 18-19) 3Παρεmicroβολή ξένου σχολίου στην είδηση (σ 20) 4 ∆ιαπλοκή του γεγονότος microε το σχόλιο στην είδηση (σσ 21-22) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το σχόλιο και την είδηση) (σσ 23-25) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την πληροφόρηση τη δηmicroοσιογραφία τον Τύπο) (σσ 26-30) ΙΙ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΙ∆ΗΣΗΣ 1Η οργάνωση της είδησης (σσ 32-35) 2Η οπτική γωνία του δηmicroοσιογράφου στην είδηση (σσ 36-38) 3Ο τίτλος της είδησης (σσ 39-42) 4Συντακτικά στοιχεία στην είδηση α Η σειρά των λεκτικών συνόλων στην είδηση (σσ 43-44) β Ενεργητική και παθητική σύνταξη στην είδηση (σ 45) γ Η χρήση των ονοmicroατικών προσδιορισmicroών στην είδηση Χρήση ονοmicroάτων και επιθέτων (σ 46)

δ Ο προσδιορισmicroός του χρόνου στην είδηση (σ 47) 5 Το σχόλιο πάνω σε microια είδηση (σσ 48-53) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το χρόνο) (σσ 54-55) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τα microέσα microαζικής επικοινωνίας) (σσ 56-63) Οργάνωση του λόγου Η χρήση του παραδείγmicroατος στην ανάπτυξη παραγράφου και ευρύτερου κειmicroένου (σσ 63-68)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΙ∆Η

Βιογραφικά είδη (σσ 71-72) 1 Βιογραφία microυθιστορηmicroατική βιογραφία (σσ 73-76) 2 Βιογραφικό σηmicroείωmicroα

α Τα γεγονότα και τα σχόλια σε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 77-78) β Η δοmicroή και το περιεχόmicroενο ενός βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 78-79) Λεξιλόγιο βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 82-84)

4 Αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα α Σύγκριση ενός αυτοβιογραφικού σηmicroειώmicroατος microε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σ 86) β Το έmicromicroεσο σχόλιο στο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 86-87) δ Ο πρακτικός σκοπός ενός (αυτο)βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 89-94)

Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την εργασία και την επιλογή επαγγέλmicroατος) (σσ 95-103) 6 Ηmicroερολόγιο (σσ 108-111) 7 Συστατική επιστολή (σσ 112-118) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε το χαρακτηρισmicroό ατόmicroου τις στερεότυπες αντιλήψεις το φυλετικό και κοινωνικό ρατσισmicroό) (σσ 119-126) Οργάνωση του λόγου Ι Παράγραφος Ανάπτυξη microε σύγκριση και αντίθεση (σσ 127-131) ΙΙ Ο ρόλος της αντίθεσης στη συνοχή του κειmicroένου α Συνοχή προτάσεων και περιόδων (σσ 132-133) β Συνοχή παραγράφων microε αντιθετική σύνδεση Ανάπτυξη δύο εννοιών σε ένα ευρύτερο κείmicroενο (σσ 133-135)

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ndash ΚΡΙΤΙΚΗ

32

Ι Παρουσίαση και κριτική ενός βιβλίου 3 Βιβλιοκριτική α Λογοτεχνική κριτική (σσ163-169) β Κριτική άλλων κειmicroένων (σ170-171) 5 Απλή και διαδοχική υπόταξη (σ175) 6 Οι αναφορικές προτάσεις (σσ176-177) Λεξιλόγιο (σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν) (σ 178) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την τέχνη και την κριτική έργου τέχνης) (σσ 179-189) ΙΙ Παρουσίαση και κριτική microιας θεατρικής παράστασης Λεξιλόγιο (σχετικό microε τη θεατρική κριτική) (σσ 203-205) ΙΙΙ Παρουσίαση και κριτική άλλων microορφών τέχνης Λεξιλόγιο (σχετικό microε την κριτική (σσ 219-220) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την κριτικήαξιολόγηση του ατόmicroου και την αυτοκριτική) (σσ 221-224) ΙV Οργάνωση του λόγου ορισmicroός και διαίρεση microιας έννοιας 1Ορισmicroός (σσ 226-230) 2∆ιαίρεση (σσ 231-236)

Σηmicroειώσεις ndashΠερίληψη Ι Σηmicroειώσεις (σ 240)

Α Σηmicroειώσεις από γραπτό λόγο (σσ 241-242) 1Κρατώ σηmicroειώσεις κατά παράγραφο (σσ 243-248) 2Εργάζοmicroαι σε ευρύτερες (από την παράγραφο) νοηmicroατικές ενότητες και κρατώ σηmicroειώσεις (σσ249-252) 3Από τις σηmicroειώσεις προχωρώ στο διάγραmicromicroα του κειmicroένου (σσ 253-257) Β Σηmicroειώσεις από προφορικό λόγο (σσ 258-259) ΙΙ Περίληψη Α Περίληψη γραπτού λόγου 1Πώς οδηγούmicroαι στην περίληψη (σ 262) 2Τι πρέπει να προσέχω σε microια περίληψη (σ 263) 3Συγκρίνω δύο περιλήψεις microία εκτενή και microία συνοπτική του ίδιου κειmicroένου (σσ 264-265) 4Εξετάζω τη χρήση της ενεργητικής και της παθητικής σύνταξης σε microία περίληψη (σσ 266-267) 5Παρατηρώ περιλήψεις από ποικίλα κείmicroενα (σσ 268-273) Β Περίληψη προφορικού λόγου 1∆ιαβάζω τη δηmicroοσιογραφική περίληψη microιας συζήτησης (σσ 274-275) 2Παρουσιάζω σε προφορικό και γραπτό λόγο περίληψη microιας συζήτησης (σ 276) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τη λακωνική έκφραση και την προσπάθεια για εξοικονόmicroηση χρόνου στη σύγχρονη καθηmicroερινή ζωή) (σσ 277-286)

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Για τον ορθό καταmicroερισmicroό και την αποδοτικότερη διδασκαλία της διδακτέας ύλης της

Νεοελληνικής Γλώσσας του Ηmicroερήσιου Επαγγελmicroατικού Λυκείου (ΕΠΑΛ) είναι σκόπιmicroο να ληφθούν υπόψη

1Το Πρόγραmicromicroα Σπουδών για τη Γλωσσική ∆ιδασκαλία στο Λύκειο (σ79-105) που περιλαmicroβάνεται στο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Α΄θmicroιας και Β΄θmicroιας Εκπσης Θεωρητικές Επιστήmicroες (2000) 2Οι laquoΟδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών microαθηmicroάτων στο Γενικό Λύκειοraquo που περιλαmicroβάνουν προτάσεις για τη διδασκαλία των εγχειριδίων Έκφραση-Έκθεση και την αξιοποίηση των βιβλίων Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου και Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο Επίσης οι διδάσκοντεςδιδάσκουσες στο πλαίσιο της υλοποίησης των εκάστοτε

διδακτικών στόχων και του διαθέσιmicroου διδακτικού χρόνου microπορούν να χρησιmicroοποιούν κατά περίπτωση κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό (κείmicroενα δραστηριότητες κά) και από άλλες πηγές microε σκοπό την περαιτέρω εξοικείωση των microαθητώνmicroαθητριών microε ποικίλα κειmicroενικά

33

είδη και την καλλιέργεια της ικανότητάς τους να κατανοούν και να παράγουν επιτυχώς προφορικό και γραπτό λόγο

ΕΣΠΕΡΙΝΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ

Η διδακτέα ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Γλώσσας των Β΄ και Γ΄ τάξεων Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου περιλαmicroβάνεται στα εγχειρίδια

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Α΄ της Α΄ τάξης Γενικού Λυκείου

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Β΄ της Β΄ τάξης Γενικού Λυκείου

bull Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο - Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου

bull Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο

Β΄ Τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Α΄ να διδαχτούν ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Ι ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ (σ 140) 1 Μεθόδευση της περιγραφής

α Η επιλογή και η παράθεσηοργάνωση των λεπτοmicroερειών (σσ 142-147) β Η ακρίβεια και η σαφήνεια στην περιγραφή (σσ 148-152)

2 Η γλώσσα της περιγραφής α Η επιλογή των κατάλληλων λέξεωνφράσεων (σσ 152-153) β Κυριολεκτική (δηλωτική) και microεταφορική (συνυποδηλωτική) χρήση της γλώσσας (σ 153)

3 Το σχόλιο και η οπτική γωνία στην περιγραφή (σσ 154-159) ΙΙ ∆ΙΑΦΟΡΑ ΘΕΜΑΤΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗΣ 1Περιγραφή ενός χώρου κτιρίου (σσ 160-167) 2Περιγραφή προσώπουατόmicroου

α Τα τυπικά και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ενός προσώπου ατόmicroου (σσ 168-170) β Το σχόλιο στην περιγραφή ενός ατόmicroου (σσ 171-176)

3 Περιγραφή ζωγραφικού πίνακα ή άλλου έργου τέχνης (σσ 176-178) 4 Ειδικά θέmicroατα β Περιγραφή της διαδικασίας για την κατασκευή ή τη χρήση ενός αντικειmicroένου (σσ 182-183) ΙΙΙ ΕΚΦΡΑΣΗ-ΕΚΘΕΣΗ θέmicroατα σχετικά microε την ενδυmicroασία και τη microόδα (σσ 184-199) ΙV ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ

Ανάπτυξη microιας παραγράφου microε αναλογία (σσ 200-205) ΑΦΗΓΗΣΗ Ι ΑΦΗΓΗΣΗ

1Ορισmicroός της αφήγησης (σσ 210-211) 2Αφηγηmicroατικό περιεχόmicroενο και αφηγηmicroατική πράξη (σσ 212-214) 7Αφηγηmicroατικός χρόνος (σσ 240-250)

Λεξιλόγιο σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν (σσ 251-252) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση (Γηρατειά και νεότητα Χθες-Σήmicroερα-Αύριο Αφηγήσεις για το παρελθόν και το microέλλον) (σσ 252-258) ΙΙ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΦΗΓΗΣΗ Λεξιλόγιο (σσ 262-263) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση Το κωmicroικό και η σηmicroασία του γέλιου (σσ 264-271) ΙΙΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ Συνοχή κειmicroένου (σσ 272-274)

Συνοχή σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο (σσ 274-277) ΤΟ ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΗΜΑ (σσ 280-295)

34

Γ΄ Τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Β΄ να διδαχτούν

Η ΕΙ∆ΗΣΗ Ι Η ΕΙ∆ΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ 1 Το γεγονός και το σχόλιο στην είδηση (σσ 14-17) 2 Προβολή και διαφοροποίηση της είδησης (σσ 18-19) 3 Παρεmicroβολή ξένου σχολίου στην είδηση (σ 20) 4 ∆ιαπλοκή του γεγονότος microε το σχόλιο στην είδηση (σσ 21-22) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το σχόλιο και την είδηση) (σσ 23-25) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την πληροφόρηση τη δηmicroοσιογραφία τον Τύπο) (σσ 26-30) ΙΙ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΙ∆ΗΣΗΣ 1 Η οργάνωση της είδησης (σσ 32-35) 2 Η οπτική γωνία του δηmicroοσιογράφου στην είδηση (σσ 36-38) 3 Ο τίτλος της είδησης (σσ 39-42) 4 Συντακτικά στοιχεία στην είδηση

α Η σειρά των λεκτικών συνόλων στην είδηση (σσ 43-44) β Ενεργητική και παθητική σύνταξη στην είδηση (σ 45) γ Η χρήση των ονοmicroατικών προσδιορισmicroών στην είδηση Χρήση ονοmicroάτων και επιθέτων (σ 46)

δ Ο προσδιορισmicroός του χρόνου στην είδηση (σ 47) 5 Το σχόλιο πάνω σε microια είδηση (σσ 48-53)

Λεξιλόγιο (σχετικό microε το χρόνο) (σσ 54-55) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τα microέσα microαζικής επικοινωνίας) (σσ 56-63) Οργάνωση του λόγου Η χρήση του παραδείγmicroατος στην ανάπτυξη παραγράφου και ευρύτερου κειmicroένου (σσ 63-68)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΙ∆Η

Βιογραφικά είδη (σσ 71-72) 1 Βιογραφία microυθιστορηmicroατική βιογραφία (σσ 73-76) 2 Βιογραφικό σηmicroείωmicroα

α Τα γεγονότα και τα σχόλια σε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 77-78) β Η δοmicroή και το περιεχόmicroενο ενός βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 78-79) Λεξιλόγιο βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 82-84)

4 Αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα α Σύγκριση ενός αυτοβιογραφικού σηmicroειώmicroατος microε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σ 86) β Το έmicromicroεσο σχόλιο στο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 86-87) δ Ο πρακτικός σκοπός ενός (αυτο)βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 89-94)

Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την εργασία και την επιλογή επαγγέλmicroατος) (σσ 95-103) 6 Ηmicroερολόγιο (σσ 108-111) 7 Συστατική επιστολή (σσ 112-118) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε το χαρακτηρισmicroό ατόmicroου τις στερεότυπες αντιλήψεις το φυλετικό και κοινωνικό ρατσισmicroό) (σσ 119-126) Οργάνωση του λόγου Ι Παράγραφος Ανάπτυξη microε σύγκριση και αντίθεση (σσ 127-131) ΙΙ Ο ρόλος της αντίθεσης στη συνοχή του κειmicroένου α Συνοχή προτάσεων και περιόδων (σσ 132-133) β Συνοχή παραγράφων microε αντιθετική σύνδεση Ανάπτυξη δύο εννοιών σε ένα ευρύτερο κείmicroενο (σσ 133-135)

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ndash ΚΡΙΤΙΚΗ

Ι Παρουσίαση και κριτική ενός βιβλίου 3 Βιβλιοκριτική α Λογοτεχνική κριτική (σσ 163-169)

35

β Κριτική άλλων κειmicroένων (σσ 170-171) 5 Απλή και διαδοχική υπόταξη (σ175) 6 Οι αναφορικές προτάσεις (σσ 176-177) Λεξιλόγιο (σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν) (σ 178) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την τέχνη και την κριτική έργου τέχνης) (σσ 179-189) ΙΙ Παρουσίαση και κριτική microιας θεατρικής παράστασης Λεξιλόγιο (σχετικό microε τη θεατρική κριτική) (σσ 203-205) ΙΙΙ Παρουσίαση και κριτική άλλων microορφών τέχνης Λεξιλόγιο (σχετικό microε την κριτική (σσ 219-220) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την κριτικήαξιολόγηση του ατόmicroου και την αυτοκριτική) (σσ 221-224) ΙV Οργάνωση του λόγου ορισmicroός και διαίρεση microιας έννοιας 1Ορισmicroός (σσ 226-230) 2∆ιαίρεση (σσ 231-236)

Σηmicroειώσεις ndashΠερίληψη Ι Σηmicroειώσεις (σ 240)

Α Σηmicroειώσεις από γραπτό λόγο (σσ 241-242) 1Κρατώ σηmicroειώσεις κατά παράγραφο (σσ 243-248) 2Εργάζοmicroαι σε ευρύτερες (από την παράγραφο) νοηmicroατικές ενότητες και κρατώ σηmicroειώσεις (σσ249-252) 3 Από τις σηmicroειώσεις προχωρώ στο διάγραmicromicroα του κειmicroένου (σσ 253-257) Β Σηmicroειώσεις από προφορικό λόγο (σσ 258-259) ΙΙ Περίληψη Α Περίληψη γραπτού λόγου 1Πώς οδηγούmicroαι στην περίληψη (σ 262) 2 Τι πρέπει να προσέχω σε microια περίληψη (σ 263) 3 Συγκρίνω δύο περιλήψεις microία εκτενή και microία συνοπτική του ίδιου κειmicroένου (σσ 264-265) 4 Εξετάζω τη χρήση της ενεργητικής και της παθητικής σύνταξης σε microία περίληψη (σσ 266-267) 5 Παρατηρώ περιλήψεις από ποικίλα κείmicroενα (σσ 268-273) Β Περίληψη προφορικού λόγου 1 ∆ιαβάζω τη δηmicroοσιογραφική περίληψη microιας συζήτησης (σσ 274-275) 2 Παρουσιάζω σε προφορικό και γραπτό λόγο περίληψη microιας συζήτησης (σσ 276) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τη λακωνική έκφραση και την προσπάθεια για εξοικονόmicroηση χρόνου στη σύγχρονη καθηmicroερινή ζωή) (σ 277-286)

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Για τον ορθό καταmicroερισmicroό και την αποδοτικότερη διδασκαλία της διδακτέας ύλης της

Νεοελληνικής Γλώσσας του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου είναι σκόπιmicroο να ληφθούν υπόψη

1Το Πρόγραmicromicroα Σπουδών για τη Γλωσσική ∆ιδασκαλία στο Λύκειο (σ79-105) που περιλαmicroβάνεται στο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Αθmicroιας και Βθmicroιας Εκπσης Θεωρητικές Επιστήmicroες (2000) 2Οι laquoΟδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών microαθηmicroάτων στο Γενικό Λύκειοraquo που περιλαmicroβάνουν προτάσεις για τη διδασκαλία των εγχειριδίων Έκφραση-Έκθεση και την αξιοποίηση των βιβλίων Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου και Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο (να αξιοποιηθούν σύmicroφωνα microε την κατανοmicroή της διδακτέας ύλης στο Εσπερινό Γενικό Λύκειο)

Επίσης οι διδάσκοντεςδιδάσκουσες στο πλαίσιο της υλοποίησης των εκάστοτε διδακτικών στόχων και του διαθέσιmicroου διδακτικού χρόνου microπορούν να χρησιmicroοποιούν κατά περίπτωση κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό (κείmicroενα δραστηριότητες κά) και από άλλες πηγές microε σκοπό την περαιτέρω εξοικείωση των microαθητώνmicroαθητριών microε ποικίλα κειmicroενικά είδη και την καλλιέργεια της ικανότητάς τους να κατανοούν και να παράγουν επιτυχώς προφορικό και γραπτό λόγο

36

Για την εξέταση του microαθήmicroατος στη Β΄ και Γ΄ τάξη του Ηmicroερήσιου και του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου και στη ∆΄ τάξη του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου ισχύει ότι προβλέπεται στο άρθρο 1 παρ 6 εδάφιο 2 του Π∆ 612012 (ΦΕΚ Α΄ 112)

Οι διδάσκοντες να ενηmicroερωθούν ενυπόγραφα

ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΔΙΑΝΟΜΗ

bull Γραφείο Υφυπουργού

bull Γραφείο Γενικού Γραmicromicroατέα

bull Γραφείο Ειδικού Γραmicromicroατέα

bull ∆νση Σπουδών ∆Ε Τmicroήmicroα Β΄

bull ∆νση Ιδιωτικής Εκπσης

bull ∆νση ΠΟ∆Ε

bull ∆νση Ξένων και Μειονοτικών Σχολείων

bull ∆νση Ειδικής Αγωγής

bull ΣΕΠΕ∆

ΣΥΝΤΗΣ ΤΜΡΧΗΣ ∆ΝΤΗΣ

∆Σ∆Ε

ΕΙ∆ΙΚΟΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

ΓΕΝΙΚΟΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

Ο ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ

ΘΕΟ∆ΩΡΟΣ Π ΠΑΠΑΘΕΟ∆ΩΡΟΥ

5

λειτουργήσει το νέο ΠΣ αν το εγχειρίδιο είχε την αυστηρά οριοθετηmicroένη γραmicromicroική σειρά που συχνά έχουν τα ελληνικά σχολικά εγχειρίδια

Με αυτήν την έννοια το νέο ΠΣ συντάχθηκε microέσα στο πλαίσιο ορισmicroένων προϋποθέσεων που δηmicroιούργησαν αφενός οι κοινωνικές και γλωσσοπαιδαγωγικές αλλαγές και αφετέρου η πρόθεση να υπάρξουν αλλαγές στη λυκειακή βαθmicroίδα Παράλληλα όmicroως υπόκειται σε ορισmicroένους περιορισmicroούς που έχουν να κάνουν microε τη διατήρηση του σχολικού εγχειριδίου καθώς και του αριθmicroού των διατιθέmicroενων διδακτικών ωρών περιορισmicroοί οι οποίοι ούτε microειώνουν την αξία του microαθήmicroατος ούτε ακυρώνουν τις επιδιώξεις του νέου ΠΣ

2 ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Η καλλιέργεια του γλωσσικού γραmicromicroατισmicroού ήταν και είναι από τους κύριους σκοπούς της εκπαιδευτικής διαδικασίας και αυτό επιδιώχθηκε ήδη σε όλη τη διάρκεια της υποχρεωτικής εννιάχρονης εκπαίδευσης Στην Α τάξη του Λυκείου microε το συγκεκριmicroένο ΠΣ επιδιώκεται η ενδυνάmicroωση του ήδη αποκτηmicroένου γλωσσικού γραmicromicroατισmicroού σε microια κατεύθυνση περισσότερο κοινωνιοκεντρική και λιγότερο γλωσσοκεντρική Απώτερος δηλ σκοπός του microαθήmicroατος είναι η αξιοποίηση των γνώσεων και των δεξιοτήτων που έχουν αποκτήσει οι microαθητές και οι microαθήτριες προκειmicroένου να ανταποκριθούν στις συνεχώς microεταβαλλόmicroενες κοινωνικές συνθήκες και απαιτήσεις στις οποίες είναι απαραίτητη η χρήση της γλώσσας Για παράδειγmicroα στη φάση αυτή της εκπαίδευσης δεν ενδιαφέρει τόσο η αποκλειστική εστίαση σε γραmicromicroατικοσυντακτικά φαινόmicroενα (ο τρόπος λχ microετατροπής της ενεργητικής σε παθητική σύνταξη και το αντίστροφο ―γλωσσοκεντρική κατεύθυνση του προγράmicromicroατος) όσο η σύνδεσή τους microε τα κείmicroενα και η αξιοποίησή τους για τη βαθύτερη κατανόηση των κειmicroένων και του κόσmicroου που κατασκευάζουν (προτίmicroηση λχ της παθητικής σύνταξης στις Μικρές Αγγελίες των εφηmicroερίδων ―κοινωνιοκεντρική κατεύθυνση)

Επειδή microε τη διδασκαλία κάθε microαθήmicroατος επιδιώκεται η απόκτηση γνώσεων και δεξιοτήτων που σχετίζονται microε το καθαυτό γνωστικό αντικείmicroενο του microαθήmicroατος οι ειδικότεροι στόχοι του γλωσσικού microαθήmicroατος θα microπορούσαν αρχικώς να είναι καθαρά γλωσσικοί Όmicroως το γλωσσικό microάθηmicroα―περισσότερο από όλα τα άλλα―σχετίζεται στενά microε την κοινωνία γι αυτό είναι προφανές ότι microέσω αυτού καλλιεργούνται επίσης αξίες και στάσεις απέναντι στην κοινωνία και τον κόσmicroο Εποmicroένως παράλληλα microε τους γλωσσικούς επιδιώκονται και ευρύτεροι αξιακοί στόχοι

Στους γλωσσικούς στόχους θα microπορούσαν microεταξύ των άλλων να ενταχθούν α) η γλωσσική ποικιλότητα ως εγγενές χαρακτηριστικό όλων των γλωσσών β) η κειmicroενική ποικιλότητα ως χαρακτηριστικό των γλωσσών σε άmicroεση συνάρτηση microε

την ποικιλότητα και τη δυναmicroική των κοινωνικών πρακτικών και των κοινοτήτων όπου ανήκουν και κατανοούνται τα κείmicroενα

γ) η εξοικείωση microε τα βασικά χαρακτηριστικά κειmicroενικών ειδών (όπως του δοκιmicroίου και της ερευνητικής εργασίας) και κειmicroενικών τύπων (όπως του επιχειρηmicroατολογικού της περιγραφής και της αφήγησης)

δ) η κατανόηση της δοmicroής των κειmicroένων ως συνδυασmicroού γλωσσικών επιλογών (συνοχή) microε το νοηmicroατικό επίπεδο (συνεκτικότητα)

ε) η κατανόηση της σχέσης του καναλιού της επικοινωνίας microε την ιδιαιτερότητα των κοινωνικών πρακτικών

στ) η διάκριση microεταξύ κειmicroένων καθηmicroερινού και ακαδηmicroαϊκού (επιστηmicroονικού) τύπου ζ) η απόκτηση δεξιοτήτων ψηφιακού γραmicromicroατισmicroού απαραίτητων για τη χρήση τους

ως εκπαιδευτικών microέσων και microέσων προσωπικής έκφρασης και επικοινωνίας Οι αξιακοί στόχοι που microπορούν να επιδιωχθούν είναι πολλοί και γι αυτό δύσκολο να

καταγραφούν όλοι Πάντως microεταξύ αυτών microπορεί να είναι α) η εκτίmicroηση της ισοτιmicroίας όλων των γλωσσών και ο σεβασmicroός της πολιτισmicroικής και

γλωσσικής διαφορετικότητας β) ο δηmicroοκρατικός χειρισmicroός του λόγου microε σεβασmicroό προς τις απόψεις των άλλων γ) η διά του λόγου αντίσταση σε κάθε microορφή εξουσιαστικού αυθαίρετου λόγου δ) ο σεβασmicroός στο περιβάλλον και την αειφορία ε) η αντίληψη του τρόπου microε τον οποίο δοmicroούνται microέσω του λόγου διαφορετικές

οπτικές για τον κόσmicroο

6

στ) η κατανόηση της αλλαγής που έχει επέλθει στον κόσmicroο microε τη συρρίκνωση των αποστάσεων και τη συνεχή κίνηση ανθρώπων κεφαλαίων εικόνων και κειmicroένων 3 ΜΕΘΟ∆ΟΛΟΓΙΚΕΣ Ο∆ΗΓΙΕΣ Βασική microεθοδολογική οδηγία είναι η υιοθέτηση οποιασδήποτε πρακτικής θα οδηγούσε στην ανάπτυξη της δηmicroιουργικότητας των microαθητών και microαθητριών microε την ενίσχυση της συνεργασίας microεταξύ τους και microε τον διδάσκοντα και τη διδάσκουσα στον ρόλο του βοηθού και συνεργάτη microε στόχο την κατάκτηση των επιδιωκόmicroενων από το ΠΣ γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων Είναι φυσικό να ανακύπτουν συγκεκριmicroένες microεθοδολογικές απορίες microερικές από τις οποίες επιχειρείται να απαντηθούν στη συνέχεια Για τον λόγο αυτό καταγράφονται σε microορφή ερώτησης ndash απάντησης τα κυριότερα ερωτήmicroατα που microας έχουν τεθεί ως τώρα από τους εκπαιδευτικούς α Τι αναmicroένεται από microένα τον εκπαιδευτικό να κάνω microε λίγα λόγια bull ∆ηmicroιουργική χρήση όλων των πιθανών microαθησιακών πόρων ― εποmicroένως και του βιβλίου αλλά όχι microόνο Καλό είναι να προτιmicroώνται γλωσσικοί σηmicroειωτικοί πόροι και θέmicroατα microε τα οποία έχουν εξοικείωση οι microαθητές και οι microαθήτριες και microπορούν για τον λόγο αυτό να γίνουν ευκολότερα αντικείmicroενο διαπραγmicroάτευσης στην τάξη Το microάθηmicroα όmicroως δε θα microένει εκεί αλλά θα πρέπει να εξοικειώνει σταδιακά τα παιδιά microε περισσότερο ακαδηmicroαϊκές microορφές λόγου Προτείνεται έτσι microια σταδιακή microετάβαση από το οικείο στο λιγότερο οικείο και από τον καθηmicroερινό στον σχολικό και επιστηmicroονικό λόγο bull Μεγάλη ελευθερία κινήσεων microε βάση τους στόχους του ΠΣ και τις ιδιαιτερότητες της κάθε σχολικής τάξης Στο πλαίσιο αυτό δεν παίζει ρόλο laquoη ύληraquo και κάποια συγκεκριmicroένη σειρά στη διδασκαλία όσο η εmicroπλοκή των παιδιών στο να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα και να τη συνδέουν microε τον σύνθετο κοινωνικό microας κόσmicroο Με την έννοια αυτή οι microαθησιακοί πόροι που θα χρησιmicroοποιήσει κάθε διδάσκων microπορεί να είναι απολύτως δική του επιλογή και να προέρχονται είτε από τα διδακτικά εγχειρίδια τα οποία έχουν στη διάθεσή τους οι microαθητές και οι microαθήτριες είτε από άλλες πηγές έντυπου και ψηφιακού υλικού συmicroπεριλαmicroβανοmicroένου και του υλικού που υπάρχει στα σχολικά εγχειρίδια άλλων microαθηmicroάτων της ίδιας ή και άλλων τάξεων Σε κάθε περίπτωση οι πόροι αυτοί όπως και τα εγχειρίδια δεν προσεγγίζονται από την οπτική της ύλης που πρέπει να διεκπεραιωθεί πιστά αλλά προτείνονται ως πηγές που microπορούν να αξιοποιηθούν ανάλογα microε το πόσο εξυπηρετούν το εκάστοτε διδακτικό σχέδιο το οποίο έχει και τη microεγαλύτερη βαρύτητα Με τον τρόπο αυτό κάθε εκπαιδευτικός έχει τη δυνατότητα να κάνει τις επιλογές του στον οριζόντιο και τον κάθετο άξονα των τεσσάρων ενοτήτων του ΠΣ και να δοmicroήσει σε συνεργασία και microε τους microαθητές και τις microαθήτριές του το δικό του πρόγραmicromicroα bull Σύνδεση της γλώσσας microε τον κόσmicroο Οι γνώσεις για τη γλώσσα προσφέρονται microε τέτοιο τρόπο ώστε να εξυπηρετείται η κατανόηση και η κριτική ανάγνωση των κειmicroένων εποmicroένως και του κόσmicroου Μια πχ από τις πλευρές του κόσmicroου στις οποίες πρέπει να δίνεται έmicroφαση είναι η ανάδειξη της ελληνικής κοινωνικής και πολιτισmicroικής ιδιαιτερότητας microε παράλληλη έmicroφαση στην κατανόηση της πολυπολιτισmicroικότητας και του διαφορετικού καθώς και στην ανάδειξη του τοπικού αλλά microε ιδιαίτερη έmicroφαση στην εξωστρέφεια σε έναν διεθνοποιηmicroένο κόσmicroο Παράλληλα θα πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στο να παρουσιάζονται και να αποκωδικοποιούνται οι ποικίλες οπτικές για τον κόσmicroο που ενυπάρχουν στα κείmicroενα bull ∆ηmicroιουργία των προϋποθέσεων microάθησης αυτό microπορεί να επιτευχθεί microε το είδος του σχεδίου εργασίας που κάθε φορά επιλέγεται microε την επένδυση στις προϋπάρχουσες γνώσεις και το πολιτισmicroικό υπόβαθρο των παιδιών microε την ενθάρρυνση για παραγωγή λόγου microέσα σε άνετα χωροχρονικά πλαίσια και τον συνδυασmicroό της διδασκαλία ενώπιον όλης της τάξης (microετωπική διδασκαλία) microε εναλλακτικές microορφές διδασκαλίας (πχ οmicroαδική) Όλα αυτά ασφαλώς πρέπει να γίνονται βάσει ενός διδακτικού σχεδίου microε τα χαρακτηριστικά του σχεδίου εργασίας (project) στο πλαίσιο του οποίου δίνονται ρόλοι και προβλήmicroατα προς διερεύνηση επίλυση στα παιδιά Στην προσπάθεια αυτή διεκπεραίωσης των ρόλων τους και επίλυσης των προβληmicroάτων οι microαθητές και οι microαθήτριες έχουν την ευκαιρία να εστιάσουν στην αναζήτηση και ανάγνωση κειmicroένων και γενικότερα στην πρόσληψη και παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου

7

β Σε κάποιες θεmicroατικές ενότητες υπάρχουν οι ίδιες σελίδες των σχολικών εγχειριδίων Θα τις διδάξουmicroε δύο φορές Η ερώτηση αυτή καλύπτεται από την απάντηση που δόθηκε πιο πάνω όσον αφορά την ελευθερία κινήσεων microε βάση τους στόχους του προτεινόmicroενου Προγράmicromicroατος Σπουδών Όπου οι σελίδες αναφέρονται δύο φορές είναι επειδή microπορεί να χρησιmicroοποιηθούν στη microία ήκαι στην άλλη θεmicroατική Μπορεί όmicroως να microη χρησιmicroοποιηθούν και πουθενά αν ο εκπαιδευτικός έχει πιο πρόσφατα ή πιο κατάλληλα κατά την εκτίmicroησή του κείmicroενα τα οποία κρίνει ότι εξυπηρετούν καλύτερα τους στόχους του ΠΣ γ Μέχρι τώρα γράφαmicroε εκθέσεις σε τακτά χρονικά διαστήmicroατα Τώρα δε θα γράφουmicroε Η έκθεση ταυτίζεται microε παραδοσιακές αντιλήψεις στη διδασκαλία (=διδάσκω κάποια ύλη και στη συνέχεια βάζω microια έκθεση) η οποία δεν προτείνεται ούτε από τα ισχύοντα εγχειρίδια Αυτό που έχει προτεραιότητα στο ΠΣ είναι να δίνεται η ευχέρεια στα παιδιά να εmicroπλέκονται σε πρακτικές όπου θα διαβάζουν θα microιλούν και θα γράφουν συνεχώς για ποικίλα ζητήmicroατα χρησιmicroοποιώντας ποικιλία κειmicroενικών ειδών Τα κείmicroενα είναι κοινωνικές microονάδες η παραγωγή των οποίων δεν κατακτάται αν δεν κατανοηθούν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του κάθε κειmicroενικού είδους τύπου που καλούνται τα παιδιά να γράψουν και αν δεν αντιmicroετωπισθεί η παραγωγή τους ως διαδικασία γεγονός που σηmicroαίνει ότι πρέπει να δίνεται χρόνος και στην παραγωγή αλλά και στη βελτίωση των κειmicroένων που γράφονται Στο πλαίσιο αυτό η παραγωγή λόγου δε γίνεται ευκαιριακά κάποιες φορές τον χρόνο όπως συνηθιζόταν microε την laquoέκθεση ιδεώνraquo αλλά αποτελεί οργανικό στοιχείο των σχεδίων εργασίας που διεκπεραιώνουν οι microαθητές και οι microαθήτριες δ Παραγράφους και περιλήψεις δε θα διδάσκουmicroε πια bull Οι παράγραφοι είναι microέρος των κειmicroένων και σε κάθε κειmicroενικό είδος οι παράγραφοι οργανώνονται microε διαφορετικό τρόπο Οι γνώσεις για τη δοmicroή των παραγράφων είναι πολύ χρήσιmicroες δεν θα πρέπει όmicroως να αποτελούν αυτοσκοπό Αντίθετα θα πρέπει να συνδέονται microε την ιδιαιτερότητα του κειmicroενικού είδους που microελετάται ndash παράγεται κάθε φορά Σε κάποιες περιπτώσεις πχ κείmicroενα σε πολυmicroεσική microορφή ή παρουσιάσεις microε τη χρήση ενός Προγράmicromicroατος Παρουσίασης σε υπολογιστή δεν υπάρχουν παράγραφοι όπως τις γνωρίζαmicroε ως τώρα Είναι απαραίτητη εποmicroένως η σύνδεση της laquoδιδασκαλίαςraquo της παραγράφου microε τα κειmicroενικά είδη bullΤο ίδιο ισχύει και για την περίληψη δεν θα πρέπει να διδάσκεται ως αυτοσκοπός αλλά να συνδέεται microε συγκεκριmicroένου τύπου πρακτικές γραmicromicroατισmicroού Η αξιοποίηση πχ δύο ή περισσότερων κειmicroένων ως πηγών προκειmicroένου να παραχθεί ένα άλλο κείmicroενο προϋποθέτει ότι τα παιδιά γνωρίζουν τη διαδικασία του να κάνουν περιλήψεις Εστίαση στην περίληψη ως κειmicroενικό είδος microπορεί να γίνει microόνο όταν συνδέεται microε περιστάσεις που το απαιτούν όπως για παράδειγmicroα το να γραφεί περίληψη microιας εργασίας για ένα microαθητικό συνέδριο το οποίο microπορεί να εστιάζει σε κάποιο ενδιαφέρον για τα παιδιά ζήτηmicroα ε Αν δεν κάνουmicroε την ύλη microε τη σειρά και δε βάλουmicroε διαγώνισmicroα προκειmicroένου να διαπιστώσουmicroε ότι τα παιδιά laquoτα έmicroαθανraquo πώς θα ξέρουmicroε αν πάmicroε καλά Η γνώση που microεταδίδουmicroε και ελέγχουmicroε microε microια τέτοιου είδους διδακτική διαδικασία είναι πρόσκαιρη και επιφανειακή πρόσκαιρη γιατί πολύ γρήγορα θα ξεχαστεί και επιφανειακή γιατί θίγει συνήθως επιφανειακές διαστάσεις των πραγmicroάτων Αντίθετα η εστίαση σε προβλήmicroατα που διερευνώνται microέσω ρόλων που έχουν τα παιδιά η διερεύνηση ζητηmicroάτων που σχετίζονται microε πτυχές της σύγχρονης πραγmicroατικότητας η αξιοποίηση των κειmicroένων για προβληmicroατισmicroό σε βάθος και αmicroφισβήτηση οι ευκαιρίες που δίνονται στα παιδιά να εκφέρουν τις απόψεις τους προφορικά ήκαι γραπτά microετατρέπουν τη σχολική τάξη σε κοινότητα γραmicromicroατισmicroού ή κειmicroενική κοινότητα microε την έννοια ότι η λειτουργία της συνδέεται microε τη χρήση και την κριτική αποτίmicroηση microεγάλου εύρους κειmicroένων Κατά βάθος το εύρος των κειmicroένων που χρησιmicroοποιούνται παράγονται αλλά και ο τρόπος που αυτό γίνεται συγκροτούν την ιδιαιτερότητα της κάθε σχολικής αίθουσας Μην ξεχνάmicroε άλλωστε ότι οι microαθητές και οι microαθήτριες παρά την κοινή σχολική τους διαδροmicroή έχουν διαφορετικές προσωπικές εγγράmicromicroατες διαδροmicroές (πχ δίγλωσσα παιδιά παιδιά microε ειδικότερες ανάγκες παιδιά από περισσότερο ή λιγότερο προνοmicroιούχα κοινωνικά στρώmicroατα) τις οποίες η διδασκαλία είναι απαραίτητο να λαmicroβάνει υπόψη της και να σέβεται προσπαθώντας και να

8

επενδύει στη διαφορά ως αφετηρία για δηmicroιουργικότητα Και microια κοινότητα γραmicromicroατισmicroού όπως περιγράφτηκε πιο πάνω είναι ένας χώρος κατάλληλος για να συζητηθούν τέτοιου είδους θέmicroατα στ ∆ε θα βάζουmicroε διαγωνίσmicroατα δηλαδή Ναι αλλά σε διαφορετικό πλαίσιο Τα κείmicroενα που παράγονται στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής διαδικασίας πρέπει να αντιmicroετωπίζονται ως προϊόντα επικοινωνίας ως γλωσσικές και νοηmicroατικές δοmicroές ως φορείς ιδεολογικών και κοινωνικοπολιτισmicroικών νοηmicroάτων και ως προϊόντα για αξιολόγηση Για τον λόγο αυτό τα διάφορα γλωσσικά και γραmicromicroατικοσυντακτικά φαινόmicroενα όπως και η ανάπτυξη των παραγράφων δεν microπορούν να αποτελούν αυτοσκοπό διδασκαλίας και εξέτασης αλλά πρέπει να παρουσιάζονται άmicroεσα συνυφασmicroένα microε τις κειmicroενικές κατηγορίες στις οποίες ανήκουν Η συστηmicroατική ή περιπτωσιακή διδασκαλία (άρα και εξέταση) της microικροδοmicroής της νέας ελληνικής πρέπει να γίνεται microόνο για microορφοσυντακτικά φαινόmicroενα στα οποία δείχνουν να δυσκολεύονται οι microαθητές και οι microαθήτριες ή επηρεάζουν αρνητικά την εκφραστική ή ορθογραφική εικόνα των γραπτών τους κειmicroένων Ως προς το είδος των διαγωνισmicroάτων βλ σχετικές οδηγίες και ενότητα 5 στο παρόν κείmicroενο ζ Προτείνεται συχνά η εργασία σε οmicroάδες Είναι αυτό απαραίτητο ∆εν είναι πανάκεια και δεν είναι εύκολο να γίνεται πάντα αυτό Θα πρέπει όmicroως οι διδάσκοντες να έχουν υπόψη τους ότι δεν πρέπει να στερείται από τα παιδιά η δυνατότητα για συνεργασία αmicroφισβήτηση και σύνθεση γιατί όλα αυτά έχουν στενή σχέση microε σύγχρονες απαραίτητες δεξιότητες για τη ζωή Με την οmicroαδική―περισσότερο από ότι microε την ατοmicroική―εργασία microπορεί να δίνεται έmicroφαση στην ανάδειξη των αντιτιθέmicroενων απόψεων που υπάρχουν στα κείmicroενα στην κατανόηση και συζήτηση της λογικής τους και στην ανάδειξη της βαθύτερης πολιτικής τους διάστασης Στο ίδιο πλαίσιο microπορεί ευκολότερα επίσης να επιχειρηθεί η συγκριτική microελέτη κειmicroένων που εκφράζουν διαφορετικές απόψεις πάνω στο ίδιο θέmicroα και η διερεύνηση των αιτίων που τις προκαλούν η Ποιος είναι ο ρόλος των Νέων Τεχνολογιών στο καινούργιο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) αξιοποιούνται και ως παιδαγωγικά microέσα αλλά και ως microέσα πρακτικής γραmicromicroατισmicroού Ως παιδαγωγικά microέσα ασφαλώς διευκολύνουν τη γλωσσική διδασκαλία πβ διαδραστικοί πίνακες ηλεκτρονικά λεξικά σώmicroατα κειmicroένων Προγράmicromicroατα Επεξεργασίας Κειmicroένου αλλά και περιβάλλοντα του διαδικτύου όπως τα ιστολόγια τα Wikis κλπ Ως microέσα πρακτικής γραmicromicroατισmicroού αποτελούν ουσιαστικά microέρος της laquoδιδακτέας ύληςraquo του γλωσσικού microαθήmicroατος καθώς microε τη χρήση τους αναδεικνύεται η ιδιαιτερότητά τους κατά την παραγωγή και πρόσληψη λόγου (πχ ιδιαιτερότητες της παραγωγής λόγου σε περιβάλλοντα επεξεργασίας κειmicroένου και παρουσίασης παραγωγή διαδικτυακών πολυmicroεσικών κειmicroένων κλπ) Είναι προφανές εποmicroένως ότι οι Νέες Τεχνολογίες επειδή είναι microέσα για διάβασmicroα και γράψιmicroο στη ζωή microε πολλές ιδιαιτερότητες σε σχέση microε το έντυπο δεν microπορεί να microην χρησιmicroοποιούνται ως τέτοια microέσα και στο σχολείο θ Μήπως δηmicroιουργηθούν ανισότητες αφού είναι γνωστό ότι δε διαθέτουν όλα τα σχολεία τις ίδιες τεχνολογικές υποδοmicroές Μεγάλο microέρος των διδακτικών πρακτικών που προτείνονται microπορούν να ολοκληρωθούν microε τη συλλογή διαδικτυακών κειmicroένων και εκτός σχολείου ή να αξιοποιηθεί το γεγονός ότι όλα (σχεδόν) τα παιδιά έχουν τη δυνατότητα πρόσβασης σε υπολογιστές στο σπίτι τους κυρίως όmicroως το γεγονός ότι οι εξωσχολικές πρακτικές ψηφιακού γραmicromicroατισmicroού τους είναι συχνά πολύ πλούσιες Η ως τώρα έρευνα στα ελληνικά σχολεία δείχνει ότι οι δηmicroιουργικοί εκπαιδευτικοί βρίσκουν διεξόδους στα προβλήmicroατα των υποδοmicroών ι Ποια η σχέση του καινούργιου προγράmicromicroατος microε τη λογοτεχνική παραγωγή Το ΠΣ για τη γλώσσα ανήκει στην ευρύτερη ενότητα των γλωσσικών microαθηmicroάτων―microαζί microε την αρχαία ελληνική γλώσσα και τη λογοτεχνία ― και microε την έννοια αυτή προτείνεται να αξιοποιηθούν ανάλογες προτάσεις του ΠΣ της λογοτεχνίας για την ίδια τάξη Η παρουσίαση λογοτεχνικών έργων άλλωστε microπορεί να αποτελέσει ευκαιρία και για ανάπτυξη εκ microέρους των microαθητών και των microαθητριών προσωπικού προφορικού γραπτού ή πολυτροπικού λόγου

9

microε σκοπό την τεκmicroηρίωση των απόψεών τους ήκαι την έκφραση των αισθητικών τους προτιmicroήσεων ια Όλα όσα ζητά αυτό και τα άλλα Προγράmicromicroατα Σπουδών για την Α΄ Λυκείου απαιτούν πολύ περισσότερο χρόνο για τους εκπαιδευτικούς Αυτό δεν είναι εύκολο Αυτό είναι γεγονός ∆εν microπορεί όmicroως να υπάρξει δηmicroιουργικό σχολείο microε στατική προσέγγιση της διδασκαλίας Αλλά αυτό δε θα γίνει από τη microια στιγmicroή στην άλλη Κάθε microεταβολή χρειάζεται τον χρόνο της Αυτό που θα διευκόλυνε ιδιαίτερα τα πράγmicroατα είναι αν αναλαmicroβάνονταν προσπάθειες σε επίπεδο σχολείου και σχολικών συmicroβούλων για ανταλλαγή ιδεών και κυρίως για συmicroπαραγωγή διδακτικών προτάσεων Θα ήταν ιδανικό αν το κάθε σχολείο microπορούσε να διαmicroορφώσει το δικό του πλάνο για τη διδασκαλία Και αυτό δεν είναι απαραίτητο να γίνει από τη microια στιγmicroή στην άλλη Η δηmicroιουργικότητα και η συνεργασία για τα παιδιά είναι άmicroεσα συνυφασmicroένη microε τη δηmicroιουργικότητα και τη συνεργασία των εκπαιδευτικών ιβ Μπορούν όλα αυτά που προβλέπει το πρόγραmicromicroα να γίνουν microέσα στο δεδοmicroένο ωρολόγιο πρόγραmicromicroα Το γλωσσικό είναι το κατεξοχήν διαθεmicroατικό microάθηmicroα αφού χωρίς τη χρήση της γλώσσας δε γίνεται τίποτα microέσα στο σχολείο Γι αυτό οι εκπαιδευτικοί καλό είναι να αξιοποιούν κάθε ευκαιρία για την καλλιέργεια των προτεινόmicroενων γραmicromicroατισmicroών στα παιδιά όπως άλλα microαθήmicroατα της φιλολογικής ζώνης (πχ Αρχαία Λογοτεχνία) άλλες σχολικές πρακτικές (πχ ποικίλα προγράmicromicroατα) και ποικίλες σχολικές εκδηλώσεις (πχ microαθητικές κοινότητες γιορτές εκδηλώσεις)

4 ΤΟ ΠΣ ΤΗΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΜΕΣΩ ΕΝΟΣ ΠΑΡΑ∆ΕΙΓΜΑΤΟΣ [σχέδια εναλλακτικών διδακτικών προτάσεων (σεναρίων διδασκαλίας)]

Γενικά

Στο ακόλουθο παράδειγmicroα παρουσιάζονται τρεις διαφορετικές εκδοχές ενός σχεδίου microαθήmicroατος (σεναρίου) προκειmicroένου να καταστεί πιο εύκολα σαφής η φιλοσοφία του νέου ΠΣ και η απόσταση που υπάρχει από τις συνήθεις διδακτικές πρακτικές οι οποίες στηρίζονται αποκλειστικά στο σχολικό εγχειρίδιο

Οι διδακτικές προτάσεις-σχέδια που ακολουθούν αφορούν την ενότητα laquoΓλωσσικές Ποικιλίεςraquo του εγχειριδίου της Α΄ Λυκείου (σελ 21-37) και πιο συγκεκριmicroένα τη θεmicroατική laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo (σελ 29-37) Εστιάζουν ειδικότερα στη γλώσσα των νέων και στον ρόλο της στη συγκρότηση αυτού που συχνά αποκαλείται laquoτο χάσmicroα γενεώνraquo Ανάλογα βέβαια microε την εκδοχή που θα υιοθετηθεί microπορεί να γίνει σύνδεση και microε άλλα τmicroήmicroατα του ίδιου σχολικού εγχειριδίου όπως πχ microε τα κεφάλαια laquoΠεριγραφήraquo και laquoΑφήγησηraquo ή την ενότητα laquoΠροφορικός και γραπτός λόγοςraquo καταργώντας τη γραmicromicroική αντιmicroετώπιση του βιβλίου καθώς και microε ανάλογα θέmicroατα που θίγονται στα εγχειρίδια άλλων τάξεων της δευτεροβάθmicroιας εκπαίδευσης Είναι απαραίτητο να δηλωθεί ρητά ότι το παράδειγmicroα δεν αποτελεί laquoπρότυποraquo για εφαρmicroογήmiddotκάτι τέτοιο είναι αντίθετο microε τη δηmicroιουργικότητα των εκπαιδευτικών που προϋποθέτει το ΠΣ Αποτελεί ενδεικτικό παράδειγmicroα προκειmicroένου να αναδειχθούν διδακτικές πρακτικές που είναι κοντά στη λογική του και προκειmicroένου να καταστεί εmicroφανής η ενδεχόmicroενη απόσταση που χωρίζει ισχύουσες πρακτικές microε τις προτεινόmicroενες από το ΠΣ

Η λογική της πρότασης

Το παράδειγmicroα αναπτύσσεται microε βάση τους άξονες που οργανώνουν το ΠΣ και παρουσιάζονται στο ακόλουθο σχήmicroα

10

Ο άξονας της αξιολόγησης που ενυπάρχει στο ΠΣ και φαίνεται να λείπει από το σχήmicroα εξετάζεται ως υποενότητα σε κάθε εκδοχή και ενσωmicroατώνεται όπως θα δούmicroε στο κέντρο του ρόmicroβου στις ταυτότητες

Γενικοί στόχοι

Το παράδειγmicroα δεν είναι δεσmicroευτικό αλλά ενδεικτικό Στόχος του είναι να κάνει κατανοητή τη φιλοσοφία του ΠΣ και να καταδείξει τις νέες δυνατότητες που προτείνονται σε σχέση microε συνήθεις ισχύουσες πρακτικές Οι εκδοχές του παραδείγmicroατος microπορούν να τροποποιηθούν ανάλογα microε τις υποδοmicroές τις ανάγκεςδυνατότητες των microαθητών και των microαθητριών και τις επιλογές τουτης εκπαιδευτικού

Το υλικό

Ως κειmicroενική αφετηρία microπορεί να επιλεγεί microια σειρά τηλεοπτικών διαφηmicroιστικών βίντεο στα οποία αποτυπώνεται το χάσmicroα των γενεών microέσω της αξιοποίησης διαφορετικών κοινωνικών (γλωσσικών και όχι microόνον) κωδίκων στους ρόλους των laquoπαιδιών-νέωνraquo και των laquoγονέων-microεσηλίκωνraquo Ενδείκνυται η οπτικοακουστική microορφή που προϋποθέτει την αντίστοιχη υποδοmicroή ― και βασικά επιβάλλεται στην 3η εκδοχή αλλά εξίσου λειτουργικές microπορεί να είναι και οι εναλλακτικές microορφές που προτείνονται Εξυπακούεται ότι οι εκπαιδευτικοί έχουν την ελευθερία να επιλέξουν οι ίδιοι-ες ή σε συνεργασία microε τους microαθητές και τις microαθήτριές τους διαφορετικό υλικό

Ι Οπτικοακουστική microορφή (πχ τηλεοπτικά διαφηmicroιστικά βίντεο στο διαδίκτυο)

ΙΙ Εναλλακτικές microορφές

Υλικό ή έναυσmicroα αποτελούν σχετικά διαφηmicroιστικά microηνύmicroατα-βίντεο στο διαδίκτυο Παρότι στην περίπτωση των βίντεο ο διαδραστικός πίνακας ο βιντεοπροβολέας ή το εργαστήρι υπολογιστών microοιάζει microονόδροmicroος οι εναλλακτικές microορφές παρουσίασης του υλικού microπορεί να αποδειχτούν πιο δηmicroιουργικές Μερικές προτάσεις

bull Αποmicroαγνητοφώνηση του υλικού από τοντην εκπαιδευτικό

bull Αποmicroαγνητοφώνηση του υλικού από τα παιδιά Στην περίπτωση αυτή microπορεί να γίνει

σύνδεση microε την ενότητα laquoΠροφορικός και γραπτός λόγοςraquo ∆ίνεται σε κάθε οmicroάδα

ένα βίντεο και πάνω σrsquo αυτό κάνουν τις παρατηρήσεις τους Μπορεί να εφαρmicroοστεί σε

κάθε εκδοχή του παραδείγmicroατος και να αποτελέσει εκτεταmicroένη δραστηριότητα και να

11

γίνει και σενάριο (microεγάλης χρονικής διάρκειας διδασκαλία) Βοηθάει και το γεγονός ότι

τα διαφηmicroιστικά βίντεο είναι πολύ σύντοmicroα

bull Περιγραφή και αφήγηση του υλικού από τα παιδιά αφού δουν το υλικό στο σπίτι

τους Μπορεί να γίνει σύνδεση microε τις ενότητες laquoΠεριγραφήraquo και laquoΑφήγησηraquo να γίνει

οmicroαδοσυνεργατικά κλπ

bull Αποτύπωση στιγmicroιοτύπων από τοντην εκπαιδευτικό (ή και τα παιδιά) στιγmicroιοτύπων (snapshots) των βίντεο microε χαρακτηριστικά στιγmicroιότυπα και ή microότο και παρουσίασή τους microε τη microορφή φωτοτυπιών ή πόστερ (οmicroαδοσυνεργατικά όπ)

bull Παρουσίαση έντυπων microορφών διαφηmicroίσεων microε το ίδιο θέmicroα (κατά προτίmicroηση από τα παιδιά οmicroαδοσυνεργατικά όπ)

bull ∆ραmicroατοποίηση (Προφορικός και γραπτός λόγος οmicroαδοσυνεργατικά όπ)

Η θεmicroατική ενότητα

Το σενάριο εστιάζει άmicroεσα στο τmicroήmicroα laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo σελ 29-37 του σχολικού εγχειριδίου και πιο συγκεκριmicroένα την υποενότητα laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo της σελ 30 Ωστόσο microπορεί να επεκταθεί σε ολόκληρη την υποενότητα laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo ή την ενότητα laquoΓλώσσα και γλωσσικές ποικιλίεςraquo ανάλογα microε το υλικό και την εστίαση και ακόmicroη να επεκταθεί και στο σύνολο των υπόλοιπων κεφαλαίων του βιβλίου (laquoΛόγοςraquo laquoΠεριγραφήraquo laquoΑφήγησηraquo) ανάλογα microε το είδος των δραστηριοτήτων που θα επιλεγούν

Το βασικό σενάριο

Τίτλος Το χάσmicroα γενεών στη διαφήmicroιση γονείς και παιδιά

bull Το σενάριο αποτελεί πρόταση για διδασκαλία

Πεδίο διδακτικό αντικείmicroενο και διδακτική ενότητα

Έκφραση ndash Έκθεση Α΄ Λυκείου θεmicroατική στο ΠΣ laquoΓλώσσα γλωσσική ποικιλότητα και γλωσσική αλλαγήraquo Η έmicroφαση εδώ δίνεται στις γλωσσικές ποικιλίες Στο σχολικό εγχειρίδιο καλύπτει την ενότητα laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo σελ 29-37

Χρονική διάρκεια Ανάλογα microε την εκδοχή microπορεί να αποτελέσει δραστηριότητα που καλύπτει ένα διδακτικό δίωρο έως σενάριο που εκτείνεται σε διάρκεια ενός τετραmicroήνου

Προϋποθέσεις υλοποίησης από εκπαιδευτικό και microαθητήτρια

Ανάλογα microε την εκδοχή

Σύντοmicroη περιγραφή

Πρόκειται για (κριτική) microελέτη του τρόπου microε τον οποίο ηλικιακά microαρκαρισmicroένες κοινωνικές γλώσσες (γλώσσα του διαδικτύου και γλώσσα των νέων) χρησιmicroοποιούνται προκειmicroένου να αποτυπώσουν τις διαφορές των γενεών Παρουσιάζονται τρεις εκδοχές καθεmicroιά από τις οποίες προτείνει διαφορετική αντιmicroετώπιση της laquoδιδακτέας ύληςraquo του σχολικού χωροχρόνου των διδακτικών πρακτικών των αναmicroενόmicroενων γραmicromicroατισmicroών που θα καλλιεργηθούν εποmicroένως και του είδους των εγγράmicromicroατων ταυτοτήτων που συνεισφέρουν να καλλιεργηθούν (βλ το κέντρο του ρόmicroβου) Το παράδειγmicroα είναι ενδεικτικό της λογικής που επιθυmicroούmicroε να αναδειχθεί και εξυπακούεται ότι microπορεί να επιλεγούν άλλα κείmicroενα άλλα παραδείγmicroατα και διαφορετική πορεία υλοποίησης microε βάση επιτόπια δεδοmicroένα (ιδιαιτερότητες τάξης και σχολείου προτιmicroήσεις εκπαιδευτικού)

12

∆ιδακτική εκδοχή 1

Η εκδοχή αυτή κινείται πολύ κοντά στις ισχύουσες διδακτικές πρακτικές Το επιπρόσθετο στοιχείο είναι η αξιοποίηση του βίντεο (προβολή microε υπολογιστή ή microε διαδραστικό πίνακα) Προτείνεται προκειmicroένου να αναδειχθούν καλύτερα πολλά στοιχεία των δύο άλλων εκδοχών που ακολουθούν (οι οποίες είναι πιο κοντά στο πνεύmicroα του νέου ΠΣ) και να γίνουν σαφέστερες οι διαφορές που προτείνονται microε το νέο ΠΣ ∆εν αποκλείεται microέρος της εκδοχής αυτής να χρησιmicroοποιηθεί και ως η πρώτη φάση των εκδοχών που ακολουθούν

Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης

Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα

Βήmicroα 1ο ΟΗ εκπαιδευτικός εκκινεί από το βιβλίο και πιο συγκεκριmicroένα από τα εισαγωγικά κείmicroενα στις γλωσσικές ποικιλίες γενικά και τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες ειδικότερα συζητώντας και αναλύοντας το περιεχόmicroενό τους microε τους microαθητές και τις microαθήτριες Καταρχάς φέρνει τα παιδιά σε επαφή microε το ακόλουθο εισαγωγικό κείmicroενο της σελ 21 του βιβλίου το οποίο αποτελεί εισαγωγή στη γλωσσική ποικιλότητα γεωγραφική και κοινωνική

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Στη συνέχεια προχωρά στο κείmicroενο της σελ 29 laquoΚάθετη διαίρεση κοινωνικές διάλεκτοιraquo εισαγωγικό στην κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα

13

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Βήmicroα 2ο Αφού συζητήσει και αναλύσει το περιεχόmicroενο των δύο κειmicroένων κατόπιν παρουσιάζει στον διαδραστικό πίνακα (ή σε βιντεοπροβολέα) τα βίντεο που έχουν επιλεγεί Αν δεν υπάρχει διαδραστικός πίνακας microπορεί να αξιοποιήσει microια από τις εναλλακτικές δυνατότητες παρουσίασης του υλικού για παράδειγmicroα να δώσει στους microαθητές και στις microαθήτριες φωτοτυπία microε έντυπες εκδοχές των διαφηmicroίσεων αυτών ή αποmicroαγνητοφωνήσεις των βίντεο (όλων ή όσων επιλέξει) ή να αναθέσει στα παιδιά να αποmicroαγνητοφωνήσουν στο σπίτι και να περιγράψουν την κάθε διαφήmicroιση

Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος

Βήmicroα 1ο Ακολουθεί συζήτηση στην τάξη για τη γλωσσική ποικιλότητα και πιο συγκεκριmicroένα για τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες ποιες ποικιλίες χρησιmicroοποιούνται στα διαφηmicroιστικά κείmicroενα από ποια στοιχεία φαίνεται ότι οι νέοι χρησιmicroοποιούν διαφορετική ποικιλία από τους γονείς τους αν οι microαθητές και οι microαθήτριες αναγνωρίζουν τις νεανικές ποικιλίες που χρησιmicroοποιούνται κλπ Η συζήτηση microπορεί να συνδεθεί microε τους ειδικότερους παράγοντες διαmicroόρφωσης γλωσσικών ποικιλιών που παρουσιάζει το βιβλίο και να δουν οι microαθητές και οι microαθήτριες ποιοι από αυτούς τους παράγοντες διακρίνονται στα διαφηmicroιστικά σποτ που παρακολούθησαν Με τον τρόπο αυτόν τα παιδιά διατρέχουν ολόκληρη την ενότητα laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo microε microεγαλύτερη έmicroφαση στον παράγοντα laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo λόγω του υλικού της δραστηριότητας χωρίς όmicroως να περιορίζονται απαραίτητα σrsquo αυτόν Βήmicroα 2ο Στη συνέχεια παίρνουν ασκήσεις για το σπίτι Οι ασκήσεις αυτές microπορούν να είναι α) οι ασκήσεις της υποενότητας laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo σελ 30

14

β) η τελευταία άσκηση της υποενότητας σελ 37

Προηγείται στο βιβλίο η παρουσίαση δύο επιστολών του Ι ∆ραγούmicroη και παρατηρήσεις για τη θεmicroατική οργάνωση των επιστολών

Χρονική διάρκεια

1 διδακτικό δίωρο

Προϋποθέσεις υλοποίησης

Εκπαιδευτικός να χειρίζεται διαδραστικό πίνακα ή να έχει τη δυνατότητα χρήσης βιντεοπροβολέα αν υπάρχουν ΜαθητήςΜαθήτρια ∆εν χρειάζεται κάποια ιδιαίτερη προϋπόθεση

Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις

Οι γνώσεις για τον κόσmicroο που προωθεί η εκδοχή αυτή είναι ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα Η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Από το ΠΣ

bull laquoΗ ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσώνraquo

bull laquoΟι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία

που χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλοraquo

Γνώσεις για τη γλώσσα

Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία αποτυπώνονται και στις γλωσσικές επιλογές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Από το ΠΣ

15

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)

διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της

προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική

διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για

συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

Γραmicromicroατισmicroοί και δεξιότητες

Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες microαθαίνουν να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από κοινωνικούς παράγοντες Η κύρια δεξιότητα που αποκτούν είναι να επιλύουν ασκήσεις στο γνωστό πλαίσιο της Προσφοράς - Ζήτησης που σηmicroαίνει laquoσου δίνω θεωρία λύσε τώρα microια σύντοmicroη άσκησηraquo (κλειστού τύπου ασκήσεις) Από το ΠΣ

bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo

bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής

δικτύωσης)raquo

bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς

ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo

∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες

Η δραστηριότητα αυτή αναπαράγει το microοντέλο Προσφορά - Ζήτηση (κλασικό δασκαλοκεντρικό πρότυπο) και στην ουσία παρέχει υποστηρικτικό υλικό στην ύλη του βιβλίου από την οποία δεν πραγmicroατοποιείται απόκλιση Ο σχολικός χώρος παραmicroένει στις παραδοσιακές του διαστάσεις τα παιδιά παρακολουθούν προσηλωmicroένα στον στην εκπαιδευτικό ο σχολικός χρόνος περιορίζεται στο συνεχόmicroενο διδακτικό δίωρο που προβλέπει το ωρολόγιο πρόγραmicromicroα Οη εκπαιδευτικός βρίσκεται στο επίκεντρο της διδασκαλίας αυτός-ή προβάλλει τα βίντεο ή microοιράζει φωτοτυπίες υποδεικνύει τα σηmicroεία του βιβλίου που πρέπει να έχουν υπόψη οι microαθητές και οι microαθήτριες συντονίζει τη συζήτηση και αναθέτει ασκήσεις για το σπίτι Οι microαθητές και οι microαθήτριες είναι δέκτες δρουν ελάχιστα και ο στόχος είναι να αποκτήσουν εγκυκλοπαιδικές γνώσεις γύρω από το ζήτηmicroα της κοινωνικής γλωσσικής ποικιλότητας Ασκούνται διαβάζοντας (το βιβλίο) γράφοντας και απαντώντας σε ερωτήσεις πρακτικές από τις οποίες αναmicroένεται να προκύψει microάθηση Από το ΠΣ

bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν

την κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε

περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να

τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo

Αξιολόγηση

(βλ οικεία στήλη στη θεmicroατική ενότητα Γλώσσα γλωσσική ποικιλότητα και γλωσσική αλλαγή) Με βάση τη στήλη Αξιολόγηση του ΠΣ microε το παράδειγmicroα που παρουσιάστηκε αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό (προφορικά γραπτά)

bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική microεταβολή

bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή

16

Προστιθέmicroενη αξία

Το microόνο νέο στοιχείο που εισάγεται microε τη συγκεκριmicroένη εκδοχή είναι ότι χρησιmicroοποιούνται παραδείγmicroατα που προέρχονται από την τρέχουσα καθηmicroερινότητα τα οποία είναι οικεία στα παιδιά και microπορούν πιο εύκολα να τα κατανοήσουν και να τα συζητήσουν ∆εν υπάρχει αmicroφιβολία ότι και microόνο αυτό το γεγονός κάνει το microάθηmicroα πιο ενδιαφέρον και την κατάκτηση της γνώσης πιο εύκολη Η microερική χρήση επίσης των νέων microέσων καθιστά το microάθηmicroα πιο ελκυστικό και διασκεδαστικό Η εκδοχή αυτή όmicroως δεν κινείται στο πνεύmicroα του νέου ΠΣ και αυτό θα φανεί από τις άλλες δύο εκδοχές που ακολουθούν

Σχηmicroατική παρουσίαση

Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής

A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα

Β Αναγνωριστικός

γραmicromicroατισmicroός

Γ Γνώσεις για τη γλώσσα

Γλωσσική ποικιλότητα η γλώσσα των νέων

∆ ∆ιδακτικές πρακτικές Προσφορά - Ζήτηση

Ταυτότητες

∆ιδακτική εκδοχή 2

Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης

Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα

Προηγείται κάποια εισαγωγική συζήτηση για τη γλωσσική ποικιλότητα Για την εξοικείωση των παιδιών microε το ζήτηmicroα microπορεί να αξιοποιηθεί ως αρχική φάση κάποιο κείmicroενο από την εκδοχή 1 (βλ παραπάνω) Θα ήταν πιο ενδιαφέρον αν οη εκπαιδευτικός είχε στη διάθεσή τουτης και ένα δύο επιπλέον κείmicroενα που θα σχετίζονταν microε την κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα Στην περίπτωση αυτή θα microοίραζε τα κείmicroενα στα παιδιά (microετά από microια σύντοmicroη εισαγωγή) και θα ζητούσε να συνεργαστούν προκειmicroένου να αναδείξουν και να παρουσιάσουν τα χαρακτηριστικά που αναφέρει και το σχολικό εγχειρίδιο Η διαφορά εδώ είναι σε σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή ότι τα παιδιά θα αναδείκνυαν τη θεωρία ψάχνοντας κείmicroενα και παρουσιάζοντάς την στην τάξη κάτι που συνιστά σηmicroαντική αλλαγή στις διδακτικές πρακτικές

Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος

Βήmicroα 1ο Στη συνέχεια τα παιδιά οργανώνονται σε microικρές οmicroάδες και τους δίνονται συγκεκριmicroένα βίντεο (αν υπάρχουν οι υποδοmicroές) ή παραδείγmicroατα από έντυπα κείmicroενα που προσφέρονται Αν δεν υπάρχουν υποδοmicroές οη εκπαιδευτικός παρουσιάζει κεντρικά στην αίθουσα τα παραδείγmicroατα microε τις διαφηmicroίσεις (Γενικά αν δεν υπάρχουν υποδοmicroές οη εκπαιδευτικός microπορεί να δώσει στους microαθητές και στις microαθήτριες φωτοτυπία microε αποmicroαγνητοφωνήσεις των βίντεο ή να αξιοποιήσει κάποια από τις άλλες εναλλακτικές δυνατότητες που προτείναmicroε στην αρχή Μπορεί επίσης να επιλέξει έντυπες διαφηmicroίσεις ή

17

άλλα κείmicroενα που κρίνει χρήσιmicroα) Παράλληλα ετοιmicroάζει ένα φύλλο εργασίας το οποίο δίνει τους άξονες γύρω από τους οποίους θα εργαστούν τα παιδιά Ενδεικτικοί άξονες

1 Ποιες κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες αναγνωρίζετε στα συγκεκριmicroένα διαφηmicroιστικά

Αξιοποιήστε τα κείmicroενα που σας δόθηκαν προκειmicroένου να ταξινοmicroήσετε τις

απαντήσεις σας

2 Για ποιο λόγο προκαλείται γέλιο στις διαφηmicroίσεις αυτές (πχ τι θα συνέβαινε αν οι

ήρωες χρησιmicroοποιούσαν την πρότυπη γλώσσα Τι θα συνέβαινε αν ανταλλάσσονταν

οι ρόλοι στα βίντεο) Ποιος ο ρόλος της γλωσσικής ποικιλότητας σε αυτό

3 Αναζητήστε και καταγράψτε άλλα παραδείγmicroατα διαφηmicroιστικού λόγου όπου

χρησιmicroοποιείται η κοινωνική ή γεωγραφική ποικιλότητα Αναλύστε τι εξυπηρετεί σε

κάθε περίπτωση

Βήmicroα 2ο Οι οmicroάδες αφού microελετήσουν τα κείmicroενα (microε βάση τις οδηγίες στο φύλλο εργασίας) καταλήγουν σε συmicroπεράσmicroατα σχετικά microε τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες που χρησιmicroοποιούνται στα διαφηmicroιστικά αυτά Η εργασία microπορεί να συνεχιστεί και στο σπίτι όπου τα παιδιά θα αναζητήσουν και άλλα βίντεο (διαφηmicroιστικά ή microη) στα οποία να αξιοποιείται η κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα θα τα microελετήσουν και θα καταλήξουν σε συmicroπεράσmicroατα microε βάση το φύλλο εργασίας που θα τους έχει δοθεί Οι οmicroάδες microπορούν να παρουσιάσουν τα συmicroπεράσmicroατά τους στην τάξη microε τους ακόλουθους τρόπους (η επιλογή εξαρτάται από τις υποδοmicroές την τάξη τοντηνεκπαιδευτικό κλπ)

o Να δηmicroιουργήσουν ένα κείmicroενο σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης (πχ power

point) microε τις επισηmicroάνσεις και τα ευρήmicroατά τους και να το παρουσιάσουν στην

τάξη Στην περίπτωση αυτή συνδέουmicroε το microάθηmicroά microας microε την ενότητα

laquoΑπροσχεδίαστος και προσχεδιασmicroένος προφορικός λόγος ndash ένα microεικτό είδος

λόγου ανάmicroεσα στον προφορικό και το γραπτό λόγοraquo)

o Να δηmicroιουργήσουν ένα κείmicroενο σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης microε τις

επισηmicroάνσεις και τα ευρήmicroατά τους το οποίο να εmicroπλουτίσουν microε βίντεο και

συνδέσmicroους (links) για την υποστήριξη των συmicroπερασmicroάτων τους (βλ ΠΣ για

την παραγωγή πολυmicroεσικού λόγου αλλά και σύνδεση microε την ενότητα

laquoΑπροσχεδίαστος και προσχεδιασmicroένος προφορικός λόγος ndash ένα microεικτό είδος

λόγου ανάmicroεσα στον προφορικό και το γραπτό λόγοraquo σελ 99)

o Μπορούν να αντλήσουν περαιτέρω στοιχεία (βίντεο και άλλο κειmicroενικό υλικό

καθώς και επιστηmicroονικά άρθρα πάνω στην κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα ndash

έτσι microελετάται και ο επιστηmicroονικός λόγος στόχος του νέου ΠΣ) και να

καταλήξουν στη συγγραφή ενός δοκιmicroίου microε τίτλο laquoΓλώσσα και ποικιλίαraquo ή

ειδικότερα laquoΗ αξιοποίηση της γλώσσας των νέων από τη διαφήmicroισηraquo Το

δοκίmicroιο αυτό πρέπει να ενταχτεί σε ένα επικοινωνιακό πλαίσιο να αναρτηθεί

σε κάποιο ιστολόγιο ή να δηmicroοσιευτεί στη σχολική ή την τοπική εφηmicroερίδα

Καλό θα ήταν να επιχειρηθούν παραλλαγές (να microη γράψουν όλα τα παιδιά το

ίδιο κείmicroενο) για να αντιληφθούν οι microαθητές και οι microαθήτριες πόσο το

επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει και τις επιλογές στη συγγραφή και τη

διαmicroόρφωση ενός κειmicroένου

bull Κατά τη διάρκεια της όλης εργασίας τα παιδιά καλούνται να εστιάζουν σε περιγραφές

και αφηγήσεις όπου αυτό εξυπηρετεί τις ανάγκες τις διδασκαλίας Εστίαση πχ στη

λεπτοmicroερή περιγραφή κατά την ανάλυση και παρουσίαση των βίντεο από τις οmicroάδες

των παιδιών αφήγηση αναδιήγηση άλλων παραδειγmicroάτων για τη χρήση της

νεανικής γλώσσας στην καθηmicroερινότητα Με τη λογική αυτή το συγκεκριmicroένο σενάριο

θεωρεί ως δεδοmicroένη και microια microη γραmicromicroική ανάγνωση της ύλης και microια εστίαση στους

18

στόχους του ΠΣ εποmicroένως microια δηmicroιουργική ndash διαχρονική (και όχι γραmicromicroική microε βάση

το διδακτικό εγχειρίδιο) αξιοποίηση του υλικού του σχολικού εγχειριδίου

bull Ενδιαφέρον θα είχε η συγκεκριmicroένη διδακτική πρόταση να επεκταθεί σε microια microικρή

έρευνα (συλλογή δεδοmicroένων από τα παιδιά γύρω από την αξιοποίηση της νεανικής

γλώσσας στην καθηmicroερινότητα) και να ενταχθεί στο πλαίσιο της Ερευνητικής

Εργασίας (project) που έχει εισαχθεί από φέτος στην Α Λυκείου αν υπάρχει αυτή η

δυνατότητα

Χρονική διάρκεια

Περίπου 1 ndash 2 microήνες (ανάλογα microε τις κατευθύνσεις που θα δοθούν)

Προϋποθέσεις υλοποίησης

- ∆υνατότητες σε Νέες Τεχνολογίες (αν επιλεγεί microια τέτοια οπτική)

- Πρόσθετο διδακτικό υλικό

- Εξοικείωση των παιδιών microε τα νέα microέσα (Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης Πρόγραmicromicroα

Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση πολυmicroέσων ιστολόγια) Είναι γνωστό ότι τα

παιδιά δεν έχουν τέτοιου είδους δυσκολίες

- Κυρίως όmicroως στροφή του microαθήmicroατος προς την κατεύθυνση της ενεργοποίησης των

παιδιών τα οποία διαβάζουν τα κείmicroενα (έντυπα ή σε ψηφιακή microορφή) τα

επεξεργάζονται και καταλήγουν σε διαπιστώσεις που microοιράζονται microε τους

συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες τουςαποκτούν ρόλο που laquoγεmicroίζειraquo το σχολικό

χώρο και χρόνο διαβάζοντας και γράφοντας αξιοποιώντας κάθε microέσο πρακτικής

γραmicromicroατισmicroού (= microέσο για διάβασmicroα γράψιmicroο και επικοινωνία)

Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις

∆εν έχουmicroε σηmicroαντική microεταβολή στον άξονα αυτό Τα παιδιά κατανοούν και πάλι ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή (όπως στην εκδοχή 1) Από το ΠΣ

bull laquoΗ ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσώνraquo

bull laquoΟι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία

που χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλοraquo

Γνώσεις για τη γλώσσα

Και εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την κοινωνική γλωσσική ποικιλία που χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή (όπως στην εκδοχή 1) Επίσης το επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει την οργάνωση και τη διαmicroόρφωση του κειmicroένου Από το ΠΣ

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)

διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της

προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική

διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για

συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά

microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να

ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα

19

επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία

για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo

Γραmicromicroατισmicroοί

Στον άξονα αυτό έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές - Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και microαθήτριες microαθαίνουν να αναγνωρίζουν

ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από κοινωνικούς

παράγοντες Αυτό παραmicroένει ίδιο

- Νέοι γραmicromicroατισmicroοί χρήση των νέων microέσων για την παραγωγή λόγου (πχ

Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο παραγωγή πολυmicroεσικών

κειmicroένων κλπ)

- Παραγωγή προφορικού λόγου παρουσίαση και υποστήριξη άποψης ενώπιον της

τάξης εξάσκηση στην περιγραφή και αφήγηση (προφορικά) παραγωγή γραπτού

(παραγωγή δοκιmicroίου)

Από το ΠΣ

bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo

bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου

περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής

επιχειρηmicroατολογίας κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή

προφορική ενώπιον ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των

πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση

της γλωσσικής ποικιλότηταςraquo

bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής

δικτύωσης)raquo

bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς

ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo

bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης

που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση

αυτή αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις

ταυτότητες που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo

∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες

Παρότι και πάλι η διδασκαλία ξεκινάει από το βιβλίο δε microένει προσκολληmicroένη σrsquo αυτό αλλά το χρησιmicroοποιεί ως αφετηρία για διερεύνηση έρευνα και παραγωγή microιας ευρύτερης γκάmicroας κειmicroένων από ότι στην εκδοχή 1 Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται το σενάριο εκτείνεται πέραν του σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την παραγωγή κειmicroένων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Υπάρχει η δυνατότητα σύνδεσης microε τις ερευνητικές εργασίες Ο σχολικός χώρος το ίδιο δεν είναι microόνο η εξωσχολική δραστηριοποίηση των microαθητώνmicroαθητριών είναι και η αλλαγή της κατανοmicroής τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους για να δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τα ευρήmicroατά τους σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης ή προφορικά microε βάση σηmicroειώσεις που έχουν κρατήσει Ζητείται από τα παιδιά να παίξουν πιο ενεργητικούςndashδιερευνητικούς ρόλους microε τη χρήση της γλώσσας αφού αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται συνεργάζονται και παρουσιάζουν Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo τώρα είναι σαν να τους λέει laquoψάξε microάθε σύνθεσε και παρουσίασεraquo -Είναι προφανές ότι σε ένα τέτοιο πλαίσιο θα πρέπει να microεταβληθεί και ο ρόλος των εκπαιδευτικών δεν έχει τόση βαρύτητα πώς θα παρουσιαστεί η νέα γνώση όσο πώς θα

20

συντονιστούν και θα υποστηριχθούν τα παιδιά στην κατάκτηση της γνώσης στη σύνδεσή της microε τη ζωή και την πραγmicroατικότητα κοκ

Αξιολόγηση (microε βάση το ΠΣ)

Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό

(προφορικά γραπτά)

bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική

microεταβολή

bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή

bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις

επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα

bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών

τους

bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα

Προστιθέmicroενη αξία

Η προώθηση των νέων γραmicromicroατισmicroών η διεύρυνση του σχολικού χωροχρόνου και η τοποθέτηση των microαθητών και των microαθητριών στο επίκεντρο ως υποκειmicroένων που συνεργάζονται microεταξύ τους και microε τοντην εκπαιδευτικό συσκέπτονται παίρνουν αποφάσεις και υποστηρίζουν τις απόψεις τους αποmicroακρύνει την εκδοχή αυτή από τα παραδοσιακά σχήmicroατα διδασκαλίας και γι αυτόν τον λόγο προτείνουmicroε να προτιmicroηθεί σε σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή

Σχηmicroατική παρουσίαση

Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής

A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα

Β Λειτουργική κατάκτησηΚειmicroενικών ειδών νέοι

γραmicromicroατισmicroοί

Γ Γνώσεις για τη γλώσσα Γλωσσική ποικιλότητα

η γλώσσα των νέων

∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές

Ταυτότητες

Στο σχήmicroα αυτό βλέπουmicroε να microεταβάλλονται οι δύο του άκρες αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που παράγει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή αφού τα παιδιά ασκούνται στο να κάνουν διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα

21

∆ιδακτική εκδοχή 3

Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης

Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα

Εξοικείωση microε την έννοια της γλωσσικής ποικιλότητας Μπορεί να αξιοποιηθεί ότι και στην εκδοχή 2

Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος

Εξηγείται στα παιδιά ότι κατά τον υπόλοιπο χρόνο θα διερευνήσουν το πώς ο διαφηmicroιστικός λόγος αξιοποιεί στα κείmicroενά του τη γλωσσική ποικιλότητα και ιδιαίτερα τη γλώσσα των νέων Βήmicroα 1ο Τα παιδιά χωρίζονται σε οmicroάδες και αφού δουν τα βίντεο (εδώ η εναλλακτική της φωτοτυπίας περιορίζει πάρα πολύ τις δραστηριότητες οπότε δεν την προτείνουmicroε) διερευνούν κάποια από τα παρακάτω ζητήmicroατα (σε ένα δίωρο)

bull Οmicroάδες 1 και 3 Μέσω των συγκεκριmicroένων διαφηmicroίσεων κατασκευάζονται

συγκεκριmicroένου τύπου γονείς και παιδιά Πώς συνδυάζεται η κοινωνική γλωσσική

ποικιλία microε άλλα συmicroβολικά στοιχεία (ντύσιmicroο σηmicroειολογία σώmicroατος περιβάλλον

λήψη πλάνα και γενικά γραmicromicroατική της εικόνας) στη δηmicroιουργία ταυτοτήτων στα

συγκεκριmicroένα διαφηmicroιστικά

bull Οmicroάδες 2 και 4 Ποιες γνώσεις προϋποτίθεται πως έχουν οι αποδέκτες των

διαφηmicroίσεων αυτών σε σχέση microε τη γλωσσική ποικιλότητα Ποια στερεότυπα

κατασκευάζονται και χρησιmicroοποιούνται στα συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα

bull Οmicroάδες 5 και 6 Πώς αξιοποιείται η διαφορά των γλωσσικών ποικιλιών για να

κατασκευάσει τι είδους κόσmicroους (πχ οι νέοι δεν microπορούν να συνεννοηθούν microε τους

microεγάλους γιατί οι τελευταίοι είναι συντηρητικοί αυτό δηmicroιουργεί αmicroηχανία στους

microεγάλους και απόγνωση τους νέους κλπ) Πώς αξιοποιούν οι διαφηmicroιστές τη

γλωσσική διαφοροποίηση στο κάθε microήνυmicroα για να κατασκευάσουν τι Τι είδους

γνώσεις για τη γλώσσα θα βοηθήσουν τους αποδέκτες των microηνυmicroάτων να σταθούν

κριτικά απέναντι στα συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα

bull Οmicroάδα 7 Τι προϊόντα προωθούνται microrsquo αυτούς τους τρόπους και σε ποιους

απευθύνονται Γιατί για τα συγκεκριmicroένα προϊόντα επιλέγεται η συγκεκριmicroένη

γλωσσική ποικιλία (πχ θα κατασκευάζονταν οι ίδιοι κόσmicroοι και ταυτότητες αν η

διαφήmicroιση αφορούσε παραδοσιακά φαγητά τραπεζικά προϊόντα λευκαντικό για

ρούχα που αστράφτουν ή σε προϊόντα φαινοmicroενικά για όλη την οικογένεια όπως

καλωδιακή τηλεόραση Υπάρχουν τελικά διαφηmicroίσεις που να απευθύνονται σε όλα τα

microέλη microιας οικογένειας κοινωνίας αδιακρίτως ή πάντοτε επιλέγεται ο καταναλωτικός

στόχος ανάmicroεσα στα microέλη της οικογένειας κοινωνίας που διαχειρίζονται το χρήmicroα ή

microπορούν να πιέσουν για αγορές)

bull Όλες οι οmicroάδες (λόγω της σηmicroαντικής βαρύτητας του ερωτήmicroατος) Τι προτείνεται ως

το ιδανικό κάθε φορά laquomicroέσοraquo για να γεφυρωθεί το χάσmicroα microεταξύ νέων και

ηλικιωmicroένων (προτείνεται πάντα κάποιο υλικό προϊόν) Ποιες αξίες και στάσεις

προβάλλονται microέσω αυτών των επιλογών

Βήmicroα 2οΜετά από τη διερεύνηση αυτή η κάθε οmicroάδα παρουσιάζει και συζητάει τα συmicroπεράσmicroατά της στην τάξη Η παρουσίαση microπορεί να γίνει

- Με Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα

- Με προφορικό λόγο που θα στηρίζεται σε σηmicroεία που θα έχουν φωτοτυπηθεί και

microοιραστεί στους συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες Τις σηmicroειώσεις αυτές κρατάει η

κάθε οmicroάδα καθώς εργάζεται

22

- Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται κατά τη διάρκεια της προετοιmicroασίας και της παρουσίασης

στο να στηρίζονται οι απόψεις που υποστηρίζονται στο να αξιοποιηθεί σε microεγάλη

έκταση η έmicroφαση στη λεπτοmicroέρεια (εστίαση στην περιγραφή)

Φάση 3η Σχολικός γραmicromicroατισmicroός

Οη εκπαιδευτικός του συγκεκριmicroένου παραδείγmicroατος θέλει να εστιάσει περισσότερο στο θέmicroα του προκειmicroένου τα παιδιά να microπορέσουν να γράψουν ένα σχετικό δοκίmicroιο Έτσι microοιράζει 1- 2 κείmicroενα που εστιάζουν στη γλώσσα των νέων και τα συζητάει microε τα παιδιά (microπορεί να τα συζητήσουν όλοι microαζί ή σε οmicroάδες αν διαθέτει χρόνο) Μετά και από αυτή τη συζήτηση τους ζητείται να γράψουν ένα δοκίmicroιο (microε συγκεκριmicroένο επικοινωνιακό πλαίσιο) όπου θα αποτυπώνεται ο προβληmicroατισmicroός για τη γλώσσα των νέων και την αξιοποίησή της από τη διαφήmicroιση Ο τίτλος θα microπορούσε να δοθεί από τα ίδια τα παιδιά (το κάθε παιδί να επιλέξει διαφορετικό τίτλο ανάλογα microε το πλαίσιο επικοινωνίας και το στόχο που θέτει)

Εναλλακτικά

- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αναζητήσουν περαιτέρω υλικό στο διαδίκτυο

(διαφηmicroιστικό ή microη) και να εστιάσουν σε microεγαλύτερο βάθος στη γλώσσα των νέων

στη διαφήmicroιση

- Αν υπάρχουν υποδοmicroές θα microπορούσε να ζητηθεί από τα παιδιά να δηmicroιουργήσουν

πολυmicroεσικές παρουσιάσεις αξιοποιώντας και ενσωmicroατώνοντας υλικό από τις

διαφηmicroίσεις

- Ακόmicroη η έρευνα και η παραγωγή λόγου των microαθητών και microαθητριών microπορούν να

ενταχθούν στο πλαίσιο της Ερευνητικής Εργασίας (project) που έχει εισαχθεί από

φέτος στην Α Λυκείου

- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν επίσης να κάνουν microια microικρή έρευνα πάνω στις

κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες και τα υπόλοιπα συmicroβολικά συστήmicroατα που

χρησιmicroοποιούν χαρακτηριστικές οmicroάδες νέων που διαφοροποιούνται microε βάση το

microουσικό γούστο τα ενδιαφέροντα ελεύθερου χρόνου κλπ (χιπ-χοπάδες microεταλλάδες

σκέιτερς κλπ) Αυτό θα microπορούσε να ενταχθεί στην ερευνητική εργασία ή να

αποτελέσει θέmicroα για το δοκίmicroιο που θα γράψουν

Χρονική διάρκεια

1-2 microήνες (ίσως και παραπάνω)

Προϋποθέσεις υλοποίησης

Εκπαιδευτικός να έχει τη δυνατότητα κεντρικής προβολής στην τάξη (πχ διαδραστικός πίνακας ή βιντεοπροβολέας) ΜαθητήςΜαθήτρια Κάποιο από τα επόmicroενα ανάλογα microε την εκδοχή Πρόγραmicromicroα παρουσίασης (πχ Power Point) Πρόγραmicromicroα Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση πολυmicroέσων ιστολόγια

Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις

Η συγκεκριmicroένη εκδοχή παρουσιάζει σηmicroαντικές αλλαγές σε σχέση microε αυτό τον άξονα Εξακολουθεί να κινείται στη λογική ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Επεκτείνεται όmicroως πολύ πέρα από την περιγραφική αυτή εκδοχή Αναδεικνύει το γεγονός ότι η διαφήmicroιση στηρίζεται σε στερεότυπα (κι εδώ microπορεί να γίνει η σύνδεση και microε την αντίστοιχη θεmicroατική της Β΄ Λυκείου) Κάνει αντιληπτό το γεγονός ότι η διαφήmicroιση κατασκευάζει κόσmicroους αξιοποιώντας microια σειρά συmicroβολικών συστηmicroάτων ανάmicroεσα στα οποία και οι γλωσσικές ποικιλίες Αυτή η αξιοποίηση γίνεται σκόπιmicroα και στοχευmicroένα καθώς κάθε φορά απευθύνεται σε συγκεκριmicroένες οmicroάδες καταναλωτών προκειmicroένου να προωθήσει τα προϊόντα που προβάλλει Αναδεικνύει τέλος το γεγονός ότι οι αξίες που προβάλλονται microέσω των

23

διαφηmicroίσεων κάθε άλλο παρά ουδέτερες είναι και σχετίζονται microε ένα ευρύτερο σύστηmicroα πεποιθήσεων που ενισχύει συγκεκριmicroένου τύπου καταναλωτικά πρότυπα Θα microπορούσαmicroε εν ολίγοις να πούmicroε ότι οι γνώσεις για τη γλώσσα συνδέονται άmicroεσα microε τις γνώσεις για τον κόσmicroο Από το ΠΣ

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)

διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της

προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική

διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για

συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά

microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να

ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα

επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία

για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo

Γνώσεις για τη γλώσσα

Εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Αναδεικνύεται ότι και στα προηγούmicroενα Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την κοινωνική γλωσσική ποικιλία που χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή για συγκεκριmicroένους στόχους Από το ΠΣ

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική) διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν laquoφωνέςraquo που αποτυπώνονται συχνά microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo

Γραmicromicroατισmicroοί και κριτικός γραmicromicroατισmicroός

Θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι καλύπτονται οι γραmicromicroατισmicroοί και οι δεξιότητες των δύο προηγούmicroενων εκδοχών Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες microαθαίνουν να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από κοινωνικούς παράγοντες Νέοι γραmicromicroατισmicroοί υποστήριξη άποψης microε τη χρήση ΠΠ διαχείριση βίντεο συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο κλπ Στο παράδειγmicroα όmicroως αυτό δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην καλλιέργεια του κριτικού γραmicromicroατισmicroού τα παιδιά αποκτούν κριτική στάση απέναντι στον διαφηmicroιστικό λόγο τη γλωσσική ποικιλότητα και τα στερεότυπα microελετούν διαφορετικές εκδοχές και καλούνται να τοποθετηθούν microιλώντας διαβάζοντας και γράφοντας Από το ΠΣ

bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo

bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου

περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής

24

επιχειρηmicroατολογίας κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή

προφορική ενώπιον ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των

πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση

της γλωσσικής ποικιλότηταςraquo

bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής

δικτύωσης)raquo

bull laquoΟ διάλογος είναι το βασικότερο είδος προφορικής επικοινωνίας και διέπεται από

ενδογλωσσικούς και εξωγλωσσικούς κανόνεςraquo

bull laquoΑναγνώριση του σηmicroαντικού ρόλου της εκάστοτε κοινωνικής πρακτικής στον

προσδιορισmicroό της γλώσσας και του είδους του κειmicroένου που χρησιmicroοποιείταιraquo

bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς

ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo

bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης

που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση

αυτή αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις

ταυτότητες που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo

bull laquoΝα αντιλαmicroβάνονται ότι στη γλώσσα αποτυπώνονται πάντα οπτικές θέασης του

κόσmicroου γιrsquo αυτό οι γλωσσικές επιλογές υποδηλώνουν πολιτικές (microε microία ευρύτερη

έννοια) επιλογέςraquo

∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες

Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται microε την εργασία στο σπίτι το σενάριο εκτείνεται πέραν του σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την παραγωγή κειmicroένων τη διαχείριση πολυmicroέσων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Ο σχολικός χώρος το ίδιο δεν είναι microόνον η εξωσχολική δραστηριοποίηση των παιδιών είναι και η αλλαγή της κατανοmicroής τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους για να δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τις σκέψεις τους παίζουν ρόλους στη δραmicroατοποίηση ndash αλλάζει έτσι η εικόνα των σειρών των παιδιών που κάθονται προσηλωmicroένα στον πίνακα

Οη εκπαιδευτικός υποχωρεί από το ρόλο του ποmicroπού της γνώσης σε εmicroψυχωτικό και συντονιστικό ρόλο ∆εν παίζει τόσο ρόλο πόσο θα microιλήσει όσο πώς θα υποστηρίξει την κάθε οmicroάδα και το κάθε παιδί να ολοκληρώσει την εργασία του ∆εν έρχεται εκ των υστέρων να διορθώσει αλλά είναι πολύ κοντά στα παιδιά καθώς ψάχνουν γράφουν ή παρουσιάζουν προκειmicroένου να τα υποστηρίξει

Οι microαθητές και οι microαθήτριες βρίσκονται στο επίκεντρο και διαmicroορφώνουν σε ένα microεγάλο βαθmicroό τη microαθησιακή διαδικασία επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται και συνεργάζονται microελετούν ποικιλία κειmicroένων στέκονται κριτικά απέναντι στα microηνύmicroατα των ΜΜΕ γίνονται σκεπτόmicroενοι και υποψιασmicroένοι πολίτες Από το ΠΣ

bull laquoΑνάλυση microέσω της γλώσσας και των άλλων τρόπων κειmicroένων της καθηmicroερινότητας

(περιοδικά τύπος σώmicroατα κειmicroένων) προκειmicroένου να αναδειχθεί πώς

αναπαριστώνται microέσω του λόγου διάφορες κοινωνικές οmicroάδες (πχ microετανάστες

γυναίκες νέοι κλπ) Ανάδειξη των στερεοτύπων και προκαταλήψεωνraquo

bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν

την κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε

περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να

τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo

bull laquoΑνάλυση κειmicroένων από τον διαφηmicroιστικό λόγο και ανίχνευση του ρόλου της

ποιητικής λειτουργίας των κειmicroενικών τύπων (περιγραφή αφήγηση) και της

25

πολυτροπικότητας στην κατασκευή της οπτικής που θέλουν να επιβάλλουν στον

αναγνώστηθεατήraquo

bull laquoΚαταγραφή και ανάλυση microιας συνοmicroιλίας (πχ ενηλίκων εφήβων) και ανάδειξη των

ταυτοτήτων που αναδεικνύονταιraquo

bull laquoΑνάλυση διαδικτυακών ήκαι πολυmicroεσικών κειmicroένων και εντοπισmicroός των microέσων

(γλωσσικών πολυτροπικών συmicroφραστικό πλαίσιο κλπ) που συνεισφέρουν στην

οπτική των συντακτώνraquo

Αξιολόγηση

Με τη συγκεκριmicroένη εκδοχή καλύπτονται σχεδόν πλήρως οι στόχοι του ΠΣ της συγκεκριmicroένης θεmicroατικής ενότητας Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό (προφορικά γραπτά)

bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική microεταβολή

bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή

bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα

bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών τους

bull να εκφράζονται κριτικά ως προς την καταλληλότητα ενός (διαλεκτικού πχ) κειmicroένου σε σχέση microε την περίσταση επικοινωνίας

bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα Επίσης η 3η εκδοχή καλύπτει και microια σειρά στόχων από άλλες θεmicroατικές του ΠΣ όπως οι ακόλουθες ΘΕΜΑΤΙΚΗ Προφορικός γραπτός και πολυτροπικός λόγος Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να αναλύουν τη σηmicroασία των παραγλωσσικών και εξωγλωσσικών στοιχείων για τη microετάδοση νοηmicroάτων που δε δηλώνονται γλωσσικά

bull να ερmicroηνεύουν τη συmicroβολή κάθε τρόπου για τη δόmicroηση νοηmicroάτων στα πολυτροπικά κείmicroενα

bull να κατασκευάζουν πολυτροπικά κείmicroενα για ποικίλες περιστάσεις

bull να κρίνουν αν ένα κείmicroενο είναι αποτελεσmicroατικό ως προς τη microορφή λόγου που χρησιmicroοποιείται (προφορικός γραπτός πολυτροπικός κλπ) και να εξηγούν τον ρόλο που έχει η τεχνολογία στη διαmicroόρφωση πολυτροπικών πολυmicroεσικών κειmicroένων

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Το κείmicroενο η δοmicroή τα χαρακτηριστικά του και η ποικιλότητά του Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να συντάσσουν ποικιλία κειmicroενικών ειδών και τύπων microε συνοχή και συνεκτικότητα και να αναγνωρίζουν τα δοmicroικά χαρακτηριστικά τους

bull να πυκνώνουν το λόγο και να αξιοποιούν τις περιλήψεις ως βάση για την παραγωγή ευρύτερων κειmicroένων

bull να αναγνωρίζουν τη λειτουργία και συνέργεια των τρόπων σε διαφορετικά πολυτροπικά κείmicroενα (αφηγηmicroατικά περιγραφικά επιχειρηmicroατολογικά)

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα κοινωνία και επικοινωνία Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να διακρίνουν ότι κάθε χρήση της γλώσσας είναι κοινωνικά διαφοροποιηmicroένη και σχετίζεται microε τις ταυτότητες των οmicroιλητώντριών αλλά και microε καταστασιακά δεδοmicroένα

bull να εντοπίζουν τις κοινωνικές συνδηλώσεις σε ένα κείmicroενο

26

bull να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου

bull να αξιοποιούν τις γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές

bull να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού

Προστιθέmicroενη αξία

Προωθούνται οι νέοι γραmicromicroατισmicroοί και ο κριτικός γραmicromicroατισmicroός και διευρύνεται ο σχολικός χωροχρόνος Οι microαθητές και οι microαθήτριες αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες και συνεργάζονται αναδεικνύεται και ενθαρρύνεται η κριτική τους σκέψη και προάγεται η κριτική τους θέση ως πολιτών στον κόσmicroο που τιςτους περιβάλλει Η εκδοχή αυτή είναι και η πλησιέστερη στους στόχους και τις επιδιώξεις του νέου ΠΣ Η 3η εκδοχή αναδεικνύει επίσης τις ακόλουθες βασικές αρχές του ΠΣ

bull Το ΠΣ πρέπει να αποτελεί αφετηρία για την αξιοποίηση του διδακτικού υλικού και όχι

το αντίστροφο

bull Πρέπει να αξιοποιείται κάθε microαθησιακός πόρος (εποmicroένως και το βιβλίο)

προκειmicroένου να κατακτηθούν οι στόχοι

Σχηmicroατική παρουσίαση

Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής

A Γνώσεις για τον κόσmicroο πώς η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα (κριτική προσέγγιση)

Β Λειτουργική κατάκτησηΚειmicroενικών ειδών νέοι Γραmicromicroατισmicroοί

Γ Γνώσεις για τη γλώσσα

Γλωσσική ποικιλότητα η γλώσσα των νέων

∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές

Ταυτότητες

Στο σχήmicroα 3 βλέπουmicroε τώρα να microεταβάλλονται οι τρεις του άκρες σε σχέση microε την πρώτη εκδοχή αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) αλλά και αυτή που έχει σχέση microε τις γνώσεις για τον κόσmicroο (Α) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που εκβάλλει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή (κέντρο του ρόmicroβου) αφού τα παιδιά δεν ασκούνται στο να κάνουν απλώς διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα αλλά και στο να χρησιmicroοποιούν τις γνώσεις για τη γλώσσα προκειmicroένου να διαβάζουν καλύτερα τον κόσmicroο γύρω τους Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo στη δεύτερη laquoψάξε microάθε σύνθεσε και παρουσίασεraquo και τώρα τους λέει laquoΨάξει microάθε σύνθεσε παρουσίασε αλλά και δες ότι ο σηmicroειωτικός κόσmicroος γύρω σου δεν είναι αθώοςraquo

27

5 Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Με τα δεδοmicroένα που παρουσιάστηκαν και αναλύθηκαν παραπάνω το εύλογο ερώτηmicroα που τίθεται είναι το εξής σε ένα τέτοιο διδακτικό πλαίσιο πώς θα microπορέσουν οι εκπαιδευτικοί να αξιολογήσουν την επίδοση των microαθητών και των microαθητριών Για να απαντηθεί το ερώτηmicroα αυτό είναι χρήσιmicroο να γίνει προηγουmicroένως διάκριση των τριών διαφορετικών εννοιών που υπάρχουν πίσω από τον όρο αξιολόγηση Η πρώτη συζητήθηκε microέσω των παραδειγmicroάτων που αναπτύχθηκαν παραπάνω σύmicroφωνα microε το ΠΣ Στην περίπτωση αυτή η αξιολόγηση ταυτίζεται microε ότι τα παιδιά αναmicroένεται να είναι σε θέση να κάνουν σε κάθε θεmicroατική ενότητα Από εδώ κατά βάση ξεκινάει να σχεδιάζει τη διδασκαλία τουτης οη κάθε εκπαιδευτικός και προσπαθεί να αντιmicroετωπίσει συνδυαστικά τις αξιολογήσεις που προτείνονται στις τέσσερις θεmicroατικές ενότητες

Η δεύτερη συζητείται ιδιαίτερα στην έκτη ενότητα του ΠΣ Εκεί επισηmicroαίνεται ότι η αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά το microάθηmicroα στο σύνολό του (βλ περισσότερα εκεί) Αυτή η αξιολόγηση εποmicroένως αφορά την καθηmicroερινή διδακτική πρακτική από την οποία οι εκπαιδευτικοί αντλούν πολύ χρήσιmicroα στοιχεία που αφορούν τους ίδιους και τις ίδιες και τις επιλογές τους τους microαθητές και τις microαθήτριες και τον βαθmicroό ανταπόκρισής τους Από τη διαδικασία αυτή microπορούν οι εκπαιδευτικοί να αντλήσουν στοιχεία και για τη βαθmicroολόγηση (βλ παρακάτω)

Η τρίτη τέλος εκδοχή σχετίζεται microε αυτό που συνήθως στο ελληνικό σχολείο εννοούmicroε αξιολόγηση και ταυτίζεται microε την αποτίmicroηση του βαθmicroού που θα πάρει ο κάθε microαθητής και η κάθε microαθήτρια παράmicroετρος η οποία δε θα πρέπει να υποτιmicroάται

Στη συνέχεια αναλύεται η λογική του πλαισίου αξιολόγησης στο οποίο περιγράφεται η λογική των εξετάσεων που θα γίνονται στην Α Λυκείου

Στην εισαγωγή του πλαισίου αξιολόγησης αναφέρονται τα κάτωθι

laquoΓια την εξέταση στη Νέα Ελληνική Γλώσσα δίνεται στους microαθητές σε φωτοαντίγραφο ένα δύο ή και περισσότερα κείmicroενα περιορισmicroένης έκτασης (προτιmicroότερα τα δύο κείmicroενα) από τον έντυπο ήκαι τον ηλεκτρονικό λόγο που αναφέρονται σε κοινωνικά πολιτικά πολιτιστικά επιστηmicroονικά ή άλλα θέmicroατα της καθηmicroερινής ζωής Καλό είναι τα κείmicroενα να σχετίζονται microε τα θέmicroατα microε τα οποία ασχολήθηκαν οι microαθητές (γνώσεις για τον κόσmicroο βλ στήλη 1 του Προγράmicromicroατος Σπουδών) στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς Γενικότερος στόχος της εξέτασης είναι να ελεγχθεί ο βαθmicroός κατάκτησης των δεξιοτήτων και των γνώσεων που αναφέρονται στη στήλη 5 του Προγράmicromicroατος Σπουδώνraquo

- Προτείνεται να δίνονται δύο κείmicroενα αντί για ένα Η επιλογή αυτή οδηγεί στο να

ελέγξουmicroε καλύτερα microέσω συνδυαστικών ερωτήσεων την ικανότητα των microαθητών και

microαθητριών να κατανοούν κείmicroενα που έχουν σχέση microε κάποια θεmicroατική που

microελετήσαmicroε Εννοείται ότι τα κείmicroενα αυτά θα είναι άγνωστα αλλά θα σχετίζονται microε

τις θεmicroατικές microε τις οποίες ασχοληθήκαmicroε στην τάξη Τα κείmicroενα επίσης microπορούν να

αξιοποιηθούν ως βάση προκειmicroένου να αντληθούν πληροφορίες για την παραγωγή

λόγου (βλ παράγραφο 6 του Π∆ 612012)

- Η έννοια κείmicroενο χρησιmicroοποιείται εδώ microε microια ευρύτερη λογική Εννοούmicroε ως κείmicroενα

τα γνωστά ― γλωσσικά κυρίως― κείmicroενα που είναι σε έντυπη microορφή αλλά και τα

ποικίλα ηλεκτρονικά ή ψηφιακά και πολυτροπικά κείmicroενα (πχ βίντεο ιστοσελίδες

κλπ)

- Οδηγός των ερωτήσεων που θα τεθούν είναι το πλαίσιο της αξιολόγησης (τι

αναmicroένουmicroε οι microαθητές και οι microαθήτριες να ξέρουν microετά από κάποια φάση

διδασκαλίας ή στο τέλος) που δίνεται στη στήλη 5 του ΠΣ Με βάση τη στήλη αυτή και

την εστίαση στη διδασκαλία θα γίνει η επιλογή των ερωτήσεων

28

Στο πλαίσιο για την αξιολόγηση διακρίνονται δύο οmicroάδες ερωτήσεων Η πρώτη έχει σχέση microε

την κατανόηση του γραπτού λόγου (microε microια ευρύτερη λογική) Αναφέρεται χαρακτηριστικά

laquoΠιο συγκεκριmicroένα οι microαθητές καλούνται (α) Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται κατά πόσο έγινε κατανοητό το περιεχόmicroενο του ή των κειmicroένων (πχ οπτικές από τις οποίες προσεγγίζεται η πραγmicroατικότητα επιχειρήmicroατα συγγραφέα προβλήmicroατα που θέτει θέσεις που υποστηρίζει κτλ)raquo Στη συγκεκριmicroένη ενότητα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα εξής επίπεδα

- Κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες κατανοούν το (ή τα) κείmicroενο σε ένα πρώτο επίπεδο

- Κατά πόσο microπορούν να γίνουν κατανοητά τα επιχειρήmicroατα που microπορεί να χρησιmicroοποιούνται ή ο ρόλος που έχουν τα ποικίλα συmicroβολικά συστήmicroατα (φυσικά και η γλώσσα) στη συγκρότηση του νοήmicroατος των συγκεκριmicroένων κειmicroένων

- Με δεδοmicroένο το γεγονός ότι τα κείmicroενα προσεγγίζουν την πραγmicroατικότητα από συγκεκριmicroένες οπτικές γωνίες ενδιαφέρει ιδιαίτερα να διερευνάται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αντιληφθούν τις οπτικές γωνίες από τις οποίες το κάθε κείmicroενο προσεγγίζει την πραγmicroατικότητα Ενδιαφέρει ιδιαίτερα η ανάδειξη των διαφορών ή της συmicroπληρωmicroατικότητας που υπάρχει ανάmicroεσα στα κείmicroενα που δίνονται

- Εν κατακλείδι microας ενδιαφέρει να αποτυπωθεί στην αξιολόγησή microας όχι microόνο το κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να κατανοούν τα κείmicroενα αλλά και να αντιλαmicroβάνονται τη microη ουδετερότητα των κειmicroένων Να κατανοούν δηλαδή ότι η πραγmicroατικότητα που παρουσιάζεται σε κάθε κείmicroενο είναι αποτέλεσmicroα της ιδεολογίας της στάσης της θέσης και της γενικότερης κοσmicroοθεωρίας του συντάκτη ή της συντάκτριας και όχι αποτύπωση microιας ούτως ή άλλως microη υπαρκτής αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας (κριτικός γραmicromicroατισmicroός)

Με τη δεύτερη οmicroάδα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα εξής laquo(β) Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται πώς γλωσσικά (βλ γνώσεις για τη γλώσσα) ή εξωγλωσσικά στοιχεία (πβ πολυτροπικότητα) συγκροτούν την κειmicroενική ιδιαιτερότητα των συγκεκριmicroένων κειmicroένων και συνεισφέρουν στη σύνδεση των κειmicroένων αυτών microε την κοινωνική πραγmicroατικότητα όπου ανήκουν (βλ στήλη 3 του Προγράmicromicroατος Σπουδών)raquo Οι ερωτήσεις αυτές ξεκινούν από microια microεταγλωσσική αφετηρία και εστιάζουν και πάλι στα κείmicroενα Συγκεκριmicroένα διερευνώνται

- Ο ρόλος των γλωσσικών επιλογών στη συγκρότηση του νοήmicroατος των κειmicroένων γιατί για παράδειγmicroα επιλέγεται η γλώσσα των νέων και ποια ακριβώς εκδοχή της ή γιατί ο λόγος του κειmicroένου microπορεί να αξιοποιεί λόγιες ή λαϊκές εκφράσεις ή πώς η γλώσσα και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα (εικόνες φωτογραφίες διαγράmicromicroατα κλπ) αλληλοσυmicroπληρώνονται και κατασκευάζουν τα συγκεκριmicroένα νοήmicroατα

Ο αριθmicroός των υποερωτήσεων που microπορεί να υπάρχουν και η ακριβής κατεύθυνση προσδιορίζεται από τη διδασκαλία ή τις διδασκαλίες που έχουν προηγηθεί αλλά και το είδος της αξιολόγησης (τελική ενδιάmicroεση κλπ) Εκείνο που κυρίως ενδιαφέρει είναι να ανιχνευτεί microέσω των ερωτήσεων η δηmicroιουργικότητα και η κριτική ικανότητα των microαθητών και microαθητριών ως αναγνωστών ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ

- ∆ε δίνονται ερωτήσεις γραmicromicroατικές ή λεξιλογικές ανεξάρτητα από τα κείmicroενα αλλά ερωτήσεις microε τις οποίες επιχειρείται να διερευνηθούν τα λεξιλογικά και δοmicroικά

29

στοιχεία του κειmicroένου που συmicroβάλλουν στη διαmicroόρφωση των νοηmicroάτων που δίνει το κείmicroενο πχ η πραγmicroατικότητα που διαmicroορφώνει η χρήση της παθητικής φωνής σε σχέση microε την ενεργητική η χρήση ονοmicroατικών προτάσεων αντί των ρηmicroατικών η χρήση λόγιου λεξιλογίου αντί λαϊκού κλπ

- ∆ε δίνονται ασκήσεις microηχανιστικού τύπου (πχ συmicroπλήρωση κενών αντικαταστάσεις λέξεων κλπ)

- Η όποια γλωσσική εστίαση αποτυπώνεται σε ερωτήσεις που στοχεύουν στη διερεύνηση των κειmicroένων και του κόσmicroου Εξυπακούεται ότι οι όποιες γνώσεις για τη γλώσσα (και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα) ζητούνται από τα παιδιά έχουν κατακτηθεί στη διάρκεια των microαθηmicroάτων

Η τρίτη άσκηση έχει αποκλειστική σχέση microε την παραγωγή γραπτού λόγου Στο πλαίσιο αξιολόγησης αναφέρονται τα παρακάτω laquo(γ) Να παραγάγουν κείmicroενο το οποίο microε αφετηρία ένα από τα κείmicroενα που δίνονται θα προσαρmicroόζεται σε διαφορετικό επικοινωνιακό πλαίσιο (πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) και θα ανήκει σε ίδιο ή ενδεχοmicroένως διαφορετικό είδος κειmicroένου (πχ από συνέντευξη σε δοκίmicroιο από διαφήmicroιση σε δοκίmicroιο microε επιχειρηmicroατολογία από άρθρο εφηmicroερίδας σε αναδιήγηση κτλ) προκειmicroένου να αξιολογηθούν στοιχεία που σχετίζονται microε την κατάκτηση των γραmicromicroατισmicroών της στήλης 2 του Προγράmicromicroατος Σπουδών ή (εναλλακτικά) microε αφετηρία τα κείmicroενα που θα δοθούν να παραγάγουν (αφού microεταβληθεί το επικοινωνιακό πλαίσιο πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) συγκεκριmicroένο είδος κειmicroένου microέσω του οποίου να διατυπώνεται η συmicroφωνία ή διαφωνία τους microε θέσεις απόψεις και στάσεις που προβάλλονται στα κείmicroενα που έχουν δοθείraquo Εδώ αξίζει να προσεχθούν τα παρακάτω

- Η αξιολόγηση εστιάζει στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και συγκεκριmicroένων κειmicroενικών ειδών microε βάση συγκεκριmicroένο πλαίσιο επικοινωνίας Αυτή θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι είναι microια απαραίτητη γραπτή γλωσσική ικανότητα για ένα παιδί αυτή της ηλικίας

- Ελέγχεται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αξιοποιήσουν και να ενσωmicroατώσουν δηmicroιουργικά στα κείmicroενά τους πληροφορίες από άλλα κείmicroενα (τα κείmicroενα που δίνονται για την κατανόηση γραπτού λόγου) Η εστίαση αυτή αποβλέπει στο να αποτυπωθεί ο βαθmicroός δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών

- Ιδιαίτερα σηmicroαντικό είναι επίσης πέρα από την ενσωmicroάτωση γνώσεων και απόψεων τα παιδιά να microπορούν να διατυπώνουν τεκmicroηριωmicroένες θέσεις κρίσεις και αντιρρήσεις στα κείmicroενά τους ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος που έχουν να γράψουν

Γενικότερα το πνεύmicroα των εξετάσεων είναι απαραίτητο να κινείται στο γενικότερο πνεύmicroα του ΠΣ ενισχύοντας microεταξύ άλλων και -Κλασικού (που έχουν σχέση microε το έντυπο) και νέου τύπου γραmicromicroατισmicroούς (που έχουν σχέση microε τα ψηφιακά microέσα) -Τη δηmicroιουργικότητα των παιδιών σε σχέση microε το διάβασmicroα και το γράψιmicroο -Την κριτική τους ικανότητα -Την ικανότητά τους να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα τόσο για να εκφράζονται όσο και για να διαβάζουν τον κόσmicroο Για την αξιολόγηση του microαθήmicroατος laquoΝέα Ελληνική Γλώσσαraquo στην Α΄ τάξη ηmicroερησίου και Α΄

τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου ισχύει η παρ 6 του άρθ 1 του Π∆ 612012 (ΦΕΚ Α΄ 112)

30

3 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Β΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΠΑΛ Η Νεοελληνική Λογοτεχνία ως microάθηmicroα Γενικής Παιδείας διδάσκεται microία (1) ώρα την εβδοmicroάδα microε ελεύθερη επιλογή από τον διδάσκοντα Αναλυτικά Η ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καλύπτεται στη Β΄ Τάξη ηmicroερησίου ΕΠΑΛ από το εγχειρίδιο Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β΄ Τεύχος Β΄ Τάξης Γενικού Λυκείου

bull Η επιλογή της διδακτέας ύλης από τους διδάσκοντες πρέπει να είναι ίδια για όλα τα τmicroήmicroατα της τάξης του ίδιου σχολείου προκειmicroένου να τηρηθεί η ενότητα της διδασκαλίας και της αξιολόγησης

bull Θα πρέπει να διδαχθούν κείmicroενα από όλες τις περιόδους (περίπου 10 κείmicroενα)

bull Θα πρέπει να διδαχθούν τουλάχιστον ένα ή δύο κείmicroενα και από την ξένη λογοτεχνία ως αντιπροσωπευτικά των microεγάλων κλασικών έργων

bull Επίσης microπορούν να διδαχτούν ένα ή δύο δοκίmicroια εάν επαρκεί ο χρόνος ή να γίνει ανάγνωση κάποιων δοκιmicroίων κατά την κρίση του διδάσκοντος

bull Κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς εφόσον είναι εφικτό ο διδάσκων microπορεί να προγραmicromicroατίσει τη microελέτη δύο (2) το πολύ λογοτεχνικών βιβλίων αφιερώνοντας τρεις (3) το πολύ ώρες για καθένα από αυτά Τα βιβλία microπορεί να σχετίζονται microε τα ενδιαφέροντα των microαθητών ή microε τη διδακτέα ύλη Σκοπός της microελέτης αυτής είναι η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας των microαθητών Επισηmicroαίνεται ότι η δραστηριότητα αυτή αποτελεί microεν κριτήριο αξιολόγησης των microαθητών ωστόσο τα βιβλία δεν συmicroπεριλαmicroβάνονται στην ύλη των εξετάσεων της περιόδου Μαΐου-Ιουνίου

Β΄ ΤΑΞΗ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΕΠΑΛ Στη Β΄ τάξη Εσπερινού ΕΠΑΛ η Νεοελληνική Λογοτεχνία διδάσκεται microία (1) ώρα την εβδοmicroάδα microε ελεύθερη επιλογή από τον διδάσκοντα Η ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καλύπτεται στην Β΄ Τάξη Εσπερινού ΕΠΑΛ από το εγχειρίδιο Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α΄ Τεύχος Α΄ Τάξης Γενικού Λυκείου

bull Η επιλογή της διδακτέας ύλης από τους διδάσκοντες πρέπει να είναι ίδια για όλα τα τmicroήmicroατα της τάξης του ίδιου σχολείου προκειmicroένου να τηρηθεί η ενότητα της διδασκαλίας και της αξιολόγησης

bull Θα πρέπει να διδαχθούν κείmicroενα από όλες τις περιόδους (περίπου 7 κείmicroενα)

bull Θα πρέπει να διδαχθούν τουλάχιστον ένα ή δύο κείmicroενα και από την ξένη λογοτεχνία ως αντιπροσωπευτικά των microεγάλων κλασικών έργων

bull Κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς εφόσον είναι εφικτό ο διδάσκων microπορεί να προγραmicromicroατίσει τη microελέτη δύο (2) το πολύ λογοτεχνικών βιβλίων αφιερώνοντας τρεις (3) το πολύ ώρες για καθένα από αυτά Τα βιβλία microπορεί να σχετίζονται microε τα ενδιαφέροντα των microαθητών ή microε τη διδακτέα ύλη Σκοπός της microελέτης αυτής είναι η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας των microαθητών Επισηmicroαίνεται ότι η δραστηριότητα αυτή αποτελεί microεν κριτήριο αξιολόγησης των microαθητών ωστόσο τα βιβλία δεν συmicroπεριλαmicroβάνονται στην ύλη των εξετάσεων της περιόδου Μαΐου-Ιουνίου

Για την εξέταση του microαθήmicroατος ισχύει για τις ανωτέρω τάξεις ότι προβλέπεται στο Π∆ 612012 άρθρο 1 παρ 7 εδάφ 2 (ΦΕΚ Α΄ 112)

4 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

Β΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ Η διδακτέα ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Γλώσσας της Β΄ τάξης Ηmicroερησίου

Επαγγελmicroατικού Λυκείου περιλαmicroβάνεται στα εγχειρίδια

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Β΄ της Β΄ τάξης Γενικού Λυκείου

31

bull Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου

bull Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο

Β΄ Τάξη Ηmicroερήσιου Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Β΄ να διδαχτούν Η ΕΙ∆ΗΣΗ Ι Η ΕΙ∆ΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ 1Το γεγονός και το σχόλιο στην είδηση (σσ 14-17) 2Προβολή και διαφοροποίηση της είδησης (σσ 18-19) 3Παρεmicroβολή ξένου σχολίου στην είδηση (σ 20) 4 ∆ιαπλοκή του γεγονότος microε το σχόλιο στην είδηση (σσ 21-22) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το σχόλιο και την είδηση) (σσ 23-25) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την πληροφόρηση τη δηmicroοσιογραφία τον Τύπο) (σσ 26-30) ΙΙ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΙ∆ΗΣΗΣ 1Η οργάνωση της είδησης (σσ 32-35) 2Η οπτική γωνία του δηmicroοσιογράφου στην είδηση (σσ 36-38) 3Ο τίτλος της είδησης (σσ 39-42) 4Συντακτικά στοιχεία στην είδηση α Η σειρά των λεκτικών συνόλων στην είδηση (σσ 43-44) β Ενεργητική και παθητική σύνταξη στην είδηση (σ 45) γ Η χρήση των ονοmicroατικών προσδιορισmicroών στην είδηση Χρήση ονοmicroάτων και επιθέτων (σ 46)

δ Ο προσδιορισmicroός του χρόνου στην είδηση (σ 47) 5 Το σχόλιο πάνω σε microια είδηση (σσ 48-53) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το χρόνο) (σσ 54-55) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τα microέσα microαζικής επικοινωνίας) (σσ 56-63) Οργάνωση του λόγου Η χρήση του παραδείγmicroατος στην ανάπτυξη παραγράφου και ευρύτερου κειmicroένου (σσ 63-68)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΙ∆Η

Βιογραφικά είδη (σσ 71-72) 1 Βιογραφία microυθιστορηmicroατική βιογραφία (σσ 73-76) 2 Βιογραφικό σηmicroείωmicroα

α Τα γεγονότα και τα σχόλια σε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 77-78) β Η δοmicroή και το περιεχόmicroενο ενός βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 78-79) Λεξιλόγιο βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 82-84)

4 Αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα α Σύγκριση ενός αυτοβιογραφικού σηmicroειώmicroατος microε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σ 86) β Το έmicromicroεσο σχόλιο στο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 86-87) δ Ο πρακτικός σκοπός ενός (αυτο)βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 89-94)

Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την εργασία και την επιλογή επαγγέλmicroατος) (σσ 95-103) 6 Ηmicroερολόγιο (σσ 108-111) 7 Συστατική επιστολή (σσ 112-118) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε το χαρακτηρισmicroό ατόmicroου τις στερεότυπες αντιλήψεις το φυλετικό και κοινωνικό ρατσισmicroό) (σσ 119-126) Οργάνωση του λόγου Ι Παράγραφος Ανάπτυξη microε σύγκριση και αντίθεση (σσ 127-131) ΙΙ Ο ρόλος της αντίθεσης στη συνοχή του κειmicroένου α Συνοχή προτάσεων και περιόδων (σσ 132-133) β Συνοχή παραγράφων microε αντιθετική σύνδεση Ανάπτυξη δύο εννοιών σε ένα ευρύτερο κείmicroενο (σσ 133-135)

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ndash ΚΡΙΤΙΚΗ

32

Ι Παρουσίαση και κριτική ενός βιβλίου 3 Βιβλιοκριτική α Λογοτεχνική κριτική (σσ163-169) β Κριτική άλλων κειmicroένων (σ170-171) 5 Απλή και διαδοχική υπόταξη (σ175) 6 Οι αναφορικές προτάσεις (σσ176-177) Λεξιλόγιο (σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν) (σ 178) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την τέχνη και την κριτική έργου τέχνης) (σσ 179-189) ΙΙ Παρουσίαση και κριτική microιας θεατρικής παράστασης Λεξιλόγιο (σχετικό microε τη θεατρική κριτική) (σσ 203-205) ΙΙΙ Παρουσίαση και κριτική άλλων microορφών τέχνης Λεξιλόγιο (σχετικό microε την κριτική (σσ 219-220) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την κριτικήαξιολόγηση του ατόmicroου και την αυτοκριτική) (σσ 221-224) ΙV Οργάνωση του λόγου ορισmicroός και διαίρεση microιας έννοιας 1Ορισmicroός (σσ 226-230) 2∆ιαίρεση (σσ 231-236)

Σηmicroειώσεις ndashΠερίληψη Ι Σηmicroειώσεις (σ 240)

Α Σηmicroειώσεις από γραπτό λόγο (σσ 241-242) 1Κρατώ σηmicroειώσεις κατά παράγραφο (σσ 243-248) 2Εργάζοmicroαι σε ευρύτερες (από την παράγραφο) νοηmicroατικές ενότητες και κρατώ σηmicroειώσεις (σσ249-252) 3Από τις σηmicroειώσεις προχωρώ στο διάγραmicromicroα του κειmicroένου (σσ 253-257) Β Σηmicroειώσεις από προφορικό λόγο (σσ 258-259) ΙΙ Περίληψη Α Περίληψη γραπτού λόγου 1Πώς οδηγούmicroαι στην περίληψη (σ 262) 2Τι πρέπει να προσέχω σε microια περίληψη (σ 263) 3Συγκρίνω δύο περιλήψεις microία εκτενή και microία συνοπτική του ίδιου κειmicroένου (σσ 264-265) 4Εξετάζω τη χρήση της ενεργητικής και της παθητικής σύνταξης σε microία περίληψη (σσ 266-267) 5Παρατηρώ περιλήψεις από ποικίλα κείmicroενα (σσ 268-273) Β Περίληψη προφορικού λόγου 1∆ιαβάζω τη δηmicroοσιογραφική περίληψη microιας συζήτησης (σσ 274-275) 2Παρουσιάζω σε προφορικό και γραπτό λόγο περίληψη microιας συζήτησης (σ 276) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τη λακωνική έκφραση και την προσπάθεια για εξοικονόmicroηση χρόνου στη σύγχρονη καθηmicroερινή ζωή) (σσ 277-286)

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Για τον ορθό καταmicroερισmicroό και την αποδοτικότερη διδασκαλία της διδακτέας ύλης της

Νεοελληνικής Γλώσσας του Ηmicroερήσιου Επαγγελmicroατικού Λυκείου (ΕΠΑΛ) είναι σκόπιmicroο να ληφθούν υπόψη

1Το Πρόγραmicromicroα Σπουδών για τη Γλωσσική ∆ιδασκαλία στο Λύκειο (σ79-105) που περιλαmicroβάνεται στο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Α΄θmicroιας και Β΄θmicroιας Εκπσης Θεωρητικές Επιστήmicroες (2000) 2Οι laquoΟδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών microαθηmicroάτων στο Γενικό Λύκειοraquo που περιλαmicroβάνουν προτάσεις για τη διδασκαλία των εγχειριδίων Έκφραση-Έκθεση και την αξιοποίηση των βιβλίων Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου και Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο Επίσης οι διδάσκοντεςδιδάσκουσες στο πλαίσιο της υλοποίησης των εκάστοτε

διδακτικών στόχων και του διαθέσιmicroου διδακτικού χρόνου microπορούν να χρησιmicroοποιούν κατά περίπτωση κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό (κείmicroενα δραστηριότητες κά) και από άλλες πηγές microε σκοπό την περαιτέρω εξοικείωση των microαθητώνmicroαθητριών microε ποικίλα κειmicroενικά

33

είδη και την καλλιέργεια της ικανότητάς τους να κατανοούν και να παράγουν επιτυχώς προφορικό και γραπτό λόγο

ΕΣΠΕΡΙΝΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ

Η διδακτέα ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Γλώσσας των Β΄ και Γ΄ τάξεων Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου περιλαmicroβάνεται στα εγχειρίδια

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Α΄ της Α΄ τάξης Γενικού Λυκείου

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Β΄ της Β΄ τάξης Γενικού Λυκείου

bull Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο - Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου

bull Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο

Β΄ Τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Α΄ να διδαχτούν ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Ι ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ (σ 140) 1 Μεθόδευση της περιγραφής

α Η επιλογή και η παράθεσηοργάνωση των λεπτοmicroερειών (σσ 142-147) β Η ακρίβεια και η σαφήνεια στην περιγραφή (σσ 148-152)

2 Η γλώσσα της περιγραφής α Η επιλογή των κατάλληλων λέξεωνφράσεων (σσ 152-153) β Κυριολεκτική (δηλωτική) και microεταφορική (συνυποδηλωτική) χρήση της γλώσσας (σ 153)

3 Το σχόλιο και η οπτική γωνία στην περιγραφή (σσ 154-159) ΙΙ ∆ΙΑΦΟΡΑ ΘΕΜΑΤΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗΣ 1Περιγραφή ενός χώρου κτιρίου (σσ 160-167) 2Περιγραφή προσώπουατόmicroου

α Τα τυπικά και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ενός προσώπου ατόmicroου (σσ 168-170) β Το σχόλιο στην περιγραφή ενός ατόmicroου (σσ 171-176)

3 Περιγραφή ζωγραφικού πίνακα ή άλλου έργου τέχνης (σσ 176-178) 4 Ειδικά θέmicroατα β Περιγραφή της διαδικασίας για την κατασκευή ή τη χρήση ενός αντικειmicroένου (σσ 182-183) ΙΙΙ ΕΚΦΡΑΣΗ-ΕΚΘΕΣΗ θέmicroατα σχετικά microε την ενδυmicroασία και τη microόδα (σσ 184-199) ΙV ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ

Ανάπτυξη microιας παραγράφου microε αναλογία (σσ 200-205) ΑΦΗΓΗΣΗ Ι ΑΦΗΓΗΣΗ

1Ορισmicroός της αφήγησης (σσ 210-211) 2Αφηγηmicroατικό περιεχόmicroενο και αφηγηmicroατική πράξη (σσ 212-214) 7Αφηγηmicroατικός χρόνος (σσ 240-250)

Λεξιλόγιο σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν (σσ 251-252) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση (Γηρατειά και νεότητα Χθες-Σήmicroερα-Αύριο Αφηγήσεις για το παρελθόν και το microέλλον) (σσ 252-258) ΙΙ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΦΗΓΗΣΗ Λεξιλόγιο (σσ 262-263) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση Το κωmicroικό και η σηmicroασία του γέλιου (σσ 264-271) ΙΙΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ Συνοχή κειmicroένου (σσ 272-274)

Συνοχή σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο (σσ 274-277) ΤΟ ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΗΜΑ (σσ 280-295)

34

Γ΄ Τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Β΄ να διδαχτούν

Η ΕΙ∆ΗΣΗ Ι Η ΕΙ∆ΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ 1 Το γεγονός και το σχόλιο στην είδηση (σσ 14-17) 2 Προβολή και διαφοροποίηση της είδησης (σσ 18-19) 3 Παρεmicroβολή ξένου σχολίου στην είδηση (σ 20) 4 ∆ιαπλοκή του γεγονότος microε το σχόλιο στην είδηση (σσ 21-22) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το σχόλιο και την είδηση) (σσ 23-25) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την πληροφόρηση τη δηmicroοσιογραφία τον Τύπο) (σσ 26-30) ΙΙ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΙ∆ΗΣΗΣ 1 Η οργάνωση της είδησης (σσ 32-35) 2 Η οπτική γωνία του δηmicroοσιογράφου στην είδηση (σσ 36-38) 3 Ο τίτλος της είδησης (σσ 39-42) 4 Συντακτικά στοιχεία στην είδηση

α Η σειρά των λεκτικών συνόλων στην είδηση (σσ 43-44) β Ενεργητική και παθητική σύνταξη στην είδηση (σ 45) γ Η χρήση των ονοmicroατικών προσδιορισmicroών στην είδηση Χρήση ονοmicroάτων και επιθέτων (σ 46)

δ Ο προσδιορισmicroός του χρόνου στην είδηση (σ 47) 5 Το σχόλιο πάνω σε microια είδηση (σσ 48-53)

Λεξιλόγιο (σχετικό microε το χρόνο) (σσ 54-55) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τα microέσα microαζικής επικοινωνίας) (σσ 56-63) Οργάνωση του λόγου Η χρήση του παραδείγmicroατος στην ανάπτυξη παραγράφου και ευρύτερου κειmicroένου (σσ 63-68)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΙ∆Η

Βιογραφικά είδη (σσ 71-72) 1 Βιογραφία microυθιστορηmicroατική βιογραφία (σσ 73-76) 2 Βιογραφικό σηmicroείωmicroα

α Τα γεγονότα και τα σχόλια σε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 77-78) β Η δοmicroή και το περιεχόmicroενο ενός βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 78-79) Λεξιλόγιο βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 82-84)

4 Αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα α Σύγκριση ενός αυτοβιογραφικού σηmicroειώmicroατος microε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σ 86) β Το έmicromicroεσο σχόλιο στο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 86-87) δ Ο πρακτικός σκοπός ενός (αυτο)βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 89-94)

Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την εργασία και την επιλογή επαγγέλmicroατος) (σσ 95-103) 6 Ηmicroερολόγιο (σσ 108-111) 7 Συστατική επιστολή (σσ 112-118) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε το χαρακτηρισmicroό ατόmicroου τις στερεότυπες αντιλήψεις το φυλετικό και κοινωνικό ρατσισmicroό) (σσ 119-126) Οργάνωση του λόγου Ι Παράγραφος Ανάπτυξη microε σύγκριση και αντίθεση (σσ 127-131) ΙΙ Ο ρόλος της αντίθεσης στη συνοχή του κειmicroένου α Συνοχή προτάσεων και περιόδων (σσ 132-133) β Συνοχή παραγράφων microε αντιθετική σύνδεση Ανάπτυξη δύο εννοιών σε ένα ευρύτερο κείmicroενο (σσ 133-135)

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ndash ΚΡΙΤΙΚΗ

Ι Παρουσίαση και κριτική ενός βιβλίου 3 Βιβλιοκριτική α Λογοτεχνική κριτική (σσ 163-169)

35

β Κριτική άλλων κειmicroένων (σσ 170-171) 5 Απλή και διαδοχική υπόταξη (σ175) 6 Οι αναφορικές προτάσεις (σσ 176-177) Λεξιλόγιο (σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν) (σ 178) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την τέχνη και την κριτική έργου τέχνης) (σσ 179-189) ΙΙ Παρουσίαση και κριτική microιας θεατρικής παράστασης Λεξιλόγιο (σχετικό microε τη θεατρική κριτική) (σσ 203-205) ΙΙΙ Παρουσίαση και κριτική άλλων microορφών τέχνης Λεξιλόγιο (σχετικό microε την κριτική (σσ 219-220) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την κριτικήαξιολόγηση του ατόmicroου και την αυτοκριτική) (σσ 221-224) ΙV Οργάνωση του λόγου ορισmicroός και διαίρεση microιας έννοιας 1Ορισmicroός (σσ 226-230) 2∆ιαίρεση (σσ 231-236)

Σηmicroειώσεις ndashΠερίληψη Ι Σηmicroειώσεις (σ 240)

Α Σηmicroειώσεις από γραπτό λόγο (σσ 241-242) 1Κρατώ σηmicroειώσεις κατά παράγραφο (σσ 243-248) 2Εργάζοmicroαι σε ευρύτερες (από την παράγραφο) νοηmicroατικές ενότητες και κρατώ σηmicroειώσεις (σσ249-252) 3 Από τις σηmicroειώσεις προχωρώ στο διάγραmicromicroα του κειmicroένου (σσ 253-257) Β Σηmicroειώσεις από προφορικό λόγο (σσ 258-259) ΙΙ Περίληψη Α Περίληψη γραπτού λόγου 1Πώς οδηγούmicroαι στην περίληψη (σ 262) 2 Τι πρέπει να προσέχω σε microια περίληψη (σ 263) 3 Συγκρίνω δύο περιλήψεις microία εκτενή και microία συνοπτική του ίδιου κειmicroένου (σσ 264-265) 4 Εξετάζω τη χρήση της ενεργητικής και της παθητικής σύνταξης σε microία περίληψη (σσ 266-267) 5 Παρατηρώ περιλήψεις από ποικίλα κείmicroενα (σσ 268-273) Β Περίληψη προφορικού λόγου 1 ∆ιαβάζω τη δηmicroοσιογραφική περίληψη microιας συζήτησης (σσ 274-275) 2 Παρουσιάζω σε προφορικό και γραπτό λόγο περίληψη microιας συζήτησης (σσ 276) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τη λακωνική έκφραση και την προσπάθεια για εξοικονόmicroηση χρόνου στη σύγχρονη καθηmicroερινή ζωή) (σ 277-286)

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Για τον ορθό καταmicroερισmicroό και την αποδοτικότερη διδασκαλία της διδακτέας ύλης της

Νεοελληνικής Γλώσσας του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου είναι σκόπιmicroο να ληφθούν υπόψη

1Το Πρόγραmicromicroα Σπουδών για τη Γλωσσική ∆ιδασκαλία στο Λύκειο (σ79-105) που περιλαmicroβάνεται στο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Αθmicroιας και Βθmicroιας Εκπσης Θεωρητικές Επιστήmicroες (2000) 2Οι laquoΟδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών microαθηmicroάτων στο Γενικό Λύκειοraquo που περιλαmicroβάνουν προτάσεις για τη διδασκαλία των εγχειριδίων Έκφραση-Έκθεση και την αξιοποίηση των βιβλίων Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου και Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο (να αξιοποιηθούν σύmicroφωνα microε την κατανοmicroή της διδακτέας ύλης στο Εσπερινό Γενικό Λύκειο)

Επίσης οι διδάσκοντεςδιδάσκουσες στο πλαίσιο της υλοποίησης των εκάστοτε διδακτικών στόχων και του διαθέσιmicroου διδακτικού χρόνου microπορούν να χρησιmicroοποιούν κατά περίπτωση κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό (κείmicroενα δραστηριότητες κά) και από άλλες πηγές microε σκοπό την περαιτέρω εξοικείωση των microαθητώνmicroαθητριών microε ποικίλα κειmicroενικά είδη και την καλλιέργεια της ικανότητάς τους να κατανοούν και να παράγουν επιτυχώς προφορικό και γραπτό λόγο

36

Για την εξέταση του microαθήmicroατος στη Β΄ και Γ΄ τάξη του Ηmicroερήσιου και του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου και στη ∆΄ τάξη του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου ισχύει ότι προβλέπεται στο άρθρο 1 παρ 6 εδάφιο 2 του Π∆ 612012 (ΦΕΚ Α΄ 112)

Οι διδάσκοντες να ενηmicroερωθούν ενυπόγραφα

ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΔΙΑΝΟΜΗ

bull Γραφείο Υφυπουργού

bull Γραφείο Γενικού Γραmicromicroατέα

bull Γραφείο Ειδικού Γραmicromicroατέα

bull ∆νση Σπουδών ∆Ε Τmicroήmicroα Β΄

bull ∆νση Ιδιωτικής Εκπσης

bull ∆νση ΠΟ∆Ε

bull ∆νση Ξένων και Μειονοτικών Σχολείων

bull ∆νση Ειδικής Αγωγής

bull ΣΕΠΕ∆

ΣΥΝΤΗΣ ΤΜΡΧΗΣ ∆ΝΤΗΣ

∆Σ∆Ε

ΕΙ∆ΙΚΟΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

ΓΕΝΙΚΟΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

Ο ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ

ΘΕΟ∆ΩΡΟΣ Π ΠΑΠΑΘΕΟ∆ΩΡΟΥ

6

στ) η κατανόηση της αλλαγής που έχει επέλθει στον κόσmicroο microε τη συρρίκνωση των αποστάσεων και τη συνεχή κίνηση ανθρώπων κεφαλαίων εικόνων και κειmicroένων 3 ΜΕΘΟ∆ΟΛΟΓΙΚΕΣ Ο∆ΗΓΙΕΣ Βασική microεθοδολογική οδηγία είναι η υιοθέτηση οποιασδήποτε πρακτικής θα οδηγούσε στην ανάπτυξη της δηmicroιουργικότητας των microαθητών και microαθητριών microε την ενίσχυση της συνεργασίας microεταξύ τους και microε τον διδάσκοντα και τη διδάσκουσα στον ρόλο του βοηθού και συνεργάτη microε στόχο την κατάκτηση των επιδιωκόmicroενων από το ΠΣ γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων Είναι φυσικό να ανακύπτουν συγκεκριmicroένες microεθοδολογικές απορίες microερικές από τις οποίες επιχειρείται να απαντηθούν στη συνέχεια Για τον λόγο αυτό καταγράφονται σε microορφή ερώτησης ndash απάντησης τα κυριότερα ερωτήmicroατα που microας έχουν τεθεί ως τώρα από τους εκπαιδευτικούς α Τι αναmicroένεται από microένα τον εκπαιδευτικό να κάνω microε λίγα λόγια bull ∆ηmicroιουργική χρήση όλων των πιθανών microαθησιακών πόρων ― εποmicroένως και του βιβλίου αλλά όχι microόνο Καλό είναι να προτιmicroώνται γλωσσικοί σηmicroειωτικοί πόροι και θέmicroατα microε τα οποία έχουν εξοικείωση οι microαθητές και οι microαθήτριες και microπορούν για τον λόγο αυτό να γίνουν ευκολότερα αντικείmicroενο διαπραγmicroάτευσης στην τάξη Το microάθηmicroα όmicroως δε θα microένει εκεί αλλά θα πρέπει να εξοικειώνει σταδιακά τα παιδιά microε περισσότερο ακαδηmicroαϊκές microορφές λόγου Προτείνεται έτσι microια σταδιακή microετάβαση από το οικείο στο λιγότερο οικείο και από τον καθηmicroερινό στον σχολικό και επιστηmicroονικό λόγο bull Μεγάλη ελευθερία κινήσεων microε βάση τους στόχους του ΠΣ και τις ιδιαιτερότητες της κάθε σχολικής τάξης Στο πλαίσιο αυτό δεν παίζει ρόλο laquoη ύληraquo και κάποια συγκεκριmicroένη σειρά στη διδασκαλία όσο η εmicroπλοκή των παιδιών στο να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα και να τη συνδέουν microε τον σύνθετο κοινωνικό microας κόσmicroο Με την έννοια αυτή οι microαθησιακοί πόροι που θα χρησιmicroοποιήσει κάθε διδάσκων microπορεί να είναι απολύτως δική του επιλογή και να προέρχονται είτε από τα διδακτικά εγχειρίδια τα οποία έχουν στη διάθεσή τους οι microαθητές και οι microαθήτριες είτε από άλλες πηγές έντυπου και ψηφιακού υλικού συmicroπεριλαmicroβανοmicroένου και του υλικού που υπάρχει στα σχολικά εγχειρίδια άλλων microαθηmicroάτων της ίδιας ή και άλλων τάξεων Σε κάθε περίπτωση οι πόροι αυτοί όπως και τα εγχειρίδια δεν προσεγγίζονται από την οπτική της ύλης που πρέπει να διεκπεραιωθεί πιστά αλλά προτείνονται ως πηγές που microπορούν να αξιοποιηθούν ανάλογα microε το πόσο εξυπηρετούν το εκάστοτε διδακτικό σχέδιο το οποίο έχει και τη microεγαλύτερη βαρύτητα Με τον τρόπο αυτό κάθε εκπαιδευτικός έχει τη δυνατότητα να κάνει τις επιλογές του στον οριζόντιο και τον κάθετο άξονα των τεσσάρων ενοτήτων του ΠΣ και να δοmicroήσει σε συνεργασία και microε τους microαθητές και τις microαθήτριές του το δικό του πρόγραmicromicroα bull Σύνδεση της γλώσσας microε τον κόσmicroο Οι γνώσεις για τη γλώσσα προσφέρονται microε τέτοιο τρόπο ώστε να εξυπηρετείται η κατανόηση και η κριτική ανάγνωση των κειmicroένων εποmicroένως και του κόσmicroου Μια πχ από τις πλευρές του κόσmicroου στις οποίες πρέπει να δίνεται έmicroφαση είναι η ανάδειξη της ελληνικής κοινωνικής και πολιτισmicroικής ιδιαιτερότητας microε παράλληλη έmicroφαση στην κατανόηση της πολυπολιτισmicroικότητας και του διαφορετικού καθώς και στην ανάδειξη του τοπικού αλλά microε ιδιαίτερη έmicroφαση στην εξωστρέφεια σε έναν διεθνοποιηmicroένο κόσmicroο Παράλληλα θα πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στο να παρουσιάζονται και να αποκωδικοποιούνται οι ποικίλες οπτικές για τον κόσmicroο που ενυπάρχουν στα κείmicroενα bull ∆ηmicroιουργία των προϋποθέσεων microάθησης αυτό microπορεί να επιτευχθεί microε το είδος του σχεδίου εργασίας που κάθε φορά επιλέγεται microε την επένδυση στις προϋπάρχουσες γνώσεις και το πολιτισmicroικό υπόβαθρο των παιδιών microε την ενθάρρυνση για παραγωγή λόγου microέσα σε άνετα χωροχρονικά πλαίσια και τον συνδυασmicroό της διδασκαλία ενώπιον όλης της τάξης (microετωπική διδασκαλία) microε εναλλακτικές microορφές διδασκαλίας (πχ οmicroαδική) Όλα αυτά ασφαλώς πρέπει να γίνονται βάσει ενός διδακτικού σχεδίου microε τα χαρακτηριστικά του σχεδίου εργασίας (project) στο πλαίσιο του οποίου δίνονται ρόλοι και προβλήmicroατα προς διερεύνηση επίλυση στα παιδιά Στην προσπάθεια αυτή διεκπεραίωσης των ρόλων τους και επίλυσης των προβληmicroάτων οι microαθητές και οι microαθήτριες έχουν την ευκαιρία να εστιάσουν στην αναζήτηση και ανάγνωση κειmicroένων και γενικότερα στην πρόσληψη και παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου

7

β Σε κάποιες θεmicroατικές ενότητες υπάρχουν οι ίδιες σελίδες των σχολικών εγχειριδίων Θα τις διδάξουmicroε δύο φορές Η ερώτηση αυτή καλύπτεται από την απάντηση που δόθηκε πιο πάνω όσον αφορά την ελευθερία κινήσεων microε βάση τους στόχους του προτεινόmicroενου Προγράmicromicroατος Σπουδών Όπου οι σελίδες αναφέρονται δύο φορές είναι επειδή microπορεί να χρησιmicroοποιηθούν στη microία ήκαι στην άλλη θεmicroατική Μπορεί όmicroως να microη χρησιmicroοποιηθούν και πουθενά αν ο εκπαιδευτικός έχει πιο πρόσφατα ή πιο κατάλληλα κατά την εκτίmicroησή του κείmicroενα τα οποία κρίνει ότι εξυπηρετούν καλύτερα τους στόχους του ΠΣ γ Μέχρι τώρα γράφαmicroε εκθέσεις σε τακτά χρονικά διαστήmicroατα Τώρα δε θα γράφουmicroε Η έκθεση ταυτίζεται microε παραδοσιακές αντιλήψεις στη διδασκαλία (=διδάσκω κάποια ύλη και στη συνέχεια βάζω microια έκθεση) η οποία δεν προτείνεται ούτε από τα ισχύοντα εγχειρίδια Αυτό που έχει προτεραιότητα στο ΠΣ είναι να δίνεται η ευχέρεια στα παιδιά να εmicroπλέκονται σε πρακτικές όπου θα διαβάζουν θα microιλούν και θα γράφουν συνεχώς για ποικίλα ζητήmicroατα χρησιmicroοποιώντας ποικιλία κειmicroενικών ειδών Τα κείmicroενα είναι κοινωνικές microονάδες η παραγωγή των οποίων δεν κατακτάται αν δεν κατανοηθούν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του κάθε κειmicroενικού είδους τύπου που καλούνται τα παιδιά να γράψουν και αν δεν αντιmicroετωπισθεί η παραγωγή τους ως διαδικασία γεγονός που σηmicroαίνει ότι πρέπει να δίνεται χρόνος και στην παραγωγή αλλά και στη βελτίωση των κειmicroένων που γράφονται Στο πλαίσιο αυτό η παραγωγή λόγου δε γίνεται ευκαιριακά κάποιες φορές τον χρόνο όπως συνηθιζόταν microε την laquoέκθεση ιδεώνraquo αλλά αποτελεί οργανικό στοιχείο των σχεδίων εργασίας που διεκπεραιώνουν οι microαθητές και οι microαθήτριες δ Παραγράφους και περιλήψεις δε θα διδάσκουmicroε πια bull Οι παράγραφοι είναι microέρος των κειmicroένων και σε κάθε κειmicroενικό είδος οι παράγραφοι οργανώνονται microε διαφορετικό τρόπο Οι γνώσεις για τη δοmicroή των παραγράφων είναι πολύ χρήσιmicroες δεν θα πρέπει όmicroως να αποτελούν αυτοσκοπό Αντίθετα θα πρέπει να συνδέονται microε την ιδιαιτερότητα του κειmicroενικού είδους που microελετάται ndash παράγεται κάθε φορά Σε κάποιες περιπτώσεις πχ κείmicroενα σε πολυmicroεσική microορφή ή παρουσιάσεις microε τη χρήση ενός Προγράmicromicroατος Παρουσίασης σε υπολογιστή δεν υπάρχουν παράγραφοι όπως τις γνωρίζαmicroε ως τώρα Είναι απαραίτητη εποmicroένως η σύνδεση της laquoδιδασκαλίαςraquo της παραγράφου microε τα κειmicroενικά είδη bullΤο ίδιο ισχύει και για την περίληψη δεν θα πρέπει να διδάσκεται ως αυτοσκοπός αλλά να συνδέεται microε συγκεκριmicroένου τύπου πρακτικές γραmicromicroατισmicroού Η αξιοποίηση πχ δύο ή περισσότερων κειmicroένων ως πηγών προκειmicroένου να παραχθεί ένα άλλο κείmicroενο προϋποθέτει ότι τα παιδιά γνωρίζουν τη διαδικασία του να κάνουν περιλήψεις Εστίαση στην περίληψη ως κειmicroενικό είδος microπορεί να γίνει microόνο όταν συνδέεται microε περιστάσεις που το απαιτούν όπως για παράδειγmicroα το να γραφεί περίληψη microιας εργασίας για ένα microαθητικό συνέδριο το οποίο microπορεί να εστιάζει σε κάποιο ενδιαφέρον για τα παιδιά ζήτηmicroα ε Αν δεν κάνουmicroε την ύλη microε τη σειρά και δε βάλουmicroε διαγώνισmicroα προκειmicroένου να διαπιστώσουmicroε ότι τα παιδιά laquoτα έmicroαθανraquo πώς θα ξέρουmicroε αν πάmicroε καλά Η γνώση που microεταδίδουmicroε και ελέγχουmicroε microε microια τέτοιου είδους διδακτική διαδικασία είναι πρόσκαιρη και επιφανειακή πρόσκαιρη γιατί πολύ γρήγορα θα ξεχαστεί και επιφανειακή γιατί θίγει συνήθως επιφανειακές διαστάσεις των πραγmicroάτων Αντίθετα η εστίαση σε προβλήmicroατα που διερευνώνται microέσω ρόλων που έχουν τα παιδιά η διερεύνηση ζητηmicroάτων που σχετίζονται microε πτυχές της σύγχρονης πραγmicroατικότητας η αξιοποίηση των κειmicroένων για προβληmicroατισmicroό σε βάθος και αmicroφισβήτηση οι ευκαιρίες που δίνονται στα παιδιά να εκφέρουν τις απόψεις τους προφορικά ήκαι γραπτά microετατρέπουν τη σχολική τάξη σε κοινότητα γραmicromicroατισmicroού ή κειmicroενική κοινότητα microε την έννοια ότι η λειτουργία της συνδέεται microε τη χρήση και την κριτική αποτίmicroηση microεγάλου εύρους κειmicroένων Κατά βάθος το εύρος των κειmicroένων που χρησιmicroοποιούνται παράγονται αλλά και ο τρόπος που αυτό γίνεται συγκροτούν την ιδιαιτερότητα της κάθε σχολικής αίθουσας Μην ξεχνάmicroε άλλωστε ότι οι microαθητές και οι microαθήτριες παρά την κοινή σχολική τους διαδροmicroή έχουν διαφορετικές προσωπικές εγγράmicromicroατες διαδροmicroές (πχ δίγλωσσα παιδιά παιδιά microε ειδικότερες ανάγκες παιδιά από περισσότερο ή λιγότερο προνοmicroιούχα κοινωνικά στρώmicroατα) τις οποίες η διδασκαλία είναι απαραίτητο να λαmicroβάνει υπόψη της και να σέβεται προσπαθώντας και να

8

επενδύει στη διαφορά ως αφετηρία για δηmicroιουργικότητα Και microια κοινότητα γραmicromicroατισmicroού όπως περιγράφτηκε πιο πάνω είναι ένας χώρος κατάλληλος για να συζητηθούν τέτοιου είδους θέmicroατα στ ∆ε θα βάζουmicroε διαγωνίσmicroατα δηλαδή Ναι αλλά σε διαφορετικό πλαίσιο Τα κείmicroενα που παράγονται στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής διαδικασίας πρέπει να αντιmicroετωπίζονται ως προϊόντα επικοινωνίας ως γλωσσικές και νοηmicroατικές δοmicroές ως φορείς ιδεολογικών και κοινωνικοπολιτισmicroικών νοηmicroάτων και ως προϊόντα για αξιολόγηση Για τον λόγο αυτό τα διάφορα γλωσσικά και γραmicromicroατικοσυντακτικά φαινόmicroενα όπως και η ανάπτυξη των παραγράφων δεν microπορούν να αποτελούν αυτοσκοπό διδασκαλίας και εξέτασης αλλά πρέπει να παρουσιάζονται άmicroεσα συνυφασmicroένα microε τις κειmicroενικές κατηγορίες στις οποίες ανήκουν Η συστηmicroατική ή περιπτωσιακή διδασκαλία (άρα και εξέταση) της microικροδοmicroής της νέας ελληνικής πρέπει να γίνεται microόνο για microορφοσυντακτικά φαινόmicroενα στα οποία δείχνουν να δυσκολεύονται οι microαθητές και οι microαθήτριες ή επηρεάζουν αρνητικά την εκφραστική ή ορθογραφική εικόνα των γραπτών τους κειmicroένων Ως προς το είδος των διαγωνισmicroάτων βλ σχετικές οδηγίες και ενότητα 5 στο παρόν κείmicroενο ζ Προτείνεται συχνά η εργασία σε οmicroάδες Είναι αυτό απαραίτητο ∆εν είναι πανάκεια και δεν είναι εύκολο να γίνεται πάντα αυτό Θα πρέπει όmicroως οι διδάσκοντες να έχουν υπόψη τους ότι δεν πρέπει να στερείται από τα παιδιά η δυνατότητα για συνεργασία αmicroφισβήτηση και σύνθεση γιατί όλα αυτά έχουν στενή σχέση microε σύγχρονες απαραίτητες δεξιότητες για τη ζωή Με την οmicroαδική―περισσότερο από ότι microε την ατοmicroική―εργασία microπορεί να δίνεται έmicroφαση στην ανάδειξη των αντιτιθέmicroενων απόψεων που υπάρχουν στα κείmicroενα στην κατανόηση και συζήτηση της λογικής τους και στην ανάδειξη της βαθύτερης πολιτικής τους διάστασης Στο ίδιο πλαίσιο microπορεί ευκολότερα επίσης να επιχειρηθεί η συγκριτική microελέτη κειmicroένων που εκφράζουν διαφορετικές απόψεις πάνω στο ίδιο θέmicroα και η διερεύνηση των αιτίων που τις προκαλούν η Ποιος είναι ο ρόλος των Νέων Τεχνολογιών στο καινούργιο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) αξιοποιούνται και ως παιδαγωγικά microέσα αλλά και ως microέσα πρακτικής γραmicromicroατισmicroού Ως παιδαγωγικά microέσα ασφαλώς διευκολύνουν τη γλωσσική διδασκαλία πβ διαδραστικοί πίνακες ηλεκτρονικά λεξικά σώmicroατα κειmicroένων Προγράmicromicroατα Επεξεργασίας Κειmicroένου αλλά και περιβάλλοντα του διαδικτύου όπως τα ιστολόγια τα Wikis κλπ Ως microέσα πρακτικής γραmicromicroατισmicroού αποτελούν ουσιαστικά microέρος της laquoδιδακτέας ύληςraquo του γλωσσικού microαθήmicroατος καθώς microε τη χρήση τους αναδεικνύεται η ιδιαιτερότητά τους κατά την παραγωγή και πρόσληψη λόγου (πχ ιδιαιτερότητες της παραγωγής λόγου σε περιβάλλοντα επεξεργασίας κειmicroένου και παρουσίασης παραγωγή διαδικτυακών πολυmicroεσικών κειmicroένων κλπ) Είναι προφανές εποmicroένως ότι οι Νέες Τεχνολογίες επειδή είναι microέσα για διάβασmicroα και γράψιmicroο στη ζωή microε πολλές ιδιαιτερότητες σε σχέση microε το έντυπο δεν microπορεί να microην χρησιmicroοποιούνται ως τέτοια microέσα και στο σχολείο θ Μήπως δηmicroιουργηθούν ανισότητες αφού είναι γνωστό ότι δε διαθέτουν όλα τα σχολεία τις ίδιες τεχνολογικές υποδοmicroές Μεγάλο microέρος των διδακτικών πρακτικών που προτείνονται microπορούν να ολοκληρωθούν microε τη συλλογή διαδικτυακών κειmicroένων και εκτός σχολείου ή να αξιοποιηθεί το γεγονός ότι όλα (σχεδόν) τα παιδιά έχουν τη δυνατότητα πρόσβασης σε υπολογιστές στο σπίτι τους κυρίως όmicroως το γεγονός ότι οι εξωσχολικές πρακτικές ψηφιακού γραmicromicroατισmicroού τους είναι συχνά πολύ πλούσιες Η ως τώρα έρευνα στα ελληνικά σχολεία δείχνει ότι οι δηmicroιουργικοί εκπαιδευτικοί βρίσκουν διεξόδους στα προβλήmicroατα των υποδοmicroών ι Ποια η σχέση του καινούργιου προγράmicromicroατος microε τη λογοτεχνική παραγωγή Το ΠΣ για τη γλώσσα ανήκει στην ευρύτερη ενότητα των γλωσσικών microαθηmicroάτων―microαζί microε την αρχαία ελληνική γλώσσα και τη λογοτεχνία ― και microε την έννοια αυτή προτείνεται να αξιοποιηθούν ανάλογες προτάσεις του ΠΣ της λογοτεχνίας για την ίδια τάξη Η παρουσίαση λογοτεχνικών έργων άλλωστε microπορεί να αποτελέσει ευκαιρία και για ανάπτυξη εκ microέρους των microαθητών και των microαθητριών προσωπικού προφορικού γραπτού ή πολυτροπικού λόγου

9

microε σκοπό την τεκmicroηρίωση των απόψεών τους ήκαι την έκφραση των αισθητικών τους προτιmicroήσεων ια Όλα όσα ζητά αυτό και τα άλλα Προγράmicromicroατα Σπουδών για την Α΄ Λυκείου απαιτούν πολύ περισσότερο χρόνο για τους εκπαιδευτικούς Αυτό δεν είναι εύκολο Αυτό είναι γεγονός ∆εν microπορεί όmicroως να υπάρξει δηmicroιουργικό σχολείο microε στατική προσέγγιση της διδασκαλίας Αλλά αυτό δε θα γίνει από τη microια στιγmicroή στην άλλη Κάθε microεταβολή χρειάζεται τον χρόνο της Αυτό που θα διευκόλυνε ιδιαίτερα τα πράγmicroατα είναι αν αναλαmicroβάνονταν προσπάθειες σε επίπεδο σχολείου και σχολικών συmicroβούλων για ανταλλαγή ιδεών και κυρίως για συmicroπαραγωγή διδακτικών προτάσεων Θα ήταν ιδανικό αν το κάθε σχολείο microπορούσε να διαmicroορφώσει το δικό του πλάνο για τη διδασκαλία Και αυτό δεν είναι απαραίτητο να γίνει από τη microια στιγmicroή στην άλλη Η δηmicroιουργικότητα και η συνεργασία για τα παιδιά είναι άmicroεσα συνυφασmicroένη microε τη δηmicroιουργικότητα και τη συνεργασία των εκπαιδευτικών ιβ Μπορούν όλα αυτά που προβλέπει το πρόγραmicromicroα να γίνουν microέσα στο δεδοmicroένο ωρολόγιο πρόγραmicromicroα Το γλωσσικό είναι το κατεξοχήν διαθεmicroατικό microάθηmicroα αφού χωρίς τη χρήση της γλώσσας δε γίνεται τίποτα microέσα στο σχολείο Γι αυτό οι εκπαιδευτικοί καλό είναι να αξιοποιούν κάθε ευκαιρία για την καλλιέργεια των προτεινόmicroενων γραmicromicroατισmicroών στα παιδιά όπως άλλα microαθήmicroατα της φιλολογικής ζώνης (πχ Αρχαία Λογοτεχνία) άλλες σχολικές πρακτικές (πχ ποικίλα προγράmicromicroατα) και ποικίλες σχολικές εκδηλώσεις (πχ microαθητικές κοινότητες γιορτές εκδηλώσεις)

4 ΤΟ ΠΣ ΤΗΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΜΕΣΩ ΕΝΟΣ ΠΑΡΑ∆ΕΙΓΜΑΤΟΣ [σχέδια εναλλακτικών διδακτικών προτάσεων (σεναρίων διδασκαλίας)]

Γενικά

Στο ακόλουθο παράδειγmicroα παρουσιάζονται τρεις διαφορετικές εκδοχές ενός σχεδίου microαθήmicroατος (σεναρίου) προκειmicroένου να καταστεί πιο εύκολα σαφής η φιλοσοφία του νέου ΠΣ και η απόσταση που υπάρχει από τις συνήθεις διδακτικές πρακτικές οι οποίες στηρίζονται αποκλειστικά στο σχολικό εγχειρίδιο

Οι διδακτικές προτάσεις-σχέδια που ακολουθούν αφορούν την ενότητα laquoΓλωσσικές Ποικιλίεςraquo του εγχειριδίου της Α΄ Λυκείου (σελ 21-37) και πιο συγκεκριmicroένα τη θεmicroατική laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo (σελ 29-37) Εστιάζουν ειδικότερα στη γλώσσα των νέων και στον ρόλο της στη συγκρότηση αυτού που συχνά αποκαλείται laquoτο χάσmicroα γενεώνraquo Ανάλογα βέβαια microε την εκδοχή που θα υιοθετηθεί microπορεί να γίνει σύνδεση και microε άλλα τmicroήmicroατα του ίδιου σχολικού εγχειριδίου όπως πχ microε τα κεφάλαια laquoΠεριγραφήraquo και laquoΑφήγησηraquo ή την ενότητα laquoΠροφορικός και γραπτός λόγοςraquo καταργώντας τη γραmicromicroική αντιmicroετώπιση του βιβλίου καθώς και microε ανάλογα θέmicroατα που θίγονται στα εγχειρίδια άλλων τάξεων της δευτεροβάθmicroιας εκπαίδευσης Είναι απαραίτητο να δηλωθεί ρητά ότι το παράδειγmicroα δεν αποτελεί laquoπρότυποraquo για εφαρmicroογήmiddotκάτι τέτοιο είναι αντίθετο microε τη δηmicroιουργικότητα των εκπαιδευτικών που προϋποθέτει το ΠΣ Αποτελεί ενδεικτικό παράδειγmicroα προκειmicroένου να αναδειχθούν διδακτικές πρακτικές που είναι κοντά στη λογική του και προκειmicroένου να καταστεί εmicroφανής η ενδεχόmicroενη απόσταση που χωρίζει ισχύουσες πρακτικές microε τις προτεινόmicroενες από το ΠΣ

Η λογική της πρότασης

Το παράδειγmicroα αναπτύσσεται microε βάση τους άξονες που οργανώνουν το ΠΣ και παρουσιάζονται στο ακόλουθο σχήmicroα

10

Ο άξονας της αξιολόγησης που ενυπάρχει στο ΠΣ και φαίνεται να λείπει από το σχήmicroα εξετάζεται ως υποενότητα σε κάθε εκδοχή και ενσωmicroατώνεται όπως θα δούmicroε στο κέντρο του ρόmicroβου στις ταυτότητες

Γενικοί στόχοι

Το παράδειγmicroα δεν είναι δεσmicroευτικό αλλά ενδεικτικό Στόχος του είναι να κάνει κατανοητή τη φιλοσοφία του ΠΣ και να καταδείξει τις νέες δυνατότητες που προτείνονται σε σχέση microε συνήθεις ισχύουσες πρακτικές Οι εκδοχές του παραδείγmicroατος microπορούν να τροποποιηθούν ανάλογα microε τις υποδοmicroές τις ανάγκεςδυνατότητες των microαθητών και των microαθητριών και τις επιλογές τουτης εκπαιδευτικού

Το υλικό

Ως κειmicroενική αφετηρία microπορεί να επιλεγεί microια σειρά τηλεοπτικών διαφηmicroιστικών βίντεο στα οποία αποτυπώνεται το χάσmicroα των γενεών microέσω της αξιοποίησης διαφορετικών κοινωνικών (γλωσσικών και όχι microόνον) κωδίκων στους ρόλους των laquoπαιδιών-νέωνraquo και των laquoγονέων-microεσηλίκωνraquo Ενδείκνυται η οπτικοακουστική microορφή που προϋποθέτει την αντίστοιχη υποδοmicroή ― και βασικά επιβάλλεται στην 3η εκδοχή αλλά εξίσου λειτουργικές microπορεί να είναι και οι εναλλακτικές microορφές που προτείνονται Εξυπακούεται ότι οι εκπαιδευτικοί έχουν την ελευθερία να επιλέξουν οι ίδιοι-ες ή σε συνεργασία microε τους microαθητές και τις microαθήτριές τους διαφορετικό υλικό

Ι Οπτικοακουστική microορφή (πχ τηλεοπτικά διαφηmicroιστικά βίντεο στο διαδίκτυο)

ΙΙ Εναλλακτικές microορφές

Υλικό ή έναυσmicroα αποτελούν σχετικά διαφηmicroιστικά microηνύmicroατα-βίντεο στο διαδίκτυο Παρότι στην περίπτωση των βίντεο ο διαδραστικός πίνακας ο βιντεοπροβολέας ή το εργαστήρι υπολογιστών microοιάζει microονόδροmicroος οι εναλλακτικές microορφές παρουσίασης του υλικού microπορεί να αποδειχτούν πιο δηmicroιουργικές Μερικές προτάσεις

bull Αποmicroαγνητοφώνηση του υλικού από τοντην εκπαιδευτικό

bull Αποmicroαγνητοφώνηση του υλικού από τα παιδιά Στην περίπτωση αυτή microπορεί να γίνει

σύνδεση microε την ενότητα laquoΠροφορικός και γραπτός λόγοςraquo ∆ίνεται σε κάθε οmicroάδα

ένα βίντεο και πάνω σrsquo αυτό κάνουν τις παρατηρήσεις τους Μπορεί να εφαρmicroοστεί σε

κάθε εκδοχή του παραδείγmicroατος και να αποτελέσει εκτεταmicroένη δραστηριότητα και να

11

γίνει και σενάριο (microεγάλης χρονικής διάρκειας διδασκαλία) Βοηθάει και το γεγονός ότι

τα διαφηmicroιστικά βίντεο είναι πολύ σύντοmicroα

bull Περιγραφή και αφήγηση του υλικού από τα παιδιά αφού δουν το υλικό στο σπίτι

τους Μπορεί να γίνει σύνδεση microε τις ενότητες laquoΠεριγραφήraquo και laquoΑφήγησηraquo να γίνει

οmicroαδοσυνεργατικά κλπ

bull Αποτύπωση στιγmicroιοτύπων από τοντην εκπαιδευτικό (ή και τα παιδιά) στιγmicroιοτύπων (snapshots) των βίντεο microε χαρακτηριστικά στιγmicroιότυπα και ή microότο και παρουσίασή τους microε τη microορφή φωτοτυπιών ή πόστερ (οmicroαδοσυνεργατικά όπ)

bull Παρουσίαση έντυπων microορφών διαφηmicroίσεων microε το ίδιο θέmicroα (κατά προτίmicroηση από τα παιδιά οmicroαδοσυνεργατικά όπ)

bull ∆ραmicroατοποίηση (Προφορικός και γραπτός λόγος οmicroαδοσυνεργατικά όπ)

Η θεmicroατική ενότητα

Το σενάριο εστιάζει άmicroεσα στο τmicroήmicroα laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo σελ 29-37 του σχολικού εγχειριδίου και πιο συγκεκριmicroένα την υποενότητα laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo της σελ 30 Ωστόσο microπορεί να επεκταθεί σε ολόκληρη την υποενότητα laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo ή την ενότητα laquoΓλώσσα και γλωσσικές ποικιλίεςraquo ανάλογα microε το υλικό και την εστίαση και ακόmicroη να επεκταθεί και στο σύνολο των υπόλοιπων κεφαλαίων του βιβλίου (laquoΛόγοςraquo laquoΠεριγραφήraquo laquoΑφήγησηraquo) ανάλογα microε το είδος των δραστηριοτήτων που θα επιλεγούν

Το βασικό σενάριο

Τίτλος Το χάσmicroα γενεών στη διαφήmicroιση γονείς και παιδιά

bull Το σενάριο αποτελεί πρόταση για διδασκαλία

Πεδίο διδακτικό αντικείmicroενο και διδακτική ενότητα

Έκφραση ndash Έκθεση Α΄ Λυκείου θεmicroατική στο ΠΣ laquoΓλώσσα γλωσσική ποικιλότητα και γλωσσική αλλαγήraquo Η έmicroφαση εδώ δίνεται στις γλωσσικές ποικιλίες Στο σχολικό εγχειρίδιο καλύπτει την ενότητα laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo σελ 29-37

Χρονική διάρκεια Ανάλογα microε την εκδοχή microπορεί να αποτελέσει δραστηριότητα που καλύπτει ένα διδακτικό δίωρο έως σενάριο που εκτείνεται σε διάρκεια ενός τετραmicroήνου

Προϋποθέσεις υλοποίησης από εκπαιδευτικό και microαθητήτρια

Ανάλογα microε την εκδοχή

Σύντοmicroη περιγραφή

Πρόκειται για (κριτική) microελέτη του τρόπου microε τον οποίο ηλικιακά microαρκαρισmicroένες κοινωνικές γλώσσες (γλώσσα του διαδικτύου και γλώσσα των νέων) χρησιmicroοποιούνται προκειmicroένου να αποτυπώσουν τις διαφορές των γενεών Παρουσιάζονται τρεις εκδοχές καθεmicroιά από τις οποίες προτείνει διαφορετική αντιmicroετώπιση της laquoδιδακτέας ύληςraquo του σχολικού χωροχρόνου των διδακτικών πρακτικών των αναmicroενόmicroενων γραmicromicroατισmicroών που θα καλλιεργηθούν εποmicroένως και του είδους των εγγράmicromicroατων ταυτοτήτων που συνεισφέρουν να καλλιεργηθούν (βλ το κέντρο του ρόmicroβου) Το παράδειγmicroα είναι ενδεικτικό της λογικής που επιθυmicroούmicroε να αναδειχθεί και εξυπακούεται ότι microπορεί να επιλεγούν άλλα κείmicroενα άλλα παραδείγmicroατα και διαφορετική πορεία υλοποίησης microε βάση επιτόπια δεδοmicroένα (ιδιαιτερότητες τάξης και σχολείου προτιmicroήσεις εκπαιδευτικού)

12

∆ιδακτική εκδοχή 1

Η εκδοχή αυτή κινείται πολύ κοντά στις ισχύουσες διδακτικές πρακτικές Το επιπρόσθετο στοιχείο είναι η αξιοποίηση του βίντεο (προβολή microε υπολογιστή ή microε διαδραστικό πίνακα) Προτείνεται προκειmicroένου να αναδειχθούν καλύτερα πολλά στοιχεία των δύο άλλων εκδοχών που ακολουθούν (οι οποίες είναι πιο κοντά στο πνεύmicroα του νέου ΠΣ) και να γίνουν σαφέστερες οι διαφορές που προτείνονται microε το νέο ΠΣ ∆εν αποκλείεται microέρος της εκδοχής αυτής να χρησιmicroοποιηθεί και ως η πρώτη φάση των εκδοχών που ακολουθούν

Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης

Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα

Βήmicroα 1ο ΟΗ εκπαιδευτικός εκκινεί από το βιβλίο και πιο συγκεκριmicroένα από τα εισαγωγικά κείmicroενα στις γλωσσικές ποικιλίες γενικά και τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες ειδικότερα συζητώντας και αναλύοντας το περιεχόmicroενό τους microε τους microαθητές και τις microαθήτριες Καταρχάς φέρνει τα παιδιά σε επαφή microε το ακόλουθο εισαγωγικό κείmicroενο της σελ 21 του βιβλίου το οποίο αποτελεί εισαγωγή στη γλωσσική ποικιλότητα γεωγραφική και κοινωνική

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Στη συνέχεια προχωρά στο κείmicroενο της σελ 29 laquoΚάθετη διαίρεση κοινωνικές διάλεκτοιraquo εισαγωγικό στην κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα

13

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Βήmicroα 2ο Αφού συζητήσει και αναλύσει το περιεχόmicroενο των δύο κειmicroένων κατόπιν παρουσιάζει στον διαδραστικό πίνακα (ή σε βιντεοπροβολέα) τα βίντεο που έχουν επιλεγεί Αν δεν υπάρχει διαδραστικός πίνακας microπορεί να αξιοποιήσει microια από τις εναλλακτικές δυνατότητες παρουσίασης του υλικού για παράδειγmicroα να δώσει στους microαθητές και στις microαθήτριες φωτοτυπία microε έντυπες εκδοχές των διαφηmicroίσεων αυτών ή αποmicroαγνητοφωνήσεις των βίντεο (όλων ή όσων επιλέξει) ή να αναθέσει στα παιδιά να αποmicroαγνητοφωνήσουν στο σπίτι και να περιγράψουν την κάθε διαφήmicroιση

Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος

Βήmicroα 1ο Ακολουθεί συζήτηση στην τάξη για τη γλωσσική ποικιλότητα και πιο συγκεκριmicroένα για τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες ποιες ποικιλίες χρησιmicroοποιούνται στα διαφηmicroιστικά κείmicroενα από ποια στοιχεία φαίνεται ότι οι νέοι χρησιmicroοποιούν διαφορετική ποικιλία από τους γονείς τους αν οι microαθητές και οι microαθήτριες αναγνωρίζουν τις νεανικές ποικιλίες που χρησιmicroοποιούνται κλπ Η συζήτηση microπορεί να συνδεθεί microε τους ειδικότερους παράγοντες διαmicroόρφωσης γλωσσικών ποικιλιών που παρουσιάζει το βιβλίο και να δουν οι microαθητές και οι microαθήτριες ποιοι από αυτούς τους παράγοντες διακρίνονται στα διαφηmicroιστικά σποτ που παρακολούθησαν Με τον τρόπο αυτόν τα παιδιά διατρέχουν ολόκληρη την ενότητα laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo microε microεγαλύτερη έmicroφαση στον παράγοντα laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo λόγω του υλικού της δραστηριότητας χωρίς όmicroως να περιορίζονται απαραίτητα σrsquo αυτόν Βήmicroα 2ο Στη συνέχεια παίρνουν ασκήσεις για το σπίτι Οι ασκήσεις αυτές microπορούν να είναι α) οι ασκήσεις της υποενότητας laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo σελ 30

14

β) η τελευταία άσκηση της υποενότητας σελ 37

Προηγείται στο βιβλίο η παρουσίαση δύο επιστολών του Ι ∆ραγούmicroη και παρατηρήσεις για τη θεmicroατική οργάνωση των επιστολών

Χρονική διάρκεια

1 διδακτικό δίωρο

Προϋποθέσεις υλοποίησης

Εκπαιδευτικός να χειρίζεται διαδραστικό πίνακα ή να έχει τη δυνατότητα χρήσης βιντεοπροβολέα αν υπάρχουν ΜαθητήςΜαθήτρια ∆εν χρειάζεται κάποια ιδιαίτερη προϋπόθεση

Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις

Οι γνώσεις για τον κόσmicroο που προωθεί η εκδοχή αυτή είναι ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα Η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Από το ΠΣ

bull laquoΗ ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσώνraquo

bull laquoΟι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία

που χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλοraquo

Γνώσεις για τη γλώσσα

Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία αποτυπώνονται και στις γλωσσικές επιλογές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Από το ΠΣ

15

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)

διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της

προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική

διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για

συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

Γραmicromicroατισmicroοί και δεξιότητες

Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες microαθαίνουν να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από κοινωνικούς παράγοντες Η κύρια δεξιότητα που αποκτούν είναι να επιλύουν ασκήσεις στο γνωστό πλαίσιο της Προσφοράς - Ζήτησης που σηmicroαίνει laquoσου δίνω θεωρία λύσε τώρα microια σύντοmicroη άσκησηraquo (κλειστού τύπου ασκήσεις) Από το ΠΣ

bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo

bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής

δικτύωσης)raquo

bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς

ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo

∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες

Η δραστηριότητα αυτή αναπαράγει το microοντέλο Προσφορά - Ζήτηση (κλασικό δασκαλοκεντρικό πρότυπο) και στην ουσία παρέχει υποστηρικτικό υλικό στην ύλη του βιβλίου από την οποία δεν πραγmicroατοποιείται απόκλιση Ο σχολικός χώρος παραmicroένει στις παραδοσιακές του διαστάσεις τα παιδιά παρακολουθούν προσηλωmicroένα στον στην εκπαιδευτικό ο σχολικός χρόνος περιορίζεται στο συνεχόmicroενο διδακτικό δίωρο που προβλέπει το ωρολόγιο πρόγραmicromicroα Οη εκπαιδευτικός βρίσκεται στο επίκεντρο της διδασκαλίας αυτός-ή προβάλλει τα βίντεο ή microοιράζει φωτοτυπίες υποδεικνύει τα σηmicroεία του βιβλίου που πρέπει να έχουν υπόψη οι microαθητές και οι microαθήτριες συντονίζει τη συζήτηση και αναθέτει ασκήσεις για το σπίτι Οι microαθητές και οι microαθήτριες είναι δέκτες δρουν ελάχιστα και ο στόχος είναι να αποκτήσουν εγκυκλοπαιδικές γνώσεις γύρω από το ζήτηmicroα της κοινωνικής γλωσσικής ποικιλότητας Ασκούνται διαβάζοντας (το βιβλίο) γράφοντας και απαντώντας σε ερωτήσεις πρακτικές από τις οποίες αναmicroένεται να προκύψει microάθηση Από το ΠΣ

bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν

την κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε

περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να

τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo

Αξιολόγηση

(βλ οικεία στήλη στη θεmicroατική ενότητα Γλώσσα γλωσσική ποικιλότητα και γλωσσική αλλαγή) Με βάση τη στήλη Αξιολόγηση του ΠΣ microε το παράδειγmicroα που παρουσιάστηκε αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό (προφορικά γραπτά)

bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική microεταβολή

bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή

16

Προστιθέmicroενη αξία

Το microόνο νέο στοιχείο που εισάγεται microε τη συγκεκριmicroένη εκδοχή είναι ότι χρησιmicroοποιούνται παραδείγmicroατα που προέρχονται από την τρέχουσα καθηmicroερινότητα τα οποία είναι οικεία στα παιδιά και microπορούν πιο εύκολα να τα κατανοήσουν και να τα συζητήσουν ∆εν υπάρχει αmicroφιβολία ότι και microόνο αυτό το γεγονός κάνει το microάθηmicroα πιο ενδιαφέρον και την κατάκτηση της γνώσης πιο εύκολη Η microερική χρήση επίσης των νέων microέσων καθιστά το microάθηmicroα πιο ελκυστικό και διασκεδαστικό Η εκδοχή αυτή όmicroως δεν κινείται στο πνεύmicroα του νέου ΠΣ και αυτό θα φανεί από τις άλλες δύο εκδοχές που ακολουθούν

Σχηmicroατική παρουσίαση

Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής

A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα

Β Αναγνωριστικός

γραmicromicroατισmicroός

Γ Γνώσεις για τη γλώσσα

Γλωσσική ποικιλότητα η γλώσσα των νέων

∆ ∆ιδακτικές πρακτικές Προσφορά - Ζήτηση

Ταυτότητες

∆ιδακτική εκδοχή 2

Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης

Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα

Προηγείται κάποια εισαγωγική συζήτηση για τη γλωσσική ποικιλότητα Για την εξοικείωση των παιδιών microε το ζήτηmicroα microπορεί να αξιοποιηθεί ως αρχική φάση κάποιο κείmicroενο από την εκδοχή 1 (βλ παραπάνω) Θα ήταν πιο ενδιαφέρον αν οη εκπαιδευτικός είχε στη διάθεσή τουτης και ένα δύο επιπλέον κείmicroενα που θα σχετίζονταν microε την κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα Στην περίπτωση αυτή θα microοίραζε τα κείmicroενα στα παιδιά (microετά από microια σύντοmicroη εισαγωγή) και θα ζητούσε να συνεργαστούν προκειmicroένου να αναδείξουν και να παρουσιάσουν τα χαρακτηριστικά που αναφέρει και το σχολικό εγχειρίδιο Η διαφορά εδώ είναι σε σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή ότι τα παιδιά θα αναδείκνυαν τη θεωρία ψάχνοντας κείmicroενα και παρουσιάζοντάς την στην τάξη κάτι που συνιστά σηmicroαντική αλλαγή στις διδακτικές πρακτικές

Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος

Βήmicroα 1ο Στη συνέχεια τα παιδιά οργανώνονται σε microικρές οmicroάδες και τους δίνονται συγκεκριmicroένα βίντεο (αν υπάρχουν οι υποδοmicroές) ή παραδείγmicroατα από έντυπα κείmicroενα που προσφέρονται Αν δεν υπάρχουν υποδοmicroές οη εκπαιδευτικός παρουσιάζει κεντρικά στην αίθουσα τα παραδείγmicroατα microε τις διαφηmicroίσεις (Γενικά αν δεν υπάρχουν υποδοmicroές οη εκπαιδευτικός microπορεί να δώσει στους microαθητές και στις microαθήτριες φωτοτυπία microε αποmicroαγνητοφωνήσεις των βίντεο ή να αξιοποιήσει κάποια από τις άλλες εναλλακτικές δυνατότητες που προτείναmicroε στην αρχή Μπορεί επίσης να επιλέξει έντυπες διαφηmicroίσεις ή

17

άλλα κείmicroενα που κρίνει χρήσιmicroα) Παράλληλα ετοιmicroάζει ένα φύλλο εργασίας το οποίο δίνει τους άξονες γύρω από τους οποίους θα εργαστούν τα παιδιά Ενδεικτικοί άξονες

1 Ποιες κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες αναγνωρίζετε στα συγκεκριmicroένα διαφηmicroιστικά

Αξιοποιήστε τα κείmicroενα που σας δόθηκαν προκειmicroένου να ταξινοmicroήσετε τις

απαντήσεις σας

2 Για ποιο λόγο προκαλείται γέλιο στις διαφηmicroίσεις αυτές (πχ τι θα συνέβαινε αν οι

ήρωες χρησιmicroοποιούσαν την πρότυπη γλώσσα Τι θα συνέβαινε αν ανταλλάσσονταν

οι ρόλοι στα βίντεο) Ποιος ο ρόλος της γλωσσικής ποικιλότητας σε αυτό

3 Αναζητήστε και καταγράψτε άλλα παραδείγmicroατα διαφηmicroιστικού λόγου όπου

χρησιmicroοποιείται η κοινωνική ή γεωγραφική ποικιλότητα Αναλύστε τι εξυπηρετεί σε

κάθε περίπτωση

Βήmicroα 2ο Οι οmicroάδες αφού microελετήσουν τα κείmicroενα (microε βάση τις οδηγίες στο φύλλο εργασίας) καταλήγουν σε συmicroπεράσmicroατα σχετικά microε τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες που χρησιmicroοποιούνται στα διαφηmicroιστικά αυτά Η εργασία microπορεί να συνεχιστεί και στο σπίτι όπου τα παιδιά θα αναζητήσουν και άλλα βίντεο (διαφηmicroιστικά ή microη) στα οποία να αξιοποιείται η κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα θα τα microελετήσουν και θα καταλήξουν σε συmicroπεράσmicroατα microε βάση το φύλλο εργασίας που θα τους έχει δοθεί Οι οmicroάδες microπορούν να παρουσιάσουν τα συmicroπεράσmicroατά τους στην τάξη microε τους ακόλουθους τρόπους (η επιλογή εξαρτάται από τις υποδοmicroές την τάξη τοντηνεκπαιδευτικό κλπ)

o Να δηmicroιουργήσουν ένα κείmicroενο σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης (πχ power

point) microε τις επισηmicroάνσεις και τα ευρήmicroατά τους και να το παρουσιάσουν στην

τάξη Στην περίπτωση αυτή συνδέουmicroε το microάθηmicroά microας microε την ενότητα

laquoΑπροσχεδίαστος και προσχεδιασmicroένος προφορικός λόγος ndash ένα microεικτό είδος

λόγου ανάmicroεσα στον προφορικό και το γραπτό λόγοraquo)

o Να δηmicroιουργήσουν ένα κείmicroενο σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης microε τις

επισηmicroάνσεις και τα ευρήmicroατά τους το οποίο να εmicroπλουτίσουν microε βίντεο και

συνδέσmicroους (links) για την υποστήριξη των συmicroπερασmicroάτων τους (βλ ΠΣ για

την παραγωγή πολυmicroεσικού λόγου αλλά και σύνδεση microε την ενότητα

laquoΑπροσχεδίαστος και προσχεδιασmicroένος προφορικός λόγος ndash ένα microεικτό είδος

λόγου ανάmicroεσα στον προφορικό και το γραπτό λόγοraquo σελ 99)

o Μπορούν να αντλήσουν περαιτέρω στοιχεία (βίντεο και άλλο κειmicroενικό υλικό

καθώς και επιστηmicroονικά άρθρα πάνω στην κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα ndash

έτσι microελετάται και ο επιστηmicroονικός λόγος στόχος του νέου ΠΣ) και να

καταλήξουν στη συγγραφή ενός δοκιmicroίου microε τίτλο laquoΓλώσσα και ποικιλίαraquo ή

ειδικότερα laquoΗ αξιοποίηση της γλώσσας των νέων από τη διαφήmicroισηraquo Το

δοκίmicroιο αυτό πρέπει να ενταχτεί σε ένα επικοινωνιακό πλαίσιο να αναρτηθεί

σε κάποιο ιστολόγιο ή να δηmicroοσιευτεί στη σχολική ή την τοπική εφηmicroερίδα

Καλό θα ήταν να επιχειρηθούν παραλλαγές (να microη γράψουν όλα τα παιδιά το

ίδιο κείmicroενο) για να αντιληφθούν οι microαθητές και οι microαθήτριες πόσο το

επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει και τις επιλογές στη συγγραφή και τη

διαmicroόρφωση ενός κειmicroένου

bull Κατά τη διάρκεια της όλης εργασίας τα παιδιά καλούνται να εστιάζουν σε περιγραφές

και αφηγήσεις όπου αυτό εξυπηρετεί τις ανάγκες τις διδασκαλίας Εστίαση πχ στη

λεπτοmicroερή περιγραφή κατά την ανάλυση και παρουσίαση των βίντεο από τις οmicroάδες

των παιδιών αφήγηση αναδιήγηση άλλων παραδειγmicroάτων για τη χρήση της

νεανικής γλώσσας στην καθηmicroερινότητα Με τη λογική αυτή το συγκεκριmicroένο σενάριο

θεωρεί ως δεδοmicroένη και microια microη γραmicromicroική ανάγνωση της ύλης και microια εστίαση στους

18

στόχους του ΠΣ εποmicroένως microια δηmicroιουργική ndash διαχρονική (και όχι γραmicromicroική microε βάση

το διδακτικό εγχειρίδιο) αξιοποίηση του υλικού του σχολικού εγχειριδίου

bull Ενδιαφέρον θα είχε η συγκεκριmicroένη διδακτική πρόταση να επεκταθεί σε microια microικρή

έρευνα (συλλογή δεδοmicroένων από τα παιδιά γύρω από την αξιοποίηση της νεανικής

γλώσσας στην καθηmicroερινότητα) και να ενταχθεί στο πλαίσιο της Ερευνητικής

Εργασίας (project) που έχει εισαχθεί από φέτος στην Α Λυκείου αν υπάρχει αυτή η

δυνατότητα

Χρονική διάρκεια

Περίπου 1 ndash 2 microήνες (ανάλογα microε τις κατευθύνσεις που θα δοθούν)

Προϋποθέσεις υλοποίησης

- ∆υνατότητες σε Νέες Τεχνολογίες (αν επιλεγεί microια τέτοια οπτική)

- Πρόσθετο διδακτικό υλικό

- Εξοικείωση των παιδιών microε τα νέα microέσα (Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης Πρόγραmicromicroα

Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση πολυmicroέσων ιστολόγια) Είναι γνωστό ότι τα

παιδιά δεν έχουν τέτοιου είδους δυσκολίες

- Κυρίως όmicroως στροφή του microαθήmicroατος προς την κατεύθυνση της ενεργοποίησης των

παιδιών τα οποία διαβάζουν τα κείmicroενα (έντυπα ή σε ψηφιακή microορφή) τα

επεξεργάζονται και καταλήγουν σε διαπιστώσεις που microοιράζονται microε τους

συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες τουςαποκτούν ρόλο που laquoγεmicroίζειraquo το σχολικό

χώρο και χρόνο διαβάζοντας και γράφοντας αξιοποιώντας κάθε microέσο πρακτικής

γραmicromicroατισmicroού (= microέσο για διάβασmicroα γράψιmicroο και επικοινωνία)

Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις

∆εν έχουmicroε σηmicroαντική microεταβολή στον άξονα αυτό Τα παιδιά κατανοούν και πάλι ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή (όπως στην εκδοχή 1) Από το ΠΣ

bull laquoΗ ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσώνraquo

bull laquoΟι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία

που χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλοraquo

Γνώσεις για τη γλώσσα

Και εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την κοινωνική γλωσσική ποικιλία που χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή (όπως στην εκδοχή 1) Επίσης το επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει την οργάνωση και τη διαmicroόρφωση του κειmicroένου Από το ΠΣ

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)

διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της

προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική

διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για

συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά

microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να

ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα

19

επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία

για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo

Γραmicromicroατισmicroοί

Στον άξονα αυτό έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές - Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και microαθήτριες microαθαίνουν να αναγνωρίζουν

ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από κοινωνικούς

παράγοντες Αυτό παραmicroένει ίδιο

- Νέοι γραmicromicroατισmicroοί χρήση των νέων microέσων για την παραγωγή λόγου (πχ

Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο παραγωγή πολυmicroεσικών

κειmicroένων κλπ)

- Παραγωγή προφορικού λόγου παρουσίαση και υποστήριξη άποψης ενώπιον της

τάξης εξάσκηση στην περιγραφή και αφήγηση (προφορικά) παραγωγή γραπτού

(παραγωγή δοκιmicroίου)

Από το ΠΣ

bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo

bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου

περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής

επιχειρηmicroατολογίας κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή

προφορική ενώπιον ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των

πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση

της γλωσσικής ποικιλότηταςraquo

bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής

δικτύωσης)raquo

bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς

ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo

bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης

που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση

αυτή αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις

ταυτότητες που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo

∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες

Παρότι και πάλι η διδασκαλία ξεκινάει από το βιβλίο δε microένει προσκολληmicroένη σrsquo αυτό αλλά το χρησιmicroοποιεί ως αφετηρία για διερεύνηση έρευνα και παραγωγή microιας ευρύτερης γκάmicroας κειmicroένων από ότι στην εκδοχή 1 Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται το σενάριο εκτείνεται πέραν του σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την παραγωγή κειmicroένων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Υπάρχει η δυνατότητα σύνδεσης microε τις ερευνητικές εργασίες Ο σχολικός χώρος το ίδιο δεν είναι microόνο η εξωσχολική δραστηριοποίηση των microαθητώνmicroαθητριών είναι και η αλλαγή της κατανοmicroής τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους για να δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τα ευρήmicroατά τους σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης ή προφορικά microε βάση σηmicroειώσεις που έχουν κρατήσει Ζητείται από τα παιδιά να παίξουν πιο ενεργητικούςndashδιερευνητικούς ρόλους microε τη χρήση της γλώσσας αφού αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται συνεργάζονται και παρουσιάζουν Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo τώρα είναι σαν να τους λέει laquoψάξε microάθε σύνθεσε και παρουσίασεraquo -Είναι προφανές ότι σε ένα τέτοιο πλαίσιο θα πρέπει να microεταβληθεί και ο ρόλος των εκπαιδευτικών δεν έχει τόση βαρύτητα πώς θα παρουσιαστεί η νέα γνώση όσο πώς θα

20

συντονιστούν και θα υποστηριχθούν τα παιδιά στην κατάκτηση της γνώσης στη σύνδεσή της microε τη ζωή και την πραγmicroατικότητα κοκ

Αξιολόγηση (microε βάση το ΠΣ)

Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό

(προφορικά γραπτά)

bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική

microεταβολή

bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή

bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις

επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα

bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών

τους

bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα

Προστιθέmicroενη αξία

Η προώθηση των νέων γραmicromicroατισmicroών η διεύρυνση του σχολικού χωροχρόνου και η τοποθέτηση των microαθητών και των microαθητριών στο επίκεντρο ως υποκειmicroένων που συνεργάζονται microεταξύ τους και microε τοντην εκπαιδευτικό συσκέπτονται παίρνουν αποφάσεις και υποστηρίζουν τις απόψεις τους αποmicroακρύνει την εκδοχή αυτή από τα παραδοσιακά σχήmicroατα διδασκαλίας και γι αυτόν τον λόγο προτείνουmicroε να προτιmicroηθεί σε σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή

Σχηmicroατική παρουσίαση

Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής

A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα

Β Λειτουργική κατάκτησηΚειmicroενικών ειδών νέοι

γραmicromicroατισmicroοί

Γ Γνώσεις για τη γλώσσα Γλωσσική ποικιλότητα

η γλώσσα των νέων

∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές

Ταυτότητες

Στο σχήmicroα αυτό βλέπουmicroε να microεταβάλλονται οι δύο του άκρες αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που παράγει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή αφού τα παιδιά ασκούνται στο να κάνουν διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα

21

∆ιδακτική εκδοχή 3

Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης

Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα

Εξοικείωση microε την έννοια της γλωσσικής ποικιλότητας Μπορεί να αξιοποιηθεί ότι και στην εκδοχή 2

Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος

Εξηγείται στα παιδιά ότι κατά τον υπόλοιπο χρόνο θα διερευνήσουν το πώς ο διαφηmicroιστικός λόγος αξιοποιεί στα κείmicroενά του τη γλωσσική ποικιλότητα και ιδιαίτερα τη γλώσσα των νέων Βήmicroα 1ο Τα παιδιά χωρίζονται σε οmicroάδες και αφού δουν τα βίντεο (εδώ η εναλλακτική της φωτοτυπίας περιορίζει πάρα πολύ τις δραστηριότητες οπότε δεν την προτείνουmicroε) διερευνούν κάποια από τα παρακάτω ζητήmicroατα (σε ένα δίωρο)

bull Οmicroάδες 1 και 3 Μέσω των συγκεκριmicroένων διαφηmicroίσεων κατασκευάζονται

συγκεκριmicroένου τύπου γονείς και παιδιά Πώς συνδυάζεται η κοινωνική γλωσσική

ποικιλία microε άλλα συmicroβολικά στοιχεία (ντύσιmicroο σηmicroειολογία σώmicroατος περιβάλλον

λήψη πλάνα και γενικά γραmicromicroατική της εικόνας) στη δηmicroιουργία ταυτοτήτων στα

συγκεκριmicroένα διαφηmicroιστικά

bull Οmicroάδες 2 και 4 Ποιες γνώσεις προϋποτίθεται πως έχουν οι αποδέκτες των

διαφηmicroίσεων αυτών σε σχέση microε τη γλωσσική ποικιλότητα Ποια στερεότυπα

κατασκευάζονται και χρησιmicroοποιούνται στα συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα

bull Οmicroάδες 5 και 6 Πώς αξιοποιείται η διαφορά των γλωσσικών ποικιλιών για να

κατασκευάσει τι είδους κόσmicroους (πχ οι νέοι δεν microπορούν να συνεννοηθούν microε τους

microεγάλους γιατί οι τελευταίοι είναι συντηρητικοί αυτό δηmicroιουργεί αmicroηχανία στους

microεγάλους και απόγνωση τους νέους κλπ) Πώς αξιοποιούν οι διαφηmicroιστές τη

γλωσσική διαφοροποίηση στο κάθε microήνυmicroα για να κατασκευάσουν τι Τι είδους

γνώσεις για τη γλώσσα θα βοηθήσουν τους αποδέκτες των microηνυmicroάτων να σταθούν

κριτικά απέναντι στα συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα

bull Οmicroάδα 7 Τι προϊόντα προωθούνται microrsquo αυτούς τους τρόπους και σε ποιους

απευθύνονται Γιατί για τα συγκεκριmicroένα προϊόντα επιλέγεται η συγκεκριmicroένη

γλωσσική ποικιλία (πχ θα κατασκευάζονταν οι ίδιοι κόσmicroοι και ταυτότητες αν η

διαφήmicroιση αφορούσε παραδοσιακά φαγητά τραπεζικά προϊόντα λευκαντικό για

ρούχα που αστράφτουν ή σε προϊόντα φαινοmicroενικά για όλη την οικογένεια όπως

καλωδιακή τηλεόραση Υπάρχουν τελικά διαφηmicroίσεις που να απευθύνονται σε όλα τα

microέλη microιας οικογένειας κοινωνίας αδιακρίτως ή πάντοτε επιλέγεται ο καταναλωτικός

στόχος ανάmicroεσα στα microέλη της οικογένειας κοινωνίας που διαχειρίζονται το χρήmicroα ή

microπορούν να πιέσουν για αγορές)

bull Όλες οι οmicroάδες (λόγω της σηmicroαντικής βαρύτητας του ερωτήmicroατος) Τι προτείνεται ως

το ιδανικό κάθε φορά laquomicroέσοraquo για να γεφυρωθεί το χάσmicroα microεταξύ νέων και

ηλικιωmicroένων (προτείνεται πάντα κάποιο υλικό προϊόν) Ποιες αξίες και στάσεις

προβάλλονται microέσω αυτών των επιλογών

Βήmicroα 2οΜετά από τη διερεύνηση αυτή η κάθε οmicroάδα παρουσιάζει και συζητάει τα συmicroπεράσmicroατά της στην τάξη Η παρουσίαση microπορεί να γίνει

- Με Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα

- Με προφορικό λόγο που θα στηρίζεται σε σηmicroεία που θα έχουν φωτοτυπηθεί και

microοιραστεί στους συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες Τις σηmicroειώσεις αυτές κρατάει η

κάθε οmicroάδα καθώς εργάζεται

22

- Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται κατά τη διάρκεια της προετοιmicroασίας και της παρουσίασης

στο να στηρίζονται οι απόψεις που υποστηρίζονται στο να αξιοποιηθεί σε microεγάλη

έκταση η έmicroφαση στη λεπτοmicroέρεια (εστίαση στην περιγραφή)

Φάση 3η Σχολικός γραmicromicroατισmicroός

Οη εκπαιδευτικός του συγκεκριmicroένου παραδείγmicroατος θέλει να εστιάσει περισσότερο στο θέmicroα του προκειmicroένου τα παιδιά να microπορέσουν να γράψουν ένα σχετικό δοκίmicroιο Έτσι microοιράζει 1- 2 κείmicroενα που εστιάζουν στη γλώσσα των νέων και τα συζητάει microε τα παιδιά (microπορεί να τα συζητήσουν όλοι microαζί ή σε οmicroάδες αν διαθέτει χρόνο) Μετά και από αυτή τη συζήτηση τους ζητείται να γράψουν ένα δοκίmicroιο (microε συγκεκριmicroένο επικοινωνιακό πλαίσιο) όπου θα αποτυπώνεται ο προβληmicroατισmicroός για τη γλώσσα των νέων και την αξιοποίησή της από τη διαφήmicroιση Ο τίτλος θα microπορούσε να δοθεί από τα ίδια τα παιδιά (το κάθε παιδί να επιλέξει διαφορετικό τίτλο ανάλογα microε το πλαίσιο επικοινωνίας και το στόχο που θέτει)

Εναλλακτικά

- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αναζητήσουν περαιτέρω υλικό στο διαδίκτυο

(διαφηmicroιστικό ή microη) και να εστιάσουν σε microεγαλύτερο βάθος στη γλώσσα των νέων

στη διαφήmicroιση

- Αν υπάρχουν υποδοmicroές θα microπορούσε να ζητηθεί από τα παιδιά να δηmicroιουργήσουν

πολυmicroεσικές παρουσιάσεις αξιοποιώντας και ενσωmicroατώνοντας υλικό από τις

διαφηmicroίσεις

- Ακόmicroη η έρευνα και η παραγωγή λόγου των microαθητών και microαθητριών microπορούν να

ενταχθούν στο πλαίσιο της Ερευνητικής Εργασίας (project) που έχει εισαχθεί από

φέτος στην Α Λυκείου

- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν επίσης να κάνουν microια microικρή έρευνα πάνω στις

κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες και τα υπόλοιπα συmicroβολικά συστήmicroατα που

χρησιmicroοποιούν χαρακτηριστικές οmicroάδες νέων που διαφοροποιούνται microε βάση το

microουσικό γούστο τα ενδιαφέροντα ελεύθερου χρόνου κλπ (χιπ-χοπάδες microεταλλάδες

σκέιτερς κλπ) Αυτό θα microπορούσε να ενταχθεί στην ερευνητική εργασία ή να

αποτελέσει θέmicroα για το δοκίmicroιο που θα γράψουν

Χρονική διάρκεια

1-2 microήνες (ίσως και παραπάνω)

Προϋποθέσεις υλοποίησης

Εκπαιδευτικός να έχει τη δυνατότητα κεντρικής προβολής στην τάξη (πχ διαδραστικός πίνακας ή βιντεοπροβολέας) ΜαθητήςΜαθήτρια Κάποιο από τα επόmicroενα ανάλογα microε την εκδοχή Πρόγραmicromicroα παρουσίασης (πχ Power Point) Πρόγραmicromicroα Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση πολυmicroέσων ιστολόγια

Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις

Η συγκεκριmicroένη εκδοχή παρουσιάζει σηmicroαντικές αλλαγές σε σχέση microε αυτό τον άξονα Εξακολουθεί να κινείται στη λογική ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Επεκτείνεται όmicroως πολύ πέρα από την περιγραφική αυτή εκδοχή Αναδεικνύει το γεγονός ότι η διαφήmicroιση στηρίζεται σε στερεότυπα (κι εδώ microπορεί να γίνει η σύνδεση και microε την αντίστοιχη θεmicroατική της Β΄ Λυκείου) Κάνει αντιληπτό το γεγονός ότι η διαφήmicroιση κατασκευάζει κόσmicroους αξιοποιώντας microια σειρά συmicroβολικών συστηmicroάτων ανάmicroεσα στα οποία και οι γλωσσικές ποικιλίες Αυτή η αξιοποίηση γίνεται σκόπιmicroα και στοχευmicroένα καθώς κάθε φορά απευθύνεται σε συγκεκριmicroένες οmicroάδες καταναλωτών προκειmicroένου να προωθήσει τα προϊόντα που προβάλλει Αναδεικνύει τέλος το γεγονός ότι οι αξίες που προβάλλονται microέσω των

23

διαφηmicroίσεων κάθε άλλο παρά ουδέτερες είναι και σχετίζονται microε ένα ευρύτερο σύστηmicroα πεποιθήσεων που ενισχύει συγκεκριmicroένου τύπου καταναλωτικά πρότυπα Θα microπορούσαmicroε εν ολίγοις να πούmicroε ότι οι γνώσεις για τη γλώσσα συνδέονται άmicroεσα microε τις γνώσεις για τον κόσmicroο Από το ΠΣ

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)

διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της

προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική

διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για

συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά

microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να

ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα

επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία

για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo

Γνώσεις για τη γλώσσα

Εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Αναδεικνύεται ότι και στα προηγούmicroενα Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την κοινωνική γλωσσική ποικιλία που χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή για συγκεκριmicroένους στόχους Από το ΠΣ

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική) διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν laquoφωνέςraquo που αποτυπώνονται συχνά microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo

Γραmicromicroατισmicroοί και κριτικός γραmicromicroατισmicroός

Θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι καλύπτονται οι γραmicromicroατισmicroοί και οι δεξιότητες των δύο προηγούmicroενων εκδοχών Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες microαθαίνουν να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από κοινωνικούς παράγοντες Νέοι γραmicromicroατισmicroοί υποστήριξη άποψης microε τη χρήση ΠΠ διαχείριση βίντεο συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο κλπ Στο παράδειγmicroα όmicroως αυτό δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην καλλιέργεια του κριτικού γραmicromicroατισmicroού τα παιδιά αποκτούν κριτική στάση απέναντι στον διαφηmicroιστικό λόγο τη γλωσσική ποικιλότητα και τα στερεότυπα microελετούν διαφορετικές εκδοχές και καλούνται να τοποθετηθούν microιλώντας διαβάζοντας και γράφοντας Από το ΠΣ

bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo

bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου

περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής

24

επιχειρηmicroατολογίας κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή

προφορική ενώπιον ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των

πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση

της γλωσσικής ποικιλότηταςraquo

bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής

δικτύωσης)raquo

bull laquoΟ διάλογος είναι το βασικότερο είδος προφορικής επικοινωνίας και διέπεται από

ενδογλωσσικούς και εξωγλωσσικούς κανόνεςraquo

bull laquoΑναγνώριση του σηmicroαντικού ρόλου της εκάστοτε κοινωνικής πρακτικής στον

προσδιορισmicroό της γλώσσας και του είδους του κειmicroένου που χρησιmicroοποιείταιraquo

bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς

ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo

bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης

που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση

αυτή αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις

ταυτότητες που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo

bull laquoΝα αντιλαmicroβάνονται ότι στη γλώσσα αποτυπώνονται πάντα οπτικές θέασης του

κόσmicroου γιrsquo αυτό οι γλωσσικές επιλογές υποδηλώνουν πολιτικές (microε microία ευρύτερη

έννοια) επιλογέςraquo

∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες

Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται microε την εργασία στο σπίτι το σενάριο εκτείνεται πέραν του σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την παραγωγή κειmicroένων τη διαχείριση πολυmicroέσων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Ο σχολικός χώρος το ίδιο δεν είναι microόνον η εξωσχολική δραστηριοποίηση των παιδιών είναι και η αλλαγή της κατανοmicroής τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους για να δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τις σκέψεις τους παίζουν ρόλους στη δραmicroατοποίηση ndash αλλάζει έτσι η εικόνα των σειρών των παιδιών που κάθονται προσηλωmicroένα στον πίνακα

Οη εκπαιδευτικός υποχωρεί από το ρόλο του ποmicroπού της γνώσης σε εmicroψυχωτικό και συντονιστικό ρόλο ∆εν παίζει τόσο ρόλο πόσο θα microιλήσει όσο πώς θα υποστηρίξει την κάθε οmicroάδα και το κάθε παιδί να ολοκληρώσει την εργασία του ∆εν έρχεται εκ των υστέρων να διορθώσει αλλά είναι πολύ κοντά στα παιδιά καθώς ψάχνουν γράφουν ή παρουσιάζουν προκειmicroένου να τα υποστηρίξει

Οι microαθητές και οι microαθήτριες βρίσκονται στο επίκεντρο και διαmicroορφώνουν σε ένα microεγάλο βαθmicroό τη microαθησιακή διαδικασία επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται και συνεργάζονται microελετούν ποικιλία κειmicroένων στέκονται κριτικά απέναντι στα microηνύmicroατα των ΜΜΕ γίνονται σκεπτόmicroενοι και υποψιασmicroένοι πολίτες Από το ΠΣ

bull laquoΑνάλυση microέσω της γλώσσας και των άλλων τρόπων κειmicroένων της καθηmicroερινότητας

(περιοδικά τύπος σώmicroατα κειmicroένων) προκειmicroένου να αναδειχθεί πώς

αναπαριστώνται microέσω του λόγου διάφορες κοινωνικές οmicroάδες (πχ microετανάστες

γυναίκες νέοι κλπ) Ανάδειξη των στερεοτύπων και προκαταλήψεωνraquo

bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν

την κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε

περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να

τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo

bull laquoΑνάλυση κειmicroένων από τον διαφηmicroιστικό λόγο και ανίχνευση του ρόλου της

ποιητικής λειτουργίας των κειmicroενικών τύπων (περιγραφή αφήγηση) και της

25

πολυτροπικότητας στην κατασκευή της οπτικής που θέλουν να επιβάλλουν στον

αναγνώστηθεατήraquo

bull laquoΚαταγραφή και ανάλυση microιας συνοmicroιλίας (πχ ενηλίκων εφήβων) και ανάδειξη των

ταυτοτήτων που αναδεικνύονταιraquo

bull laquoΑνάλυση διαδικτυακών ήκαι πολυmicroεσικών κειmicroένων και εντοπισmicroός των microέσων

(γλωσσικών πολυτροπικών συmicroφραστικό πλαίσιο κλπ) που συνεισφέρουν στην

οπτική των συντακτώνraquo

Αξιολόγηση

Με τη συγκεκριmicroένη εκδοχή καλύπτονται σχεδόν πλήρως οι στόχοι του ΠΣ της συγκεκριmicroένης θεmicroατικής ενότητας Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό (προφορικά γραπτά)

bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική microεταβολή

bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή

bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα

bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών τους

bull να εκφράζονται κριτικά ως προς την καταλληλότητα ενός (διαλεκτικού πχ) κειmicroένου σε σχέση microε την περίσταση επικοινωνίας

bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα Επίσης η 3η εκδοχή καλύπτει και microια σειρά στόχων από άλλες θεmicroατικές του ΠΣ όπως οι ακόλουθες ΘΕΜΑΤΙΚΗ Προφορικός γραπτός και πολυτροπικός λόγος Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να αναλύουν τη σηmicroασία των παραγλωσσικών και εξωγλωσσικών στοιχείων για τη microετάδοση νοηmicroάτων που δε δηλώνονται γλωσσικά

bull να ερmicroηνεύουν τη συmicroβολή κάθε τρόπου για τη δόmicroηση νοηmicroάτων στα πολυτροπικά κείmicroενα

bull να κατασκευάζουν πολυτροπικά κείmicroενα για ποικίλες περιστάσεις

bull να κρίνουν αν ένα κείmicroενο είναι αποτελεσmicroατικό ως προς τη microορφή λόγου που χρησιmicroοποιείται (προφορικός γραπτός πολυτροπικός κλπ) και να εξηγούν τον ρόλο που έχει η τεχνολογία στη διαmicroόρφωση πολυτροπικών πολυmicroεσικών κειmicroένων

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Το κείmicroενο η δοmicroή τα χαρακτηριστικά του και η ποικιλότητά του Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να συντάσσουν ποικιλία κειmicroενικών ειδών και τύπων microε συνοχή και συνεκτικότητα και να αναγνωρίζουν τα δοmicroικά χαρακτηριστικά τους

bull να πυκνώνουν το λόγο και να αξιοποιούν τις περιλήψεις ως βάση για την παραγωγή ευρύτερων κειmicroένων

bull να αναγνωρίζουν τη λειτουργία και συνέργεια των τρόπων σε διαφορετικά πολυτροπικά κείmicroενα (αφηγηmicroατικά περιγραφικά επιχειρηmicroατολογικά)

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα κοινωνία και επικοινωνία Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να διακρίνουν ότι κάθε χρήση της γλώσσας είναι κοινωνικά διαφοροποιηmicroένη και σχετίζεται microε τις ταυτότητες των οmicroιλητώντριών αλλά και microε καταστασιακά δεδοmicroένα

bull να εντοπίζουν τις κοινωνικές συνδηλώσεις σε ένα κείmicroενο

26

bull να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου

bull να αξιοποιούν τις γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές

bull να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού

Προστιθέmicroενη αξία

Προωθούνται οι νέοι γραmicromicroατισmicroοί και ο κριτικός γραmicromicroατισmicroός και διευρύνεται ο σχολικός χωροχρόνος Οι microαθητές και οι microαθήτριες αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες και συνεργάζονται αναδεικνύεται και ενθαρρύνεται η κριτική τους σκέψη και προάγεται η κριτική τους θέση ως πολιτών στον κόσmicroο που τιςτους περιβάλλει Η εκδοχή αυτή είναι και η πλησιέστερη στους στόχους και τις επιδιώξεις του νέου ΠΣ Η 3η εκδοχή αναδεικνύει επίσης τις ακόλουθες βασικές αρχές του ΠΣ

bull Το ΠΣ πρέπει να αποτελεί αφετηρία για την αξιοποίηση του διδακτικού υλικού και όχι

το αντίστροφο

bull Πρέπει να αξιοποιείται κάθε microαθησιακός πόρος (εποmicroένως και το βιβλίο)

προκειmicroένου να κατακτηθούν οι στόχοι

Σχηmicroατική παρουσίαση

Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής

A Γνώσεις για τον κόσmicroο πώς η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα (κριτική προσέγγιση)

Β Λειτουργική κατάκτησηΚειmicroενικών ειδών νέοι Γραmicromicroατισmicroοί

Γ Γνώσεις για τη γλώσσα

Γλωσσική ποικιλότητα η γλώσσα των νέων

∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές

Ταυτότητες

Στο σχήmicroα 3 βλέπουmicroε τώρα να microεταβάλλονται οι τρεις του άκρες σε σχέση microε την πρώτη εκδοχή αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) αλλά και αυτή που έχει σχέση microε τις γνώσεις για τον κόσmicroο (Α) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που εκβάλλει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή (κέντρο του ρόmicroβου) αφού τα παιδιά δεν ασκούνται στο να κάνουν απλώς διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα αλλά και στο να χρησιmicroοποιούν τις γνώσεις για τη γλώσσα προκειmicroένου να διαβάζουν καλύτερα τον κόσmicroο γύρω τους Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo στη δεύτερη laquoψάξε microάθε σύνθεσε και παρουσίασεraquo και τώρα τους λέει laquoΨάξει microάθε σύνθεσε παρουσίασε αλλά και δες ότι ο σηmicroειωτικός κόσmicroος γύρω σου δεν είναι αθώοςraquo

27

5 Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Με τα δεδοmicroένα που παρουσιάστηκαν και αναλύθηκαν παραπάνω το εύλογο ερώτηmicroα που τίθεται είναι το εξής σε ένα τέτοιο διδακτικό πλαίσιο πώς θα microπορέσουν οι εκπαιδευτικοί να αξιολογήσουν την επίδοση των microαθητών και των microαθητριών Για να απαντηθεί το ερώτηmicroα αυτό είναι χρήσιmicroο να γίνει προηγουmicroένως διάκριση των τριών διαφορετικών εννοιών που υπάρχουν πίσω από τον όρο αξιολόγηση Η πρώτη συζητήθηκε microέσω των παραδειγmicroάτων που αναπτύχθηκαν παραπάνω σύmicroφωνα microε το ΠΣ Στην περίπτωση αυτή η αξιολόγηση ταυτίζεται microε ότι τα παιδιά αναmicroένεται να είναι σε θέση να κάνουν σε κάθε θεmicroατική ενότητα Από εδώ κατά βάση ξεκινάει να σχεδιάζει τη διδασκαλία τουτης οη κάθε εκπαιδευτικός και προσπαθεί να αντιmicroετωπίσει συνδυαστικά τις αξιολογήσεις που προτείνονται στις τέσσερις θεmicroατικές ενότητες

Η δεύτερη συζητείται ιδιαίτερα στην έκτη ενότητα του ΠΣ Εκεί επισηmicroαίνεται ότι η αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά το microάθηmicroα στο σύνολό του (βλ περισσότερα εκεί) Αυτή η αξιολόγηση εποmicroένως αφορά την καθηmicroερινή διδακτική πρακτική από την οποία οι εκπαιδευτικοί αντλούν πολύ χρήσιmicroα στοιχεία που αφορούν τους ίδιους και τις ίδιες και τις επιλογές τους τους microαθητές και τις microαθήτριες και τον βαθmicroό ανταπόκρισής τους Από τη διαδικασία αυτή microπορούν οι εκπαιδευτικοί να αντλήσουν στοιχεία και για τη βαθmicroολόγηση (βλ παρακάτω)

Η τρίτη τέλος εκδοχή σχετίζεται microε αυτό που συνήθως στο ελληνικό σχολείο εννοούmicroε αξιολόγηση και ταυτίζεται microε την αποτίmicroηση του βαθmicroού που θα πάρει ο κάθε microαθητής και η κάθε microαθήτρια παράmicroετρος η οποία δε θα πρέπει να υποτιmicroάται

Στη συνέχεια αναλύεται η λογική του πλαισίου αξιολόγησης στο οποίο περιγράφεται η λογική των εξετάσεων που θα γίνονται στην Α Λυκείου

Στην εισαγωγή του πλαισίου αξιολόγησης αναφέρονται τα κάτωθι

laquoΓια την εξέταση στη Νέα Ελληνική Γλώσσα δίνεται στους microαθητές σε φωτοαντίγραφο ένα δύο ή και περισσότερα κείmicroενα περιορισmicroένης έκτασης (προτιmicroότερα τα δύο κείmicroενα) από τον έντυπο ήκαι τον ηλεκτρονικό λόγο που αναφέρονται σε κοινωνικά πολιτικά πολιτιστικά επιστηmicroονικά ή άλλα θέmicroατα της καθηmicroερινής ζωής Καλό είναι τα κείmicroενα να σχετίζονται microε τα θέmicroατα microε τα οποία ασχολήθηκαν οι microαθητές (γνώσεις για τον κόσmicroο βλ στήλη 1 του Προγράmicromicroατος Σπουδών) στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς Γενικότερος στόχος της εξέτασης είναι να ελεγχθεί ο βαθmicroός κατάκτησης των δεξιοτήτων και των γνώσεων που αναφέρονται στη στήλη 5 του Προγράmicromicroατος Σπουδώνraquo

- Προτείνεται να δίνονται δύο κείmicroενα αντί για ένα Η επιλογή αυτή οδηγεί στο να

ελέγξουmicroε καλύτερα microέσω συνδυαστικών ερωτήσεων την ικανότητα των microαθητών και

microαθητριών να κατανοούν κείmicroενα που έχουν σχέση microε κάποια θεmicroατική που

microελετήσαmicroε Εννοείται ότι τα κείmicroενα αυτά θα είναι άγνωστα αλλά θα σχετίζονται microε

τις θεmicroατικές microε τις οποίες ασχοληθήκαmicroε στην τάξη Τα κείmicroενα επίσης microπορούν να

αξιοποιηθούν ως βάση προκειmicroένου να αντληθούν πληροφορίες για την παραγωγή

λόγου (βλ παράγραφο 6 του Π∆ 612012)

- Η έννοια κείmicroενο χρησιmicroοποιείται εδώ microε microια ευρύτερη λογική Εννοούmicroε ως κείmicroενα

τα γνωστά ― γλωσσικά κυρίως― κείmicroενα που είναι σε έντυπη microορφή αλλά και τα

ποικίλα ηλεκτρονικά ή ψηφιακά και πολυτροπικά κείmicroενα (πχ βίντεο ιστοσελίδες

κλπ)

- Οδηγός των ερωτήσεων που θα τεθούν είναι το πλαίσιο της αξιολόγησης (τι

αναmicroένουmicroε οι microαθητές και οι microαθήτριες να ξέρουν microετά από κάποια φάση

διδασκαλίας ή στο τέλος) που δίνεται στη στήλη 5 του ΠΣ Με βάση τη στήλη αυτή και

την εστίαση στη διδασκαλία θα γίνει η επιλογή των ερωτήσεων

28

Στο πλαίσιο για την αξιολόγηση διακρίνονται δύο οmicroάδες ερωτήσεων Η πρώτη έχει σχέση microε

την κατανόηση του γραπτού λόγου (microε microια ευρύτερη λογική) Αναφέρεται χαρακτηριστικά

laquoΠιο συγκεκριmicroένα οι microαθητές καλούνται (α) Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται κατά πόσο έγινε κατανοητό το περιεχόmicroενο του ή των κειmicroένων (πχ οπτικές από τις οποίες προσεγγίζεται η πραγmicroατικότητα επιχειρήmicroατα συγγραφέα προβλήmicroατα που θέτει θέσεις που υποστηρίζει κτλ)raquo Στη συγκεκριmicroένη ενότητα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα εξής επίπεδα

- Κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες κατανοούν το (ή τα) κείmicroενο σε ένα πρώτο επίπεδο

- Κατά πόσο microπορούν να γίνουν κατανοητά τα επιχειρήmicroατα που microπορεί να χρησιmicroοποιούνται ή ο ρόλος που έχουν τα ποικίλα συmicroβολικά συστήmicroατα (φυσικά και η γλώσσα) στη συγκρότηση του νοήmicroατος των συγκεκριmicroένων κειmicroένων

- Με δεδοmicroένο το γεγονός ότι τα κείmicroενα προσεγγίζουν την πραγmicroατικότητα από συγκεκριmicroένες οπτικές γωνίες ενδιαφέρει ιδιαίτερα να διερευνάται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αντιληφθούν τις οπτικές γωνίες από τις οποίες το κάθε κείmicroενο προσεγγίζει την πραγmicroατικότητα Ενδιαφέρει ιδιαίτερα η ανάδειξη των διαφορών ή της συmicroπληρωmicroατικότητας που υπάρχει ανάmicroεσα στα κείmicroενα που δίνονται

- Εν κατακλείδι microας ενδιαφέρει να αποτυπωθεί στην αξιολόγησή microας όχι microόνο το κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να κατανοούν τα κείmicroενα αλλά και να αντιλαmicroβάνονται τη microη ουδετερότητα των κειmicroένων Να κατανοούν δηλαδή ότι η πραγmicroατικότητα που παρουσιάζεται σε κάθε κείmicroενο είναι αποτέλεσmicroα της ιδεολογίας της στάσης της θέσης και της γενικότερης κοσmicroοθεωρίας του συντάκτη ή της συντάκτριας και όχι αποτύπωση microιας ούτως ή άλλως microη υπαρκτής αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας (κριτικός γραmicromicroατισmicroός)

Με τη δεύτερη οmicroάδα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα εξής laquo(β) Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται πώς γλωσσικά (βλ γνώσεις για τη γλώσσα) ή εξωγλωσσικά στοιχεία (πβ πολυτροπικότητα) συγκροτούν την κειmicroενική ιδιαιτερότητα των συγκεκριmicroένων κειmicroένων και συνεισφέρουν στη σύνδεση των κειmicroένων αυτών microε την κοινωνική πραγmicroατικότητα όπου ανήκουν (βλ στήλη 3 του Προγράmicromicroατος Σπουδών)raquo Οι ερωτήσεις αυτές ξεκινούν από microια microεταγλωσσική αφετηρία και εστιάζουν και πάλι στα κείmicroενα Συγκεκριmicroένα διερευνώνται

- Ο ρόλος των γλωσσικών επιλογών στη συγκρότηση του νοήmicroατος των κειmicroένων γιατί για παράδειγmicroα επιλέγεται η γλώσσα των νέων και ποια ακριβώς εκδοχή της ή γιατί ο λόγος του κειmicroένου microπορεί να αξιοποιεί λόγιες ή λαϊκές εκφράσεις ή πώς η γλώσσα και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα (εικόνες φωτογραφίες διαγράmicromicroατα κλπ) αλληλοσυmicroπληρώνονται και κατασκευάζουν τα συγκεκριmicroένα νοήmicroατα

Ο αριθmicroός των υποερωτήσεων που microπορεί να υπάρχουν και η ακριβής κατεύθυνση προσδιορίζεται από τη διδασκαλία ή τις διδασκαλίες που έχουν προηγηθεί αλλά και το είδος της αξιολόγησης (τελική ενδιάmicroεση κλπ) Εκείνο που κυρίως ενδιαφέρει είναι να ανιχνευτεί microέσω των ερωτήσεων η δηmicroιουργικότητα και η κριτική ικανότητα των microαθητών και microαθητριών ως αναγνωστών ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ

- ∆ε δίνονται ερωτήσεις γραmicromicroατικές ή λεξιλογικές ανεξάρτητα από τα κείmicroενα αλλά ερωτήσεις microε τις οποίες επιχειρείται να διερευνηθούν τα λεξιλογικά και δοmicroικά

29

στοιχεία του κειmicroένου που συmicroβάλλουν στη διαmicroόρφωση των νοηmicroάτων που δίνει το κείmicroενο πχ η πραγmicroατικότητα που διαmicroορφώνει η χρήση της παθητικής φωνής σε σχέση microε την ενεργητική η χρήση ονοmicroατικών προτάσεων αντί των ρηmicroατικών η χρήση λόγιου λεξιλογίου αντί λαϊκού κλπ

- ∆ε δίνονται ασκήσεις microηχανιστικού τύπου (πχ συmicroπλήρωση κενών αντικαταστάσεις λέξεων κλπ)

- Η όποια γλωσσική εστίαση αποτυπώνεται σε ερωτήσεις που στοχεύουν στη διερεύνηση των κειmicroένων και του κόσmicroου Εξυπακούεται ότι οι όποιες γνώσεις για τη γλώσσα (και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα) ζητούνται από τα παιδιά έχουν κατακτηθεί στη διάρκεια των microαθηmicroάτων

Η τρίτη άσκηση έχει αποκλειστική σχέση microε την παραγωγή γραπτού λόγου Στο πλαίσιο αξιολόγησης αναφέρονται τα παρακάτω laquo(γ) Να παραγάγουν κείmicroενο το οποίο microε αφετηρία ένα από τα κείmicroενα που δίνονται θα προσαρmicroόζεται σε διαφορετικό επικοινωνιακό πλαίσιο (πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) και θα ανήκει σε ίδιο ή ενδεχοmicroένως διαφορετικό είδος κειmicroένου (πχ από συνέντευξη σε δοκίmicroιο από διαφήmicroιση σε δοκίmicroιο microε επιχειρηmicroατολογία από άρθρο εφηmicroερίδας σε αναδιήγηση κτλ) προκειmicroένου να αξιολογηθούν στοιχεία που σχετίζονται microε την κατάκτηση των γραmicromicroατισmicroών της στήλης 2 του Προγράmicromicroατος Σπουδών ή (εναλλακτικά) microε αφετηρία τα κείmicroενα που θα δοθούν να παραγάγουν (αφού microεταβληθεί το επικοινωνιακό πλαίσιο πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) συγκεκριmicroένο είδος κειmicroένου microέσω του οποίου να διατυπώνεται η συmicroφωνία ή διαφωνία τους microε θέσεις απόψεις και στάσεις που προβάλλονται στα κείmicroενα που έχουν δοθείraquo Εδώ αξίζει να προσεχθούν τα παρακάτω

- Η αξιολόγηση εστιάζει στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και συγκεκριmicroένων κειmicroενικών ειδών microε βάση συγκεκριmicroένο πλαίσιο επικοινωνίας Αυτή θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι είναι microια απαραίτητη γραπτή γλωσσική ικανότητα για ένα παιδί αυτή της ηλικίας

- Ελέγχεται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αξιοποιήσουν και να ενσωmicroατώσουν δηmicroιουργικά στα κείmicroενά τους πληροφορίες από άλλα κείmicroενα (τα κείmicroενα που δίνονται για την κατανόηση γραπτού λόγου) Η εστίαση αυτή αποβλέπει στο να αποτυπωθεί ο βαθmicroός δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών

- Ιδιαίτερα σηmicroαντικό είναι επίσης πέρα από την ενσωmicroάτωση γνώσεων και απόψεων τα παιδιά να microπορούν να διατυπώνουν τεκmicroηριωmicroένες θέσεις κρίσεις και αντιρρήσεις στα κείmicroενά τους ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος που έχουν να γράψουν

Γενικότερα το πνεύmicroα των εξετάσεων είναι απαραίτητο να κινείται στο γενικότερο πνεύmicroα του ΠΣ ενισχύοντας microεταξύ άλλων και -Κλασικού (που έχουν σχέση microε το έντυπο) και νέου τύπου γραmicromicroατισmicroούς (που έχουν σχέση microε τα ψηφιακά microέσα) -Τη δηmicroιουργικότητα των παιδιών σε σχέση microε το διάβασmicroα και το γράψιmicroο -Την κριτική τους ικανότητα -Την ικανότητά τους να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα τόσο για να εκφράζονται όσο και για να διαβάζουν τον κόσmicroο Για την αξιολόγηση του microαθήmicroατος laquoΝέα Ελληνική Γλώσσαraquo στην Α΄ τάξη ηmicroερησίου και Α΄

τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου ισχύει η παρ 6 του άρθ 1 του Π∆ 612012 (ΦΕΚ Α΄ 112)

30

3 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Β΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΠΑΛ Η Νεοελληνική Λογοτεχνία ως microάθηmicroα Γενικής Παιδείας διδάσκεται microία (1) ώρα την εβδοmicroάδα microε ελεύθερη επιλογή από τον διδάσκοντα Αναλυτικά Η ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καλύπτεται στη Β΄ Τάξη ηmicroερησίου ΕΠΑΛ από το εγχειρίδιο Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β΄ Τεύχος Β΄ Τάξης Γενικού Λυκείου

bull Η επιλογή της διδακτέας ύλης από τους διδάσκοντες πρέπει να είναι ίδια για όλα τα τmicroήmicroατα της τάξης του ίδιου σχολείου προκειmicroένου να τηρηθεί η ενότητα της διδασκαλίας και της αξιολόγησης

bull Θα πρέπει να διδαχθούν κείmicroενα από όλες τις περιόδους (περίπου 10 κείmicroενα)

bull Θα πρέπει να διδαχθούν τουλάχιστον ένα ή δύο κείmicroενα και από την ξένη λογοτεχνία ως αντιπροσωπευτικά των microεγάλων κλασικών έργων

bull Επίσης microπορούν να διδαχτούν ένα ή δύο δοκίmicroια εάν επαρκεί ο χρόνος ή να γίνει ανάγνωση κάποιων δοκιmicroίων κατά την κρίση του διδάσκοντος

bull Κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς εφόσον είναι εφικτό ο διδάσκων microπορεί να προγραmicromicroατίσει τη microελέτη δύο (2) το πολύ λογοτεχνικών βιβλίων αφιερώνοντας τρεις (3) το πολύ ώρες για καθένα από αυτά Τα βιβλία microπορεί να σχετίζονται microε τα ενδιαφέροντα των microαθητών ή microε τη διδακτέα ύλη Σκοπός της microελέτης αυτής είναι η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας των microαθητών Επισηmicroαίνεται ότι η δραστηριότητα αυτή αποτελεί microεν κριτήριο αξιολόγησης των microαθητών ωστόσο τα βιβλία δεν συmicroπεριλαmicroβάνονται στην ύλη των εξετάσεων της περιόδου Μαΐου-Ιουνίου

Β΄ ΤΑΞΗ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΕΠΑΛ Στη Β΄ τάξη Εσπερινού ΕΠΑΛ η Νεοελληνική Λογοτεχνία διδάσκεται microία (1) ώρα την εβδοmicroάδα microε ελεύθερη επιλογή από τον διδάσκοντα Η ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καλύπτεται στην Β΄ Τάξη Εσπερινού ΕΠΑΛ από το εγχειρίδιο Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α΄ Τεύχος Α΄ Τάξης Γενικού Λυκείου

bull Η επιλογή της διδακτέας ύλης από τους διδάσκοντες πρέπει να είναι ίδια για όλα τα τmicroήmicroατα της τάξης του ίδιου σχολείου προκειmicroένου να τηρηθεί η ενότητα της διδασκαλίας και της αξιολόγησης

bull Θα πρέπει να διδαχθούν κείmicroενα από όλες τις περιόδους (περίπου 7 κείmicroενα)

bull Θα πρέπει να διδαχθούν τουλάχιστον ένα ή δύο κείmicroενα και από την ξένη λογοτεχνία ως αντιπροσωπευτικά των microεγάλων κλασικών έργων

bull Κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς εφόσον είναι εφικτό ο διδάσκων microπορεί να προγραmicromicroατίσει τη microελέτη δύο (2) το πολύ λογοτεχνικών βιβλίων αφιερώνοντας τρεις (3) το πολύ ώρες για καθένα από αυτά Τα βιβλία microπορεί να σχετίζονται microε τα ενδιαφέροντα των microαθητών ή microε τη διδακτέα ύλη Σκοπός της microελέτης αυτής είναι η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας των microαθητών Επισηmicroαίνεται ότι η δραστηριότητα αυτή αποτελεί microεν κριτήριο αξιολόγησης των microαθητών ωστόσο τα βιβλία δεν συmicroπεριλαmicroβάνονται στην ύλη των εξετάσεων της περιόδου Μαΐου-Ιουνίου

Για την εξέταση του microαθήmicroατος ισχύει για τις ανωτέρω τάξεις ότι προβλέπεται στο Π∆ 612012 άρθρο 1 παρ 7 εδάφ 2 (ΦΕΚ Α΄ 112)

4 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

Β΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ Η διδακτέα ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Γλώσσας της Β΄ τάξης Ηmicroερησίου

Επαγγελmicroατικού Λυκείου περιλαmicroβάνεται στα εγχειρίδια

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Β΄ της Β΄ τάξης Γενικού Λυκείου

31

bull Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου

bull Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο

Β΄ Τάξη Ηmicroερήσιου Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Β΄ να διδαχτούν Η ΕΙ∆ΗΣΗ Ι Η ΕΙ∆ΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ 1Το γεγονός και το σχόλιο στην είδηση (σσ 14-17) 2Προβολή και διαφοροποίηση της είδησης (σσ 18-19) 3Παρεmicroβολή ξένου σχολίου στην είδηση (σ 20) 4 ∆ιαπλοκή του γεγονότος microε το σχόλιο στην είδηση (σσ 21-22) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το σχόλιο και την είδηση) (σσ 23-25) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την πληροφόρηση τη δηmicroοσιογραφία τον Τύπο) (σσ 26-30) ΙΙ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΙ∆ΗΣΗΣ 1Η οργάνωση της είδησης (σσ 32-35) 2Η οπτική γωνία του δηmicroοσιογράφου στην είδηση (σσ 36-38) 3Ο τίτλος της είδησης (σσ 39-42) 4Συντακτικά στοιχεία στην είδηση α Η σειρά των λεκτικών συνόλων στην είδηση (σσ 43-44) β Ενεργητική και παθητική σύνταξη στην είδηση (σ 45) γ Η χρήση των ονοmicroατικών προσδιορισmicroών στην είδηση Χρήση ονοmicroάτων και επιθέτων (σ 46)

δ Ο προσδιορισmicroός του χρόνου στην είδηση (σ 47) 5 Το σχόλιο πάνω σε microια είδηση (σσ 48-53) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το χρόνο) (σσ 54-55) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τα microέσα microαζικής επικοινωνίας) (σσ 56-63) Οργάνωση του λόγου Η χρήση του παραδείγmicroατος στην ανάπτυξη παραγράφου και ευρύτερου κειmicroένου (σσ 63-68)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΙ∆Η

Βιογραφικά είδη (σσ 71-72) 1 Βιογραφία microυθιστορηmicroατική βιογραφία (σσ 73-76) 2 Βιογραφικό σηmicroείωmicroα

α Τα γεγονότα και τα σχόλια σε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 77-78) β Η δοmicroή και το περιεχόmicroενο ενός βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 78-79) Λεξιλόγιο βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 82-84)

4 Αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα α Σύγκριση ενός αυτοβιογραφικού σηmicroειώmicroατος microε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σ 86) β Το έmicromicroεσο σχόλιο στο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 86-87) δ Ο πρακτικός σκοπός ενός (αυτο)βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 89-94)

Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την εργασία και την επιλογή επαγγέλmicroατος) (σσ 95-103) 6 Ηmicroερολόγιο (σσ 108-111) 7 Συστατική επιστολή (σσ 112-118) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε το χαρακτηρισmicroό ατόmicroου τις στερεότυπες αντιλήψεις το φυλετικό και κοινωνικό ρατσισmicroό) (σσ 119-126) Οργάνωση του λόγου Ι Παράγραφος Ανάπτυξη microε σύγκριση και αντίθεση (σσ 127-131) ΙΙ Ο ρόλος της αντίθεσης στη συνοχή του κειmicroένου α Συνοχή προτάσεων και περιόδων (σσ 132-133) β Συνοχή παραγράφων microε αντιθετική σύνδεση Ανάπτυξη δύο εννοιών σε ένα ευρύτερο κείmicroενο (σσ 133-135)

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ndash ΚΡΙΤΙΚΗ

32

Ι Παρουσίαση και κριτική ενός βιβλίου 3 Βιβλιοκριτική α Λογοτεχνική κριτική (σσ163-169) β Κριτική άλλων κειmicroένων (σ170-171) 5 Απλή και διαδοχική υπόταξη (σ175) 6 Οι αναφορικές προτάσεις (σσ176-177) Λεξιλόγιο (σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν) (σ 178) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την τέχνη και την κριτική έργου τέχνης) (σσ 179-189) ΙΙ Παρουσίαση και κριτική microιας θεατρικής παράστασης Λεξιλόγιο (σχετικό microε τη θεατρική κριτική) (σσ 203-205) ΙΙΙ Παρουσίαση και κριτική άλλων microορφών τέχνης Λεξιλόγιο (σχετικό microε την κριτική (σσ 219-220) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την κριτικήαξιολόγηση του ατόmicroου και την αυτοκριτική) (σσ 221-224) ΙV Οργάνωση του λόγου ορισmicroός και διαίρεση microιας έννοιας 1Ορισmicroός (σσ 226-230) 2∆ιαίρεση (σσ 231-236)

Σηmicroειώσεις ndashΠερίληψη Ι Σηmicroειώσεις (σ 240)

Α Σηmicroειώσεις από γραπτό λόγο (σσ 241-242) 1Κρατώ σηmicroειώσεις κατά παράγραφο (σσ 243-248) 2Εργάζοmicroαι σε ευρύτερες (από την παράγραφο) νοηmicroατικές ενότητες και κρατώ σηmicroειώσεις (σσ249-252) 3Από τις σηmicroειώσεις προχωρώ στο διάγραmicromicroα του κειmicroένου (σσ 253-257) Β Σηmicroειώσεις από προφορικό λόγο (σσ 258-259) ΙΙ Περίληψη Α Περίληψη γραπτού λόγου 1Πώς οδηγούmicroαι στην περίληψη (σ 262) 2Τι πρέπει να προσέχω σε microια περίληψη (σ 263) 3Συγκρίνω δύο περιλήψεις microία εκτενή και microία συνοπτική του ίδιου κειmicroένου (σσ 264-265) 4Εξετάζω τη χρήση της ενεργητικής και της παθητικής σύνταξης σε microία περίληψη (σσ 266-267) 5Παρατηρώ περιλήψεις από ποικίλα κείmicroενα (σσ 268-273) Β Περίληψη προφορικού λόγου 1∆ιαβάζω τη δηmicroοσιογραφική περίληψη microιας συζήτησης (σσ 274-275) 2Παρουσιάζω σε προφορικό και γραπτό λόγο περίληψη microιας συζήτησης (σ 276) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τη λακωνική έκφραση και την προσπάθεια για εξοικονόmicroηση χρόνου στη σύγχρονη καθηmicroερινή ζωή) (σσ 277-286)

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Για τον ορθό καταmicroερισmicroό και την αποδοτικότερη διδασκαλία της διδακτέας ύλης της

Νεοελληνικής Γλώσσας του Ηmicroερήσιου Επαγγελmicroατικού Λυκείου (ΕΠΑΛ) είναι σκόπιmicroο να ληφθούν υπόψη

1Το Πρόγραmicromicroα Σπουδών για τη Γλωσσική ∆ιδασκαλία στο Λύκειο (σ79-105) που περιλαmicroβάνεται στο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Α΄θmicroιας και Β΄θmicroιας Εκπσης Θεωρητικές Επιστήmicroες (2000) 2Οι laquoΟδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών microαθηmicroάτων στο Γενικό Λύκειοraquo που περιλαmicroβάνουν προτάσεις για τη διδασκαλία των εγχειριδίων Έκφραση-Έκθεση και την αξιοποίηση των βιβλίων Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου και Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο Επίσης οι διδάσκοντεςδιδάσκουσες στο πλαίσιο της υλοποίησης των εκάστοτε

διδακτικών στόχων και του διαθέσιmicroου διδακτικού χρόνου microπορούν να χρησιmicroοποιούν κατά περίπτωση κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό (κείmicroενα δραστηριότητες κά) και από άλλες πηγές microε σκοπό την περαιτέρω εξοικείωση των microαθητώνmicroαθητριών microε ποικίλα κειmicroενικά

33

είδη και την καλλιέργεια της ικανότητάς τους να κατανοούν και να παράγουν επιτυχώς προφορικό και γραπτό λόγο

ΕΣΠΕΡΙΝΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ

Η διδακτέα ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Γλώσσας των Β΄ και Γ΄ τάξεων Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου περιλαmicroβάνεται στα εγχειρίδια

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Α΄ της Α΄ τάξης Γενικού Λυκείου

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Β΄ της Β΄ τάξης Γενικού Λυκείου

bull Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο - Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου

bull Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο

Β΄ Τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Α΄ να διδαχτούν ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Ι ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ (σ 140) 1 Μεθόδευση της περιγραφής

α Η επιλογή και η παράθεσηοργάνωση των λεπτοmicroερειών (σσ 142-147) β Η ακρίβεια και η σαφήνεια στην περιγραφή (σσ 148-152)

2 Η γλώσσα της περιγραφής α Η επιλογή των κατάλληλων λέξεωνφράσεων (σσ 152-153) β Κυριολεκτική (δηλωτική) και microεταφορική (συνυποδηλωτική) χρήση της γλώσσας (σ 153)

3 Το σχόλιο και η οπτική γωνία στην περιγραφή (σσ 154-159) ΙΙ ∆ΙΑΦΟΡΑ ΘΕΜΑΤΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗΣ 1Περιγραφή ενός χώρου κτιρίου (σσ 160-167) 2Περιγραφή προσώπουατόmicroου

α Τα τυπικά και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ενός προσώπου ατόmicroου (σσ 168-170) β Το σχόλιο στην περιγραφή ενός ατόmicroου (σσ 171-176)

3 Περιγραφή ζωγραφικού πίνακα ή άλλου έργου τέχνης (σσ 176-178) 4 Ειδικά θέmicroατα β Περιγραφή της διαδικασίας για την κατασκευή ή τη χρήση ενός αντικειmicroένου (σσ 182-183) ΙΙΙ ΕΚΦΡΑΣΗ-ΕΚΘΕΣΗ θέmicroατα σχετικά microε την ενδυmicroασία και τη microόδα (σσ 184-199) ΙV ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ

Ανάπτυξη microιας παραγράφου microε αναλογία (σσ 200-205) ΑΦΗΓΗΣΗ Ι ΑΦΗΓΗΣΗ

1Ορισmicroός της αφήγησης (σσ 210-211) 2Αφηγηmicroατικό περιεχόmicroενο και αφηγηmicroατική πράξη (σσ 212-214) 7Αφηγηmicroατικός χρόνος (σσ 240-250)

Λεξιλόγιο σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν (σσ 251-252) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση (Γηρατειά και νεότητα Χθες-Σήmicroερα-Αύριο Αφηγήσεις για το παρελθόν και το microέλλον) (σσ 252-258) ΙΙ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΦΗΓΗΣΗ Λεξιλόγιο (σσ 262-263) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση Το κωmicroικό και η σηmicroασία του γέλιου (σσ 264-271) ΙΙΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ Συνοχή κειmicroένου (σσ 272-274)

Συνοχή σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο (σσ 274-277) ΤΟ ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΗΜΑ (σσ 280-295)

34

Γ΄ Τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Β΄ να διδαχτούν

Η ΕΙ∆ΗΣΗ Ι Η ΕΙ∆ΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ 1 Το γεγονός και το σχόλιο στην είδηση (σσ 14-17) 2 Προβολή και διαφοροποίηση της είδησης (σσ 18-19) 3 Παρεmicroβολή ξένου σχολίου στην είδηση (σ 20) 4 ∆ιαπλοκή του γεγονότος microε το σχόλιο στην είδηση (σσ 21-22) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το σχόλιο και την είδηση) (σσ 23-25) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την πληροφόρηση τη δηmicroοσιογραφία τον Τύπο) (σσ 26-30) ΙΙ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΙ∆ΗΣΗΣ 1 Η οργάνωση της είδησης (σσ 32-35) 2 Η οπτική γωνία του δηmicroοσιογράφου στην είδηση (σσ 36-38) 3 Ο τίτλος της είδησης (σσ 39-42) 4 Συντακτικά στοιχεία στην είδηση

α Η σειρά των λεκτικών συνόλων στην είδηση (σσ 43-44) β Ενεργητική και παθητική σύνταξη στην είδηση (σ 45) γ Η χρήση των ονοmicroατικών προσδιορισmicroών στην είδηση Χρήση ονοmicroάτων και επιθέτων (σ 46)

δ Ο προσδιορισmicroός του χρόνου στην είδηση (σ 47) 5 Το σχόλιο πάνω σε microια είδηση (σσ 48-53)

Λεξιλόγιο (σχετικό microε το χρόνο) (σσ 54-55) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τα microέσα microαζικής επικοινωνίας) (σσ 56-63) Οργάνωση του λόγου Η χρήση του παραδείγmicroατος στην ανάπτυξη παραγράφου και ευρύτερου κειmicroένου (σσ 63-68)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΙ∆Η

Βιογραφικά είδη (σσ 71-72) 1 Βιογραφία microυθιστορηmicroατική βιογραφία (σσ 73-76) 2 Βιογραφικό σηmicroείωmicroα

α Τα γεγονότα και τα σχόλια σε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 77-78) β Η δοmicroή και το περιεχόmicroενο ενός βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 78-79) Λεξιλόγιο βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 82-84)

4 Αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα α Σύγκριση ενός αυτοβιογραφικού σηmicroειώmicroατος microε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σ 86) β Το έmicromicroεσο σχόλιο στο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 86-87) δ Ο πρακτικός σκοπός ενός (αυτο)βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 89-94)

Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την εργασία και την επιλογή επαγγέλmicroατος) (σσ 95-103) 6 Ηmicroερολόγιο (σσ 108-111) 7 Συστατική επιστολή (σσ 112-118) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε το χαρακτηρισmicroό ατόmicroου τις στερεότυπες αντιλήψεις το φυλετικό και κοινωνικό ρατσισmicroό) (σσ 119-126) Οργάνωση του λόγου Ι Παράγραφος Ανάπτυξη microε σύγκριση και αντίθεση (σσ 127-131) ΙΙ Ο ρόλος της αντίθεσης στη συνοχή του κειmicroένου α Συνοχή προτάσεων και περιόδων (σσ 132-133) β Συνοχή παραγράφων microε αντιθετική σύνδεση Ανάπτυξη δύο εννοιών σε ένα ευρύτερο κείmicroενο (σσ 133-135)

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ndash ΚΡΙΤΙΚΗ

Ι Παρουσίαση και κριτική ενός βιβλίου 3 Βιβλιοκριτική α Λογοτεχνική κριτική (σσ 163-169)

35

β Κριτική άλλων κειmicroένων (σσ 170-171) 5 Απλή και διαδοχική υπόταξη (σ175) 6 Οι αναφορικές προτάσεις (σσ 176-177) Λεξιλόγιο (σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν) (σ 178) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την τέχνη και την κριτική έργου τέχνης) (σσ 179-189) ΙΙ Παρουσίαση και κριτική microιας θεατρικής παράστασης Λεξιλόγιο (σχετικό microε τη θεατρική κριτική) (σσ 203-205) ΙΙΙ Παρουσίαση και κριτική άλλων microορφών τέχνης Λεξιλόγιο (σχετικό microε την κριτική (σσ 219-220) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την κριτικήαξιολόγηση του ατόmicroου και την αυτοκριτική) (σσ 221-224) ΙV Οργάνωση του λόγου ορισmicroός και διαίρεση microιας έννοιας 1Ορισmicroός (σσ 226-230) 2∆ιαίρεση (σσ 231-236)

Σηmicroειώσεις ndashΠερίληψη Ι Σηmicroειώσεις (σ 240)

Α Σηmicroειώσεις από γραπτό λόγο (σσ 241-242) 1Κρατώ σηmicroειώσεις κατά παράγραφο (σσ 243-248) 2Εργάζοmicroαι σε ευρύτερες (από την παράγραφο) νοηmicroατικές ενότητες και κρατώ σηmicroειώσεις (σσ249-252) 3 Από τις σηmicroειώσεις προχωρώ στο διάγραmicromicroα του κειmicroένου (σσ 253-257) Β Σηmicroειώσεις από προφορικό λόγο (σσ 258-259) ΙΙ Περίληψη Α Περίληψη γραπτού λόγου 1Πώς οδηγούmicroαι στην περίληψη (σ 262) 2 Τι πρέπει να προσέχω σε microια περίληψη (σ 263) 3 Συγκρίνω δύο περιλήψεις microία εκτενή και microία συνοπτική του ίδιου κειmicroένου (σσ 264-265) 4 Εξετάζω τη χρήση της ενεργητικής και της παθητικής σύνταξης σε microία περίληψη (σσ 266-267) 5 Παρατηρώ περιλήψεις από ποικίλα κείmicroενα (σσ 268-273) Β Περίληψη προφορικού λόγου 1 ∆ιαβάζω τη δηmicroοσιογραφική περίληψη microιας συζήτησης (σσ 274-275) 2 Παρουσιάζω σε προφορικό και γραπτό λόγο περίληψη microιας συζήτησης (σσ 276) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τη λακωνική έκφραση και την προσπάθεια για εξοικονόmicroηση χρόνου στη σύγχρονη καθηmicroερινή ζωή) (σ 277-286)

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Για τον ορθό καταmicroερισmicroό και την αποδοτικότερη διδασκαλία της διδακτέας ύλης της

Νεοελληνικής Γλώσσας του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου είναι σκόπιmicroο να ληφθούν υπόψη

1Το Πρόγραmicromicroα Σπουδών για τη Γλωσσική ∆ιδασκαλία στο Λύκειο (σ79-105) που περιλαmicroβάνεται στο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Αθmicroιας και Βθmicroιας Εκπσης Θεωρητικές Επιστήmicroες (2000) 2Οι laquoΟδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών microαθηmicroάτων στο Γενικό Λύκειοraquo που περιλαmicroβάνουν προτάσεις για τη διδασκαλία των εγχειριδίων Έκφραση-Έκθεση και την αξιοποίηση των βιβλίων Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου και Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο (να αξιοποιηθούν σύmicroφωνα microε την κατανοmicroή της διδακτέας ύλης στο Εσπερινό Γενικό Λύκειο)

Επίσης οι διδάσκοντεςδιδάσκουσες στο πλαίσιο της υλοποίησης των εκάστοτε διδακτικών στόχων και του διαθέσιmicroου διδακτικού χρόνου microπορούν να χρησιmicroοποιούν κατά περίπτωση κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό (κείmicroενα δραστηριότητες κά) και από άλλες πηγές microε σκοπό την περαιτέρω εξοικείωση των microαθητώνmicroαθητριών microε ποικίλα κειmicroενικά είδη και την καλλιέργεια της ικανότητάς τους να κατανοούν και να παράγουν επιτυχώς προφορικό και γραπτό λόγο

36

Για την εξέταση του microαθήmicroατος στη Β΄ και Γ΄ τάξη του Ηmicroερήσιου και του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου και στη ∆΄ τάξη του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου ισχύει ότι προβλέπεται στο άρθρο 1 παρ 6 εδάφιο 2 του Π∆ 612012 (ΦΕΚ Α΄ 112)

Οι διδάσκοντες να ενηmicroερωθούν ενυπόγραφα

ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΔΙΑΝΟΜΗ

bull Γραφείο Υφυπουργού

bull Γραφείο Γενικού Γραmicromicroατέα

bull Γραφείο Ειδικού Γραmicromicroατέα

bull ∆νση Σπουδών ∆Ε Τmicroήmicroα Β΄

bull ∆νση Ιδιωτικής Εκπσης

bull ∆νση ΠΟ∆Ε

bull ∆νση Ξένων και Μειονοτικών Σχολείων

bull ∆νση Ειδικής Αγωγής

bull ΣΕΠΕ∆

ΣΥΝΤΗΣ ΤΜΡΧΗΣ ∆ΝΤΗΣ

∆Σ∆Ε

ΕΙ∆ΙΚΟΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

ΓΕΝΙΚΟΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

Ο ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ

ΘΕΟ∆ΩΡΟΣ Π ΠΑΠΑΘΕΟ∆ΩΡΟΥ

7

β Σε κάποιες θεmicroατικές ενότητες υπάρχουν οι ίδιες σελίδες των σχολικών εγχειριδίων Θα τις διδάξουmicroε δύο φορές Η ερώτηση αυτή καλύπτεται από την απάντηση που δόθηκε πιο πάνω όσον αφορά την ελευθερία κινήσεων microε βάση τους στόχους του προτεινόmicroενου Προγράmicromicroατος Σπουδών Όπου οι σελίδες αναφέρονται δύο φορές είναι επειδή microπορεί να χρησιmicroοποιηθούν στη microία ήκαι στην άλλη θεmicroατική Μπορεί όmicroως να microη χρησιmicroοποιηθούν και πουθενά αν ο εκπαιδευτικός έχει πιο πρόσφατα ή πιο κατάλληλα κατά την εκτίmicroησή του κείmicroενα τα οποία κρίνει ότι εξυπηρετούν καλύτερα τους στόχους του ΠΣ γ Μέχρι τώρα γράφαmicroε εκθέσεις σε τακτά χρονικά διαστήmicroατα Τώρα δε θα γράφουmicroε Η έκθεση ταυτίζεται microε παραδοσιακές αντιλήψεις στη διδασκαλία (=διδάσκω κάποια ύλη και στη συνέχεια βάζω microια έκθεση) η οποία δεν προτείνεται ούτε από τα ισχύοντα εγχειρίδια Αυτό που έχει προτεραιότητα στο ΠΣ είναι να δίνεται η ευχέρεια στα παιδιά να εmicroπλέκονται σε πρακτικές όπου θα διαβάζουν θα microιλούν και θα γράφουν συνεχώς για ποικίλα ζητήmicroατα χρησιmicroοποιώντας ποικιλία κειmicroενικών ειδών Τα κείmicroενα είναι κοινωνικές microονάδες η παραγωγή των οποίων δεν κατακτάται αν δεν κατανοηθούν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του κάθε κειmicroενικού είδους τύπου που καλούνται τα παιδιά να γράψουν και αν δεν αντιmicroετωπισθεί η παραγωγή τους ως διαδικασία γεγονός που σηmicroαίνει ότι πρέπει να δίνεται χρόνος και στην παραγωγή αλλά και στη βελτίωση των κειmicroένων που γράφονται Στο πλαίσιο αυτό η παραγωγή λόγου δε γίνεται ευκαιριακά κάποιες φορές τον χρόνο όπως συνηθιζόταν microε την laquoέκθεση ιδεώνraquo αλλά αποτελεί οργανικό στοιχείο των σχεδίων εργασίας που διεκπεραιώνουν οι microαθητές και οι microαθήτριες δ Παραγράφους και περιλήψεις δε θα διδάσκουmicroε πια bull Οι παράγραφοι είναι microέρος των κειmicroένων και σε κάθε κειmicroενικό είδος οι παράγραφοι οργανώνονται microε διαφορετικό τρόπο Οι γνώσεις για τη δοmicroή των παραγράφων είναι πολύ χρήσιmicroες δεν θα πρέπει όmicroως να αποτελούν αυτοσκοπό Αντίθετα θα πρέπει να συνδέονται microε την ιδιαιτερότητα του κειmicroενικού είδους που microελετάται ndash παράγεται κάθε φορά Σε κάποιες περιπτώσεις πχ κείmicroενα σε πολυmicroεσική microορφή ή παρουσιάσεις microε τη χρήση ενός Προγράmicromicroατος Παρουσίασης σε υπολογιστή δεν υπάρχουν παράγραφοι όπως τις γνωρίζαmicroε ως τώρα Είναι απαραίτητη εποmicroένως η σύνδεση της laquoδιδασκαλίαςraquo της παραγράφου microε τα κειmicroενικά είδη bullΤο ίδιο ισχύει και για την περίληψη δεν θα πρέπει να διδάσκεται ως αυτοσκοπός αλλά να συνδέεται microε συγκεκριmicroένου τύπου πρακτικές γραmicromicroατισmicroού Η αξιοποίηση πχ δύο ή περισσότερων κειmicroένων ως πηγών προκειmicroένου να παραχθεί ένα άλλο κείmicroενο προϋποθέτει ότι τα παιδιά γνωρίζουν τη διαδικασία του να κάνουν περιλήψεις Εστίαση στην περίληψη ως κειmicroενικό είδος microπορεί να γίνει microόνο όταν συνδέεται microε περιστάσεις που το απαιτούν όπως για παράδειγmicroα το να γραφεί περίληψη microιας εργασίας για ένα microαθητικό συνέδριο το οποίο microπορεί να εστιάζει σε κάποιο ενδιαφέρον για τα παιδιά ζήτηmicroα ε Αν δεν κάνουmicroε την ύλη microε τη σειρά και δε βάλουmicroε διαγώνισmicroα προκειmicroένου να διαπιστώσουmicroε ότι τα παιδιά laquoτα έmicroαθανraquo πώς θα ξέρουmicroε αν πάmicroε καλά Η γνώση που microεταδίδουmicroε και ελέγχουmicroε microε microια τέτοιου είδους διδακτική διαδικασία είναι πρόσκαιρη και επιφανειακή πρόσκαιρη γιατί πολύ γρήγορα θα ξεχαστεί και επιφανειακή γιατί θίγει συνήθως επιφανειακές διαστάσεις των πραγmicroάτων Αντίθετα η εστίαση σε προβλήmicroατα που διερευνώνται microέσω ρόλων που έχουν τα παιδιά η διερεύνηση ζητηmicroάτων που σχετίζονται microε πτυχές της σύγχρονης πραγmicroατικότητας η αξιοποίηση των κειmicroένων για προβληmicroατισmicroό σε βάθος και αmicroφισβήτηση οι ευκαιρίες που δίνονται στα παιδιά να εκφέρουν τις απόψεις τους προφορικά ήκαι γραπτά microετατρέπουν τη σχολική τάξη σε κοινότητα γραmicromicroατισmicroού ή κειmicroενική κοινότητα microε την έννοια ότι η λειτουργία της συνδέεται microε τη χρήση και την κριτική αποτίmicroηση microεγάλου εύρους κειmicroένων Κατά βάθος το εύρος των κειmicroένων που χρησιmicroοποιούνται παράγονται αλλά και ο τρόπος που αυτό γίνεται συγκροτούν την ιδιαιτερότητα της κάθε σχολικής αίθουσας Μην ξεχνάmicroε άλλωστε ότι οι microαθητές και οι microαθήτριες παρά την κοινή σχολική τους διαδροmicroή έχουν διαφορετικές προσωπικές εγγράmicromicroατες διαδροmicroές (πχ δίγλωσσα παιδιά παιδιά microε ειδικότερες ανάγκες παιδιά από περισσότερο ή λιγότερο προνοmicroιούχα κοινωνικά στρώmicroατα) τις οποίες η διδασκαλία είναι απαραίτητο να λαmicroβάνει υπόψη της και να σέβεται προσπαθώντας και να

8

επενδύει στη διαφορά ως αφετηρία για δηmicroιουργικότητα Και microια κοινότητα γραmicromicroατισmicroού όπως περιγράφτηκε πιο πάνω είναι ένας χώρος κατάλληλος για να συζητηθούν τέτοιου είδους θέmicroατα στ ∆ε θα βάζουmicroε διαγωνίσmicroατα δηλαδή Ναι αλλά σε διαφορετικό πλαίσιο Τα κείmicroενα που παράγονται στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής διαδικασίας πρέπει να αντιmicroετωπίζονται ως προϊόντα επικοινωνίας ως γλωσσικές και νοηmicroατικές δοmicroές ως φορείς ιδεολογικών και κοινωνικοπολιτισmicroικών νοηmicroάτων και ως προϊόντα για αξιολόγηση Για τον λόγο αυτό τα διάφορα γλωσσικά και γραmicromicroατικοσυντακτικά φαινόmicroενα όπως και η ανάπτυξη των παραγράφων δεν microπορούν να αποτελούν αυτοσκοπό διδασκαλίας και εξέτασης αλλά πρέπει να παρουσιάζονται άmicroεσα συνυφασmicroένα microε τις κειmicroενικές κατηγορίες στις οποίες ανήκουν Η συστηmicroατική ή περιπτωσιακή διδασκαλία (άρα και εξέταση) της microικροδοmicroής της νέας ελληνικής πρέπει να γίνεται microόνο για microορφοσυντακτικά φαινόmicroενα στα οποία δείχνουν να δυσκολεύονται οι microαθητές και οι microαθήτριες ή επηρεάζουν αρνητικά την εκφραστική ή ορθογραφική εικόνα των γραπτών τους κειmicroένων Ως προς το είδος των διαγωνισmicroάτων βλ σχετικές οδηγίες και ενότητα 5 στο παρόν κείmicroενο ζ Προτείνεται συχνά η εργασία σε οmicroάδες Είναι αυτό απαραίτητο ∆εν είναι πανάκεια και δεν είναι εύκολο να γίνεται πάντα αυτό Θα πρέπει όmicroως οι διδάσκοντες να έχουν υπόψη τους ότι δεν πρέπει να στερείται από τα παιδιά η δυνατότητα για συνεργασία αmicroφισβήτηση και σύνθεση γιατί όλα αυτά έχουν στενή σχέση microε σύγχρονες απαραίτητες δεξιότητες για τη ζωή Με την οmicroαδική―περισσότερο από ότι microε την ατοmicroική―εργασία microπορεί να δίνεται έmicroφαση στην ανάδειξη των αντιτιθέmicroενων απόψεων που υπάρχουν στα κείmicroενα στην κατανόηση και συζήτηση της λογικής τους και στην ανάδειξη της βαθύτερης πολιτικής τους διάστασης Στο ίδιο πλαίσιο microπορεί ευκολότερα επίσης να επιχειρηθεί η συγκριτική microελέτη κειmicroένων που εκφράζουν διαφορετικές απόψεις πάνω στο ίδιο θέmicroα και η διερεύνηση των αιτίων που τις προκαλούν η Ποιος είναι ο ρόλος των Νέων Τεχνολογιών στο καινούργιο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) αξιοποιούνται και ως παιδαγωγικά microέσα αλλά και ως microέσα πρακτικής γραmicromicroατισmicroού Ως παιδαγωγικά microέσα ασφαλώς διευκολύνουν τη γλωσσική διδασκαλία πβ διαδραστικοί πίνακες ηλεκτρονικά λεξικά σώmicroατα κειmicroένων Προγράmicromicroατα Επεξεργασίας Κειmicroένου αλλά και περιβάλλοντα του διαδικτύου όπως τα ιστολόγια τα Wikis κλπ Ως microέσα πρακτικής γραmicromicroατισmicroού αποτελούν ουσιαστικά microέρος της laquoδιδακτέας ύληςraquo του γλωσσικού microαθήmicroατος καθώς microε τη χρήση τους αναδεικνύεται η ιδιαιτερότητά τους κατά την παραγωγή και πρόσληψη λόγου (πχ ιδιαιτερότητες της παραγωγής λόγου σε περιβάλλοντα επεξεργασίας κειmicroένου και παρουσίασης παραγωγή διαδικτυακών πολυmicroεσικών κειmicroένων κλπ) Είναι προφανές εποmicroένως ότι οι Νέες Τεχνολογίες επειδή είναι microέσα για διάβασmicroα και γράψιmicroο στη ζωή microε πολλές ιδιαιτερότητες σε σχέση microε το έντυπο δεν microπορεί να microην χρησιmicroοποιούνται ως τέτοια microέσα και στο σχολείο θ Μήπως δηmicroιουργηθούν ανισότητες αφού είναι γνωστό ότι δε διαθέτουν όλα τα σχολεία τις ίδιες τεχνολογικές υποδοmicroές Μεγάλο microέρος των διδακτικών πρακτικών που προτείνονται microπορούν να ολοκληρωθούν microε τη συλλογή διαδικτυακών κειmicroένων και εκτός σχολείου ή να αξιοποιηθεί το γεγονός ότι όλα (σχεδόν) τα παιδιά έχουν τη δυνατότητα πρόσβασης σε υπολογιστές στο σπίτι τους κυρίως όmicroως το γεγονός ότι οι εξωσχολικές πρακτικές ψηφιακού γραmicromicroατισmicroού τους είναι συχνά πολύ πλούσιες Η ως τώρα έρευνα στα ελληνικά σχολεία δείχνει ότι οι δηmicroιουργικοί εκπαιδευτικοί βρίσκουν διεξόδους στα προβλήmicroατα των υποδοmicroών ι Ποια η σχέση του καινούργιου προγράmicromicroατος microε τη λογοτεχνική παραγωγή Το ΠΣ για τη γλώσσα ανήκει στην ευρύτερη ενότητα των γλωσσικών microαθηmicroάτων―microαζί microε την αρχαία ελληνική γλώσσα και τη λογοτεχνία ― και microε την έννοια αυτή προτείνεται να αξιοποιηθούν ανάλογες προτάσεις του ΠΣ της λογοτεχνίας για την ίδια τάξη Η παρουσίαση λογοτεχνικών έργων άλλωστε microπορεί να αποτελέσει ευκαιρία και για ανάπτυξη εκ microέρους των microαθητών και των microαθητριών προσωπικού προφορικού γραπτού ή πολυτροπικού λόγου

9

microε σκοπό την τεκmicroηρίωση των απόψεών τους ήκαι την έκφραση των αισθητικών τους προτιmicroήσεων ια Όλα όσα ζητά αυτό και τα άλλα Προγράmicromicroατα Σπουδών για την Α΄ Λυκείου απαιτούν πολύ περισσότερο χρόνο για τους εκπαιδευτικούς Αυτό δεν είναι εύκολο Αυτό είναι γεγονός ∆εν microπορεί όmicroως να υπάρξει δηmicroιουργικό σχολείο microε στατική προσέγγιση της διδασκαλίας Αλλά αυτό δε θα γίνει από τη microια στιγmicroή στην άλλη Κάθε microεταβολή χρειάζεται τον χρόνο της Αυτό που θα διευκόλυνε ιδιαίτερα τα πράγmicroατα είναι αν αναλαmicroβάνονταν προσπάθειες σε επίπεδο σχολείου και σχολικών συmicroβούλων για ανταλλαγή ιδεών και κυρίως για συmicroπαραγωγή διδακτικών προτάσεων Θα ήταν ιδανικό αν το κάθε σχολείο microπορούσε να διαmicroορφώσει το δικό του πλάνο για τη διδασκαλία Και αυτό δεν είναι απαραίτητο να γίνει από τη microια στιγmicroή στην άλλη Η δηmicroιουργικότητα και η συνεργασία για τα παιδιά είναι άmicroεσα συνυφασmicroένη microε τη δηmicroιουργικότητα και τη συνεργασία των εκπαιδευτικών ιβ Μπορούν όλα αυτά που προβλέπει το πρόγραmicromicroα να γίνουν microέσα στο δεδοmicroένο ωρολόγιο πρόγραmicromicroα Το γλωσσικό είναι το κατεξοχήν διαθεmicroατικό microάθηmicroα αφού χωρίς τη χρήση της γλώσσας δε γίνεται τίποτα microέσα στο σχολείο Γι αυτό οι εκπαιδευτικοί καλό είναι να αξιοποιούν κάθε ευκαιρία για την καλλιέργεια των προτεινόmicroενων γραmicromicroατισmicroών στα παιδιά όπως άλλα microαθήmicroατα της φιλολογικής ζώνης (πχ Αρχαία Λογοτεχνία) άλλες σχολικές πρακτικές (πχ ποικίλα προγράmicromicroατα) και ποικίλες σχολικές εκδηλώσεις (πχ microαθητικές κοινότητες γιορτές εκδηλώσεις)

4 ΤΟ ΠΣ ΤΗΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΜΕΣΩ ΕΝΟΣ ΠΑΡΑ∆ΕΙΓΜΑΤΟΣ [σχέδια εναλλακτικών διδακτικών προτάσεων (σεναρίων διδασκαλίας)]

Γενικά

Στο ακόλουθο παράδειγmicroα παρουσιάζονται τρεις διαφορετικές εκδοχές ενός σχεδίου microαθήmicroατος (σεναρίου) προκειmicroένου να καταστεί πιο εύκολα σαφής η φιλοσοφία του νέου ΠΣ και η απόσταση που υπάρχει από τις συνήθεις διδακτικές πρακτικές οι οποίες στηρίζονται αποκλειστικά στο σχολικό εγχειρίδιο

Οι διδακτικές προτάσεις-σχέδια που ακολουθούν αφορούν την ενότητα laquoΓλωσσικές Ποικιλίεςraquo του εγχειριδίου της Α΄ Λυκείου (σελ 21-37) και πιο συγκεκριmicroένα τη θεmicroατική laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo (σελ 29-37) Εστιάζουν ειδικότερα στη γλώσσα των νέων και στον ρόλο της στη συγκρότηση αυτού που συχνά αποκαλείται laquoτο χάσmicroα γενεώνraquo Ανάλογα βέβαια microε την εκδοχή που θα υιοθετηθεί microπορεί να γίνει σύνδεση και microε άλλα τmicroήmicroατα του ίδιου σχολικού εγχειριδίου όπως πχ microε τα κεφάλαια laquoΠεριγραφήraquo και laquoΑφήγησηraquo ή την ενότητα laquoΠροφορικός και γραπτός λόγοςraquo καταργώντας τη γραmicromicroική αντιmicroετώπιση του βιβλίου καθώς και microε ανάλογα θέmicroατα που θίγονται στα εγχειρίδια άλλων τάξεων της δευτεροβάθmicroιας εκπαίδευσης Είναι απαραίτητο να δηλωθεί ρητά ότι το παράδειγmicroα δεν αποτελεί laquoπρότυποraquo για εφαρmicroογήmiddotκάτι τέτοιο είναι αντίθετο microε τη δηmicroιουργικότητα των εκπαιδευτικών που προϋποθέτει το ΠΣ Αποτελεί ενδεικτικό παράδειγmicroα προκειmicroένου να αναδειχθούν διδακτικές πρακτικές που είναι κοντά στη λογική του και προκειmicroένου να καταστεί εmicroφανής η ενδεχόmicroενη απόσταση που χωρίζει ισχύουσες πρακτικές microε τις προτεινόmicroενες από το ΠΣ

Η λογική της πρότασης

Το παράδειγmicroα αναπτύσσεται microε βάση τους άξονες που οργανώνουν το ΠΣ και παρουσιάζονται στο ακόλουθο σχήmicroα

10

Ο άξονας της αξιολόγησης που ενυπάρχει στο ΠΣ και φαίνεται να λείπει από το σχήmicroα εξετάζεται ως υποενότητα σε κάθε εκδοχή και ενσωmicroατώνεται όπως θα δούmicroε στο κέντρο του ρόmicroβου στις ταυτότητες

Γενικοί στόχοι

Το παράδειγmicroα δεν είναι δεσmicroευτικό αλλά ενδεικτικό Στόχος του είναι να κάνει κατανοητή τη φιλοσοφία του ΠΣ και να καταδείξει τις νέες δυνατότητες που προτείνονται σε σχέση microε συνήθεις ισχύουσες πρακτικές Οι εκδοχές του παραδείγmicroατος microπορούν να τροποποιηθούν ανάλογα microε τις υποδοmicroές τις ανάγκεςδυνατότητες των microαθητών και των microαθητριών και τις επιλογές τουτης εκπαιδευτικού

Το υλικό

Ως κειmicroενική αφετηρία microπορεί να επιλεγεί microια σειρά τηλεοπτικών διαφηmicroιστικών βίντεο στα οποία αποτυπώνεται το χάσmicroα των γενεών microέσω της αξιοποίησης διαφορετικών κοινωνικών (γλωσσικών και όχι microόνον) κωδίκων στους ρόλους των laquoπαιδιών-νέωνraquo και των laquoγονέων-microεσηλίκωνraquo Ενδείκνυται η οπτικοακουστική microορφή που προϋποθέτει την αντίστοιχη υποδοmicroή ― και βασικά επιβάλλεται στην 3η εκδοχή αλλά εξίσου λειτουργικές microπορεί να είναι και οι εναλλακτικές microορφές που προτείνονται Εξυπακούεται ότι οι εκπαιδευτικοί έχουν την ελευθερία να επιλέξουν οι ίδιοι-ες ή σε συνεργασία microε τους microαθητές και τις microαθήτριές τους διαφορετικό υλικό

Ι Οπτικοακουστική microορφή (πχ τηλεοπτικά διαφηmicroιστικά βίντεο στο διαδίκτυο)

ΙΙ Εναλλακτικές microορφές

Υλικό ή έναυσmicroα αποτελούν σχετικά διαφηmicroιστικά microηνύmicroατα-βίντεο στο διαδίκτυο Παρότι στην περίπτωση των βίντεο ο διαδραστικός πίνακας ο βιντεοπροβολέας ή το εργαστήρι υπολογιστών microοιάζει microονόδροmicroος οι εναλλακτικές microορφές παρουσίασης του υλικού microπορεί να αποδειχτούν πιο δηmicroιουργικές Μερικές προτάσεις

bull Αποmicroαγνητοφώνηση του υλικού από τοντην εκπαιδευτικό

bull Αποmicroαγνητοφώνηση του υλικού από τα παιδιά Στην περίπτωση αυτή microπορεί να γίνει

σύνδεση microε την ενότητα laquoΠροφορικός και γραπτός λόγοςraquo ∆ίνεται σε κάθε οmicroάδα

ένα βίντεο και πάνω σrsquo αυτό κάνουν τις παρατηρήσεις τους Μπορεί να εφαρmicroοστεί σε

κάθε εκδοχή του παραδείγmicroατος και να αποτελέσει εκτεταmicroένη δραστηριότητα και να

11

γίνει και σενάριο (microεγάλης χρονικής διάρκειας διδασκαλία) Βοηθάει και το γεγονός ότι

τα διαφηmicroιστικά βίντεο είναι πολύ σύντοmicroα

bull Περιγραφή και αφήγηση του υλικού από τα παιδιά αφού δουν το υλικό στο σπίτι

τους Μπορεί να γίνει σύνδεση microε τις ενότητες laquoΠεριγραφήraquo και laquoΑφήγησηraquo να γίνει

οmicroαδοσυνεργατικά κλπ

bull Αποτύπωση στιγmicroιοτύπων από τοντην εκπαιδευτικό (ή και τα παιδιά) στιγmicroιοτύπων (snapshots) των βίντεο microε χαρακτηριστικά στιγmicroιότυπα και ή microότο και παρουσίασή τους microε τη microορφή φωτοτυπιών ή πόστερ (οmicroαδοσυνεργατικά όπ)

bull Παρουσίαση έντυπων microορφών διαφηmicroίσεων microε το ίδιο θέmicroα (κατά προτίmicroηση από τα παιδιά οmicroαδοσυνεργατικά όπ)

bull ∆ραmicroατοποίηση (Προφορικός και γραπτός λόγος οmicroαδοσυνεργατικά όπ)

Η θεmicroατική ενότητα

Το σενάριο εστιάζει άmicroεσα στο τmicroήmicroα laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo σελ 29-37 του σχολικού εγχειριδίου και πιο συγκεκριmicroένα την υποενότητα laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo της σελ 30 Ωστόσο microπορεί να επεκταθεί σε ολόκληρη την υποενότητα laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo ή την ενότητα laquoΓλώσσα και γλωσσικές ποικιλίεςraquo ανάλογα microε το υλικό και την εστίαση και ακόmicroη να επεκταθεί και στο σύνολο των υπόλοιπων κεφαλαίων του βιβλίου (laquoΛόγοςraquo laquoΠεριγραφήraquo laquoΑφήγησηraquo) ανάλογα microε το είδος των δραστηριοτήτων που θα επιλεγούν

Το βασικό σενάριο

Τίτλος Το χάσmicroα γενεών στη διαφήmicroιση γονείς και παιδιά

bull Το σενάριο αποτελεί πρόταση για διδασκαλία

Πεδίο διδακτικό αντικείmicroενο και διδακτική ενότητα

Έκφραση ndash Έκθεση Α΄ Λυκείου θεmicroατική στο ΠΣ laquoΓλώσσα γλωσσική ποικιλότητα και γλωσσική αλλαγήraquo Η έmicroφαση εδώ δίνεται στις γλωσσικές ποικιλίες Στο σχολικό εγχειρίδιο καλύπτει την ενότητα laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo σελ 29-37

Χρονική διάρκεια Ανάλογα microε την εκδοχή microπορεί να αποτελέσει δραστηριότητα που καλύπτει ένα διδακτικό δίωρο έως σενάριο που εκτείνεται σε διάρκεια ενός τετραmicroήνου

Προϋποθέσεις υλοποίησης από εκπαιδευτικό και microαθητήτρια

Ανάλογα microε την εκδοχή

Σύντοmicroη περιγραφή

Πρόκειται για (κριτική) microελέτη του τρόπου microε τον οποίο ηλικιακά microαρκαρισmicroένες κοινωνικές γλώσσες (γλώσσα του διαδικτύου και γλώσσα των νέων) χρησιmicroοποιούνται προκειmicroένου να αποτυπώσουν τις διαφορές των γενεών Παρουσιάζονται τρεις εκδοχές καθεmicroιά από τις οποίες προτείνει διαφορετική αντιmicroετώπιση της laquoδιδακτέας ύληςraquo του σχολικού χωροχρόνου των διδακτικών πρακτικών των αναmicroενόmicroενων γραmicromicroατισmicroών που θα καλλιεργηθούν εποmicroένως και του είδους των εγγράmicromicroατων ταυτοτήτων που συνεισφέρουν να καλλιεργηθούν (βλ το κέντρο του ρόmicroβου) Το παράδειγmicroα είναι ενδεικτικό της λογικής που επιθυmicroούmicroε να αναδειχθεί και εξυπακούεται ότι microπορεί να επιλεγούν άλλα κείmicroενα άλλα παραδείγmicroατα και διαφορετική πορεία υλοποίησης microε βάση επιτόπια δεδοmicroένα (ιδιαιτερότητες τάξης και σχολείου προτιmicroήσεις εκπαιδευτικού)

12

∆ιδακτική εκδοχή 1

Η εκδοχή αυτή κινείται πολύ κοντά στις ισχύουσες διδακτικές πρακτικές Το επιπρόσθετο στοιχείο είναι η αξιοποίηση του βίντεο (προβολή microε υπολογιστή ή microε διαδραστικό πίνακα) Προτείνεται προκειmicroένου να αναδειχθούν καλύτερα πολλά στοιχεία των δύο άλλων εκδοχών που ακολουθούν (οι οποίες είναι πιο κοντά στο πνεύmicroα του νέου ΠΣ) και να γίνουν σαφέστερες οι διαφορές που προτείνονται microε το νέο ΠΣ ∆εν αποκλείεται microέρος της εκδοχής αυτής να χρησιmicroοποιηθεί και ως η πρώτη φάση των εκδοχών που ακολουθούν

Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης

Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα

Βήmicroα 1ο ΟΗ εκπαιδευτικός εκκινεί από το βιβλίο και πιο συγκεκριmicroένα από τα εισαγωγικά κείmicroενα στις γλωσσικές ποικιλίες γενικά και τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες ειδικότερα συζητώντας και αναλύοντας το περιεχόmicroενό τους microε τους microαθητές και τις microαθήτριες Καταρχάς φέρνει τα παιδιά σε επαφή microε το ακόλουθο εισαγωγικό κείmicroενο της σελ 21 του βιβλίου το οποίο αποτελεί εισαγωγή στη γλωσσική ποικιλότητα γεωγραφική και κοινωνική

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Στη συνέχεια προχωρά στο κείmicroενο της σελ 29 laquoΚάθετη διαίρεση κοινωνικές διάλεκτοιraquo εισαγωγικό στην κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα

13

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Βήmicroα 2ο Αφού συζητήσει και αναλύσει το περιεχόmicroενο των δύο κειmicroένων κατόπιν παρουσιάζει στον διαδραστικό πίνακα (ή σε βιντεοπροβολέα) τα βίντεο που έχουν επιλεγεί Αν δεν υπάρχει διαδραστικός πίνακας microπορεί να αξιοποιήσει microια από τις εναλλακτικές δυνατότητες παρουσίασης του υλικού για παράδειγmicroα να δώσει στους microαθητές και στις microαθήτριες φωτοτυπία microε έντυπες εκδοχές των διαφηmicroίσεων αυτών ή αποmicroαγνητοφωνήσεις των βίντεο (όλων ή όσων επιλέξει) ή να αναθέσει στα παιδιά να αποmicroαγνητοφωνήσουν στο σπίτι και να περιγράψουν την κάθε διαφήmicroιση

Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος

Βήmicroα 1ο Ακολουθεί συζήτηση στην τάξη για τη γλωσσική ποικιλότητα και πιο συγκεκριmicroένα για τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες ποιες ποικιλίες χρησιmicroοποιούνται στα διαφηmicroιστικά κείmicroενα από ποια στοιχεία φαίνεται ότι οι νέοι χρησιmicroοποιούν διαφορετική ποικιλία από τους γονείς τους αν οι microαθητές και οι microαθήτριες αναγνωρίζουν τις νεανικές ποικιλίες που χρησιmicroοποιούνται κλπ Η συζήτηση microπορεί να συνδεθεί microε τους ειδικότερους παράγοντες διαmicroόρφωσης γλωσσικών ποικιλιών που παρουσιάζει το βιβλίο και να δουν οι microαθητές και οι microαθήτριες ποιοι από αυτούς τους παράγοντες διακρίνονται στα διαφηmicroιστικά σποτ που παρακολούθησαν Με τον τρόπο αυτόν τα παιδιά διατρέχουν ολόκληρη την ενότητα laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo microε microεγαλύτερη έmicroφαση στον παράγοντα laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo λόγω του υλικού της δραστηριότητας χωρίς όmicroως να περιορίζονται απαραίτητα σrsquo αυτόν Βήmicroα 2ο Στη συνέχεια παίρνουν ασκήσεις για το σπίτι Οι ασκήσεις αυτές microπορούν να είναι α) οι ασκήσεις της υποενότητας laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo σελ 30

14

β) η τελευταία άσκηση της υποενότητας σελ 37

Προηγείται στο βιβλίο η παρουσίαση δύο επιστολών του Ι ∆ραγούmicroη και παρατηρήσεις για τη θεmicroατική οργάνωση των επιστολών

Χρονική διάρκεια

1 διδακτικό δίωρο

Προϋποθέσεις υλοποίησης

Εκπαιδευτικός να χειρίζεται διαδραστικό πίνακα ή να έχει τη δυνατότητα χρήσης βιντεοπροβολέα αν υπάρχουν ΜαθητήςΜαθήτρια ∆εν χρειάζεται κάποια ιδιαίτερη προϋπόθεση

Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις

Οι γνώσεις για τον κόσmicroο που προωθεί η εκδοχή αυτή είναι ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα Η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Από το ΠΣ

bull laquoΗ ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσώνraquo

bull laquoΟι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία

που χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλοraquo

Γνώσεις για τη γλώσσα

Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία αποτυπώνονται και στις γλωσσικές επιλογές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Από το ΠΣ

15

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)

διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της

προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική

διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για

συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

Γραmicromicroατισmicroοί και δεξιότητες

Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες microαθαίνουν να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από κοινωνικούς παράγοντες Η κύρια δεξιότητα που αποκτούν είναι να επιλύουν ασκήσεις στο γνωστό πλαίσιο της Προσφοράς - Ζήτησης που σηmicroαίνει laquoσου δίνω θεωρία λύσε τώρα microια σύντοmicroη άσκησηraquo (κλειστού τύπου ασκήσεις) Από το ΠΣ

bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo

bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής

δικτύωσης)raquo

bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς

ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo

∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες

Η δραστηριότητα αυτή αναπαράγει το microοντέλο Προσφορά - Ζήτηση (κλασικό δασκαλοκεντρικό πρότυπο) και στην ουσία παρέχει υποστηρικτικό υλικό στην ύλη του βιβλίου από την οποία δεν πραγmicroατοποιείται απόκλιση Ο σχολικός χώρος παραmicroένει στις παραδοσιακές του διαστάσεις τα παιδιά παρακολουθούν προσηλωmicroένα στον στην εκπαιδευτικό ο σχολικός χρόνος περιορίζεται στο συνεχόmicroενο διδακτικό δίωρο που προβλέπει το ωρολόγιο πρόγραmicromicroα Οη εκπαιδευτικός βρίσκεται στο επίκεντρο της διδασκαλίας αυτός-ή προβάλλει τα βίντεο ή microοιράζει φωτοτυπίες υποδεικνύει τα σηmicroεία του βιβλίου που πρέπει να έχουν υπόψη οι microαθητές και οι microαθήτριες συντονίζει τη συζήτηση και αναθέτει ασκήσεις για το σπίτι Οι microαθητές και οι microαθήτριες είναι δέκτες δρουν ελάχιστα και ο στόχος είναι να αποκτήσουν εγκυκλοπαιδικές γνώσεις γύρω από το ζήτηmicroα της κοινωνικής γλωσσικής ποικιλότητας Ασκούνται διαβάζοντας (το βιβλίο) γράφοντας και απαντώντας σε ερωτήσεις πρακτικές από τις οποίες αναmicroένεται να προκύψει microάθηση Από το ΠΣ

bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν

την κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε

περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να

τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo

Αξιολόγηση

(βλ οικεία στήλη στη θεmicroατική ενότητα Γλώσσα γλωσσική ποικιλότητα και γλωσσική αλλαγή) Με βάση τη στήλη Αξιολόγηση του ΠΣ microε το παράδειγmicroα που παρουσιάστηκε αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό (προφορικά γραπτά)

bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική microεταβολή

bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή

16

Προστιθέmicroενη αξία

Το microόνο νέο στοιχείο που εισάγεται microε τη συγκεκριmicroένη εκδοχή είναι ότι χρησιmicroοποιούνται παραδείγmicroατα που προέρχονται από την τρέχουσα καθηmicroερινότητα τα οποία είναι οικεία στα παιδιά και microπορούν πιο εύκολα να τα κατανοήσουν και να τα συζητήσουν ∆εν υπάρχει αmicroφιβολία ότι και microόνο αυτό το γεγονός κάνει το microάθηmicroα πιο ενδιαφέρον και την κατάκτηση της γνώσης πιο εύκολη Η microερική χρήση επίσης των νέων microέσων καθιστά το microάθηmicroα πιο ελκυστικό και διασκεδαστικό Η εκδοχή αυτή όmicroως δεν κινείται στο πνεύmicroα του νέου ΠΣ και αυτό θα φανεί από τις άλλες δύο εκδοχές που ακολουθούν

Σχηmicroατική παρουσίαση

Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής

A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα

Β Αναγνωριστικός

γραmicromicroατισmicroός

Γ Γνώσεις για τη γλώσσα

Γλωσσική ποικιλότητα η γλώσσα των νέων

∆ ∆ιδακτικές πρακτικές Προσφορά - Ζήτηση

Ταυτότητες

∆ιδακτική εκδοχή 2

Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης

Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα

Προηγείται κάποια εισαγωγική συζήτηση για τη γλωσσική ποικιλότητα Για την εξοικείωση των παιδιών microε το ζήτηmicroα microπορεί να αξιοποιηθεί ως αρχική φάση κάποιο κείmicroενο από την εκδοχή 1 (βλ παραπάνω) Θα ήταν πιο ενδιαφέρον αν οη εκπαιδευτικός είχε στη διάθεσή τουτης και ένα δύο επιπλέον κείmicroενα που θα σχετίζονταν microε την κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα Στην περίπτωση αυτή θα microοίραζε τα κείmicroενα στα παιδιά (microετά από microια σύντοmicroη εισαγωγή) και θα ζητούσε να συνεργαστούν προκειmicroένου να αναδείξουν και να παρουσιάσουν τα χαρακτηριστικά που αναφέρει και το σχολικό εγχειρίδιο Η διαφορά εδώ είναι σε σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή ότι τα παιδιά θα αναδείκνυαν τη θεωρία ψάχνοντας κείmicroενα και παρουσιάζοντάς την στην τάξη κάτι που συνιστά σηmicroαντική αλλαγή στις διδακτικές πρακτικές

Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος

Βήmicroα 1ο Στη συνέχεια τα παιδιά οργανώνονται σε microικρές οmicroάδες και τους δίνονται συγκεκριmicroένα βίντεο (αν υπάρχουν οι υποδοmicroές) ή παραδείγmicroατα από έντυπα κείmicroενα που προσφέρονται Αν δεν υπάρχουν υποδοmicroές οη εκπαιδευτικός παρουσιάζει κεντρικά στην αίθουσα τα παραδείγmicroατα microε τις διαφηmicroίσεις (Γενικά αν δεν υπάρχουν υποδοmicroές οη εκπαιδευτικός microπορεί να δώσει στους microαθητές και στις microαθήτριες φωτοτυπία microε αποmicroαγνητοφωνήσεις των βίντεο ή να αξιοποιήσει κάποια από τις άλλες εναλλακτικές δυνατότητες που προτείναmicroε στην αρχή Μπορεί επίσης να επιλέξει έντυπες διαφηmicroίσεις ή

17

άλλα κείmicroενα που κρίνει χρήσιmicroα) Παράλληλα ετοιmicroάζει ένα φύλλο εργασίας το οποίο δίνει τους άξονες γύρω από τους οποίους θα εργαστούν τα παιδιά Ενδεικτικοί άξονες

1 Ποιες κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες αναγνωρίζετε στα συγκεκριmicroένα διαφηmicroιστικά

Αξιοποιήστε τα κείmicroενα που σας δόθηκαν προκειmicroένου να ταξινοmicroήσετε τις

απαντήσεις σας

2 Για ποιο λόγο προκαλείται γέλιο στις διαφηmicroίσεις αυτές (πχ τι θα συνέβαινε αν οι

ήρωες χρησιmicroοποιούσαν την πρότυπη γλώσσα Τι θα συνέβαινε αν ανταλλάσσονταν

οι ρόλοι στα βίντεο) Ποιος ο ρόλος της γλωσσικής ποικιλότητας σε αυτό

3 Αναζητήστε και καταγράψτε άλλα παραδείγmicroατα διαφηmicroιστικού λόγου όπου

χρησιmicroοποιείται η κοινωνική ή γεωγραφική ποικιλότητα Αναλύστε τι εξυπηρετεί σε

κάθε περίπτωση

Βήmicroα 2ο Οι οmicroάδες αφού microελετήσουν τα κείmicroενα (microε βάση τις οδηγίες στο φύλλο εργασίας) καταλήγουν σε συmicroπεράσmicroατα σχετικά microε τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες που χρησιmicroοποιούνται στα διαφηmicroιστικά αυτά Η εργασία microπορεί να συνεχιστεί και στο σπίτι όπου τα παιδιά θα αναζητήσουν και άλλα βίντεο (διαφηmicroιστικά ή microη) στα οποία να αξιοποιείται η κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα θα τα microελετήσουν και θα καταλήξουν σε συmicroπεράσmicroατα microε βάση το φύλλο εργασίας που θα τους έχει δοθεί Οι οmicroάδες microπορούν να παρουσιάσουν τα συmicroπεράσmicroατά τους στην τάξη microε τους ακόλουθους τρόπους (η επιλογή εξαρτάται από τις υποδοmicroές την τάξη τοντηνεκπαιδευτικό κλπ)

o Να δηmicroιουργήσουν ένα κείmicroενο σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης (πχ power

point) microε τις επισηmicroάνσεις και τα ευρήmicroατά τους και να το παρουσιάσουν στην

τάξη Στην περίπτωση αυτή συνδέουmicroε το microάθηmicroά microας microε την ενότητα

laquoΑπροσχεδίαστος και προσχεδιασmicroένος προφορικός λόγος ndash ένα microεικτό είδος

λόγου ανάmicroεσα στον προφορικό και το γραπτό λόγοraquo)

o Να δηmicroιουργήσουν ένα κείmicroενο σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης microε τις

επισηmicroάνσεις και τα ευρήmicroατά τους το οποίο να εmicroπλουτίσουν microε βίντεο και

συνδέσmicroους (links) για την υποστήριξη των συmicroπερασmicroάτων τους (βλ ΠΣ για

την παραγωγή πολυmicroεσικού λόγου αλλά και σύνδεση microε την ενότητα

laquoΑπροσχεδίαστος και προσχεδιασmicroένος προφορικός λόγος ndash ένα microεικτό είδος

λόγου ανάmicroεσα στον προφορικό και το γραπτό λόγοraquo σελ 99)

o Μπορούν να αντλήσουν περαιτέρω στοιχεία (βίντεο και άλλο κειmicroενικό υλικό

καθώς και επιστηmicroονικά άρθρα πάνω στην κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα ndash

έτσι microελετάται και ο επιστηmicroονικός λόγος στόχος του νέου ΠΣ) και να

καταλήξουν στη συγγραφή ενός δοκιmicroίου microε τίτλο laquoΓλώσσα και ποικιλίαraquo ή

ειδικότερα laquoΗ αξιοποίηση της γλώσσας των νέων από τη διαφήmicroισηraquo Το

δοκίmicroιο αυτό πρέπει να ενταχτεί σε ένα επικοινωνιακό πλαίσιο να αναρτηθεί

σε κάποιο ιστολόγιο ή να δηmicroοσιευτεί στη σχολική ή την τοπική εφηmicroερίδα

Καλό θα ήταν να επιχειρηθούν παραλλαγές (να microη γράψουν όλα τα παιδιά το

ίδιο κείmicroενο) για να αντιληφθούν οι microαθητές και οι microαθήτριες πόσο το

επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει και τις επιλογές στη συγγραφή και τη

διαmicroόρφωση ενός κειmicroένου

bull Κατά τη διάρκεια της όλης εργασίας τα παιδιά καλούνται να εστιάζουν σε περιγραφές

και αφηγήσεις όπου αυτό εξυπηρετεί τις ανάγκες τις διδασκαλίας Εστίαση πχ στη

λεπτοmicroερή περιγραφή κατά την ανάλυση και παρουσίαση των βίντεο από τις οmicroάδες

των παιδιών αφήγηση αναδιήγηση άλλων παραδειγmicroάτων για τη χρήση της

νεανικής γλώσσας στην καθηmicroερινότητα Με τη λογική αυτή το συγκεκριmicroένο σενάριο

θεωρεί ως δεδοmicroένη και microια microη γραmicromicroική ανάγνωση της ύλης και microια εστίαση στους

18

στόχους του ΠΣ εποmicroένως microια δηmicroιουργική ndash διαχρονική (και όχι γραmicromicroική microε βάση

το διδακτικό εγχειρίδιο) αξιοποίηση του υλικού του σχολικού εγχειριδίου

bull Ενδιαφέρον θα είχε η συγκεκριmicroένη διδακτική πρόταση να επεκταθεί σε microια microικρή

έρευνα (συλλογή δεδοmicroένων από τα παιδιά γύρω από την αξιοποίηση της νεανικής

γλώσσας στην καθηmicroερινότητα) και να ενταχθεί στο πλαίσιο της Ερευνητικής

Εργασίας (project) που έχει εισαχθεί από φέτος στην Α Λυκείου αν υπάρχει αυτή η

δυνατότητα

Χρονική διάρκεια

Περίπου 1 ndash 2 microήνες (ανάλογα microε τις κατευθύνσεις που θα δοθούν)

Προϋποθέσεις υλοποίησης

- ∆υνατότητες σε Νέες Τεχνολογίες (αν επιλεγεί microια τέτοια οπτική)

- Πρόσθετο διδακτικό υλικό

- Εξοικείωση των παιδιών microε τα νέα microέσα (Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης Πρόγραmicromicroα

Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση πολυmicroέσων ιστολόγια) Είναι γνωστό ότι τα

παιδιά δεν έχουν τέτοιου είδους δυσκολίες

- Κυρίως όmicroως στροφή του microαθήmicroατος προς την κατεύθυνση της ενεργοποίησης των

παιδιών τα οποία διαβάζουν τα κείmicroενα (έντυπα ή σε ψηφιακή microορφή) τα

επεξεργάζονται και καταλήγουν σε διαπιστώσεις που microοιράζονται microε τους

συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες τουςαποκτούν ρόλο που laquoγεmicroίζειraquo το σχολικό

χώρο και χρόνο διαβάζοντας και γράφοντας αξιοποιώντας κάθε microέσο πρακτικής

γραmicromicroατισmicroού (= microέσο για διάβασmicroα γράψιmicroο και επικοινωνία)

Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις

∆εν έχουmicroε σηmicroαντική microεταβολή στον άξονα αυτό Τα παιδιά κατανοούν και πάλι ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή (όπως στην εκδοχή 1) Από το ΠΣ

bull laquoΗ ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσώνraquo

bull laquoΟι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία

που χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλοraquo

Γνώσεις για τη γλώσσα

Και εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την κοινωνική γλωσσική ποικιλία που χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή (όπως στην εκδοχή 1) Επίσης το επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει την οργάνωση και τη διαmicroόρφωση του κειmicroένου Από το ΠΣ

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)

διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της

προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική

διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για

συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά

microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να

ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα

19

επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία

για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo

Γραmicromicroατισmicroοί

Στον άξονα αυτό έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές - Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και microαθήτριες microαθαίνουν να αναγνωρίζουν

ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από κοινωνικούς

παράγοντες Αυτό παραmicroένει ίδιο

- Νέοι γραmicromicroατισmicroοί χρήση των νέων microέσων για την παραγωγή λόγου (πχ

Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο παραγωγή πολυmicroεσικών

κειmicroένων κλπ)

- Παραγωγή προφορικού λόγου παρουσίαση και υποστήριξη άποψης ενώπιον της

τάξης εξάσκηση στην περιγραφή και αφήγηση (προφορικά) παραγωγή γραπτού

(παραγωγή δοκιmicroίου)

Από το ΠΣ

bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo

bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου

περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής

επιχειρηmicroατολογίας κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή

προφορική ενώπιον ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των

πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση

της γλωσσικής ποικιλότηταςraquo

bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής

δικτύωσης)raquo

bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς

ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo

bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης

που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση

αυτή αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις

ταυτότητες που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo

∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες

Παρότι και πάλι η διδασκαλία ξεκινάει από το βιβλίο δε microένει προσκολληmicroένη σrsquo αυτό αλλά το χρησιmicroοποιεί ως αφετηρία για διερεύνηση έρευνα και παραγωγή microιας ευρύτερης γκάmicroας κειmicroένων από ότι στην εκδοχή 1 Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται το σενάριο εκτείνεται πέραν του σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την παραγωγή κειmicroένων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Υπάρχει η δυνατότητα σύνδεσης microε τις ερευνητικές εργασίες Ο σχολικός χώρος το ίδιο δεν είναι microόνο η εξωσχολική δραστηριοποίηση των microαθητώνmicroαθητριών είναι και η αλλαγή της κατανοmicroής τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους για να δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τα ευρήmicroατά τους σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης ή προφορικά microε βάση σηmicroειώσεις που έχουν κρατήσει Ζητείται από τα παιδιά να παίξουν πιο ενεργητικούςndashδιερευνητικούς ρόλους microε τη χρήση της γλώσσας αφού αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται συνεργάζονται και παρουσιάζουν Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo τώρα είναι σαν να τους λέει laquoψάξε microάθε σύνθεσε και παρουσίασεraquo -Είναι προφανές ότι σε ένα τέτοιο πλαίσιο θα πρέπει να microεταβληθεί και ο ρόλος των εκπαιδευτικών δεν έχει τόση βαρύτητα πώς θα παρουσιαστεί η νέα γνώση όσο πώς θα

20

συντονιστούν και θα υποστηριχθούν τα παιδιά στην κατάκτηση της γνώσης στη σύνδεσή της microε τη ζωή και την πραγmicroατικότητα κοκ

Αξιολόγηση (microε βάση το ΠΣ)

Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό

(προφορικά γραπτά)

bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική

microεταβολή

bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή

bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις

επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα

bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών

τους

bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα

Προστιθέmicroενη αξία

Η προώθηση των νέων γραmicromicroατισmicroών η διεύρυνση του σχολικού χωροχρόνου και η τοποθέτηση των microαθητών και των microαθητριών στο επίκεντρο ως υποκειmicroένων που συνεργάζονται microεταξύ τους και microε τοντην εκπαιδευτικό συσκέπτονται παίρνουν αποφάσεις και υποστηρίζουν τις απόψεις τους αποmicroακρύνει την εκδοχή αυτή από τα παραδοσιακά σχήmicroατα διδασκαλίας και γι αυτόν τον λόγο προτείνουmicroε να προτιmicroηθεί σε σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή

Σχηmicroατική παρουσίαση

Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής

A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα

Β Λειτουργική κατάκτησηΚειmicroενικών ειδών νέοι

γραmicromicroατισmicroοί

Γ Γνώσεις για τη γλώσσα Γλωσσική ποικιλότητα

η γλώσσα των νέων

∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές

Ταυτότητες

Στο σχήmicroα αυτό βλέπουmicroε να microεταβάλλονται οι δύο του άκρες αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που παράγει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή αφού τα παιδιά ασκούνται στο να κάνουν διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα

21

∆ιδακτική εκδοχή 3

Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης

Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα

Εξοικείωση microε την έννοια της γλωσσικής ποικιλότητας Μπορεί να αξιοποιηθεί ότι και στην εκδοχή 2

Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος

Εξηγείται στα παιδιά ότι κατά τον υπόλοιπο χρόνο θα διερευνήσουν το πώς ο διαφηmicroιστικός λόγος αξιοποιεί στα κείmicroενά του τη γλωσσική ποικιλότητα και ιδιαίτερα τη γλώσσα των νέων Βήmicroα 1ο Τα παιδιά χωρίζονται σε οmicroάδες και αφού δουν τα βίντεο (εδώ η εναλλακτική της φωτοτυπίας περιορίζει πάρα πολύ τις δραστηριότητες οπότε δεν την προτείνουmicroε) διερευνούν κάποια από τα παρακάτω ζητήmicroατα (σε ένα δίωρο)

bull Οmicroάδες 1 και 3 Μέσω των συγκεκριmicroένων διαφηmicroίσεων κατασκευάζονται

συγκεκριmicroένου τύπου γονείς και παιδιά Πώς συνδυάζεται η κοινωνική γλωσσική

ποικιλία microε άλλα συmicroβολικά στοιχεία (ντύσιmicroο σηmicroειολογία σώmicroατος περιβάλλον

λήψη πλάνα και γενικά γραmicromicroατική της εικόνας) στη δηmicroιουργία ταυτοτήτων στα

συγκεκριmicroένα διαφηmicroιστικά

bull Οmicroάδες 2 και 4 Ποιες γνώσεις προϋποτίθεται πως έχουν οι αποδέκτες των

διαφηmicroίσεων αυτών σε σχέση microε τη γλωσσική ποικιλότητα Ποια στερεότυπα

κατασκευάζονται και χρησιmicroοποιούνται στα συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα

bull Οmicroάδες 5 και 6 Πώς αξιοποιείται η διαφορά των γλωσσικών ποικιλιών για να

κατασκευάσει τι είδους κόσmicroους (πχ οι νέοι δεν microπορούν να συνεννοηθούν microε τους

microεγάλους γιατί οι τελευταίοι είναι συντηρητικοί αυτό δηmicroιουργεί αmicroηχανία στους

microεγάλους και απόγνωση τους νέους κλπ) Πώς αξιοποιούν οι διαφηmicroιστές τη

γλωσσική διαφοροποίηση στο κάθε microήνυmicroα για να κατασκευάσουν τι Τι είδους

γνώσεις για τη γλώσσα θα βοηθήσουν τους αποδέκτες των microηνυmicroάτων να σταθούν

κριτικά απέναντι στα συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα

bull Οmicroάδα 7 Τι προϊόντα προωθούνται microrsquo αυτούς τους τρόπους και σε ποιους

απευθύνονται Γιατί για τα συγκεκριmicroένα προϊόντα επιλέγεται η συγκεκριmicroένη

γλωσσική ποικιλία (πχ θα κατασκευάζονταν οι ίδιοι κόσmicroοι και ταυτότητες αν η

διαφήmicroιση αφορούσε παραδοσιακά φαγητά τραπεζικά προϊόντα λευκαντικό για

ρούχα που αστράφτουν ή σε προϊόντα φαινοmicroενικά για όλη την οικογένεια όπως

καλωδιακή τηλεόραση Υπάρχουν τελικά διαφηmicroίσεις που να απευθύνονται σε όλα τα

microέλη microιας οικογένειας κοινωνίας αδιακρίτως ή πάντοτε επιλέγεται ο καταναλωτικός

στόχος ανάmicroεσα στα microέλη της οικογένειας κοινωνίας που διαχειρίζονται το χρήmicroα ή

microπορούν να πιέσουν για αγορές)

bull Όλες οι οmicroάδες (λόγω της σηmicroαντικής βαρύτητας του ερωτήmicroατος) Τι προτείνεται ως

το ιδανικό κάθε φορά laquomicroέσοraquo για να γεφυρωθεί το χάσmicroα microεταξύ νέων και

ηλικιωmicroένων (προτείνεται πάντα κάποιο υλικό προϊόν) Ποιες αξίες και στάσεις

προβάλλονται microέσω αυτών των επιλογών

Βήmicroα 2οΜετά από τη διερεύνηση αυτή η κάθε οmicroάδα παρουσιάζει και συζητάει τα συmicroπεράσmicroατά της στην τάξη Η παρουσίαση microπορεί να γίνει

- Με Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα

- Με προφορικό λόγο που θα στηρίζεται σε σηmicroεία που θα έχουν φωτοτυπηθεί και

microοιραστεί στους συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες Τις σηmicroειώσεις αυτές κρατάει η

κάθε οmicroάδα καθώς εργάζεται

22

- Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται κατά τη διάρκεια της προετοιmicroασίας και της παρουσίασης

στο να στηρίζονται οι απόψεις που υποστηρίζονται στο να αξιοποιηθεί σε microεγάλη

έκταση η έmicroφαση στη λεπτοmicroέρεια (εστίαση στην περιγραφή)

Φάση 3η Σχολικός γραmicromicroατισmicroός

Οη εκπαιδευτικός του συγκεκριmicroένου παραδείγmicroατος θέλει να εστιάσει περισσότερο στο θέmicroα του προκειmicroένου τα παιδιά να microπορέσουν να γράψουν ένα σχετικό δοκίmicroιο Έτσι microοιράζει 1- 2 κείmicroενα που εστιάζουν στη γλώσσα των νέων και τα συζητάει microε τα παιδιά (microπορεί να τα συζητήσουν όλοι microαζί ή σε οmicroάδες αν διαθέτει χρόνο) Μετά και από αυτή τη συζήτηση τους ζητείται να γράψουν ένα δοκίmicroιο (microε συγκεκριmicroένο επικοινωνιακό πλαίσιο) όπου θα αποτυπώνεται ο προβληmicroατισmicroός για τη γλώσσα των νέων και την αξιοποίησή της από τη διαφήmicroιση Ο τίτλος θα microπορούσε να δοθεί από τα ίδια τα παιδιά (το κάθε παιδί να επιλέξει διαφορετικό τίτλο ανάλογα microε το πλαίσιο επικοινωνίας και το στόχο που θέτει)

Εναλλακτικά

- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αναζητήσουν περαιτέρω υλικό στο διαδίκτυο

(διαφηmicroιστικό ή microη) και να εστιάσουν σε microεγαλύτερο βάθος στη γλώσσα των νέων

στη διαφήmicroιση

- Αν υπάρχουν υποδοmicroές θα microπορούσε να ζητηθεί από τα παιδιά να δηmicroιουργήσουν

πολυmicroεσικές παρουσιάσεις αξιοποιώντας και ενσωmicroατώνοντας υλικό από τις

διαφηmicroίσεις

- Ακόmicroη η έρευνα και η παραγωγή λόγου των microαθητών και microαθητριών microπορούν να

ενταχθούν στο πλαίσιο της Ερευνητικής Εργασίας (project) που έχει εισαχθεί από

φέτος στην Α Λυκείου

- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν επίσης να κάνουν microια microικρή έρευνα πάνω στις

κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες και τα υπόλοιπα συmicroβολικά συστήmicroατα που

χρησιmicroοποιούν χαρακτηριστικές οmicroάδες νέων που διαφοροποιούνται microε βάση το

microουσικό γούστο τα ενδιαφέροντα ελεύθερου χρόνου κλπ (χιπ-χοπάδες microεταλλάδες

σκέιτερς κλπ) Αυτό θα microπορούσε να ενταχθεί στην ερευνητική εργασία ή να

αποτελέσει θέmicroα για το δοκίmicroιο που θα γράψουν

Χρονική διάρκεια

1-2 microήνες (ίσως και παραπάνω)

Προϋποθέσεις υλοποίησης

Εκπαιδευτικός να έχει τη δυνατότητα κεντρικής προβολής στην τάξη (πχ διαδραστικός πίνακας ή βιντεοπροβολέας) ΜαθητήςΜαθήτρια Κάποιο από τα επόmicroενα ανάλογα microε την εκδοχή Πρόγραmicromicroα παρουσίασης (πχ Power Point) Πρόγραmicromicroα Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση πολυmicroέσων ιστολόγια

Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις

Η συγκεκριmicroένη εκδοχή παρουσιάζει σηmicroαντικές αλλαγές σε σχέση microε αυτό τον άξονα Εξακολουθεί να κινείται στη λογική ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Επεκτείνεται όmicroως πολύ πέρα από την περιγραφική αυτή εκδοχή Αναδεικνύει το γεγονός ότι η διαφήmicroιση στηρίζεται σε στερεότυπα (κι εδώ microπορεί να γίνει η σύνδεση και microε την αντίστοιχη θεmicroατική της Β΄ Λυκείου) Κάνει αντιληπτό το γεγονός ότι η διαφήmicroιση κατασκευάζει κόσmicroους αξιοποιώντας microια σειρά συmicroβολικών συστηmicroάτων ανάmicroεσα στα οποία και οι γλωσσικές ποικιλίες Αυτή η αξιοποίηση γίνεται σκόπιmicroα και στοχευmicroένα καθώς κάθε φορά απευθύνεται σε συγκεκριmicroένες οmicroάδες καταναλωτών προκειmicroένου να προωθήσει τα προϊόντα που προβάλλει Αναδεικνύει τέλος το γεγονός ότι οι αξίες που προβάλλονται microέσω των

23

διαφηmicroίσεων κάθε άλλο παρά ουδέτερες είναι και σχετίζονται microε ένα ευρύτερο σύστηmicroα πεποιθήσεων που ενισχύει συγκεκριmicroένου τύπου καταναλωτικά πρότυπα Θα microπορούσαmicroε εν ολίγοις να πούmicroε ότι οι γνώσεις για τη γλώσσα συνδέονται άmicroεσα microε τις γνώσεις για τον κόσmicroο Από το ΠΣ

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)

διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της

προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική

διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για

συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά

microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να

ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα

επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία

για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo

Γνώσεις για τη γλώσσα

Εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Αναδεικνύεται ότι και στα προηγούmicroενα Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την κοινωνική γλωσσική ποικιλία που χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή για συγκεκριmicroένους στόχους Από το ΠΣ

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική) διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν laquoφωνέςraquo που αποτυπώνονται συχνά microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo

Γραmicromicroατισmicroοί και κριτικός γραmicromicroατισmicroός

Θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι καλύπτονται οι γραmicromicroατισmicroοί και οι δεξιότητες των δύο προηγούmicroενων εκδοχών Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες microαθαίνουν να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από κοινωνικούς παράγοντες Νέοι γραmicromicroατισmicroοί υποστήριξη άποψης microε τη χρήση ΠΠ διαχείριση βίντεο συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο κλπ Στο παράδειγmicroα όmicroως αυτό δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην καλλιέργεια του κριτικού γραmicromicroατισmicroού τα παιδιά αποκτούν κριτική στάση απέναντι στον διαφηmicroιστικό λόγο τη γλωσσική ποικιλότητα και τα στερεότυπα microελετούν διαφορετικές εκδοχές και καλούνται να τοποθετηθούν microιλώντας διαβάζοντας και γράφοντας Από το ΠΣ

bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo

bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου

περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής

24

επιχειρηmicroατολογίας κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή

προφορική ενώπιον ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των

πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση

της γλωσσικής ποικιλότηταςraquo

bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής

δικτύωσης)raquo

bull laquoΟ διάλογος είναι το βασικότερο είδος προφορικής επικοινωνίας και διέπεται από

ενδογλωσσικούς και εξωγλωσσικούς κανόνεςraquo

bull laquoΑναγνώριση του σηmicroαντικού ρόλου της εκάστοτε κοινωνικής πρακτικής στον

προσδιορισmicroό της γλώσσας και του είδους του κειmicroένου που χρησιmicroοποιείταιraquo

bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς

ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo

bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης

που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση

αυτή αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις

ταυτότητες που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo

bull laquoΝα αντιλαmicroβάνονται ότι στη γλώσσα αποτυπώνονται πάντα οπτικές θέασης του

κόσmicroου γιrsquo αυτό οι γλωσσικές επιλογές υποδηλώνουν πολιτικές (microε microία ευρύτερη

έννοια) επιλογέςraquo

∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες

Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται microε την εργασία στο σπίτι το σενάριο εκτείνεται πέραν του σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την παραγωγή κειmicroένων τη διαχείριση πολυmicroέσων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Ο σχολικός χώρος το ίδιο δεν είναι microόνον η εξωσχολική δραστηριοποίηση των παιδιών είναι και η αλλαγή της κατανοmicroής τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους για να δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τις σκέψεις τους παίζουν ρόλους στη δραmicroατοποίηση ndash αλλάζει έτσι η εικόνα των σειρών των παιδιών που κάθονται προσηλωmicroένα στον πίνακα

Οη εκπαιδευτικός υποχωρεί από το ρόλο του ποmicroπού της γνώσης σε εmicroψυχωτικό και συντονιστικό ρόλο ∆εν παίζει τόσο ρόλο πόσο θα microιλήσει όσο πώς θα υποστηρίξει την κάθε οmicroάδα και το κάθε παιδί να ολοκληρώσει την εργασία του ∆εν έρχεται εκ των υστέρων να διορθώσει αλλά είναι πολύ κοντά στα παιδιά καθώς ψάχνουν γράφουν ή παρουσιάζουν προκειmicroένου να τα υποστηρίξει

Οι microαθητές και οι microαθήτριες βρίσκονται στο επίκεντρο και διαmicroορφώνουν σε ένα microεγάλο βαθmicroό τη microαθησιακή διαδικασία επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται και συνεργάζονται microελετούν ποικιλία κειmicroένων στέκονται κριτικά απέναντι στα microηνύmicroατα των ΜΜΕ γίνονται σκεπτόmicroενοι και υποψιασmicroένοι πολίτες Από το ΠΣ

bull laquoΑνάλυση microέσω της γλώσσας και των άλλων τρόπων κειmicroένων της καθηmicroερινότητας

(περιοδικά τύπος σώmicroατα κειmicroένων) προκειmicroένου να αναδειχθεί πώς

αναπαριστώνται microέσω του λόγου διάφορες κοινωνικές οmicroάδες (πχ microετανάστες

γυναίκες νέοι κλπ) Ανάδειξη των στερεοτύπων και προκαταλήψεωνraquo

bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν

την κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε

περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να

τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo

bull laquoΑνάλυση κειmicroένων από τον διαφηmicroιστικό λόγο και ανίχνευση του ρόλου της

ποιητικής λειτουργίας των κειmicroενικών τύπων (περιγραφή αφήγηση) και της

25

πολυτροπικότητας στην κατασκευή της οπτικής που θέλουν να επιβάλλουν στον

αναγνώστηθεατήraquo

bull laquoΚαταγραφή και ανάλυση microιας συνοmicroιλίας (πχ ενηλίκων εφήβων) και ανάδειξη των

ταυτοτήτων που αναδεικνύονταιraquo

bull laquoΑνάλυση διαδικτυακών ήκαι πολυmicroεσικών κειmicroένων και εντοπισmicroός των microέσων

(γλωσσικών πολυτροπικών συmicroφραστικό πλαίσιο κλπ) που συνεισφέρουν στην

οπτική των συντακτώνraquo

Αξιολόγηση

Με τη συγκεκριmicroένη εκδοχή καλύπτονται σχεδόν πλήρως οι στόχοι του ΠΣ της συγκεκριmicroένης θεmicroατικής ενότητας Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό (προφορικά γραπτά)

bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική microεταβολή

bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή

bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα

bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών τους

bull να εκφράζονται κριτικά ως προς την καταλληλότητα ενός (διαλεκτικού πχ) κειmicroένου σε σχέση microε την περίσταση επικοινωνίας

bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα Επίσης η 3η εκδοχή καλύπτει και microια σειρά στόχων από άλλες θεmicroατικές του ΠΣ όπως οι ακόλουθες ΘΕΜΑΤΙΚΗ Προφορικός γραπτός και πολυτροπικός λόγος Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να αναλύουν τη σηmicroασία των παραγλωσσικών και εξωγλωσσικών στοιχείων για τη microετάδοση νοηmicroάτων που δε δηλώνονται γλωσσικά

bull να ερmicroηνεύουν τη συmicroβολή κάθε τρόπου για τη δόmicroηση νοηmicroάτων στα πολυτροπικά κείmicroενα

bull να κατασκευάζουν πολυτροπικά κείmicroενα για ποικίλες περιστάσεις

bull να κρίνουν αν ένα κείmicroενο είναι αποτελεσmicroατικό ως προς τη microορφή λόγου που χρησιmicroοποιείται (προφορικός γραπτός πολυτροπικός κλπ) και να εξηγούν τον ρόλο που έχει η τεχνολογία στη διαmicroόρφωση πολυτροπικών πολυmicroεσικών κειmicroένων

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Το κείmicroενο η δοmicroή τα χαρακτηριστικά του και η ποικιλότητά του Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να συντάσσουν ποικιλία κειmicroενικών ειδών και τύπων microε συνοχή και συνεκτικότητα και να αναγνωρίζουν τα δοmicroικά χαρακτηριστικά τους

bull να πυκνώνουν το λόγο και να αξιοποιούν τις περιλήψεις ως βάση για την παραγωγή ευρύτερων κειmicroένων

bull να αναγνωρίζουν τη λειτουργία και συνέργεια των τρόπων σε διαφορετικά πολυτροπικά κείmicroενα (αφηγηmicroατικά περιγραφικά επιχειρηmicroατολογικά)

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα κοινωνία και επικοινωνία Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να διακρίνουν ότι κάθε χρήση της γλώσσας είναι κοινωνικά διαφοροποιηmicroένη και σχετίζεται microε τις ταυτότητες των οmicroιλητώντριών αλλά και microε καταστασιακά δεδοmicroένα

bull να εντοπίζουν τις κοινωνικές συνδηλώσεις σε ένα κείmicroενο

26

bull να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου

bull να αξιοποιούν τις γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές

bull να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού

Προστιθέmicroενη αξία

Προωθούνται οι νέοι γραmicromicroατισmicroοί και ο κριτικός γραmicromicroατισmicroός και διευρύνεται ο σχολικός χωροχρόνος Οι microαθητές και οι microαθήτριες αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες και συνεργάζονται αναδεικνύεται και ενθαρρύνεται η κριτική τους σκέψη και προάγεται η κριτική τους θέση ως πολιτών στον κόσmicroο που τιςτους περιβάλλει Η εκδοχή αυτή είναι και η πλησιέστερη στους στόχους και τις επιδιώξεις του νέου ΠΣ Η 3η εκδοχή αναδεικνύει επίσης τις ακόλουθες βασικές αρχές του ΠΣ

bull Το ΠΣ πρέπει να αποτελεί αφετηρία για την αξιοποίηση του διδακτικού υλικού και όχι

το αντίστροφο

bull Πρέπει να αξιοποιείται κάθε microαθησιακός πόρος (εποmicroένως και το βιβλίο)

προκειmicroένου να κατακτηθούν οι στόχοι

Σχηmicroατική παρουσίαση

Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής

A Γνώσεις για τον κόσmicroο πώς η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα (κριτική προσέγγιση)

Β Λειτουργική κατάκτησηΚειmicroενικών ειδών νέοι Γραmicromicroατισmicroοί

Γ Γνώσεις για τη γλώσσα

Γλωσσική ποικιλότητα η γλώσσα των νέων

∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές

Ταυτότητες

Στο σχήmicroα 3 βλέπουmicroε τώρα να microεταβάλλονται οι τρεις του άκρες σε σχέση microε την πρώτη εκδοχή αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) αλλά και αυτή που έχει σχέση microε τις γνώσεις για τον κόσmicroο (Α) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που εκβάλλει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή (κέντρο του ρόmicroβου) αφού τα παιδιά δεν ασκούνται στο να κάνουν απλώς διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα αλλά και στο να χρησιmicroοποιούν τις γνώσεις για τη γλώσσα προκειmicroένου να διαβάζουν καλύτερα τον κόσmicroο γύρω τους Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo στη δεύτερη laquoψάξε microάθε σύνθεσε και παρουσίασεraquo και τώρα τους λέει laquoΨάξει microάθε σύνθεσε παρουσίασε αλλά και δες ότι ο σηmicroειωτικός κόσmicroος γύρω σου δεν είναι αθώοςraquo

27

5 Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Με τα δεδοmicroένα που παρουσιάστηκαν και αναλύθηκαν παραπάνω το εύλογο ερώτηmicroα που τίθεται είναι το εξής σε ένα τέτοιο διδακτικό πλαίσιο πώς θα microπορέσουν οι εκπαιδευτικοί να αξιολογήσουν την επίδοση των microαθητών και των microαθητριών Για να απαντηθεί το ερώτηmicroα αυτό είναι χρήσιmicroο να γίνει προηγουmicroένως διάκριση των τριών διαφορετικών εννοιών που υπάρχουν πίσω από τον όρο αξιολόγηση Η πρώτη συζητήθηκε microέσω των παραδειγmicroάτων που αναπτύχθηκαν παραπάνω σύmicroφωνα microε το ΠΣ Στην περίπτωση αυτή η αξιολόγηση ταυτίζεται microε ότι τα παιδιά αναmicroένεται να είναι σε θέση να κάνουν σε κάθε θεmicroατική ενότητα Από εδώ κατά βάση ξεκινάει να σχεδιάζει τη διδασκαλία τουτης οη κάθε εκπαιδευτικός και προσπαθεί να αντιmicroετωπίσει συνδυαστικά τις αξιολογήσεις που προτείνονται στις τέσσερις θεmicroατικές ενότητες

Η δεύτερη συζητείται ιδιαίτερα στην έκτη ενότητα του ΠΣ Εκεί επισηmicroαίνεται ότι η αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά το microάθηmicroα στο σύνολό του (βλ περισσότερα εκεί) Αυτή η αξιολόγηση εποmicroένως αφορά την καθηmicroερινή διδακτική πρακτική από την οποία οι εκπαιδευτικοί αντλούν πολύ χρήσιmicroα στοιχεία που αφορούν τους ίδιους και τις ίδιες και τις επιλογές τους τους microαθητές και τις microαθήτριες και τον βαθmicroό ανταπόκρισής τους Από τη διαδικασία αυτή microπορούν οι εκπαιδευτικοί να αντλήσουν στοιχεία και για τη βαθmicroολόγηση (βλ παρακάτω)

Η τρίτη τέλος εκδοχή σχετίζεται microε αυτό που συνήθως στο ελληνικό σχολείο εννοούmicroε αξιολόγηση και ταυτίζεται microε την αποτίmicroηση του βαθmicroού που θα πάρει ο κάθε microαθητής και η κάθε microαθήτρια παράmicroετρος η οποία δε θα πρέπει να υποτιmicroάται

Στη συνέχεια αναλύεται η λογική του πλαισίου αξιολόγησης στο οποίο περιγράφεται η λογική των εξετάσεων που θα γίνονται στην Α Λυκείου

Στην εισαγωγή του πλαισίου αξιολόγησης αναφέρονται τα κάτωθι

laquoΓια την εξέταση στη Νέα Ελληνική Γλώσσα δίνεται στους microαθητές σε φωτοαντίγραφο ένα δύο ή και περισσότερα κείmicroενα περιορισmicroένης έκτασης (προτιmicroότερα τα δύο κείmicroενα) από τον έντυπο ήκαι τον ηλεκτρονικό λόγο που αναφέρονται σε κοινωνικά πολιτικά πολιτιστικά επιστηmicroονικά ή άλλα θέmicroατα της καθηmicroερινής ζωής Καλό είναι τα κείmicroενα να σχετίζονται microε τα θέmicroατα microε τα οποία ασχολήθηκαν οι microαθητές (γνώσεις για τον κόσmicroο βλ στήλη 1 του Προγράmicromicroατος Σπουδών) στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς Γενικότερος στόχος της εξέτασης είναι να ελεγχθεί ο βαθmicroός κατάκτησης των δεξιοτήτων και των γνώσεων που αναφέρονται στη στήλη 5 του Προγράmicromicroατος Σπουδώνraquo

- Προτείνεται να δίνονται δύο κείmicroενα αντί για ένα Η επιλογή αυτή οδηγεί στο να

ελέγξουmicroε καλύτερα microέσω συνδυαστικών ερωτήσεων την ικανότητα των microαθητών και

microαθητριών να κατανοούν κείmicroενα που έχουν σχέση microε κάποια θεmicroατική που

microελετήσαmicroε Εννοείται ότι τα κείmicroενα αυτά θα είναι άγνωστα αλλά θα σχετίζονται microε

τις θεmicroατικές microε τις οποίες ασχοληθήκαmicroε στην τάξη Τα κείmicroενα επίσης microπορούν να

αξιοποιηθούν ως βάση προκειmicroένου να αντληθούν πληροφορίες για την παραγωγή

λόγου (βλ παράγραφο 6 του Π∆ 612012)

- Η έννοια κείmicroενο χρησιmicroοποιείται εδώ microε microια ευρύτερη λογική Εννοούmicroε ως κείmicroενα

τα γνωστά ― γλωσσικά κυρίως― κείmicroενα που είναι σε έντυπη microορφή αλλά και τα

ποικίλα ηλεκτρονικά ή ψηφιακά και πολυτροπικά κείmicroενα (πχ βίντεο ιστοσελίδες

κλπ)

- Οδηγός των ερωτήσεων που θα τεθούν είναι το πλαίσιο της αξιολόγησης (τι

αναmicroένουmicroε οι microαθητές και οι microαθήτριες να ξέρουν microετά από κάποια φάση

διδασκαλίας ή στο τέλος) που δίνεται στη στήλη 5 του ΠΣ Με βάση τη στήλη αυτή και

την εστίαση στη διδασκαλία θα γίνει η επιλογή των ερωτήσεων

28

Στο πλαίσιο για την αξιολόγηση διακρίνονται δύο οmicroάδες ερωτήσεων Η πρώτη έχει σχέση microε

την κατανόηση του γραπτού λόγου (microε microια ευρύτερη λογική) Αναφέρεται χαρακτηριστικά

laquoΠιο συγκεκριmicroένα οι microαθητές καλούνται (α) Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται κατά πόσο έγινε κατανοητό το περιεχόmicroενο του ή των κειmicroένων (πχ οπτικές από τις οποίες προσεγγίζεται η πραγmicroατικότητα επιχειρήmicroατα συγγραφέα προβλήmicroατα που θέτει θέσεις που υποστηρίζει κτλ)raquo Στη συγκεκριmicroένη ενότητα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα εξής επίπεδα

- Κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες κατανοούν το (ή τα) κείmicroενο σε ένα πρώτο επίπεδο

- Κατά πόσο microπορούν να γίνουν κατανοητά τα επιχειρήmicroατα που microπορεί να χρησιmicroοποιούνται ή ο ρόλος που έχουν τα ποικίλα συmicroβολικά συστήmicroατα (φυσικά και η γλώσσα) στη συγκρότηση του νοήmicroατος των συγκεκριmicroένων κειmicroένων

- Με δεδοmicroένο το γεγονός ότι τα κείmicroενα προσεγγίζουν την πραγmicroατικότητα από συγκεκριmicroένες οπτικές γωνίες ενδιαφέρει ιδιαίτερα να διερευνάται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αντιληφθούν τις οπτικές γωνίες από τις οποίες το κάθε κείmicroενο προσεγγίζει την πραγmicroατικότητα Ενδιαφέρει ιδιαίτερα η ανάδειξη των διαφορών ή της συmicroπληρωmicroατικότητας που υπάρχει ανάmicroεσα στα κείmicroενα που δίνονται

- Εν κατακλείδι microας ενδιαφέρει να αποτυπωθεί στην αξιολόγησή microας όχι microόνο το κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να κατανοούν τα κείmicroενα αλλά και να αντιλαmicroβάνονται τη microη ουδετερότητα των κειmicroένων Να κατανοούν δηλαδή ότι η πραγmicroατικότητα που παρουσιάζεται σε κάθε κείmicroενο είναι αποτέλεσmicroα της ιδεολογίας της στάσης της θέσης και της γενικότερης κοσmicroοθεωρίας του συντάκτη ή της συντάκτριας και όχι αποτύπωση microιας ούτως ή άλλως microη υπαρκτής αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας (κριτικός γραmicromicroατισmicroός)

Με τη δεύτερη οmicroάδα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα εξής laquo(β) Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται πώς γλωσσικά (βλ γνώσεις για τη γλώσσα) ή εξωγλωσσικά στοιχεία (πβ πολυτροπικότητα) συγκροτούν την κειmicroενική ιδιαιτερότητα των συγκεκριmicroένων κειmicroένων και συνεισφέρουν στη σύνδεση των κειmicroένων αυτών microε την κοινωνική πραγmicroατικότητα όπου ανήκουν (βλ στήλη 3 του Προγράmicromicroατος Σπουδών)raquo Οι ερωτήσεις αυτές ξεκινούν από microια microεταγλωσσική αφετηρία και εστιάζουν και πάλι στα κείmicroενα Συγκεκριmicroένα διερευνώνται

- Ο ρόλος των γλωσσικών επιλογών στη συγκρότηση του νοήmicroατος των κειmicroένων γιατί για παράδειγmicroα επιλέγεται η γλώσσα των νέων και ποια ακριβώς εκδοχή της ή γιατί ο λόγος του κειmicroένου microπορεί να αξιοποιεί λόγιες ή λαϊκές εκφράσεις ή πώς η γλώσσα και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα (εικόνες φωτογραφίες διαγράmicromicroατα κλπ) αλληλοσυmicroπληρώνονται και κατασκευάζουν τα συγκεκριmicroένα νοήmicroατα

Ο αριθmicroός των υποερωτήσεων που microπορεί να υπάρχουν και η ακριβής κατεύθυνση προσδιορίζεται από τη διδασκαλία ή τις διδασκαλίες που έχουν προηγηθεί αλλά και το είδος της αξιολόγησης (τελική ενδιάmicroεση κλπ) Εκείνο που κυρίως ενδιαφέρει είναι να ανιχνευτεί microέσω των ερωτήσεων η δηmicroιουργικότητα και η κριτική ικανότητα των microαθητών και microαθητριών ως αναγνωστών ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ

- ∆ε δίνονται ερωτήσεις γραmicromicroατικές ή λεξιλογικές ανεξάρτητα από τα κείmicroενα αλλά ερωτήσεις microε τις οποίες επιχειρείται να διερευνηθούν τα λεξιλογικά και δοmicroικά

29

στοιχεία του κειmicroένου που συmicroβάλλουν στη διαmicroόρφωση των νοηmicroάτων που δίνει το κείmicroενο πχ η πραγmicroατικότητα που διαmicroορφώνει η χρήση της παθητικής φωνής σε σχέση microε την ενεργητική η χρήση ονοmicroατικών προτάσεων αντί των ρηmicroατικών η χρήση λόγιου λεξιλογίου αντί λαϊκού κλπ

- ∆ε δίνονται ασκήσεις microηχανιστικού τύπου (πχ συmicroπλήρωση κενών αντικαταστάσεις λέξεων κλπ)

- Η όποια γλωσσική εστίαση αποτυπώνεται σε ερωτήσεις που στοχεύουν στη διερεύνηση των κειmicroένων και του κόσmicroου Εξυπακούεται ότι οι όποιες γνώσεις για τη γλώσσα (και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα) ζητούνται από τα παιδιά έχουν κατακτηθεί στη διάρκεια των microαθηmicroάτων

Η τρίτη άσκηση έχει αποκλειστική σχέση microε την παραγωγή γραπτού λόγου Στο πλαίσιο αξιολόγησης αναφέρονται τα παρακάτω laquo(γ) Να παραγάγουν κείmicroενο το οποίο microε αφετηρία ένα από τα κείmicroενα που δίνονται θα προσαρmicroόζεται σε διαφορετικό επικοινωνιακό πλαίσιο (πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) και θα ανήκει σε ίδιο ή ενδεχοmicroένως διαφορετικό είδος κειmicroένου (πχ από συνέντευξη σε δοκίmicroιο από διαφήmicroιση σε δοκίmicroιο microε επιχειρηmicroατολογία από άρθρο εφηmicroερίδας σε αναδιήγηση κτλ) προκειmicroένου να αξιολογηθούν στοιχεία που σχετίζονται microε την κατάκτηση των γραmicromicroατισmicroών της στήλης 2 του Προγράmicromicroατος Σπουδών ή (εναλλακτικά) microε αφετηρία τα κείmicroενα που θα δοθούν να παραγάγουν (αφού microεταβληθεί το επικοινωνιακό πλαίσιο πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) συγκεκριmicroένο είδος κειmicroένου microέσω του οποίου να διατυπώνεται η συmicroφωνία ή διαφωνία τους microε θέσεις απόψεις και στάσεις που προβάλλονται στα κείmicroενα που έχουν δοθείraquo Εδώ αξίζει να προσεχθούν τα παρακάτω

- Η αξιολόγηση εστιάζει στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και συγκεκριmicroένων κειmicroενικών ειδών microε βάση συγκεκριmicroένο πλαίσιο επικοινωνίας Αυτή θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι είναι microια απαραίτητη γραπτή γλωσσική ικανότητα για ένα παιδί αυτή της ηλικίας

- Ελέγχεται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αξιοποιήσουν και να ενσωmicroατώσουν δηmicroιουργικά στα κείmicroενά τους πληροφορίες από άλλα κείmicroενα (τα κείmicroενα που δίνονται για την κατανόηση γραπτού λόγου) Η εστίαση αυτή αποβλέπει στο να αποτυπωθεί ο βαθmicroός δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών

- Ιδιαίτερα σηmicroαντικό είναι επίσης πέρα από την ενσωmicroάτωση γνώσεων και απόψεων τα παιδιά να microπορούν να διατυπώνουν τεκmicroηριωmicroένες θέσεις κρίσεις και αντιρρήσεις στα κείmicroενά τους ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος που έχουν να γράψουν

Γενικότερα το πνεύmicroα των εξετάσεων είναι απαραίτητο να κινείται στο γενικότερο πνεύmicroα του ΠΣ ενισχύοντας microεταξύ άλλων και -Κλασικού (που έχουν σχέση microε το έντυπο) και νέου τύπου γραmicromicroατισmicroούς (που έχουν σχέση microε τα ψηφιακά microέσα) -Τη δηmicroιουργικότητα των παιδιών σε σχέση microε το διάβασmicroα και το γράψιmicroο -Την κριτική τους ικανότητα -Την ικανότητά τους να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα τόσο για να εκφράζονται όσο και για να διαβάζουν τον κόσmicroο Για την αξιολόγηση του microαθήmicroατος laquoΝέα Ελληνική Γλώσσαraquo στην Α΄ τάξη ηmicroερησίου και Α΄

τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου ισχύει η παρ 6 του άρθ 1 του Π∆ 612012 (ΦΕΚ Α΄ 112)

30

3 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Β΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΠΑΛ Η Νεοελληνική Λογοτεχνία ως microάθηmicroα Γενικής Παιδείας διδάσκεται microία (1) ώρα την εβδοmicroάδα microε ελεύθερη επιλογή από τον διδάσκοντα Αναλυτικά Η ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καλύπτεται στη Β΄ Τάξη ηmicroερησίου ΕΠΑΛ από το εγχειρίδιο Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β΄ Τεύχος Β΄ Τάξης Γενικού Λυκείου

bull Η επιλογή της διδακτέας ύλης από τους διδάσκοντες πρέπει να είναι ίδια για όλα τα τmicroήmicroατα της τάξης του ίδιου σχολείου προκειmicroένου να τηρηθεί η ενότητα της διδασκαλίας και της αξιολόγησης

bull Θα πρέπει να διδαχθούν κείmicroενα από όλες τις περιόδους (περίπου 10 κείmicroενα)

bull Θα πρέπει να διδαχθούν τουλάχιστον ένα ή δύο κείmicroενα και από την ξένη λογοτεχνία ως αντιπροσωπευτικά των microεγάλων κλασικών έργων

bull Επίσης microπορούν να διδαχτούν ένα ή δύο δοκίmicroια εάν επαρκεί ο χρόνος ή να γίνει ανάγνωση κάποιων δοκιmicroίων κατά την κρίση του διδάσκοντος

bull Κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς εφόσον είναι εφικτό ο διδάσκων microπορεί να προγραmicromicroατίσει τη microελέτη δύο (2) το πολύ λογοτεχνικών βιβλίων αφιερώνοντας τρεις (3) το πολύ ώρες για καθένα από αυτά Τα βιβλία microπορεί να σχετίζονται microε τα ενδιαφέροντα των microαθητών ή microε τη διδακτέα ύλη Σκοπός της microελέτης αυτής είναι η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας των microαθητών Επισηmicroαίνεται ότι η δραστηριότητα αυτή αποτελεί microεν κριτήριο αξιολόγησης των microαθητών ωστόσο τα βιβλία δεν συmicroπεριλαmicroβάνονται στην ύλη των εξετάσεων της περιόδου Μαΐου-Ιουνίου

Β΄ ΤΑΞΗ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΕΠΑΛ Στη Β΄ τάξη Εσπερινού ΕΠΑΛ η Νεοελληνική Λογοτεχνία διδάσκεται microία (1) ώρα την εβδοmicroάδα microε ελεύθερη επιλογή από τον διδάσκοντα Η ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καλύπτεται στην Β΄ Τάξη Εσπερινού ΕΠΑΛ από το εγχειρίδιο Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α΄ Τεύχος Α΄ Τάξης Γενικού Λυκείου

bull Η επιλογή της διδακτέας ύλης από τους διδάσκοντες πρέπει να είναι ίδια για όλα τα τmicroήmicroατα της τάξης του ίδιου σχολείου προκειmicroένου να τηρηθεί η ενότητα της διδασκαλίας και της αξιολόγησης

bull Θα πρέπει να διδαχθούν κείmicroενα από όλες τις περιόδους (περίπου 7 κείmicroενα)

bull Θα πρέπει να διδαχθούν τουλάχιστον ένα ή δύο κείmicroενα και από την ξένη λογοτεχνία ως αντιπροσωπευτικά των microεγάλων κλασικών έργων

bull Κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς εφόσον είναι εφικτό ο διδάσκων microπορεί να προγραmicromicroατίσει τη microελέτη δύο (2) το πολύ λογοτεχνικών βιβλίων αφιερώνοντας τρεις (3) το πολύ ώρες για καθένα από αυτά Τα βιβλία microπορεί να σχετίζονται microε τα ενδιαφέροντα των microαθητών ή microε τη διδακτέα ύλη Σκοπός της microελέτης αυτής είναι η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας των microαθητών Επισηmicroαίνεται ότι η δραστηριότητα αυτή αποτελεί microεν κριτήριο αξιολόγησης των microαθητών ωστόσο τα βιβλία δεν συmicroπεριλαmicroβάνονται στην ύλη των εξετάσεων της περιόδου Μαΐου-Ιουνίου

Για την εξέταση του microαθήmicroατος ισχύει για τις ανωτέρω τάξεις ότι προβλέπεται στο Π∆ 612012 άρθρο 1 παρ 7 εδάφ 2 (ΦΕΚ Α΄ 112)

4 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

Β΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ Η διδακτέα ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Γλώσσας της Β΄ τάξης Ηmicroερησίου

Επαγγελmicroατικού Λυκείου περιλαmicroβάνεται στα εγχειρίδια

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Β΄ της Β΄ τάξης Γενικού Λυκείου

31

bull Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου

bull Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο

Β΄ Τάξη Ηmicroερήσιου Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Β΄ να διδαχτούν Η ΕΙ∆ΗΣΗ Ι Η ΕΙ∆ΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ 1Το γεγονός και το σχόλιο στην είδηση (σσ 14-17) 2Προβολή και διαφοροποίηση της είδησης (σσ 18-19) 3Παρεmicroβολή ξένου σχολίου στην είδηση (σ 20) 4 ∆ιαπλοκή του γεγονότος microε το σχόλιο στην είδηση (σσ 21-22) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το σχόλιο και την είδηση) (σσ 23-25) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την πληροφόρηση τη δηmicroοσιογραφία τον Τύπο) (σσ 26-30) ΙΙ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΙ∆ΗΣΗΣ 1Η οργάνωση της είδησης (σσ 32-35) 2Η οπτική γωνία του δηmicroοσιογράφου στην είδηση (σσ 36-38) 3Ο τίτλος της είδησης (σσ 39-42) 4Συντακτικά στοιχεία στην είδηση α Η σειρά των λεκτικών συνόλων στην είδηση (σσ 43-44) β Ενεργητική και παθητική σύνταξη στην είδηση (σ 45) γ Η χρήση των ονοmicroατικών προσδιορισmicroών στην είδηση Χρήση ονοmicroάτων και επιθέτων (σ 46)

δ Ο προσδιορισmicroός του χρόνου στην είδηση (σ 47) 5 Το σχόλιο πάνω σε microια είδηση (σσ 48-53) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το χρόνο) (σσ 54-55) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τα microέσα microαζικής επικοινωνίας) (σσ 56-63) Οργάνωση του λόγου Η χρήση του παραδείγmicroατος στην ανάπτυξη παραγράφου και ευρύτερου κειmicroένου (σσ 63-68)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΙ∆Η

Βιογραφικά είδη (σσ 71-72) 1 Βιογραφία microυθιστορηmicroατική βιογραφία (σσ 73-76) 2 Βιογραφικό σηmicroείωmicroα

α Τα γεγονότα και τα σχόλια σε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 77-78) β Η δοmicroή και το περιεχόmicroενο ενός βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 78-79) Λεξιλόγιο βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 82-84)

4 Αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα α Σύγκριση ενός αυτοβιογραφικού σηmicroειώmicroατος microε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σ 86) β Το έmicromicroεσο σχόλιο στο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 86-87) δ Ο πρακτικός σκοπός ενός (αυτο)βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 89-94)

Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την εργασία και την επιλογή επαγγέλmicroατος) (σσ 95-103) 6 Ηmicroερολόγιο (σσ 108-111) 7 Συστατική επιστολή (σσ 112-118) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε το χαρακτηρισmicroό ατόmicroου τις στερεότυπες αντιλήψεις το φυλετικό και κοινωνικό ρατσισmicroό) (σσ 119-126) Οργάνωση του λόγου Ι Παράγραφος Ανάπτυξη microε σύγκριση και αντίθεση (σσ 127-131) ΙΙ Ο ρόλος της αντίθεσης στη συνοχή του κειmicroένου α Συνοχή προτάσεων και περιόδων (σσ 132-133) β Συνοχή παραγράφων microε αντιθετική σύνδεση Ανάπτυξη δύο εννοιών σε ένα ευρύτερο κείmicroενο (σσ 133-135)

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ndash ΚΡΙΤΙΚΗ

32

Ι Παρουσίαση και κριτική ενός βιβλίου 3 Βιβλιοκριτική α Λογοτεχνική κριτική (σσ163-169) β Κριτική άλλων κειmicroένων (σ170-171) 5 Απλή και διαδοχική υπόταξη (σ175) 6 Οι αναφορικές προτάσεις (σσ176-177) Λεξιλόγιο (σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν) (σ 178) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την τέχνη και την κριτική έργου τέχνης) (σσ 179-189) ΙΙ Παρουσίαση και κριτική microιας θεατρικής παράστασης Λεξιλόγιο (σχετικό microε τη θεατρική κριτική) (σσ 203-205) ΙΙΙ Παρουσίαση και κριτική άλλων microορφών τέχνης Λεξιλόγιο (σχετικό microε την κριτική (σσ 219-220) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την κριτικήαξιολόγηση του ατόmicroου και την αυτοκριτική) (σσ 221-224) ΙV Οργάνωση του λόγου ορισmicroός και διαίρεση microιας έννοιας 1Ορισmicroός (σσ 226-230) 2∆ιαίρεση (σσ 231-236)

Σηmicroειώσεις ndashΠερίληψη Ι Σηmicroειώσεις (σ 240)

Α Σηmicroειώσεις από γραπτό λόγο (σσ 241-242) 1Κρατώ σηmicroειώσεις κατά παράγραφο (σσ 243-248) 2Εργάζοmicroαι σε ευρύτερες (από την παράγραφο) νοηmicroατικές ενότητες και κρατώ σηmicroειώσεις (σσ249-252) 3Από τις σηmicroειώσεις προχωρώ στο διάγραmicromicroα του κειmicroένου (σσ 253-257) Β Σηmicroειώσεις από προφορικό λόγο (σσ 258-259) ΙΙ Περίληψη Α Περίληψη γραπτού λόγου 1Πώς οδηγούmicroαι στην περίληψη (σ 262) 2Τι πρέπει να προσέχω σε microια περίληψη (σ 263) 3Συγκρίνω δύο περιλήψεις microία εκτενή και microία συνοπτική του ίδιου κειmicroένου (σσ 264-265) 4Εξετάζω τη χρήση της ενεργητικής και της παθητικής σύνταξης σε microία περίληψη (σσ 266-267) 5Παρατηρώ περιλήψεις από ποικίλα κείmicroενα (σσ 268-273) Β Περίληψη προφορικού λόγου 1∆ιαβάζω τη δηmicroοσιογραφική περίληψη microιας συζήτησης (σσ 274-275) 2Παρουσιάζω σε προφορικό και γραπτό λόγο περίληψη microιας συζήτησης (σ 276) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τη λακωνική έκφραση και την προσπάθεια για εξοικονόmicroηση χρόνου στη σύγχρονη καθηmicroερινή ζωή) (σσ 277-286)

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Για τον ορθό καταmicroερισmicroό και την αποδοτικότερη διδασκαλία της διδακτέας ύλης της

Νεοελληνικής Γλώσσας του Ηmicroερήσιου Επαγγελmicroατικού Λυκείου (ΕΠΑΛ) είναι σκόπιmicroο να ληφθούν υπόψη

1Το Πρόγραmicromicroα Σπουδών για τη Γλωσσική ∆ιδασκαλία στο Λύκειο (σ79-105) που περιλαmicroβάνεται στο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Α΄θmicroιας και Β΄θmicroιας Εκπσης Θεωρητικές Επιστήmicroες (2000) 2Οι laquoΟδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών microαθηmicroάτων στο Γενικό Λύκειοraquo που περιλαmicroβάνουν προτάσεις για τη διδασκαλία των εγχειριδίων Έκφραση-Έκθεση και την αξιοποίηση των βιβλίων Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου και Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο Επίσης οι διδάσκοντεςδιδάσκουσες στο πλαίσιο της υλοποίησης των εκάστοτε

διδακτικών στόχων και του διαθέσιmicroου διδακτικού χρόνου microπορούν να χρησιmicroοποιούν κατά περίπτωση κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό (κείmicroενα δραστηριότητες κά) και από άλλες πηγές microε σκοπό την περαιτέρω εξοικείωση των microαθητώνmicroαθητριών microε ποικίλα κειmicroενικά

33

είδη και την καλλιέργεια της ικανότητάς τους να κατανοούν και να παράγουν επιτυχώς προφορικό και γραπτό λόγο

ΕΣΠΕΡΙΝΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ

Η διδακτέα ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Γλώσσας των Β΄ και Γ΄ τάξεων Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου περιλαmicroβάνεται στα εγχειρίδια

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Α΄ της Α΄ τάξης Γενικού Λυκείου

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Β΄ της Β΄ τάξης Γενικού Λυκείου

bull Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο - Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου

bull Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο

Β΄ Τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Α΄ να διδαχτούν ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Ι ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ (σ 140) 1 Μεθόδευση της περιγραφής

α Η επιλογή και η παράθεσηοργάνωση των λεπτοmicroερειών (σσ 142-147) β Η ακρίβεια και η σαφήνεια στην περιγραφή (σσ 148-152)

2 Η γλώσσα της περιγραφής α Η επιλογή των κατάλληλων λέξεωνφράσεων (σσ 152-153) β Κυριολεκτική (δηλωτική) και microεταφορική (συνυποδηλωτική) χρήση της γλώσσας (σ 153)

3 Το σχόλιο και η οπτική γωνία στην περιγραφή (σσ 154-159) ΙΙ ∆ΙΑΦΟΡΑ ΘΕΜΑΤΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗΣ 1Περιγραφή ενός χώρου κτιρίου (σσ 160-167) 2Περιγραφή προσώπουατόmicroου

α Τα τυπικά και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ενός προσώπου ατόmicroου (σσ 168-170) β Το σχόλιο στην περιγραφή ενός ατόmicroου (σσ 171-176)

3 Περιγραφή ζωγραφικού πίνακα ή άλλου έργου τέχνης (σσ 176-178) 4 Ειδικά θέmicroατα β Περιγραφή της διαδικασίας για την κατασκευή ή τη χρήση ενός αντικειmicroένου (σσ 182-183) ΙΙΙ ΕΚΦΡΑΣΗ-ΕΚΘΕΣΗ θέmicroατα σχετικά microε την ενδυmicroασία και τη microόδα (σσ 184-199) ΙV ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ

Ανάπτυξη microιας παραγράφου microε αναλογία (σσ 200-205) ΑΦΗΓΗΣΗ Ι ΑΦΗΓΗΣΗ

1Ορισmicroός της αφήγησης (σσ 210-211) 2Αφηγηmicroατικό περιεχόmicroενο και αφηγηmicroατική πράξη (σσ 212-214) 7Αφηγηmicroατικός χρόνος (σσ 240-250)

Λεξιλόγιο σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν (σσ 251-252) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση (Γηρατειά και νεότητα Χθες-Σήmicroερα-Αύριο Αφηγήσεις για το παρελθόν και το microέλλον) (σσ 252-258) ΙΙ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΦΗΓΗΣΗ Λεξιλόγιο (σσ 262-263) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση Το κωmicroικό και η σηmicroασία του γέλιου (σσ 264-271) ΙΙΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ Συνοχή κειmicroένου (σσ 272-274)

Συνοχή σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο (σσ 274-277) ΤΟ ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΗΜΑ (σσ 280-295)

34

Γ΄ Τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Β΄ να διδαχτούν

Η ΕΙ∆ΗΣΗ Ι Η ΕΙ∆ΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ 1 Το γεγονός και το σχόλιο στην είδηση (σσ 14-17) 2 Προβολή και διαφοροποίηση της είδησης (σσ 18-19) 3 Παρεmicroβολή ξένου σχολίου στην είδηση (σ 20) 4 ∆ιαπλοκή του γεγονότος microε το σχόλιο στην είδηση (σσ 21-22) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το σχόλιο και την είδηση) (σσ 23-25) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την πληροφόρηση τη δηmicroοσιογραφία τον Τύπο) (σσ 26-30) ΙΙ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΙ∆ΗΣΗΣ 1 Η οργάνωση της είδησης (σσ 32-35) 2 Η οπτική γωνία του δηmicroοσιογράφου στην είδηση (σσ 36-38) 3 Ο τίτλος της είδησης (σσ 39-42) 4 Συντακτικά στοιχεία στην είδηση

α Η σειρά των λεκτικών συνόλων στην είδηση (σσ 43-44) β Ενεργητική και παθητική σύνταξη στην είδηση (σ 45) γ Η χρήση των ονοmicroατικών προσδιορισmicroών στην είδηση Χρήση ονοmicroάτων και επιθέτων (σ 46)

δ Ο προσδιορισmicroός του χρόνου στην είδηση (σ 47) 5 Το σχόλιο πάνω σε microια είδηση (σσ 48-53)

Λεξιλόγιο (σχετικό microε το χρόνο) (σσ 54-55) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τα microέσα microαζικής επικοινωνίας) (σσ 56-63) Οργάνωση του λόγου Η χρήση του παραδείγmicroατος στην ανάπτυξη παραγράφου και ευρύτερου κειmicroένου (σσ 63-68)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΙ∆Η

Βιογραφικά είδη (σσ 71-72) 1 Βιογραφία microυθιστορηmicroατική βιογραφία (σσ 73-76) 2 Βιογραφικό σηmicroείωmicroα

α Τα γεγονότα και τα σχόλια σε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 77-78) β Η δοmicroή και το περιεχόmicroενο ενός βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 78-79) Λεξιλόγιο βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 82-84)

4 Αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα α Σύγκριση ενός αυτοβιογραφικού σηmicroειώmicroατος microε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σ 86) β Το έmicromicroεσο σχόλιο στο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 86-87) δ Ο πρακτικός σκοπός ενός (αυτο)βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 89-94)

Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την εργασία και την επιλογή επαγγέλmicroατος) (σσ 95-103) 6 Ηmicroερολόγιο (σσ 108-111) 7 Συστατική επιστολή (σσ 112-118) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε το χαρακτηρισmicroό ατόmicroου τις στερεότυπες αντιλήψεις το φυλετικό και κοινωνικό ρατσισmicroό) (σσ 119-126) Οργάνωση του λόγου Ι Παράγραφος Ανάπτυξη microε σύγκριση και αντίθεση (σσ 127-131) ΙΙ Ο ρόλος της αντίθεσης στη συνοχή του κειmicroένου α Συνοχή προτάσεων και περιόδων (σσ 132-133) β Συνοχή παραγράφων microε αντιθετική σύνδεση Ανάπτυξη δύο εννοιών σε ένα ευρύτερο κείmicroενο (σσ 133-135)

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ndash ΚΡΙΤΙΚΗ

Ι Παρουσίαση και κριτική ενός βιβλίου 3 Βιβλιοκριτική α Λογοτεχνική κριτική (σσ 163-169)

35

β Κριτική άλλων κειmicroένων (σσ 170-171) 5 Απλή και διαδοχική υπόταξη (σ175) 6 Οι αναφορικές προτάσεις (σσ 176-177) Λεξιλόγιο (σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν) (σ 178) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την τέχνη και την κριτική έργου τέχνης) (σσ 179-189) ΙΙ Παρουσίαση και κριτική microιας θεατρικής παράστασης Λεξιλόγιο (σχετικό microε τη θεατρική κριτική) (σσ 203-205) ΙΙΙ Παρουσίαση και κριτική άλλων microορφών τέχνης Λεξιλόγιο (σχετικό microε την κριτική (σσ 219-220) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την κριτικήαξιολόγηση του ατόmicroου και την αυτοκριτική) (σσ 221-224) ΙV Οργάνωση του λόγου ορισmicroός και διαίρεση microιας έννοιας 1Ορισmicroός (σσ 226-230) 2∆ιαίρεση (σσ 231-236)

Σηmicroειώσεις ndashΠερίληψη Ι Σηmicroειώσεις (σ 240)

Α Σηmicroειώσεις από γραπτό λόγο (σσ 241-242) 1Κρατώ σηmicroειώσεις κατά παράγραφο (σσ 243-248) 2Εργάζοmicroαι σε ευρύτερες (από την παράγραφο) νοηmicroατικές ενότητες και κρατώ σηmicroειώσεις (σσ249-252) 3 Από τις σηmicroειώσεις προχωρώ στο διάγραmicromicroα του κειmicroένου (σσ 253-257) Β Σηmicroειώσεις από προφορικό λόγο (σσ 258-259) ΙΙ Περίληψη Α Περίληψη γραπτού λόγου 1Πώς οδηγούmicroαι στην περίληψη (σ 262) 2 Τι πρέπει να προσέχω σε microια περίληψη (σ 263) 3 Συγκρίνω δύο περιλήψεις microία εκτενή και microία συνοπτική του ίδιου κειmicroένου (σσ 264-265) 4 Εξετάζω τη χρήση της ενεργητικής και της παθητικής σύνταξης σε microία περίληψη (σσ 266-267) 5 Παρατηρώ περιλήψεις από ποικίλα κείmicroενα (σσ 268-273) Β Περίληψη προφορικού λόγου 1 ∆ιαβάζω τη δηmicroοσιογραφική περίληψη microιας συζήτησης (σσ 274-275) 2 Παρουσιάζω σε προφορικό και γραπτό λόγο περίληψη microιας συζήτησης (σσ 276) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τη λακωνική έκφραση και την προσπάθεια για εξοικονόmicroηση χρόνου στη σύγχρονη καθηmicroερινή ζωή) (σ 277-286)

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Για τον ορθό καταmicroερισmicroό και την αποδοτικότερη διδασκαλία της διδακτέας ύλης της

Νεοελληνικής Γλώσσας του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου είναι σκόπιmicroο να ληφθούν υπόψη

1Το Πρόγραmicromicroα Σπουδών για τη Γλωσσική ∆ιδασκαλία στο Λύκειο (σ79-105) που περιλαmicroβάνεται στο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Αθmicroιας και Βθmicroιας Εκπσης Θεωρητικές Επιστήmicroες (2000) 2Οι laquoΟδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών microαθηmicroάτων στο Γενικό Λύκειοraquo που περιλαmicroβάνουν προτάσεις για τη διδασκαλία των εγχειριδίων Έκφραση-Έκθεση και την αξιοποίηση των βιβλίων Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου και Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο (να αξιοποιηθούν σύmicroφωνα microε την κατανοmicroή της διδακτέας ύλης στο Εσπερινό Γενικό Λύκειο)

Επίσης οι διδάσκοντεςδιδάσκουσες στο πλαίσιο της υλοποίησης των εκάστοτε διδακτικών στόχων και του διαθέσιmicroου διδακτικού χρόνου microπορούν να χρησιmicroοποιούν κατά περίπτωση κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό (κείmicroενα δραστηριότητες κά) και από άλλες πηγές microε σκοπό την περαιτέρω εξοικείωση των microαθητώνmicroαθητριών microε ποικίλα κειmicroενικά είδη και την καλλιέργεια της ικανότητάς τους να κατανοούν και να παράγουν επιτυχώς προφορικό και γραπτό λόγο

36

Για την εξέταση του microαθήmicroατος στη Β΄ και Γ΄ τάξη του Ηmicroερήσιου και του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου και στη ∆΄ τάξη του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου ισχύει ότι προβλέπεται στο άρθρο 1 παρ 6 εδάφιο 2 του Π∆ 612012 (ΦΕΚ Α΄ 112)

Οι διδάσκοντες να ενηmicroερωθούν ενυπόγραφα

ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΔΙΑΝΟΜΗ

bull Γραφείο Υφυπουργού

bull Γραφείο Γενικού Γραmicromicroατέα

bull Γραφείο Ειδικού Γραmicromicroατέα

bull ∆νση Σπουδών ∆Ε Τmicroήmicroα Β΄

bull ∆νση Ιδιωτικής Εκπσης

bull ∆νση ΠΟ∆Ε

bull ∆νση Ξένων και Μειονοτικών Σχολείων

bull ∆νση Ειδικής Αγωγής

bull ΣΕΠΕ∆

ΣΥΝΤΗΣ ΤΜΡΧΗΣ ∆ΝΤΗΣ

∆Σ∆Ε

ΕΙ∆ΙΚΟΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

ΓΕΝΙΚΟΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

Ο ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ

ΘΕΟ∆ΩΡΟΣ Π ΠΑΠΑΘΕΟ∆ΩΡΟΥ

8

επενδύει στη διαφορά ως αφετηρία για δηmicroιουργικότητα Και microια κοινότητα γραmicromicroατισmicroού όπως περιγράφτηκε πιο πάνω είναι ένας χώρος κατάλληλος για να συζητηθούν τέτοιου είδους θέmicroατα στ ∆ε θα βάζουmicroε διαγωνίσmicroατα δηλαδή Ναι αλλά σε διαφορετικό πλαίσιο Τα κείmicroενα που παράγονται στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής διαδικασίας πρέπει να αντιmicroετωπίζονται ως προϊόντα επικοινωνίας ως γλωσσικές και νοηmicroατικές δοmicroές ως φορείς ιδεολογικών και κοινωνικοπολιτισmicroικών νοηmicroάτων και ως προϊόντα για αξιολόγηση Για τον λόγο αυτό τα διάφορα γλωσσικά και γραmicromicroατικοσυντακτικά φαινόmicroενα όπως και η ανάπτυξη των παραγράφων δεν microπορούν να αποτελούν αυτοσκοπό διδασκαλίας και εξέτασης αλλά πρέπει να παρουσιάζονται άmicroεσα συνυφασmicroένα microε τις κειmicroενικές κατηγορίες στις οποίες ανήκουν Η συστηmicroατική ή περιπτωσιακή διδασκαλία (άρα και εξέταση) της microικροδοmicroής της νέας ελληνικής πρέπει να γίνεται microόνο για microορφοσυντακτικά φαινόmicroενα στα οποία δείχνουν να δυσκολεύονται οι microαθητές και οι microαθήτριες ή επηρεάζουν αρνητικά την εκφραστική ή ορθογραφική εικόνα των γραπτών τους κειmicroένων Ως προς το είδος των διαγωνισmicroάτων βλ σχετικές οδηγίες και ενότητα 5 στο παρόν κείmicroενο ζ Προτείνεται συχνά η εργασία σε οmicroάδες Είναι αυτό απαραίτητο ∆εν είναι πανάκεια και δεν είναι εύκολο να γίνεται πάντα αυτό Θα πρέπει όmicroως οι διδάσκοντες να έχουν υπόψη τους ότι δεν πρέπει να στερείται από τα παιδιά η δυνατότητα για συνεργασία αmicroφισβήτηση και σύνθεση γιατί όλα αυτά έχουν στενή σχέση microε σύγχρονες απαραίτητες δεξιότητες για τη ζωή Με την οmicroαδική―περισσότερο από ότι microε την ατοmicroική―εργασία microπορεί να δίνεται έmicroφαση στην ανάδειξη των αντιτιθέmicroενων απόψεων που υπάρχουν στα κείmicroενα στην κατανόηση και συζήτηση της λογικής τους και στην ανάδειξη της βαθύτερης πολιτικής τους διάστασης Στο ίδιο πλαίσιο microπορεί ευκολότερα επίσης να επιχειρηθεί η συγκριτική microελέτη κειmicroένων που εκφράζουν διαφορετικές απόψεις πάνω στο ίδιο θέmicroα και η διερεύνηση των αιτίων που τις προκαλούν η Ποιος είναι ο ρόλος των Νέων Τεχνολογιών στο καινούργιο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) αξιοποιούνται και ως παιδαγωγικά microέσα αλλά και ως microέσα πρακτικής γραmicromicroατισmicroού Ως παιδαγωγικά microέσα ασφαλώς διευκολύνουν τη γλωσσική διδασκαλία πβ διαδραστικοί πίνακες ηλεκτρονικά λεξικά σώmicroατα κειmicroένων Προγράmicromicroατα Επεξεργασίας Κειmicroένου αλλά και περιβάλλοντα του διαδικτύου όπως τα ιστολόγια τα Wikis κλπ Ως microέσα πρακτικής γραmicromicroατισmicroού αποτελούν ουσιαστικά microέρος της laquoδιδακτέας ύληςraquo του γλωσσικού microαθήmicroατος καθώς microε τη χρήση τους αναδεικνύεται η ιδιαιτερότητά τους κατά την παραγωγή και πρόσληψη λόγου (πχ ιδιαιτερότητες της παραγωγής λόγου σε περιβάλλοντα επεξεργασίας κειmicroένου και παρουσίασης παραγωγή διαδικτυακών πολυmicroεσικών κειmicroένων κλπ) Είναι προφανές εποmicroένως ότι οι Νέες Τεχνολογίες επειδή είναι microέσα για διάβασmicroα και γράψιmicroο στη ζωή microε πολλές ιδιαιτερότητες σε σχέση microε το έντυπο δεν microπορεί να microην χρησιmicroοποιούνται ως τέτοια microέσα και στο σχολείο θ Μήπως δηmicroιουργηθούν ανισότητες αφού είναι γνωστό ότι δε διαθέτουν όλα τα σχολεία τις ίδιες τεχνολογικές υποδοmicroές Μεγάλο microέρος των διδακτικών πρακτικών που προτείνονται microπορούν να ολοκληρωθούν microε τη συλλογή διαδικτυακών κειmicroένων και εκτός σχολείου ή να αξιοποιηθεί το γεγονός ότι όλα (σχεδόν) τα παιδιά έχουν τη δυνατότητα πρόσβασης σε υπολογιστές στο σπίτι τους κυρίως όmicroως το γεγονός ότι οι εξωσχολικές πρακτικές ψηφιακού γραmicromicroατισmicroού τους είναι συχνά πολύ πλούσιες Η ως τώρα έρευνα στα ελληνικά σχολεία δείχνει ότι οι δηmicroιουργικοί εκπαιδευτικοί βρίσκουν διεξόδους στα προβλήmicroατα των υποδοmicroών ι Ποια η σχέση του καινούργιου προγράmicromicroατος microε τη λογοτεχνική παραγωγή Το ΠΣ για τη γλώσσα ανήκει στην ευρύτερη ενότητα των γλωσσικών microαθηmicroάτων―microαζί microε την αρχαία ελληνική γλώσσα και τη λογοτεχνία ― και microε την έννοια αυτή προτείνεται να αξιοποιηθούν ανάλογες προτάσεις του ΠΣ της λογοτεχνίας για την ίδια τάξη Η παρουσίαση λογοτεχνικών έργων άλλωστε microπορεί να αποτελέσει ευκαιρία και για ανάπτυξη εκ microέρους των microαθητών και των microαθητριών προσωπικού προφορικού γραπτού ή πολυτροπικού λόγου

9

microε σκοπό την τεκmicroηρίωση των απόψεών τους ήκαι την έκφραση των αισθητικών τους προτιmicroήσεων ια Όλα όσα ζητά αυτό και τα άλλα Προγράmicromicroατα Σπουδών για την Α΄ Λυκείου απαιτούν πολύ περισσότερο χρόνο για τους εκπαιδευτικούς Αυτό δεν είναι εύκολο Αυτό είναι γεγονός ∆εν microπορεί όmicroως να υπάρξει δηmicroιουργικό σχολείο microε στατική προσέγγιση της διδασκαλίας Αλλά αυτό δε θα γίνει από τη microια στιγmicroή στην άλλη Κάθε microεταβολή χρειάζεται τον χρόνο της Αυτό που θα διευκόλυνε ιδιαίτερα τα πράγmicroατα είναι αν αναλαmicroβάνονταν προσπάθειες σε επίπεδο σχολείου και σχολικών συmicroβούλων για ανταλλαγή ιδεών και κυρίως για συmicroπαραγωγή διδακτικών προτάσεων Θα ήταν ιδανικό αν το κάθε σχολείο microπορούσε να διαmicroορφώσει το δικό του πλάνο για τη διδασκαλία Και αυτό δεν είναι απαραίτητο να γίνει από τη microια στιγmicroή στην άλλη Η δηmicroιουργικότητα και η συνεργασία για τα παιδιά είναι άmicroεσα συνυφασmicroένη microε τη δηmicroιουργικότητα και τη συνεργασία των εκπαιδευτικών ιβ Μπορούν όλα αυτά που προβλέπει το πρόγραmicromicroα να γίνουν microέσα στο δεδοmicroένο ωρολόγιο πρόγραmicromicroα Το γλωσσικό είναι το κατεξοχήν διαθεmicroατικό microάθηmicroα αφού χωρίς τη χρήση της γλώσσας δε γίνεται τίποτα microέσα στο σχολείο Γι αυτό οι εκπαιδευτικοί καλό είναι να αξιοποιούν κάθε ευκαιρία για την καλλιέργεια των προτεινόmicroενων γραmicromicroατισmicroών στα παιδιά όπως άλλα microαθήmicroατα της φιλολογικής ζώνης (πχ Αρχαία Λογοτεχνία) άλλες σχολικές πρακτικές (πχ ποικίλα προγράmicromicroατα) και ποικίλες σχολικές εκδηλώσεις (πχ microαθητικές κοινότητες γιορτές εκδηλώσεις)

4 ΤΟ ΠΣ ΤΗΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΜΕΣΩ ΕΝΟΣ ΠΑΡΑ∆ΕΙΓΜΑΤΟΣ [σχέδια εναλλακτικών διδακτικών προτάσεων (σεναρίων διδασκαλίας)]

Γενικά

Στο ακόλουθο παράδειγmicroα παρουσιάζονται τρεις διαφορετικές εκδοχές ενός σχεδίου microαθήmicroατος (σεναρίου) προκειmicroένου να καταστεί πιο εύκολα σαφής η φιλοσοφία του νέου ΠΣ και η απόσταση που υπάρχει από τις συνήθεις διδακτικές πρακτικές οι οποίες στηρίζονται αποκλειστικά στο σχολικό εγχειρίδιο

Οι διδακτικές προτάσεις-σχέδια που ακολουθούν αφορούν την ενότητα laquoΓλωσσικές Ποικιλίεςraquo του εγχειριδίου της Α΄ Λυκείου (σελ 21-37) και πιο συγκεκριmicroένα τη θεmicroατική laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo (σελ 29-37) Εστιάζουν ειδικότερα στη γλώσσα των νέων και στον ρόλο της στη συγκρότηση αυτού που συχνά αποκαλείται laquoτο χάσmicroα γενεώνraquo Ανάλογα βέβαια microε την εκδοχή που θα υιοθετηθεί microπορεί να γίνει σύνδεση και microε άλλα τmicroήmicroατα του ίδιου σχολικού εγχειριδίου όπως πχ microε τα κεφάλαια laquoΠεριγραφήraquo και laquoΑφήγησηraquo ή την ενότητα laquoΠροφορικός και γραπτός λόγοςraquo καταργώντας τη γραmicromicroική αντιmicroετώπιση του βιβλίου καθώς και microε ανάλογα θέmicroατα που θίγονται στα εγχειρίδια άλλων τάξεων της δευτεροβάθmicroιας εκπαίδευσης Είναι απαραίτητο να δηλωθεί ρητά ότι το παράδειγmicroα δεν αποτελεί laquoπρότυποraquo για εφαρmicroογήmiddotκάτι τέτοιο είναι αντίθετο microε τη δηmicroιουργικότητα των εκπαιδευτικών που προϋποθέτει το ΠΣ Αποτελεί ενδεικτικό παράδειγmicroα προκειmicroένου να αναδειχθούν διδακτικές πρακτικές που είναι κοντά στη λογική του και προκειmicroένου να καταστεί εmicroφανής η ενδεχόmicroενη απόσταση που χωρίζει ισχύουσες πρακτικές microε τις προτεινόmicroενες από το ΠΣ

Η λογική της πρότασης

Το παράδειγmicroα αναπτύσσεται microε βάση τους άξονες που οργανώνουν το ΠΣ και παρουσιάζονται στο ακόλουθο σχήmicroα

10

Ο άξονας της αξιολόγησης που ενυπάρχει στο ΠΣ και φαίνεται να λείπει από το σχήmicroα εξετάζεται ως υποενότητα σε κάθε εκδοχή και ενσωmicroατώνεται όπως θα δούmicroε στο κέντρο του ρόmicroβου στις ταυτότητες

Γενικοί στόχοι

Το παράδειγmicroα δεν είναι δεσmicroευτικό αλλά ενδεικτικό Στόχος του είναι να κάνει κατανοητή τη φιλοσοφία του ΠΣ και να καταδείξει τις νέες δυνατότητες που προτείνονται σε σχέση microε συνήθεις ισχύουσες πρακτικές Οι εκδοχές του παραδείγmicroατος microπορούν να τροποποιηθούν ανάλογα microε τις υποδοmicroές τις ανάγκεςδυνατότητες των microαθητών και των microαθητριών και τις επιλογές τουτης εκπαιδευτικού

Το υλικό

Ως κειmicroενική αφετηρία microπορεί να επιλεγεί microια σειρά τηλεοπτικών διαφηmicroιστικών βίντεο στα οποία αποτυπώνεται το χάσmicroα των γενεών microέσω της αξιοποίησης διαφορετικών κοινωνικών (γλωσσικών και όχι microόνον) κωδίκων στους ρόλους των laquoπαιδιών-νέωνraquo και των laquoγονέων-microεσηλίκωνraquo Ενδείκνυται η οπτικοακουστική microορφή που προϋποθέτει την αντίστοιχη υποδοmicroή ― και βασικά επιβάλλεται στην 3η εκδοχή αλλά εξίσου λειτουργικές microπορεί να είναι και οι εναλλακτικές microορφές που προτείνονται Εξυπακούεται ότι οι εκπαιδευτικοί έχουν την ελευθερία να επιλέξουν οι ίδιοι-ες ή σε συνεργασία microε τους microαθητές και τις microαθήτριές τους διαφορετικό υλικό

Ι Οπτικοακουστική microορφή (πχ τηλεοπτικά διαφηmicroιστικά βίντεο στο διαδίκτυο)

ΙΙ Εναλλακτικές microορφές

Υλικό ή έναυσmicroα αποτελούν σχετικά διαφηmicroιστικά microηνύmicroατα-βίντεο στο διαδίκτυο Παρότι στην περίπτωση των βίντεο ο διαδραστικός πίνακας ο βιντεοπροβολέας ή το εργαστήρι υπολογιστών microοιάζει microονόδροmicroος οι εναλλακτικές microορφές παρουσίασης του υλικού microπορεί να αποδειχτούν πιο δηmicroιουργικές Μερικές προτάσεις

bull Αποmicroαγνητοφώνηση του υλικού από τοντην εκπαιδευτικό

bull Αποmicroαγνητοφώνηση του υλικού από τα παιδιά Στην περίπτωση αυτή microπορεί να γίνει

σύνδεση microε την ενότητα laquoΠροφορικός και γραπτός λόγοςraquo ∆ίνεται σε κάθε οmicroάδα

ένα βίντεο και πάνω σrsquo αυτό κάνουν τις παρατηρήσεις τους Μπορεί να εφαρmicroοστεί σε

κάθε εκδοχή του παραδείγmicroατος και να αποτελέσει εκτεταmicroένη δραστηριότητα και να

11

γίνει και σενάριο (microεγάλης χρονικής διάρκειας διδασκαλία) Βοηθάει και το γεγονός ότι

τα διαφηmicroιστικά βίντεο είναι πολύ σύντοmicroα

bull Περιγραφή και αφήγηση του υλικού από τα παιδιά αφού δουν το υλικό στο σπίτι

τους Μπορεί να γίνει σύνδεση microε τις ενότητες laquoΠεριγραφήraquo και laquoΑφήγησηraquo να γίνει

οmicroαδοσυνεργατικά κλπ

bull Αποτύπωση στιγmicroιοτύπων από τοντην εκπαιδευτικό (ή και τα παιδιά) στιγmicroιοτύπων (snapshots) των βίντεο microε χαρακτηριστικά στιγmicroιότυπα και ή microότο και παρουσίασή τους microε τη microορφή φωτοτυπιών ή πόστερ (οmicroαδοσυνεργατικά όπ)

bull Παρουσίαση έντυπων microορφών διαφηmicroίσεων microε το ίδιο θέmicroα (κατά προτίmicroηση από τα παιδιά οmicroαδοσυνεργατικά όπ)

bull ∆ραmicroατοποίηση (Προφορικός και γραπτός λόγος οmicroαδοσυνεργατικά όπ)

Η θεmicroατική ενότητα

Το σενάριο εστιάζει άmicroεσα στο τmicroήmicroα laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo σελ 29-37 του σχολικού εγχειριδίου και πιο συγκεκριmicroένα την υποενότητα laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo της σελ 30 Ωστόσο microπορεί να επεκταθεί σε ολόκληρη την υποενότητα laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo ή την ενότητα laquoΓλώσσα και γλωσσικές ποικιλίεςraquo ανάλογα microε το υλικό και την εστίαση και ακόmicroη να επεκταθεί και στο σύνολο των υπόλοιπων κεφαλαίων του βιβλίου (laquoΛόγοςraquo laquoΠεριγραφήraquo laquoΑφήγησηraquo) ανάλογα microε το είδος των δραστηριοτήτων που θα επιλεγούν

Το βασικό σενάριο

Τίτλος Το χάσmicroα γενεών στη διαφήmicroιση γονείς και παιδιά

bull Το σενάριο αποτελεί πρόταση για διδασκαλία

Πεδίο διδακτικό αντικείmicroενο και διδακτική ενότητα

Έκφραση ndash Έκθεση Α΄ Λυκείου θεmicroατική στο ΠΣ laquoΓλώσσα γλωσσική ποικιλότητα και γλωσσική αλλαγήraquo Η έmicroφαση εδώ δίνεται στις γλωσσικές ποικιλίες Στο σχολικό εγχειρίδιο καλύπτει την ενότητα laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo σελ 29-37

Χρονική διάρκεια Ανάλογα microε την εκδοχή microπορεί να αποτελέσει δραστηριότητα που καλύπτει ένα διδακτικό δίωρο έως σενάριο που εκτείνεται σε διάρκεια ενός τετραmicroήνου

Προϋποθέσεις υλοποίησης από εκπαιδευτικό και microαθητήτρια

Ανάλογα microε την εκδοχή

Σύντοmicroη περιγραφή

Πρόκειται για (κριτική) microελέτη του τρόπου microε τον οποίο ηλικιακά microαρκαρισmicroένες κοινωνικές γλώσσες (γλώσσα του διαδικτύου και γλώσσα των νέων) χρησιmicroοποιούνται προκειmicroένου να αποτυπώσουν τις διαφορές των γενεών Παρουσιάζονται τρεις εκδοχές καθεmicroιά από τις οποίες προτείνει διαφορετική αντιmicroετώπιση της laquoδιδακτέας ύληςraquo του σχολικού χωροχρόνου των διδακτικών πρακτικών των αναmicroενόmicroενων γραmicromicroατισmicroών που θα καλλιεργηθούν εποmicroένως και του είδους των εγγράmicromicroατων ταυτοτήτων που συνεισφέρουν να καλλιεργηθούν (βλ το κέντρο του ρόmicroβου) Το παράδειγmicroα είναι ενδεικτικό της λογικής που επιθυmicroούmicroε να αναδειχθεί και εξυπακούεται ότι microπορεί να επιλεγούν άλλα κείmicroενα άλλα παραδείγmicroατα και διαφορετική πορεία υλοποίησης microε βάση επιτόπια δεδοmicroένα (ιδιαιτερότητες τάξης και σχολείου προτιmicroήσεις εκπαιδευτικού)

12

∆ιδακτική εκδοχή 1

Η εκδοχή αυτή κινείται πολύ κοντά στις ισχύουσες διδακτικές πρακτικές Το επιπρόσθετο στοιχείο είναι η αξιοποίηση του βίντεο (προβολή microε υπολογιστή ή microε διαδραστικό πίνακα) Προτείνεται προκειmicroένου να αναδειχθούν καλύτερα πολλά στοιχεία των δύο άλλων εκδοχών που ακολουθούν (οι οποίες είναι πιο κοντά στο πνεύmicroα του νέου ΠΣ) και να γίνουν σαφέστερες οι διαφορές που προτείνονται microε το νέο ΠΣ ∆εν αποκλείεται microέρος της εκδοχής αυτής να χρησιmicroοποιηθεί και ως η πρώτη φάση των εκδοχών που ακολουθούν

Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης

Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα

Βήmicroα 1ο ΟΗ εκπαιδευτικός εκκινεί από το βιβλίο και πιο συγκεκριmicroένα από τα εισαγωγικά κείmicroενα στις γλωσσικές ποικιλίες γενικά και τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες ειδικότερα συζητώντας και αναλύοντας το περιεχόmicroενό τους microε τους microαθητές και τις microαθήτριες Καταρχάς φέρνει τα παιδιά σε επαφή microε το ακόλουθο εισαγωγικό κείmicroενο της σελ 21 του βιβλίου το οποίο αποτελεί εισαγωγή στη γλωσσική ποικιλότητα γεωγραφική και κοινωνική

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Στη συνέχεια προχωρά στο κείmicroενο της σελ 29 laquoΚάθετη διαίρεση κοινωνικές διάλεκτοιraquo εισαγωγικό στην κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα

13

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Βήmicroα 2ο Αφού συζητήσει και αναλύσει το περιεχόmicroενο των δύο κειmicroένων κατόπιν παρουσιάζει στον διαδραστικό πίνακα (ή σε βιντεοπροβολέα) τα βίντεο που έχουν επιλεγεί Αν δεν υπάρχει διαδραστικός πίνακας microπορεί να αξιοποιήσει microια από τις εναλλακτικές δυνατότητες παρουσίασης του υλικού για παράδειγmicroα να δώσει στους microαθητές και στις microαθήτριες φωτοτυπία microε έντυπες εκδοχές των διαφηmicroίσεων αυτών ή αποmicroαγνητοφωνήσεις των βίντεο (όλων ή όσων επιλέξει) ή να αναθέσει στα παιδιά να αποmicroαγνητοφωνήσουν στο σπίτι και να περιγράψουν την κάθε διαφήmicroιση

Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος

Βήmicroα 1ο Ακολουθεί συζήτηση στην τάξη για τη γλωσσική ποικιλότητα και πιο συγκεκριmicroένα για τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες ποιες ποικιλίες χρησιmicroοποιούνται στα διαφηmicroιστικά κείmicroενα από ποια στοιχεία φαίνεται ότι οι νέοι χρησιmicroοποιούν διαφορετική ποικιλία από τους γονείς τους αν οι microαθητές και οι microαθήτριες αναγνωρίζουν τις νεανικές ποικιλίες που χρησιmicroοποιούνται κλπ Η συζήτηση microπορεί να συνδεθεί microε τους ειδικότερους παράγοντες διαmicroόρφωσης γλωσσικών ποικιλιών που παρουσιάζει το βιβλίο και να δουν οι microαθητές και οι microαθήτριες ποιοι από αυτούς τους παράγοντες διακρίνονται στα διαφηmicroιστικά σποτ που παρακολούθησαν Με τον τρόπο αυτόν τα παιδιά διατρέχουν ολόκληρη την ενότητα laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo microε microεγαλύτερη έmicroφαση στον παράγοντα laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo λόγω του υλικού της δραστηριότητας χωρίς όmicroως να περιορίζονται απαραίτητα σrsquo αυτόν Βήmicroα 2ο Στη συνέχεια παίρνουν ασκήσεις για το σπίτι Οι ασκήσεις αυτές microπορούν να είναι α) οι ασκήσεις της υποενότητας laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo σελ 30

14

β) η τελευταία άσκηση της υποενότητας σελ 37

Προηγείται στο βιβλίο η παρουσίαση δύο επιστολών του Ι ∆ραγούmicroη και παρατηρήσεις για τη θεmicroατική οργάνωση των επιστολών

Χρονική διάρκεια

1 διδακτικό δίωρο

Προϋποθέσεις υλοποίησης

Εκπαιδευτικός να χειρίζεται διαδραστικό πίνακα ή να έχει τη δυνατότητα χρήσης βιντεοπροβολέα αν υπάρχουν ΜαθητήςΜαθήτρια ∆εν χρειάζεται κάποια ιδιαίτερη προϋπόθεση

Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις

Οι γνώσεις για τον κόσmicroο που προωθεί η εκδοχή αυτή είναι ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα Η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Από το ΠΣ

bull laquoΗ ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσώνraquo

bull laquoΟι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία

που χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλοraquo

Γνώσεις για τη γλώσσα

Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία αποτυπώνονται και στις γλωσσικές επιλογές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Από το ΠΣ

15

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)

διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της

προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική

διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για

συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

Γραmicromicroατισmicroοί και δεξιότητες

Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες microαθαίνουν να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από κοινωνικούς παράγοντες Η κύρια δεξιότητα που αποκτούν είναι να επιλύουν ασκήσεις στο γνωστό πλαίσιο της Προσφοράς - Ζήτησης που σηmicroαίνει laquoσου δίνω θεωρία λύσε τώρα microια σύντοmicroη άσκησηraquo (κλειστού τύπου ασκήσεις) Από το ΠΣ

bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo

bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής

δικτύωσης)raquo

bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς

ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo

∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες

Η δραστηριότητα αυτή αναπαράγει το microοντέλο Προσφορά - Ζήτηση (κλασικό δασκαλοκεντρικό πρότυπο) και στην ουσία παρέχει υποστηρικτικό υλικό στην ύλη του βιβλίου από την οποία δεν πραγmicroατοποιείται απόκλιση Ο σχολικός χώρος παραmicroένει στις παραδοσιακές του διαστάσεις τα παιδιά παρακολουθούν προσηλωmicroένα στον στην εκπαιδευτικό ο σχολικός χρόνος περιορίζεται στο συνεχόmicroενο διδακτικό δίωρο που προβλέπει το ωρολόγιο πρόγραmicromicroα Οη εκπαιδευτικός βρίσκεται στο επίκεντρο της διδασκαλίας αυτός-ή προβάλλει τα βίντεο ή microοιράζει φωτοτυπίες υποδεικνύει τα σηmicroεία του βιβλίου που πρέπει να έχουν υπόψη οι microαθητές και οι microαθήτριες συντονίζει τη συζήτηση και αναθέτει ασκήσεις για το σπίτι Οι microαθητές και οι microαθήτριες είναι δέκτες δρουν ελάχιστα και ο στόχος είναι να αποκτήσουν εγκυκλοπαιδικές γνώσεις γύρω από το ζήτηmicroα της κοινωνικής γλωσσικής ποικιλότητας Ασκούνται διαβάζοντας (το βιβλίο) γράφοντας και απαντώντας σε ερωτήσεις πρακτικές από τις οποίες αναmicroένεται να προκύψει microάθηση Από το ΠΣ

bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν

την κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε

περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να

τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo

Αξιολόγηση

(βλ οικεία στήλη στη θεmicroατική ενότητα Γλώσσα γλωσσική ποικιλότητα και γλωσσική αλλαγή) Με βάση τη στήλη Αξιολόγηση του ΠΣ microε το παράδειγmicroα που παρουσιάστηκε αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό (προφορικά γραπτά)

bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική microεταβολή

bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή

16

Προστιθέmicroενη αξία

Το microόνο νέο στοιχείο που εισάγεται microε τη συγκεκριmicroένη εκδοχή είναι ότι χρησιmicroοποιούνται παραδείγmicroατα που προέρχονται από την τρέχουσα καθηmicroερινότητα τα οποία είναι οικεία στα παιδιά και microπορούν πιο εύκολα να τα κατανοήσουν και να τα συζητήσουν ∆εν υπάρχει αmicroφιβολία ότι και microόνο αυτό το γεγονός κάνει το microάθηmicroα πιο ενδιαφέρον και την κατάκτηση της γνώσης πιο εύκολη Η microερική χρήση επίσης των νέων microέσων καθιστά το microάθηmicroα πιο ελκυστικό και διασκεδαστικό Η εκδοχή αυτή όmicroως δεν κινείται στο πνεύmicroα του νέου ΠΣ και αυτό θα φανεί από τις άλλες δύο εκδοχές που ακολουθούν

Σχηmicroατική παρουσίαση

Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής

A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα

Β Αναγνωριστικός

γραmicromicroατισmicroός

Γ Γνώσεις για τη γλώσσα

Γλωσσική ποικιλότητα η γλώσσα των νέων

∆ ∆ιδακτικές πρακτικές Προσφορά - Ζήτηση

Ταυτότητες

∆ιδακτική εκδοχή 2

Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης

Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα

Προηγείται κάποια εισαγωγική συζήτηση για τη γλωσσική ποικιλότητα Για την εξοικείωση των παιδιών microε το ζήτηmicroα microπορεί να αξιοποιηθεί ως αρχική φάση κάποιο κείmicroενο από την εκδοχή 1 (βλ παραπάνω) Θα ήταν πιο ενδιαφέρον αν οη εκπαιδευτικός είχε στη διάθεσή τουτης και ένα δύο επιπλέον κείmicroενα που θα σχετίζονταν microε την κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα Στην περίπτωση αυτή θα microοίραζε τα κείmicroενα στα παιδιά (microετά από microια σύντοmicroη εισαγωγή) και θα ζητούσε να συνεργαστούν προκειmicroένου να αναδείξουν και να παρουσιάσουν τα χαρακτηριστικά που αναφέρει και το σχολικό εγχειρίδιο Η διαφορά εδώ είναι σε σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή ότι τα παιδιά θα αναδείκνυαν τη θεωρία ψάχνοντας κείmicroενα και παρουσιάζοντάς την στην τάξη κάτι που συνιστά σηmicroαντική αλλαγή στις διδακτικές πρακτικές

Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος

Βήmicroα 1ο Στη συνέχεια τα παιδιά οργανώνονται σε microικρές οmicroάδες και τους δίνονται συγκεκριmicroένα βίντεο (αν υπάρχουν οι υποδοmicroές) ή παραδείγmicroατα από έντυπα κείmicroενα που προσφέρονται Αν δεν υπάρχουν υποδοmicroές οη εκπαιδευτικός παρουσιάζει κεντρικά στην αίθουσα τα παραδείγmicroατα microε τις διαφηmicroίσεις (Γενικά αν δεν υπάρχουν υποδοmicroές οη εκπαιδευτικός microπορεί να δώσει στους microαθητές και στις microαθήτριες φωτοτυπία microε αποmicroαγνητοφωνήσεις των βίντεο ή να αξιοποιήσει κάποια από τις άλλες εναλλακτικές δυνατότητες που προτείναmicroε στην αρχή Μπορεί επίσης να επιλέξει έντυπες διαφηmicroίσεις ή

17

άλλα κείmicroενα που κρίνει χρήσιmicroα) Παράλληλα ετοιmicroάζει ένα φύλλο εργασίας το οποίο δίνει τους άξονες γύρω από τους οποίους θα εργαστούν τα παιδιά Ενδεικτικοί άξονες

1 Ποιες κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες αναγνωρίζετε στα συγκεκριmicroένα διαφηmicroιστικά

Αξιοποιήστε τα κείmicroενα που σας δόθηκαν προκειmicroένου να ταξινοmicroήσετε τις

απαντήσεις σας

2 Για ποιο λόγο προκαλείται γέλιο στις διαφηmicroίσεις αυτές (πχ τι θα συνέβαινε αν οι

ήρωες χρησιmicroοποιούσαν την πρότυπη γλώσσα Τι θα συνέβαινε αν ανταλλάσσονταν

οι ρόλοι στα βίντεο) Ποιος ο ρόλος της γλωσσικής ποικιλότητας σε αυτό

3 Αναζητήστε και καταγράψτε άλλα παραδείγmicroατα διαφηmicroιστικού λόγου όπου

χρησιmicroοποιείται η κοινωνική ή γεωγραφική ποικιλότητα Αναλύστε τι εξυπηρετεί σε

κάθε περίπτωση

Βήmicroα 2ο Οι οmicroάδες αφού microελετήσουν τα κείmicroενα (microε βάση τις οδηγίες στο φύλλο εργασίας) καταλήγουν σε συmicroπεράσmicroατα σχετικά microε τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες που χρησιmicroοποιούνται στα διαφηmicroιστικά αυτά Η εργασία microπορεί να συνεχιστεί και στο σπίτι όπου τα παιδιά θα αναζητήσουν και άλλα βίντεο (διαφηmicroιστικά ή microη) στα οποία να αξιοποιείται η κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα θα τα microελετήσουν και θα καταλήξουν σε συmicroπεράσmicroατα microε βάση το φύλλο εργασίας που θα τους έχει δοθεί Οι οmicroάδες microπορούν να παρουσιάσουν τα συmicroπεράσmicroατά τους στην τάξη microε τους ακόλουθους τρόπους (η επιλογή εξαρτάται από τις υποδοmicroές την τάξη τοντηνεκπαιδευτικό κλπ)

o Να δηmicroιουργήσουν ένα κείmicroενο σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης (πχ power

point) microε τις επισηmicroάνσεις και τα ευρήmicroατά τους και να το παρουσιάσουν στην

τάξη Στην περίπτωση αυτή συνδέουmicroε το microάθηmicroά microας microε την ενότητα

laquoΑπροσχεδίαστος και προσχεδιασmicroένος προφορικός λόγος ndash ένα microεικτό είδος

λόγου ανάmicroεσα στον προφορικό και το γραπτό λόγοraquo)

o Να δηmicroιουργήσουν ένα κείmicroενο σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης microε τις

επισηmicroάνσεις και τα ευρήmicroατά τους το οποίο να εmicroπλουτίσουν microε βίντεο και

συνδέσmicroους (links) για την υποστήριξη των συmicroπερασmicroάτων τους (βλ ΠΣ για

την παραγωγή πολυmicroεσικού λόγου αλλά και σύνδεση microε την ενότητα

laquoΑπροσχεδίαστος και προσχεδιασmicroένος προφορικός λόγος ndash ένα microεικτό είδος

λόγου ανάmicroεσα στον προφορικό και το γραπτό λόγοraquo σελ 99)

o Μπορούν να αντλήσουν περαιτέρω στοιχεία (βίντεο και άλλο κειmicroενικό υλικό

καθώς και επιστηmicroονικά άρθρα πάνω στην κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα ndash

έτσι microελετάται και ο επιστηmicroονικός λόγος στόχος του νέου ΠΣ) και να

καταλήξουν στη συγγραφή ενός δοκιmicroίου microε τίτλο laquoΓλώσσα και ποικιλίαraquo ή

ειδικότερα laquoΗ αξιοποίηση της γλώσσας των νέων από τη διαφήmicroισηraquo Το

δοκίmicroιο αυτό πρέπει να ενταχτεί σε ένα επικοινωνιακό πλαίσιο να αναρτηθεί

σε κάποιο ιστολόγιο ή να δηmicroοσιευτεί στη σχολική ή την τοπική εφηmicroερίδα

Καλό θα ήταν να επιχειρηθούν παραλλαγές (να microη γράψουν όλα τα παιδιά το

ίδιο κείmicroενο) για να αντιληφθούν οι microαθητές και οι microαθήτριες πόσο το

επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει και τις επιλογές στη συγγραφή και τη

διαmicroόρφωση ενός κειmicroένου

bull Κατά τη διάρκεια της όλης εργασίας τα παιδιά καλούνται να εστιάζουν σε περιγραφές

και αφηγήσεις όπου αυτό εξυπηρετεί τις ανάγκες τις διδασκαλίας Εστίαση πχ στη

λεπτοmicroερή περιγραφή κατά την ανάλυση και παρουσίαση των βίντεο από τις οmicroάδες

των παιδιών αφήγηση αναδιήγηση άλλων παραδειγmicroάτων για τη χρήση της

νεανικής γλώσσας στην καθηmicroερινότητα Με τη λογική αυτή το συγκεκριmicroένο σενάριο

θεωρεί ως δεδοmicroένη και microια microη γραmicromicroική ανάγνωση της ύλης και microια εστίαση στους

18

στόχους του ΠΣ εποmicroένως microια δηmicroιουργική ndash διαχρονική (και όχι γραmicromicroική microε βάση

το διδακτικό εγχειρίδιο) αξιοποίηση του υλικού του σχολικού εγχειριδίου

bull Ενδιαφέρον θα είχε η συγκεκριmicroένη διδακτική πρόταση να επεκταθεί σε microια microικρή

έρευνα (συλλογή δεδοmicroένων από τα παιδιά γύρω από την αξιοποίηση της νεανικής

γλώσσας στην καθηmicroερινότητα) και να ενταχθεί στο πλαίσιο της Ερευνητικής

Εργασίας (project) που έχει εισαχθεί από φέτος στην Α Λυκείου αν υπάρχει αυτή η

δυνατότητα

Χρονική διάρκεια

Περίπου 1 ndash 2 microήνες (ανάλογα microε τις κατευθύνσεις που θα δοθούν)

Προϋποθέσεις υλοποίησης

- ∆υνατότητες σε Νέες Τεχνολογίες (αν επιλεγεί microια τέτοια οπτική)

- Πρόσθετο διδακτικό υλικό

- Εξοικείωση των παιδιών microε τα νέα microέσα (Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης Πρόγραmicromicroα

Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση πολυmicroέσων ιστολόγια) Είναι γνωστό ότι τα

παιδιά δεν έχουν τέτοιου είδους δυσκολίες

- Κυρίως όmicroως στροφή του microαθήmicroατος προς την κατεύθυνση της ενεργοποίησης των

παιδιών τα οποία διαβάζουν τα κείmicroενα (έντυπα ή σε ψηφιακή microορφή) τα

επεξεργάζονται και καταλήγουν σε διαπιστώσεις που microοιράζονται microε τους

συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες τουςαποκτούν ρόλο που laquoγεmicroίζειraquo το σχολικό

χώρο και χρόνο διαβάζοντας και γράφοντας αξιοποιώντας κάθε microέσο πρακτικής

γραmicromicroατισmicroού (= microέσο για διάβασmicroα γράψιmicroο και επικοινωνία)

Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις

∆εν έχουmicroε σηmicroαντική microεταβολή στον άξονα αυτό Τα παιδιά κατανοούν και πάλι ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή (όπως στην εκδοχή 1) Από το ΠΣ

bull laquoΗ ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσώνraquo

bull laquoΟι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία

που χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλοraquo

Γνώσεις για τη γλώσσα

Και εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την κοινωνική γλωσσική ποικιλία που χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή (όπως στην εκδοχή 1) Επίσης το επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει την οργάνωση και τη διαmicroόρφωση του κειmicroένου Από το ΠΣ

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)

διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της

προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική

διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για

συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά

microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να

ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα

19

επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία

για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo

Γραmicromicroατισmicroοί

Στον άξονα αυτό έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές - Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και microαθήτριες microαθαίνουν να αναγνωρίζουν

ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από κοινωνικούς

παράγοντες Αυτό παραmicroένει ίδιο

- Νέοι γραmicromicroατισmicroοί χρήση των νέων microέσων για την παραγωγή λόγου (πχ

Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο παραγωγή πολυmicroεσικών

κειmicroένων κλπ)

- Παραγωγή προφορικού λόγου παρουσίαση και υποστήριξη άποψης ενώπιον της

τάξης εξάσκηση στην περιγραφή και αφήγηση (προφορικά) παραγωγή γραπτού

(παραγωγή δοκιmicroίου)

Από το ΠΣ

bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo

bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου

περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής

επιχειρηmicroατολογίας κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή

προφορική ενώπιον ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των

πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση

της γλωσσικής ποικιλότηταςraquo

bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής

δικτύωσης)raquo

bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς

ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo

bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης

που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση

αυτή αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις

ταυτότητες που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo

∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες

Παρότι και πάλι η διδασκαλία ξεκινάει από το βιβλίο δε microένει προσκολληmicroένη σrsquo αυτό αλλά το χρησιmicroοποιεί ως αφετηρία για διερεύνηση έρευνα και παραγωγή microιας ευρύτερης γκάmicroας κειmicroένων από ότι στην εκδοχή 1 Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται το σενάριο εκτείνεται πέραν του σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την παραγωγή κειmicroένων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Υπάρχει η δυνατότητα σύνδεσης microε τις ερευνητικές εργασίες Ο σχολικός χώρος το ίδιο δεν είναι microόνο η εξωσχολική δραστηριοποίηση των microαθητώνmicroαθητριών είναι και η αλλαγή της κατανοmicroής τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους για να δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τα ευρήmicroατά τους σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης ή προφορικά microε βάση σηmicroειώσεις που έχουν κρατήσει Ζητείται από τα παιδιά να παίξουν πιο ενεργητικούςndashδιερευνητικούς ρόλους microε τη χρήση της γλώσσας αφού αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται συνεργάζονται και παρουσιάζουν Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo τώρα είναι σαν να τους λέει laquoψάξε microάθε σύνθεσε και παρουσίασεraquo -Είναι προφανές ότι σε ένα τέτοιο πλαίσιο θα πρέπει να microεταβληθεί και ο ρόλος των εκπαιδευτικών δεν έχει τόση βαρύτητα πώς θα παρουσιαστεί η νέα γνώση όσο πώς θα

20

συντονιστούν και θα υποστηριχθούν τα παιδιά στην κατάκτηση της γνώσης στη σύνδεσή της microε τη ζωή και την πραγmicroατικότητα κοκ

Αξιολόγηση (microε βάση το ΠΣ)

Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό

(προφορικά γραπτά)

bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική

microεταβολή

bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή

bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις

επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα

bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών

τους

bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα

Προστιθέmicroενη αξία

Η προώθηση των νέων γραmicromicroατισmicroών η διεύρυνση του σχολικού χωροχρόνου και η τοποθέτηση των microαθητών και των microαθητριών στο επίκεντρο ως υποκειmicroένων που συνεργάζονται microεταξύ τους και microε τοντην εκπαιδευτικό συσκέπτονται παίρνουν αποφάσεις και υποστηρίζουν τις απόψεις τους αποmicroακρύνει την εκδοχή αυτή από τα παραδοσιακά σχήmicroατα διδασκαλίας και γι αυτόν τον λόγο προτείνουmicroε να προτιmicroηθεί σε σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή

Σχηmicroατική παρουσίαση

Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής

A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα

Β Λειτουργική κατάκτησηΚειmicroενικών ειδών νέοι

γραmicromicroατισmicroοί

Γ Γνώσεις για τη γλώσσα Γλωσσική ποικιλότητα

η γλώσσα των νέων

∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές

Ταυτότητες

Στο σχήmicroα αυτό βλέπουmicroε να microεταβάλλονται οι δύο του άκρες αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που παράγει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή αφού τα παιδιά ασκούνται στο να κάνουν διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα

21

∆ιδακτική εκδοχή 3

Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης

Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα

Εξοικείωση microε την έννοια της γλωσσικής ποικιλότητας Μπορεί να αξιοποιηθεί ότι και στην εκδοχή 2

Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος

Εξηγείται στα παιδιά ότι κατά τον υπόλοιπο χρόνο θα διερευνήσουν το πώς ο διαφηmicroιστικός λόγος αξιοποιεί στα κείmicroενά του τη γλωσσική ποικιλότητα και ιδιαίτερα τη γλώσσα των νέων Βήmicroα 1ο Τα παιδιά χωρίζονται σε οmicroάδες και αφού δουν τα βίντεο (εδώ η εναλλακτική της φωτοτυπίας περιορίζει πάρα πολύ τις δραστηριότητες οπότε δεν την προτείνουmicroε) διερευνούν κάποια από τα παρακάτω ζητήmicroατα (σε ένα δίωρο)

bull Οmicroάδες 1 και 3 Μέσω των συγκεκριmicroένων διαφηmicroίσεων κατασκευάζονται

συγκεκριmicroένου τύπου γονείς και παιδιά Πώς συνδυάζεται η κοινωνική γλωσσική

ποικιλία microε άλλα συmicroβολικά στοιχεία (ντύσιmicroο σηmicroειολογία σώmicroατος περιβάλλον

λήψη πλάνα και γενικά γραmicromicroατική της εικόνας) στη δηmicroιουργία ταυτοτήτων στα

συγκεκριmicroένα διαφηmicroιστικά

bull Οmicroάδες 2 και 4 Ποιες γνώσεις προϋποτίθεται πως έχουν οι αποδέκτες των

διαφηmicroίσεων αυτών σε σχέση microε τη γλωσσική ποικιλότητα Ποια στερεότυπα

κατασκευάζονται και χρησιmicroοποιούνται στα συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα

bull Οmicroάδες 5 και 6 Πώς αξιοποιείται η διαφορά των γλωσσικών ποικιλιών για να

κατασκευάσει τι είδους κόσmicroους (πχ οι νέοι δεν microπορούν να συνεννοηθούν microε τους

microεγάλους γιατί οι τελευταίοι είναι συντηρητικοί αυτό δηmicroιουργεί αmicroηχανία στους

microεγάλους και απόγνωση τους νέους κλπ) Πώς αξιοποιούν οι διαφηmicroιστές τη

γλωσσική διαφοροποίηση στο κάθε microήνυmicroα για να κατασκευάσουν τι Τι είδους

γνώσεις για τη γλώσσα θα βοηθήσουν τους αποδέκτες των microηνυmicroάτων να σταθούν

κριτικά απέναντι στα συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα

bull Οmicroάδα 7 Τι προϊόντα προωθούνται microrsquo αυτούς τους τρόπους και σε ποιους

απευθύνονται Γιατί για τα συγκεκριmicroένα προϊόντα επιλέγεται η συγκεκριmicroένη

γλωσσική ποικιλία (πχ θα κατασκευάζονταν οι ίδιοι κόσmicroοι και ταυτότητες αν η

διαφήmicroιση αφορούσε παραδοσιακά φαγητά τραπεζικά προϊόντα λευκαντικό για

ρούχα που αστράφτουν ή σε προϊόντα φαινοmicroενικά για όλη την οικογένεια όπως

καλωδιακή τηλεόραση Υπάρχουν τελικά διαφηmicroίσεις που να απευθύνονται σε όλα τα

microέλη microιας οικογένειας κοινωνίας αδιακρίτως ή πάντοτε επιλέγεται ο καταναλωτικός

στόχος ανάmicroεσα στα microέλη της οικογένειας κοινωνίας που διαχειρίζονται το χρήmicroα ή

microπορούν να πιέσουν για αγορές)

bull Όλες οι οmicroάδες (λόγω της σηmicroαντικής βαρύτητας του ερωτήmicroατος) Τι προτείνεται ως

το ιδανικό κάθε φορά laquomicroέσοraquo για να γεφυρωθεί το χάσmicroα microεταξύ νέων και

ηλικιωmicroένων (προτείνεται πάντα κάποιο υλικό προϊόν) Ποιες αξίες και στάσεις

προβάλλονται microέσω αυτών των επιλογών

Βήmicroα 2οΜετά από τη διερεύνηση αυτή η κάθε οmicroάδα παρουσιάζει και συζητάει τα συmicroπεράσmicroατά της στην τάξη Η παρουσίαση microπορεί να γίνει

- Με Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα

- Με προφορικό λόγο που θα στηρίζεται σε σηmicroεία που θα έχουν φωτοτυπηθεί και

microοιραστεί στους συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες Τις σηmicroειώσεις αυτές κρατάει η

κάθε οmicroάδα καθώς εργάζεται

22

- Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται κατά τη διάρκεια της προετοιmicroασίας και της παρουσίασης

στο να στηρίζονται οι απόψεις που υποστηρίζονται στο να αξιοποιηθεί σε microεγάλη

έκταση η έmicroφαση στη λεπτοmicroέρεια (εστίαση στην περιγραφή)

Φάση 3η Σχολικός γραmicromicroατισmicroός

Οη εκπαιδευτικός του συγκεκριmicroένου παραδείγmicroατος θέλει να εστιάσει περισσότερο στο θέmicroα του προκειmicroένου τα παιδιά να microπορέσουν να γράψουν ένα σχετικό δοκίmicroιο Έτσι microοιράζει 1- 2 κείmicroενα που εστιάζουν στη γλώσσα των νέων και τα συζητάει microε τα παιδιά (microπορεί να τα συζητήσουν όλοι microαζί ή σε οmicroάδες αν διαθέτει χρόνο) Μετά και από αυτή τη συζήτηση τους ζητείται να γράψουν ένα δοκίmicroιο (microε συγκεκριmicroένο επικοινωνιακό πλαίσιο) όπου θα αποτυπώνεται ο προβληmicroατισmicroός για τη γλώσσα των νέων και την αξιοποίησή της από τη διαφήmicroιση Ο τίτλος θα microπορούσε να δοθεί από τα ίδια τα παιδιά (το κάθε παιδί να επιλέξει διαφορετικό τίτλο ανάλογα microε το πλαίσιο επικοινωνίας και το στόχο που θέτει)

Εναλλακτικά

- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αναζητήσουν περαιτέρω υλικό στο διαδίκτυο

(διαφηmicroιστικό ή microη) και να εστιάσουν σε microεγαλύτερο βάθος στη γλώσσα των νέων

στη διαφήmicroιση

- Αν υπάρχουν υποδοmicroές θα microπορούσε να ζητηθεί από τα παιδιά να δηmicroιουργήσουν

πολυmicroεσικές παρουσιάσεις αξιοποιώντας και ενσωmicroατώνοντας υλικό από τις

διαφηmicroίσεις

- Ακόmicroη η έρευνα και η παραγωγή λόγου των microαθητών και microαθητριών microπορούν να

ενταχθούν στο πλαίσιο της Ερευνητικής Εργασίας (project) που έχει εισαχθεί από

φέτος στην Α Λυκείου

- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν επίσης να κάνουν microια microικρή έρευνα πάνω στις

κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες και τα υπόλοιπα συmicroβολικά συστήmicroατα που

χρησιmicroοποιούν χαρακτηριστικές οmicroάδες νέων που διαφοροποιούνται microε βάση το

microουσικό γούστο τα ενδιαφέροντα ελεύθερου χρόνου κλπ (χιπ-χοπάδες microεταλλάδες

σκέιτερς κλπ) Αυτό θα microπορούσε να ενταχθεί στην ερευνητική εργασία ή να

αποτελέσει θέmicroα για το δοκίmicroιο που θα γράψουν

Χρονική διάρκεια

1-2 microήνες (ίσως και παραπάνω)

Προϋποθέσεις υλοποίησης

Εκπαιδευτικός να έχει τη δυνατότητα κεντρικής προβολής στην τάξη (πχ διαδραστικός πίνακας ή βιντεοπροβολέας) ΜαθητήςΜαθήτρια Κάποιο από τα επόmicroενα ανάλογα microε την εκδοχή Πρόγραmicromicroα παρουσίασης (πχ Power Point) Πρόγραmicromicroα Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση πολυmicroέσων ιστολόγια

Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις

Η συγκεκριmicroένη εκδοχή παρουσιάζει σηmicroαντικές αλλαγές σε σχέση microε αυτό τον άξονα Εξακολουθεί να κινείται στη λογική ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Επεκτείνεται όmicroως πολύ πέρα από την περιγραφική αυτή εκδοχή Αναδεικνύει το γεγονός ότι η διαφήmicroιση στηρίζεται σε στερεότυπα (κι εδώ microπορεί να γίνει η σύνδεση και microε την αντίστοιχη θεmicroατική της Β΄ Λυκείου) Κάνει αντιληπτό το γεγονός ότι η διαφήmicroιση κατασκευάζει κόσmicroους αξιοποιώντας microια σειρά συmicroβολικών συστηmicroάτων ανάmicroεσα στα οποία και οι γλωσσικές ποικιλίες Αυτή η αξιοποίηση γίνεται σκόπιmicroα και στοχευmicroένα καθώς κάθε φορά απευθύνεται σε συγκεκριmicroένες οmicroάδες καταναλωτών προκειmicroένου να προωθήσει τα προϊόντα που προβάλλει Αναδεικνύει τέλος το γεγονός ότι οι αξίες που προβάλλονται microέσω των

23

διαφηmicroίσεων κάθε άλλο παρά ουδέτερες είναι και σχετίζονται microε ένα ευρύτερο σύστηmicroα πεποιθήσεων που ενισχύει συγκεκριmicroένου τύπου καταναλωτικά πρότυπα Θα microπορούσαmicroε εν ολίγοις να πούmicroε ότι οι γνώσεις για τη γλώσσα συνδέονται άmicroεσα microε τις γνώσεις για τον κόσmicroο Από το ΠΣ

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)

διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της

προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική

διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για

συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά

microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να

ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα

επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία

για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo

Γνώσεις για τη γλώσσα

Εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Αναδεικνύεται ότι και στα προηγούmicroενα Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την κοινωνική γλωσσική ποικιλία που χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή για συγκεκριmicroένους στόχους Από το ΠΣ

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική) διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν laquoφωνέςraquo που αποτυπώνονται συχνά microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo

Γραmicromicroατισmicroοί και κριτικός γραmicromicroατισmicroός

Θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι καλύπτονται οι γραmicromicroατισmicroοί και οι δεξιότητες των δύο προηγούmicroενων εκδοχών Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες microαθαίνουν να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από κοινωνικούς παράγοντες Νέοι γραmicromicroατισmicroοί υποστήριξη άποψης microε τη χρήση ΠΠ διαχείριση βίντεο συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο κλπ Στο παράδειγmicroα όmicroως αυτό δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην καλλιέργεια του κριτικού γραmicromicroατισmicroού τα παιδιά αποκτούν κριτική στάση απέναντι στον διαφηmicroιστικό λόγο τη γλωσσική ποικιλότητα και τα στερεότυπα microελετούν διαφορετικές εκδοχές και καλούνται να τοποθετηθούν microιλώντας διαβάζοντας και γράφοντας Από το ΠΣ

bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo

bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου

περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής

24

επιχειρηmicroατολογίας κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή

προφορική ενώπιον ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των

πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση

της γλωσσικής ποικιλότηταςraquo

bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής

δικτύωσης)raquo

bull laquoΟ διάλογος είναι το βασικότερο είδος προφορικής επικοινωνίας και διέπεται από

ενδογλωσσικούς και εξωγλωσσικούς κανόνεςraquo

bull laquoΑναγνώριση του σηmicroαντικού ρόλου της εκάστοτε κοινωνικής πρακτικής στον

προσδιορισmicroό της γλώσσας και του είδους του κειmicroένου που χρησιmicroοποιείταιraquo

bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς

ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo

bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης

που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση

αυτή αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις

ταυτότητες που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo

bull laquoΝα αντιλαmicroβάνονται ότι στη γλώσσα αποτυπώνονται πάντα οπτικές θέασης του

κόσmicroου γιrsquo αυτό οι γλωσσικές επιλογές υποδηλώνουν πολιτικές (microε microία ευρύτερη

έννοια) επιλογέςraquo

∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες

Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται microε την εργασία στο σπίτι το σενάριο εκτείνεται πέραν του σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την παραγωγή κειmicroένων τη διαχείριση πολυmicroέσων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Ο σχολικός χώρος το ίδιο δεν είναι microόνον η εξωσχολική δραστηριοποίηση των παιδιών είναι και η αλλαγή της κατανοmicroής τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους για να δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τις σκέψεις τους παίζουν ρόλους στη δραmicroατοποίηση ndash αλλάζει έτσι η εικόνα των σειρών των παιδιών που κάθονται προσηλωmicroένα στον πίνακα

Οη εκπαιδευτικός υποχωρεί από το ρόλο του ποmicroπού της γνώσης σε εmicroψυχωτικό και συντονιστικό ρόλο ∆εν παίζει τόσο ρόλο πόσο θα microιλήσει όσο πώς θα υποστηρίξει την κάθε οmicroάδα και το κάθε παιδί να ολοκληρώσει την εργασία του ∆εν έρχεται εκ των υστέρων να διορθώσει αλλά είναι πολύ κοντά στα παιδιά καθώς ψάχνουν γράφουν ή παρουσιάζουν προκειmicroένου να τα υποστηρίξει

Οι microαθητές και οι microαθήτριες βρίσκονται στο επίκεντρο και διαmicroορφώνουν σε ένα microεγάλο βαθmicroό τη microαθησιακή διαδικασία επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται και συνεργάζονται microελετούν ποικιλία κειmicroένων στέκονται κριτικά απέναντι στα microηνύmicroατα των ΜΜΕ γίνονται σκεπτόmicroενοι και υποψιασmicroένοι πολίτες Από το ΠΣ

bull laquoΑνάλυση microέσω της γλώσσας και των άλλων τρόπων κειmicroένων της καθηmicroερινότητας

(περιοδικά τύπος σώmicroατα κειmicroένων) προκειmicroένου να αναδειχθεί πώς

αναπαριστώνται microέσω του λόγου διάφορες κοινωνικές οmicroάδες (πχ microετανάστες

γυναίκες νέοι κλπ) Ανάδειξη των στερεοτύπων και προκαταλήψεωνraquo

bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν

την κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε

περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να

τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo

bull laquoΑνάλυση κειmicroένων από τον διαφηmicroιστικό λόγο και ανίχνευση του ρόλου της

ποιητικής λειτουργίας των κειmicroενικών τύπων (περιγραφή αφήγηση) και της

25

πολυτροπικότητας στην κατασκευή της οπτικής που θέλουν να επιβάλλουν στον

αναγνώστηθεατήraquo

bull laquoΚαταγραφή και ανάλυση microιας συνοmicroιλίας (πχ ενηλίκων εφήβων) και ανάδειξη των

ταυτοτήτων που αναδεικνύονταιraquo

bull laquoΑνάλυση διαδικτυακών ήκαι πολυmicroεσικών κειmicroένων και εντοπισmicroός των microέσων

(γλωσσικών πολυτροπικών συmicroφραστικό πλαίσιο κλπ) που συνεισφέρουν στην

οπτική των συντακτώνraquo

Αξιολόγηση

Με τη συγκεκριmicroένη εκδοχή καλύπτονται σχεδόν πλήρως οι στόχοι του ΠΣ της συγκεκριmicroένης θεmicroατικής ενότητας Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό (προφορικά γραπτά)

bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική microεταβολή

bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή

bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα

bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών τους

bull να εκφράζονται κριτικά ως προς την καταλληλότητα ενός (διαλεκτικού πχ) κειmicroένου σε σχέση microε την περίσταση επικοινωνίας

bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα Επίσης η 3η εκδοχή καλύπτει και microια σειρά στόχων από άλλες θεmicroατικές του ΠΣ όπως οι ακόλουθες ΘΕΜΑΤΙΚΗ Προφορικός γραπτός και πολυτροπικός λόγος Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να αναλύουν τη σηmicroασία των παραγλωσσικών και εξωγλωσσικών στοιχείων για τη microετάδοση νοηmicroάτων που δε δηλώνονται γλωσσικά

bull να ερmicroηνεύουν τη συmicroβολή κάθε τρόπου για τη δόmicroηση νοηmicroάτων στα πολυτροπικά κείmicroενα

bull να κατασκευάζουν πολυτροπικά κείmicroενα για ποικίλες περιστάσεις

bull να κρίνουν αν ένα κείmicroενο είναι αποτελεσmicroατικό ως προς τη microορφή λόγου που χρησιmicroοποιείται (προφορικός γραπτός πολυτροπικός κλπ) και να εξηγούν τον ρόλο που έχει η τεχνολογία στη διαmicroόρφωση πολυτροπικών πολυmicroεσικών κειmicroένων

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Το κείmicroενο η δοmicroή τα χαρακτηριστικά του και η ποικιλότητά του Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να συντάσσουν ποικιλία κειmicroενικών ειδών και τύπων microε συνοχή και συνεκτικότητα και να αναγνωρίζουν τα δοmicroικά χαρακτηριστικά τους

bull να πυκνώνουν το λόγο και να αξιοποιούν τις περιλήψεις ως βάση για την παραγωγή ευρύτερων κειmicroένων

bull να αναγνωρίζουν τη λειτουργία και συνέργεια των τρόπων σε διαφορετικά πολυτροπικά κείmicroενα (αφηγηmicroατικά περιγραφικά επιχειρηmicroατολογικά)

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα κοινωνία και επικοινωνία Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να διακρίνουν ότι κάθε χρήση της γλώσσας είναι κοινωνικά διαφοροποιηmicroένη και σχετίζεται microε τις ταυτότητες των οmicroιλητώντριών αλλά και microε καταστασιακά δεδοmicroένα

bull να εντοπίζουν τις κοινωνικές συνδηλώσεις σε ένα κείmicroενο

26

bull να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου

bull να αξιοποιούν τις γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές

bull να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού

Προστιθέmicroενη αξία

Προωθούνται οι νέοι γραmicromicroατισmicroοί και ο κριτικός γραmicromicroατισmicroός και διευρύνεται ο σχολικός χωροχρόνος Οι microαθητές και οι microαθήτριες αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες και συνεργάζονται αναδεικνύεται και ενθαρρύνεται η κριτική τους σκέψη και προάγεται η κριτική τους θέση ως πολιτών στον κόσmicroο που τιςτους περιβάλλει Η εκδοχή αυτή είναι και η πλησιέστερη στους στόχους και τις επιδιώξεις του νέου ΠΣ Η 3η εκδοχή αναδεικνύει επίσης τις ακόλουθες βασικές αρχές του ΠΣ

bull Το ΠΣ πρέπει να αποτελεί αφετηρία για την αξιοποίηση του διδακτικού υλικού και όχι

το αντίστροφο

bull Πρέπει να αξιοποιείται κάθε microαθησιακός πόρος (εποmicroένως και το βιβλίο)

προκειmicroένου να κατακτηθούν οι στόχοι

Σχηmicroατική παρουσίαση

Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής

A Γνώσεις για τον κόσmicroο πώς η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα (κριτική προσέγγιση)

Β Λειτουργική κατάκτησηΚειmicroενικών ειδών νέοι Γραmicromicroατισmicroοί

Γ Γνώσεις για τη γλώσσα

Γλωσσική ποικιλότητα η γλώσσα των νέων

∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές

Ταυτότητες

Στο σχήmicroα 3 βλέπουmicroε τώρα να microεταβάλλονται οι τρεις του άκρες σε σχέση microε την πρώτη εκδοχή αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) αλλά και αυτή που έχει σχέση microε τις γνώσεις για τον κόσmicroο (Α) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που εκβάλλει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή (κέντρο του ρόmicroβου) αφού τα παιδιά δεν ασκούνται στο να κάνουν απλώς διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα αλλά και στο να χρησιmicroοποιούν τις γνώσεις για τη γλώσσα προκειmicroένου να διαβάζουν καλύτερα τον κόσmicroο γύρω τους Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo στη δεύτερη laquoψάξε microάθε σύνθεσε και παρουσίασεraquo και τώρα τους λέει laquoΨάξει microάθε σύνθεσε παρουσίασε αλλά και δες ότι ο σηmicroειωτικός κόσmicroος γύρω σου δεν είναι αθώοςraquo

27

5 Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Με τα δεδοmicroένα που παρουσιάστηκαν και αναλύθηκαν παραπάνω το εύλογο ερώτηmicroα που τίθεται είναι το εξής σε ένα τέτοιο διδακτικό πλαίσιο πώς θα microπορέσουν οι εκπαιδευτικοί να αξιολογήσουν την επίδοση των microαθητών και των microαθητριών Για να απαντηθεί το ερώτηmicroα αυτό είναι χρήσιmicroο να γίνει προηγουmicroένως διάκριση των τριών διαφορετικών εννοιών που υπάρχουν πίσω από τον όρο αξιολόγηση Η πρώτη συζητήθηκε microέσω των παραδειγmicroάτων που αναπτύχθηκαν παραπάνω σύmicroφωνα microε το ΠΣ Στην περίπτωση αυτή η αξιολόγηση ταυτίζεται microε ότι τα παιδιά αναmicroένεται να είναι σε θέση να κάνουν σε κάθε θεmicroατική ενότητα Από εδώ κατά βάση ξεκινάει να σχεδιάζει τη διδασκαλία τουτης οη κάθε εκπαιδευτικός και προσπαθεί να αντιmicroετωπίσει συνδυαστικά τις αξιολογήσεις που προτείνονται στις τέσσερις θεmicroατικές ενότητες

Η δεύτερη συζητείται ιδιαίτερα στην έκτη ενότητα του ΠΣ Εκεί επισηmicroαίνεται ότι η αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά το microάθηmicroα στο σύνολό του (βλ περισσότερα εκεί) Αυτή η αξιολόγηση εποmicroένως αφορά την καθηmicroερινή διδακτική πρακτική από την οποία οι εκπαιδευτικοί αντλούν πολύ χρήσιmicroα στοιχεία που αφορούν τους ίδιους και τις ίδιες και τις επιλογές τους τους microαθητές και τις microαθήτριες και τον βαθmicroό ανταπόκρισής τους Από τη διαδικασία αυτή microπορούν οι εκπαιδευτικοί να αντλήσουν στοιχεία και για τη βαθmicroολόγηση (βλ παρακάτω)

Η τρίτη τέλος εκδοχή σχετίζεται microε αυτό που συνήθως στο ελληνικό σχολείο εννοούmicroε αξιολόγηση και ταυτίζεται microε την αποτίmicroηση του βαθmicroού που θα πάρει ο κάθε microαθητής και η κάθε microαθήτρια παράmicroετρος η οποία δε θα πρέπει να υποτιmicroάται

Στη συνέχεια αναλύεται η λογική του πλαισίου αξιολόγησης στο οποίο περιγράφεται η λογική των εξετάσεων που θα γίνονται στην Α Λυκείου

Στην εισαγωγή του πλαισίου αξιολόγησης αναφέρονται τα κάτωθι

laquoΓια την εξέταση στη Νέα Ελληνική Γλώσσα δίνεται στους microαθητές σε φωτοαντίγραφο ένα δύο ή και περισσότερα κείmicroενα περιορισmicroένης έκτασης (προτιmicroότερα τα δύο κείmicroενα) από τον έντυπο ήκαι τον ηλεκτρονικό λόγο που αναφέρονται σε κοινωνικά πολιτικά πολιτιστικά επιστηmicroονικά ή άλλα θέmicroατα της καθηmicroερινής ζωής Καλό είναι τα κείmicroενα να σχετίζονται microε τα θέmicroατα microε τα οποία ασχολήθηκαν οι microαθητές (γνώσεις για τον κόσmicroο βλ στήλη 1 του Προγράmicromicroατος Σπουδών) στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς Γενικότερος στόχος της εξέτασης είναι να ελεγχθεί ο βαθmicroός κατάκτησης των δεξιοτήτων και των γνώσεων που αναφέρονται στη στήλη 5 του Προγράmicromicroατος Σπουδώνraquo

- Προτείνεται να δίνονται δύο κείmicroενα αντί για ένα Η επιλογή αυτή οδηγεί στο να

ελέγξουmicroε καλύτερα microέσω συνδυαστικών ερωτήσεων την ικανότητα των microαθητών και

microαθητριών να κατανοούν κείmicroενα που έχουν σχέση microε κάποια θεmicroατική που

microελετήσαmicroε Εννοείται ότι τα κείmicroενα αυτά θα είναι άγνωστα αλλά θα σχετίζονται microε

τις θεmicroατικές microε τις οποίες ασχοληθήκαmicroε στην τάξη Τα κείmicroενα επίσης microπορούν να

αξιοποιηθούν ως βάση προκειmicroένου να αντληθούν πληροφορίες για την παραγωγή

λόγου (βλ παράγραφο 6 του Π∆ 612012)

- Η έννοια κείmicroενο χρησιmicroοποιείται εδώ microε microια ευρύτερη λογική Εννοούmicroε ως κείmicroενα

τα γνωστά ― γλωσσικά κυρίως― κείmicroενα που είναι σε έντυπη microορφή αλλά και τα

ποικίλα ηλεκτρονικά ή ψηφιακά και πολυτροπικά κείmicroενα (πχ βίντεο ιστοσελίδες

κλπ)

- Οδηγός των ερωτήσεων που θα τεθούν είναι το πλαίσιο της αξιολόγησης (τι

αναmicroένουmicroε οι microαθητές και οι microαθήτριες να ξέρουν microετά από κάποια φάση

διδασκαλίας ή στο τέλος) που δίνεται στη στήλη 5 του ΠΣ Με βάση τη στήλη αυτή και

την εστίαση στη διδασκαλία θα γίνει η επιλογή των ερωτήσεων

28

Στο πλαίσιο για την αξιολόγηση διακρίνονται δύο οmicroάδες ερωτήσεων Η πρώτη έχει σχέση microε

την κατανόηση του γραπτού λόγου (microε microια ευρύτερη λογική) Αναφέρεται χαρακτηριστικά

laquoΠιο συγκεκριmicroένα οι microαθητές καλούνται (α) Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται κατά πόσο έγινε κατανοητό το περιεχόmicroενο του ή των κειmicroένων (πχ οπτικές από τις οποίες προσεγγίζεται η πραγmicroατικότητα επιχειρήmicroατα συγγραφέα προβλήmicroατα που θέτει θέσεις που υποστηρίζει κτλ)raquo Στη συγκεκριmicroένη ενότητα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα εξής επίπεδα

- Κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες κατανοούν το (ή τα) κείmicroενο σε ένα πρώτο επίπεδο

- Κατά πόσο microπορούν να γίνουν κατανοητά τα επιχειρήmicroατα που microπορεί να χρησιmicroοποιούνται ή ο ρόλος που έχουν τα ποικίλα συmicroβολικά συστήmicroατα (φυσικά και η γλώσσα) στη συγκρότηση του νοήmicroατος των συγκεκριmicroένων κειmicroένων

- Με δεδοmicroένο το γεγονός ότι τα κείmicroενα προσεγγίζουν την πραγmicroατικότητα από συγκεκριmicroένες οπτικές γωνίες ενδιαφέρει ιδιαίτερα να διερευνάται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αντιληφθούν τις οπτικές γωνίες από τις οποίες το κάθε κείmicroενο προσεγγίζει την πραγmicroατικότητα Ενδιαφέρει ιδιαίτερα η ανάδειξη των διαφορών ή της συmicroπληρωmicroατικότητας που υπάρχει ανάmicroεσα στα κείmicroενα που δίνονται

- Εν κατακλείδι microας ενδιαφέρει να αποτυπωθεί στην αξιολόγησή microας όχι microόνο το κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να κατανοούν τα κείmicroενα αλλά και να αντιλαmicroβάνονται τη microη ουδετερότητα των κειmicroένων Να κατανοούν δηλαδή ότι η πραγmicroατικότητα που παρουσιάζεται σε κάθε κείmicroενο είναι αποτέλεσmicroα της ιδεολογίας της στάσης της θέσης και της γενικότερης κοσmicroοθεωρίας του συντάκτη ή της συντάκτριας και όχι αποτύπωση microιας ούτως ή άλλως microη υπαρκτής αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας (κριτικός γραmicromicroατισmicroός)

Με τη δεύτερη οmicroάδα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα εξής laquo(β) Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται πώς γλωσσικά (βλ γνώσεις για τη γλώσσα) ή εξωγλωσσικά στοιχεία (πβ πολυτροπικότητα) συγκροτούν την κειmicroενική ιδιαιτερότητα των συγκεκριmicroένων κειmicroένων και συνεισφέρουν στη σύνδεση των κειmicroένων αυτών microε την κοινωνική πραγmicroατικότητα όπου ανήκουν (βλ στήλη 3 του Προγράmicromicroατος Σπουδών)raquo Οι ερωτήσεις αυτές ξεκινούν από microια microεταγλωσσική αφετηρία και εστιάζουν και πάλι στα κείmicroενα Συγκεκριmicroένα διερευνώνται

- Ο ρόλος των γλωσσικών επιλογών στη συγκρότηση του νοήmicroατος των κειmicroένων γιατί για παράδειγmicroα επιλέγεται η γλώσσα των νέων και ποια ακριβώς εκδοχή της ή γιατί ο λόγος του κειmicroένου microπορεί να αξιοποιεί λόγιες ή λαϊκές εκφράσεις ή πώς η γλώσσα και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα (εικόνες φωτογραφίες διαγράmicromicroατα κλπ) αλληλοσυmicroπληρώνονται και κατασκευάζουν τα συγκεκριmicroένα νοήmicroατα

Ο αριθmicroός των υποερωτήσεων που microπορεί να υπάρχουν και η ακριβής κατεύθυνση προσδιορίζεται από τη διδασκαλία ή τις διδασκαλίες που έχουν προηγηθεί αλλά και το είδος της αξιολόγησης (τελική ενδιάmicroεση κλπ) Εκείνο που κυρίως ενδιαφέρει είναι να ανιχνευτεί microέσω των ερωτήσεων η δηmicroιουργικότητα και η κριτική ικανότητα των microαθητών και microαθητριών ως αναγνωστών ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ

- ∆ε δίνονται ερωτήσεις γραmicromicroατικές ή λεξιλογικές ανεξάρτητα από τα κείmicroενα αλλά ερωτήσεις microε τις οποίες επιχειρείται να διερευνηθούν τα λεξιλογικά και δοmicroικά

29

στοιχεία του κειmicroένου που συmicroβάλλουν στη διαmicroόρφωση των νοηmicroάτων που δίνει το κείmicroενο πχ η πραγmicroατικότητα που διαmicroορφώνει η χρήση της παθητικής φωνής σε σχέση microε την ενεργητική η χρήση ονοmicroατικών προτάσεων αντί των ρηmicroατικών η χρήση λόγιου λεξιλογίου αντί λαϊκού κλπ

- ∆ε δίνονται ασκήσεις microηχανιστικού τύπου (πχ συmicroπλήρωση κενών αντικαταστάσεις λέξεων κλπ)

- Η όποια γλωσσική εστίαση αποτυπώνεται σε ερωτήσεις που στοχεύουν στη διερεύνηση των κειmicroένων και του κόσmicroου Εξυπακούεται ότι οι όποιες γνώσεις για τη γλώσσα (και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα) ζητούνται από τα παιδιά έχουν κατακτηθεί στη διάρκεια των microαθηmicroάτων

Η τρίτη άσκηση έχει αποκλειστική σχέση microε την παραγωγή γραπτού λόγου Στο πλαίσιο αξιολόγησης αναφέρονται τα παρακάτω laquo(γ) Να παραγάγουν κείmicroενο το οποίο microε αφετηρία ένα από τα κείmicroενα που δίνονται θα προσαρmicroόζεται σε διαφορετικό επικοινωνιακό πλαίσιο (πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) και θα ανήκει σε ίδιο ή ενδεχοmicroένως διαφορετικό είδος κειmicroένου (πχ από συνέντευξη σε δοκίmicroιο από διαφήmicroιση σε δοκίmicroιο microε επιχειρηmicroατολογία από άρθρο εφηmicroερίδας σε αναδιήγηση κτλ) προκειmicroένου να αξιολογηθούν στοιχεία που σχετίζονται microε την κατάκτηση των γραmicromicroατισmicroών της στήλης 2 του Προγράmicromicroατος Σπουδών ή (εναλλακτικά) microε αφετηρία τα κείmicroενα που θα δοθούν να παραγάγουν (αφού microεταβληθεί το επικοινωνιακό πλαίσιο πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) συγκεκριmicroένο είδος κειmicroένου microέσω του οποίου να διατυπώνεται η συmicroφωνία ή διαφωνία τους microε θέσεις απόψεις και στάσεις που προβάλλονται στα κείmicroενα που έχουν δοθείraquo Εδώ αξίζει να προσεχθούν τα παρακάτω

- Η αξιολόγηση εστιάζει στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και συγκεκριmicroένων κειmicroενικών ειδών microε βάση συγκεκριmicroένο πλαίσιο επικοινωνίας Αυτή θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι είναι microια απαραίτητη γραπτή γλωσσική ικανότητα για ένα παιδί αυτή της ηλικίας

- Ελέγχεται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αξιοποιήσουν και να ενσωmicroατώσουν δηmicroιουργικά στα κείmicroενά τους πληροφορίες από άλλα κείmicroενα (τα κείmicroενα που δίνονται για την κατανόηση γραπτού λόγου) Η εστίαση αυτή αποβλέπει στο να αποτυπωθεί ο βαθmicroός δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών

- Ιδιαίτερα σηmicroαντικό είναι επίσης πέρα από την ενσωmicroάτωση γνώσεων και απόψεων τα παιδιά να microπορούν να διατυπώνουν τεκmicroηριωmicroένες θέσεις κρίσεις και αντιρρήσεις στα κείmicroενά τους ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος που έχουν να γράψουν

Γενικότερα το πνεύmicroα των εξετάσεων είναι απαραίτητο να κινείται στο γενικότερο πνεύmicroα του ΠΣ ενισχύοντας microεταξύ άλλων και -Κλασικού (που έχουν σχέση microε το έντυπο) και νέου τύπου γραmicromicroατισmicroούς (που έχουν σχέση microε τα ψηφιακά microέσα) -Τη δηmicroιουργικότητα των παιδιών σε σχέση microε το διάβασmicroα και το γράψιmicroο -Την κριτική τους ικανότητα -Την ικανότητά τους να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα τόσο για να εκφράζονται όσο και για να διαβάζουν τον κόσmicroο Για την αξιολόγηση του microαθήmicroατος laquoΝέα Ελληνική Γλώσσαraquo στην Α΄ τάξη ηmicroερησίου και Α΄

τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου ισχύει η παρ 6 του άρθ 1 του Π∆ 612012 (ΦΕΚ Α΄ 112)

30

3 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Β΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΠΑΛ Η Νεοελληνική Λογοτεχνία ως microάθηmicroα Γενικής Παιδείας διδάσκεται microία (1) ώρα την εβδοmicroάδα microε ελεύθερη επιλογή από τον διδάσκοντα Αναλυτικά Η ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καλύπτεται στη Β΄ Τάξη ηmicroερησίου ΕΠΑΛ από το εγχειρίδιο Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β΄ Τεύχος Β΄ Τάξης Γενικού Λυκείου

bull Η επιλογή της διδακτέας ύλης από τους διδάσκοντες πρέπει να είναι ίδια για όλα τα τmicroήmicroατα της τάξης του ίδιου σχολείου προκειmicroένου να τηρηθεί η ενότητα της διδασκαλίας και της αξιολόγησης

bull Θα πρέπει να διδαχθούν κείmicroενα από όλες τις περιόδους (περίπου 10 κείmicroενα)

bull Θα πρέπει να διδαχθούν τουλάχιστον ένα ή δύο κείmicroενα και από την ξένη λογοτεχνία ως αντιπροσωπευτικά των microεγάλων κλασικών έργων

bull Επίσης microπορούν να διδαχτούν ένα ή δύο δοκίmicroια εάν επαρκεί ο χρόνος ή να γίνει ανάγνωση κάποιων δοκιmicroίων κατά την κρίση του διδάσκοντος

bull Κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς εφόσον είναι εφικτό ο διδάσκων microπορεί να προγραmicromicroατίσει τη microελέτη δύο (2) το πολύ λογοτεχνικών βιβλίων αφιερώνοντας τρεις (3) το πολύ ώρες για καθένα από αυτά Τα βιβλία microπορεί να σχετίζονται microε τα ενδιαφέροντα των microαθητών ή microε τη διδακτέα ύλη Σκοπός της microελέτης αυτής είναι η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας των microαθητών Επισηmicroαίνεται ότι η δραστηριότητα αυτή αποτελεί microεν κριτήριο αξιολόγησης των microαθητών ωστόσο τα βιβλία δεν συmicroπεριλαmicroβάνονται στην ύλη των εξετάσεων της περιόδου Μαΐου-Ιουνίου

Β΄ ΤΑΞΗ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΕΠΑΛ Στη Β΄ τάξη Εσπερινού ΕΠΑΛ η Νεοελληνική Λογοτεχνία διδάσκεται microία (1) ώρα την εβδοmicroάδα microε ελεύθερη επιλογή από τον διδάσκοντα Η ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καλύπτεται στην Β΄ Τάξη Εσπερινού ΕΠΑΛ από το εγχειρίδιο Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α΄ Τεύχος Α΄ Τάξης Γενικού Λυκείου

bull Η επιλογή της διδακτέας ύλης από τους διδάσκοντες πρέπει να είναι ίδια για όλα τα τmicroήmicroατα της τάξης του ίδιου σχολείου προκειmicroένου να τηρηθεί η ενότητα της διδασκαλίας και της αξιολόγησης

bull Θα πρέπει να διδαχθούν κείmicroενα από όλες τις περιόδους (περίπου 7 κείmicroενα)

bull Θα πρέπει να διδαχθούν τουλάχιστον ένα ή δύο κείmicroενα και από την ξένη λογοτεχνία ως αντιπροσωπευτικά των microεγάλων κλασικών έργων

bull Κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς εφόσον είναι εφικτό ο διδάσκων microπορεί να προγραmicromicroατίσει τη microελέτη δύο (2) το πολύ λογοτεχνικών βιβλίων αφιερώνοντας τρεις (3) το πολύ ώρες για καθένα από αυτά Τα βιβλία microπορεί να σχετίζονται microε τα ενδιαφέροντα των microαθητών ή microε τη διδακτέα ύλη Σκοπός της microελέτης αυτής είναι η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας των microαθητών Επισηmicroαίνεται ότι η δραστηριότητα αυτή αποτελεί microεν κριτήριο αξιολόγησης των microαθητών ωστόσο τα βιβλία δεν συmicroπεριλαmicroβάνονται στην ύλη των εξετάσεων της περιόδου Μαΐου-Ιουνίου

Για την εξέταση του microαθήmicroατος ισχύει για τις ανωτέρω τάξεις ότι προβλέπεται στο Π∆ 612012 άρθρο 1 παρ 7 εδάφ 2 (ΦΕΚ Α΄ 112)

4 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

Β΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ Η διδακτέα ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Γλώσσας της Β΄ τάξης Ηmicroερησίου

Επαγγελmicroατικού Λυκείου περιλαmicroβάνεται στα εγχειρίδια

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Β΄ της Β΄ τάξης Γενικού Λυκείου

31

bull Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου

bull Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο

Β΄ Τάξη Ηmicroερήσιου Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Β΄ να διδαχτούν Η ΕΙ∆ΗΣΗ Ι Η ΕΙ∆ΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ 1Το γεγονός και το σχόλιο στην είδηση (σσ 14-17) 2Προβολή και διαφοροποίηση της είδησης (σσ 18-19) 3Παρεmicroβολή ξένου σχολίου στην είδηση (σ 20) 4 ∆ιαπλοκή του γεγονότος microε το σχόλιο στην είδηση (σσ 21-22) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το σχόλιο και την είδηση) (σσ 23-25) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την πληροφόρηση τη δηmicroοσιογραφία τον Τύπο) (σσ 26-30) ΙΙ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΙ∆ΗΣΗΣ 1Η οργάνωση της είδησης (σσ 32-35) 2Η οπτική γωνία του δηmicroοσιογράφου στην είδηση (σσ 36-38) 3Ο τίτλος της είδησης (σσ 39-42) 4Συντακτικά στοιχεία στην είδηση α Η σειρά των λεκτικών συνόλων στην είδηση (σσ 43-44) β Ενεργητική και παθητική σύνταξη στην είδηση (σ 45) γ Η χρήση των ονοmicroατικών προσδιορισmicroών στην είδηση Χρήση ονοmicroάτων και επιθέτων (σ 46)

δ Ο προσδιορισmicroός του χρόνου στην είδηση (σ 47) 5 Το σχόλιο πάνω σε microια είδηση (σσ 48-53) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το χρόνο) (σσ 54-55) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τα microέσα microαζικής επικοινωνίας) (σσ 56-63) Οργάνωση του λόγου Η χρήση του παραδείγmicroατος στην ανάπτυξη παραγράφου και ευρύτερου κειmicroένου (σσ 63-68)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΙ∆Η

Βιογραφικά είδη (σσ 71-72) 1 Βιογραφία microυθιστορηmicroατική βιογραφία (σσ 73-76) 2 Βιογραφικό σηmicroείωmicroα

α Τα γεγονότα και τα σχόλια σε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 77-78) β Η δοmicroή και το περιεχόmicroενο ενός βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 78-79) Λεξιλόγιο βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 82-84)

4 Αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα α Σύγκριση ενός αυτοβιογραφικού σηmicroειώmicroατος microε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σ 86) β Το έmicromicroεσο σχόλιο στο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 86-87) δ Ο πρακτικός σκοπός ενός (αυτο)βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 89-94)

Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την εργασία και την επιλογή επαγγέλmicroατος) (σσ 95-103) 6 Ηmicroερολόγιο (σσ 108-111) 7 Συστατική επιστολή (σσ 112-118) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε το χαρακτηρισmicroό ατόmicroου τις στερεότυπες αντιλήψεις το φυλετικό και κοινωνικό ρατσισmicroό) (σσ 119-126) Οργάνωση του λόγου Ι Παράγραφος Ανάπτυξη microε σύγκριση και αντίθεση (σσ 127-131) ΙΙ Ο ρόλος της αντίθεσης στη συνοχή του κειmicroένου α Συνοχή προτάσεων και περιόδων (σσ 132-133) β Συνοχή παραγράφων microε αντιθετική σύνδεση Ανάπτυξη δύο εννοιών σε ένα ευρύτερο κείmicroενο (σσ 133-135)

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ndash ΚΡΙΤΙΚΗ

32

Ι Παρουσίαση και κριτική ενός βιβλίου 3 Βιβλιοκριτική α Λογοτεχνική κριτική (σσ163-169) β Κριτική άλλων κειmicroένων (σ170-171) 5 Απλή και διαδοχική υπόταξη (σ175) 6 Οι αναφορικές προτάσεις (σσ176-177) Λεξιλόγιο (σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν) (σ 178) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την τέχνη και την κριτική έργου τέχνης) (σσ 179-189) ΙΙ Παρουσίαση και κριτική microιας θεατρικής παράστασης Λεξιλόγιο (σχετικό microε τη θεατρική κριτική) (σσ 203-205) ΙΙΙ Παρουσίαση και κριτική άλλων microορφών τέχνης Λεξιλόγιο (σχετικό microε την κριτική (σσ 219-220) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την κριτικήαξιολόγηση του ατόmicroου και την αυτοκριτική) (σσ 221-224) ΙV Οργάνωση του λόγου ορισmicroός και διαίρεση microιας έννοιας 1Ορισmicroός (σσ 226-230) 2∆ιαίρεση (σσ 231-236)

Σηmicroειώσεις ndashΠερίληψη Ι Σηmicroειώσεις (σ 240)

Α Σηmicroειώσεις από γραπτό λόγο (σσ 241-242) 1Κρατώ σηmicroειώσεις κατά παράγραφο (σσ 243-248) 2Εργάζοmicroαι σε ευρύτερες (από την παράγραφο) νοηmicroατικές ενότητες και κρατώ σηmicroειώσεις (σσ249-252) 3Από τις σηmicroειώσεις προχωρώ στο διάγραmicromicroα του κειmicroένου (σσ 253-257) Β Σηmicroειώσεις από προφορικό λόγο (σσ 258-259) ΙΙ Περίληψη Α Περίληψη γραπτού λόγου 1Πώς οδηγούmicroαι στην περίληψη (σ 262) 2Τι πρέπει να προσέχω σε microια περίληψη (σ 263) 3Συγκρίνω δύο περιλήψεις microία εκτενή και microία συνοπτική του ίδιου κειmicroένου (σσ 264-265) 4Εξετάζω τη χρήση της ενεργητικής και της παθητικής σύνταξης σε microία περίληψη (σσ 266-267) 5Παρατηρώ περιλήψεις από ποικίλα κείmicroενα (σσ 268-273) Β Περίληψη προφορικού λόγου 1∆ιαβάζω τη δηmicroοσιογραφική περίληψη microιας συζήτησης (σσ 274-275) 2Παρουσιάζω σε προφορικό και γραπτό λόγο περίληψη microιας συζήτησης (σ 276) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τη λακωνική έκφραση και την προσπάθεια για εξοικονόmicroηση χρόνου στη σύγχρονη καθηmicroερινή ζωή) (σσ 277-286)

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Για τον ορθό καταmicroερισmicroό και την αποδοτικότερη διδασκαλία της διδακτέας ύλης της

Νεοελληνικής Γλώσσας του Ηmicroερήσιου Επαγγελmicroατικού Λυκείου (ΕΠΑΛ) είναι σκόπιmicroο να ληφθούν υπόψη

1Το Πρόγραmicromicroα Σπουδών για τη Γλωσσική ∆ιδασκαλία στο Λύκειο (σ79-105) που περιλαmicroβάνεται στο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Α΄θmicroιας και Β΄θmicroιας Εκπσης Θεωρητικές Επιστήmicroες (2000) 2Οι laquoΟδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών microαθηmicroάτων στο Γενικό Λύκειοraquo που περιλαmicroβάνουν προτάσεις για τη διδασκαλία των εγχειριδίων Έκφραση-Έκθεση και την αξιοποίηση των βιβλίων Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου και Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο Επίσης οι διδάσκοντεςδιδάσκουσες στο πλαίσιο της υλοποίησης των εκάστοτε

διδακτικών στόχων και του διαθέσιmicroου διδακτικού χρόνου microπορούν να χρησιmicroοποιούν κατά περίπτωση κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό (κείmicroενα δραστηριότητες κά) και από άλλες πηγές microε σκοπό την περαιτέρω εξοικείωση των microαθητώνmicroαθητριών microε ποικίλα κειmicroενικά

33

είδη και την καλλιέργεια της ικανότητάς τους να κατανοούν και να παράγουν επιτυχώς προφορικό και γραπτό λόγο

ΕΣΠΕΡΙΝΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ

Η διδακτέα ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Γλώσσας των Β΄ και Γ΄ τάξεων Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου περιλαmicroβάνεται στα εγχειρίδια

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Α΄ της Α΄ τάξης Γενικού Λυκείου

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Β΄ της Β΄ τάξης Γενικού Λυκείου

bull Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο - Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου

bull Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο

Β΄ Τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Α΄ να διδαχτούν ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Ι ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ (σ 140) 1 Μεθόδευση της περιγραφής

α Η επιλογή και η παράθεσηοργάνωση των λεπτοmicroερειών (σσ 142-147) β Η ακρίβεια και η σαφήνεια στην περιγραφή (σσ 148-152)

2 Η γλώσσα της περιγραφής α Η επιλογή των κατάλληλων λέξεωνφράσεων (σσ 152-153) β Κυριολεκτική (δηλωτική) και microεταφορική (συνυποδηλωτική) χρήση της γλώσσας (σ 153)

3 Το σχόλιο και η οπτική γωνία στην περιγραφή (σσ 154-159) ΙΙ ∆ΙΑΦΟΡΑ ΘΕΜΑΤΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗΣ 1Περιγραφή ενός χώρου κτιρίου (σσ 160-167) 2Περιγραφή προσώπουατόmicroου

α Τα τυπικά και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ενός προσώπου ατόmicroου (σσ 168-170) β Το σχόλιο στην περιγραφή ενός ατόmicroου (σσ 171-176)

3 Περιγραφή ζωγραφικού πίνακα ή άλλου έργου τέχνης (σσ 176-178) 4 Ειδικά θέmicroατα β Περιγραφή της διαδικασίας για την κατασκευή ή τη χρήση ενός αντικειmicroένου (σσ 182-183) ΙΙΙ ΕΚΦΡΑΣΗ-ΕΚΘΕΣΗ θέmicroατα σχετικά microε την ενδυmicroασία και τη microόδα (σσ 184-199) ΙV ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ

Ανάπτυξη microιας παραγράφου microε αναλογία (σσ 200-205) ΑΦΗΓΗΣΗ Ι ΑΦΗΓΗΣΗ

1Ορισmicroός της αφήγησης (σσ 210-211) 2Αφηγηmicroατικό περιεχόmicroενο και αφηγηmicroατική πράξη (σσ 212-214) 7Αφηγηmicroατικός χρόνος (σσ 240-250)

Λεξιλόγιο σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν (σσ 251-252) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση (Γηρατειά και νεότητα Χθες-Σήmicroερα-Αύριο Αφηγήσεις για το παρελθόν και το microέλλον) (σσ 252-258) ΙΙ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΦΗΓΗΣΗ Λεξιλόγιο (σσ 262-263) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση Το κωmicroικό και η σηmicroασία του γέλιου (σσ 264-271) ΙΙΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ Συνοχή κειmicroένου (σσ 272-274)

Συνοχή σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο (σσ 274-277) ΤΟ ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΗΜΑ (σσ 280-295)

34

Γ΄ Τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Β΄ να διδαχτούν

Η ΕΙ∆ΗΣΗ Ι Η ΕΙ∆ΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ 1 Το γεγονός και το σχόλιο στην είδηση (σσ 14-17) 2 Προβολή και διαφοροποίηση της είδησης (σσ 18-19) 3 Παρεmicroβολή ξένου σχολίου στην είδηση (σ 20) 4 ∆ιαπλοκή του γεγονότος microε το σχόλιο στην είδηση (σσ 21-22) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το σχόλιο και την είδηση) (σσ 23-25) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την πληροφόρηση τη δηmicroοσιογραφία τον Τύπο) (σσ 26-30) ΙΙ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΙ∆ΗΣΗΣ 1 Η οργάνωση της είδησης (σσ 32-35) 2 Η οπτική γωνία του δηmicroοσιογράφου στην είδηση (σσ 36-38) 3 Ο τίτλος της είδησης (σσ 39-42) 4 Συντακτικά στοιχεία στην είδηση

α Η σειρά των λεκτικών συνόλων στην είδηση (σσ 43-44) β Ενεργητική και παθητική σύνταξη στην είδηση (σ 45) γ Η χρήση των ονοmicroατικών προσδιορισmicroών στην είδηση Χρήση ονοmicroάτων και επιθέτων (σ 46)

δ Ο προσδιορισmicroός του χρόνου στην είδηση (σ 47) 5 Το σχόλιο πάνω σε microια είδηση (σσ 48-53)

Λεξιλόγιο (σχετικό microε το χρόνο) (σσ 54-55) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τα microέσα microαζικής επικοινωνίας) (σσ 56-63) Οργάνωση του λόγου Η χρήση του παραδείγmicroατος στην ανάπτυξη παραγράφου και ευρύτερου κειmicroένου (σσ 63-68)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΙ∆Η

Βιογραφικά είδη (σσ 71-72) 1 Βιογραφία microυθιστορηmicroατική βιογραφία (σσ 73-76) 2 Βιογραφικό σηmicroείωmicroα

α Τα γεγονότα και τα σχόλια σε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 77-78) β Η δοmicroή και το περιεχόmicroενο ενός βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 78-79) Λεξιλόγιο βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 82-84)

4 Αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα α Σύγκριση ενός αυτοβιογραφικού σηmicroειώmicroατος microε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σ 86) β Το έmicromicroεσο σχόλιο στο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 86-87) δ Ο πρακτικός σκοπός ενός (αυτο)βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 89-94)

Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την εργασία και την επιλογή επαγγέλmicroατος) (σσ 95-103) 6 Ηmicroερολόγιο (σσ 108-111) 7 Συστατική επιστολή (σσ 112-118) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε το χαρακτηρισmicroό ατόmicroου τις στερεότυπες αντιλήψεις το φυλετικό και κοινωνικό ρατσισmicroό) (σσ 119-126) Οργάνωση του λόγου Ι Παράγραφος Ανάπτυξη microε σύγκριση και αντίθεση (σσ 127-131) ΙΙ Ο ρόλος της αντίθεσης στη συνοχή του κειmicroένου α Συνοχή προτάσεων και περιόδων (σσ 132-133) β Συνοχή παραγράφων microε αντιθετική σύνδεση Ανάπτυξη δύο εννοιών σε ένα ευρύτερο κείmicroενο (σσ 133-135)

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ndash ΚΡΙΤΙΚΗ

Ι Παρουσίαση και κριτική ενός βιβλίου 3 Βιβλιοκριτική α Λογοτεχνική κριτική (σσ 163-169)

35

β Κριτική άλλων κειmicroένων (σσ 170-171) 5 Απλή και διαδοχική υπόταξη (σ175) 6 Οι αναφορικές προτάσεις (σσ 176-177) Λεξιλόγιο (σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν) (σ 178) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την τέχνη και την κριτική έργου τέχνης) (σσ 179-189) ΙΙ Παρουσίαση και κριτική microιας θεατρικής παράστασης Λεξιλόγιο (σχετικό microε τη θεατρική κριτική) (σσ 203-205) ΙΙΙ Παρουσίαση και κριτική άλλων microορφών τέχνης Λεξιλόγιο (σχετικό microε την κριτική (σσ 219-220) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την κριτικήαξιολόγηση του ατόmicroου και την αυτοκριτική) (σσ 221-224) ΙV Οργάνωση του λόγου ορισmicroός και διαίρεση microιας έννοιας 1Ορισmicroός (σσ 226-230) 2∆ιαίρεση (σσ 231-236)

Σηmicroειώσεις ndashΠερίληψη Ι Σηmicroειώσεις (σ 240)

Α Σηmicroειώσεις από γραπτό λόγο (σσ 241-242) 1Κρατώ σηmicroειώσεις κατά παράγραφο (σσ 243-248) 2Εργάζοmicroαι σε ευρύτερες (από την παράγραφο) νοηmicroατικές ενότητες και κρατώ σηmicroειώσεις (σσ249-252) 3 Από τις σηmicroειώσεις προχωρώ στο διάγραmicromicroα του κειmicroένου (σσ 253-257) Β Σηmicroειώσεις από προφορικό λόγο (σσ 258-259) ΙΙ Περίληψη Α Περίληψη γραπτού λόγου 1Πώς οδηγούmicroαι στην περίληψη (σ 262) 2 Τι πρέπει να προσέχω σε microια περίληψη (σ 263) 3 Συγκρίνω δύο περιλήψεις microία εκτενή και microία συνοπτική του ίδιου κειmicroένου (σσ 264-265) 4 Εξετάζω τη χρήση της ενεργητικής και της παθητικής σύνταξης σε microία περίληψη (σσ 266-267) 5 Παρατηρώ περιλήψεις από ποικίλα κείmicroενα (σσ 268-273) Β Περίληψη προφορικού λόγου 1 ∆ιαβάζω τη δηmicroοσιογραφική περίληψη microιας συζήτησης (σσ 274-275) 2 Παρουσιάζω σε προφορικό και γραπτό λόγο περίληψη microιας συζήτησης (σσ 276) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τη λακωνική έκφραση και την προσπάθεια για εξοικονόmicroηση χρόνου στη σύγχρονη καθηmicroερινή ζωή) (σ 277-286)

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Για τον ορθό καταmicroερισmicroό και την αποδοτικότερη διδασκαλία της διδακτέας ύλης της

Νεοελληνικής Γλώσσας του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου είναι σκόπιmicroο να ληφθούν υπόψη

1Το Πρόγραmicromicroα Σπουδών για τη Γλωσσική ∆ιδασκαλία στο Λύκειο (σ79-105) που περιλαmicroβάνεται στο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Αθmicroιας και Βθmicroιας Εκπσης Θεωρητικές Επιστήmicroες (2000) 2Οι laquoΟδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών microαθηmicroάτων στο Γενικό Λύκειοraquo που περιλαmicroβάνουν προτάσεις για τη διδασκαλία των εγχειριδίων Έκφραση-Έκθεση και την αξιοποίηση των βιβλίων Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου και Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο (να αξιοποιηθούν σύmicroφωνα microε την κατανοmicroή της διδακτέας ύλης στο Εσπερινό Γενικό Λύκειο)

Επίσης οι διδάσκοντεςδιδάσκουσες στο πλαίσιο της υλοποίησης των εκάστοτε διδακτικών στόχων και του διαθέσιmicroου διδακτικού χρόνου microπορούν να χρησιmicroοποιούν κατά περίπτωση κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό (κείmicroενα δραστηριότητες κά) και από άλλες πηγές microε σκοπό την περαιτέρω εξοικείωση των microαθητώνmicroαθητριών microε ποικίλα κειmicroενικά είδη και την καλλιέργεια της ικανότητάς τους να κατανοούν και να παράγουν επιτυχώς προφορικό και γραπτό λόγο

36

Για την εξέταση του microαθήmicroατος στη Β΄ και Γ΄ τάξη του Ηmicroερήσιου και του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου και στη ∆΄ τάξη του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου ισχύει ότι προβλέπεται στο άρθρο 1 παρ 6 εδάφιο 2 του Π∆ 612012 (ΦΕΚ Α΄ 112)

Οι διδάσκοντες να ενηmicroερωθούν ενυπόγραφα

ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΔΙΑΝΟΜΗ

bull Γραφείο Υφυπουργού

bull Γραφείο Γενικού Γραmicromicroατέα

bull Γραφείο Ειδικού Γραmicromicroατέα

bull ∆νση Σπουδών ∆Ε Τmicroήmicroα Β΄

bull ∆νση Ιδιωτικής Εκπσης

bull ∆νση ΠΟ∆Ε

bull ∆νση Ξένων και Μειονοτικών Σχολείων

bull ∆νση Ειδικής Αγωγής

bull ΣΕΠΕ∆

ΣΥΝΤΗΣ ΤΜΡΧΗΣ ∆ΝΤΗΣ

∆Σ∆Ε

ΕΙ∆ΙΚΟΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

ΓΕΝΙΚΟΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

Ο ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ

ΘΕΟ∆ΩΡΟΣ Π ΠΑΠΑΘΕΟ∆ΩΡΟΥ

9

microε σκοπό την τεκmicroηρίωση των απόψεών τους ήκαι την έκφραση των αισθητικών τους προτιmicroήσεων ια Όλα όσα ζητά αυτό και τα άλλα Προγράmicromicroατα Σπουδών για την Α΄ Λυκείου απαιτούν πολύ περισσότερο χρόνο για τους εκπαιδευτικούς Αυτό δεν είναι εύκολο Αυτό είναι γεγονός ∆εν microπορεί όmicroως να υπάρξει δηmicroιουργικό σχολείο microε στατική προσέγγιση της διδασκαλίας Αλλά αυτό δε θα γίνει από τη microια στιγmicroή στην άλλη Κάθε microεταβολή χρειάζεται τον χρόνο της Αυτό που θα διευκόλυνε ιδιαίτερα τα πράγmicroατα είναι αν αναλαmicroβάνονταν προσπάθειες σε επίπεδο σχολείου και σχολικών συmicroβούλων για ανταλλαγή ιδεών και κυρίως για συmicroπαραγωγή διδακτικών προτάσεων Θα ήταν ιδανικό αν το κάθε σχολείο microπορούσε να διαmicroορφώσει το δικό του πλάνο για τη διδασκαλία Και αυτό δεν είναι απαραίτητο να γίνει από τη microια στιγmicroή στην άλλη Η δηmicroιουργικότητα και η συνεργασία για τα παιδιά είναι άmicroεσα συνυφασmicroένη microε τη δηmicroιουργικότητα και τη συνεργασία των εκπαιδευτικών ιβ Μπορούν όλα αυτά που προβλέπει το πρόγραmicromicroα να γίνουν microέσα στο δεδοmicroένο ωρολόγιο πρόγραmicromicroα Το γλωσσικό είναι το κατεξοχήν διαθεmicroατικό microάθηmicroα αφού χωρίς τη χρήση της γλώσσας δε γίνεται τίποτα microέσα στο σχολείο Γι αυτό οι εκπαιδευτικοί καλό είναι να αξιοποιούν κάθε ευκαιρία για την καλλιέργεια των προτεινόmicroενων γραmicromicroατισmicroών στα παιδιά όπως άλλα microαθήmicroατα της φιλολογικής ζώνης (πχ Αρχαία Λογοτεχνία) άλλες σχολικές πρακτικές (πχ ποικίλα προγράmicromicroατα) και ποικίλες σχολικές εκδηλώσεις (πχ microαθητικές κοινότητες γιορτές εκδηλώσεις)

4 ΤΟ ΠΣ ΤΗΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΜΕΣΩ ΕΝΟΣ ΠΑΡΑ∆ΕΙΓΜΑΤΟΣ [σχέδια εναλλακτικών διδακτικών προτάσεων (σεναρίων διδασκαλίας)]

Γενικά

Στο ακόλουθο παράδειγmicroα παρουσιάζονται τρεις διαφορετικές εκδοχές ενός σχεδίου microαθήmicroατος (σεναρίου) προκειmicroένου να καταστεί πιο εύκολα σαφής η φιλοσοφία του νέου ΠΣ και η απόσταση που υπάρχει από τις συνήθεις διδακτικές πρακτικές οι οποίες στηρίζονται αποκλειστικά στο σχολικό εγχειρίδιο

Οι διδακτικές προτάσεις-σχέδια που ακολουθούν αφορούν την ενότητα laquoΓλωσσικές Ποικιλίεςraquo του εγχειριδίου της Α΄ Λυκείου (σελ 21-37) και πιο συγκεκριmicroένα τη θεmicroατική laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo (σελ 29-37) Εστιάζουν ειδικότερα στη γλώσσα των νέων και στον ρόλο της στη συγκρότηση αυτού που συχνά αποκαλείται laquoτο χάσmicroα γενεώνraquo Ανάλογα βέβαια microε την εκδοχή που θα υιοθετηθεί microπορεί να γίνει σύνδεση και microε άλλα τmicroήmicroατα του ίδιου σχολικού εγχειριδίου όπως πχ microε τα κεφάλαια laquoΠεριγραφήraquo και laquoΑφήγησηraquo ή την ενότητα laquoΠροφορικός και γραπτός λόγοςraquo καταργώντας τη γραmicromicroική αντιmicroετώπιση του βιβλίου καθώς και microε ανάλογα θέmicroατα που θίγονται στα εγχειρίδια άλλων τάξεων της δευτεροβάθmicroιας εκπαίδευσης Είναι απαραίτητο να δηλωθεί ρητά ότι το παράδειγmicroα δεν αποτελεί laquoπρότυποraquo για εφαρmicroογήmiddotκάτι τέτοιο είναι αντίθετο microε τη δηmicroιουργικότητα των εκπαιδευτικών που προϋποθέτει το ΠΣ Αποτελεί ενδεικτικό παράδειγmicroα προκειmicroένου να αναδειχθούν διδακτικές πρακτικές που είναι κοντά στη λογική του και προκειmicroένου να καταστεί εmicroφανής η ενδεχόmicroενη απόσταση που χωρίζει ισχύουσες πρακτικές microε τις προτεινόmicroενες από το ΠΣ

Η λογική της πρότασης

Το παράδειγmicroα αναπτύσσεται microε βάση τους άξονες που οργανώνουν το ΠΣ και παρουσιάζονται στο ακόλουθο σχήmicroα

10

Ο άξονας της αξιολόγησης που ενυπάρχει στο ΠΣ και φαίνεται να λείπει από το σχήmicroα εξετάζεται ως υποενότητα σε κάθε εκδοχή και ενσωmicroατώνεται όπως θα δούmicroε στο κέντρο του ρόmicroβου στις ταυτότητες

Γενικοί στόχοι

Το παράδειγmicroα δεν είναι δεσmicroευτικό αλλά ενδεικτικό Στόχος του είναι να κάνει κατανοητή τη φιλοσοφία του ΠΣ και να καταδείξει τις νέες δυνατότητες που προτείνονται σε σχέση microε συνήθεις ισχύουσες πρακτικές Οι εκδοχές του παραδείγmicroατος microπορούν να τροποποιηθούν ανάλογα microε τις υποδοmicroές τις ανάγκεςδυνατότητες των microαθητών και των microαθητριών και τις επιλογές τουτης εκπαιδευτικού

Το υλικό

Ως κειmicroενική αφετηρία microπορεί να επιλεγεί microια σειρά τηλεοπτικών διαφηmicroιστικών βίντεο στα οποία αποτυπώνεται το χάσmicroα των γενεών microέσω της αξιοποίησης διαφορετικών κοινωνικών (γλωσσικών και όχι microόνον) κωδίκων στους ρόλους των laquoπαιδιών-νέωνraquo και των laquoγονέων-microεσηλίκωνraquo Ενδείκνυται η οπτικοακουστική microορφή που προϋποθέτει την αντίστοιχη υποδοmicroή ― και βασικά επιβάλλεται στην 3η εκδοχή αλλά εξίσου λειτουργικές microπορεί να είναι και οι εναλλακτικές microορφές που προτείνονται Εξυπακούεται ότι οι εκπαιδευτικοί έχουν την ελευθερία να επιλέξουν οι ίδιοι-ες ή σε συνεργασία microε τους microαθητές και τις microαθήτριές τους διαφορετικό υλικό

Ι Οπτικοακουστική microορφή (πχ τηλεοπτικά διαφηmicroιστικά βίντεο στο διαδίκτυο)

ΙΙ Εναλλακτικές microορφές

Υλικό ή έναυσmicroα αποτελούν σχετικά διαφηmicroιστικά microηνύmicroατα-βίντεο στο διαδίκτυο Παρότι στην περίπτωση των βίντεο ο διαδραστικός πίνακας ο βιντεοπροβολέας ή το εργαστήρι υπολογιστών microοιάζει microονόδροmicroος οι εναλλακτικές microορφές παρουσίασης του υλικού microπορεί να αποδειχτούν πιο δηmicroιουργικές Μερικές προτάσεις

bull Αποmicroαγνητοφώνηση του υλικού από τοντην εκπαιδευτικό

bull Αποmicroαγνητοφώνηση του υλικού από τα παιδιά Στην περίπτωση αυτή microπορεί να γίνει

σύνδεση microε την ενότητα laquoΠροφορικός και γραπτός λόγοςraquo ∆ίνεται σε κάθε οmicroάδα

ένα βίντεο και πάνω σrsquo αυτό κάνουν τις παρατηρήσεις τους Μπορεί να εφαρmicroοστεί σε

κάθε εκδοχή του παραδείγmicroατος και να αποτελέσει εκτεταmicroένη δραστηριότητα και να

11

γίνει και σενάριο (microεγάλης χρονικής διάρκειας διδασκαλία) Βοηθάει και το γεγονός ότι

τα διαφηmicroιστικά βίντεο είναι πολύ σύντοmicroα

bull Περιγραφή και αφήγηση του υλικού από τα παιδιά αφού δουν το υλικό στο σπίτι

τους Μπορεί να γίνει σύνδεση microε τις ενότητες laquoΠεριγραφήraquo και laquoΑφήγησηraquo να γίνει

οmicroαδοσυνεργατικά κλπ

bull Αποτύπωση στιγmicroιοτύπων από τοντην εκπαιδευτικό (ή και τα παιδιά) στιγmicroιοτύπων (snapshots) των βίντεο microε χαρακτηριστικά στιγmicroιότυπα και ή microότο και παρουσίασή τους microε τη microορφή φωτοτυπιών ή πόστερ (οmicroαδοσυνεργατικά όπ)

bull Παρουσίαση έντυπων microορφών διαφηmicroίσεων microε το ίδιο θέmicroα (κατά προτίmicroηση από τα παιδιά οmicroαδοσυνεργατικά όπ)

bull ∆ραmicroατοποίηση (Προφορικός και γραπτός λόγος οmicroαδοσυνεργατικά όπ)

Η θεmicroατική ενότητα

Το σενάριο εστιάζει άmicroεσα στο τmicroήmicroα laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo σελ 29-37 του σχολικού εγχειριδίου και πιο συγκεκριmicroένα την υποενότητα laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo της σελ 30 Ωστόσο microπορεί να επεκταθεί σε ολόκληρη την υποενότητα laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo ή την ενότητα laquoΓλώσσα και γλωσσικές ποικιλίεςraquo ανάλογα microε το υλικό και την εστίαση και ακόmicroη να επεκταθεί και στο σύνολο των υπόλοιπων κεφαλαίων του βιβλίου (laquoΛόγοςraquo laquoΠεριγραφήraquo laquoΑφήγησηraquo) ανάλογα microε το είδος των δραστηριοτήτων που θα επιλεγούν

Το βασικό σενάριο

Τίτλος Το χάσmicroα γενεών στη διαφήmicroιση γονείς και παιδιά

bull Το σενάριο αποτελεί πρόταση για διδασκαλία

Πεδίο διδακτικό αντικείmicroενο και διδακτική ενότητα

Έκφραση ndash Έκθεση Α΄ Λυκείου θεmicroατική στο ΠΣ laquoΓλώσσα γλωσσική ποικιλότητα και γλωσσική αλλαγήraquo Η έmicroφαση εδώ δίνεται στις γλωσσικές ποικιλίες Στο σχολικό εγχειρίδιο καλύπτει την ενότητα laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo σελ 29-37

Χρονική διάρκεια Ανάλογα microε την εκδοχή microπορεί να αποτελέσει δραστηριότητα που καλύπτει ένα διδακτικό δίωρο έως σενάριο που εκτείνεται σε διάρκεια ενός τετραmicroήνου

Προϋποθέσεις υλοποίησης από εκπαιδευτικό και microαθητήτρια

Ανάλογα microε την εκδοχή

Σύντοmicroη περιγραφή

Πρόκειται για (κριτική) microελέτη του τρόπου microε τον οποίο ηλικιακά microαρκαρισmicroένες κοινωνικές γλώσσες (γλώσσα του διαδικτύου και γλώσσα των νέων) χρησιmicroοποιούνται προκειmicroένου να αποτυπώσουν τις διαφορές των γενεών Παρουσιάζονται τρεις εκδοχές καθεmicroιά από τις οποίες προτείνει διαφορετική αντιmicroετώπιση της laquoδιδακτέας ύληςraquo του σχολικού χωροχρόνου των διδακτικών πρακτικών των αναmicroενόmicroενων γραmicromicroατισmicroών που θα καλλιεργηθούν εποmicroένως και του είδους των εγγράmicromicroατων ταυτοτήτων που συνεισφέρουν να καλλιεργηθούν (βλ το κέντρο του ρόmicroβου) Το παράδειγmicroα είναι ενδεικτικό της λογικής που επιθυmicroούmicroε να αναδειχθεί και εξυπακούεται ότι microπορεί να επιλεγούν άλλα κείmicroενα άλλα παραδείγmicroατα και διαφορετική πορεία υλοποίησης microε βάση επιτόπια δεδοmicroένα (ιδιαιτερότητες τάξης και σχολείου προτιmicroήσεις εκπαιδευτικού)

12

∆ιδακτική εκδοχή 1

Η εκδοχή αυτή κινείται πολύ κοντά στις ισχύουσες διδακτικές πρακτικές Το επιπρόσθετο στοιχείο είναι η αξιοποίηση του βίντεο (προβολή microε υπολογιστή ή microε διαδραστικό πίνακα) Προτείνεται προκειmicroένου να αναδειχθούν καλύτερα πολλά στοιχεία των δύο άλλων εκδοχών που ακολουθούν (οι οποίες είναι πιο κοντά στο πνεύmicroα του νέου ΠΣ) και να γίνουν σαφέστερες οι διαφορές που προτείνονται microε το νέο ΠΣ ∆εν αποκλείεται microέρος της εκδοχής αυτής να χρησιmicroοποιηθεί και ως η πρώτη φάση των εκδοχών που ακολουθούν

Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης

Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα

Βήmicroα 1ο ΟΗ εκπαιδευτικός εκκινεί από το βιβλίο και πιο συγκεκριmicroένα από τα εισαγωγικά κείmicroενα στις γλωσσικές ποικιλίες γενικά και τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες ειδικότερα συζητώντας και αναλύοντας το περιεχόmicroενό τους microε τους microαθητές και τις microαθήτριες Καταρχάς φέρνει τα παιδιά σε επαφή microε το ακόλουθο εισαγωγικό κείmicroενο της σελ 21 του βιβλίου το οποίο αποτελεί εισαγωγή στη γλωσσική ποικιλότητα γεωγραφική και κοινωνική

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Στη συνέχεια προχωρά στο κείmicroενο της σελ 29 laquoΚάθετη διαίρεση κοινωνικές διάλεκτοιraquo εισαγωγικό στην κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα

13

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Βήmicroα 2ο Αφού συζητήσει και αναλύσει το περιεχόmicroενο των δύο κειmicroένων κατόπιν παρουσιάζει στον διαδραστικό πίνακα (ή σε βιντεοπροβολέα) τα βίντεο που έχουν επιλεγεί Αν δεν υπάρχει διαδραστικός πίνακας microπορεί να αξιοποιήσει microια από τις εναλλακτικές δυνατότητες παρουσίασης του υλικού για παράδειγmicroα να δώσει στους microαθητές και στις microαθήτριες φωτοτυπία microε έντυπες εκδοχές των διαφηmicroίσεων αυτών ή αποmicroαγνητοφωνήσεις των βίντεο (όλων ή όσων επιλέξει) ή να αναθέσει στα παιδιά να αποmicroαγνητοφωνήσουν στο σπίτι και να περιγράψουν την κάθε διαφήmicroιση

Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος

Βήmicroα 1ο Ακολουθεί συζήτηση στην τάξη για τη γλωσσική ποικιλότητα και πιο συγκεκριmicroένα για τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες ποιες ποικιλίες χρησιmicroοποιούνται στα διαφηmicroιστικά κείmicroενα από ποια στοιχεία φαίνεται ότι οι νέοι χρησιmicroοποιούν διαφορετική ποικιλία από τους γονείς τους αν οι microαθητές και οι microαθήτριες αναγνωρίζουν τις νεανικές ποικιλίες που χρησιmicroοποιούνται κλπ Η συζήτηση microπορεί να συνδεθεί microε τους ειδικότερους παράγοντες διαmicroόρφωσης γλωσσικών ποικιλιών που παρουσιάζει το βιβλίο και να δουν οι microαθητές και οι microαθήτριες ποιοι από αυτούς τους παράγοντες διακρίνονται στα διαφηmicroιστικά σποτ που παρακολούθησαν Με τον τρόπο αυτόν τα παιδιά διατρέχουν ολόκληρη την ενότητα laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo microε microεγαλύτερη έmicroφαση στον παράγοντα laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo λόγω του υλικού της δραστηριότητας χωρίς όmicroως να περιορίζονται απαραίτητα σrsquo αυτόν Βήmicroα 2ο Στη συνέχεια παίρνουν ασκήσεις για το σπίτι Οι ασκήσεις αυτές microπορούν να είναι α) οι ασκήσεις της υποενότητας laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo σελ 30

14

β) η τελευταία άσκηση της υποενότητας σελ 37

Προηγείται στο βιβλίο η παρουσίαση δύο επιστολών του Ι ∆ραγούmicroη και παρατηρήσεις για τη θεmicroατική οργάνωση των επιστολών

Χρονική διάρκεια

1 διδακτικό δίωρο

Προϋποθέσεις υλοποίησης

Εκπαιδευτικός να χειρίζεται διαδραστικό πίνακα ή να έχει τη δυνατότητα χρήσης βιντεοπροβολέα αν υπάρχουν ΜαθητήςΜαθήτρια ∆εν χρειάζεται κάποια ιδιαίτερη προϋπόθεση

Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις

Οι γνώσεις για τον κόσmicroο που προωθεί η εκδοχή αυτή είναι ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα Η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Από το ΠΣ

bull laquoΗ ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσώνraquo

bull laquoΟι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία

που χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλοraquo

Γνώσεις για τη γλώσσα

Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία αποτυπώνονται και στις γλωσσικές επιλογές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Από το ΠΣ

15

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)

διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της

προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική

διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για

συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

Γραmicromicroατισmicroοί και δεξιότητες

Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες microαθαίνουν να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από κοινωνικούς παράγοντες Η κύρια δεξιότητα που αποκτούν είναι να επιλύουν ασκήσεις στο γνωστό πλαίσιο της Προσφοράς - Ζήτησης που σηmicroαίνει laquoσου δίνω θεωρία λύσε τώρα microια σύντοmicroη άσκησηraquo (κλειστού τύπου ασκήσεις) Από το ΠΣ

bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo

bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής

δικτύωσης)raquo

bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς

ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo

∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες

Η δραστηριότητα αυτή αναπαράγει το microοντέλο Προσφορά - Ζήτηση (κλασικό δασκαλοκεντρικό πρότυπο) και στην ουσία παρέχει υποστηρικτικό υλικό στην ύλη του βιβλίου από την οποία δεν πραγmicroατοποιείται απόκλιση Ο σχολικός χώρος παραmicroένει στις παραδοσιακές του διαστάσεις τα παιδιά παρακολουθούν προσηλωmicroένα στον στην εκπαιδευτικό ο σχολικός χρόνος περιορίζεται στο συνεχόmicroενο διδακτικό δίωρο που προβλέπει το ωρολόγιο πρόγραmicromicroα Οη εκπαιδευτικός βρίσκεται στο επίκεντρο της διδασκαλίας αυτός-ή προβάλλει τα βίντεο ή microοιράζει φωτοτυπίες υποδεικνύει τα σηmicroεία του βιβλίου που πρέπει να έχουν υπόψη οι microαθητές και οι microαθήτριες συντονίζει τη συζήτηση και αναθέτει ασκήσεις για το σπίτι Οι microαθητές και οι microαθήτριες είναι δέκτες δρουν ελάχιστα και ο στόχος είναι να αποκτήσουν εγκυκλοπαιδικές γνώσεις γύρω από το ζήτηmicroα της κοινωνικής γλωσσικής ποικιλότητας Ασκούνται διαβάζοντας (το βιβλίο) γράφοντας και απαντώντας σε ερωτήσεις πρακτικές από τις οποίες αναmicroένεται να προκύψει microάθηση Από το ΠΣ

bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν

την κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε

περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να

τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo

Αξιολόγηση

(βλ οικεία στήλη στη θεmicroατική ενότητα Γλώσσα γλωσσική ποικιλότητα και γλωσσική αλλαγή) Με βάση τη στήλη Αξιολόγηση του ΠΣ microε το παράδειγmicroα που παρουσιάστηκε αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό (προφορικά γραπτά)

bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική microεταβολή

bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή

16

Προστιθέmicroενη αξία

Το microόνο νέο στοιχείο που εισάγεται microε τη συγκεκριmicroένη εκδοχή είναι ότι χρησιmicroοποιούνται παραδείγmicroατα που προέρχονται από την τρέχουσα καθηmicroερινότητα τα οποία είναι οικεία στα παιδιά και microπορούν πιο εύκολα να τα κατανοήσουν και να τα συζητήσουν ∆εν υπάρχει αmicroφιβολία ότι και microόνο αυτό το γεγονός κάνει το microάθηmicroα πιο ενδιαφέρον και την κατάκτηση της γνώσης πιο εύκολη Η microερική χρήση επίσης των νέων microέσων καθιστά το microάθηmicroα πιο ελκυστικό και διασκεδαστικό Η εκδοχή αυτή όmicroως δεν κινείται στο πνεύmicroα του νέου ΠΣ και αυτό θα φανεί από τις άλλες δύο εκδοχές που ακολουθούν

Σχηmicroατική παρουσίαση

Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής

A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα

Β Αναγνωριστικός

γραmicromicroατισmicroός

Γ Γνώσεις για τη γλώσσα

Γλωσσική ποικιλότητα η γλώσσα των νέων

∆ ∆ιδακτικές πρακτικές Προσφορά - Ζήτηση

Ταυτότητες

∆ιδακτική εκδοχή 2

Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης

Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα

Προηγείται κάποια εισαγωγική συζήτηση για τη γλωσσική ποικιλότητα Για την εξοικείωση των παιδιών microε το ζήτηmicroα microπορεί να αξιοποιηθεί ως αρχική φάση κάποιο κείmicroενο από την εκδοχή 1 (βλ παραπάνω) Θα ήταν πιο ενδιαφέρον αν οη εκπαιδευτικός είχε στη διάθεσή τουτης και ένα δύο επιπλέον κείmicroενα που θα σχετίζονταν microε την κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα Στην περίπτωση αυτή θα microοίραζε τα κείmicroενα στα παιδιά (microετά από microια σύντοmicroη εισαγωγή) και θα ζητούσε να συνεργαστούν προκειmicroένου να αναδείξουν και να παρουσιάσουν τα χαρακτηριστικά που αναφέρει και το σχολικό εγχειρίδιο Η διαφορά εδώ είναι σε σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή ότι τα παιδιά θα αναδείκνυαν τη θεωρία ψάχνοντας κείmicroενα και παρουσιάζοντάς την στην τάξη κάτι που συνιστά σηmicroαντική αλλαγή στις διδακτικές πρακτικές

Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος

Βήmicroα 1ο Στη συνέχεια τα παιδιά οργανώνονται σε microικρές οmicroάδες και τους δίνονται συγκεκριmicroένα βίντεο (αν υπάρχουν οι υποδοmicroές) ή παραδείγmicroατα από έντυπα κείmicroενα που προσφέρονται Αν δεν υπάρχουν υποδοmicroές οη εκπαιδευτικός παρουσιάζει κεντρικά στην αίθουσα τα παραδείγmicroατα microε τις διαφηmicroίσεις (Γενικά αν δεν υπάρχουν υποδοmicroές οη εκπαιδευτικός microπορεί να δώσει στους microαθητές και στις microαθήτριες φωτοτυπία microε αποmicroαγνητοφωνήσεις των βίντεο ή να αξιοποιήσει κάποια από τις άλλες εναλλακτικές δυνατότητες που προτείναmicroε στην αρχή Μπορεί επίσης να επιλέξει έντυπες διαφηmicroίσεις ή

17

άλλα κείmicroενα που κρίνει χρήσιmicroα) Παράλληλα ετοιmicroάζει ένα φύλλο εργασίας το οποίο δίνει τους άξονες γύρω από τους οποίους θα εργαστούν τα παιδιά Ενδεικτικοί άξονες

1 Ποιες κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες αναγνωρίζετε στα συγκεκριmicroένα διαφηmicroιστικά

Αξιοποιήστε τα κείmicroενα που σας δόθηκαν προκειmicroένου να ταξινοmicroήσετε τις

απαντήσεις σας

2 Για ποιο λόγο προκαλείται γέλιο στις διαφηmicroίσεις αυτές (πχ τι θα συνέβαινε αν οι

ήρωες χρησιmicroοποιούσαν την πρότυπη γλώσσα Τι θα συνέβαινε αν ανταλλάσσονταν

οι ρόλοι στα βίντεο) Ποιος ο ρόλος της γλωσσικής ποικιλότητας σε αυτό

3 Αναζητήστε και καταγράψτε άλλα παραδείγmicroατα διαφηmicroιστικού λόγου όπου

χρησιmicroοποιείται η κοινωνική ή γεωγραφική ποικιλότητα Αναλύστε τι εξυπηρετεί σε

κάθε περίπτωση

Βήmicroα 2ο Οι οmicroάδες αφού microελετήσουν τα κείmicroενα (microε βάση τις οδηγίες στο φύλλο εργασίας) καταλήγουν σε συmicroπεράσmicroατα σχετικά microε τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες που χρησιmicroοποιούνται στα διαφηmicroιστικά αυτά Η εργασία microπορεί να συνεχιστεί και στο σπίτι όπου τα παιδιά θα αναζητήσουν και άλλα βίντεο (διαφηmicroιστικά ή microη) στα οποία να αξιοποιείται η κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα θα τα microελετήσουν και θα καταλήξουν σε συmicroπεράσmicroατα microε βάση το φύλλο εργασίας που θα τους έχει δοθεί Οι οmicroάδες microπορούν να παρουσιάσουν τα συmicroπεράσmicroατά τους στην τάξη microε τους ακόλουθους τρόπους (η επιλογή εξαρτάται από τις υποδοmicroές την τάξη τοντηνεκπαιδευτικό κλπ)

o Να δηmicroιουργήσουν ένα κείmicroενο σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης (πχ power

point) microε τις επισηmicroάνσεις και τα ευρήmicroατά τους και να το παρουσιάσουν στην

τάξη Στην περίπτωση αυτή συνδέουmicroε το microάθηmicroά microας microε την ενότητα

laquoΑπροσχεδίαστος και προσχεδιασmicroένος προφορικός λόγος ndash ένα microεικτό είδος

λόγου ανάmicroεσα στον προφορικό και το γραπτό λόγοraquo)

o Να δηmicroιουργήσουν ένα κείmicroενο σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης microε τις

επισηmicroάνσεις και τα ευρήmicroατά τους το οποίο να εmicroπλουτίσουν microε βίντεο και

συνδέσmicroους (links) για την υποστήριξη των συmicroπερασmicroάτων τους (βλ ΠΣ για

την παραγωγή πολυmicroεσικού λόγου αλλά και σύνδεση microε την ενότητα

laquoΑπροσχεδίαστος και προσχεδιασmicroένος προφορικός λόγος ndash ένα microεικτό είδος

λόγου ανάmicroεσα στον προφορικό και το γραπτό λόγοraquo σελ 99)

o Μπορούν να αντλήσουν περαιτέρω στοιχεία (βίντεο και άλλο κειmicroενικό υλικό

καθώς και επιστηmicroονικά άρθρα πάνω στην κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα ndash

έτσι microελετάται και ο επιστηmicroονικός λόγος στόχος του νέου ΠΣ) και να

καταλήξουν στη συγγραφή ενός δοκιmicroίου microε τίτλο laquoΓλώσσα και ποικιλίαraquo ή

ειδικότερα laquoΗ αξιοποίηση της γλώσσας των νέων από τη διαφήmicroισηraquo Το

δοκίmicroιο αυτό πρέπει να ενταχτεί σε ένα επικοινωνιακό πλαίσιο να αναρτηθεί

σε κάποιο ιστολόγιο ή να δηmicroοσιευτεί στη σχολική ή την τοπική εφηmicroερίδα

Καλό θα ήταν να επιχειρηθούν παραλλαγές (να microη γράψουν όλα τα παιδιά το

ίδιο κείmicroενο) για να αντιληφθούν οι microαθητές και οι microαθήτριες πόσο το

επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει και τις επιλογές στη συγγραφή και τη

διαmicroόρφωση ενός κειmicroένου

bull Κατά τη διάρκεια της όλης εργασίας τα παιδιά καλούνται να εστιάζουν σε περιγραφές

και αφηγήσεις όπου αυτό εξυπηρετεί τις ανάγκες τις διδασκαλίας Εστίαση πχ στη

λεπτοmicroερή περιγραφή κατά την ανάλυση και παρουσίαση των βίντεο από τις οmicroάδες

των παιδιών αφήγηση αναδιήγηση άλλων παραδειγmicroάτων για τη χρήση της

νεανικής γλώσσας στην καθηmicroερινότητα Με τη λογική αυτή το συγκεκριmicroένο σενάριο

θεωρεί ως δεδοmicroένη και microια microη γραmicromicroική ανάγνωση της ύλης και microια εστίαση στους

18

στόχους του ΠΣ εποmicroένως microια δηmicroιουργική ndash διαχρονική (και όχι γραmicromicroική microε βάση

το διδακτικό εγχειρίδιο) αξιοποίηση του υλικού του σχολικού εγχειριδίου

bull Ενδιαφέρον θα είχε η συγκεκριmicroένη διδακτική πρόταση να επεκταθεί σε microια microικρή

έρευνα (συλλογή δεδοmicroένων από τα παιδιά γύρω από την αξιοποίηση της νεανικής

γλώσσας στην καθηmicroερινότητα) και να ενταχθεί στο πλαίσιο της Ερευνητικής

Εργασίας (project) που έχει εισαχθεί από φέτος στην Α Λυκείου αν υπάρχει αυτή η

δυνατότητα

Χρονική διάρκεια

Περίπου 1 ndash 2 microήνες (ανάλογα microε τις κατευθύνσεις που θα δοθούν)

Προϋποθέσεις υλοποίησης

- ∆υνατότητες σε Νέες Τεχνολογίες (αν επιλεγεί microια τέτοια οπτική)

- Πρόσθετο διδακτικό υλικό

- Εξοικείωση των παιδιών microε τα νέα microέσα (Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης Πρόγραmicromicroα

Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση πολυmicroέσων ιστολόγια) Είναι γνωστό ότι τα

παιδιά δεν έχουν τέτοιου είδους δυσκολίες

- Κυρίως όmicroως στροφή του microαθήmicroατος προς την κατεύθυνση της ενεργοποίησης των

παιδιών τα οποία διαβάζουν τα κείmicroενα (έντυπα ή σε ψηφιακή microορφή) τα

επεξεργάζονται και καταλήγουν σε διαπιστώσεις που microοιράζονται microε τους

συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες τουςαποκτούν ρόλο που laquoγεmicroίζειraquo το σχολικό

χώρο και χρόνο διαβάζοντας και γράφοντας αξιοποιώντας κάθε microέσο πρακτικής

γραmicromicroατισmicroού (= microέσο για διάβασmicroα γράψιmicroο και επικοινωνία)

Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις

∆εν έχουmicroε σηmicroαντική microεταβολή στον άξονα αυτό Τα παιδιά κατανοούν και πάλι ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή (όπως στην εκδοχή 1) Από το ΠΣ

bull laquoΗ ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσώνraquo

bull laquoΟι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία

που χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλοraquo

Γνώσεις για τη γλώσσα

Και εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την κοινωνική γλωσσική ποικιλία που χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή (όπως στην εκδοχή 1) Επίσης το επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει την οργάνωση και τη διαmicroόρφωση του κειmicroένου Από το ΠΣ

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)

διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της

προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική

διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για

συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά

microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να

ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα

19

επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία

για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo

Γραmicromicroατισmicroοί

Στον άξονα αυτό έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές - Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και microαθήτριες microαθαίνουν να αναγνωρίζουν

ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από κοινωνικούς

παράγοντες Αυτό παραmicroένει ίδιο

- Νέοι γραmicromicroατισmicroοί χρήση των νέων microέσων για την παραγωγή λόγου (πχ

Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο παραγωγή πολυmicroεσικών

κειmicroένων κλπ)

- Παραγωγή προφορικού λόγου παρουσίαση και υποστήριξη άποψης ενώπιον της

τάξης εξάσκηση στην περιγραφή και αφήγηση (προφορικά) παραγωγή γραπτού

(παραγωγή δοκιmicroίου)

Από το ΠΣ

bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo

bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου

περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής

επιχειρηmicroατολογίας κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή

προφορική ενώπιον ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των

πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση

της γλωσσικής ποικιλότηταςraquo

bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής

δικτύωσης)raquo

bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς

ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo

bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης

που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση

αυτή αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις

ταυτότητες που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo

∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες

Παρότι και πάλι η διδασκαλία ξεκινάει από το βιβλίο δε microένει προσκολληmicroένη σrsquo αυτό αλλά το χρησιmicroοποιεί ως αφετηρία για διερεύνηση έρευνα και παραγωγή microιας ευρύτερης γκάmicroας κειmicroένων από ότι στην εκδοχή 1 Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται το σενάριο εκτείνεται πέραν του σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την παραγωγή κειmicroένων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Υπάρχει η δυνατότητα σύνδεσης microε τις ερευνητικές εργασίες Ο σχολικός χώρος το ίδιο δεν είναι microόνο η εξωσχολική δραστηριοποίηση των microαθητώνmicroαθητριών είναι και η αλλαγή της κατανοmicroής τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους για να δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τα ευρήmicroατά τους σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης ή προφορικά microε βάση σηmicroειώσεις που έχουν κρατήσει Ζητείται από τα παιδιά να παίξουν πιο ενεργητικούςndashδιερευνητικούς ρόλους microε τη χρήση της γλώσσας αφού αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται συνεργάζονται και παρουσιάζουν Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo τώρα είναι σαν να τους λέει laquoψάξε microάθε σύνθεσε και παρουσίασεraquo -Είναι προφανές ότι σε ένα τέτοιο πλαίσιο θα πρέπει να microεταβληθεί και ο ρόλος των εκπαιδευτικών δεν έχει τόση βαρύτητα πώς θα παρουσιαστεί η νέα γνώση όσο πώς θα

20

συντονιστούν και θα υποστηριχθούν τα παιδιά στην κατάκτηση της γνώσης στη σύνδεσή της microε τη ζωή και την πραγmicroατικότητα κοκ

Αξιολόγηση (microε βάση το ΠΣ)

Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό

(προφορικά γραπτά)

bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική

microεταβολή

bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή

bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις

επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα

bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών

τους

bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα

Προστιθέmicroενη αξία

Η προώθηση των νέων γραmicromicroατισmicroών η διεύρυνση του σχολικού χωροχρόνου και η τοποθέτηση των microαθητών και των microαθητριών στο επίκεντρο ως υποκειmicroένων που συνεργάζονται microεταξύ τους και microε τοντην εκπαιδευτικό συσκέπτονται παίρνουν αποφάσεις και υποστηρίζουν τις απόψεις τους αποmicroακρύνει την εκδοχή αυτή από τα παραδοσιακά σχήmicroατα διδασκαλίας και γι αυτόν τον λόγο προτείνουmicroε να προτιmicroηθεί σε σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή

Σχηmicroατική παρουσίαση

Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής

A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα

Β Λειτουργική κατάκτησηΚειmicroενικών ειδών νέοι

γραmicromicroατισmicroοί

Γ Γνώσεις για τη γλώσσα Γλωσσική ποικιλότητα

η γλώσσα των νέων

∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές

Ταυτότητες

Στο σχήmicroα αυτό βλέπουmicroε να microεταβάλλονται οι δύο του άκρες αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που παράγει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή αφού τα παιδιά ασκούνται στο να κάνουν διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα

21

∆ιδακτική εκδοχή 3

Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης

Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα

Εξοικείωση microε την έννοια της γλωσσικής ποικιλότητας Μπορεί να αξιοποιηθεί ότι και στην εκδοχή 2

Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος

Εξηγείται στα παιδιά ότι κατά τον υπόλοιπο χρόνο θα διερευνήσουν το πώς ο διαφηmicroιστικός λόγος αξιοποιεί στα κείmicroενά του τη γλωσσική ποικιλότητα και ιδιαίτερα τη γλώσσα των νέων Βήmicroα 1ο Τα παιδιά χωρίζονται σε οmicroάδες και αφού δουν τα βίντεο (εδώ η εναλλακτική της φωτοτυπίας περιορίζει πάρα πολύ τις δραστηριότητες οπότε δεν την προτείνουmicroε) διερευνούν κάποια από τα παρακάτω ζητήmicroατα (σε ένα δίωρο)

bull Οmicroάδες 1 και 3 Μέσω των συγκεκριmicroένων διαφηmicroίσεων κατασκευάζονται

συγκεκριmicroένου τύπου γονείς και παιδιά Πώς συνδυάζεται η κοινωνική γλωσσική

ποικιλία microε άλλα συmicroβολικά στοιχεία (ντύσιmicroο σηmicroειολογία σώmicroατος περιβάλλον

λήψη πλάνα και γενικά γραmicromicroατική της εικόνας) στη δηmicroιουργία ταυτοτήτων στα

συγκεκριmicroένα διαφηmicroιστικά

bull Οmicroάδες 2 και 4 Ποιες γνώσεις προϋποτίθεται πως έχουν οι αποδέκτες των

διαφηmicroίσεων αυτών σε σχέση microε τη γλωσσική ποικιλότητα Ποια στερεότυπα

κατασκευάζονται και χρησιmicroοποιούνται στα συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα

bull Οmicroάδες 5 και 6 Πώς αξιοποιείται η διαφορά των γλωσσικών ποικιλιών για να

κατασκευάσει τι είδους κόσmicroους (πχ οι νέοι δεν microπορούν να συνεννοηθούν microε τους

microεγάλους γιατί οι τελευταίοι είναι συντηρητικοί αυτό δηmicroιουργεί αmicroηχανία στους

microεγάλους και απόγνωση τους νέους κλπ) Πώς αξιοποιούν οι διαφηmicroιστές τη

γλωσσική διαφοροποίηση στο κάθε microήνυmicroα για να κατασκευάσουν τι Τι είδους

γνώσεις για τη γλώσσα θα βοηθήσουν τους αποδέκτες των microηνυmicroάτων να σταθούν

κριτικά απέναντι στα συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα

bull Οmicroάδα 7 Τι προϊόντα προωθούνται microrsquo αυτούς τους τρόπους και σε ποιους

απευθύνονται Γιατί για τα συγκεκριmicroένα προϊόντα επιλέγεται η συγκεκριmicroένη

γλωσσική ποικιλία (πχ θα κατασκευάζονταν οι ίδιοι κόσmicroοι και ταυτότητες αν η

διαφήmicroιση αφορούσε παραδοσιακά φαγητά τραπεζικά προϊόντα λευκαντικό για

ρούχα που αστράφτουν ή σε προϊόντα φαινοmicroενικά για όλη την οικογένεια όπως

καλωδιακή τηλεόραση Υπάρχουν τελικά διαφηmicroίσεις που να απευθύνονται σε όλα τα

microέλη microιας οικογένειας κοινωνίας αδιακρίτως ή πάντοτε επιλέγεται ο καταναλωτικός

στόχος ανάmicroεσα στα microέλη της οικογένειας κοινωνίας που διαχειρίζονται το χρήmicroα ή

microπορούν να πιέσουν για αγορές)

bull Όλες οι οmicroάδες (λόγω της σηmicroαντικής βαρύτητας του ερωτήmicroατος) Τι προτείνεται ως

το ιδανικό κάθε φορά laquomicroέσοraquo για να γεφυρωθεί το χάσmicroα microεταξύ νέων και

ηλικιωmicroένων (προτείνεται πάντα κάποιο υλικό προϊόν) Ποιες αξίες και στάσεις

προβάλλονται microέσω αυτών των επιλογών

Βήmicroα 2οΜετά από τη διερεύνηση αυτή η κάθε οmicroάδα παρουσιάζει και συζητάει τα συmicroπεράσmicroατά της στην τάξη Η παρουσίαση microπορεί να γίνει

- Με Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα

- Με προφορικό λόγο που θα στηρίζεται σε σηmicroεία που θα έχουν φωτοτυπηθεί και

microοιραστεί στους συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες Τις σηmicroειώσεις αυτές κρατάει η

κάθε οmicroάδα καθώς εργάζεται

22

- Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται κατά τη διάρκεια της προετοιmicroασίας και της παρουσίασης

στο να στηρίζονται οι απόψεις που υποστηρίζονται στο να αξιοποιηθεί σε microεγάλη

έκταση η έmicroφαση στη λεπτοmicroέρεια (εστίαση στην περιγραφή)

Φάση 3η Σχολικός γραmicromicroατισmicroός

Οη εκπαιδευτικός του συγκεκριmicroένου παραδείγmicroατος θέλει να εστιάσει περισσότερο στο θέmicroα του προκειmicroένου τα παιδιά να microπορέσουν να γράψουν ένα σχετικό δοκίmicroιο Έτσι microοιράζει 1- 2 κείmicroενα που εστιάζουν στη γλώσσα των νέων και τα συζητάει microε τα παιδιά (microπορεί να τα συζητήσουν όλοι microαζί ή σε οmicroάδες αν διαθέτει χρόνο) Μετά και από αυτή τη συζήτηση τους ζητείται να γράψουν ένα δοκίmicroιο (microε συγκεκριmicroένο επικοινωνιακό πλαίσιο) όπου θα αποτυπώνεται ο προβληmicroατισmicroός για τη γλώσσα των νέων και την αξιοποίησή της από τη διαφήmicroιση Ο τίτλος θα microπορούσε να δοθεί από τα ίδια τα παιδιά (το κάθε παιδί να επιλέξει διαφορετικό τίτλο ανάλογα microε το πλαίσιο επικοινωνίας και το στόχο που θέτει)

Εναλλακτικά

- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αναζητήσουν περαιτέρω υλικό στο διαδίκτυο

(διαφηmicroιστικό ή microη) και να εστιάσουν σε microεγαλύτερο βάθος στη γλώσσα των νέων

στη διαφήmicroιση

- Αν υπάρχουν υποδοmicroές θα microπορούσε να ζητηθεί από τα παιδιά να δηmicroιουργήσουν

πολυmicroεσικές παρουσιάσεις αξιοποιώντας και ενσωmicroατώνοντας υλικό από τις

διαφηmicroίσεις

- Ακόmicroη η έρευνα και η παραγωγή λόγου των microαθητών και microαθητριών microπορούν να

ενταχθούν στο πλαίσιο της Ερευνητικής Εργασίας (project) που έχει εισαχθεί από

φέτος στην Α Λυκείου

- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν επίσης να κάνουν microια microικρή έρευνα πάνω στις

κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες και τα υπόλοιπα συmicroβολικά συστήmicroατα που

χρησιmicroοποιούν χαρακτηριστικές οmicroάδες νέων που διαφοροποιούνται microε βάση το

microουσικό γούστο τα ενδιαφέροντα ελεύθερου χρόνου κλπ (χιπ-χοπάδες microεταλλάδες

σκέιτερς κλπ) Αυτό θα microπορούσε να ενταχθεί στην ερευνητική εργασία ή να

αποτελέσει θέmicroα για το δοκίmicroιο που θα γράψουν

Χρονική διάρκεια

1-2 microήνες (ίσως και παραπάνω)

Προϋποθέσεις υλοποίησης

Εκπαιδευτικός να έχει τη δυνατότητα κεντρικής προβολής στην τάξη (πχ διαδραστικός πίνακας ή βιντεοπροβολέας) ΜαθητήςΜαθήτρια Κάποιο από τα επόmicroενα ανάλογα microε την εκδοχή Πρόγραmicromicroα παρουσίασης (πχ Power Point) Πρόγραmicromicroα Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση πολυmicroέσων ιστολόγια

Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις

Η συγκεκριmicroένη εκδοχή παρουσιάζει σηmicroαντικές αλλαγές σε σχέση microε αυτό τον άξονα Εξακολουθεί να κινείται στη λογική ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Επεκτείνεται όmicroως πολύ πέρα από την περιγραφική αυτή εκδοχή Αναδεικνύει το γεγονός ότι η διαφήmicroιση στηρίζεται σε στερεότυπα (κι εδώ microπορεί να γίνει η σύνδεση και microε την αντίστοιχη θεmicroατική της Β΄ Λυκείου) Κάνει αντιληπτό το γεγονός ότι η διαφήmicroιση κατασκευάζει κόσmicroους αξιοποιώντας microια σειρά συmicroβολικών συστηmicroάτων ανάmicroεσα στα οποία και οι γλωσσικές ποικιλίες Αυτή η αξιοποίηση γίνεται σκόπιmicroα και στοχευmicroένα καθώς κάθε φορά απευθύνεται σε συγκεκριmicroένες οmicroάδες καταναλωτών προκειmicroένου να προωθήσει τα προϊόντα που προβάλλει Αναδεικνύει τέλος το γεγονός ότι οι αξίες που προβάλλονται microέσω των

23

διαφηmicroίσεων κάθε άλλο παρά ουδέτερες είναι και σχετίζονται microε ένα ευρύτερο σύστηmicroα πεποιθήσεων που ενισχύει συγκεκριmicroένου τύπου καταναλωτικά πρότυπα Θα microπορούσαmicroε εν ολίγοις να πούmicroε ότι οι γνώσεις για τη γλώσσα συνδέονται άmicroεσα microε τις γνώσεις για τον κόσmicroο Από το ΠΣ

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)

διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της

προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική

διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για

συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά

microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να

ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα

επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία

για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo

Γνώσεις για τη γλώσσα

Εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Αναδεικνύεται ότι και στα προηγούmicroενα Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την κοινωνική γλωσσική ποικιλία που χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή για συγκεκριmicroένους στόχους Από το ΠΣ

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική) διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν laquoφωνέςraquo που αποτυπώνονται συχνά microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo

Γραmicromicroατισmicroοί και κριτικός γραmicromicroατισmicroός

Θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι καλύπτονται οι γραmicromicroατισmicroοί και οι δεξιότητες των δύο προηγούmicroενων εκδοχών Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες microαθαίνουν να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από κοινωνικούς παράγοντες Νέοι γραmicromicroατισmicroοί υποστήριξη άποψης microε τη χρήση ΠΠ διαχείριση βίντεο συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο κλπ Στο παράδειγmicroα όmicroως αυτό δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην καλλιέργεια του κριτικού γραmicromicroατισmicroού τα παιδιά αποκτούν κριτική στάση απέναντι στον διαφηmicroιστικό λόγο τη γλωσσική ποικιλότητα και τα στερεότυπα microελετούν διαφορετικές εκδοχές και καλούνται να τοποθετηθούν microιλώντας διαβάζοντας και γράφοντας Από το ΠΣ

bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo

bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου

περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής

24

επιχειρηmicroατολογίας κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή

προφορική ενώπιον ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των

πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση

της γλωσσικής ποικιλότηταςraquo

bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής

δικτύωσης)raquo

bull laquoΟ διάλογος είναι το βασικότερο είδος προφορικής επικοινωνίας και διέπεται από

ενδογλωσσικούς και εξωγλωσσικούς κανόνεςraquo

bull laquoΑναγνώριση του σηmicroαντικού ρόλου της εκάστοτε κοινωνικής πρακτικής στον

προσδιορισmicroό της γλώσσας και του είδους του κειmicroένου που χρησιmicroοποιείταιraquo

bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς

ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo

bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης

που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση

αυτή αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις

ταυτότητες που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo

bull laquoΝα αντιλαmicroβάνονται ότι στη γλώσσα αποτυπώνονται πάντα οπτικές θέασης του

κόσmicroου γιrsquo αυτό οι γλωσσικές επιλογές υποδηλώνουν πολιτικές (microε microία ευρύτερη

έννοια) επιλογέςraquo

∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες

Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται microε την εργασία στο σπίτι το σενάριο εκτείνεται πέραν του σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την παραγωγή κειmicroένων τη διαχείριση πολυmicroέσων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Ο σχολικός χώρος το ίδιο δεν είναι microόνον η εξωσχολική δραστηριοποίηση των παιδιών είναι και η αλλαγή της κατανοmicroής τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους για να δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τις σκέψεις τους παίζουν ρόλους στη δραmicroατοποίηση ndash αλλάζει έτσι η εικόνα των σειρών των παιδιών που κάθονται προσηλωmicroένα στον πίνακα

Οη εκπαιδευτικός υποχωρεί από το ρόλο του ποmicroπού της γνώσης σε εmicroψυχωτικό και συντονιστικό ρόλο ∆εν παίζει τόσο ρόλο πόσο θα microιλήσει όσο πώς θα υποστηρίξει την κάθε οmicroάδα και το κάθε παιδί να ολοκληρώσει την εργασία του ∆εν έρχεται εκ των υστέρων να διορθώσει αλλά είναι πολύ κοντά στα παιδιά καθώς ψάχνουν γράφουν ή παρουσιάζουν προκειmicroένου να τα υποστηρίξει

Οι microαθητές και οι microαθήτριες βρίσκονται στο επίκεντρο και διαmicroορφώνουν σε ένα microεγάλο βαθmicroό τη microαθησιακή διαδικασία επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται και συνεργάζονται microελετούν ποικιλία κειmicroένων στέκονται κριτικά απέναντι στα microηνύmicroατα των ΜΜΕ γίνονται σκεπτόmicroενοι και υποψιασmicroένοι πολίτες Από το ΠΣ

bull laquoΑνάλυση microέσω της γλώσσας και των άλλων τρόπων κειmicroένων της καθηmicroερινότητας

(περιοδικά τύπος σώmicroατα κειmicroένων) προκειmicroένου να αναδειχθεί πώς

αναπαριστώνται microέσω του λόγου διάφορες κοινωνικές οmicroάδες (πχ microετανάστες

γυναίκες νέοι κλπ) Ανάδειξη των στερεοτύπων και προκαταλήψεωνraquo

bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν

την κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε

περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να

τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo

bull laquoΑνάλυση κειmicroένων από τον διαφηmicroιστικό λόγο και ανίχνευση του ρόλου της

ποιητικής λειτουργίας των κειmicroενικών τύπων (περιγραφή αφήγηση) και της

25

πολυτροπικότητας στην κατασκευή της οπτικής που θέλουν να επιβάλλουν στον

αναγνώστηθεατήraquo

bull laquoΚαταγραφή και ανάλυση microιας συνοmicroιλίας (πχ ενηλίκων εφήβων) και ανάδειξη των

ταυτοτήτων που αναδεικνύονταιraquo

bull laquoΑνάλυση διαδικτυακών ήκαι πολυmicroεσικών κειmicroένων και εντοπισmicroός των microέσων

(γλωσσικών πολυτροπικών συmicroφραστικό πλαίσιο κλπ) που συνεισφέρουν στην

οπτική των συντακτώνraquo

Αξιολόγηση

Με τη συγκεκριmicroένη εκδοχή καλύπτονται σχεδόν πλήρως οι στόχοι του ΠΣ της συγκεκριmicroένης θεmicroατικής ενότητας Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό (προφορικά γραπτά)

bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική microεταβολή

bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή

bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα

bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών τους

bull να εκφράζονται κριτικά ως προς την καταλληλότητα ενός (διαλεκτικού πχ) κειmicroένου σε σχέση microε την περίσταση επικοινωνίας

bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα Επίσης η 3η εκδοχή καλύπτει και microια σειρά στόχων από άλλες θεmicroατικές του ΠΣ όπως οι ακόλουθες ΘΕΜΑΤΙΚΗ Προφορικός γραπτός και πολυτροπικός λόγος Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να αναλύουν τη σηmicroασία των παραγλωσσικών και εξωγλωσσικών στοιχείων για τη microετάδοση νοηmicroάτων που δε δηλώνονται γλωσσικά

bull να ερmicroηνεύουν τη συmicroβολή κάθε τρόπου για τη δόmicroηση νοηmicroάτων στα πολυτροπικά κείmicroενα

bull να κατασκευάζουν πολυτροπικά κείmicroενα για ποικίλες περιστάσεις

bull να κρίνουν αν ένα κείmicroενο είναι αποτελεσmicroατικό ως προς τη microορφή λόγου που χρησιmicroοποιείται (προφορικός γραπτός πολυτροπικός κλπ) και να εξηγούν τον ρόλο που έχει η τεχνολογία στη διαmicroόρφωση πολυτροπικών πολυmicroεσικών κειmicroένων

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Το κείmicroενο η δοmicroή τα χαρακτηριστικά του και η ποικιλότητά του Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να συντάσσουν ποικιλία κειmicroενικών ειδών και τύπων microε συνοχή και συνεκτικότητα και να αναγνωρίζουν τα δοmicroικά χαρακτηριστικά τους

bull να πυκνώνουν το λόγο και να αξιοποιούν τις περιλήψεις ως βάση για την παραγωγή ευρύτερων κειmicroένων

bull να αναγνωρίζουν τη λειτουργία και συνέργεια των τρόπων σε διαφορετικά πολυτροπικά κείmicroενα (αφηγηmicroατικά περιγραφικά επιχειρηmicroατολογικά)

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα κοινωνία και επικοινωνία Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να διακρίνουν ότι κάθε χρήση της γλώσσας είναι κοινωνικά διαφοροποιηmicroένη και σχετίζεται microε τις ταυτότητες των οmicroιλητώντριών αλλά και microε καταστασιακά δεδοmicroένα

bull να εντοπίζουν τις κοινωνικές συνδηλώσεις σε ένα κείmicroενο

26

bull να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου

bull να αξιοποιούν τις γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές

bull να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού

Προστιθέmicroενη αξία

Προωθούνται οι νέοι γραmicromicroατισmicroοί και ο κριτικός γραmicromicroατισmicroός και διευρύνεται ο σχολικός χωροχρόνος Οι microαθητές και οι microαθήτριες αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες και συνεργάζονται αναδεικνύεται και ενθαρρύνεται η κριτική τους σκέψη και προάγεται η κριτική τους θέση ως πολιτών στον κόσmicroο που τιςτους περιβάλλει Η εκδοχή αυτή είναι και η πλησιέστερη στους στόχους και τις επιδιώξεις του νέου ΠΣ Η 3η εκδοχή αναδεικνύει επίσης τις ακόλουθες βασικές αρχές του ΠΣ

bull Το ΠΣ πρέπει να αποτελεί αφετηρία για την αξιοποίηση του διδακτικού υλικού και όχι

το αντίστροφο

bull Πρέπει να αξιοποιείται κάθε microαθησιακός πόρος (εποmicroένως και το βιβλίο)

προκειmicroένου να κατακτηθούν οι στόχοι

Σχηmicroατική παρουσίαση

Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής

A Γνώσεις για τον κόσmicroο πώς η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα (κριτική προσέγγιση)

Β Λειτουργική κατάκτησηΚειmicroενικών ειδών νέοι Γραmicromicroατισmicroοί

Γ Γνώσεις για τη γλώσσα

Γλωσσική ποικιλότητα η γλώσσα των νέων

∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές

Ταυτότητες

Στο σχήmicroα 3 βλέπουmicroε τώρα να microεταβάλλονται οι τρεις του άκρες σε σχέση microε την πρώτη εκδοχή αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) αλλά και αυτή που έχει σχέση microε τις γνώσεις για τον κόσmicroο (Α) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που εκβάλλει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή (κέντρο του ρόmicroβου) αφού τα παιδιά δεν ασκούνται στο να κάνουν απλώς διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα αλλά και στο να χρησιmicroοποιούν τις γνώσεις για τη γλώσσα προκειmicroένου να διαβάζουν καλύτερα τον κόσmicroο γύρω τους Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo στη δεύτερη laquoψάξε microάθε σύνθεσε και παρουσίασεraquo και τώρα τους λέει laquoΨάξει microάθε σύνθεσε παρουσίασε αλλά και δες ότι ο σηmicroειωτικός κόσmicroος γύρω σου δεν είναι αθώοςraquo

27

5 Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Με τα δεδοmicroένα που παρουσιάστηκαν και αναλύθηκαν παραπάνω το εύλογο ερώτηmicroα που τίθεται είναι το εξής σε ένα τέτοιο διδακτικό πλαίσιο πώς θα microπορέσουν οι εκπαιδευτικοί να αξιολογήσουν την επίδοση των microαθητών και των microαθητριών Για να απαντηθεί το ερώτηmicroα αυτό είναι χρήσιmicroο να γίνει προηγουmicroένως διάκριση των τριών διαφορετικών εννοιών που υπάρχουν πίσω από τον όρο αξιολόγηση Η πρώτη συζητήθηκε microέσω των παραδειγmicroάτων που αναπτύχθηκαν παραπάνω σύmicroφωνα microε το ΠΣ Στην περίπτωση αυτή η αξιολόγηση ταυτίζεται microε ότι τα παιδιά αναmicroένεται να είναι σε θέση να κάνουν σε κάθε θεmicroατική ενότητα Από εδώ κατά βάση ξεκινάει να σχεδιάζει τη διδασκαλία τουτης οη κάθε εκπαιδευτικός και προσπαθεί να αντιmicroετωπίσει συνδυαστικά τις αξιολογήσεις που προτείνονται στις τέσσερις θεmicroατικές ενότητες

Η δεύτερη συζητείται ιδιαίτερα στην έκτη ενότητα του ΠΣ Εκεί επισηmicroαίνεται ότι η αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά το microάθηmicroα στο σύνολό του (βλ περισσότερα εκεί) Αυτή η αξιολόγηση εποmicroένως αφορά την καθηmicroερινή διδακτική πρακτική από την οποία οι εκπαιδευτικοί αντλούν πολύ χρήσιmicroα στοιχεία που αφορούν τους ίδιους και τις ίδιες και τις επιλογές τους τους microαθητές και τις microαθήτριες και τον βαθmicroό ανταπόκρισής τους Από τη διαδικασία αυτή microπορούν οι εκπαιδευτικοί να αντλήσουν στοιχεία και για τη βαθmicroολόγηση (βλ παρακάτω)

Η τρίτη τέλος εκδοχή σχετίζεται microε αυτό που συνήθως στο ελληνικό σχολείο εννοούmicroε αξιολόγηση και ταυτίζεται microε την αποτίmicroηση του βαθmicroού που θα πάρει ο κάθε microαθητής και η κάθε microαθήτρια παράmicroετρος η οποία δε θα πρέπει να υποτιmicroάται

Στη συνέχεια αναλύεται η λογική του πλαισίου αξιολόγησης στο οποίο περιγράφεται η λογική των εξετάσεων που θα γίνονται στην Α Λυκείου

Στην εισαγωγή του πλαισίου αξιολόγησης αναφέρονται τα κάτωθι

laquoΓια την εξέταση στη Νέα Ελληνική Γλώσσα δίνεται στους microαθητές σε φωτοαντίγραφο ένα δύο ή και περισσότερα κείmicroενα περιορισmicroένης έκτασης (προτιmicroότερα τα δύο κείmicroενα) από τον έντυπο ήκαι τον ηλεκτρονικό λόγο που αναφέρονται σε κοινωνικά πολιτικά πολιτιστικά επιστηmicroονικά ή άλλα θέmicroατα της καθηmicroερινής ζωής Καλό είναι τα κείmicroενα να σχετίζονται microε τα θέmicroατα microε τα οποία ασχολήθηκαν οι microαθητές (γνώσεις για τον κόσmicroο βλ στήλη 1 του Προγράmicromicroατος Σπουδών) στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς Γενικότερος στόχος της εξέτασης είναι να ελεγχθεί ο βαθmicroός κατάκτησης των δεξιοτήτων και των γνώσεων που αναφέρονται στη στήλη 5 του Προγράmicromicroατος Σπουδώνraquo

- Προτείνεται να δίνονται δύο κείmicroενα αντί για ένα Η επιλογή αυτή οδηγεί στο να

ελέγξουmicroε καλύτερα microέσω συνδυαστικών ερωτήσεων την ικανότητα των microαθητών και

microαθητριών να κατανοούν κείmicroενα που έχουν σχέση microε κάποια θεmicroατική που

microελετήσαmicroε Εννοείται ότι τα κείmicroενα αυτά θα είναι άγνωστα αλλά θα σχετίζονται microε

τις θεmicroατικές microε τις οποίες ασχοληθήκαmicroε στην τάξη Τα κείmicroενα επίσης microπορούν να

αξιοποιηθούν ως βάση προκειmicroένου να αντληθούν πληροφορίες για την παραγωγή

λόγου (βλ παράγραφο 6 του Π∆ 612012)

- Η έννοια κείmicroενο χρησιmicroοποιείται εδώ microε microια ευρύτερη λογική Εννοούmicroε ως κείmicroενα

τα γνωστά ― γλωσσικά κυρίως― κείmicroενα που είναι σε έντυπη microορφή αλλά και τα

ποικίλα ηλεκτρονικά ή ψηφιακά και πολυτροπικά κείmicroενα (πχ βίντεο ιστοσελίδες

κλπ)

- Οδηγός των ερωτήσεων που θα τεθούν είναι το πλαίσιο της αξιολόγησης (τι

αναmicroένουmicroε οι microαθητές και οι microαθήτριες να ξέρουν microετά από κάποια φάση

διδασκαλίας ή στο τέλος) που δίνεται στη στήλη 5 του ΠΣ Με βάση τη στήλη αυτή και

την εστίαση στη διδασκαλία θα γίνει η επιλογή των ερωτήσεων

28

Στο πλαίσιο για την αξιολόγηση διακρίνονται δύο οmicroάδες ερωτήσεων Η πρώτη έχει σχέση microε

την κατανόηση του γραπτού λόγου (microε microια ευρύτερη λογική) Αναφέρεται χαρακτηριστικά

laquoΠιο συγκεκριmicroένα οι microαθητές καλούνται (α) Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται κατά πόσο έγινε κατανοητό το περιεχόmicroενο του ή των κειmicroένων (πχ οπτικές από τις οποίες προσεγγίζεται η πραγmicroατικότητα επιχειρήmicroατα συγγραφέα προβλήmicroατα που θέτει θέσεις που υποστηρίζει κτλ)raquo Στη συγκεκριmicroένη ενότητα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα εξής επίπεδα

- Κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες κατανοούν το (ή τα) κείmicroενο σε ένα πρώτο επίπεδο

- Κατά πόσο microπορούν να γίνουν κατανοητά τα επιχειρήmicroατα που microπορεί να χρησιmicroοποιούνται ή ο ρόλος που έχουν τα ποικίλα συmicroβολικά συστήmicroατα (φυσικά και η γλώσσα) στη συγκρότηση του νοήmicroατος των συγκεκριmicroένων κειmicroένων

- Με δεδοmicroένο το γεγονός ότι τα κείmicroενα προσεγγίζουν την πραγmicroατικότητα από συγκεκριmicroένες οπτικές γωνίες ενδιαφέρει ιδιαίτερα να διερευνάται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αντιληφθούν τις οπτικές γωνίες από τις οποίες το κάθε κείmicroενο προσεγγίζει την πραγmicroατικότητα Ενδιαφέρει ιδιαίτερα η ανάδειξη των διαφορών ή της συmicroπληρωmicroατικότητας που υπάρχει ανάmicroεσα στα κείmicroενα που δίνονται

- Εν κατακλείδι microας ενδιαφέρει να αποτυπωθεί στην αξιολόγησή microας όχι microόνο το κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να κατανοούν τα κείmicroενα αλλά και να αντιλαmicroβάνονται τη microη ουδετερότητα των κειmicroένων Να κατανοούν δηλαδή ότι η πραγmicroατικότητα που παρουσιάζεται σε κάθε κείmicroενο είναι αποτέλεσmicroα της ιδεολογίας της στάσης της θέσης και της γενικότερης κοσmicroοθεωρίας του συντάκτη ή της συντάκτριας και όχι αποτύπωση microιας ούτως ή άλλως microη υπαρκτής αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας (κριτικός γραmicromicroατισmicroός)

Με τη δεύτερη οmicroάδα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα εξής laquo(β) Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται πώς γλωσσικά (βλ γνώσεις για τη γλώσσα) ή εξωγλωσσικά στοιχεία (πβ πολυτροπικότητα) συγκροτούν την κειmicroενική ιδιαιτερότητα των συγκεκριmicroένων κειmicroένων και συνεισφέρουν στη σύνδεση των κειmicroένων αυτών microε την κοινωνική πραγmicroατικότητα όπου ανήκουν (βλ στήλη 3 του Προγράmicromicroατος Σπουδών)raquo Οι ερωτήσεις αυτές ξεκινούν από microια microεταγλωσσική αφετηρία και εστιάζουν και πάλι στα κείmicroενα Συγκεκριmicroένα διερευνώνται

- Ο ρόλος των γλωσσικών επιλογών στη συγκρότηση του νοήmicroατος των κειmicroένων γιατί για παράδειγmicroα επιλέγεται η γλώσσα των νέων και ποια ακριβώς εκδοχή της ή γιατί ο λόγος του κειmicroένου microπορεί να αξιοποιεί λόγιες ή λαϊκές εκφράσεις ή πώς η γλώσσα και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα (εικόνες φωτογραφίες διαγράmicromicroατα κλπ) αλληλοσυmicroπληρώνονται και κατασκευάζουν τα συγκεκριmicroένα νοήmicroατα

Ο αριθmicroός των υποερωτήσεων που microπορεί να υπάρχουν και η ακριβής κατεύθυνση προσδιορίζεται από τη διδασκαλία ή τις διδασκαλίες που έχουν προηγηθεί αλλά και το είδος της αξιολόγησης (τελική ενδιάmicroεση κλπ) Εκείνο που κυρίως ενδιαφέρει είναι να ανιχνευτεί microέσω των ερωτήσεων η δηmicroιουργικότητα και η κριτική ικανότητα των microαθητών και microαθητριών ως αναγνωστών ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ

- ∆ε δίνονται ερωτήσεις γραmicromicroατικές ή λεξιλογικές ανεξάρτητα από τα κείmicroενα αλλά ερωτήσεις microε τις οποίες επιχειρείται να διερευνηθούν τα λεξιλογικά και δοmicroικά

29

στοιχεία του κειmicroένου που συmicroβάλλουν στη διαmicroόρφωση των νοηmicroάτων που δίνει το κείmicroενο πχ η πραγmicroατικότητα που διαmicroορφώνει η χρήση της παθητικής φωνής σε σχέση microε την ενεργητική η χρήση ονοmicroατικών προτάσεων αντί των ρηmicroατικών η χρήση λόγιου λεξιλογίου αντί λαϊκού κλπ

- ∆ε δίνονται ασκήσεις microηχανιστικού τύπου (πχ συmicroπλήρωση κενών αντικαταστάσεις λέξεων κλπ)

- Η όποια γλωσσική εστίαση αποτυπώνεται σε ερωτήσεις που στοχεύουν στη διερεύνηση των κειmicroένων και του κόσmicroου Εξυπακούεται ότι οι όποιες γνώσεις για τη γλώσσα (και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα) ζητούνται από τα παιδιά έχουν κατακτηθεί στη διάρκεια των microαθηmicroάτων

Η τρίτη άσκηση έχει αποκλειστική σχέση microε την παραγωγή γραπτού λόγου Στο πλαίσιο αξιολόγησης αναφέρονται τα παρακάτω laquo(γ) Να παραγάγουν κείmicroενο το οποίο microε αφετηρία ένα από τα κείmicroενα που δίνονται θα προσαρmicroόζεται σε διαφορετικό επικοινωνιακό πλαίσιο (πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) και θα ανήκει σε ίδιο ή ενδεχοmicroένως διαφορετικό είδος κειmicroένου (πχ από συνέντευξη σε δοκίmicroιο από διαφήmicroιση σε δοκίmicroιο microε επιχειρηmicroατολογία από άρθρο εφηmicroερίδας σε αναδιήγηση κτλ) προκειmicroένου να αξιολογηθούν στοιχεία που σχετίζονται microε την κατάκτηση των γραmicromicroατισmicroών της στήλης 2 του Προγράmicromicroατος Σπουδών ή (εναλλακτικά) microε αφετηρία τα κείmicroενα που θα δοθούν να παραγάγουν (αφού microεταβληθεί το επικοινωνιακό πλαίσιο πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) συγκεκριmicroένο είδος κειmicroένου microέσω του οποίου να διατυπώνεται η συmicroφωνία ή διαφωνία τους microε θέσεις απόψεις και στάσεις που προβάλλονται στα κείmicroενα που έχουν δοθείraquo Εδώ αξίζει να προσεχθούν τα παρακάτω

- Η αξιολόγηση εστιάζει στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και συγκεκριmicroένων κειmicroενικών ειδών microε βάση συγκεκριmicroένο πλαίσιο επικοινωνίας Αυτή θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι είναι microια απαραίτητη γραπτή γλωσσική ικανότητα για ένα παιδί αυτή της ηλικίας

- Ελέγχεται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αξιοποιήσουν και να ενσωmicroατώσουν δηmicroιουργικά στα κείmicroενά τους πληροφορίες από άλλα κείmicroενα (τα κείmicroενα που δίνονται για την κατανόηση γραπτού λόγου) Η εστίαση αυτή αποβλέπει στο να αποτυπωθεί ο βαθmicroός δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών

- Ιδιαίτερα σηmicroαντικό είναι επίσης πέρα από την ενσωmicroάτωση γνώσεων και απόψεων τα παιδιά να microπορούν να διατυπώνουν τεκmicroηριωmicroένες θέσεις κρίσεις και αντιρρήσεις στα κείmicroενά τους ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος που έχουν να γράψουν

Γενικότερα το πνεύmicroα των εξετάσεων είναι απαραίτητο να κινείται στο γενικότερο πνεύmicroα του ΠΣ ενισχύοντας microεταξύ άλλων και -Κλασικού (που έχουν σχέση microε το έντυπο) και νέου τύπου γραmicromicroατισmicroούς (που έχουν σχέση microε τα ψηφιακά microέσα) -Τη δηmicroιουργικότητα των παιδιών σε σχέση microε το διάβασmicroα και το γράψιmicroο -Την κριτική τους ικανότητα -Την ικανότητά τους να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα τόσο για να εκφράζονται όσο και για να διαβάζουν τον κόσmicroο Για την αξιολόγηση του microαθήmicroατος laquoΝέα Ελληνική Γλώσσαraquo στην Α΄ τάξη ηmicroερησίου και Α΄

τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου ισχύει η παρ 6 του άρθ 1 του Π∆ 612012 (ΦΕΚ Α΄ 112)

30

3 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Β΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΠΑΛ Η Νεοελληνική Λογοτεχνία ως microάθηmicroα Γενικής Παιδείας διδάσκεται microία (1) ώρα την εβδοmicroάδα microε ελεύθερη επιλογή από τον διδάσκοντα Αναλυτικά Η ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καλύπτεται στη Β΄ Τάξη ηmicroερησίου ΕΠΑΛ από το εγχειρίδιο Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β΄ Τεύχος Β΄ Τάξης Γενικού Λυκείου

bull Η επιλογή της διδακτέας ύλης από τους διδάσκοντες πρέπει να είναι ίδια για όλα τα τmicroήmicroατα της τάξης του ίδιου σχολείου προκειmicroένου να τηρηθεί η ενότητα της διδασκαλίας και της αξιολόγησης

bull Θα πρέπει να διδαχθούν κείmicroενα από όλες τις περιόδους (περίπου 10 κείmicroενα)

bull Θα πρέπει να διδαχθούν τουλάχιστον ένα ή δύο κείmicroενα και από την ξένη λογοτεχνία ως αντιπροσωπευτικά των microεγάλων κλασικών έργων

bull Επίσης microπορούν να διδαχτούν ένα ή δύο δοκίmicroια εάν επαρκεί ο χρόνος ή να γίνει ανάγνωση κάποιων δοκιmicroίων κατά την κρίση του διδάσκοντος

bull Κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς εφόσον είναι εφικτό ο διδάσκων microπορεί να προγραmicromicroατίσει τη microελέτη δύο (2) το πολύ λογοτεχνικών βιβλίων αφιερώνοντας τρεις (3) το πολύ ώρες για καθένα από αυτά Τα βιβλία microπορεί να σχετίζονται microε τα ενδιαφέροντα των microαθητών ή microε τη διδακτέα ύλη Σκοπός της microελέτης αυτής είναι η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας των microαθητών Επισηmicroαίνεται ότι η δραστηριότητα αυτή αποτελεί microεν κριτήριο αξιολόγησης των microαθητών ωστόσο τα βιβλία δεν συmicroπεριλαmicroβάνονται στην ύλη των εξετάσεων της περιόδου Μαΐου-Ιουνίου

Β΄ ΤΑΞΗ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΕΠΑΛ Στη Β΄ τάξη Εσπερινού ΕΠΑΛ η Νεοελληνική Λογοτεχνία διδάσκεται microία (1) ώρα την εβδοmicroάδα microε ελεύθερη επιλογή από τον διδάσκοντα Η ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καλύπτεται στην Β΄ Τάξη Εσπερινού ΕΠΑΛ από το εγχειρίδιο Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α΄ Τεύχος Α΄ Τάξης Γενικού Λυκείου

bull Η επιλογή της διδακτέας ύλης από τους διδάσκοντες πρέπει να είναι ίδια για όλα τα τmicroήmicroατα της τάξης του ίδιου σχολείου προκειmicroένου να τηρηθεί η ενότητα της διδασκαλίας και της αξιολόγησης

bull Θα πρέπει να διδαχθούν κείmicroενα από όλες τις περιόδους (περίπου 7 κείmicroενα)

bull Θα πρέπει να διδαχθούν τουλάχιστον ένα ή δύο κείmicroενα και από την ξένη λογοτεχνία ως αντιπροσωπευτικά των microεγάλων κλασικών έργων

bull Κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς εφόσον είναι εφικτό ο διδάσκων microπορεί να προγραmicromicroατίσει τη microελέτη δύο (2) το πολύ λογοτεχνικών βιβλίων αφιερώνοντας τρεις (3) το πολύ ώρες για καθένα από αυτά Τα βιβλία microπορεί να σχετίζονται microε τα ενδιαφέροντα των microαθητών ή microε τη διδακτέα ύλη Σκοπός της microελέτης αυτής είναι η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας των microαθητών Επισηmicroαίνεται ότι η δραστηριότητα αυτή αποτελεί microεν κριτήριο αξιολόγησης των microαθητών ωστόσο τα βιβλία δεν συmicroπεριλαmicroβάνονται στην ύλη των εξετάσεων της περιόδου Μαΐου-Ιουνίου

Για την εξέταση του microαθήmicroατος ισχύει για τις ανωτέρω τάξεις ότι προβλέπεται στο Π∆ 612012 άρθρο 1 παρ 7 εδάφ 2 (ΦΕΚ Α΄ 112)

4 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

Β΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ Η διδακτέα ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Γλώσσας της Β΄ τάξης Ηmicroερησίου

Επαγγελmicroατικού Λυκείου περιλαmicroβάνεται στα εγχειρίδια

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Β΄ της Β΄ τάξης Γενικού Λυκείου

31

bull Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου

bull Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο

Β΄ Τάξη Ηmicroερήσιου Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Β΄ να διδαχτούν Η ΕΙ∆ΗΣΗ Ι Η ΕΙ∆ΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ 1Το γεγονός και το σχόλιο στην είδηση (σσ 14-17) 2Προβολή και διαφοροποίηση της είδησης (σσ 18-19) 3Παρεmicroβολή ξένου σχολίου στην είδηση (σ 20) 4 ∆ιαπλοκή του γεγονότος microε το σχόλιο στην είδηση (σσ 21-22) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το σχόλιο και την είδηση) (σσ 23-25) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την πληροφόρηση τη δηmicroοσιογραφία τον Τύπο) (σσ 26-30) ΙΙ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΙ∆ΗΣΗΣ 1Η οργάνωση της είδησης (σσ 32-35) 2Η οπτική γωνία του δηmicroοσιογράφου στην είδηση (σσ 36-38) 3Ο τίτλος της είδησης (σσ 39-42) 4Συντακτικά στοιχεία στην είδηση α Η σειρά των λεκτικών συνόλων στην είδηση (σσ 43-44) β Ενεργητική και παθητική σύνταξη στην είδηση (σ 45) γ Η χρήση των ονοmicroατικών προσδιορισmicroών στην είδηση Χρήση ονοmicroάτων και επιθέτων (σ 46)

δ Ο προσδιορισmicroός του χρόνου στην είδηση (σ 47) 5 Το σχόλιο πάνω σε microια είδηση (σσ 48-53) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το χρόνο) (σσ 54-55) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τα microέσα microαζικής επικοινωνίας) (σσ 56-63) Οργάνωση του λόγου Η χρήση του παραδείγmicroατος στην ανάπτυξη παραγράφου και ευρύτερου κειmicroένου (σσ 63-68)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΙ∆Η

Βιογραφικά είδη (σσ 71-72) 1 Βιογραφία microυθιστορηmicroατική βιογραφία (σσ 73-76) 2 Βιογραφικό σηmicroείωmicroα

α Τα γεγονότα και τα σχόλια σε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 77-78) β Η δοmicroή και το περιεχόmicroενο ενός βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 78-79) Λεξιλόγιο βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 82-84)

4 Αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα α Σύγκριση ενός αυτοβιογραφικού σηmicroειώmicroατος microε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σ 86) β Το έmicromicroεσο σχόλιο στο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 86-87) δ Ο πρακτικός σκοπός ενός (αυτο)βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 89-94)

Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την εργασία και την επιλογή επαγγέλmicroατος) (σσ 95-103) 6 Ηmicroερολόγιο (σσ 108-111) 7 Συστατική επιστολή (σσ 112-118) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε το χαρακτηρισmicroό ατόmicroου τις στερεότυπες αντιλήψεις το φυλετικό και κοινωνικό ρατσισmicroό) (σσ 119-126) Οργάνωση του λόγου Ι Παράγραφος Ανάπτυξη microε σύγκριση και αντίθεση (σσ 127-131) ΙΙ Ο ρόλος της αντίθεσης στη συνοχή του κειmicroένου α Συνοχή προτάσεων και περιόδων (σσ 132-133) β Συνοχή παραγράφων microε αντιθετική σύνδεση Ανάπτυξη δύο εννοιών σε ένα ευρύτερο κείmicroενο (σσ 133-135)

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ndash ΚΡΙΤΙΚΗ

32

Ι Παρουσίαση και κριτική ενός βιβλίου 3 Βιβλιοκριτική α Λογοτεχνική κριτική (σσ163-169) β Κριτική άλλων κειmicroένων (σ170-171) 5 Απλή και διαδοχική υπόταξη (σ175) 6 Οι αναφορικές προτάσεις (σσ176-177) Λεξιλόγιο (σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν) (σ 178) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την τέχνη και την κριτική έργου τέχνης) (σσ 179-189) ΙΙ Παρουσίαση και κριτική microιας θεατρικής παράστασης Λεξιλόγιο (σχετικό microε τη θεατρική κριτική) (σσ 203-205) ΙΙΙ Παρουσίαση και κριτική άλλων microορφών τέχνης Λεξιλόγιο (σχετικό microε την κριτική (σσ 219-220) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την κριτικήαξιολόγηση του ατόmicroου και την αυτοκριτική) (σσ 221-224) ΙV Οργάνωση του λόγου ορισmicroός και διαίρεση microιας έννοιας 1Ορισmicroός (σσ 226-230) 2∆ιαίρεση (σσ 231-236)

Σηmicroειώσεις ndashΠερίληψη Ι Σηmicroειώσεις (σ 240)

Α Σηmicroειώσεις από γραπτό λόγο (σσ 241-242) 1Κρατώ σηmicroειώσεις κατά παράγραφο (σσ 243-248) 2Εργάζοmicroαι σε ευρύτερες (από την παράγραφο) νοηmicroατικές ενότητες και κρατώ σηmicroειώσεις (σσ249-252) 3Από τις σηmicroειώσεις προχωρώ στο διάγραmicromicroα του κειmicroένου (σσ 253-257) Β Σηmicroειώσεις από προφορικό λόγο (σσ 258-259) ΙΙ Περίληψη Α Περίληψη γραπτού λόγου 1Πώς οδηγούmicroαι στην περίληψη (σ 262) 2Τι πρέπει να προσέχω σε microια περίληψη (σ 263) 3Συγκρίνω δύο περιλήψεις microία εκτενή και microία συνοπτική του ίδιου κειmicroένου (σσ 264-265) 4Εξετάζω τη χρήση της ενεργητικής και της παθητικής σύνταξης σε microία περίληψη (σσ 266-267) 5Παρατηρώ περιλήψεις από ποικίλα κείmicroενα (σσ 268-273) Β Περίληψη προφορικού λόγου 1∆ιαβάζω τη δηmicroοσιογραφική περίληψη microιας συζήτησης (σσ 274-275) 2Παρουσιάζω σε προφορικό και γραπτό λόγο περίληψη microιας συζήτησης (σ 276) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τη λακωνική έκφραση και την προσπάθεια για εξοικονόmicroηση χρόνου στη σύγχρονη καθηmicroερινή ζωή) (σσ 277-286)

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Για τον ορθό καταmicroερισmicroό και την αποδοτικότερη διδασκαλία της διδακτέας ύλης της

Νεοελληνικής Γλώσσας του Ηmicroερήσιου Επαγγελmicroατικού Λυκείου (ΕΠΑΛ) είναι σκόπιmicroο να ληφθούν υπόψη

1Το Πρόγραmicromicroα Σπουδών για τη Γλωσσική ∆ιδασκαλία στο Λύκειο (σ79-105) που περιλαmicroβάνεται στο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Α΄θmicroιας και Β΄θmicroιας Εκπσης Θεωρητικές Επιστήmicroες (2000) 2Οι laquoΟδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών microαθηmicroάτων στο Γενικό Λύκειοraquo που περιλαmicroβάνουν προτάσεις για τη διδασκαλία των εγχειριδίων Έκφραση-Έκθεση και την αξιοποίηση των βιβλίων Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου και Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο Επίσης οι διδάσκοντεςδιδάσκουσες στο πλαίσιο της υλοποίησης των εκάστοτε

διδακτικών στόχων και του διαθέσιmicroου διδακτικού χρόνου microπορούν να χρησιmicroοποιούν κατά περίπτωση κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό (κείmicroενα δραστηριότητες κά) και από άλλες πηγές microε σκοπό την περαιτέρω εξοικείωση των microαθητώνmicroαθητριών microε ποικίλα κειmicroενικά

33

είδη και την καλλιέργεια της ικανότητάς τους να κατανοούν και να παράγουν επιτυχώς προφορικό και γραπτό λόγο

ΕΣΠΕΡΙΝΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ

Η διδακτέα ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Γλώσσας των Β΄ και Γ΄ τάξεων Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου περιλαmicroβάνεται στα εγχειρίδια

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Α΄ της Α΄ τάξης Γενικού Λυκείου

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Β΄ της Β΄ τάξης Γενικού Λυκείου

bull Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο - Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου

bull Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο

Β΄ Τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Α΄ να διδαχτούν ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Ι ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ (σ 140) 1 Μεθόδευση της περιγραφής

α Η επιλογή και η παράθεσηοργάνωση των λεπτοmicroερειών (σσ 142-147) β Η ακρίβεια και η σαφήνεια στην περιγραφή (σσ 148-152)

2 Η γλώσσα της περιγραφής α Η επιλογή των κατάλληλων λέξεωνφράσεων (σσ 152-153) β Κυριολεκτική (δηλωτική) και microεταφορική (συνυποδηλωτική) χρήση της γλώσσας (σ 153)

3 Το σχόλιο και η οπτική γωνία στην περιγραφή (σσ 154-159) ΙΙ ∆ΙΑΦΟΡΑ ΘΕΜΑΤΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗΣ 1Περιγραφή ενός χώρου κτιρίου (σσ 160-167) 2Περιγραφή προσώπουατόmicroου

α Τα τυπικά και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ενός προσώπου ατόmicroου (σσ 168-170) β Το σχόλιο στην περιγραφή ενός ατόmicroου (σσ 171-176)

3 Περιγραφή ζωγραφικού πίνακα ή άλλου έργου τέχνης (σσ 176-178) 4 Ειδικά θέmicroατα β Περιγραφή της διαδικασίας για την κατασκευή ή τη χρήση ενός αντικειmicroένου (σσ 182-183) ΙΙΙ ΕΚΦΡΑΣΗ-ΕΚΘΕΣΗ θέmicroατα σχετικά microε την ενδυmicroασία και τη microόδα (σσ 184-199) ΙV ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ

Ανάπτυξη microιας παραγράφου microε αναλογία (σσ 200-205) ΑΦΗΓΗΣΗ Ι ΑΦΗΓΗΣΗ

1Ορισmicroός της αφήγησης (σσ 210-211) 2Αφηγηmicroατικό περιεχόmicroενο και αφηγηmicroατική πράξη (σσ 212-214) 7Αφηγηmicroατικός χρόνος (σσ 240-250)

Λεξιλόγιο σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν (σσ 251-252) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση (Γηρατειά και νεότητα Χθες-Σήmicroερα-Αύριο Αφηγήσεις για το παρελθόν και το microέλλον) (σσ 252-258) ΙΙ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΦΗΓΗΣΗ Λεξιλόγιο (σσ 262-263) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση Το κωmicroικό και η σηmicroασία του γέλιου (σσ 264-271) ΙΙΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ Συνοχή κειmicroένου (σσ 272-274)

Συνοχή σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο (σσ 274-277) ΤΟ ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΗΜΑ (σσ 280-295)

34

Γ΄ Τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Β΄ να διδαχτούν

Η ΕΙ∆ΗΣΗ Ι Η ΕΙ∆ΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ 1 Το γεγονός και το σχόλιο στην είδηση (σσ 14-17) 2 Προβολή και διαφοροποίηση της είδησης (σσ 18-19) 3 Παρεmicroβολή ξένου σχολίου στην είδηση (σ 20) 4 ∆ιαπλοκή του γεγονότος microε το σχόλιο στην είδηση (σσ 21-22) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το σχόλιο και την είδηση) (σσ 23-25) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την πληροφόρηση τη δηmicroοσιογραφία τον Τύπο) (σσ 26-30) ΙΙ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΙ∆ΗΣΗΣ 1 Η οργάνωση της είδησης (σσ 32-35) 2 Η οπτική γωνία του δηmicroοσιογράφου στην είδηση (σσ 36-38) 3 Ο τίτλος της είδησης (σσ 39-42) 4 Συντακτικά στοιχεία στην είδηση

α Η σειρά των λεκτικών συνόλων στην είδηση (σσ 43-44) β Ενεργητική και παθητική σύνταξη στην είδηση (σ 45) γ Η χρήση των ονοmicroατικών προσδιορισmicroών στην είδηση Χρήση ονοmicroάτων και επιθέτων (σ 46)

δ Ο προσδιορισmicroός του χρόνου στην είδηση (σ 47) 5 Το σχόλιο πάνω σε microια είδηση (σσ 48-53)

Λεξιλόγιο (σχετικό microε το χρόνο) (σσ 54-55) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τα microέσα microαζικής επικοινωνίας) (σσ 56-63) Οργάνωση του λόγου Η χρήση του παραδείγmicroατος στην ανάπτυξη παραγράφου και ευρύτερου κειmicroένου (σσ 63-68)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΙ∆Η

Βιογραφικά είδη (σσ 71-72) 1 Βιογραφία microυθιστορηmicroατική βιογραφία (σσ 73-76) 2 Βιογραφικό σηmicroείωmicroα

α Τα γεγονότα και τα σχόλια σε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 77-78) β Η δοmicroή και το περιεχόmicroενο ενός βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 78-79) Λεξιλόγιο βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 82-84)

4 Αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα α Σύγκριση ενός αυτοβιογραφικού σηmicroειώmicroατος microε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σ 86) β Το έmicromicroεσο σχόλιο στο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 86-87) δ Ο πρακτικός σκοπός ενός (αυτο)βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 89-94)

Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την εργασία και την επιλογή επαγγέλmicroατος) (σσ 95-103) 6 Ηmicroερολόγιο (σσ 108-111) 7 Συστατική επιστολή (σσ 112-118) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε το χαρακτηρισmicroό ατόmicroου τις στερεότυπες αντιλήψεις το φυλετικό και κοινωνικό ρατσισmicroό) (σσ 119-126) Οργάνωση του λόγου Ι Παράγραφος Ανάπτυξη microε σύγκριση και αντίθεση (σσ 127-131) ΙΙ Ο ρόλος της αντίθεσης στη συνοχή του κειmicroένου α Συνοχή προτάσεων και περιόδων (σσ 132-133) β Συνοχή παραγράφων microε αντιθετική σύνδεση Ανάπτυξη δύο εννοιών σε ένα ευρύτερο κείmicroενο (σσ 133-135)

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ndash ΚΡΙΤΙΚΗ

Ι Παρουσίαση και κριτική ενός βιβλίου 3 Βιβλιοκριτική α Λογοτεχνική κριτική (σσ 163-169)

35

β Κριτική άλλων κειmicroένων (σσ 170-171) 5 Απλή και διαδοχική υπόταξη (σ175) 6 Οι αναφορικές προτάσεις (σσ 176-177) Λεξιλόγιο (σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν) (σ 178) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την τέχνη και την κριτική έργου τέχνης) (σσ 179-189) ΙΙ Παρουσίαση και κριτική microιας θεατρικής παράστασης Λεξιλόγιο (σχετικό microε τη θεατρική κριτική) (σσ 203-205) ΙΙΙ Παρουσίαση και κριτική άλλων microορφών τέχνης Λεξιλόγιο (σχετικό microε την κριτική (σσ 219-220) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την κριτικήαξιολόγηση του ατόmicroου και την αυτοκριτική) (σσ 221-224) ΙV Οργάνωση του λόγου ορισmicroός και διαίρεση microιας έννοιας 1Ορισmicroός (σσ 226-230) 2∆ιαίρεση (σσ 231-236)

Σηmicroειώσεις ndashΠερίληψη Ι Σηmicroειώσεις (σ 240)

Α Σηmicroειώσεις από γραπτό λόγο (σσ 241-242) 1Κρατώ σηmicroειώσεις κατά παράγραφο (σσ 243-248) 2Εργάζοmicroαι σε ευρύτερες (από την παράγραφο) νοηmicroατικές ενότητες και κρατώ σηmicroειώσεις (σσ249-252) 3 Από τις σηmicroειώσεις προχωρώ στο διάγραmicromicroα του κειmicroένου (σσ 253-257) Β Σηmicroειώσεις από προφορικό λόγο (σσ 258-259) ΙΙ Περίληψη Α Περίληψη γραπτού λόγου 1Πώς οδηγούmicroαι στην περίληψη (σ 262) 2 Τι πρέπει να προσέχω σε microια περίληψη (σ 263) 3 Συγκρίνω δύο περιλήψεις microία εκτενή και microία συνοπτική του ίδιου κειmicroένου (σσ 264-265) 4 Εξετάζω τη χρήση της ενεργητικής και της παθητικής σύνταξης σε microία περίληψη (σσ 266-267) 5 Παρατηρώ περιλήψεις από ποικίλα κείmicroενα (σσ 268-273) Β Περίληψη προφορικού λόγου 1 ∆ιαβάζω τη δηmicroοσιογραφική περίληψη microιας συζήτησης (σσ 274-275) 2 Παρουσιάζω σε προφορικό και γραπτό λόγο περίληψη microιας συζήτησης (σσ 276) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τη λακωνική έκφραση και την προσπάθεια για εξοικονόmicroηση χρόνου στη σύγχρονη καθηmicroερινή ζωή) (σ 277-286)

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Για τον ορθό καταmicroερισmicroό και την αποδοτικότερη διδασκαλία της διδακτέας ύλης της

Νεοελληνικής Γλώσσας του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου είναι σκόπιmicroο να ληφθούν υπόψη

1Το Πρόγραmicromicroα Σπουδών για τη Γλωσσική ∆ιδασκαλία στο Λύκειο (σ79-105) που περιλαmicroβάνεται στο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Αθmicroιας και Βθmicroιας Εκπσης Θεωρητικές Επιστήmicroες (2000) 2Οι laquoΟδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών microαθηmicroάτων στο Γενικό Λύκειοraquo που περιλαmicroβάνουν προτάσεις για τη διδασκαλία των εγχειριδίων Έκφραση-Έκθεση και την αξιοποίηση των βιβλίων Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου και Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο (να αξιοποιηθούν σύmicroφωνα microε την κατανοmicroή της διδακτέας ύλης στο Εσπερινό Γενικό Λύκειο)

Επίσης οι διδάσκοντεςδιδάσκουσες στο πλαίσιο της υλοποίησης των εκάστοτε διδακτικών στόχων και του διαθέσιmicroου διδακτικού χρόνου microπορούν να χρησιmicroοποιούν κατά περίπτωση κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό (κείmicroενα δραστηριότητες κά) και από άλλες πηγές microε σκοπό την περαιτέρω εξοικείωση των microαθητώνmicroαθητριών microε ποικίλα κειmicroενικά είδη και την καλλιέργεια της ικανότητάς τους να κατανοούν και να παράγουν επιτυχώς προφορικό και γραπτό λόγο

36

Για την εξέταση του microαθήmicroατος στη Β΄ και Γ΄ τάξη του Ηmicroερήσιου και του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου και στη ∆΄ τάξη του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου ισχύει ότι προβλέπεται στο άρθρο 1 παρ 6 εδάφιο 2 του Π∆ 612012 (ΦΕΚ Α΄ 112)

Οι διδάσκοντες να ενηmicroερωθούν ενυπόγραφα

ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΔΙΑΝΟΜΗ

bull Γραφείο Υφυπουργού

bull Γραφείο Γενικού Γραmicromicroατέα

bull Γραφείο Ειδικού Γραmicromicroατέα

bull ∆νση Σπουδών ∆Ε Τmicroήmicroα Β΄

bull ∆νση Ιδιωτικής Εκπσης

bull ∆νση ΠΟ∆Ε

bull ∆νση Ξένων και Μειονοτικών Σχολείων

bull ∆νση Ειδικής Αγωγής

bull ΣΕΠΕ∆

ΣΥΝΤΗΣ ΤΜΡΧΗΣ ∆ΝΤΗΣ

∆Σ∆Ε

ΕΙ∆ΙΚΟΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

ΓΕΝΙΚΟΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

Ο ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ

ΘΕΟ∆ΩΡΟΣ Π ΠΑΠΑΘΕΟ∆ΩΡΟΥ

10

Ο άξονας της αξιολόγησης που ενυπάρχει στο ΠΣ και φαίνεται να λείπει από το σχήmicroα εξετάζεται ως υποενότητα σε κάθε εκδοχή και ενσωmicroατώνεται όπως θα δούmicroε στο κέντρο του ρόmicroβου στις ταυτότητες

Γενικοί στόχοι

Το παράδειγmicroα δεν είναι δεσmicroευτικό αλλά ενδεικτικό Στόχος του είναι να κάνει κατανοητή τη φιλοσοφία του ΠΣ και να καταδείξει τις νέες δυνατότητες που προτείνονται σε σχέση microε συνήθεις ισχύουσες πρακτικές Οι εκδοχές του παραδείγmicroατος microπορούν να τροποποιηθούν ανάλογα microε τις υποδοmicroές τις ανάγκεςδυνατότητες των microαθητών και των microαθητριών και τις επιλογές τουτης εκπαιδευτικού

Το υλικό

Ως κειmicroενική αφετηρία microπορεί να επιλεγεί microια σειρά τηλεοπτικών διαφηmicroιστικών βίντεο στα οποία αποτυπώνεται το χάσmicroα των γενεών microέσω της αξιοποίησης διαφορετικών κοινωνικών (γλωσσικών και όχι microόνον) κωδίκων στους ρόλους των laquoπαιδιών-νέωνraquo και των laquoγονέων-microεσηλίκωνraquo Ενδείκνυται η οπτικοακουστική microορφή που προϋποθέτει την αντίστοιχη υποδοmicroή ― και βασικά επιβάλλεται στην 3η εκδοχή αλλά εξίσου λειτουργικές microπορεί να είναι και οι εναλλακτικές microορφές που προτείνονται Εξυπακούεται ότι οι εκπαιδευτικοί έχουν την ελευθερία να επιλέξουν οι ίδιοι-ες ή σε συνεργασία microε τους microαθητές και τις microαθήτριές τους διαφορετικό υλικό

Ι Οπτικοακουστική microορφή (πχ τηλεοπτικά διαφηmicroιστικά βίντεο στο διαδίκτυο)

ΙΙ Εναλλακτικές microορφές

Υλικό ή έναυσmicroα αποτελούν σχετικά διαφηmicroιστικά microηνύmicroατα-βίντεο στο διαδίκτυο Παρότι στην περίπτωση των βίντεο ο διαδραστικός πίνακας ο βιντεοπροβολέας ή το εργαστήρι υπολογιστών microοιάζει microονόδροmicroος οι εναλλακτικές microορφές παρουσίασης του υλικού microπορεί να αποδειχτούν πιο δηmicroιουργικές Μερικές προτάσεις

bull Αποmicroαγνητοφώνηση του υλικού από τοντην εκπαιδευτικό

bull Αποmicroαγνητοφώνηση του υλικού από τα παιδιά Στην περίπτωση αυτή microπορεί να γίνει

σύνδεση microε την ενότητα laquoΠροφορικός και γραπτός λόγοςraquo ∆ίνεται σε κάθε οmicroάδα

ένα βίντεο και πάνω σrsquo αυτό κάνουν τις παρατηρήσεις τους Μπορεί να εφαρmicroοστεί σε

κάθε εκδοχή του παραδείγmicroατος και να αποτελέσει εκτεταmicroένη δραστηριότητα και να

11

γίνει και σενάριο (microεγάλης χρονικής διάρκειας διδασκαλία) Βοηθάει και το γεγονός ότι

τα διαφηmicroιστικά βίντεο είναι πολύ σύντοmicroα

bull Περιγραφή και αφήγηση του υλικού από τα παιδιά αφού δουν το υλικό στο σπίτι

τους Μπορεί να γίνει σύνδεση microε τις ενότητες laquoΠεριγραφήraquo και laquoΑφήγησηraquo να γίνει

οmicroαδοσυνεργατικά κλπ

bull Αποτύπωση στιγmicroιοτύπων από τοντην εκπαιδευτικό (ή και τα παιδιά) στιγmicroιοτύπων (snapshots) των βίντεο microε χαρακτηριστικά στιγmicroιότυπα και ή microότο και παρουσίασή τους microε τη microορφή φωτοτυπιών ή πόστερ (οmicroαδοσυνεργατικά όπ)

bull Παρουσίαση έντυπων microορφών διαφηmicroίσεων microε το ίδιο θέmicroα (κατά προτίmicroηση από τα παιδιά οmicroαδοσυνεργατικά όπ)

bull ∆ραmicroατοποίηση (Προφορικός και γραπτός λόγος οmicroαδοσυνεργατικά όπ)

Η θεmicroατική ενότητα

Το σενάριο εστιάζει άmicroεσα στο τmicroήmicroα laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo σελ 29-37 του σχολικού εγχειριδίου και πιο συγκεκριmicroένα την υποενότητα laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo της σελ 30 Ωστόσο microπορεί να επεκταθεί σε ολόκληρη την υποενότητα laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo ή την ενότητα laquoΓλώσσα και γλωσσικές ποικιλίεςraquo ανάλογα microε το υλικό και την εστίαση και ακόmicroη να επεκταθεί και στο σύνολο των υπόλοιπων κεφαλαίων του βιβλίου (laquoΛόγοςraquo laquoΠεριγραφήraquo laquoΑφήγησηraquo) ανάλογα microε το είδος των δραστηριοτήτων που θα επιλεγούν

Το βασικό σενάριο

Τίτλος Το χάσmicroα γενεών στη διαφήmicroιση γονείς και παιδιά

bull Το σενάριο αποτελεί πρόταση για διδασκαλία

Πεδίο διδακτικό αντικείmicroενο και διδακτική ενότητα

Έκφραση ndash Έκθεση Α΄ Λυκείου θεmicroατική στο ΠΣ laquoΓλώσσα γλωσσική ποικιλότητα και γλωσσική αλλαγήraquo Η έmicroφαση εδώ δίνεται στις γλωσσικές ποικιλίες Στο σχολικό εγχειρίδιο καλύπτει την ενότητα laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo σελ 29-37

Χρονική διάρκεια Ανάλογα microε την εκδοχή microπορεί να αποτελέσει δραστηριότητα που καλύπτει ένα διδακτικό δίωρο έως σενάριο που εκτείνεται σε διάρκεια ενός τετραmicroήνου

Προϋποθέσεις υλοποίησης από εκπαιδευτικό και microαθητήτρια

Ανάλογα microε την εκδοχή

Σύντοmicroη περιγραφή

Πρόκειται για (κριτική) microελέτη του τρόπου microε τον οποίο ηλικιακά microαρκαρισmicroένες κοινωνικές γλώσσες (γλώσσα του διαδικτύου και γλώσσα των νέων) χρησιmicroοποιούνται προκειmicroένου να αποτυπώσουν τις διαφορές των γενεών Παρουσιάζονται τρεις εκδοχές καθεmicroιά από τις οποίες προτείνει διαφορετική αντιmicroετώπιση της laquoδιδακτέας ύληςraquo του σχολικού χωροχρόνου των διδακτικών πρακτικών των αναmicroενόmicroενων γραmicromicroατισmicroών που θα καλλιεργηθούν εποmicroένως και του είδους των εγγράmicromicroατων ταυτοτήτων που συνεισφέρουν να καλλιεργηθούν (βλ το κέντρο του ρόmicroβου) Το παράδειγmicroα είναι ενδεικτικό της λογικής που επιθυmicroούmicroε να αναδειχθεί και εξυπακούεται ότι microπορεί να επιλεγούν άλλα κείmicroενα άλλα παραδείγmicroατα και διαφορετική πορεία υλοποίησης microε βάση επιτόπια δεδοmicroένα (ιδιαιτερότητες τάξης και σχολείου προτιmicroήσεις εκπαιδευτικού)

12

∆ιδακτική εκδοχή 1

Η εκδοχή αυτή κινείται πολύ κοντά στις ισχύουσες διδακτικές πρακτικές Το επιπρόσθετο στοιχείο είναι η αξιοποίηση του βίντεο (προβολή microε υπολογιστή ή microε διαδραστικό πίνακα) Προτείνεται προκειmicroένου να αναδειχθούν καλύτερα πολλά στοιχεία των δύο άλλων εκδοχών που ακολουθούν (οι οποίες είναι πιο κοντά στο πνεύmicroα του νέου ΠΣ) και να γίνουν σαφέστερες οι διαφορές που προτείνονται microε το νέο ΠΣ ∆εν αποκλείεται microέρος της εκδοχής αυτής να χρησιmicroοποιηθεί και ως η πρώτη φάση των εκδοχών που ακολουθούν

Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης

Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα

Βήmicroα 1ο ΟΗ εκπαιδευτικός εκκινεί από το βιβλίο και πιο συγκεκριmicroένα από τα εισαγωγικά κείmicroενα στις γλωσσικές ποικιλίες γενικά και τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες ειδικότερα συζητώντας και αναλύοντας το περιεχόmicroενό τους microε τους microαθητές και τις microαθήτριες Καταρχάς φέρνει τα παιδιά σε επαφή microε το ακόλουθο εισαγωγικό κείmicroενο της σελ 21 του βιβλίου το οποίο αποτελεί εισαγωγή στη γλωσσική ποικιλότητα γεωγραφική και κοινωνική

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Στη συνέχεια προχωρά στο κείmicroενο της σελ 29 laquoΚάθετη διαίρεση κοινωνικές διάλεκτοιraquo εισαγωγικό στην κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα

13

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Βήmicroα 2ο Αφού συζητήσει και αναλύσει το περιεχόmicroενο των δύο κειmicroένων κατόπιν παρουσιάζει στον διαδραστικό πίνακα (ή σε βιντεοπροβολέα) τα βίντεο που έχουν επιλεγεί Αν δεν υπάρχει διαδραστικός πίνακας microπορεί να αξιοποιήσει microια από τις εναλλακτικές δυνατότητες παρουσίασης του υλικού για παράδειγmicroα να δώσει στους microαθητές και στις microαθήτριες φωτοτυπία microε έντυπες εκδοχές των διαφηmicroίσεων αυτών ή αποmicroαγνητοφωνήσεις των βίντεο (όλων ή όσων επιλέξει) ή να αναθέσει στα παιδιά να αποmicroαγνητοφωνήσουν στο σπίτι και να περιγράψουν την κάθε διαφήmicroιση

Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος

Βήmicroα 1ο Ακολουθεί συζήτηση στην τάξη για τη γλωσσική ποικιλότητα και πιο συγκεκριmicroένα για τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες ποιες ποικιλίες χρησιmicroοποιούνται στα διαφηmicroιστικά κείmicroενα από ποια στοιχεία φαίνεται ότι οι νέοι χρησιmicroοποιούν διαφορετική ποικιλία από τους γονείς τους αν οι microαθητές και οι microαθήτριες αναγνωρίζουν τις νεανικές ποικιλίες που χρησιmicroοποιούνται κλπ Η συζήτηση microπορεί να συνδεθεί microε τους ειδικότερους παράγοντες διαmicroόρφωσης γλωσσικών ποικιλιών που παρουσιάζει το βιβλίο και να δουν οι microαθητές και οι microαθήτριες ποιοι από αυτούς τους παράγοντες διακρίνονται στα διαφηmicroιστικά σποτ που παρακολούθησαν Με τον τρόπο αυτόν τα παιδιά διατρέχουν ολόκληρη την ενότητα laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo microε microεγαλύτερη έmicroφαση στον παράγοντα laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo λόγω του υλικού της δραστηριότητας χωρίς όmicroως να περιορίζονται απαραίτητα σrsquo αυτόν Βήmicroα 2ο Στη συνέχεια παίρνουν ασκήσεις για το σπίτι Οι ασκήσεις αυτές microπορούν να είναι α) οι ασκήσεις της υποενότητας laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo σελ 30

14

β) η τελευταία άσκηση της υποενότητας σελ 37

Προηγείται στο βιβλίο η παρουσίαση δύο επιστολών του Ι ∆ραγούmicroη και παρατηρήσεις για τη θεmicroατική οργάνωση των επιστολών

Χρονική διάρκεια

1 διδακτικό δίωρο

Προϋποθέσεις υλοποίησης

Εκπαιδευτικός να χειρίζεται διαδραστικό πίνακα ή να έχει τη δυνατότητα χρήσης βιντεοπροβολέα αν υπάρχουν ΜαθητήςΜαθήτρια ∆εν χρειάζεται κάποια ιδιαίτερη προϋπόθεση

Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις

Οι γνώσεις για τον κόσmicroο που προωθεί η εκδοχή αυτή είναι ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα Η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Από το ΠΣ

bull laquoΗ ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσώνraquo

bull laquoΟι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία

που χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλοraquo

Γνώσεις για τη γλώσσα

Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία αποτυπώνονται και στις γλωσσικές επιλογές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Από το ΠΣ

15

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)

διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της

προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική

διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για

συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

Γραmicromicroατισmicroοί και δεξιότητες

Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες microαθαίνουν να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από κοινωνικούς παράγοντες Η κύρια δεξιότητα που αποκτούν είναι να επιλύουν ασκήσεις στο γνωστό πλαίσιο της Προσφοράς - Ζήτησης που σηmicroαίνει laquoσου δίνω θεωρία λύσε τώρα microια σύντοmicroη άσκησηraquo (κλειστού τύπου ασκήσεις) Από το ΠΣ

bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo

bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής

δικτύωσης)raquo

bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς

ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo

∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες

Η δραστηριότητα αυτή αναπαράγει το microοντέλο Προσφορά - Ζήτηση (κλασικό δασκαλοκεντρικό πρότυπο) και στην ουσία παρέχει υποστηρικτικό υλικό στην ύλη του βιβλίου από την οποία δεν πραγmicroατοποιείται απόκλιση Ο σχολικός χώρος παραmicroένει στις παραδοσιακές του διαστάσεις τα παιδιά παρακολουθούν προσηλωmicroένα στον στην εκπαιδευτικό ο σχολικός χρόνος περιορίζεται στο συνεχόmicroενο διδακτικό δίωρο που προβλέπει το ωρολόγιο πρόγραmicromicroα Οη εκπαιδευτικός βρίσκεται στο επίκεντρο της διδασκαλίας αυτός-ή προβάλλει τα βίντεο ή microοιράζει φωτοτυπίες υποδεικνύει τα σηmicroεία του βιβλίου που πρέπει να έχουν υπόψη οι microαθητές και οι microαθήτριες συντονίζει τη συζήτηση και αναθέτει ασκήσεις για το σπίτι Οι microαθητές και οι microαθήτριες είναι δέκτες δρουν ελάχιστα και ο στόχος είναι να αποκτήσουν εγκυκλοπαιδικές γνώσεις γύρω από το ζήτηmicroα της κοινωνικής γλωσσικής ποικιλότητας Ασκούνται διαβάζοντας (το βιβλίο) γράφοντας και απαντώντας σε ερωτήσεις πρακτικές από τις οποίες αναmicroένεται να προκύψει microάθηση Από το ΠΣ

bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν

την κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε

περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να

τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo

Αξιολόγηση

(βλ οικεία στήλη στη θεmicroατική ενότητα Γλώσσα γλωσσική ποικιλότητα και γλωσσική αλλαγή) Με βάση τη στήλη Αξιολόγηση του ΠΣ microε το παράδειγmicroα που παρουσιάστηκε αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό (προφορικά γραπτά)

bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική microεταβολή

bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή

16

Προστιθέmicroενη αξία

Το microόνο νέο στοιχείο που εισάγεται microε τη συγκεκριmicroένη εκδοχή είναι ότι χρησιmicroοποιούνται παραδείγmicroατα που προέρχονται από την τρέχουσα καθηmicroερινότητα τα οποία είναι οικεία στα παιδιά και microπορούν πιο εύκολα να τα κατανοήσουν και να τα συζητήσουν ∆εν υπάρχει αmicroφιβολία ότι και microόνο αυτό το γεγονός κάνει το microάθηmicroα πιο ενδιαφέρον και την κατάκτηση της γνώσης πιο εύκολη Η microερική χρήση επίσης των νέων microέσων καθιστά το microάθηmicroα πιο ελκυστικό και διασκεδαστικό Η εκδοχή αυτή όmicroως δεν κινείται στο πνεύmicroα του νέου ΠΣ και αυτό θα φανεί από τις άλλες δύο εκδοχές που ακολουθούν

Σχηmicroατική παρουσίαση

Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής

A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα

Β Αναγνωριστικός

γραmicromicroατισmicroός

Γ Γνώσεις για τη γλώσσα

Γλωσσική ποικιλότητα η γλώσσα των νέων

∆ ∆ιδακτικές πρακτικές Προσφορά - Ζήτηση

Ταυτότητες

∆ιδακτική εκδοχή 2

Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης

Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα

Προηγείται κάποια εισαγωγική συζήτηση για τη γλωσσική ποικιλότητα Για την εξοικείωση των παιδιών microε το ζήτηmicroα microπορεί να αξιοποιηθεί ως αρχική φάση κάποιο κείmicroενο από την εκδοχή 1 (βλ παραπάνω) Θα ήταν πιο ενδιαφέρον αν οη εκπαιδευτικός είχε στη διάθεσή τουτης και ένα δύο επιπλέον κείmicroενα που θα σχετίζονταν microε την κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα Στην περίπτωση αυτή θα microοίραζε τα κείmicroενα στα παιδιά (microετά από microια σύντοmicroη εισαγωγή) και θα ζητούσε να συνεργαστούν προκειmicroένου να αναδείξουν και να παρουσιάσουν τα χαρακτηριστικά που αναφέρει και το σχολικό εγχειρίδιο Η διαφορά εδώ είναι σε σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή ότι τα παιδιά θα αναδείκνυαν τη θεωρία ψάχνοντας κείmicroενα και παρουσιάζοντάς την στην τάξη κάτι που συνιστά σηmicroαντική αλλαγή στις διδακτικές πρακτικές

Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος

Βήmicroα 1ο Στη συνέχεια τα παιδιά οργανώνονται σε microικρές οmicroάδες και τους δίνονται συγκεκριmicroένα βίντεο (αν υπάρχουν οι υποδοmicroές) ή παραδείγmicroατα από έντυπα κείmicroενα που προσφέρονται Αν δεν υπάρχουν υποδοmicroές οη εκπαιδευτικός παρουσιάζει κεντρικά στην αίθουσα τα παραδείγmicroατα microε τις διαφηmicroίσεις (Γενικά αν δεν υπάρχουν υποδοmicroές οη εκπαιδευτικός microπορεί να δώσει στους microαθητές και στις microαθήτριες φωτοτυπία microε αποmicroαγνητοφωνήσεις των βίντεο ή να αξιοποιήσει κάποια από τις άλλες εναλλακτικές δυνατότητες που προτείναmicroε στην αρχή Μπορεί επίσης να επιλέξει έντυπες διαφηmicroίσεις ή

17

άλλα κείmicroενα που κρίνει χρήσιmicroα) Παράλληλα ετοιmicroάζει ένα φύλλο εργασίας το οποίο δίνει τους άξονες γύρω από τους οποίους θα εργαστούν τα παιδιά Ενδεικτικοί άξονες

1 Ποιες κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες αναγνωρίζετε στα συγκεκριmicroένα διαφηmicroιστικά

Αξιοποιήστε τα κείmicroενα που σας δόθηκαν προκειmicroένου να ταξινοmicroήσετε τις

απαντήσεις σας

2 Για ποιο λόγο προκαλείται γέλιο στις διαφηmicroίσεις αυτές (πχ τι θα συνέβαινε αν οι

ήρωες χρησιmicroοποιούσαν την πρότυπη γλώσσα Τι θα συνέβαινε αν ανταλλάσσονταν

οι ρόλοι στα βίντεο) Ποιος ο ρόλος της γλωσσικής ποικιλότητας σε αυτό

3 Αναζητήστε και καταγράψτε άλλα παραδείγmicroατα διαφηmicroιστικού λόγου όπου

χρησιmicroοποιείται η κοινωνική ή γεωγραφική ποικιλότητα Αναλύστε τι εξυπηρετεί σε

κάθε περίπτωση

Βήmicroα 2ο Οι οmicroάδες αφού microελετήσουν τα κείmicroενα (microε βάση τις οδηγίες στο φύλλο εργασίας) καταλήγουν σε συmicroπεράσmicroατα σχετικά microε τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες που χρησιmicroοποιούνται στα διαφηmicroιστικά αυτά Η εργασία microπορεί να συνεχιστεί και στο σπίτι όπου τα παιδιά θα αναζητήσουν και άλλα βίντεο (διαφηmicroιστικά ή microη) στα οποία να αξιοποιείται η κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα θα τα microελετήσουν και θα καταλήξουν σε συmicroπεράσmicroατα microε βάση το φύλλο εργασίας που θα τους έχει δοθεί Οι οmicroάδες microπορούν να παρουσιάσουν τα συmicroπεράσmicroατά τους στην τάξη microε τους ακόλουθους τρόπους (η επιλογή εξαρτάται από τις υποδοmicroές την τάξη τοντηνεκπαιδευτικό κλπ)

o Να δηmicroιουργήσουν ένα κείmicroενο σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης (πχ power

point) microε τις επισηmicroάνσεις και τα ευρήmicroατά τους και να το παρουσιάσουν στην

τάξη Στην περίπτωση αυτή συνδέουmicroε το microάθηmicroά microας microε την ενότητα

laquoΑπροσχεδίαστος και προσχεδιασmicroένος προφορικός λόγος ndash ένα microεικτό είδος

λόγου ανάmicroεσα στον προφορικό και το γραπτό λόγοraquo)

o Να δηmicroιουργήσουν ένα κείmicroενο σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης microε τις

επισηmicroάνσεις και τα ευρήmicroατά τους το οποίο να εmicroπλουτίσουν microε βίντεο και

συνδέσmicroους (links) για την υποστήριξη των συmicroπερασmicroάτων τους (βλ ΠΣ για

την παραγωγή πολυmicroεσικού λόγου αλλά και σύνδεση microε την ενότητα

laquoΑπροσχεδίαστος και προσχεδιασmicroένος προφορικός λόγος ndash ένα microεικτό είδος

λόγου ανάmicroεσα στον προφορικό και το γραπτό λόγοraquo σελ 99)

o Μπορούν να αντλήσουν περαιτέρω στοιχεία (βίντεο και άλλο κειmicroενικό υλικό

καθώς και επιστηmicroονικά άρθρα πάνω στην κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα ndash

έτσι microελετάται και ο επιστηmicroονικός λόγος στόχος του νέου ΠΣ) και να

καταλήξουν στη συγγραφή ενός δοκιmicroίου microε τίτλο laquoΓλώσσα και ποικιλίαraquo ή

ειδικότερα laquoΗ αξιοποίηση της γλώσσας των νέων από τη διαφήmicroισηraquo Το

δοκίmicroιο αυτό πρέπει να ενταχτεί σε ένα επικοινωνιακό πλαίσιο να αναρτηθεί

σε κάποιο ιστολόγιο ή να δηmicroοσιευτεί στη σχολική ή την τοπική εφηmicroερίδα

Καλό θα ήταν να επιχειρηθούν παραλλαγές (να microη γράψουν όλα τα παιδιά το

ίδιο κείmicroενο) για να αντιληφθούν οι microαθητές και οι microαθήτριες πόσο το

επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει και τις επιλογές στη συγγραφή και τη

διαmicroόρφωση ενός κειmicroένου

bull Κατά τη διάρκεια της όλης εργασίας τα παιδιά καλούνται να εστιάζουν σε περιγραφές

και αφηγήσεις όπου αυτό εξυπηρετεί τις ανάγκες τις διδασκαλίας Εστίαση πχ στη

λεπτοmicroερή περιγραφή κατά την ανάλυση και παρουσίαση των βίντεο από τις οmicroάδες

των παιδιών αφήγηση αναδιήγηση άλλων παραδειγmicroάτων για τη χρήση της

νεανικής γλώσσας στην καθηmicroερινότητα Με τη λογική αυτή το συγκεκριmicroένο σενάριο

θεωρεί ως δεδοmicroένη και microια microη γραmicromicroική ανάγνωση της ύλης και microια εστίαση στους

18

στόχους του ΠΣ εποmicroένως microια δηmicroιουργική ndash διαχρονική (και όχι γραmicromicroική microε βάση

το διδακτικό εγχειρίδιο) αξιοποίηση του υλικού του σχολικού εγχειριδίου

bull Ενδιαφέρον θα είχε η συγκεκριmicroένη διδακτική πρόταση να επεκταθεί σε microια microικρή

έρευνα (συλλογή δεδοmicroένων από τα παιδιά γύρω από την αξιοποίηση της νεανικής

γλώσσας στην καθηmicroερινότητα) και να ενταχθεί στο πλαίσιο της Ερευνητικής

Εργασίας (project) που έχει εισαχθεί από φέτος στην Α Λυκείου αν υπάρχει αυτή η

δυνατότητα

Χρονική διάρκεια

Περίπου 1 ndash 2 microήνες (ανάλογα microε τις κατευθύνσεις που θα δοθούν)

Προϋποθέσεις υλοποίησης

- ∆υνατότητες σε Νέες Τεχνολογίες (αν επιλεγεί microια τέτοια οπτική)

- Πρόσθετο διδακτικό υλικό

- Εξοικείωση των παιδιών microε τα νέα microέσα (Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης Πρόγραmicromicroα

Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση πολυmicroέσων ιστολόγια) Είναι γνωστό ότι τα

παιδιά δεν έχουν τέτοιου είδους δυσκολίες

- Κυρίως όmicroως στροφή του microαθήmicroατος προς την κατεύθυνση της ενεργοποίησης των

παιδιών τα οποία διαβάζουν τα κείmicroενα (έντυπα ή σε ψηφιακή microορφή) τα

επεξεργάζονται και καταλήγουν σε διαπιστώσεις που microοιράζονται microε τους

συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες τουςαποκτούν ρόλο που laquoγεmicroίζειraquo το σχολικό

χώρο και χρόνο διαβάζοντας και γράφοντας αξιοποιώντας κάθε microέσο πρακτικής

γραmicromicroατισmicroού (= microέσο για διάβασmicroα γράψιmicroο και επικοινωνία)

Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις

∆εν έχουmicroε σηmicroαντική microεταβολή στον άξονα αυτό Τα παιδιά κατανοούν και πάλι ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή (όπως στην εκδοχή 1) Από το ΠΣ

bull laquoΗ ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσώνraquo

bull laquoΟι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία

που χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλοraquo

Γνώσεις για τη γλώσσα

Και εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την κοινωνική γλωσσική ποικιλία που χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή (όπως στην εκδοχή 1) Επίσης το επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει την οργάνωση και τη διαmicroόρφωση του κειmicroένου Από το ΠΣ

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)

διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της

προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική

διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για

συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά

microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να

ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα

19

επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία

για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo

Γραmicromicroατισmicroοί

Στον άξονα αυτό έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές - Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και microαθήτριες microαθαίνουν να αναγνωρίζουν

ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από κοινωνικούς

παράγοντες Αυτό παραmicroένει ίδιο

- Νέοι γραmicromicroατισmicroοί χρήση των νέων microέσων για την παραγωγή λόγου (πχ

Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο παραγωγή πολυmicroεσικών

κειmicroένων κλπ)

- Παραγωγή προφορικού λόγου παρουσίαση και υποστήριξη άποψης ενώπιον της

τάξης εξάσκηση στην περιγραφή και αφήγηση (προφορικά) παραγωγή γραπτού

(παραγωγή δοκιmicroίου)

Από το ΠΣ

bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo

bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου

περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής

επιχειρηmicroατολογίας κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή

προφορική ενώπιον ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των

πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση

της γλωσσικής ποικιλότηταςraquo

bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής

δικτύωσης)raquo

bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς

ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo

bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης

που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση

αυτή αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις

ταυτότητες που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo

∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες

Παρότι και πάλι η διδασκαλία ξεκινάει από το βιβλίο δε microένει προσκολληmicroένη σrsquo αυτό αλλά το χρησιmicroοποιεί ως αφετηρία για διερεύνηση έρευνα και παραγωγή microιας ευρύτερης γκάmicroας κειmicroένων από ότι στην εκδοχή 1 Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται το σενάριο εκτείνεται πέραν του σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την παραγωγή κειmicroένων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Υπάρχει η δυνατότητα σύνδεσης microε τις ερευνητικές εργασίες Ο σχολικός χώρος το ίδιο δεν είναι microόνο η εξωσχολική δραστηριοποίηση των microαθητώνmicroαθητριών είναι και η αλλαγή της κατανοmicroής τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους για να δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τα ευρήmicroατά τους σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης ή προφορικά microε βάση σηmicroειώσεις που έχουν κρατήσει Ζητείται από τα παιδιά να παίξουν πιο ενεργητικούςndashδιερευνητικούς ρόλους microε τη χρήση της γλώσσας αφού αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται συνεργάζονται και παρουσιάζουν Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo τώρα είναι σαν να τους λέει laquoψάξε microάθε σύνθεσε και παρουσίασεraquo -Είναι προφανές ότι σε ένα τέτοιο πλαίσιο θα πρέπει να microεταβληθεί και ο ρόλος των εκπαιδευτικών δεν έχει τόση βαρύτητα πώς θα παρουσιαστεί η νέα γνώση όσο πώς θα

20

συντονιστούν και θα υποστηριχθούν τα παιδιά στην κατάκτηση της γνώσης στη σύνδεσή της microε τη ζωή και την πραγmicroατικότητα κοκ

Αξιολόγηση (microε βάση το ΠΣ)

Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό

(προφορικά γραπτά)

bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική

microεταβολή

bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή

bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις

επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα

bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών

τους

bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα

Προστιθέmicroενη αξία

Η προώθηση των νέων γραmicromicroατισmicroών η διεύρυνση του σχολικού χωροχρόνου και η τοποθέτηση των microαθητών και των microαθητριών στο επίκεντρο ως υποκειmicroένων που συνεργάζονται microεταξύ τους και microε τοντην εκπαιδευτικό συσκέπτονται παίρνουν αποφάσεις και υποστηρίζουν τις απόψεις τους αποmicroακρύνει την εκδοχή αυτή από τα παραδοσιακά σχήmicroατα διδασκαλίας και γι αυτόν τον λόγο προτείνουmicroε να προτιmicroηθεί σε σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή

Σχηmicroατική παρουσίαση

Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής

A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα

Β Λειτουργική κατάκτησηΚειmicroενικών ειδών νέοι

γραmicromicroατισmicroοί

Γ Γνώσεις για τη γλώσσα Γλωσσική ποικιλότητα

η γλώσσα των νέων

∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές

Ταυτότητες

Στο σχήmicroα αυτό βλέπουmicroε να microεταβάλλονται οι δύο του άκρες αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που παράγει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή αφού τα παιδιά ασκούνται στο να κάνουν διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα

21

∆ιδακτική εκδοχή 3

Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης

Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα

Εξοικείωση microε την έννοια της γλωσσικής ποικιλότητας Μπορεί να αξιοποιηθεί ότι και στην εκδοχή 2

Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος

Εξηγείται στα παιδιά ότι κατά τον υπόλοιπο χρόνο θα διερευνήσουν το πώς ο διαφηmicroιστικός λόγος αξιοποιεί στα κείmicroενά του τη γλωσσική ποικιλότητα και ιδιαίτερα τη γλώσσα των νέων Βήmicroα 1ο Τα παιδιά χωρίζονται σε οmicroάδες και αφού δουν τα βίντεο (εδώ η εναλλακτική της φωτοτυπίας περιορίζει πάρα πολύ τις δραστηριότητες οπότε δεν την προτείνουmicroε) διερευνούν κάποια από τα παρακάτω ζητήmicroατα (σε ένα δίωρο)

bull Οmicroάδες 1 και 3 Μέσω των συγκεκριmicroένων διαφηmicroίσεων κατασκευάζονται

συγκεκριmicroένου τύπου γονείς και παιδιά Πώς συνδυάζεται η κοινωνική γλωσσική

ποικιλία microε άλλα συmicroβολικά στοιχεία (ντύσιmicroο σηmicroειολογία σώmicroατος περιβάλλον

λήψη πλάνα και γενικά γραmicromicroατική της εικόνας) στη δηmicroιουργία ταυτοτήτων στα

συγκεκριmicroένα διαφηmicroιστικά

bull Οmicroάδες 2 και 4 Ποιες γνώσεις προϋποτίθεται πως έχουν οι αποδέκτες των

διαφηmicroίσεων αυτών σε σχέση microε τη γλωσσική ποικιλότητα Ποια στερεότυπα

κατασκευάζονται και χρησιmicroοποιούνται στα συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα

bull Οmicroάδες 5 και 6 Πώς αξιοποιείται η διαφορά των γλωσσικών ποικιλιών για να

κατασκευάσει τι είδους κόσmicroους (πχ οι νέοι δεν microπορούν να συνεννοηθούν microε τους

microεγάλους γιατί οι τελευταίοι είναι συντηρητικοί αυτό δηmicroιουργεί αmicroηχανία στους

microεγάλους και απόγνωση τους νέους κλπ) Πώς αξιοποιούν οι διαφηmicroιστές τη

γλωσσική διαφοροποίηση στο κάθε microήνυmicroα για να κατασκευάσουν τι Τι είδους

γνώσεις για τη γλώσσα θα βοηθήσουν τους αποδέκτες των microηνυmicroάτων να σταθούν

κριτικά απέναντι στα συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα

bull Οmicroάδα 7 Τι προϊόντα προωθούνται microrsquo αυτούς τους τρόπους και σε ποιους

απευθύνονται Γιατί για τα συγκεκριmicroένα προϊόντα επιλέγεται η συγκεκριmicroένη

γλωσσική ποικιλία (πχ θα κατασκευάζονταν οι ίδιοι κόσmicroοι και ταυτότητες αν η

διαφήmicroιση αφορούσε παραδοσιακά φαγητά τραπεζικά προϊόντα λευκαντικό για

ρούχα που αστράφτουν ή σε προϊόντα φαινοmicroενικά για όλη την οικογένεια όπως

καλωδιακή τηλεόραση Υπάρχουν τελικά διαφηmicroίσεις που να απευθύνονται σε όλα τα

microέλη microιας οικογένειας κοινωνίας αδιακρίτως ή πάντοτε επιλέγεται ο καταναλωτικός

στόχος ανάmicroεσα στα microέλη της οικογένειας κοινωνίας που διαχειρίζονται το χρήmicroα ή

microπορούν να πιέσουν για αγορές)

bull Όλες οι οmicroάδες (λόγω της σηmicroαντικής βαρύτητας του ερωτήmicroατος) Τι προτείνεται ως

το ιδανικό κάθε φορά laquomicroέσοraquo για να γεφυρωθεί το χάσmicroα microεταξύ νέων και

ηλικιωmicroένων (προτείνεται πάντα κάποιο υλικό προϊόν) Ποιες αξίες και στάσεις

προβάλλονται microέσω αυτών των επιλογών

Βήmicroα 2οΜετά από τη διερεύνηση αυτή η κάθε οmicroάδα παρουσιάζει και συζητάει τα συmicroπεράσmicroατά της στην τάξη Η παρουσίαση microπορεί να γίνει

- Με Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα

- Με προφορικό λόγο που θα στηρίζεται σε σηmicroεία που θα έχουν φωτοτυπηθεί και

microοιραστεί στους συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες Τις σηmicroειώσεις αυτές κρατάει η

κάθε οmicroάδα καθώς εργάζεται

22

- Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται κατά τη διάρκεια της προετοιmicroασίας και της παρουσίασης

στο να στηρίζονται οι απόψεις που υποστηρίζονται στο να αξιοποιηθεί σε microεγάλη

έκταση η έmicroφαση στη λεπτοmicroέρεια (εστίαση στην περιγραφή)

Φάση 3η Σχολικός γραmicromicroατισmicroός

Οη εκπαιδευτικός του συγκεκριmicroένου παραδείγmicroατος θέλει να εστιάσει περισσότερο στο θέmicroα του προκειmicroένου τα παιδιά να microπορέσουν να γράψουν ένα σχετικό δοκίmicroιο Έτσι microοιράζει 1- 2 κείmicroενα που εστιάζουν στη γλώσσα των νέων και τα συζητάει microε τα παιδιά (microπορεί να τα συζητήσουν όλοι microαζί ή σε οmicroάδες αν διαθέτει χρόνο) Μετά και από αυτή τη συζήτηση τους ζητείται να γράψουν ένα δοκίmicroιο (microε συγκεκριmicroένο επικοινωνιακό πλαίσιο) όπου θα αποτυπώνεται ο προβληmicroατισmicroός για τη γλώσσα των νέων και την αξιοποίησή της από τη διαφήmicroιση Ο τίτλος θα microπορούσε να δοθεί από τα ίδια τα παιδιά (το κάθε παιδί να επιλέξει διαφορετικό τίτλο ανάλογα microε το πλαίσιο επικοινωνίας και το στόχο που θέτει)

Εναλλακτικά

- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αναζητήσουν περαιτέρω υλικό στο διαδίκτυο

(διαφηmicroιστικό ή microη) και να εστιάσουν σε microεγαλύτερο βάθος στη γλώσσα των νέων

στη διαφήmicroιση

- Αν υπάρχουν υποδοmicroές θα microπορούσε να ζητηθεί από τα παιδιά να δηmicroιουργήσουν

πολυmicroεσικές παρουσιάσεις αξιοποιώντας και ενσωmicroατώνοντας υλικό από τις

διαφηmicroίσεις

- Ακόmicroη η έρευνα και η παραγωγή λόγου των microαθητών και microαθητριών microπορούν να

ενταχθούν στο πλαίσιο της Ερευνητικής Εργασίας (project) που έχει εισαχθεί από

φέτος στην Α Λυκείου

- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν επίσης να κάνουν microια microικρή έρευνα πάνω στις

κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες και τα υπόλοιπα συmicroβολικά συστήmicroατα που

χρησιmicroοποιούν χαρακτηριστικές οmicroάδες νέων που διαφοροποιούνται microε βάση το

microουσικό γούστο τα ενδιαφέροντα ελεύθερου χρόνου κλπ (χιπ-χοπάδες microεταλλάδες

σκέιτερς κλπ) Αυτό θα microπορούσε να ενταχθεί στην ερευνητική εργασία ή να

αποτελέσει θέmicroα για το δοκίmicroιο που θα γράψουν

Χρονική διάρκεια

1-2 microήνες (ίσως και παραπάνω)

Προϋποθέσεις υλοποίησης

Εκπαιδευτικός να έχει τη δυνατότητα κεντρικής προβολής στην τάξη (πχ διαδραστικός πίνακας ή βιντεοπροβολέας) ΜαθητήςΜαθήτρια Κάποιο από τα επόmicroενα ανάλογα microε την εκδοχή Πρόγραmicromicroα παρουσίασης (πχ Power Point) Πρόγραmicromicroα Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση πολυmicroέσων ιστολόγια

Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις

Η συγκεκριmicroένη εκδοχή παρουσιάζει σηmicroαντικές αλλαγές σε σχέση microε αυτό τον άξονα Εξακολουθεί να κινείται στη λογική ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Επεκτείνεται όmicroως πολύ πέρα από την περιγραφική αυτή εκδοχή Αναδεικνύει το γεγονός ότι η διαφήmicroιση στηρίζεται σε στερεότυπα (κι εδώ microπορεί να γίνει η σύνδεση και microε την αντίστοιχη θεmicroατική της Β΄ Λυκείου) Κάνει αντιληπτό το γεγονός ότι η διαφήmicroιση κατασκευάζει κόσmicroους αξιοποιώντας microια σειρά συmicroβολικών συστηmicroάτων ανάmicroεσα στα οποία και οι γλωσσικές ποικιλίες Αυτή η αξιοποίηση γίνεται σκόπιmicroα και στοχευmicroένα καθώς κάθε φορά απευθύνεται σε συγκεκριmicroένες οmicroάδες καταναλωτών προκειmicroένου να προωθήσει τα προϊόντα που προβάλλει Αναδεικνύει τέλος το γεγονός ότι οι αξίες που προβάλλονται microέσω των

23

διαφηmicroίσεων κάθε άλλο παρά ουδέτερες είναι και σχετίζονται microε ένα ευρύτερο σύστηmicroα πεποιθήσεων που ενισχύει συγκεκριmicroένου τύπου καταναλωτικά πρότυπα Θα microπορούσαmicroε εν ολίγοις να πούmicroε ότι οι γνώσεις για τη γλώσσα συνδέονται άmicroεσα microε τις γνώσεις για τον κόσmicroο Από το ΠΣ

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)

διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της

προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική

διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για

συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά

microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να

ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα

επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία

για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo

Γνώσεις για τη γλώσσα

Εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Αναδεικνύεται ότι και στα προηγούmicroενα Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την κοινωνική γλωσσική ποικιλία που χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή για συγκεκριmicroένους στόχους Από το ΠΣ

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική) διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν laquoφωνέςraquo που αποτυπώνονται συχνά microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo

Γραmicromicroατισmicroοί και κριτικός γραmicromicroατισmicroός

Θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι καλύπτονται οι γραmicromicroατισmicroοί και οι δεξιότητες των δύο προηγούmicroενων εκδοχών Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες microαθαίνουν να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από κοινωνικούς παράγοντες Νέοι γραmicromicroατισmicroοί υποστήριξη άποψης microε τη χρήση ΠΠ διαχείριση βίντεο συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο κλπ Στο παράδειγmicroα όmicroως αυτό δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην καλλιέργεια του κριτικού γραmicromicroατισmicroού τα παιδιά αποκτούν κριτική στάση απέναντι στον διαφηmicroιστικό λόγο τη γλωσσική ποικιλότητα και τα στερεότυπα microελετούν διαφορετικές εκδοχές και καλούνται να τοποθετηθούν microιλώντας διαβάζοντας και γράφοντας Από το ΠΣ

bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo

bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου

περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής

24

επιχειρηmicroατολογίας κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή

προφορική ενώπιον ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των

πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση

της γλωσσικής ποικιλότηταςraquo

bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής

δικτύωσης)raquo

bull laquoΟ διάλογος είναι το βασικότερο είδος προφορικής επικοινωνίας και διέπεται από

ενδογλωσσικούς και εξωγλωσσικούς κανόνεςraquo

bull laquoΑναγνώριση του σηmicroαντικού ρόλου της εκάστοτε κοινωνικής πρακτικής στον

προσδιορισmicroό της γλώσσας και του είδους του κειmicroένου που χρησιmicroοποιείταιraquo

bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς

ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo

bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης

που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση

αυτή αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις

ταυτότητες που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo

bull laquoΝα αντιλαmicroβάνονται ότι στη γλώσσα αποτυπώνονται πάντα οπτικές θέασης του

κόσmicroου γιrsquo αυτό οι γλωσσικές επιλογές υποδηλώνουν πολιτικές (microε microία ευρύτερη

έννοια) επιλογέςraquo

∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες

Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται microε την εργασία στο σπίτι το σενάριο εκτείνεται πέραν του σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την παραγωγή κειmicroένων τη διαχείριση πολυmicroέσων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Ο σχολικός χώρος το ίδιο δεν είναι microόνον η εξωσχολική δραστηριοποίηση των παιδιών είναι και η αλλαγή της κατανοmicroής τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους για να δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τις σκέψεις τους παίζουν ρόλους στη δραmicroατοποίηση ndash αλλάζει έτσι η εικόνα των σειρών των παιδιών που κάθονται προσηλωmicroένα στον πίνακα

Οη εκπαιδευτικός υποχωρεί από το ρόλο του ποmicroπού της γνώσης σε εmicroψυχωτικό και συντονιστικό ρόλο ∆εν παίζει τόσο ρόλο πόσο θα microιλήσει όσο πώς θα υποστηρίξει την κάθε οmicroάδα και το κάθε παιδί να ολοκληρώσει την εργασία του ∆εν έρχεται εκ των υστέρων να διορθώσει αλλά είναι πολύ κοντά στα παιδιά καθώς ψάχνουν γράφουν ή παρουσιάζουν προκειmicroένου να τα υποστηρίξει

Οι microαθητές και οι microαθήτριες βρίσκονται στο επίκεντρο και διαmicroορφώνουν σε ένα microεγάλο βαθmicroό τη microαθησιακή διαδικασία επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται και συνεργάζονται microελετούν ποικιλία κειmicroένων στέκονται κριτικά απέναντι στα microηνύmicroατα των ΜΜΕ γίνονται σκεπτόmicroενοι και υποψιασmicroένοι πολίτες Από το ΠΣ

bull laquoΑνάλυση microέσω της γλώσσας και των άλλων τρόπων κειmicroένων της καθηmicroερινότητας

(περιοδικά τύπος σώmicroατα κειmicroένων) προκειmicroένου να αναδειχθεί πώς

αναπαριστώνται microέσω του λόγου διάφορες κοινωνικές οmicroάδες (πχ microετανάστες

γυναίκες νέοι κλπ) Ανάδειξη των στερεοτύπων και προκαταλήψεωνraquo

bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν

την κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε

περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να

τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo

bull laquoΑνάλυση κειmicroένων από τον διαφηmicroιστικό λόγο και ανίχνευση του ρόλου της

ποιητικής λειτουργίας των κειmicroενικών τύπων (περιγραφή αφήγηση) και της

25

πολυτροπικότητας στην κατασκευή της οπτικής που θέλουν να επιβάλλουν στον

αναγνώστηθεατήraquo

bull laquoΚαταγραφή και ανάλυση microιας συνοmicroιλίας (πχ ενηλίκων εφήβων) και ανάδειξη των

ταυτοτήτων που αναδεικνύονταιraquo

bull laquoΑνάλυση διαδικτυακών ήκαι πολυmicroεσικών κειmicroένων και εντοπισmicroός των microέσων

(γλωσσικών πολυτροπικών συmicroφραστικό πλαίσιο κλπ) που συνεισφέρουν στην

οπτική των συντακτώνraquo

Αξιολόγηση

Με τη συγκεκριmicroένη εκδοχή καλύπτονται σχεδόν πλήρως οι στόχοι του ΠΣ της συγκεκριmicroένης θεmicroατικής ενότητας Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό (προφορικά γραπτά)

bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική microεταβολή

bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή

bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα

bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών τους

bull να εκφράζονται κριτικά ως προς την καταλληλότητα ενός (διαλεκτικού πχ) κειmicroένου σε σχέση microε την περίσταση επικοινωνίας

bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα Επίσης η 3η εκδοχή καλύπτει και microια σειρά στόχων από άλλες θεmicroατικές του ΠΣ όπως οι ακόλουθες ΘΕΜΑΤΙΚΗ Προφορικός γραπτός και πολυτροπικός λόγος Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να αναλύουν τη σηmicroασία των παραγλωσσικών και εξωγλωσσικών στοιχείων για τη microετάδοση νοηmicroάτων που δε δηλώνονται γλωσσικά

bull να ερmicroηνεύουν τη συmicroβολή κάθε τρόπου για τη δόmicroηση νοηmicroάτων στα πολυτροπικά κείmicroενα

bull να κατασκευάζουν πολυτροπικά κείmicroενα για ποικίλες περιστάσεις

bull να κρίνουν αν ένα κείmicroενο είναι αποτελεσmicroατικό ως προς τη microορφή λόγου που χρησιmicroοποιείται (προφορικός γραπτός πολυτροπικός κλπ) και να εξηγούν τον ρόλο που έχει η τεχνολογία στη διαmicroόρφωση πολυτροπικών πολυmicroεσικών κειmicroένων

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Το κείmicroενο η δοmicroή τα χαρακτηριστικά του και η ποικιλότητά του Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να συντάσσουν ποικιλία κειmicroενικών ειδών και τύπων microε συνοχή και συνεκτικότητα και να αναγνωρίζουν τα δοmicroικά χαρακτηριστικά τους

bull να πυκνώνουν το λόγο και να αξιοποιούν τις περιλήψεις ως βάση για την παραγωγή ευρύτερων κειmicroένων

bull να αναγνωρίζουν τη λειτουργία και συνέργεια των τρόπων σε διαφορετικά πολυτροπικά κείmicroενα (αφηγηmicroατικά περιγραφικά επιχειρηmicroατολογικά)

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα κοινωνία και επικοινωνία Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να διακρίνουν ότι κάθε χρήση της γλώσσας είναι κοινωνικά διαφοροποιηmicroένη και σχετίζεται microε τις ταυτότητες των οmicroιλητώντριών αλλά και microε καταστασιακά δεδοmicroένα

bull να εντοπίζουν τις κοινωνικές συνδηλώσεις σε ένα κείmicroενο

26

bull να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου

bull να αξιοποιούν τις γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές

bull να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού

Προστιθέmicroενη αξία

Προωθούνται οι νέοι γραmicromicroατισmicroοί και ο κριτικός γραmicromicroατισmicroός και διευρύνεται ο σχολικός χωροχρόνος Οι microαθητές και οι microαθήτριες αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες και συνεργάζονται αναδεικνύεται και ενθαρρύνεται η κριτική τους σκέψη και προάγεται η κριτική τους θέση ως πολιτών στον κόσmicroο που τιςτους περιβάλλει Η εκδοχή αυτή είναι και η πλησιέστερη στους στόχους και τις επιδιώξεις του νέου ΠΣ Η 3η εκδοχή αναδεικνύει επίσης τις ακόλουθες βασικές αρχές του ΠΣ

bull Το ΠΣ πρέπει να αποτελεί αφετηρία για την αξιοποίηση του διδακτικού υλικού και όχι

το αντίστροφο

bull Πρέπει να αξιοποιείται κάθε microαθησιακός πόρος (εποmicroένως και το βιβλίο)

προκειmicroένου να κατακτηθούν οι στόχοι

Σχηmicroατική παρουσίαση

Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής

A Γνώσεις για τον κόσmicroο πώς η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα (κριτική προσέγγιση)

Β Λειτουργική κατάκτησηΚειmicroενικών ειδών νέοι Γραmicromicroατισmicroοί

Γ Γνώσεις για τη γλώσσα

Γλωσσική ποικιλότητα η γλώσσα των νέων

∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές

Ταυτότητες

Στο σχήmicroα 3 βλέπουmicroε τώρα να microεταβάλλονται οι τρεις του άκρες σε σχέση microε την πρώτη εκδοχή αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) αλλά και αυτή που έχει σχέση microε τις γνώσεις για τον κόσmicroο (Α) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που εκβάλλει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή (κέντρο του ρόmicroβου) αφού τα παιδιά δεν ασκούνται στο να κάνουν απλώς διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα αλλά και στο να χρησιmicroοποιούν τις γνώσεις για τη γλώσσα προκειmicroένου να διαβάζουν καλύτερα τον κόσmicroο γύρω τους Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo στη δεύτερη laquoψάξε microάθε σύνθεσε και παρουσίασεraquo και τώρα τους λέει laquoΨάξει microάθε σύνθεσε παρουσίασε αλλά και δες ότι ο σηmicroειωτικός κόσmicroος γύρω σου δεν είναι αθώοςraquo

27

5 Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Με τα δεδοmicroένα που παρουσιάστηκαν και αναλύθηκαν παραπάνω το εύλογο ερώτηmicroα που τίθεται είναι το εξής σε ένα τέτοιο διδακτικό πλαίσιο πώς θα microπορέσουν οι εκπαιδευτικοί να αξιολογήσουν την επίδοση των microαθητών και των microαθητριών Για να απαντηθεί το ερώτηmicroα αυτό είναι χρήσιmicroο να γίνει προηγουmicroένως διάκριση των τριών διαφορετικών εννοιών που υπάρχουν πίσω από τον όρο αξιολόγηση Η πρώτη συζητήθηκε microέσω των παραδειγmicroάτων που αναπτύχθηκαν παραπάνω σύmicroφωνα microε το ΠΣ Στην περίπτωση αυτή η αξιολόγηση ταυτίζεται microε ότι τα παιδιά αναmicroένεται να είναι σε θέση να κάνουν σε κάθε θεmicroατική ενότητα Από εδώ κατά βάση ξεκινάει να σχεδιάζει τη διδασκαλία τουτης οη κάθε εκπαιδευτικός και προσπαθεί να αντιmicroετωπίσει συνδυαστικά τις αξιολογήσεις που προτείνονται στις τέσσερις θεmicroατικές ενότητες

Η δεύτερη συζητείται ιδιαίτερα στην έκτη ενότητα του ΠΣ Εκεί επισηmicroαίνεται ότι η αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά το microάθηmicroα στο σύνολό του (βλ περισσότερα εκεί) Αυτή η αξιολόγηση εποmicroένως αφορά την καθηmicroερινή διδακτική πρακτική από την οποία οι εκπαιδευτικοί αντλούν πολύ χρήσιmicroα στοιχεία που αφορούν τους ίδιους και τις ίδιες και τις επιλογές τους τους microαθητές και τις microαθήτριες και τον βαθmicroό ανταπόκρισής τους Από τη διαδικασία αυτή microπορούν οι εκπαιδευτικοί να αντλήσουν στοιχεία και για τη βαθmicroολόγηση (βλ παρακάτω)

Η τρίτη τέλος εκδοχή σχετίζεται microε αυτό που συνήθως στο ελληνικό σχολείο εννοούmicroε αξιολόγηση και ταυτίζεται microε την αποτίmicroηση του βαθmicroού που θα πάρει ο κάθε microαθητής και η κάθε microαθήτρια παράmicroετρος η οποία δε θα πρέπει να υποτιmicroάται

Στη συνέχεια αναλύεται η λογική του πλαισίου αξιολόγησης στο οποίο περιγράφεται η λογική των εξετάσεων που θα γίνονται στην Α Λυκείου

Στην εισαγωγή του πλαισίου αξιολόγησης αναφέρονται τα κάτωθι

laquoΓια την εξέταση στη Νέα Ελληνική Γλώσσα δίνεται στους microαθητές σε φωτοαντίγραφο ένα δύο ή και περισσότερα κείmicroενα περιορισmicroένης έκτασης (προτιmicroότερα τα δύο κείmicroενα) από τον έντυπο ήκαι τον ηλεκτρονικό λόγο που αναφέρονται σε κοινωνικά πολιτικά πολιτιστικά επιστηmicroονικά ή άλλα θέmicroατα της καθηmicroερινής ζωής Καλό είναι τα κείmicroενα να σχετίζονται microε τα θέmicroατα microε τα οποία ασχολήθηκαν οι microαθητές (γνώσεις για τον κόσmicroο βλ στήλη 1 του Προγράmicromicroατος Σπουδών) στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς Γενικότερος στόχος της εξέτασης είναι να ελεγχθεί ο βαθmicroός κατάκτησης των δεξιοτήτων και των γνώσεων που αναφέρονται στη στήλη 5 του Προγράmicromicroατος Σπουδώνraquo

- Προτείνεται να δίνονται δύο κείmicroενα αντί για ένα Η επιλογή αυτή οδηγεί στο να

ελέγξουmicroε καλύτερα microέσω συνδυαστικών ερωτήσεων την ικανότητα των microαθητών και

microαθητριών να κατανοούν κείmicroενα που έχουν σχέση microε κάποια θεmicroατική που

microελετήσαmicroε Εννοείται ότι τα κείmicroενα αυτά θα είναι άγνωστα αλλά θα σχετίζονται microε

τις θεmicroατικές microε τις οποίες ασχοληθήκαmicroε στην τάξη Τα κείmicroενα επίσης microπορούν να

αξιοποιηθούν ως βάση προκειmicroένου να αντληθούν πληροφορίες για την παραγωγή

λόγου (βλ παράγραφο 6 του Π∆ 612012)

- Η έννοια κείmicroενο χρησιmicroοποιείται εδώ microε microια ευρύτερη λογική Εννοούmicroε ως κείmicroενα

τα γνωστά ― γλωσσικά κυρίως― κείmicroενα που είναι σε έντυπη microορφή αλλά και τα

ποικίλα ηλεκτρονικά ή ψηφιακά και πολυτροπικά κείmicroενα (πχ βίντεο ιστοσελίδες

κλπ)

- Οδηγός των ερωτήσεων που θα τεθούν είναι το πλαίσιο της αξιολόγησης (τι

αναmicroένουmicroε οι microαθητές και οι microαθήτριες να ξέρουν microετά από κάποια φάση

διδασκαλίας ή στο τέλος) που δίνεται στη στήλη 5 του ΠΣ Με βάση τη στήλη αυτή και

την εστίαση στη διδασκαλία θα γίνει η επιλογή των ερωτήσεων

28

Στο πλαίσιο για την αξιολόγηση διακρίνονται δύο οmicroάδες ερωτήσεων Η πρώτη έχει σχέση microε

την κατανόηση του γραπτού λόγου (microε microια ευρύτερη λογική) Αναφέρεται χαρακτηριστικά

laquoΠιο συγκεκριmicroένα οι microαθητές καλούνται (α) Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται κατά πόσο έγινε κατανοητό το περιεχόmicroενο του ή των κειmicroένων (πχ οπτικές από τις οποίες προσεγγίζεται η πραγmicroατικότητα επιχειρήmicroατα συγγραφέα προβλήmicroατα που θέτει θέσεις που υποστηρίζει κτλ)raquo Στη συγκεκριmicroένη ενότητα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα εξής επίπεδα

- Κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες κατανοούν το (ή τα) κείmicroενο σε ένα πρώτο επίπεδο

- Κατά πόσο microπορούν να γίνουν κατανοητά τα επιχειρήmicroατα που microπορεί να χρησιmicroοποιούνται ή ο ρόλος που έχουν τα ποικίλα συmicroβολικά συστήmicroατα (φυσικά και η γλώσσα) στη συγκρότηση του νοήmicroατος των συγκεκριmicroένων κειmicroένων

- Με δεδοmicroένο το γεγονός ότι τα κείmicroενα προσεγγίζουν την πραγmicroατικότητα από συγκεκριmicroένες οπτικές γωνίες ενδιαφέρει ιδιαίτερα να διερευνάται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αντιληφθούν τις οπτικές γωνίες από τις οποίες το κάθε κείmicroενο προσεγγίζει την πραγmicroατικότητα Ενδιαφέρει ιδιαίτερα η ανάδειξη των διαφορών ή της συmicroπληρωmicroατικότητας που υπάρχει ανάmicroεσα στα κείmicroενα που δίνονται

- Εν κατακλείδι microας ενδιαφέρει να αποτυπωθεί στην αξιολόγησή microας όχι microόνο το κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να κατανοούν τα κείmicroενα αλλά και να αντιλαmicroβάνονται τη microη ουδετερότητα των κειmicroένων Να κατανοούν δηλαδή ότι η πραγmicroατικότητα που παρουσιάζεται σε κάθε κείmicroενο είναι αποτέλεσmicroα της ιδεολογίας της στάσης της θέσης και της γενικότερης κοσmicroοθεωρίας του συντάκτη ή της συντάκτριας και όχι αποτύπωση microιας ούτως ή άλλως microη υπαρκτής αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας (κριτικός γραmicromicroατισmicroός)

Με τη δεύτερη οmicroάδα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα εξής laquo(β) Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται πώς γλωσσικά (βλ γνώσεις για τη γλώσσα) ή εξωγλωσσικά στοιχεία (πβ πολυτροπικότητα) συγκροτούν την κειmicroενική ιδιαιτερότητα των συγκεκριmicroένων κειmicroένων και συνεισφέρουν στη σύνδεση των κειmicroένων αυτών microε την κοινωνική πραγmicroατικότητα όπου ανήκουν (βλ στήλη 3 του Προγράmicromicroατος Σπουδών)raquo Οι ερωτήσεις αυτές ξεκινούν από microια microεταγλωσσική αφετηρία και εστιάζουν και πάλι στα κείmicroενα Συγκεκριmicroένα διερευνώνται

- Ο ρόλος των γλωσσικών επιλογών στη συγκρότηση του νοήmicroατος των κειmicroένων γιατί για παράδειγmicroα επιλέγεται η γλώσσα των νέων και ποια ακριβώς εκδοχή της ή γιατί ο λόγος του κειmicroένου microπορεί να αξιοποιεί λόγιες ή λαϊκές εκφράσεις ή πώς η γλώσσα και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα (εικόνες φωτογραφίες διαγράmicromicroατα κλπ) αλληλοσυmicroπληρώνονται και κατασκευάζουν τα συγκεκριmicroένα νοήmicroατα

Ο αριθmicroός των υποερωτήσεων που microπορεί να υπάρχουν και η ακριβής κατεύθυνση προσδιορίζεται από τη διδασκαλία ή τις διδασκαλίες που έχουν προηγηθεί αλλά και το είδος της αξιολόγησης (τελική ενδιάmicroεση κλπ) Εκείνο που κυρίως ενδιαφέρει είναι να ανιχνευτεί microέσω των ερωτήσεων η δηmicroιουργικότητα και η κριτική ικανότητα των microαθητών και microαθητριών ως αναγνωστών ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ

- ∆ε δίνονται ερωτήσεις γραmicromicroατικές ή λεξιλογικές ανεξάρτητα από τα κείmicroενα αλλά ερωτήσεις microε τις οποίες επιχειρείται να διερευνηθούν τα λεξιλογικά και δοmicroικά

29

στοιχεία του κειmicroένου που συmicroβάλλουν στη διαmicroόρφωση των νοηmicroάτων που δίνει το κείmicroενο πχ η πραγmicroατικότητα που διαmicroορφώνει η χρήση της παθητικής φωνής σε σχέση microε την ενεργητική η χρήση ονοmicroατικών προτάσεων αντί των ρηmicroατικών η χρήση λόγιου λεξιλογίου αντί λαϊκού κλπ

- ∆ε δίνονται ασκήσεις microηχανιστικού τύπου (πχ συmicroπλήρωση κενών αντικαταστάσεις λέξεων κλπ)

- Η όποια γλωσσική εστίαση αποτυπώνεται σε ερωτήσεις που στοχεύουν στη διερεύνηση των κειmicroένων και του κόσmicroου Εξυπακούεται ότι οι όποιες γνώσεις για τη γλώσσα (και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα) ζητούνται από τα παιδιά έχουν κατακτηθεί στη διάρκεια των microαθηmicroάτων

Η τρίτη άσκηση έχει αποκλειστική σχέση microε την παραγωγή γραπτού λόγου Στο πλαίσιο αξιολόγησης αναφέρονται τα παρακάτω laquo(γ) Να παραγάγουν κείmicroενο το οποίο microε αφετηρία ένα από τα κείmicroενα που δίνονται θα προσαρmicroόζεται σε διαφορετικό επικοινωνιακό πλαίσιο (πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) και θα ανήκει σε ίδιο ή ενδεχοmicroένως διαφορετικό είδος κειmicroένου (πχ από συνέντευξη σε δοκίmicroιο από διαφήmicroιση σε δοκίmicroιο microε επιχειρηmicroατολογία από άρθρο εφηmicroερίδας σε αναδιήγηση κτλ) προκειmicroένου να αξιολογηθούν στοιχεία που σχετίζονται microε την κατάκτηση των γραmicromicroατισmicroών της στήλης 2 του Προγράmicromicroατος Σπουδών ή (εναλλακτικά) microε αφετηρία τα κείmicroενα που θα δοθούν να παραγάγουν (αφού microεταβληθεί το επικοινωνιακό πλαίσιο πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) συγκεκριmicroένο είδος κειmicroένου microέσω του οποίου να διατυπώνεται η συmicroφωνία ή διαφωνία τους microε θέσεις απόψεις και στάσεις που προβάλλονται στα κείmicroενα που έχουν δοθείraquo Εδώ αξίζει να προσεχθούν τα παρακάτω

- Η αξιολόγηση εστιάζει στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και συγκεκριmicroένων κειmicroενικών ειδών microε βάση συγκεκριmicroένο πλαίσιο επικοινωνίας Αυτή θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι είναι microια απαραίτητη γραπτή γλωσσική ικανότητα για ένα παιδί αυτή της ηλικίας

- Ελέγχεται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αξιοποιήσουν και να ενσωmicroατώσουν δηmicroιουργικά στα κείmicroενά τους πληροφορίες από άλλα κείmicroενα (τα κείmicroενα που δίνονται για την κατανόηση γραπτού λόγου) Η εστίαση αυτή αποβλέπει στο να αποτυπωθεί ο βαθmicroός δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών

- Ιδιαίτερα σηmicroαντικό είναι επίσης πέρα από την ενσωmicroάτωση γνώσεων και απόψεων τα παιδιά να microπορούν να διατυπώνουν τεκmicroηριωmicroένες θέσεις κρίσεις και αντιρρήσεις στα κείmicroενά τους ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος που έχουν να γράψουν

Γενικότερα το πνεύmicroα των εξετάσεων είναι απαραίτητο να κινείται στο γενικότερο πνεύmicroα του ΠΣ ενισχύοντας microεταξύ άλλων και -Κλασικού (που έχουν σχέση microε το έντυπο) και νέου τύπου γραmicromicroατισmicroούς (που έχουν σχέση microε τα ψηφιακά microέσα) -Τη δηmicroιουργικότητα των παιδιών σε σχέση microε το διάβασmicroα και το γράψιmicroο -Την κριτική τους ικανότητα -Την ικανότητά τους να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα τόσο για να εκφράζονται όσο και για να διαβάζουν τον κόσmicroο Για την αξιολόγηση του microαθήmicroατος laquoΝέα Ελληνική Γλώσσαraquo στην Α΄ τάξη ηmicroερησίου και Α΄

τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου ισχύει η παρ 6 του άρθ 1 του Π∆ 612012 (ΦΕΚ Α΄ 112)

30

3 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Β΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΠΑΛ Η Νεοελληνική Λογοτεχνία ως microάθηmicroα Γενικής Παιδείας διδάσκεται microία (1) ώρα την εβδοmicroάδα microε ελεύθερη επιλογή από τον διδάσκοντα Αναλυτικά Η ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καλύπτεται στη Β΄ Τάξη ηmicroερησίου ΕΠΑΛ από το εγχειρίδιο Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β΄ Τεύχος Β΄ Τάξης Γενικού Λυκείου

bull Η επιλογή της διδακτέας ύλης από τους διδάσκοντες πρέπει να είναι ίδια για όλα τα τmicroήmicroατα της τάξης του ίδιου σχολείου προκειmicroένου να τηρηθεί η ενότητα της διδασκαλίας και της αξιολόγησης

bull Θα πρέπει να διδαχθούν κείmicroενα από όλες τις περιόδους (περίπου 10 κείmicroενα)

bull Θα πρέπει να διδαχθούν τουλάχιστον ένα ή δύο κείmicroενα και από την ξένη λογοτεχνία ως αντιπροσωπευτικά των microεγάλων κλασικών έργων

bull Επίσης microπορούν να διδαχτούν ένα ή δύο δοκίmicroια εάν επαρκεί ο χρόνος ή να γίνει ανάγνωση κάποιων δοκιmicroίων κατά την κρίση του διδάσκοντος

bull Κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς εφόσον είναι εφικτό ο διδάσκων microπορεί να προγραmicromicroατίσει τη microελέτη δύο (2) το πολύ λογοτεχνικών βιβλίων αφιερώνοντας τρεις (3) το πολύ ώρες για καθένα από αυτά Τα βιβλία microπορεί να σχετίζονται microε τα ενδιαφέροντα των microαθητών ή microε τη διδακτέα ύλη Σκοπός της microελέτης αυτής είναι η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας των microαθητών Επισηmicroαίνεται ότι η δραστηριότητα αυτή αποτελεί microεν κριτήριο αξιολόγησης των microαθητών ωστόσο τα βιβλία δεν συmicroπεριλαmicroβάνονται στην ύλη των εξετάσεων της περιόδου Μαΐου-Ιουνίου

Β΄ ΤΑΞΗ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΕΠΑΛ Στη Β΄ τάξη Εσπερινού ΕΠΑΛ η Νεοελληνική Λογοτεχνία διδάσκεται microία (1) ώρα την εβδοmicroάδα microε ελεύθερη επιλογή από τον διδάσκοντα Η ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καλύπτεται στην Β΄ Τάξη Εσπερινού ΕΠΑΛ από το εγχειρίδιο Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α΄ Τεύχος Α΄ Τάξης Γενικού Λυκείου

bull Η επιλογή της διδακτέας ύλης από τους διδάσκοντες πρέπει να είναι ίδια για όλα τα τmicroήmicroατα της τάξης του ίδιου σχολείου προκειmicroένου να τηρηθεί η ενότητα της διδασκαλίας και της αξιολόγησης

bull Θα πρέπει να διδαχθούν κείmicroενα από όλες τις περιόδους (περίπου 7 κείmicroενα)

bull Θα πρέπει να διδαχθούν τουλάχιστον ένα ή δύο κείmicroενα και από την ξένη λογοτεχνία ως αντιπροσωπευτικά των microεγάλων κλασικών έργων

bull Κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς εφόσον είναι εφικτό ο διδάσκων microπορεί να προγραmicromicroατίσει τη microελέτη δύο (2) το πολύ λογοτεχνικών βιβλίων αφιερώνοντας τρεις (3) το πολύ ώρες για καθένα από αυτά Τα βιβλία microπορεί να σχετίζονται microε τα ενδιαφέροντα των microαθητών ή microε τη διδακτέα ύλη Σκοπός της microελέτης αυτής είναι η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας των microαθητών Επισηmicroαίνεται ότι η δραστηριότητα αυτή αποτελεί microεν κριτήριο αξιολόγησης των microαθητών ωστόσο τα βιβλία δεν συmicroπεριλαmicroβάνονται στην ύλη των εξετάσεων της περιόδου Μαΐου-Ιουνίου

Για την εξέταση του microαθήmicroατος ισχύει για τις ανωτέρω τάξεις ότι προβλέπεται στο Π∆ 612012 άρθρο 1 παρ 7 εδάφ 2 (ΦΕΚ Α΄ 112)

4 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

Β΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ Η διδακτέα ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Γλώσσας της Β΄ τάξης Ηmicroερησίου

Επαγγελmicroατικού Λυκείου περιλαmicroβάνεται στα εγχειρίδια

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Β΄ της Β΄ τάξης Γενικού Λυκείου

31

bull Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου

bull Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο

Β΄ Τάξη Ηmicroερήσιου Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Β΄ να διδαχτούν Η ΕΙ∆ΗΣΗ Ι Η ΕΙ∆ΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ 1Το γεγονός και το σχόλιο στην είδηση (σσ 14-17) 2Προβολή και διαφοροποίηση της είδησης (σσ 18-19) 3Παρεmicroβολή ξένου σχολίου στην είδηση (σ 20) 4 ∆ιαπλοκή του γεγονότος microε το σχόλιο στην είδηση (σσ 21-22) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το σχόλιο και την είδηση) (σσ 23-25) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την πληροφόρηση τη δηmicroοσιογραφία τον Τύπο) (σσ 26-30) ΙΙ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΙ∆ΗΣΗΣ 1Η οργάνωση της είδησης (σσ 32-35) 2Η οπτική γωνία του δηmicroοσιογράφου στην είδηση (σσ 36-38) 3Ο τίτλος της είδησης (σσ 39-42) 4Συντακτικά στοιχεία στην είδηση α Η σειρά των λεκτικών συνόλων στην είδηση (σσ 43-44) β Ενεργητική και παθητική σύνταξη στην είδηση (σ 45) γ Η χρήση των ονοmicroατικών προσδιορισmicroών στην είδηση Χρήση ονοmicroάτων και επιθέτων (σ 46)

δ Ο προσδιορισmicroός του χρόνου στην είδηση (σ 47) 5 Το σχόλιο πάνω σε microια είδηση (σσ 48-53) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το χρόνο) (σσ 54-55) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τα microέσα microαζικής επικοινωνίας) (σσ 56-63) Οργάνωση του λόγου Η χρήση του παραδείγmicroατος στην ανάπτυξη παραγράφου και ευρύτερου κειmicroένου (σσ 63-68)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΙ∆Η

Βιογραφικά είδη (σσ 71-72) 1 Βιογραφία microυθιστορηmicroατική βιογραφία (σσ 73-76) 2 Βιογραφικό σηmicroείωmicroα

α Τα γεγονότα και τα σχόλια σε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 77-78) β Η δοmicroή και το περιεχόmicroενο ενός βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 78-79) Λεξιλόγιο βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 82-84)

4 Αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα α Σύγκριση ενός αυτοβιογραφικού σηmicroειώmicroατος microε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σ 86) β Το έmicromicroεσο σχόλιο στο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 86-87) δ Ο πρακτικός σκοπός ενός (αυτο)βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 89-94)

Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την εργασία και την επιλογή επαγγέλmicroατος) (σσ 95-103) 6 Ηmicroερολόγιο (σσ 108-111) 7 Συστατική επιστολή (σσ 112-118) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε το χαρακτηρισmicroό ατόmicroου τις στερεότυπες αντιλήψεις το φυλετικό και κοινωνικό ρατσισmicroό) (σσ 119-126) Οργάνωση του λόγου Ι Παράγραφος Ανάπτυξη microε σύγκριση και αντίθεση (σσ 127-131) ΙΙ Ο ρόλος της αντίθεσης στη συνοχή του κειmicroένου α Συνοχή προτάσεων και περιόδων (σσ 132-133) β Συνοχή παραγράφων microε αντιθετική σύνδεση Ανάπτυξη δύο εννοιών σε ένα ευρύτερο κείmicroενο (σσ 133-135)

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ndash ΚΡΙΤΙΚΗ

32

Ι Παρουσίαση και κριτική ενός βιβλίου 3 Βιβλιοκριτική α Λογοτεχνική κριτική (σσ163-169) β Κριτική άλλων κειmicroένων (σ170-171) 5 Απλή και διαδοχική υπόταξη (σ175) 6 Οι αναφορικές προτάσεις (σσ176-177) Λεξιλόγιο (σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν) (σ 178) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την τέχνη και την κριτική έργου τέχνης) (σσ 179-189) ΙΙ Παρουσίαση και κριτική microιας θεατρικής παράστασης Λεξιλόγιο (σχετικό microε τη θεατρική κριτική) (σσ 203-205) ΙΙΙ Παρουσίαση και κριτική άλλων microορφών τέχνης Λεξιλόγιο (σχετικό microε την κριτική (σσ 219-220) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την κριτικήαξιολόγηση του ατόmicroου και την αυτοκριτική) (σσ 221-224) ΙV Οργάνωση του λόγου ορισmicroός και διαίρεση microιας έννοιας 1Ορισmicroός (σσ 226-230) 2∆ιαίρεση (σσ 231-236)

Σηmicroειώσεις ndashΠερίληψη Ι Σηmicroειώσεις (σ 240)

Α Σηmicroειώσεις από γραπτό λόγο (σσ 241-242) 1Κρατώ σηmicroειώσεις κατά παράγραφο (σσ 243-248) 2Εργάζοmicroαι σε ευρύτερες (από την παράγραφο) νοηmicroατικές ενότητες και κρατώ σηmicroειώσεις (σσ249-252) 3Από τις σηmicroειώσεις προχωρώ στο διάγραmicromicroα του κειmicroένου (σσ 253-257) Β Σηmicroειώσεις από προφορικό λόγο (σσ 258-259) ΙΙ Περίληψη Α Περίληψη γραπτού λόγου 1Πώς οδηγούmicroαι στην περίληψη (σ 262) 2Τι πρέπει να προσέχω σε microια περίληψη (σ 263) 3Συγκρίνω δύο περιλήψεις microία εκτενή και microία συνοπτική του ίδιου κειmicroένου (σσ 264-265) 4Εξετάζω τη χρήση της ενεργητικής και της παθητικής σύνταξης σε microία περίληψη (σσ 266-267) 5Παρατηρώ περιλήψεις από ποικίλα κείmicroενα (σσ 268-273) Β Περίληψη προφορικού λόγου 1∆ιαβάζω τη δηmicroοσιογραφική περίληψη microιας συζήτησης (σσ 274-275) 2Παρουσιάζω σε προφορικό και γραπτό λόγο περίληψη microιας συζήτησης (σ 276) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τη λακωνική έκφραση και την προσπάθεια για εξοικονόmicroηση χρόνου στη σύγχρονη καθηmicroερινή ζωή) (σσ 277-286)

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Για τον ορθό καταmicroερισmicroό και την αποδοτικότερη διδασκαλία της διδακτέας ύλης της

Νεοελληνικής Γλώσσας του Ηmicroερήσιου Επαγγελmicroατικού Λυκείου (ΕΠΑΛ) είναι σκόπιmicroο να ληφθούν υπόψη

1Το Πρόγραmicromicroα Σπουδών για τη Γλωσσική ∆ιδασκαλία στο Λύκειο (σ79-105) που περιλαmicroβάνεται στο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Α΄θmicroιας και Β΄θmicroιας Εκπσης Θεωρητικές Επιστήmicroες (2000) 2Οι laquoΟδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών microαθηmicroάτων στο Γενικό Λύκειοraquo που περιλαmicroβάνουν προτάσεις για τη διδασκαλία των εγχειριδίων Έκφραση-Έκθεση και την αξιοποίηση των βιβλίων Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου και Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο Επίσης οι διδάσκοντεςδιδάσκουσες στο πλαίσιο της υλοποίησης των εκάστοτε

διδακτικών στόχων και του διαθέσιmicroου διδακτικού χρόνου microπορούν να χρησιmicroοποιούν κατά περίπτωση κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό (κείmicroενα δραστηριότητες κά) και από άλλες πηγές microε σκοπό την περαιτέρω εξοικείωση των microαθητώνmicroαθητριών microε ποικίλα κειmicroενικά

33

είδη και την καλλιέργεια της ικανότητάς τους να κατανοούν και να παράγουν επιτυχώς προφορικό και γραπτό λόγο

ΕΣΠΕΡΙΝΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ

Η διδακτέα ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Γλώσσας των Β΄ και Γ΄ τάξεων Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου περιλαmicroβάνεται στα εγχειρίδια

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Α΄ της Α΄ τάξης Γενικού Λυκείου

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Β΄ της Β΄ τάξης Γενικού Λυκείου

bull Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο - Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου

bull Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο

Β΄ Τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Α΄ να διδαχτούν ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Ι ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ (σ 140) 1 Μεθόδευση της περιγραφής

α Η επιλογή και η παράθεσηοργάνωση των λεπτοmicroερειών (σσ 142-147) β Η ακρίβεια και η σαφήνεια στην περιγραφή (σσ 148-152)

2 Η γλώσσα της περιγραφής α Η επιλογή των κατάλληλων λέξεωνφράσεων (σσ 152-153) β Κυριολεκτική (δηλωτική) και microεταφορική (συνυποδηλωτική) χρήση της γλώσσας (σ 153)

3 Το σχόλιο και η οπτική γωνία στην περιγραφή (σσ 154-159) ΙΙ ∆ΙΑΦΟΡΑ ΘΕΜΑΤΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗΣ 1Περιγραφή ενός χώρου κτιρίου (σσ 160-167) 2Περιγραφή προσώπουατόmicroου

α Τα τυπικά και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ενός προσώπου ατόmicroου (σσ 168-170) β Το σχόλιο στην περιγραφή ενός ατόmicroου (σσ 171-176)

3 Περιγραφή ζωγραφικού πίνακα ή άλλου έργου τέχνης (σσ 176-178) 4 Ειδικά θέmicroατα β Περιγραφή της διαδικασίας για την κατασκευή ή τη χρήση ενός αντικειmicroένου (σσ 182-183) ΙΙΙ ΕΚΦΡΑΣΗ-ΕΚΘΕΣΗ θέmicroατα σχετικά microε την ενδυmicroασία και τη microόδα (σσ 184-199) ΙV ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ

Ανάπτυξη microιας παραγράφου microε αναλογία (σσ 200-205) ΑΦΗΓΗΣΗ Ι ΑΦΗΓΗΣΗ

1Ορισmicroός της αφήγησης (σσ 210-211) 2Αφηγηmicroατικό περιεχόmicroενο και αφηγηmicroατική πράξη (σσ 212-214) 7Αφηγηmicroατικός χρόνος (σσ 240-250)

Λεξιλόγιο σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν (σσ 251-252) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση (Γηρατειά και νεότητα Χθες-Σήmicroερα-Αύριο Αφηγήσεις για το παρελθόν και το microέλλον) (σσ 252-258) ΙΙ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΦΗΓΗΣΗ Λεξιλόγιο (σσ 262-263) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση Το κωmicroικό και η σηmicroασία του γέλιου (σσ 264-271) ΙΙΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ Συνοχή κειmicroένου (σσ 272-274)

Συνοχή σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο (σσ 274-277) ΤΟ ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΗΜΑ (σσ 280-295)

34

Γ΄ Τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Β΄ να διδαχτούν

Η ΕΙ∆ΗΣΗ Ι Η ΕΙ∆ΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ 1 Το γεγονός και το σχόλιο στην είδηση (σσ 14-17) 2 Προβολή και διαφοροποίηση της είδησης (σσ 18-19) 3 Παρεmicroβολή ξένου σχολίου στην είδηση (σ 20) 4 ∆ιαπλοκή του γεγονότος microε το σχόλιο στην είδηση (σσ 21-22) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το σχόλιο και την είδηση) (σσ 23-25) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την πληροφόρηση τη δηmicroοσιογραφία τον Τύπο) (σσ 26-30) ΙΙ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΙ∆ΗΣΗΣ 1 Η οργάνωση της είδησης (σσ 32-35) 2 Η οπτική γωνία του δηmicroοσιογράφου στην είδηση (σσ 36-38) 3 Ο τίτλος της είδησης (σσ 39-42) 4 Συντακτικά στοιχεία στην είδηση

α Η σειρά των λεκτικών συνόλων στην είδηση (σσ 43-44) β Ενεργητική και παθητική σύνταξη στην είδηση (σ 45) γ Η χρήση των ονοmicroατικών προσδιορισmicroών στην είδηση Χρήση ονοmicroάτων και επιθέτων (σ 46)

δ Ο προσδιορισmicroός του χρόνου στην είδηση (σ 47) 5 Το σχόλιο πάνω σε microια είδηση (σσ 48-53)

Λεξιλόγιο (σχετικό microε το χρόνο) (σσ 54-55) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τα microέσα microαζικής επικοινωνίας) (σσ 56-63) Οργάνωση του λόγου Η χρήση του παραδείγmicroατος στην ανάπτυξη παραγράφου και ευρύτερου κειmicroένου (σσ 63-68)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΙ∆Η

Βιογραφικά είδη (σσ 71-72) 1 Βιογραφία microυθιστορηmicroατική βιογραφία (σσ 73-76) 2 Βιογραφικό σηmicroείωmicroα

α Τα γεγονότα και τα σχόλια σε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 77-78) β Η δοmicroή και το περιεχόmicroενο ενός βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 78-79) Λεξιλόγιο βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 82-84)

4 Αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα α Σύγκριση ενός αυτοβιογραφικού σηmicroειώmicroατος microε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σ 86) β Το έmicromicroεσο σχόλιο στο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 86-87) δ Ο πρακτικός σκοπός ενός (αυτο)βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 89-94)

Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την εργασία και την επιλογή επαγγέλmicroατος) (σσ 95-103) 6 Ηmicroερολόγιο (σσ 108-111) 7 Συστατική επιστολή (σσ 112-118) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε το χαρακτηρισmicroό ατόmicroου τις στερεότυπες αντιλήψεις το φυλετικό και κοινωνικό ρατσισmicroό) (σσ 119-126) Οργάνωση του λόγου Ι Παράγραφος Ανάπτυξη microε σύγκριση και αντίθεση (σσ 127-131) ΙΙ Ο ρόλος της αντίθεσης στη συνοχή του κειmicroένου α Συνοχή προτάσεων και περιόδων (σσ 132-133) β Συνοχή παραγράφων microε αντιθετική σύνδεση Ανάπτυξη δύο εννοιών σε ένα ευρύτερο κείmicroενο (σσ 133-135)

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ndash ΚΡΙΤΙΚΗ

Ι Παρουσίαση και κριτική ενός βιβλίου 3 Βιβλιοκριτική α Λογοτεχνική κριτική (σσ 163-169)

35

β Κριτική άλλων κειmicroένων (σσ 170-171) 5 Απλή και διαδοχική υπόταξη (σ175) 6 Οι αναφορικές προτάσεις (σσ 176-177) Λεξιλόγιο (σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν) (σ 178) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την τέχνη και την κριτική έργου τέχνης) (σσ 179-189) ΙΙ Παρουσίαση και κριτική microιας θεατρικής παράστασης Λεξιλόγιο (σχετικό microε τη θεατρική κριτική) (σσ 203-205) ΙΙΙ Παρουσίαση και κριτική άλλων microορφών τέχνης Λεξιλόγιο (σχετικό microε την κριτική (σσ 219-220) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την κριτικήαξιολόγηση του ατόmicroου και την αυτοκριτική) (σσ 221-224) ΙV Οργάνωση του λόγου ορισmicroός και διαίρεση microιας έννοιας 1Ορισmicroός (σσ 226-230) 2∆ιαίρεση (σσ 231-236)

Σηmicroειώσεις ndashΠερίληψη Ι Σηmicroειώσεις (σ 240)

Α Σηmicroειώσεις από γραπτό λόγο (σσ 241-242) 1Κρατώ σηmicroειώσεις κατά παράγραφο (σσ 243-248) 2Εργάζοmicroαι σε ευρύτερες (από την παράγραφο) νοηmicroατικές ενότητες και κρατώ σηmicroειώσεις (σσ249-252) 3 Από τις σηmicroειώσεις προχωρώ στο διάγραmicromicroα του κειmicroένου (σσ 253-257) Β Σηmicroειώσεις από προφορικό λόγο (σσ 258-259) ΙΙ Περίληψη Α Περίληψη γραπτού λόγου 1Πώς οδηγούmicroαι στην περίληψη (σ 262) 2 Τι πρέπει να προσέχω σε microια περίληψη (σ 263) 3 Συγκρίνω δύο περιλήψεις microία εκτενή και microία συνοπτική του ίδιου κειmicroένου (σσ 264-265) 4 Εξετάζω τη χρήση της ενεργητικής και της παθητικής σύνταξης σε microία περίληψη (σσ 266-267) 5 Παρατηρώ περιλήψεις από ποικίλα κείmicroενα (σσ 268-273) Β Περίληψη προφορικού λόγου 1 ∆ιαβάζω τη δηmicroοσιογραφική περίληψη microιας συζήτησης (σσ 274-275) 2 Παρουσιάζω σε προφορικό και γραπτό λόγο περίληψη microιας συζήτησης (σσ 276) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τη λακωνική έκφραση και την προσπάθεια για εξοικονόmicroηση χρόνου στη σύγχρονη καθηmicroερινή ζωή) (σ 277-286)

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Για τον ορθό καταmicroερισmicroό και την αποδοτικότερη διδασκαλία της διδακτέας ύλης της

Νεοελληνικής Γλώσσας του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου είναι σκόπιmicroο να ληφθούν υπόψη

1Το Πρόγραmicromicroα Σπουδών για τη Γλωσσική ∆ιδασκαλία στο Λύκειο (σ79-105) που περιλαmicroβάνεται στο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Αθmicroιας και Βθmicroιας Εκπσης Θεωρητικές Επιστήmicroες (2000) 2Οι laquoΟδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών microαθηmicroάτων στο Γενικό Λύκειοraquo που περιλαmicroβάνουν προτάσεις για τη διδασκαλία των εγχειριδίων Έκφραση-Έκθεση και την αξιοποίηση των βιβλίων Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου και Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο (να αξιοποιηθούν σύmicroφωνα microε την κατανοmicroή της διδακτέας ύλης στο Εσπερινό Γενικό Λύκειο)

Επίσης οι διδάσκοντεςδιδάσκουσες στο πλαίσιο της υλοποίησης των εκάστοτε διδακτικών στόχων και του διαθέσιmicroου διδακτικού χρόνου microπορούν να χρησιmicroοποιούν κατά περίπτωση κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό (κείmicroενα δραστηριότητες κά) και από άλλες πηγές microε σκοπό την περαιτέρω εξοικείωση των microαθητώνmicroαθητριών microε ποικίλα κειmicroενικά είδη και την καλλιέργεια της ικανότητάς τους να κατανοούν και να παράγουν επιτυχώς προφορικό και γραπτό λόγο

36

Για την εξέταση του microαθήmicroατος στη Β΄ και Γ΄ τάξη του Ηmicroερήσιου και του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου και στη ∆΄ τάξη του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου ισχύει ότι προβλέπεται στο άρθρο 1 παρ 6 εδάφιο 2 του Π∆ 612012 (ΦΕΚ Α΄ 112)

Οι διδάσκοντες να ενηmicroερωθούν ενυπόγραφα

ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΔΙΑΝΟΜΗ

bull Γραφείο Υφυπουργού

bull Γραφείο Γενικού Γραmicromicroατέα

bull Γραφείο Ειδικού Γραmicromicroατέα

bull ∆νση Σπουδών ∆Ε Τmicroήmicroα Β΄

bull ∆νση Ιδιωτικής Εκπσης

bull ∆νση ΠΟ∆Ε

bull ∆νση Ξένων και Μειονοτικών Σχολείων

bull ∆νση Ειδικής Αγωγής

bull ΣΕΠΕ∆

ΣΥΝΤΗΣ ΤΜΡΧΗΣ ∆ΝΤΗΣ

∆Σ∆Ε

ΕΙ∆ΙΚΟΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

ΓΕΝΙΚΟΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

Ο ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ

ΘΕΟ∆ΩΡΟΣ Π ΠΑΠΑΘΕΟ∆ΩΡΟΥ

11

γίνει και σενάριο (microεγάλης χρονικής διάρκειας διδασκαλία) Βοηθάει και το γεγονός ότι

τα διαφηmicroιστικά βίντεο είναι πολύ σύντοmicroα

bull Περιγραφή και αφήγηση του υλικού από τα παιδιά αφού δουν το υλικό στο σπίτι

τους Μπορεί να γίνει σύνδεση microε τις ενότητες laquoΠεριγραφήraquo και laquoΑφήγησηraquo να γίνει

οmicroαδοσυνεργατικά κλπ

bull Αποτύπωση στιγmicroιοτύπων από τοντην εκπαιδευτικό (ή και τα παιδιά) στιγmicroιοτύπων (snapshots) των βίντεο microε χαρακτηριστικά στιγmicroιότυπα και ή microότο και παρουσίασή τους microε τη microορφή φωτοτυπιών ή πόστερ (οmicroαδοσυνεργατικά όπ)

bull Παρουσίαση έντυπων microορφών διαφηmicroίσεων microε το ίδιο θέmicroα (κατά προτίmicroηση από τα παιδιά οmicroαδοσυνεργατικά όπ)

bull ∆ραmicroατοποίηση (Προφορικός και γραπτός λόγος οmicroαδοσυνεργατικά όπ)

Η θεmicroατική ενότητα

Το σενάριο εστιάζει άmicroεσα στο τmicroήmicroα laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo σελ 29-37 του σχολικού εγχειριδίου και πιο συγκεκριmicroένα την υποενότητα laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo της σελ 30 Ωστόσο microπορεί να επεκταθεί σε ολόκληρη την υποενότητα laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo ή την ενότητα laquoΓλώσσα και γλωσσικές ποικιλίεςraquo ανάλογα microε το υλικό και την εστίαση και ακόmicroη να επεκταθεί και στο σύνολο των υπόλοιπων κεφαλαίων του βιβλίου (laquoΛόγοςraquo laquoΠεριγραφήraquo laquoΑφήγησηraquo) ανάλογα microε το είδος των δραστηριοτήτων που θα επιλεγούν

Το βασικό σενάριο

Τίτλος Το χάσmicroα γενεών στη διαφήmicroιση γονείς και παιδιά

bull Το σενάριο αποτελεί πρόταση για διδασκαλία

Πεδίο διδακτικό αντικείmicroενο και διδακτική ενότητα

Έκφραση ndash Έκθεση Α΄ Λυκείου θεmicroατική στο ΠΣ laquoΓλώσσα γλωσσική ποικιλότητα και γλωσσική αλλαγήraquo Η έmicroφαση εδώ δίνεται στις γλωσσικές ποικιλίες Στο σχολικό εγχειρίδιο καλύπτει την ενότητα laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo σελ 29-37

Χρονική διάρκεια Ανάλογα microε την εκδοχή microπορεί να αποτελέσει δραστηριότητα που καλύπτει ένα διδακτικό δίωρο έως σενάριο που εκτείνεται σε διάρκεια ενός τετραmicroήνου

Προϋποθέσεις υλοποίησης από εκπαιδευτικό και microαθητήτρια

Ανάλογα microε την εκδοχή

Σύντοmicroη περιγραφή

Πρόκειται για (κριτική) microελέτη του τρόπου microε τον οποίο ηλικιακά microαρκαρισmicroένες κοινωνικές γλώσσες (γλώσσα του διαδικτύου και γλώσσα των νέων) χρησιmicroοποιούνται προκειmicroένου να αποτυπώσουν τις διαφορές των γενεών Παρουσιάζονται τρεις εκδοχές καθεmicroιά από τις οποίες προτείνει διαφορετική αντιmicroετώπιση της laquoδιδακτέας ύληςraquo του σχολικού χωροχρόνου των διδακτικών πρακτικών των αναmicroενόmicroενων γραmicromicroατισmicroών που θα καλλιεργηθούν εποmicroένως και του είδους των εγγράmicromicroατων ταυτοτήτων που συνεισφέρουν να καλλιεργηθούν (βλ το κέντρο του ρόmicroβου) Το παράδειγmicroα είναι ενδεικτικό της λογικής που επιθυmicroούmicroε να αναδειχθεί και εξυπακούεται ότι microπορεί να επιλεγούν άλλα κείmicroενα άλλα παραδείγmicroατα και διαφορετική πορεία υλοποίησης microε βάση επιτόπια δεδοmicroένα (ιδιαιτερότητες τάξης και σχολείου προτιmicroήσεις εκπαιδευτικού)

12

∆ιδακτική εκδοχή 1

Η εκδοχή αυτή κινείται πολύ κοντά στις ισχύουσες διδακτικές πρακτικές Το επιπρόσθετο στοιχείο είναι η αξιοποίηση του βίντεο (προβολή microε υπολογιστή ή microε διαδραστικό πίνακα) Προτείνεται προκειmicroένου να αναδειχθούν καλύτερα πολλά στοιχεία των δύο άλλων εκδοχών που ακολουθούν (οι οποίες είναι πιο κοντά στο πνεύmicroα του νέου ΠΣ) και να γίνουν σαφέστερες οι διαφορές που προτείνονται microε το νέο ΠΣ ∆εν αποκλείεται microέρος της εκδοχής αυτής να χρησιmicroοποιηθεί και ως η πρώτη φάση των εκδοχών που ακολουθούν

Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης

Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα

Βήmicroα 1ο ΟΗ εκπαιδευτικός εκκινεί από το βιβλίο και πιο συγκεκριmicroένα από τα εισαγωγικά κείmicroενα στις γλωσσικές ποικιλίες γενικά και τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες ειδικότερα συζητώντας και αναλύοντας το περιεχόmicroενό τους microε τους microαθητές και τις microαθήτριες Καταρχάς φέρνει τα παιδιά σε επαφή microε το ακόλουθο εισαγωγικό κείmicroενο της σελ 21 του βιβλίου το οποίο αποτελεί εισαγωγή στη γλωσσική ποικιλότητα γεωγραφική και κοινωνική

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Στη συνέχεια προχωρά στο κείmicroενο της σελ 29 laquoΚάθετη διαίρεση κοινωνικές διάλεκτοιraquo εισαγωγικό στην κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα

13

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Βήmicroα 2ο Αφού συζητήσει και αναλύσει το περιεχόmicroενο των δύο κειmicroένων κατόπιν παρουσιάζει στον διαδραστικό πίνακα (ή σε βιντεοπροβολέα) τα βίντεο που έχουν επιλεγεί Αν δεν υπάρχει διαδραστικός πίνακας microπορεί να αξιοποιήσει microια από τις εναλλακτικές δυνατότητες παρουσίασης του υλικού για παράδειγmicroα να δώσει στους microαθητές και στις microαθήτριες φωτοτυπία microε έντυπες εκδοχές των διαφηmicroίσεων αυτών ή αποmicroαγνητοφωνήσεις των βίντεο (όλων ή όσων επιλέξει) ή να αναθέσει στα παιδιά να αποmicroαγνητοφωνήσουν στο σπίτι και να περιγράψουν την κάθε διαφήmicroιση

Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος

Βήmicroα 1ο Ακολουθεί συζήτηση στην τάξη για τη γλωσσική ποικιλότητα και πιο συγκεκριmicroένα για τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες ποιες ποικιλίες χρησιmicroοποιούνται στα διαφηmicroιστικά κείmicroενα από ποια στοιχεία φαίνεται ότι οι νέοι χρησιmicroοποιούν διαφορετική ποικιλία από τους γονείς τους αν οι microαθητές και οι microαθήτριες αναγνωρίζουν τις νεανικές ποικιλίες που χρησιmicroοποιούνται κλπ Η συζήτηση microπορεί να συνδεθεί microε τους ειδικότερους παράγοντες διαmicroόρφωσης γλωσσικών ποικιλιών που παρουσιάζει το βιβλίο και να δουν οι microαθητές και οι microαθήτριες ποιοι από αυτούς τους παράγοντες διακρίνονται στα διαφηmicroιστικά σποτ που παρακολούθησαν Με τον τρόπο αυτόν τα παιδιά διατρέχουν ολόκληρη την ενότητα laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo microε microεγαλύτερη έmicroφαση στον παράγοντα laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo λόγω του υλικού της δραστηριότητας χωρίς όmicroως να περιορίζονται απαραίτητα σrsquo αυτόν Βήmicroα 2ο Στη συνέχεια παίρνουν ασκήσεις για το σπίτι Οι ασκήσεις αυτές microπορούν να είναι α) οι ασκήσεις της υποενότητας laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo σελ 30

14

β) η τελευταία άσκηση της υποενότητας σελ 37

Προηγείται στο βιβλίο η παρουσίαση δύο επιστολών του Ι ∆ραγούmicroη και παρατηρήσεις για τη θεmicroατική οργάνωση των επιστολών

Χρονική διάρκεια

1 διδακτικό δίωρο

Προϋποθέσεις υλοποίησης

Εκπαιδευτικός να χειρίζεται διαδραστικό πίνακα ή να έχει τη δυνατότητα χρήσης βιντεοπροβολέα αν υπάρχουν ΜαθητήςΜαθήτρια ∆εν χρειάζεται κάποια ιδιαίτερη προϋπόθεση

Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις

Οι γνώσεις για τον κόσmicroο που προωθεί η εκδοχή αυτή είναι ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα Η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Από το ΠΣ

bull laquoΗ ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσώνraquo

bull laquoΟι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία

που χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλοraquo

Γνώσεις για τη γλώσσα

Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία αποτυπώνονται και στις γλωσσικές επιλογές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Από το ΠΣ

15

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)

διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της

προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική

διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για

συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

Γραmicromicroατισmicroοί και δεξιότητες

Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες microαθαίνουν να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από κοινωνικούς παράγοντες Η κύρια δεξιότητα που αποκτούν είναι να επιλύουν ασκήσεις στο γνωστό πλαίσιο της Προσφοράς - Ζήτησης που σηmicroαίνει laquoσου δίνω θεωρία λύσε τώρα microια σύντοmicroη άσκησηraquo (κλειστού τύπου ασκήσεις) Από το ΠΣ

bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo

bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής

δικτύωσης)raquo

bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς

ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo

∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες

Η δραστηριότητα αυτή αναπαράγει το microοντέλο Προσφορά - Ζήτηση (κλασικό δασκαλοκεντρικό πρότυπο) και στην ουσία παρέχει υποστηρικτικό υλικό στην ύλη του βιβλίου από την οποία δεν πραγmicroατοποιείται απόκλιση Ο σχολικός χώρος παραmicroένει στις παραδοσιακές του διαστάσεις τα παιδιά παρακολουθούν προσηλωmicroένα στον στην εκπαιδευτικό ο σχολικός χρόνος περιορίζεται στο συνεχόmicroενο διδακτικό δίωρο που προβλέπει το ωρολόγιο πρόγραmicromicroα Οη εκπαιδευτικός βρίσκεται στο επίκεντρο της διδασκαλίας αυτός-ή προβάλλει τα βίντεο ή microοιράζει φωτοτυπίες υποδεικνύει τα σηmicroεία του βιβλίου που πρέπει να έχουν υπόψη οι microαθητές και οι microαθήτριες συντονίζει τη συζήτηση και αναθέτει ασκήσεις για το σπίτι Οι microαθητές και οι microαθήτριες είναι δέκτες δρουν ελάχιστα και ο στόχος είναι να αποκτήσουν εγκυκλοπαιδικές γνώσεις γύρω από το ζήτηmicroα της κοινωνικής γλωσσικής ποικιλότητας Ασκούνται διαβάζοντας (το βιβλίο) γράφοντας και απαντώντας σε ερωτήσεις πρακτικές από τις οποίες αναmicroένεται να προκύψει microάθηση Από το ΠΣ

bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν

την κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε

περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να

τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo

Αξιολόγηση

(βλ οικεία στήλη στη θεmicroατική ενότητα Γλώσσα γλωσσική ποικιλότητα και γλωσσική αλλαγή) Με βάση τη στήλη Αξιολόγηση του ΠΣ microε το παράδειγmicroα που παρουσιάστηκε αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό (προφορικά γραπτά)

bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική microεταβολή

bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή

16

Προστιθέmicroενη αξία

Το microόνο νέο στοιχείο που εισάγεται microε τη συγκεκριmicroένη εκδοχή είναι ότι χρησιmicroοποιούνται παραδείγmicroατα που προέρχονται από την τρέχουσα καθηmicroερινότητα τα οποία είναι οικεία στα παιδιά και microπορούν πιο εύκολα να τα κατανοήσουν και να τα συζητήσουν ∆εν υπάρχει αmicroφιβολία ότι και microόνο αυτό το γεγονός κάνει το microάθηmicroα πιο ενδιαφέρον και την κατάκτηση της γνώσης πιο εύκολη Η microερική χρήση επίσης των νέων microέσων καθιστά το microάθηmicroα πιο ελκυστικό και διασκεδαστικό Η εκδοχή αυτή όmicroως δεν κινείται στο πνεύmicroα του νέου ΠΣ και αυτό θα φανεί από τις άλλες δύο εκδοχές που ακολουθούν

Σχηmicroατική παρουσίαση

Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής

A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα

Β Αναγνωριστικός

γραmicromicroατισmicroός

Γ Γνώσεις για τη γλώσσα

Γλωσσική ποικιλότητα η γλώσσα των νέων

∆ ∆ιδακτικές πρακτικές Προσφορά - Ζήτηση

Ταυτότητες

∆ιδακτική εκδοχή 2

Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης

Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα

Προηγείται κάποια εισαγωγική συζήτηση για τη γλωσσική ποικιλότητα Για την εξοικείωση των παιδιών microε το ζήτηmicroα microπορεί να αξιοποιηθεί ως αρχική φάση κάποιο κείmicroενο από την εκδοχή 1 (βλ παραπάνω) Θα ήταν πιο ενδιαφέρον αν οη εκπαιδευτικός είχε στη διάθεσή τουτης και ένα δύο επιπλέον κείmicroενα που θα σχετίζονταν microε την κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα Στην περίπτωση αυτή θα microοίραζε τα κείmicroενα στα παιδιά (microετά από microια σύντοmicroη εισαγωγή) και θα ζητούσε να συνεργαστούν προκειmicroένου να αναδείξουν και να παρουσιάσουν τα χαρακτηριστικά που αναφέρει και το σχολικό εγχειρίδιο Η διαφορά εδώ είναι σε σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή ότι τα παιδιά θα αναδείκνυαν τη θεωρία ψάχνοντας κείmicroενα και παρουσιάζοντάς την στην τάξη κάτι που συνιστά σηmicroαντική αλλαγή στις διδακτικές πρακτικές

Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος

Βήmicroα 1ο Στη συνέχεια τα παιδιά οργανώνονται σε microικρές οmicroάδες και τους δίνονται συγκεκριmicroένα βίντεο (αν υπάρχουν οι υποδοmicroές) ή παραδείγmicroατα από έντυπα κείmicroενα που προσφέρονται Αν δεν υπάρχουν υποδοmicroές οη εκπαιδευτικός παρουσιάζει κεντρικά στην αίθουσα τα παραδείγmicroατα microε τις διαφηmicroίσεις (Γενικά αν δεν υπάρχουν υποδοmicroές οη εκπαιδευτικός microπορεί να δώσει στους microαθητές και στις microαθήτριες φωτοτυπία microε αποmicroαγνητοφωνήσεις των βίντεο ή να αξιοποιήσει κάποια από τις άλλες εναλλακτικές δυνατότητες που προτείναmicroε στην αρχή Μπορεί επίσης να επιλέξει έντυπες διαφηmicroίσεις ή

17

άλλα κείmicroενα που κρίνει χρήσιmicroα) Παράλληλα ετοιmicroάζει ένα φύλλο εργασίας το οποίο δίνει τους άξονες γύρω από τους οποίους θα εργαστούν τα παιδιά Ενδεικτικοί άξονες

1 Ποιες κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες αναγνωρίζετε στα συγκεκριmicroένα διαφηmicroιστικά

Αξιοποιήστε τα κείmicroενα που σας δόθηκαν προκειmicroένου να ταξινοmicroήσετε τις

απαντήσεις σας

2 Για ποιο λόγο προκαλείται γέλιο στις διαφηmicroίσεις αυτές (πχ τι θα συνέβαινε αν οι

ήρωες χρησιmicroοποιούσαν την πρότυπη γλώσσα Τι θα συνέβαινε αν ανταλλάσσονταν

οι ρόλοι στα βίντεο) Ποιος ο ρόλος της γλωσσικής ποικιλότητας σε αυτό

3 Αναζητήστε και καταγράψτε άλλα παραδείγmicroατα διαφηmicroιστικού λόγου όπου

χρησιmicroοποιείται η κοινωνική ή γεωγραφική ποικιλότητα Αναλύστε τι εξυπηρετεί σε

κάθε περίπτωση

Βήmicroα 2ο Οι οmicroάδες αφού microελετήσουν τα κείmicroενα (microε βάση τις οδηγίες στο φύλλο εργασίας) καταλήγουν σε συmicroπεράσmicroατα σχετικά microε τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες που χρησιmicroοποιούνται στα διαφηmicroιστικά αυτά Η εργασία microπορεί να συνεχιστεί και στο σπίτι όπου τα παιδιά θα αναζητήσουν και άλλα βίντεο (διαφηmicroιστικά ή microη) στα οποία να αξιοποιείται η κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα θα τα microελετήσουν και θα καταλήξουν σε συmicroπεράσmicroατα microε βάση το φύλλο εργασίας που θα τους έχει δοθεί Οι οmicroάδες microπορούν να παρουσιάσουν τα συmicroπεράσmicroατά τους στην τάξη microε τους ακόλουθους τρόπους (η επιλογή εξαρτάται από τις υποδοmicroές την τάξη τοντηνεκπαιδευτικό κλπ)

o Να δηmicroιουργήσουν ένα κείmicroενο σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης (πχ power

point) microε τις επισηmicroάνσεις και τα ευρήmicroατά τους και να το παρουσιάσουν στην

τάξη Στην περίπτωση αυτή συνδέουmicroε το microάθηmicroά microας microε την ενότητα

laquoΑπροσχεδίαστος και προσχεδιασmicroένος προφορικός λόγος ndash ένα microεικτό είδος

λόγου ανάmicroεσα στον προφορικό και το γραπτό λόγοraquo)

o Να δηmicroιουργήσουν ένα κείmicroενο σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης microε τις

επισηmicroάνσεις και τα ευρήmicroατά τους το οποίο να εmicroπλουτίσουν microε βίντεο και

συνδέσmicroους (links) για την υποστήριξη των συmicroπερασmicroάτων τους (βλ ΠΣ για

την παραγωγή πολυmicroεσικού λόγου αλλά και σύνδεση microε την ενότητα

laquoΑπροσχεδίαστος και προσχεδιασmicroένος προφορικός λόγος ndash ένα microεικτό είδος

λόγου ανάmicroεσα στον προφορικό και το γραπτό λόγοraquo σελ 99)

o Μπορούν να αντλήσουν περαιτέρω στοιχεία (βίντεο και άλλο κειmicroενικό υλικό

καθώς και επιστηmicroονικά άρθρα πάνω στην κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα ndash

έτσι microελετάται και ο επιστηmicroονικός λόγος στόχος του νέου ΠΣ) και να

καταλήξουν στη συγγραφή ενός δοκιmicroίου microε τίτλο laquoΓλώσσα και ποικιλίαraquo ή

ειδικότερα laquoΗ αξιοποίηση της γλώσσας των νέων από τη διαφήmicroισηraquo Το

δοκίmicroιο αυτό πρέπει να ενταχτεί σε ένα επικοινωνιακό πλαίσιο να αναρτηθεί

σε κάποιο ιστολόγιο ή να δηmicroοσιευτεί στη σχολική ή την τοπική εφηmicroερίδα

Καλό θα ήταν να επιχειρηθούν παραλλαγές (να microη γράψουν όλα τα παιδιά το

ίδιο κείmicroενο) για να αντιληφθούν οι microαθητές και οι microαθήτριες πόσο το

επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει και τις επιλογές στη συγγραφή και τη

διαmicroόρφωση ενός κειmicroένου

bull Κατά τη διάρκεια της όλης εργασίας τα παιδιά καλούνται να εστιάζουν σε περιγραφές

και αφηγήσεις όπου αυτό εξυπηρετεί τις ανάγκες τις διδασκαλίας Εστίαση πχ στη

λεπτοmicroερή περιγραφή κατά την ανάλυση και παρουσίαση των βίντεο από τις οmicroάδες

των παιδιών αφήγηση αναδιήγηση άλλων παραδειγmicroάτων για τη χρήση της

νεανικής γλώσσας στην καθηmicroερινότητα Με τη λογική αυτή το συγκεκριmicroένο σενάριο

θεωρεί ως δεδοmicroένη και microια microη γραmicromicroική ανάγνωση της ύλης και microια εστίαση στους

18

στόχους του ΠΣ εποmicroένως microια δηmicroιουργική ndash διαχρονική (και όχι γραmicromicroική microε βάση

το διδακτικό εγχειρίδιο) αξιοποίηση του υλικού του σχολικού εγχειριδίου

bull Ενδιαφέρον θα είχε η συγκεκριmicroένη διδακτική πρόταση να επεκταθεί σε microια microικρή

έρευνα (συλλογή δεδοmicroένων από τα παιδιά γύρω από την αξιοποίηση της νεανικής

γλώσσας στην καθηmicroερινότητα) και να ενταχθεί στο πλαίσιο της Ερευνητικής

Εργασίας (project) που έχει εισαχθεί από φέτος στην Α Λυκείου αν υπάρχει αυτή η

δυνατότητα

Χρονική διάρκεια

Περίπου 1 ndash 2 microήνες (ανάλογα microε τις κατευθύνσεις που θα δοθούν)

Προϋποθέσεις υλοποίησης

- ∆υνατότητες σε Νέες Τεχνολογίες (αν επιλεγεί microια τέτοια οπτική)

- Πρόσθετο διδακτικό υλικό

- Εξοικείωση των παιδιών microε τα νέα microέσα (Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης Πρόγραmicromicroα

Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση πολυmicroέσων ιστολόγια) Είναι γνωστό ότι τα

παιδιά δεν έχουν τέτοιου είδους δυσκολίες

- Κυρίως όmicroως στροφή του microαθήmicroατος προς την κατεύθυνση της ενεργοποίησης των

παιδιών τα οποία διαβάζουν τα κείmicroενα (έντυπα ή σε ψηφιακή microορφή) τα

επεξεργάζονται και καταλήγουν σε διαπιστώσεις που microοιράζονται microε τους

συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες τουςαποκτούν ρόλο που laquoγεmicroίζειraquo το σχολικό

χώρο και χρόνο διαβάζοντας και γράφοντας αξιοποιώντας κάθε microέσο πρακτικής

γραmicromicroατισmicroού (= microέσο για διάβασmicroα γράψιmicroο και επικοινωνία)

Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις

∆εν έχουmicroε σηmicroαντική microεταβολή στον άξονα αυτό Τα παιδιά κατανοούν και πάλι ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή (όπως στην εκδοχή 1) Από το ΠΣ

bull laquoΗ ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσώνraquo

bull laquoΟι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία

που χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλοraquo

Γνώσεις για τη γλώσσα

Και εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την κοινωνική γλωσσική ποικιλία που χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή (όπως στην εκδοχή 1) Επίσης το επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει την οργάνωση και τη διαmicroόρφωση του κειmicroένου Από το ΠΣ

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)

διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της

προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική

διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για

συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά

microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να

ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα

19

επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία

για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo

Γραmicromicroατισmicroοί

Στον άξονα αυτό έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές - Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και microαθήτριες microαθαίνουν να αναγνωρίζουν

ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από κοινωνικούς

παράγοντες Αυτό παραmicroένει ίδιο

- Νέοι γραmicromicroατισmicroοί χρήση των νέων microέσων για την παραγωγή λόγου (πχ

Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο παραγωγή πολυmicroεσικών

κειmicroένων κλπ)

- Παραγωγή προφορικού λόγου παρουσίαση και υποστήριξη άποψης ενώπιον της

τάξης εξάσκηση στην περιγραφή και αφήγηση (προφορικά) παραγωγή γραπτού

(παραγωγή δοκιmicroίου)

Από το ΠΣ

bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo

bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου

περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής

επιχειρηmicroατολογίας κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή

προφορική ενώπιον ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των

πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση

της γλωσσικής ποικιλότηταςraquo

bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής

δικτύωσης)raquo

bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς

ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo

bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης

που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση

αυτή αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις

ταυτότητες που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo

∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες

Παρότι και πάλι η διδασκαλία ξεκινάει από το βιβλίο δε microένει προσκολληmicroένη σrsquo αυτό αλλά το χρησιmicroοποιεί ως αφετηρία για διερεύνηση έρευνα και παραγωγή microιας ευρύτερης γκάmicroας κειmicroένων από ότι στην εκδοχή 1 Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται το σενάριο εκτείνεται πέραν του σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την παραγωγή κειmicroένων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Υπάρχει η δυνατότητα σύνδεσης microε τις ερευνητικές εργασίες Ο σχολικός χώρος το ίδιο δεν είναι microόνο η εξωσχολική δραστηριοποίηση των microαθητώνmicroαθητριών είναι και η αλλαγή της κατανοmicroής τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους για να δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τα ευρήmicroατά τους σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης ή προφορικά microε βάση σηmicroειώσεις που έχουν κρατήσει Ζητείται από τα παιδιά να παίξουν πιο ενεργητικούςndashδιερευνητικούς ρόλους microε τη χρήση της γλώσσας αφού αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται συνεργάζονται και παρουσιάζουν Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo τώρα είναι σαν να τους λέει laquoψάξε microάθε σύνθεσε και παρουσίασεraquo -Είναι προφανές ότι σε ένα τέτοιο πλαίσιο θα πρέπει να microεταβληθεί και ο ρόλος των εκπαιδευτικών δεν έχει τόση βαρύτητα πώς θα παρουσιαστεί η νέα γνώση όσο πώς θα

20

συντονιστούν και θα υποστηριχθούν τα παιδιά στην κατάκτηση της γνώσης στη σύνδεσή της microε τη ζωή και την πραγmicroατικότητα κοκ

Αξιολόγηση (microε βάση το ΠΣ)

Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό

(προφορικά γραπτά)

bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική

microεταβολή

bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή

bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις

επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα

bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών

τους

bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα

Προστιθέmicroενη αξία

Η προώθηση των νέων γραmicromicroατισmicroών η διεύρυνση του σχολικού χωροχρόνου και η τοποθέτηση των microαθητών και των microαθητριών στο επίκεντρο ως υποκειmicroένων που συνεργάζονται microεταξύ τους και microε τοντην εκπαιδευτικό συσκέπτονται παίρνουν αποφάσεις και υποστηρίζουν τις απόψεις τους αποmicroακρύνει την εκδοχή αυτή από τα παραδοσιακά σχήmicroατα διδασκαλίας και γι αυτόν τον λόγο προτείνουmicroε να προτιmicroηθεί σε σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή

Σχηmicroατική παρουσίαση

Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής

A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα

Β Λειτουργική κατάκτησηΚειmicroενικών ειδών νέοι

γραmicromicroατισmicroοί

Γ Γνώσεις για τη γλώσσα Γλωσσική ποικιλότητα

η γλώσσα των νέων

∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές

Ταυτότητες

Στο σχήmicroα αυτό βλέπουmicroε να microεταβάλλονται οι δύο του άκρες αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που παράγει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή αφού τα παιδιά ασκούνται στο να κάνουν διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα

21

∆ιδακτική εκδοχή 3

Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης

Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα

Εξοικείωση microε την έννοια της γλωσσικής ποικιλότητας Μπορεί να αξιοποιηθεί ότι και στην εκδοχή 2

Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος

Εξηγείται στα παιδιά ότι κατά τον υπόλοιπο χρόνο θα διερευνήσουν το πώς ο διαφηmicroιστικός λόγος αξιοποιεί στα κείmicroενά του τη γλωσσική ποικιλότητα και ιδιαίτερα τη γλώσσα των νέων Βήmicroα 1ο Τα παιδιά χωρίζονται σε οmicroάδες και αφού δουν τα βίντεο (εδώ η εναλλακτική της φωτοτυπίας περιορίζει πάρα πολύ τις δραστηριότητες οπότε δεν την προτείνουmicroε) διερευνούν κάποια από τα παρακάτω ζητήmicroατα (σε ένα δίωρο)

bull Οmicroάδες 1 και 3 Μέσω των συγκεκριmicroένων διαφηmicroίσεων κατασκευάζονται

συγκεκριmicroένου τύπου γονείς και παιδιά Πώς συνδυάζεται η κοινωνική γλωσσική

ποικιλία microε άλλα συmicroβολικά στοιχεία (ντύσιmicroο σηmicroειολογία σώmicroατος περιβάλλον

λήψη πλάνα και γενικά γραmicromicroατική της εικόνας) στη δηmicroιουργία ταυτοτήτων στα

συγκεκριmicroένα διαφηmicroιστικά

bull Οmicroάδες 2 και 4 Ποιες γνώσεις προϋποτίθεται πως έχουν οι αποδέκτες των

διαφηmicroίσεων αυτών σε σχέση microε τη γλωσσική ποικιλότητα Ποια στερεότυπα

κατασκευάζονται και χρησιmicroοποιούνται στα συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα

bull Οmicroάδες 5 και 6 Πώς αξιοποιείται η διαφορά των γλωσσικών ποικιλιών για να

κατασκευάσει τι είδους κόσmicroους (πχ οι νέοι δεν microπορούν να συνεννοηθούν microε τους

microεγάλους γιατί οι τελευταίοι είναι συντηρητικοί αυτό δηmicroιουργεί αmicroηχανία στους

microεγάλους και απόγνωση τους νέους κλπ) Πώς αξιοποιούν οι διαφηmicroιστές τη

γλωσσική διαφοροποίηση στο κάθε microήνυmicroα για να κατασκευάσουν τι Τι είδους

γνώσεις για τη γλώσσα θα βοηθήσουν τους αποδέκτες των microηνυmicroάτων να σταθούν

κριτικά απέναντι στα συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα

bull Οmicroάδα 7 Τι προϊόντα προωθούνται microrsquo αυτούς τους τρόπους και σε ποιους

απευθύνονται Γιατί για τα συγκεκριmicroένα προϊόντα επιλέγεται η συγκεκριmicroένη

γλωσσική ποικιλία (πχ θα κατασκευάζονταν οι ίδιοι κόσmicroοι και ταυτότητες αν η

διαφήmicroιση αφορούσε παραδοσιακά φαγητά τραπεζικά προϊόντα λευκαντικό για

ρούχα που αστράφτουν ή σε προϊόντα φαινοmicroενικά για όλη την οικογένεια όπως

καλωδιακή τηλεόραση Υπάρχουν τελικά διαφηmicroίσεις που να απευθύνονται σε όλα τα

microέλη microιας οικογένειας κοινωνίας αδιακρίτως ή πάντοτε επιλέγεται ο καταναλωτικός

στόχος ανάmicroεσα στα microέλη της οικογένειας κοινωνίας που διαχειρίζονται το χρήmicroα ή

microπορούν να πιέσουν για αγορές)

bull Όλες οι οmicroάδες (λόγω της σηmicroαντικής βαρύτητας του ερωτήmicroατος) Τι προτείνεται ως

το ιδανικό κάθε φορά laquomicroέσοraquo για να γεφυρωθεί το χάσmicroα microεταξύ νέων και

ηλικιωmicroένων (προτείνεται πάντα κάποιο υλικό προϊόν) Ποιες αξίες και στάσεις

προβάλλονται microέσω αυτών των επιλογών

Βήmicroα 2οΜετά από τη διερεύνηση αυτή η κάθε οmicroάδα παρουσιάζει και συζητάει τα συmicroπεράσmicroατά της στην τάξη Η παρουσίαση microπορεί να γίνει

- Με Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα

- Με προφορικό λόγο που θα στηρίζεται σε σηmicroεία που θα έχουν φωτοτυπηθεί και

microοιραστεί στους συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες Τις σηmicroειώσεις αυτές κρατάει η

κάθε οmicroάδα καθώς εργάζεται

22

- Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται κατά τη διάρκεια της προετοιmicroασίας και της παρουσίασης

στο να στηρίζονται οι απόψεις που υποστηρίζονται στο να αξιοποιηθεί σε microεγάλη

έκταση η έmicroφαση στη λεπτοmicroέρεια (εστίαση στην περιγραφή)

Φάση 3η Σχολικός γραmicromicroατισmicroός

Οη εκπαιδευτικός του συγκεκριmicroένου παραδείγmicroατος θέλει να εστιάσει περισσότερο στο θέmicroα του προκειmicroένου τα παιδιά να microπορέσουν να γράψουν ένα σχετικό δοκίmicroιο Έτσι microοιράζει 1- 2 κείmicroενα που εστιάζουν στη γλώσσα των νέων και τα συζητάει microε τα παιδιά (microπορεί να τα συζητήσουν όλοι microαζί ή σε οmicroάδες αν διαθέτει χρόνο) Μετά και από αυτή τη συζήτηση τους ζητείται να γράψουν ένα δοκίmicroιο (microε συγκεκριmicroένο επικοινωνιακό πλαίσιο) όπου θα αποτυπώνεται ο προβληmicroατισmicroός για τη γλώσσα των νέων και την αξιοποίησή της από τη διαφήmicroιση Ο τίτλος θα microπορούσε να δοθεί από τα ίδια τα παιδιά (το κάθε παιδί να επιλέξει διαφορετικό τίτλο ανάλογα microε το πλαίσιο επικοινωνίας και το στόχο που θέτει)

Εναλλακτικά

- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αναζητήσουν περαιτέρω υλικό στο διαδίκτυο

(διαφηmicroιστικό ή microη) και να εστιάσουν σε microεγαλύτερο βάθος στη γλώσσα των νέων

στη διαφήmicroιση

- Αν υπάρχουν υποδοmicroές θα microπορούσε να ζητηθεί από τα παιδιά να δηmicroιουργήσουν

πολυmicroεσικές παρουσιάσεις αξιοποιώντας και ενσωmicroατώνοντας υλικό από τις

διαφηmicroίσεις

- Ακόmicroη η έρευνα και η παραγωγή λόγου των microαθητών και microαθητριών microπορούν να

ενταχθούν στο πλαίσιο της Ερευνητικής Εργασίας (project) που έχει εισαχθεί από

φέτος στην Α Λυκείου

- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν επίσης να κάνουν microια microικρή έρευνα πάνω στις

κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες και τα υπόλοιπα συmicroβολικά συστήmicroατα που

χρησιmicroοποιούν χαρακτηριστικές οmicroάδες νέων που διαφοροποιούνται microε βάση το

microουσικό γούστο τα ενδιαφέροντα ελεύθερου χρόνου κλπ (χιπ-χοπάδες microεταλλάδες

σκέιτερς κλπ) Αυτό θα microπορούσε να ενταχθεί στην ερευνητική εργασία ή να

αποτελέσει θέmicroα για το δοκίmicroιο που θα γράψουν

Χρονική διάρκεια

1-2 microήνες (ίσως και παραπάνω)

Προϋποθέσεις υλοποίησης

Εκπαιδευτικός να έχει τη δυνατότητα κεντρικής προβολής στην τάξη (πχ διαδραστικός πίνακας ή βιντεοπροβολέας) ΜαθητήςΜαθήτρια Κάποιο από τα επόmicroενα ανάλογα microε την εκδοχή Πρόγραmicromicroα παρουσίασης (πχ Power Point) Πρόγραmicromicroα Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση πολυmicroέσων ιστολόγια

Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις

Η συγκεκριmicroένη εκδοχή παρουσιάζει σηmicroαντικές αλλαγές σε σχέση microε αυτό τον άξονα Εξακολουθεί να κινείται στη λογική ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Επεκτείνεται όmicroως πολύ πέρα από την περιγραφική αυτή εκδοχή Αναδεικνύει το γεγονός ότι η διαφήmicroιση στηρίζεται σε στερεότυπα (κι εδώ microπορεί να γίνει η σύνδεση και microε την αντίστοιχη θεmicroατική της Β΄ Λυκείου) Κάνει αντιληπτό το γεγονός ότι η διαφήmicroιση κατασκευάζει κόσmicroους αξιοποιώντας microια σειρά συmicroβολικών συστηmicroάτων ανάmicroεσα στα οποία και οι γλωσσικές ποικιλίες Αυτή η αξιοποίηση γίνεται σκόπιmicroα και στοχευmicroένα καθώς κάθε φορά απευθύνεται σε συγκεκριmicroένες οmicroάδες καταναλωτών προκειmicroένου να προωθήσει τα προϊόντα που προβάλλει Αναδεικνύει τέλος το γεγονός ότι οι αξίες που προβάλλονται microέσω των

23

διαφηmicroίσεων κάθε άλλο παρά ουδέτερες είναι και σχετίζονται microε ένα ευρύτερο σύστηmicroα πεποιθήσεων που ενισχύει συγκεκριmicroένου τύπου καταναλωτικά πρότυπα Θα microπορούσαmicroε εν ολίγοις να πούmicroε ότι οι γνώσεις για τη γλώσσα συνδέονται άmicroεσα microε τις γνώσεις για τον κόσmicroο Από το ΠΣ

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)

διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της

προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική

διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για

συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά

microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να

ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα

επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία

για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo

Γνώσεις για τη γλώσσα

Εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Αναδεικνύεται ότι και στα προηγούmicroενα Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την κοινωνική γλωσσική ποικιλία που χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή για συγκεκριmicroένους στόχους Από το ΠΣ

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική) διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν laquoφωνέςraquo που αποτυπώνονται συχνά microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo

Γραmicromicroατισmicroοί και κριτικός γραmicromicroατισmicroός

Θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι καλύπτονται οι γραmicromicroατισmicroοί και οι δεξιότητες των δύο προηγούmicroενων εκδοχών Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες microαθαίνουν να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από κοινωνικούς παράγοντες Νέοι γραmicromicroατισmicroοί υποστήριξη άποψης microε τη χρήση ΠΠ διαχείριση βίντεο συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο κλπ Στο παράδειγmicroα όmicroως αυτό δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην καλλιέργεια του κριτικού γραmicromicroατισmicroού τα παιδιά αποκτούν κριτική στάση απέναντι στον διαφηmicroιστικό λόγο τη γλωσσική ποικιλότητα και τα στερεότυπα microελετούν διαφορετικές εκδοχές και καλούνται να τοποθετηθούν microιλώντας διαβάζοντας και γράφοντας Από το ΠΣ

bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo

bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου

περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής

24

επιχειρηmicroατολογίας κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή

προφορική ενώπιον ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των

πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση

της γλωσσικής ποικιλότηταςraquo

bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής

δικτύωσης)raquo

bull laquoΟ διάλογος είναι το βασικότερο είδος προφορικής επικοινωνίας και διέπεται από

ενδογλωσσικούς και εξωγλωσσικούς κανόνεςraquo

bull laquoΑναγνώριση του σηmicroαντικού ρόλου της εκάστοτε κοινωνικής πρακτικής στον

προσδιορισmicroό της γλώσσας και του είδους του κειmicroένου που χρησιmicroοποιείταιraquo

bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς

ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo

bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης

που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση

αυτή αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις

ταυτότητες που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo

bull laquoΝα αντιλαmicroβάνονται ότι στη γλώσσα αποτυπώνονται πάντα οπτικές θέασης του

κόσmicroου γιrsquo αυτό οι γλωσσικές επιλογές υποδηλώνουν πολιτικές (microε microία ευρύτερη

έννοια) επιλογέςraquo

∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες

Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται microε την εργασία στο σπίτι το σενάριο εκτείνεται πέραν του σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την παραγωγή κειmicroένων τη διαχείριση πολυmicroέσων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Ο σχολικός χώρος το ίδιο δεν είναι microόνον η εξωσχολική δραστηριοποίηση των παιδιών είναι και η αλλαγή της κατανοmicroής τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους για να δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τις σκέψεις τους παίζουν ρόλους στη δραmicroατοποίηση ndash αλλάζει έτσι η εικόνα των σειρών των παιδιών που κάθονται προσηλωmicroένα στον πίνακα

Οη εκπαιδευτικός υποχωρεί από το ρόλο του ποmicroπού της γνώσης σε εmicroψυχωτικό και συντονιστικό ρόλο ∆εν παίζει τόσο ρόλο πόσο θα microιλήσει όσο πώς θα υποστηρίξει την κάθε οmicroάδα και το κάθε παιδί να ολοκληρώσει την εργασία του ∆εν έρχεται εκ των υστέρων να διορθώσει αλλά είναι πολύ κοντά στα παιδιά καθώς ψάχνουν γράφουν ή παρουσιάζουν προκειmicroένου να τα υποστηρίξει

Οι microαθητές και οι microαθήτριες βρίσκονται στο επίκεντρο και διαmicroορφώνουν σε ένα microεγάλο βαθmicroό τη microαθησιακή διαδικασία επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται και συνεργάζονται microελετούν ποικιλία κειmicroένων στέκονται κριτικά απέναντι στα microηνύmicroατα των ΜΜΕ γίνονται σκεπτόmicroενοι και υποψιασmicroένοι πολίτες Από το ΠΣ

bull laquoΑνάλυση microέσω της γλώσσας και των άλλων τρόπων κειmicroένων της καθηmicroερινότητας

(περιοδικά τύπος σώmicroατα κειmicroένων) προκειmicroένου να αναδειχθεί πώς

αναπαριστώνται microέσω του λόγου διάφορες κοινωνικές οmicroάδες (πχ microετανάστες

γυναίκες νέοι κλπ) Ανάδειξη των στερεοτύπων και προκαταλήψεωνraquo

bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν

την κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε

περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να

τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo

bull laquoΑνάλυση κειmicroένων από τον διαφηmicroιστικό λόγο και ανίχνευση του ρόλου της

ποιητικής λειτουργίας των κειmicroενικών τύπων (περιγραφή αφήγηση) και της

25

πολυτροπικότητας στην κατασκευή της οπτικής που θέλουν να επιβάλλουν στον

αναγνώστηθεατήraquo

bull laquoΚαταγραφή και ανάλυση microιας συνοmicroιλίας (πχ ενηλίκων εφήβων) και ανάδειξη των

ταυτοτήτων που αναδεικνύονταιraquo

bull laquoΑνάλυση διαδικτυακών ήκαι πολυmicroεσικών κειmicroένων και εντοπισmicroός των microέσων

(γλωσσικών πολυτροπικών συmicroφραστικό πλαίσιο κλπ) που συνεισφέρουν στην

οπτική των συντακτώνraquo

Αξιολόγηση

Με τη συγκεκριmicroένη εκδοχή καλύπτονται σχεδόν πλήρως οι στόχοι του ΠΣ της συγκεκριmicroένης θεmicroατικής ενότητας Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό (προφορικά γραπτά)

bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική microεταβολή

bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή

bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα

bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών τους

bull να εκφράζονται κριτικά ως προς την καταλληλότητα ενός (διαλεκτικού πχ) κειmicroένου σε σχέση microε την περίσταση επικοινωνίας

bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα Επίσης η 3η εκδοχή καλύπτει και microια σειρά στόχων από άλλες θεmicroατικές του ΠΣ όπως οι ακόλουθες ΘΕΜΑΤΙΚΗ Προφορικός γραπτός και πολυτροπικός λόγος Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να αναλύουν τη σηmicroασία των παραγλωσσικών και εξωγλωσσικών στοιχείων για τη microετάδοση νοηmicroάτων που δε δηλώνονται γλωσσικά

bull να ερmicroηνεύουν τη συmicroβολή κάθε τρόπου για τη δόmicroηση νοηmicroάτων στα πολυτροπικά κείmicroενα

bull να κατασκευάζουν πολυτροπικά κείmicroενα για ποικίλες περιστάσεις

bull να κρίνουν αν ένα κείmicroενο είναι αποτελεσmicroατικό ως προς τη microορφή λόγου που χρησιmicroοποιείται (προφορικός γραπτός πολυτροπικός κλπ) και να εξηγούν τον ρόλο που έχει η τεχνολογία στη διαmicroόρφωση πολυτροπικών πολυmicroεσικών κειmicroένων

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Το κείmicroενο η δοmicroή τα χαρακτηριστικά του και η ποικιλότητά του Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να συντάσσουν ποικιλία κειmicroενικών ειδών και τύπων microε συνοχή και συνεκτικότητα και να αναγνωρίζουν τα δοmicroικά χαρακτηριστικά τους

bull να πυκνώνουν το λόγο και να αξιοποιούν τις περιλήψεις ως βάση για την παραγωγή ευρύτερων κειmicroένων

bull να αναγνωρίζουν τη λειτουργία και συνέργεια των τρόπων σε διαφορετικά πολυτροπικά κείmicroενα (αφηγηmicroατικά περιγραφικά επιχειρηmicroατολογικά)

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα κοινωνία και επικοινωνία Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να διακρίνουν ότι κάθε χρήση της γλώσσας είναι κοινωνικά διαφοροποιηmicroένη και σχετίζεται microε τις ταυτότητες των οmicroιλητώντριών αλλά και microε καταστασιακά δεδοmicroένα

bull να εντοπίζουν τις κοινωνικές συνδηλώσεις σε ένα κείmicroενο

26

bull να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου

bull να αξιοποιούν τις γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές

bull να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού

Προστιθέmicroενη αξία

Προωθούνται οι νέοι γραmicromicroατισmicroοί και ο κριτικός γραmicromicroατισmicroός και διευρύνεται ο σχολικός χωροχρόνος Οι microαθητές και οι microαθήτριες αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες και συνεργάζονται αναδεικνύεται και ενθαρρύνεται η κριτική τους σκέψη και προάγεται η κριτική τους θέση ως πολιτών στον κόσmicroο που τιςτους περιβάλλει Η εκδοχή αυτή είναι και η πλησιέστερη στους στόχους και τις επιδιώξεις του νέου ΠΣ Η 3η εκδοχή αναδεικνύει επίσης τις ακόλουθες βασικές αρχές του ΠΣ

bull Το ΠΣ πρέπει να αποτελεί αφετηρία για την αξιοποίηση του διδακτικού υλικού και όχι

το αντίστροφο

bull Πρέπει να αξιοποιείται κάθε microαθησιακός πόρος (εποmicroένως και το βιβλίο)

προκειmicroένου να κατακτηθούν οι στόχοι

Σχηmicroατική παρουσίαση

Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής

A Γνώσεις για τον κόσmicroο πώς η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα (κριτική προσέγγιση)

Β Λειτουργική κατάκτησηΚειmicroενικών ειδών νέοι Γραmicromicroατισmicroοί

Γ Γνώσεις για τη γλώσσα

Γλωσσική ποικιλότητα η γλώσσα των νέων

∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές

Ταυτότητες

Στο σχήmicroα 3 βλέπουmicroε τώρα να microεταβάλλονται οι τρεις του άκρες σε σχέση microε την πρώτη εκδοχή αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) αλλά και αυτή που έχει σχέση microε τις γνώσεις για τον κόσmicroο (Α) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που εκβάλλει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή (κέντρο του ρόmicroβου) αφού τα παιδιά δεν ασκούνται στο να κάνουν απλώς διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα αλλά και στο να χρησιmicroοποιούν τις γνώσεις για τη γλώσσα προκειmicroένου να διαβάζουν καλύτερα τον κόσmicroο γύρω τους Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo στη δεύτερη laquoψάξε microάθε σύνθεσε και παρουσίασεraquo και τώρα τους λέει laquoΨάξει microάθε σύνθεσε παρουσίασε αλλά και δες ότι ο σηmicroειωτικός κόσmicroος γύρω σου δεν είναι αθώοςraquo

27

5 Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Με τα δεδοmicroένα που παρουσιάστηκαν και αναλύθηκαν παραπάνω το εύλογο ερώτηmicroα που τίθεται είναι το εξής σε ένα τέτοιο διδακτικό πλαίσιο πώς θα microπορέσουν οι εκπαιδευτικοί να αξιολογήσουν την επίδοση των microαθητών και των microαθητριών Για να απαντηθεί το ερώτηmicroα αυτό είναι χρήσιmicroο να γίνει προηγουmicroένως διάκριση των τριών διαφορετικών εννοιών που υπάρχουν πίσω από τον όρο αξιολόγηση Η πρώτη συζητήθηκε microέσω των παραδειγmicroάτων που αναπτύχθηκαν παραπάνω σύmicroφωνα microε το ΠΣ Στην περίπτωση αυτή η αξιολόγηση ταυτίζεται microε ότι τα παιδιά αναmicroένεται να είναι σε θέση να κάνουν σε κάθε θεmicroατική ενότητα Από εδώ κατά βάση ξεκινάει να σχεδιάζει τη διδασκαλία τουτης οη κάθε εκπαιδευτικός και προσπαθεί να αντιmicroετωπίσει συνδυαστικά τις αξιολογήσεις που προτείνονται στις τέσσερις θεmicroατικές ενότητες

Η δεύτερη συζητείται ιδιαίτερα στην έκτη ενότητα του ΠΣ Εκεί επισηmicroαίνεται ότι η αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά το microάθηmicroα στο σύνολό του (βλ περισσότερα εκεί) Αυτή η αξιολόγηση εποmicroένως αφορά την καθηmicroερινή διδακτική πρακτική από την οποία οι εκπαιδευτικοί αντλούν πολύ χρήσιmicroα στοιχεία που αφορούν τους ίδιους και τις ίδιες και τις επιλογές τους τους microαθητές και τις microαθήτριες και τον βαθmicroό ανταπόκρισής τους Από τη διαδικασία αυτή microπορούν οι εκπαιδευτικοί να αντλήσουν στοιχεία και για τη βαθmicroολόγηση (βλ παρακάτω)

Η τρίτη τέλος εκδοχή σχετίζεται microε αυτό που συνήθως στο ελληνικό σχολείο εννοούmicroε αξιολόγηση και ταυτίζεται microε την αποτίmicroηση του βαθmicroού που θα πάρει ο κάθε microαθητής και η κάθε microαθήτρια παράmicroετρος η οποία δε θα πρέπει να υποτιmicroάται

Στη συνέχεια αναλύεται η λογική του πλαισίου αξιολόγησης στο οποίο περιγράφεται η λογική των εξετάσεων που θα γίνονται στην Α Λυκείου

Στην εισαγωγή του πλαισίου αξιολόγησης αναφέρονται τα κάτωθι

laquoΓια την εξέταση στη Νέα Ελληνική Γλώσσα δίνεται στους microαθητές σε φωτοαντίγραφο ένα δύο ή και περισσότερα κείmicroενα περιορισmicroένης έκτασης (προτιmicroότερα τα δύο κείmicroενα) από τον έντυπο ήκαι τον ηλεκτρονικό λόγο που αναφέρονται σε κοινωνικά πολιτικά πολιτιστικά επιστηmicroονικά ή άλλα θέmicroατα της καθηmicroερινής ζωής Καλό είναι τα κείmicroενα να σχετίζονται microε τα θέmicroατα microε τα οποία ασχολήθηκαν οι microαθητές (γνώσεις για τον κόσmicroο βλ στήλη 1 του Προγράmicromicroατος Σπουδών) στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς Γενικότερος στόχος της εξέτασης είναι να ελεγχθεί ο βαθmicroός κατάκτησης των δεξιοτήτων και των γνώσεων που αναφέρονται στη στήλη 5 του Προγράmicromicroατος Σπουδώνraquo

- Προτείνεται να δίνονται δύο κείmicroενα αντί για ένα Η επιλογή αυτή οδηγεί στο να

ελέγξουmicroε καλύτερα microέσω συνδυαστικών ερωτήσεων την ικανότητα των microαθητών και

microαθητριών να κατανοούν κείmicroενα που έχουν σχέση microε κάποια θεmicroατική που

microελετήσαmicroε Εννοείται ότι τα κείmicroενα αυτά θα είναι άγνωστα αλλά θα σχετίζονται microε

τις θεmicroατικές microε τις οποίες ασχοληθήκαmicroε στην τάξη Τα κείmicroενα επίσης microπορούν να

αξιοποιηθούν ως βάση προκειmicroένου να αντληθούν πληροφορίες για την παραγωγή

λόγου (βλ παράγραφο 6 του Π∆ 612012)

- Η έννοια κείmicroενο χρησιmicroοποιείται εδώ microε microια ευρύτερη λογική Εννοούmicroε ως κείmicroενα

τα γνωστά ― γλωσσικά κυρίως― κείmicroενα που είναι σε έντυπη microορφή αλλά και τα

ποικίλα ηλεκτρονικά ή ψηφιακά και πολυτροπικά κείmicroενα (πχ βίντεο ιστοσελίδες

κλπ)

- Οδηγός των ερωτήσεων που θα τεθούν είναι το πλαίσιο της αξιολόγησης (τι

αναmicroένουmicroε οι microαθητές και οι microαθήτριες να ξέρουν microετά από κάποια φάση

διδασκαλίας ή στο τέλος) που δίνεται στη στήλη 5 του ΠΣ Με βάση τη στήλη αυτή και

την εστίαση στη διδασκαλία θα γίνει η επιλογή των ερωτήσεων

28

Στο πλαίσιο για την αξιολόγηση διακρίνονται δύο οmicroάδες ερωτήσεων Η πρώτη έχει σχέση microε

την κατανόηση του γραπτού λόγου (microε microια ευρύτερη λογική) Αναφέρεται χαρακτηριστικά

laquoΠιο συγκεκριmicroένα οι microαθητές καλούνται (α) Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται κατά πόσο έγινε κατανοητό το περιεχόmicroενο του ή των κειmicroένων (πχ οπτικές από τις οποίες προσεγγίζεται η πραγmicroατικότητα επιχειρήmicroατα συγγραφέα προβλήmicroατα που θέτει θέσεις που υποστηρίζει κτλ)raquo Στη συγκεκριmicroένη ενότητα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα εξής επίπεδα

- Κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες κατανοούν το (ή τα) κείmicroενο σε ένα πρώτο επίπεδο

- Κατά πόσο microπορούν να γίνουν κατανοητά τα επιχειρήmicroατα που microπορεί να χρησιmicroοποιούνται ή ο ρόλος που έχουν τα ποικίλα συmicroβολικά συστήmicroατα (φυσικά και η γλώσσα) στη συγκρότηση του νοήmicroατος των συγκεκριmicroένων κειmicroένων

- Με δεδοmicroένο το γεγονός ότι τα κείmicroενα προσεγγίζουν την πραγmicroατικότητα από συγκεκριmicroένες οπτικές γωνίες ενδιαφέρει ιδιαίτερα να διερευνάται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αντιληφθούν τις οπτικές γωνίες από τις οποίες το κάθε κείmicroενο προσεγγίζει την πραγmicroατικότητα Ενδιαφέρει ιδιαίτερα η ανάδειξη των διαφορών ή της συmicroπληρωmicroατικότητας που υπάρχει ανάmicroεσα στα κείmicroενα που δίνονται

- Εν κατακλείδι microας ενδιαφέρει να αποτυπωθεί στην αξιολόγησή microας όχι microόνο το κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να κατανοούν τα κείmicroενα αλλά και να αντιλαmicroβάνονται τη microη ουδετερότητα των κειmicroένων Να κατανοούν δηλαδή ότι η πραγmicroατικότητα που παρουσιάζεται σε κάθε κείmicroενο είναι αποτέλεσmicroα της ιδεολογίας της στάσης της θέσης και της γενικότερης κοσmicroοθεωρίας του συντάκτη ή της συντάκτριας και όχι αποτύπωση microιας ούτως ή άλλως microη υπαρκτής αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας (κριτικός γραmicromicroατισmicroός)

Με τη δεύτερη οmicroάδα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα εξής laquo(β) Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται πώς γλωσσικά (βλ γνώσεις για τη γλώσσα) ή εξωγλωσσικά στοιχεία (πβ πολυτροπικότητα) συγκροτούν την κειmicroενική ιδιαιτερότητα των συγκεκριmicroένων κειmicroένων και συνεισφέρουν στη σύνδεση των κειmicroένων αυτών microε την κοινωνική πραγmicroατικότητα όπου ανήκουν (βλ στήλη 3 του Προγράmicromicroατος Σπουδών)raquo Οι ερωτήσεις αυτές ξεκινούν από microια microεταγλωσσική αφετηρία και εστιάζουν και πάλι στα κείmicroενα Συγκεκριmicroένα διερευνώνται

- Ο ρόλος των γλωσσικών επιλογών στη συγκρότηση του νοήmicroατος των κειmicroένων γιατί για παράδειγmicroα επιλέγεται η γλώσσα των νέων και ποια ακριβώς εκδοχή της ή γιατί ο λόγος του κειmicroένου microπορεί να αξιοποιεί λόγιες ή λαϊκές εκφράσεις ή πώς η γλώσσα και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα (εικόνες φωτογραφίες διαγράmicromicroατα κλπ) αλληλοσυmicroπληρώνονται και κατασκευάζουν τα συγκεκριmicroένα νοήmicroατα

Ο αριθmicroός των υποερωτήσεων που microπορεί να υπάρχουν και η ακριβής κατεύθυνση προσδιορίζεται από τη διδασκαλία ή τις διδασκαλίες που έχουν προηγηθεί αλλά και το είδος της αξιολόγησης (τελική ενδιάmicroεση κλπ) Εκείνο που κυρίως ενδιαφέρει είναι να ανιχνευτεί microέσω των ερωτήσεων η δηmicroιουργικότητα και η κριτική ικανότητα των microαθητών και microαθητριών ως αναγνωστών ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ

- ∆ε δίνονται ερωτήσεις γραmicromicroατικές ή λεξιλογικές ανεξάρτητα από τα κείmicroενα αλλά ερωτήσεις microε τις οποίες επιχειρείται να διερευνηθούν τα λεξιλογικά και δοmicroικά

29

στοιχεία του κειmicroένου που συmicroβάλλουν στη διαmicroόρφωση των νοηmicroάτων που δίνει το κείmicroενο πχ η πραγmicroατικότητα που διαmicroορφώνει η χρήση της παθητικής φωνής σε σχέση microε την ενεργητική η χρήση ονοmicroατικών προτάσεων αντί των ρηmicroατικών η χρήση λόγιου λεξιλογίου αντί λαϊκού κλπ

- ∆ε δίνονται ασκήσεις microηχανιστικού τύπου (πχ συmicroπλήρωση κενών αντικαταστάσεις λέξεων κλπ)

- Η όποια γλωσσική εστίαση αποτυπώνεται σε ερωτήσεις που στοχεύουν στη διερεύνηση των κειmicroένων και του κόσmicroου Εξυπακούεται ότι οι όποιες γνώσεις για τη γλώσσα (και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα) ζητούνται από τα παιδιά έχουν κατακτηθεί στη διάρκεια των microαθηmicroάτων

Η τρίτη άσκηση έχει αποκλειστική σχέση microε την παραγωγή γραπτού λόγου Στο πλαίσιο αξιολόγησης αναφέρονται τα παρακάτω laquo(γ) Να παραγάγουν κείmicroενο το οποίο microε αφετηρία ένα από τα κείmicroενα που δίνονται θα προσαρmicroόζεται σε διαφορετικό επικοινωνιακό πλαίσιο (πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) και θα ανήκει σε ίδιο ή ενδεχοmicroένως διαφορετικό είδος κειmicroένου (πχ από συνέντευξη σε δοκίmicroιο από διαφήmicroιση σε δοκίmicroιο microε επιχειρηmicroατολογία από άρθρο εφηmicroερίδας σε αναδιήγηση κτλ) προκειmicroένου να αξιολογηθούν στοιχεία που σχετίζονται microε την κατάκτηση των γραmicromicroατισmicroών της στήλης 2 του Προγράmicromicroατος Σπουδών ή (εναλλακτικά) microε αφετηρία τα κείmicroενα που θα δοθούν να παραγάγουν (αφού microεταβληθεί το επικοινωνιακό πλαίσιο πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) συγκεκριmicroένο είδος κειmicroένου microέσω του οποίου να διατυπώνεται η συmicroφωνία ή διαφωνία τους microε θέσεις απόψεις και στάσεις που προβάλλονται στα κείmicroενα που έχουν δοθείraquo Εδώ αξίζει να προσεχθούν τα παρακάτω

- Η αξιολόγηση εστιάζει στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και συγκεκριmicroένων κειmicroενικών ειδών microε βάση συγκεκριmicroένο πλαίσιο επικοινωνίας Αυτή θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι είναι microια απαραίτητη γραπτή γλωσσική ικανότητα για ένα παιδί αυτή της ηλικίας

- Ελέγχεται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αξιοποιήσουν και να ενσωmicroατώσουν δηmicroιουργικά στα κείmicroενά τους πληροφορίες από άλλα κείmicroενα (τα κείmicroενα που δίνονται για την κατανόηση γραπτού λόγου) Η εστίαση αυτή αποβλέπει στο να αποτυπωθεί ο βαθmicroός δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών

- Ιδιαίτερα σηmicroαντικό είναι επίσης πέρα από την ενσωmicroάτωση γνώσεων και απόψεων τα παιδιά να microπορούν να διατυπώνουν τεκmicroηριωmicroένες θέσεις κρίσεις και αντιρρήσεις στα κείmicroενά τους ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος που έχουν να γράψουν

Γενικότερα το πνεύmicroα των εξετάσεων είναι απαραίτητο να κινείται στο γενικότερο πνεύmicroα του ΠΣ ενισχύοντας microεταξύ άλλων και -Κλασικού (που έχουν σχέση microε το έντυπο) και νέου τύπου γραmicromicroατισmicroούς (που έχουν σχέση microε τα ψηφιακά microέσα) -Τη δηmicroιουργικότητα των παιδιών σε σχέση microε το διάβασmicroα και το γράψιmicroο -Την κριτική τους ικανότητα -Την ικανότητά τους να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα τόσο για να εκφράζονται όσο και για να διαβάζουν τον κόσmicroο Για την αξιολόγηση του microαθήmicroατος laquoΝέα Ελληνική Γλώσσαraquo στην Α΄ τάξη ηmicroερησίου και Α΄

τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου ισχύει η παρ 6 του άρθ 1 του Π∆ 612012 (ΦΕΚ Α΄ 112)

30

3 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Β΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΠΑΛ Η Νεοελληνική Λογοτεχνία ως microάθηmicroα Γενικής Παιδείας διδάσκεται microία (1) ώρα την εβδοmicroάδα microε ελεύθερη επιλογή από τον διδάσκοντα Αναλυτικά Η ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καλύπτεται στη Β΄ Τάξη ηmicroερησίου ΕΠΑΛ από το εγχειρίδιο Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β΄ Τεύχος Β΄ Τάξης Γενικού Λυκείου

bull Η επιλογή της διδακτέας ύλης από τους διδάσκοντες πρέπει να είναι ίδια για όλα τα τmicroήmicroατα της τάξης του ίδιου σχολείου προκειmicroένου να τηρηθεί η ενότητα της διδασκαλίας και της αξιολόγησης

bull Θα πρέπει να διδαχθούν κείmicroενα από όλες τις περιόδους (περίπου 10 κείmicroενα)

bull Θα πρέπει να διδαχθούν τουλάχιστον ένα ή δύο κείmicroενα και από την ξένη λογοτεχνία ως αντιπροσωπευτικά των microεγάλων κλασικών έργων

bull Επίσης microπορούν να διδαχτούν ένα ή δύο δοκίmicroια εάν επαρκεί ο χρόνος ή να γίνει ανάγνωση κάποιων δοκιmicroίων κατά την κρίση του διδάσκοντος

bull Κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς εφόσον είναι εφικτό ο διδάσκων microπορεί να προγραmicromicroατίσει τη microελέτη δύο (2) το πολύ λογοτεχνικών βιβλίων αφιερώνοντας τρεις (3) το πολύ ώρες για καθένα από αυτά Τα βιβλία microπορεί να σχετίζονται microε τα ενδιαφέροντα των microαθητών ή microε τη διδακτέα ύλη Σκοπός της microελέτης αυτής είναι η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας των microαθητών Επισηmicroαίνεται ότι η δραστηριότητα αυτή αποτελεί microεν κριτήριο αξιολόγησης των microαθητών ωστόσο τα βιβλία δεν συmicroπεριλαmicroβάνονται στην ύλη των εξετάσεων της περιόδου Μαΐου-Ιουνίου

Β΄ ΤΑΞΗ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΕΠΑΛ Στη Β΄ τάξη Εσπερινού ΕΠΑΛ η Νεοελληνική Λογοτεχνία διδάσκεται microία (1) ώρα την εβδοmicroάδα microε ελεύθερη επιλογή από τον διδάσκοντα Η ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καλύπτεται στην Β΄ Τάξη Εσπερινού ΕΠΑΛ από το εγχειρίδιο Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α΄ Τεύχος Α΄ Τάξης Γενικού Λυκείου

bull Η επιλογή της διδακτέας ύλης από τους διδάσκοντες πρέπει να είναι ίδια για όλα τα τmicroήmicroατα της τάξης του ίδιου σχολείου προκειmicroένου να τηρηθεί η ενότητα της διδασκαλίας και της αξιολόγησης

bull Θα πρέπει να διδαχθούν κείmicroενα από όλες τις περιόδους (περίπου 7 κείmicroενα)

bull Θα πρέπει να διδαχθούν τουλάχιστον ένα ή δύο κείmicroενα και από την ξένη λογοτεχνία ως αντιπροσωπευτικά των microεγάλων κλασικών έργων

bull Κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς εφόσον είναι εφικτό ο διδάσκων microπορεί να προγραmicromicroατίσει τη microελέτη δύο (2) το πολύ λογοτεχνικών βιβλίων αφιερώνοντας τρεις (3) το πολύ ώρες για καθένα από αυτά Τα βιβλία microπορεί να σχετίζονται microε τα ενδιαφέροντα των microαθητών ή microε τη διδακτέα ύλη Σκοπός της microελέτης αυτής είναι η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας των microαθητών Επισηmicroαίνεται ότι η δραστηριότητα αυτή αποτελεί microεν κριτήριο αξιολόγησης των microαθητών ωστόσο τα βιβλία δεν συmicroπεριλαmicroβάνονται στην ύλη των εξετάσεων της περιόδου Μαΐου-Ιουνίου

Για την εξέταση του microαθήmicroατος ισχύει για τις ανωτέρω τάξεις ότι προβλέπεται στο Π∆ 612012 άρθρο 1 παρ 7 εδάφ 2 (ΦΕΚ Α΄ 112)

4 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

Β΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ Η διδακτέα ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Γλώσσας της Β΄ τάξης Ηmicroερησίου

Επαγγελmicroατικού Λυκείου περιλαmicroβάνεται στα εγχειρίδια

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Β΄ της Β΄ τάξης Γενικού Λυκείου

31

bull Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου

bull Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο

Β΄ Τάξη Ηmicroερήσιου Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Β΄ να διδαχτούν Η ΕΙ∆ΗΣΗ Ι Η ΕΙ∆ΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ 1Το γεγονός και το σχόλιο στην είδηση (σσ 14-17) 2Προβολή και διαφοροποίηση της είδησης (σσ 18-19) 3Παρεmicroβολή ξένου σχολίου στην είδηση (σ 20) 4 ∆ιαπλοκή του γεγονότος microε το σχόλιο στην είδηση (σσ 21-22) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το σχόλιο και την είδηση) (σσ 23-25) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την πληροφόρηση τη δηmicroοσιογραφία τον Τύπο) (σσ 26-30) ΙΙ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΙ∆ΗΣΗΣ 1Η οργάνωση της είδησης (σσ 32-35) 2Η οπτική γωνία του δηmicroοσιογράφου στην είδηση (σσ 36-38) 3Ο τίτλος της είδησης (σσ 39-42) 4Συντακτικά στοιχεία στην είδηση α Η σειρά των λεκτικών συνόλων στην είδηση (σσ 43-44) β Ενεργητική και παθητική σύνταξη στην είδηση (σ 45) γ Η χρήση των ονοmicroατικών προσδιορισmicroών στην είδηση Χρήση ονοmicroάτων και επιθέτων (σ 46)

δ Ο προσδιορισmicroός του χρόνου στην είδηση (σ 47) 5 Το σχόλιο πάνω σε microια είδηση (σσ 48-53) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το χρόνο) (σσ 54-55) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τα microέσα microαζικής επικοινωνίας) (σσ 56-63) Οργάνωση του λόγου Η χρήση του παραδείγmicroατος στην ανάπτυξη παραγράφου και ευρύτερου κειmicroένου (σσ 63-68)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΙ∆Η

Βιογραφικά είδη (σσ 71-72) 1 Βιογραφία microυθιστορηmicroατική βιογραφία (σσ 73-76) 2 Βιογραφικό σηmicroείωmicroα

α Τα γεγονότα και τα σχόλια σε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 77-78) β Η δοmicroή και το περιεχόmicroενο ενός βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 78-79) Λεξιλόγιο βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 82-84)

4 Αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα α Σύγκριση ενός αυτοβιογραφικού σηmicroειώmicroατος microε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σ 86) β Το έmicromicroεσο σχόλιο στο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 86-87) δ Ο πρακτικός σκοπός ενός (αυτο)βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 89-94)

Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την εργασία και την επιλογή επαγγέλmicroατος) (σσ 95-103) 6 Ηmicroερολόγιο (σσ 108-111) 7 Συστατική επιστολή (σσ 112-118) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε το χαρακτηρισmicroό ατόmicroου τις στερεότυπες αντιλήψεις το φυλετικό και κοινωνικό ρατσισmicroό) (σσ 119-126) Οργάνωση του λόγου Ι Παράγραφος Ανάπτυξη microε σύγκριση και αντίθεση (σσ 127-131) ΙΙ Ο ρόλος της αντίθεσης στη συνοχή του κειmicroένου α Συνοχή προτάσεων και περιόδων (σσ 132-133) β Συνοχή παραγράφων microε αντιθετική σύνδεση Ανάπτυξη δύο εννοιών σε ένα ευρύτερο κείmicroενο (σσ 133-135)

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ndash ΚΡΙΤΙΚΗ

32

Ι Παρουσίαση και κριτική ενός βιβλίου 3 Βιβλιοκριτική α Λογοτεχνική κριτική (σσ163-169) β Κριτική άλλων κειmicroένων (σ170-171) 5 Απλή και διαδοχική υπόταξη (σ175) 6 Οι αναφορικές προτάσεις (σσ176-177) Λεξιλόγιο (σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν) (σ 178) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την τέχνη και την κριτική έργου τέχνης) (σσ 179-189) ΙΙ Παρουσίαση και κριτική microιας θεατρικής παράστασης Λεξιλόγιο (σχετικό microε τη θεατρική κριτική) (σσ 203-205) ΙΙΙ Παρουσίαση και κριτική άλλων microορφών τέχνης Λεξιλόγιο (σχετικό microε την κριτική (σσ 219-220) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την κριτικήαξιολόγηση του ατόmicroου και την αυτοκριτική) (σσ 221-224) ΙV Οργάνωση του λόγου ορισmicroός και διαίρεση microιας έννοιας 1Ορισmicroός (σσ 226-230) 2∆ιαίρεση (σσ 231-236)

Σηmicroειώσεις ndashΠερίληψη Ι Σηmicroειώσεις (σ 240)

Α Σηmicroειώσεις από γραπτό λόγο (σσ 241-242) 1Κρατώ σηmicroειώσεις κατά παράγραφο (σσ 243-248) 2Εργάζοmicroαι σε ευρύτερες (από την παράγραφο) νοηmicroατικές ενότητες και κρατώ σηmicroειώσεις (σσ249-252) 3Από τις σηmicroειώσεις προχωρώ στο διάγραmicromicroα του κειmicroένου (σσ 253-257) Β Σηmicroειώσεις από προφορικό λόγο (σσ 258-259) ΙΙ Περίληψη Α Περίληψη γραπτού λόγου 1Πώς οδηγούmicroαι στην περίληψη (σ 262) 2Τι πρέπει να προσέχω σε microια περίληψη (σ 263) 3Συγκρίνω δύο περιλήψεις microία εκτενή και microία συνοπτική του ίδιου κειmicroένου (σσ 264-265) 4Εξετάζω τη χρήση της ενεργητικής και της παθητικής σύνταξης σε microία περίληψη (σσ 266-267) 5Παρατηρώ περιλήψεις από ποικίλα κείmicroενα (σσ 268-273) Β Περίληψη προφορικού λόγου 1∆ιαβάζω τη δηmicroοσιογραφική περίληψη microιας συζήτησης (σσ 274-275) 2Παρουσιάζω σε προφορικό και γραπτό λόγο περίληψη microιας συζήτησης (σ 276) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τη λακωνική έκφραση και την προσπάθεια για εξοικονόmicroηση χρόνου στη σύγχρονη καθηmicroερινή ζωή) (σσ 277-286)

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Για τον ορθό καταmicroερισmicroό και την αποδοτικότερη διδασκαλία της διδακτέας ύλης της

Νεοελληνικής Γλώσσας του Ηmicroερήσιου Επαγγελmicroατικού Λυκείου (ΕΠΑΛ) είναι σκόπιmicroο να ληφθούν υπόψη

1Το Πρόγραmicromicroα Σπουδών για τη Γλωσσική ∆ιδασκαλία στο Λύκειο (σ79-105) που περιλαmicroβάνεται στο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Α΄θmicroιας και Β΄θmicroιας Εκπσης Θεωρητικές Επιστήmicroες (2000) 2Οι laquoΟδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών microαθηmicroάτων στο Γενικό Λύκειοraquo που περιλαmicroβάνουν προτάσεις για τη διδασκαλία των εγχειριδίων Έκφραση-Έκθεση και την αξιοποίηση των βιβλίων Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου και Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο Επίσης οι διδάσκοντεςδιδάσκουσες στο πλαίσιο της υλοποίησης των εκάστοτε

διδακτικών στόχων και του διαθέσιmicroου διδακτικού χρόνου microπορούν να χρησιmicroοποιούν κατά περίπτωση κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό (κείmicroενα δραστηριότητες κά) και από άλλες πηγές microε σκοπό την περαιτέρω εξοικείωση των microαθητώνmicroαθητριών microε ποικίλα κειmicroενικά

33

είδη και την καλλιέργεια της ικανότητάς τους να κατανοούν και να παράγουν επιτυχώς προφορικό και γραπτό λόγο

ΕΣΠΕΡΙΝΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ

Η διδακτέα ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Γλώσσας των Β΄ και Γ΄ τάξεων Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου περιλαmicroβάνεται στα εγχειρίδια

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Α΄ της Α΄ τάξης Γενικού Λυκείου

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Β΄ της Β΄ τάξης Γενικού Λυκείου

bull Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο - Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου

bull Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο

Β΄ Τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Α΄ να διδαχτούν ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Ι ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ (σ 140) 1 Μεθόδευση της περιγραφής

α Η επιλογή και η παράθεσηοργάνωση των λεπτοmicroερειών (σσ 142-147) β Η ακρίβεια και η σαφήνεια στην περιγραφή (σσ 148-152)

2 Η γλώσσα της περιγραφής α Η επιλογή των κατάλληλων λέξεωνφράσεων (σσ 152-153) β Κυριολεκτική (δηλωτική) και microεταφορική (συνυποδηλωτική) χρήση της γλώσσας (σ 153)

3 Το σχόλιο και η οπτική γωνία στην περιγραφή (σσ 154-159) ΙΙ ∆ΙΑΦΟΡΑ ΘΕΜΑΤΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗΣ 1Περιγραφή ενός χώρου κτιρίου (σσ 160-167) 2Περιγραφή προσώπουατόmicroου

α Τα τυπικά και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ενός προσώπου ατόmicroου (σσ 168-170) β Το σχόλιο στην περιγραφή ενός ατόmicroου (σσ 171-176)

3 Περιγραφή ζωγραφικού πίνακα ή άλλου έργου τέχνης (σσ 176-178) 4 Ειδικά θέmicroατα β Περιγραφή της διαδικασίας για την κατασκευή ή τη χρήση ενός αντικειmicroένου (σσ 182-183) ΙΙΙ ΕΚΦΡΑΣΗ-ΕΚΘΕΣΗ θέmicroατα σχετικά microε την ενδυmicroασία και τη microόδα (σσ 184-199) ΙV ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ

Ανάπτυξη microιας παραγράφου microε αναλογία (σσ 200-205) ΑΦΗΓΗΣΗ Ι ΑΦΗΓΗΣΗ

1Ορισmicroός της αφήγησης (σσ 210-211) 2Αφηγηmicroατικό περιεχόmicroενο και αφηγηmicroατική πράξη (σσ 212-214) 7Αφηγηmicroατικός χρόνος (σσ 240-250)

Λεξιλόγιο σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν (σσ 251-252) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση (Γηρατειά και νεότητα Χθες-Σήmicroερα-Αύριο Αφηγήσεις για το παρελθόν και το microέλλον) (σσ 252-258) ΙΙ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΦΗΓΗΣΗ Λεξιλόγιο (σσ 262-263) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση Το κωmicroικό και η σηmicroασία του γέλιου (σσ 264-271) ΙΙΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ Συνοχή κειmicroένου (σσ 272-274)

Συνοχή σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο (σσ 274-277) ΤΟ ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΗΜΑ (σσ 280-295)

34

Γ΄ Τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Β΄ να διδαχτούν

Η ΕΙ∆ΗΣΗ Ι Η ΕΙ∆ΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ 1 Το γεγονός και το σχόλιο στην είδηση (σσ 14-17) 2 Προβολή και διαφοροποίηση της είδησης (σσ 18-19) 3 Παρεmicroβολή ξένου σχολίου στην είδηση (σ 20) 4 ∆ιαπλοκή του γεγονότος microε το σχόλιο στην είδηση (σσ 21-22) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το σχόλιο και την είδηση) (σσ 23-25) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την πληροφόρηση τη δηmicroοσιογραφία τον Τύπο) (σσ 26-30) ΙΙ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΙ∆ΗΣΗΣ 1 Η οργάνωση της είδησης (σσ 32-35) 2 Η οπτική γωνία του δηmicroοσιογράφου στην είδηση (σσ 36-38) 3 Ο τίτλος της είδησης (σσ 39-42) 4 Συντακτικά στοιχεία στην είδηση

α Η σειρά των λεκτικών συνόλων στην είδηση (σσ 43-44) β Ενεργητική και παθητική σύνταξη στην είδηση (σ 45) γ Η χρήση των ονοmicroατικών προσδιορισmicroών στην είδηση Χρήση ονοmicroάτων και επιθέτων (σ 46)

δ Ο προσδιορισmicroός του χρόνου στην είδηση (σ 47) 5 Το σχόλιο πάνω σε microια είδηση (σσ 48-53)

Λεξιλόγιο (σχετικό microε το χρόνο) (σσ 54-55) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τα microέσα microαζικής επικοινωνίας) (σσ 56-63) Οργάνωση του λόγου Η χρήση του παραδείγmicroατος στην ανάπτυξη παραγράφου και ευρύτερου κειmicroένου (σσ 63-68)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΙ∆Η

Βιογραφικά είδη (σσ 71-72) 1 Βιογραφία microυθιστορηmicroατική βιογραφία (σσ 73-76) 2 Βιογραφικό σηmicroείωmicroα

α Τα γεγονότα και τα σχόλια σε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 77-78) β Η δοmicroή και το περιεχόmicroενο ενός βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 78-79) Λεξιλόγιο βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 82-84)

4 Αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα α Σύγκριση ενός αυτοβιογραφικού σηmicroειώmicroατος microε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σ 86) β Το έmicromicroεσο σχόλιο στο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 86-87) δ Ο πρακτικός σκοπός ενός (αυτο)βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 89-94)

Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την εργασία και την επιλογή επαγγέλmicroατος) (σσ 95-103) 6 Ηmicroερολόγιο (σσ 108-111) 7 Συστατική επιστολή (σσ 112-118) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε το χαρακτηρισmicroό ατόmicroου τις στερεότυπες αντιλήψεις το φυλετικό και κοινωνικό ρατσισmicroό) (σσ 119-126) Οργάνωση του λόγου Ι Παράγραφος Ανάπτυξη microε σύγκριση και αντίθεση (σσ 127-131) ΙΙ Ο ρόλος της αντίθεσης στη συνοχή του κειmicroένου α Συνοχή προτάσεων και περιόδων (σσ 132-133) β Συνοχή παραγράφων microε αντιθετική σύνδεση Ανάπτυξη δύο εννοιών σε ένα ευρύτερο κείmicroενο (σσ 133-135)

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ndash ΚΡΙΤΙΚΗ

Ι Παρουσίαση και κριτική ενός βιβλίου 3 Βιβλιοκριτική α Λογοτεχνική κριτική (σσ 163-169)

35

β Κριτική άλλων κειmicroένων (σσ 170-171) 5 Απλή και διαδοχική υπόταξη (σ175) 6 Οι αναφορικές προτάσεις (σσ 176-177) Λεξιλόγιο (σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν) (σ 178) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την τέχνη και την κριτική έργου τέχνης) (σσ 179-189) ΙΙ Παρουσίαση και κριτική microιας θεατρικής παράστασης Λεξιλόγιο (σχετικό microε τη θεατρική κριτική) (σσ 203-205) ΙΙΙ Παρουσίαση και κριτική άλλων microορφών τέχνης Λεξιλόγιο (σχετικό microε την κριτική (σσ 219-220) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την κριτικήαξιολόγηση του ατόmicroου και την αυτοκριτική) (σσ 221-224) ΙV Οργάνωση του λόγου ορισmicroός και διαίρεση microιας έννοιας 1Ορισmicroός (σσ 226-230) 2∆ιαίρεση (σσ 231-236)

Σηmicroειώσεις ndashΠερίληψη Ι Σηmicroειώσεις (σ 240)

Α Σηmicroειώσεις από γραπτό λόγο (σσ 241-242) 1Κρατώ σηmicroειώσεις κατά παράγραφο (σσ 243-248) 2Εργάζοmicroαι σε ευρύτερες (από την παράγραφο) νοηmicroατικές ενότητες και κρατώ σηmicroειώσεις (σσ249-252) 3 Από τις σηmicroειώσεις προχωρώ στο διάγραmicromicroα του κειmicroένου (σσ 253-257) Β Σηmicroειώσεις από προφορικό λόγο (σσ 258-259) ΙΙ Περίληψη Α Περίληψη γραπτού λόγου 1Πώς οδηγούmicroαι στην περίληψη (σ 262) 2 Τι πρέπει να προσέχω σε microια περίληψη (σ 263) 3 Συγκρίνω δύο περιλήψεις microία εκτενή και microία συνοπτική του ίδιου κειmicroένου (σσ 264-265) 4 Εξετάζω τη χρήση της ενεργητικής και της παθητικής σύνταξης σε microία περίληψη (σσ 266-267) 5 Παρατηρώ περιλήψεις από ποικίλα κείmicroενα (σσ 268-273) Β Περίληψη προφορικού λόγου 1 ∆ιαβάζω τη δηmicroοσιογραφική περίληψη microιας συζήτησης (σσ 274-275) 2 Παρουσιάζω σε προφορικό και γραπτό λόγο περίληψη microιας συζήτησης (σσ 276) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τη λακωνική έκφραση και την προσπάθεια για εξοικονόmicroηση χρόνου στη σύγχρονη καθηmicroερινή ζωή) (σ 277-286)

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Για τον ορθό καταmicroερισmicroό και την αποδοτικότερη διδασκαλία της διδακτέας ύλης της

Νεοελληνικής Γλώσσας του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου είναι σκόπιmicroο να ληφθούν υπόψη

1Το Πρόγραmicromicroα Σπουδών για τη Γλωσσική ∆ιδασκαλία στο Λύκειο (σ79-105) που περιλαmicroβάνεται στο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Αθmicroιας και Βθmicroιας Εκπσης Θεωρητικές Επιστήmicroες (2000) 2Οι laquoΟδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών microαθηmicroάτων στο Γενικό Λύκειοraquo που περιλαmicroβάνουν προτάσεις για τη διδασκαλία των εγχειριδίων Έκφραση-Έκθεση και την αξιοποίηση των βιβλίων Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου και Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο (να αξιοποιηθούν σύmicroφωνα microε την κατανοmicroή της διδακτέας ύλης στο Εσπερινό Γενικό Λύκειο)

Επίσης οι διδάσκοντεςδιδάσκουσες στο πλαίσιο της υλοποίησης των εκάστοτε διδακτικών στόχων και του διαθέσιmicroου διδακτικού χρόνου microπορούν να χρησιmicroοποιούν κατά περίπτωση κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό (κείmicroενα δραστηριότητες κά) και από άλλες πηγές microε σκοπό την περαιτέρω εξοικείωση των microαθητώνmicroαθητριών microε ποικίλα κειmicroενικά είδη και την καλλιέργεια της ικανότητάς τους να κατανοούν και να παράγουν επιτυχώς προφορικό και γραπτό λόγο

36

Για την εξέταση του microαθήmicroατος στη Β΄ και Γ΄ τάξη του Ηmicroερήσιου και του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου και στη ∆΄ τάξη του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου ισχύει ότι προβλέπεται στο άρθρο 1 παρ 6 εδάφιο 2 του Π∆ 612012 (ΦΕΚ Α΄ 112)

Οι διδάσκοντες να ενηmicroερωθούν ενυπόγραφα

ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΔΙΑΝΟΜΗ

bull Γραφείο Υφυπουργού

bull Γραφείο Γενικού Γραmicromicroατέα

bull Γραφείο Ειδικού Γραmicromicroατέα

bull ∆νση Σπουδών ∆Ε Τmicroήmicroα Β΄

bull ∆νση Ιδιωτικής Εκπσης

bull ∆νση ΠΟ∆Ε

bull ∆νση Ξένων και Μειονοτικών Σχολείων

bull ∆νση Ειδικής Αγωγής

bull ΣΕΠΕ∆

ΣΥΝΤΗΣ ΤΜΡΧΗΣ ∆ΝΤΗΣ

∆Σ∆Ε

ΕΙ∆ΙΚΟΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

ΓΕΝΙΚΟΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

Ο ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ

ΘΕΟ∆ΩΡΟΣ Π ΠΑΠΑΘΕΟ∆ΩΡΟΥ

12

∆ιδακτική εκδοχή 1

Η εκδοχή αυτή κινείται πολύ κοντά στις ισχύουσες διδακτικές πρακτικές Το επιπρόσθετο στοιχείο είναι η αξιοποίηση του βίντεο (προβολή microε υπολογιστή ή microε διαδραστικό πίνακα) Προτείνεται προκειmicroένου να αναδειχθούν καλύτερα πολλά στοιχεία των δύο άλλων εκδοχών που ακολουθούν (οι οποίες είναι πιο κοντά στο πνεύmicroα του νέου ΠΣ) και να γίνουν σαφέστερες οι διαφορές που προτείνονται microε το νέο ΠΣ ∆εν αποκλείεται microέρος της εκδοχής αυτής να χρησιmicroοποιηθεί και ως η πρώτη φάση των εκδοχών που ακολουθούν

Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης

Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα

Βήmicroα 1ο ΟΗ εκπαιδευτικός εκκινεί από το βιβλίο και πιο συγκεκριmicroένα από τα εισαγωγικά κείmicroενα στις γλωσσικές ποικιλίες γενικά και τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες ειδικότερα συζητώντας και αναλύοντας το περιεχόmicroενό τους microε τους microαθητές και τις microαθήτριες Καταρχάς φέρνει τα παιδιά σε επαφή microε το ακόλουθο εισαγωγικό κείmicroενο της σελ 21 του βιβλίου το οποίο αποτελεί εισαγωγή στη γλωσσική ποικιλότητα γεωγραφική και κοινωνική

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Στη συνέχεια προχωρά στο κείmicroενο της σελ 29 laquoΚάθετη διαίρεση κοινωνικές διάλεκτοιraquo εισαγωγικό στην κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα

13

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Βήmicroα 2ο Αφού συζητήσει και αναλύσει το περιεχόmicroενο των δύο κειmicroένων κατόπιν παρουσιάζει στον διαδραστικό πίνακα (ή σε βιντεοπροβολέα) τα βίντεο που έχουν επιλεγεί Αν δεν υπάρχει διαδραστικός πίνακας microπορεί να αξιοποιήσει microια από τις εναλλακτικές δυνατότητες παρουσίασης του υλικού για παράδειγmicroα να δώσει στους microαθητές και στις microαθήτριες φωτοτυπία microε έντυπες εκδοχές των διαφηmicroίσεων αυτών ή αποmicroαγνητοφωνήσεις των βίντεο (όλων ή όσων επιλέξει) ή να αναθέσει στα παιδιά να αποmicroαγνητοφωνήσουν στο σπίτι και να περιγράψουν την κάθε διαφήmicroιση

Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος

Βήmicroα 1ο Ακολουθεί συζήτηση στην τάξη για τη γλωσσική ποικιλότητα και πιο συγκεκριmicroένα για τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες ποιες ποικιλίες χρησιmicroοποιούνται στα διαφηmicroιστικά κείmicroενα από ποια στοιχεία φαίνεται ότι οι νέοι χρησιmicroοποιούν διαφορετική ποικιλία από τους γονείς τους αν οι microαθητές και οι microαθήτριες αναγνωρίζουν τις νεανικές ποικιλίες που χρησιmicroοποιούνται κλπ Η συζήτηση microπορεί να συνδεθεί microε τους ειδικότερους παράγοντες διαmicroόρφωσης γλωσσικών ποικιλιών που παρουσιάζει το βιβλίο και να δουν οι microαθητές και οι microαθήτριες ποιοι από αυτούς τους παράγοντες διακρίνονται στα διαφηmicroιστικά σποτ που παρακολούθησαν Με τον τρόπο αυτόν τα παιδιά διατρέχουν ολόκληρη την ενότητα laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo microε microεγαλύτερη έmicroφαση στον παράγοντα laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo λόγω του υλικού της δραστηριότητας χωρίς όmicroως να περιορίζονται απαραίτητα σrsquo αυτόν Βήmicroα 2ο Στη συνέχεια παίρνουν ασκήσεις για το σπίτι Οι ασκήσεις αυτές microπορούν να είναι α) οι ασκήσεις της υποενότητας laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo σελ 30

14

β) η τελευταία άσκηση της υποενότητας σελ 37

Προηγείται στο βιβλίο η παρουσίαση δύο επιστολών του Ι ∆ραγούmicroη και παρατηρήσεις για τη θεmicroατική οργάνωση των επιστολών

Χρονική διάρκεια

1 διδακτικό δίωρο

Προϋποθέσεις υλοποίησης

Εκπαιδευτικός να χειρίζεται διαδραστικό πίνακα ή να έχει τη δυνατότητα χρήσης βιντεοπροβολέα αν υπάρχουν ΜαθητήςΜαθήτρια ∆εν χρειάζεται κάποια ιδιαίτερη προϋπόθεση

Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις

Οι γνώσεις για τον κόσmicroο που προωθεί η εκδοχή αυτή είναι ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα Η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Από το ΠΣ

bull laquoΗ ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσώνraquo

bull laquoΟι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία

που χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλοraquo

Γνώσεις για τη γλώσσα

Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία αποτυπώνονται και στις γλωσσικές επιλογές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Από το ΠΣ

15

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)

διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της

προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική

διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για

συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

Γραmicromicroατισmicroοί και δεξιότητες

Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες microαθαίνουν να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από κοινωνικούς παράγοντες Η κύρια δεξιότητα που αποκτούν είναι να επιλύουν ασκήσεις στο γνωστό πλαίσιο της Προσφοράς - Ζήτησης που σηmicroαίνει laquoσου δίνω θεωρία λύσε τώρα microια σύντοmicroη άσκησηraquo (κλειστού τύπου ασκήσεις) Από το ΠΣ

bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo

bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής

δικτύωσης)raquo

bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς

ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo

∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες

Η δραστηριότητα αυτή αναπαράγει το microοντέλο Προσφορά - Ζήτηση (κλασικό δασκαλοκεντρικό πρότυπο) και στην ουσία παρέχει υποστηρικτικό υλικό στην ύλη του βιβλίου από την οποία δεν πραγmicroατοποιείται απόκλιση Ο σχολικός χώρος παραmicroένει στις παραδοσιακές του διαστάσεις τα παιδιά παρακολουθούν προσηλωmicroένα στον στην εκπαιδευτικό ο σχολικός χρόνος περιορίζεται στο συνεχόmicroενο διδακτικό δίωρο που προβλέπει το ωρολόγιο πρόγραmicromicroα Οη εκπαιδευτικός βρίσκεται στο επίκεντρο της διδασκαλίας αυτός-ή προβάλλει τα βίντεο ή microοιράζει φωτοτυπίες υποδεικνύει τα σηmicroεία του βιβλίου που πρέπει να έχουν υπόψη οι microαθητές και οι microαθήτριες συντονίζει τη συζήτηση και αναθέτει ασκήσεις για το σπίτι Οι microαθητές και οι microαθήτριες είναι δέκτες δρουν ελάχιστα και ο στόχος είναι να αποκτήσουν εγκυκλοπαιδικές γνώσεις γύρω από το ζήτηmicroα της κοινωνικής γλωσσικής ποικιλότητας Ασκούνται διαβάζοντας (το βιβλίο) γράφοντας και απαντώντας σε ερωτήσεις πρακτικές από τις οποίες αναmicroένεται να προκύψει microάθηση Από το ΠΣ

bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν

την κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε

περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να

τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo

Αξιολόγηση

(βλ οικεία στήλη στη θεmicroατική ενότητα Γλώσσα γλωσσική ποικιλότητα και γλωσσική αλλαγή) Με βάση τη στήλη Αξιολόγηση του ΠΣ microε το παράδειγmicroα που παρουσιάστηκε αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό (προφορικά γραπτά)

bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική microεταβολή

bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή

16

Προστιθέmicroενη αξία

Το microόνο νέο στοιχείο που εισάγεται microε τη συγκεκριmicroένη εκδοχή είναι ότι χρησιmicroοποιούνται παραδείγmicroατα που προέρχονται από την τρέχουσα καθηmicroερινότητα τα οποία είναι οικεία στα παιδιά και microπορούν πιο εύκολα να τα κατανοήσουν και να τα συζητήσουν ∆εν υπάρχει αmicroφιβολία ότι και microόνο αυτό το γεγονός κάνει το microάθηmicroα πιο ενδιαφέρον και την κατάκτηση της γνώσης πιο εύκολη Η microερική χρήση επίσης των νέων microέσων καθιστά το microάθηmicroα πιο ελκυστικό και διασκεδαστικό Η εκδοχή αυτή όmicroως δεν κινείται στο πνεύmicroα του νέου ΠΣ και αυτό θα φανεί από τις άλλες δύο εκδοχές που ακολουθούν

Σχηmicroατική παρουσίαση

Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής

A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα

Β Αναγνωριστικός

γραmicromicroατισmicroός

Γ Γνώσεις για τη γλώσσα

Γλωσσική ποικιλότητα η γλώσσα των νέων

∆ ∆ιδακτικές πρακτικές Προσφορά - Ζήτηση

Ταυτότητες

∆ιδακτική εκδοχή 2

Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης

Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα

Προηγείται κάποια εισαγωγική συζήτηση για τη γλωσσική ποικιλότητα Για την εξοικείωση των παιδιών microε το ζήτηmicroα microπορεί να αξιοποιηθεί ως αρχική φάση κάποιο κείmicroενο από την εκδοχή 1 (βλ παραπάνω) Θα ήταν πιο ενδιαφέρον αν οη εκπαιδευτικός είχε στη διάθεσή τουτης και ένα δύο επιπλέον κείmicroενα που θα σχετίζονταν microε την κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα Στην περίπτωση αυτή θα microοίραζε τα κείmicroενα στα παιδιά (microετά από microια σύντοmicroη εισαγωγή) και θα ζητούσε να συνεργαστούν προκειmicroένου να αναδείξουν και να παρουσιάσουν τα χαρακτηριστικά που αναφέρει και το σχολικό εγχειρίδιο Η διαφορά εδώ είναι σε σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή ότι τα παιδιά θα αναδείκνυαν τη θεωρία ψάχνοντας κείmicroενα και παρουσιάζοντάς την στην τάξη κάτι που συνιστά σηmicroαντική αλλαγή στις διδακτικές πρακτικές

Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος

Βήmicroα 1ο Στη συνέχεια τα παιδιά οργανώνονται σε microικρές οmicroάδες και τους δίνονται συγκεκριmicroένα βίντεο (αν υπάρχουν οι υποδοmicroές) ή παραδείγmicroατα από έντυπα κείmicroενα που προσφέρονται Αν δεν υπάρχουν υποδοmicroές οη εκπαιδευτικός παρουσιάζει κεντρικά στην αίθουσα τα παραδείγmicroατα microε τις διαφηmicroίσεις (Γενικά αν δεν υπάρχουν υποδοmicroές οη εκπαιδευτικός microπορεί να δώσει στους microαθητές και στις microαθήτριες φωτοτυπία microε αποmicroαγνητοφωνήσεις των βίντεο ή να αξιοποιήσει κάποια από τις άλλες εναλλακτικές δυνατότητες που προτείναmicroε στην αρχή Μπορεί επίσης να επιλέξει έντυπες διαφηmicroίσεις ή

17

άλλα κείmicroενα που κρίνει χρήσιmicroα) Παράλληλα ετοιmicroάζει ένα φύλλο εργασίας το οποίο δίνει τους άξονες γύρω από τους οποίους θα εργαστούν τα παιδιά Ενδεικτικοί άξονες

1 Ποιες κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες αναγνωρίζετε στα συγκεκριmicroένα διαφηmicroιστικά

Αξιοποιήστε τα κείmicroενα που σας δόθηκαν προκειmicroένου να ταξινοmicroήσετε τις

απαντήσεις σας

2 Για ποιο λόγο προκαλείται γέλιο στις διαφηmicroίσεις αυτές (πχ τι θα συνέβαινε αν οι

ήρωες χρησιmicroοποιούσαν την πρότυπη γλώσσα Τι θα συνέβαινε αν ανταλλάσσονταν

οι ρόλοι στα βίντεο) Ποιος ο ρόλος της γλωσσικής ποικιλότητας σε αυτό

3 Αναζητήστε και καταγράψτε άλλα παραδείγmicroατα διαφηmicroιστικού λόγου όπου

χρησιmicroοποιείται η κοινωνική ή γεωγραφική ποικιλότητα Αναλύστε τι εξυπηρετεί σε

κάθε περίπτωση

Βήmicroα 2ο Οι οmicroάδες αφού microελετήσουν τα κείmicroενα (microε βάση τις οδηγίες στο φύλλο εργασίας) καταλήγουν σε συmicroπεράσmicroατα σχετικά microε τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες που χρησιmicroοποιούνται στα διαφηmicroιστικά αυτά Η εργασία microπορεί να συνεχιστεί και στο σπίτι όπου τα παιδιά θα αναζητήσουν και άλλα βίντεο (διαφηmicroιστικά ή microη) στα οποία να αξιοποιείται η κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα θα τα microελετήσουν και θα καταλήξουν σε συmicroπεράσmicroατα microε βάση το φύλλο εργασίας που θα τους έχει δοθεί Οι οmicroάδες microπορούν να παρουσιάσουν τα συmicroπεράσmicroατά τους στην τάξη microε τους ακόλουθους τρόπους (η επιλογή εξαρτάται από τις υποδοmicroές την τάξη τοντηνεκπαιδευτικό κλπ)

o Να δηmicroιουργήσουν ένα κείmicroενο σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης (πχ power

point) microε τις επισηmicroάνσεις και τα ευρήmicroατά τους και να το παρουσιάσουν στην

τάξη Στην περίπτωση αυτή συνδέουmicroε το microάθηmicroά microας microε την ενότητα

laquoΑπροσχεδίαστος και προσχεδιασmicroένος προφορικός λόγος ndash ένα microεικτό είδος

λόγου ανάmicroεσα στον προφορικό και το γραπτό λόγοraquo)

o Να δηmicroιουργήσουν ένα κείmicroενο σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης microε τις

επισηmicroάνσεις και τα ευρήmicroατά τους το οποίο να εmicroπλουτίσουν microε βίντεο και

συνδέσmicroους (links) για την υποστήριξη των συmicroπερασmicroάτων τους (βλ ΠΣ για

την παραγωγή πολυmicroεσικού λόγου αλλά και σύνδεση microε την ενότητα

laquoΑπροσχεδίαστος και προσχεδιασmicroένος προφορικός λόγος ndash ένα microεικτό είδος

λόγου ανάmicroεσα στον προφορικό και το γραπτό λόγοraquo σελ 99)

o Μπορούν να αντλήσουν περαιτέρω στοιχεία (βίντεο και άλλο κειmicroενικό υλικό

καθώς και επιστηmicroονικά άρθρα πάνω στην κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα ndash

έτσι microελετάται και ο επιστηmicroονικός λόγος στόχος του νέου ΠΣ) και να

καταλήξουν στη συγγραφή ενός δοκιmicroίου microε τίτλο laquoΓλώσσα και ποικιλίαraquo ή

ειδικότερα laquoΗ αξιοποίηση της γλώσσας των νέων από τη διαφήmicroισηraquo Το

δοκίmicroιο αυτό πρέπει να ενταχτεί σε ένα επικοινωνιακό πλαίσιο να αναρτηθεί

σε κάποιο ιστολόγιο ή να δηmicroοσιευτεί στη σχολική ή την τοπική εφηmicroερίδα

Καλό θα ήταν να επιχειρηθούν παραλλαγές (να microη γράψουν όλα τα παιδιά το

ίδιο κείmicroενο) για να αντιληφθούν οι microαθητές και οι microαθήτριες πόσο το

επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει και τις επιλογές στη συγγραφή και τη

διαmicroόρφωση ενός κειmicroένου

bull Κατά τη διάρκεια της όλης εργασίας τα παιδιά καλούνται να εστιάζουν σε περιγραφές

και αφηγήσεις όπου αυτό εξυπηρετεί τις ανάγκες τις διδασκαλίας Εστίαση πχ στη

λεπτοmicroερή περιγραφή κατά την ανάλυση και παρουσίαση των βίντεο από τις οmicroάδες

των παιδιών αφήγηση αναδιήγηση άλλων παραδειγmicroάτων για τη χρήση της

νεανικής γλώσσας στην καθηmicroερινότητα Με τη λογική αυτή το συγκεκριmicroένο σενάριο

θεωρεί ως δεδοmicroένη και microια microη γραmicromicroική ανάγνωση της ύλης και microια εστίαση στους

18

στόχους του ΠΣ εποmicroένως microια δηmicroιουργική ndash διαχρονική (και όχι γραmicromicroική microε βάση

το διδακτικό εγχειρίδιο) αξιοποίηση του υλικού του σχολικού εγχειριδίου

bull Ενδιαφέρον θα είχε η συγκεκριmicroένη διδακτική πρόταση να επεκταθεί σε microια microικρή

έρευνα (συλλογή δεδοmicroένων από τα παιδιά γύρω από την αξιοποίηση της νεανικής

γλώσσας στην καθηmicroερινότητα) και να ενταχθεί στο πλαίσιο της Ερευνητικής

Εργασίας (project) που έχει εισαχθεί από φέτος στην Α Λυκείου αν υπάρχει αυτή η

δυνατότητα

Χρονική διάρκεια

Περίπου 1 ndash 2 microήνες (ανάλογα microε τις κατευθύνσεις που θα δοθούν)

Προϋποθέσεις υλοποίησης

- ∆υνατότητες σε Νέες Τεχνολογίες (αν επιλεγεί microια τέτοια οπτική)

- Πρόσθετο διδακτικό υλικό

- Εξοικείωση των παιδιών microε τα νέα microέσα (Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης Πρόγραmicromicroα

Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση πολυmicroέσων ιστολόγια) Είναι γνωστό ότι τα

παιδιά δεν έχουν τέτοιου είδους δυσκολίες

- Κυρίως όmicroως στροφή του microαθήmicroατος προς την κατεύθυνση της ενεργοποίησης των

παιδιών τα οποία διαβάζουν τα κείmicroενα (έντυπα ή σε ψηφιακή microορφή) τα

επεξεργάζονται και καταλήγουν σε διαπιστώσεις που microοιράζονται microε τους

συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες τουςαποκτούν ρόλο που laquoγεmicroίζειraquo το σχολικό

χώρο και χρόνο διαβάζοντας και γράφοντας αξιοποιώντας κάθε microέσο πρακτικής

γραmicromicroατισmicroού (= microέσο για διάβασmicroα γράψιmicroο και επικοινωνία)

Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις

∆εν έχουmicroε σηmicroαντική microεταβολή στον άξονα αυτό Τα παιδιά κατανοούν και πάλι ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή (όπως στην εκδοχή 1) Από το ΠΣ

bull laquoΗ ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσώνraquo

bull laquoΟι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία

που χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλοraquo

Γνώσεις για τη γλώσσα

Και εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την κοινωνική γλωσσική ποικιλία που χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή (όπως στην εκδοχή 1) Επίσης το επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει την οργάνωση και τη διαmicroόρφωση του κειmicroένου Από το ΠΣ

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)

διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της

προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική

διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για

συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά

microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να

ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα

19

επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία

για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo

Γραmicromicroατισmicroοί

Στον άξονα αυτό έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές - Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και microαθήτριες microαθαίνουν να αναγνωρίζουν

ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από κοινωνικούς

παράγοντες Αυτό παραmicroένει ίδιο

- Νέοι γραmicromicroατισmicroοί χρήση των νέων microέσων για την παραγωγή λόγου (πχ

Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο παραγωγή πολυmicroεσικών

κειmicroένων κλπ)

- Παραγωγή προφορικού λόγου παρουσίαση και υποστήριξη άποψης ενώπιον της

τάξης εξάσκηση στην περιγραφή και αφήγηση (προφορικά) παραγωγή γραπτού

(παραγωγή δοκιmicroίου)

Από το ΠΣ

bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo

bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου

περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής

επιχειρηmicroατολογίας κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή

προφορική ενώπιον ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των

πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση

της γλωσσικής ποικιλότηταςraquo

bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής

δικτύωσης)raquo

bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς

ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo

bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης

που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση

αυτή αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις

ταυτότητες που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo

∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες

Παρότι και πάλι η διδασκαλία ξεκινάει από το βιβλίο δε microένει προσκολληmicroένη σrsquo αυτό αλλά το χρησιmicroοποιεί ως αφετηρία για διερεύνηση έρευνα και παραγωγή microιας ευρύτερης γκάmicroας κειmicroένων από ότι στην εκδοχή 1 Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται το σενάριο εκτείνεται πέραν του σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την παραγωγή κειmicroένων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Υπάρχει η δυνατότητα σύνδεσης microε τις ερευνητικές εργασίες Ο σχολικός χώρος το ίδιο δεν είναι microόνο η εξωσχολική δραστηριοποίηση των microαθητώνmicroαθητριών είναι και η αλλαγή της κατανοmicroής τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους για να δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τα ευρήmicroατά τους σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης ή προφορικά microε βάση σηmicroειώσεις που έχουν κρατήσει Ζητείται από τα παιδιά να παίξουν πιο ενεργητικούςndashδιερευνητικούς ρόλους microε τη χρήση της γλώσσας αφού αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται συνεργάζονται και παρουσιάζουν Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo τώρα είναι σαν να τους λέει laquoψάξε microάθε σύνθεσε και παρουσίασεraquo -Είναι προφανές ότι σε ένα τέτοιο πλαίσιο θα πρέπει να microεταβληθεί και ο ρόλος των εκπαιδευτικών δεν έχει τόση βαρύτητα πώς θα παρουσιαστεί η νέα γνώση όσο πώς θα

20

συντονιστούν και θα υποστηριχθούν τα παιδιά στην κατάκτηση της γνώσης στη σύνδεσή της microε τη ζωή και την πραγmicroατικότητα κοκ

Αξιολόγηση (microε βάση το ΠΣ)

Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό

(προφορικά γραπτά)

bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική

microεταβολή

bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή

bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις

επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα

bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών

τους

bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα

Προστιθέmicroενη αξία

Η προώθηση των νέων γραmicromicroατισmicroών η διεύρυνση του σχολικού χωροχρόνου και η τοποθέτηση των microαθητών και των microαθητριών στο επίκεντρο ως υποκειmicroένων που συνεργάζονται microεταξύ τους και microε τοντην εκπαιδευτικό συσκέπτονται παίρνουν αποφάσεις και υποστηρίζουν τις απόψεις τους αποmicroακρύνει την εκδοχή αυτή από τα παραδοσιακά σχήmicroατα διδασκαλίας και γι αυτόν τον λόγο προτείνουmicroε να προτιmicroηθεί σε σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή

Σχηmicroατική παρουσίαση

Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής

A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα

Β Λειτουργική κατάκτησηΚειmicroενικών ειδών νέοι

γραmicromicroατισmicroοί

Γ Γνώσεις για τη γλώσσα Γλωσσική ποικιλότητα

η γλώσσα των νέων

∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές

Ταυτότητες

Στο σχήmicroα αυτό βλέπουmicroε να microεταβάλλονται οι δύο του άκρες αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που παράγει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή αφού τα παιδιά ασκούνται στο να κάνουν διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα

21

∆ιδακτική εκδοχή 3

Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης

Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα

Εξοικείωση microε την έννοια της γλωσσικής ποικιλότητας Μπορεί να αξιοποιηθεί ότι και στην εκδοχή 2

Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος

Εξηγείται στα παιδιά ότι κατά τον υπόλοιπο χρόνο θα διερευνήσουν το πώς ο διαφηmicroιστικός λόγος αξιοποιεί στα κείmicroενά του τη γλωσσική ποικιλότητα και ιδιαίτερα τη γλώσσα των νέων Βήmicroα 1ο Τα παιδιά χωρίζονται σε οmicroάδες και αφού δουν τα βίντεο (εδώ η εναλλακτική της φωτοτυπίας περιορίζει πάρα πολύ τις δραστηριότητες οπότε δεν την προτείνουmicroε) διερευνούν κάποια από τα παρακάτω ζητήmicroατα (σε ένα δίωρο)

bull Οmicroάδες 1 και 3 Μέσω των συγκεκριmicroένων διαφηmicroίσεων κατασκευάζονται

συγκεκριmicroένου τύπου γονείς και παιδιά Πώς συνδυάζεται η κοινωνική γλωσσική

ποικιλία microε άλλα συmicroβολικά στοιχεία (ντύσιmicroο σηmicroειολογία σώmicroατος περιβάλλον

λήψη πλάνα και γενικά γραmicromicroατική της εικόνας) στη δηmicroιουργία ταυτοτήτων στα

συγκεκριmicroένα διαφηmicroιστικά

bull Οmicroάδες 2 και 4 Ποιες γνώσεις προϋποτίθεται πως έχουν οι αποδέκτες των

διαφηmicroίσεων αυτών σε σχέση microε τη γλωσσική ποικιλότητα Ποια στερεότυπα

κατασκευάζονται και χρησιmicroοποιούνται στα συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα

bull Οmicroάδες 5 και 6 Πώς αξιοποιείται η διαφορά των γλωσσικών ποικιλιών για να

κατασκευάσει τι είδους κόσmicroους (πχ οι νέοι δεν microπορούν να συνεννοηθούν microε τους

microεγάλους γιατί οι τελευταίοι είναι συντηρητικοί αυτό δηmicroιουργεί αmicroηχανία στους

microεγάλους και απόγνωση τους νέους κλπ) Πώς αξιοποιούν οι διαφηmicroιστές τη

γλωσσική διαφοροποίηση στο κάθε microήνυmicroα για να κατασκευάσουν τι Τι είδους

γνώσεις για τη γλώσσα θα βοηθήσουν τους αποδέκτες των microηνυmicroάτων να σταθούν

κριτικά απέναντι στα συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα

bull Οmicroάδα 7 Τι προϊόντα προωθούνται microrsquo αυτούς τους τρόπους και σε ποιους

απευθύνονται Γιατί για τα συγκεκριmicroένα προϊόντα επιλέγεται η συγκεκριmicroένη

γλωσσική ποικιλία (πχ θα κατασκευάζονταν οι ίδιοι κόσmicroοι και ταυτότητες αν η

διαφήmicroιση αφορούσε παραδοσιακά φαγητά τραπεζικά προϊόντα λευκαντικό για

ρούχα που αστράφτουν ή σε προϊόντα φαινοmicroενικά για όλη την οικογένεια όπως

καλωδιακή τηλεόραση Υπάρχουν τελικά διαφηmicroίσεις που να απευθύνονται σε όλα τα

microέλη microιας οικογένειας κοινωνίας αδιακρίτως ή πάντοτε επιλέγεται ο καταναλωτικός

στόχος ανάmicroεσα στα microέλη της οικογένειας κοινωνίας που διαχειρίζονται το χρήmicroα ή

microπορούν να πιέσουν για αγορές)

bull Όλες οι οmicroάδες (λόγω της σηmicroαντικής βαρύτητας του ερωτήmicroατος) Τι προτείνεται ως

το ιδανικό κάθε φορά laquomicroέσοraquo για να γεφυρωθεί το χάσmicroα microεταξύ νέων και

ηλικιωmicroένων (προτείνεται πάντα κάποιο υλικό προϊόν) Ποιες αξίες και στάσεις

προβάλλονται microέσω αυτών των επιλογών

Βήmicroα 2οΜετά από τη διερεύνηση αυτή η κάθε οmicroάδα παρουσιάζει και συζητάει τα συmicroπεράσmicroατά της στην τάξη Η παρουσίαση microπορεί να γίνει

- Με Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα

- Με προφορικό λόγο που θα στηρίζεται σε σηmicroεία που θα έχουν φωτοτυπηθεί και

microοιραστεί στους συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες Τις σηmicroειώσεις αυτές κρατάει η

κάθε οmicroάδα καθώς εργάζεται

22

- Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται κατά τη διάρκεια της προετοιmicroασίας και της παρουσίασης

στο να στηρίζονται οι απόψεις που υποστηρίζονται στο να αξιοποιηθεί σε microεγάλη

έκταση η έmicroφαση στη λεπτοmicroέρεια (εστίαση στην περιγραφή)

Φάση 3η Σχολικός γραmicromicroατισmicroός

Οη εκπαιδευτικός του συγκεκριmicroένου παραδείγmicroατος θέλει να εστιάσει περισσότερο στο θέmicroα του προκειmicroένου τα παιδιά να microπορέσουν να γράψουν ένα σχετικό δοκίmicroιο Έτσι microοιράζει 1- 2 κείmicroενα που εστιάζουν στη γλώσσα των νέων και τα συζητάει microε τα παιδιά (microπορεί να τα συζητήσουν όλοι microαζί ή σε οmicroάδες αν διαθέτει χρόνο) Μετά και από αυτή τη συζήτηση τους ζητείται να γράψουν ένα δοκίmicroιο (microε συγκεκριmicroένο επικοινωνιακό πλαίσιο) όπου θα αποτυπώνεται ο προβληmicroατισmicroός για τη γλώσσα των νέων και την αξιοποίησή της από τη διαφήmicroιση Ο τίτλος θα microπορούσε να δοθεί από τα ίδια τα παιδιά (το κάθε παιδί να επιλέξει διαφορετικό τίτλο ανάλογα microε το πλαίσιο επικοινωνίας και το στόχο που θέτει)

Εναλλακτικά

- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αναζητήσουν περαιτέρω υλικό στο διαδίκτυο

(διαφηmicroιστικό ή microη) και να εστιάσουν σε microεγαλύτερο βάθος στη γλώσσα των νέων

στη διαφήmicroιση

- Αν υπάρχουν υποδοmicroές θα microπορούσε να ζητηθεί από τα παιδιά να δηmicroιουργήσουν

πολυmicroεσικές παρουσιάσεις αξιοποιώντας και ενσωmicroατώνοντας υλικό από τις

διαφηmicroίσεις

- Ακόmicroη η έρευνα και η παραγωγή λόγου των microαθητών και microαθητριών microπορούν να

ενταχθούν στο πλαίσιο της Ερευνητικής Εργασίας (project) που έχει εισαχθεί από

φέτος στην Α Λυκείου

- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν επίσης να κάνουν microια microικρή έρευνα πάνω στις

κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες και τα υπόλοιπα συmicroβολικά συστήmicroατα που

χρησιmicroοποιούν χαρακτηριστικές οmicroάδες νέων που διαφοροποιούνται microε βάση το

microουσικό γούστο τα ενδιαφέροντα ελεύθερου χρόνου κλπ (χιπ-χοπάδες microεταλλάδες

σκέιτερς κλπ) Αυτό θα microπορούσε να ενταχθεί στην ερευνητική εργασία ή να

αποτελέσει θέmicroα για το δοκίmicroιο που θα γράψουν

Χρονική διάρκεια

1-2 microήνες (ίσως και παραπάνω)

Προϋποθέσεις υλοποίησης

Εκπαιδευτικός να έχει τη δυνατότητα κεντρικής προβολής στην τάξη (πχ διαδραστικός πίνακας ή βιντεοπροβολέας) ΜαθητήςΜαθήτρια Κάποιο από τα επόmicroενα ανάλογα microε την εκδοχή Πρόγραmicromicroα παρουσίασης (πχ Power Point) Πρόγραmicromicroα Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση πολυmicroέσων ιστολόγια

Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις

Η συγκεκριmicroένη εκδοχή παρουσιάζει σηmicroαντικές αλλαγές σε σχέση microε αυτό τον άξονα Εξακολουθεί να κινείται στη λογική ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Επεκτείνεται όmicroως πολύ πέρα από την περιγραφική αυτή εκδοχή Αναδεικνύει το γεγονός ότι η διαφήmicroιση στηρίζεται σε στερεότυπα (κι εδώ microπορεί να γίνει η σύνδεση και microε την αντίστοιχη θεmicroατική της Β΄ Λυκείου) Κάνει αντιληπτό το γεγονός ότι η διαφήmicroιση κατασκευάζει κόσmicroους αξιοποιώντας microια σειρά συmicroβολικών συστηmicroάτων ανάmicroεσα στα οποία και οι γλωσσικές ποικιλίες Αυτή η αξιοποίηση γίνεται σκόπιmicroα και στοχευmicroένα καθώς κάθε φορά απευθύνεται σε συγκεκριmicroένες οmicroάδες καταναλωτών προκειmicroένου να προωθήσει τα προϊόντα που προβάλλει Αναδεικνύει τέλος το γεγονός ότι οι αξίες που προβάλλονται microέσω των

23

διαφηmicroίσεων κάθε άλλο παρά ουδέτερες είναι και σχετίζονται microε ένα ευρύτερο σύστηmicroα πεποιθήσεων που ενισχύει συγκεκριmicroένου τύπου καταναλωτικά πρότυπα Θα microπορούσαmicroε εν ολίγοις να πούmicroε ότι οι γνώσεις για τη γλώσσα συνδέονται άmicroεσα microε τις γνώσεις για τον κόσmicroο Από το ΠΣ

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)

διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της

προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική

διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για

συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά

microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να

ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα

επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία

για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo

Γνώσεις για τη γλώσσα

Εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Αναδεικνύεται ότι και στα προηγούmicroενα Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την κοινωνική γλωσσική ποικιλία που χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή για συγκεκριmicroένους στόχους Από το ΠΣ

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική) διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν laquoφωνέςraquo που αποτυπώνονται συχνά microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo

Γραmicromicroατισmicroοί και κριτικός γραmicromicroατισmicroός

Θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι καλύπτονται οι γραmicromicroατισmicroοί και οι δεξιότητες των δύο προηγούmicroενων εκδοχών Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες microαθαίνουν να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από κοινωνικούς παράγοντες Νέοι γραmicromicroατισmicroοί υποστήριξη άποψης microε τη χρήση ΠΠ διαχείριση βίντεο συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο κλπ Στο παράδειγmicroα όmicroως αυτό δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην καλλιέργεια του κριτικού γραmicromicroατισmicroού τα παιδιά αποκτούν κριτική στάση απέναντι στον διαφηmicroιστικό λόγο τη γλωσσική ποικιλότητα και τα στερεότυπα microελετούν διαφορετικές εκδοχές και καλούνται να τοποθετηθούν microιλώντας διαβάζοντας και γράφοντας Από το ΠΣ

bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo

bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου

περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής

24

επιχειρηmicroατολογίας κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή

προφορική ενώπιον ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των

πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση

της γλωσσικής ποικιλότηταςraquo

bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής

δικτύωσης)raquo

bull laquoΟ διάλογος είναι το βασικότερο είδος προφορικής επικοινωνίας και διέπεται από

ενδογλωσσικούς και εξωγλωσσικούς κανόνεςraquo

bull laquoΑναγνώριση του σηmicroαντικού ρόλου της εκάστοτε κοινωνικής πρακτικής στον

προσδιορισmicroό της γλώσσας και του είδους του κειmicroένου που χρησιmicroοποιείταιraquo

bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς

ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo

bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης

που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση

αυτή αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις

ταυτότητες που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo

bull laquoΝα αντιλαmicroβάνονται ότι στη γλώσσα αποτυπώνονται πάντα οπτικές θέασης του

κόσmicroου γιrsquo αυτό οι γλωσσικές επιλογές υποδηλώνουν πολιτικές (microε microία ευρύτερη

έννοια) επιλογέςraquo

∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες

Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται microε την εργασία στο σπίτι το σενάριο εκτείνεται πέραν του σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την παραγωγή κειmicroένων τη διαχείριση πολυmicroέσων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Ο σχολικός χώρος το ίδιο δεν είναι microόνον η εξωσχολική δραστηριοποίηση των παιδιών είναι και η αλλαγή της κατανοmicroής τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους για να δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τις σκέψεις τους παίζουν ρόλους στη δραmicroατοποίηση ndash αλλάζει έτσι η εικόνα των σειρών των παιδιών που κάθονται προσηλωmicroένα στον πίνακα

Οη εκπαιδευτικός υποχωρεί από το ρόλο του ποmicroπού της γνώσης σε εmicroψυχωτικό και συντονιστικό ρόλο ∆εν παίζει τόσο ρόλο πόσο θα microιλήσει όσο πώς θα υποστηρίξει την κάθε οmicroάδα και το κάθε παιδί να ολοκληρώσει την εργασία του ∆εν έρχεται εκ των υστέρων να διορθώσει αλλά είναι πολύ κοντά στα παιδιά καθώς ψάχνουν γράφουν ή παρουσιάζουν προκειmicroένου να τα υποστηρίξει

Οι microαθητές και οι microαθήτριες βρίσκονται στο επίκεντρο και διαmicroορφώνουν σε ένα microεγάλο βαθmicroό τη microαθησιακή διαδικασία επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται και συνεργάζονται microελετούν ποικιλία κειmicroένων στέκονται κριτικά απέναντι στα microηνύmicroατα των ΜΜΕ γίνονται σκεπτόmicroενοι και υποψιασmicroένοι πολίτες Από το ΠΣ

bull laquoΑνάλυση microέσω της γλώσσας και των άλλων τρόπων κειmicroένων της καθηmicroερινότητας

(περιοδικά τύπος σώmicroατα κειmicroένων) προκειmicroένου να αναδειχθεί πώς

αναπαριστώνται microέσω του λόγου διάφορες κοινωνικές οmicroάδες (πχ microετανάστες

γυναίκες νέοι κλπ) Ανάδειξη των στερεοτύπων και προκαταλήψεωνraquo

bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν

την κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε

περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να

τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo

bull laquoΑνάλυση κειmicroένων από τον διαφηmicroιστικό λόγο και ανίχνευση του ρόλου της

ποιητικής λειτουργίας των κειmicroενικών τύπων (περιγραφή αφήγηση) και της

25

πολυτροπικότητας στην κατασκευή της οπτικής που θέλουν να επιβάλλουν στον

αναγνώστηθεατήraquo

bull laquoΚαταγραφή και ανάλυση microιας συνοmicroιλίας (πχ ενηλίκων εφήβων) και ανάδειξη των

ταυτοτήτων που αναδεικνύονταιraquo

bull laquoΑνάλυση διαδικτυακών ήκαι πολυmicroεσικών κειmicroένων και εντοπισmicroός των microέσων

(γλωσσικών πολυτροπικών συmicroφραστικό πλαίσιο κλπ) που συνεισφέρουν στην

οπτική των συντακτώνraquo

Αξιολόγηση

Με τη συγκεκριmicroένη εκδοχή καλύπτονται σχεδόν πλήρως οι στόχοι του ΠΣ της συγκεκριmicroένης θεmicroατικής ενότητας Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό (προφορικά γραπτά)

bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική microεταβολή

bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή

bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα

bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών τους

bull να εκφράζονται κριτικά ως προς την καταλληλότητα ενός (διαλεκτικού πχ) κειmicroένου σε σχέση microε την περίσταση επικοινωνίας

bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα Επίσης η 3η εκδοχή καλύπτει και microια σειρά στόχων από άλλες θεmicroατικές του ΠΣ όπως οι ακόλουθες ΘΕΜΑΤΙΚΗ Προφορικός γραπτός και πολυτροπικός λόγος Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να αναλύουν τη σηmicroασία των παραγλωσσικών και εξωγλωσσικών στοιχείων για τη microετάδοση νοηmicroάτων που δε δηλώνονται γλωσσικά

bull να ερmicroηνεύουν τη συmicroβολή κάθε τρόπου για τη δόmicroηση νοηmicroάτων στα πολυτροπικά κείmicroενα

bull να κατασκευάζουν πολυτροπικά κείmicroενα για ποικίλες περιστάσεις

bull να κρίνουν αν ένα κείmicroενο είναι αποτελεσmicroατικό ως προς τη microορφή λόγου που χρησιmicroοποιείται (προφορικός γραπτός πολυτροπικός κλπ) και να εξηγούν τον ρόλο που έχει η τεχνολογία στη διαmicroόρφωση πολυτροπικών πολυmicroεσικών κειmicroένων

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Το κείmicroενο η δοmicroή τα χαρακτηριστικά του και η ποικιλότητά του Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να συντάσσουν ποικιλία κειmicroενικών ειδών και τύπων microε συνοχή και συνεκτικότητα και να αναγνωρίζουν τα δοmicroικά χαρακτηριστικά τους

bull να πυκνώνουν το λόγο και να αξιοποιούν τις περιλήψεις ως βάση για την παραγωγή ευρύτερων κειmicroένων

bull να αναγνωρίζουν τη λειτουργία και συνέργεια των τρόπων σε διαφορετικά πολυτροπικά κείmicroενα (αφηγηmicroατικά περιγραφικά επιχειρηmicroατολογικά)

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα κοινωνία και επικοινωνία Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να διακρίνουν ότι κάθε χρήση της γλώσσας είναι κοινωνικά διαφοροποιηmicroένη και σχετίζεται microε τις ταυτότητες των οmicroιλητώντριών αλλά και microε καταστασιακά δεδοmicroένα

bull να εντοπίζουν τις κοινωνικές συνδηλώσεις σε ένα κείmicroενο

26

bull να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου

bull να αξιοποιούν τις γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές

bull να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού

Προστιθέmicroενη αξία

Προωθούνται οι νέοι γραmicromicroατισmicroοί και ο κριτικός γραmicromicroατισmicroός και διευρύνεται ο σχολικός χωροχρόνος Οι microαθητές και οι microαθήτριες αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες και συνεργάζονται αναδεικνύεται και ενθαρρύνεται η κριτική τους σκέψη και προάγεται η κριτική τους θέση ως πολιτών στον κόσmicroο που τιςτους περιβάλλει Η εκδοχή αυτή είναι και η πλησιέστερη στους στόχους και τις επιδιώξεις του νέου ΠΣ Η 3η εκδοχή αναδεικνύει επίσης τις ακόλουθες βασικές αρχές του ΠΣ

bull Το ΠΣ πρέπει να αποτελεί αφετηρία για την αξιοποίηση του διδακτικού υλικού και όχι

το αντίστροφο

bull Πρέπει να αξιοποιείται κάθε microαθησιακός πόρος (εποmicroένως και το βιβλίο)

προκειmicroένου να κατακτηθούν οι στόχοι

Σχηmicroατική παρουσίαση

Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής

A Γνώσεις για τον κόσmicroο πώς η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα (κριτική προσέγγιση)

Β Λειτουργική κατάκτησηΚειmicroενικών ειδών νέοι Γραmicromicroατισmicroοί

Γ Γνώσεις για τη γλώσσα

Γλωσσική ποικιλότητα η γλώσσα των νέων

∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές

Ταυτότητες

Στο σχήmicroα 3 βλέπουmicroε τώρα να microεταβάλλονται οι τρεις του άκρες σε σχέση microε την πρώτη εκδοχή αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) αλλά και αυτή που έχει σχέση microε τις γνώσεις για τον κόσmicroο (Α) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που εκβάλλει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή (κέντρο του ρόmicroβου) αφού τα παιδιά δεν ασκούνται στο να κάνουν απλώς διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα αλλά και στο να χρησιmicroοποιούν τις γνώσεις για τη γλώσσα προκειmicroένου να διαβάζουν καλύτερα τον κόσmicroο γύρω τους Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo στη δεύτερη laquoψάξε microάθε σύνθεσε και παρουσίασεraquo και τώρα τους λέει laquoΨάξει microάθε σύνθεσε παρουσίασε αλλά και δες ότι ο σηmicroειωτικός κόσmicroος γύρω σου δεν είναι αθώοςraquo

27

5 Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Με τα δεδοmicroένα που παρουσιάστηκαν και αναλύθηκαν παραπάνω το εύλογο ερώτηmicroα που τίθεται είναι το εξής σε ένα τέτοιο διδακτικό πλαίσιο πώς θα microπορέσουν οι εκπαιδευτικοί να αξιολογήσουν την επίδοση των microαθητών και των microαθητριών Για να απαντηθεί το ερώτηmicroα αυτό είναι χρήσιmicroο να γίνει προηγουmicroένως διάκριση των τριών διαφορετικών εννοιών που υπάρχουν πίσω από τον όρο αξιολόγηση Η πρώτη συζητήθηκε microέσω των παραδειγmicroάτων που αναπτύχθηκαν παραπάνω σύmicroφωνα microε το ΠΣ Στην περίπτωση αυτή η αξιολόγηση ταυτίζεται microε ότι τα παιδιά αναmicroένεται να είναι σε θέση να κάνουν σε κάθε θεmicroατική ενότητα Από εδώ κατά βάση ξεκινάει να σχεδιάζει τη διδασκαλία τουτης οη κάθε εκπαιδευτικός και προσπαθεί να αντιmicroετωπίσει συνδυαστικά τις αξιολογήσεις που προτείνονται στις τέσσερις θεmicroατικές ενότητες

Η δεύτερη συζητείται ιδιαίτερα στην έκτη ενότητα του ΠΣ Εκεί επισηmicroαίνεται ότι η αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά το microάθηmicroα στο σύνολό του (βλ περισσότερα εκεί) Αυτή η αξιολόγηση εποmicroένως αφορά την καθηmicroερινή διδακτική πρακτική από την οποία οι εκπαιδευτικοί αντλούν πολύ χρήσιmicroα στοιχεία που αφορούν τους ίδιους και τις ίδιες και τις επιλογές τους τους microαθητές και τις microαθήτριες και τον βαθmicroό ανταπόκρισής τους Από τη διαδικασία αυτή microπορούν οι εκπαιδευτικοί να αντλήσουν στοιχεία και για τη βαθmicroολόγηση (βλ παρακάτω)

Η τρίτη τέλος εκδοχή σχετίζεται microε αυτό που συνήθως στο ελληνικό σχολείο εννοούmicroε αξιολόγηση και ταυτίζεται microε την αποτίmicroηση του βαθmicroού που θα πάρει ο κάθε microαθητής και η κάθε microαθήτρια παράmicroετρος η οποία δε θα πρέπει να υποτιmicroάται

Στη συνέχεια αναλύεται η λογική του πλαισίου αξιολόγησης στο οποίο περιγράφεται η λογική των εξετάσεων που θα γίνονται στην Α Λυκείου

Στην εισαγωγή του πλαισίου αξιολόγησης αναφέρονται τα κάτωθι

laquoΓια την εξέταση στη Νέα Ελληνική Γλώσσα δίνεται στους microαθητές σε φωτοαντίγραφο ένα δύο ή και περισσότερα κείmicroενα περιορισmicroένης έκτασης (προτιmicroότερα τα δύο κείmicroενα) από τον έντυπο ήκαι τον ηλεκτρονικό λόγο που αναφέρονται σε κοινωνικά πολιτικά πολιτιστικά επιστηmicroονικά ή άλλα θέmicroατα της καθηmicroερινής ζωής Καλό είναι τα κείmicroενα να σχετίζονται microε τα θέmicroατα microε τα οποία ασχολήθηκαν οι microαθητές (γνώσεις για τον κόσmicroο βλ στήλη 1 του Προγράmicromicroατος Σπουδών) στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς Γενικότερος στόχος της εξέτασης είναι να ελεγχθεί ο βαθmicroός κατάκτησης των δεξιοτήτων και των γνώσεων που αναφέρονται στη στήλη 5 του Προγράmicromicroατος Σπουδώνraquo

- Προτείνεται να δίνονται δύο κείmicroενα αντί για ένα Η επιλογή αυτή οδηγεί στο να

ελέγξουmicroε καλύτερα microέσω συνδυαστικών ερωτήσεων την ικανότητα των microαθητών και

microαθητριών να κατανοούν κείmicroενα που έχουν σχέση microε κάποια θεmicroατική που

microελετήσαmicroε Εννοείται ότι τα κείmicroενα αυτά θα είναι άγνωστα αλλά θα σχετίζονται microε

τις θεmicroατικές microε τις οποίες ασχοληθήκαmicroε στην τάξη Τα κείmicroενα επίσης microπορούν να

αξιοποιηθούν ως βάση προκειmicroένου να αντληθούν πληροφορίες για την παραγωγή

λόγου (βλ παράγραφο 6 του Π∆ 612012)

- Η έννοια κείmicroενο χρησιmicroοποιείται εδώ microε microια ευρύτερη λογική Εννοούmicroε ως κείmicroενα

τα γνωστά ― γλωσσικά κυρίως― κείmicroενα που είναι σε έντυπη microορφή αλλά και τα

ποικίλα ηλεκτρονικά ή ψηφιακά και πολυτροπικά κείmicroενα (πχ βίντεο ιστοσελίδες

κλπ)

- Οδηγός των ερωτήσεων που θα τεθούν είναι το πλαίσιο της αξιολόγησης (τι

αναmicroένουmicroε οι microαθητές και οι microαθήτριες να ξέρουν microετά από κάποια φάση

διδασκαλίας ή στο τέλος) που δίνεται στη στήλη 5 του ΠΣ Με βάση τη στήλη αυτή και

την εστίαση στη διδασκαλία θα γίνει η επιλογή των ερωτήσεων

28

Στο πλαίσιο για την αξιολόγηση διακρίνονται δύο οmicroάδες ερωτήσεων Η πρώτη έχει σχέση microε

την κατανόηση του γραπτού λόγου (microε microια ευρύτερη λογική) Αναφέρεται χαρακτηριστικά

laquoΠιο συγκεκριmicroένα οι microαθητές καλούνται (α) Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται κατά πόσο έγινε κατανοητό το περιεχόmicroενο του ή των κειmicroένων (πχ οπτικές από τις οποίες προσεγγίζεται η πραγmicroατικότητα επιχειρήmicroατα συγγραφέα προβλήmicroατα που θέτει θέσεις που υποστηρίζει κτλ)raquo Στη συγκεκριmicroένη ενότητα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα εξής επίπεδα

- Κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες κατανοούν το (ή τα) κείmicroενο σε ένα πρώτο επίπεδο

- Κατά πόσο microπορούν να γίνουν κατανοητά τα επιχειρήmicroατα που microπορεί να χρησιmicroοποιούνται ή ο ρόλος που έχουν τα ποικίλα συmicroβολικά συστήmicroατα (φυσικά και η γλώσσα) στη συγκρότηση του νοήmicroατος των συγκεκριmicroένων κειmicroένων

- Με δεδοmicroένο το γεγονός ότι τα κείmicroενα προσεγγίζουν την πραγmicroατικότητα από συγκεκριmicroένες οπτικές γωνίες ενδιαφέρει ιδιαίτερα να διερευνάται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αντιληφθούν τις οπτικές γωνίες από τις οποίες το κάθε κείmicroενο προσεγγίζει την πραγmicroατικότητα Ενδιαφέρει ιδιαίτερα η ανάδειξη των διαφορών ή της συmicroπληρωmicroατικότητας που υπάρχει ανάmicroεσα στα κείmicroενα που δίνονται

- Εν κατακλείδι microας ενδιαφέρει να αποτυπωθεί στην αξιολόγησή microας όχι microόνο το κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να κατανοούν τα κείmicroενα αλλά και να αντιλαmicroβάνονται τη microη ουδετερότητα των κειmicroένων Να κατανοούν δηλαδή ότι η πραγmicroατικότητα που παρουσιάζεται σε κάθε κείmicroενο είναι αποτέλεσmicroα της ιδεολογίας της στάσης της θέσης και της γενικότερης κοσmicroοθεωρίας του συντάκτη ή της συντάκτριας και όχι αποτύπωση microιας ούτως ή άλλως microη υπαρκτής αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας (κριτικός γραmicromicroατισmicroός)

Με τη δεύτερη οmicroάδα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα εξής laquo(β) Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται πώς γλωσσικά (βλ γνώσεις για τη γλώσσα) ή εξωγλωσσικά στοιχεία (πβ πολυτροπικότητα) συγκροτούν την κειmicroενική ιδιαιτερότητα των συγκεκριmicroένων κειmicroένων και συνεισφέρουν στη σύνδεση των κειmicroένων αυτών microε την κοινωνική πραγmicroατικότητα όπου ανήκουν (βλ στήλη 3 του Προγράmicromicroατος Σπουδών)raquo Οι ερωτήσεις αυτές ξεκινούν από microια microεταγλωσσική αφετηρία και εστιάζουν και πάλι στα κείmicroενα Συγκεκριmicroένα διερευνώνται

- Ο ρόλος των γλωσσικών επιλογών στη συγκρότηση του νοήmicroατος των κειmicroένων γιατί για παράδειγmicroα επιλέγεται η γλώσσα των νέων και ποια ακριβώς εκδοχή της ή γιατί ο λόγος του κειmicroένου microπορεί να αξιοποιεί λόγιες ή λαϊκές εκφράσεις ή πώς η γλώσσα και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα (εικόνες φωτογραφίες διαγράmicromicroατα κλπ) αλληλοσυmicroπληρώνονται και κατασκευάζουν τα συγκεκριmicroένα νοήmicroατα

Ο αριθmicroός των υποερωτήσεων που microπορεί να υπάρχουν και η ακριβής κατεύθυνση προσδιορίζεται από τη διδασκαλία ή τις διδασκαλίες που έχουν προηγηθεί αλλά και το είδος της αξιολόγησης (τελική ενδιάmicroεση κλπ) Εκείνο που κυρίως ενδιαφέρει είναι να ανιχνευτεί microέσω των ερωτήσεων η δηmicroιουργικότητα και η κριτική ικανότητα των microαθητών και microαθητριών ως αναγνωστών ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ

- ∆ε δίνονται ερωτήσεις γραmicromicroατικές ή λεξιλογικές ανεξάρτητα από τα κείmicroενα αλλά ερωτήσεις microε τις οποίες επιχειρείται να διερευνηθούν τα λεξιλογικά και δοmicroικά

29

στοιχεία του κειmicroένου που συmicroβάλλουν στη διαmicroόρφωση των νοηmicroάτων που δίνει το κείmicroενο πχ η πραγmicroατικότητα που διαmicroορφώνει η χρήση της παθητικής φωνής σε σχέση microε την ενεργητική η χρήση ονοmicroατικών προτάσεων αντί των ρηmicroατικών η χρήση λόγιου λεξιλογίου αντί λαϊκού κλπ

- ∆ε δίνονται ασκήσεις microηχανιστικού τύπου (πχ συmicroπλήρωση κενών αντικαταστάσεις λέξεων κλπ)

- Η όποια γλωσσική εστίαση αποτυπώνεται σε ερωτήσεις που στοχεύουν στη διερεύνηση των κειmicroένων και του κόσmicroου Εξυπακούεται ότι οι όποιες γνώσεις για τη γλώσσα (και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα) ζητούνται από τα παιδιά έχουν κατακτηθεί στη διάρκεια των microαθηmicroάτων

Η τρίτη άσκηση έχει αποκλειστική σχέση microε την παραγωγή γραπτού λόγου Στο πλαίσιο αξιολόγησης αναφέρονται τα παρακάτω laquo(γ) Να παραγάγουν κείmicroενο το οποίο microε αφετηρία ένα από τα κείmicroενα που δίνονται θα προσαρmicroόζεται σε διαφορετικό επικοινωνιακό πλαίσιο (πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) και θα ανήκει σε ίδιο ή ενδεχοmicroένως διαφορετικό είδος κειmicroένου (πχ από συνέντευξη σε δοκίmicroιο από διαφήmicroιση σε δοκίmicroιο microε επιχειρηmicroατολογία από άρθρο εφηmicroερίδας σε αναδιήγηση κτλ) προκειmicroένου να αξιολογηθούν στοιχεία που σχετίζονται microε την κατάκτηση των γραmicromicroατισmicroών της στήλης 2 του Προγράmicromicroατος Σπουδών ή (εναλλακτικά) microε αφετηρία τα κείmicroενα που θα δοθούν να παραγάγουν (αφού microεταβληθεί το επικοινωνιακό πλαίσιο πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) συγκεκριmicroένο είδος κειmicroένου microέσω του οποίου να διατυπώνεται η συmicroφωνία ή διαφωνία τους microε θέσεις απόψεις και στάσεις που προβάλλονται στα κείmicroενα που έχουν δοθείraquo Εδώ αξίζει να προσεχθούν τα παρακάτω

- Η αξιολόγηση εστιάζει στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και συγκεκριmicroένων κειmicroενικών ειδών microε βάση συγκεκριmicroένο πλαίσιο επικοινωνίας Αυτή θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι είναι microια απαραίτητη γραπτή γλωσσική ικανότητα για ένα παιδί αυτή της ηλικίας

- Ελέγχεται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αξιοποιήσουν και να ενσωmicroατώσουν δηmicroιουργικά στα κείmicroενά τους πληροφορίες από άλλα κείmicroενα (τα κείmicroενα που δίνονται για την κατανόηση γραπτού λόγου) Η εστίαση αυτή αποβλέπει στο να αποτυπωθεί ο βαθmicroός δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών

- Ιδιαίτερα σηmicroαντικό είναι επίσης πέρα από την ενσωmicroάτωση γνώσεων και απόψεων τα παιδιά να microπορούν να διατυπώνουν τεκmicroηριωmicroένες θέσεις κρίσεις και αντιρρήσεις στα κείmicroενά τους ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος που έχουν να γράψουν

Γενικότερα το πνεύmicroα των εξετάσεων είναι απαραίτητο να κινείται στο γενικότερο πνεύmicroα του ΠΣ ενισχύοντας microεταξύ άλλων και -Κλασικού (που έχουν σχέση microε το έντυπο) και νέου τύπου γραmicromicroατισmicroούς (που έχουν σχέση microε τα ψηφιακά microέσα) -Τη δηmicroιουργικότητα των παιδιών σε σχέση microε το διάβασmicroα και το γράψιmicroο -Την κριτική τους ικανότητα -Την ικανότητά τους να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα τόσο για να εκφράζονται όσο και για να διαβάζουν τον κόσmicroο Για την αξιολόγηση του microαθήmicroατος laquoΝέα Ελληνική Γλώσσαraquo στην Α΄ τάξη ηmicroερησίου και Α΄

τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου ισχύει η παρ 6 του άρθ 1 του Π∆ 612012 (ΦΕΚ Α΄ 112)

30

3 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Β΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΠΑΛ Η Νεοελληνική Λογοτεχνία ως microάθηmicroα Γενικής Παιδείας διδάσκεται microία (1) ώρα την εβδοmicroάδα microε ελεύθερη επιλογή από τον διδάσκοντα Αναλυτικά Η ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καλύπτεται στη Β΄ Τάξη ηmicroερησίου ΕΠΑΛ από το εγχειρίδιο Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β΄ Τεύχος Β΄ Τάξης Γενικού Λυκείου

bull Η επιλογή της διδακτέας ύλης από τους διδάσκοντες πρέπει να είναι ίδια για όλα τα τmicroήmicroατα της τάξης του ίδιου σχολείου προκειmicroένου να τηρηθεί η ενότητα της διδασκαλίας και της αξιολόγησης

bull Θα πρέπει να διδαχθούν κείmicroενα από όλες τις περιόδους (περίπου 10 κείmicroενα)

bull Θα πρέπει να διδαχθούν τουλάχιστον ένα ή δύο κείmicroενα και από την ξένη λογοτεχνία ως αντιπροσωπευτικά των microεγάλων κλασικών έργων

bull Επίσης microπορούν να διδαχτούν ένα ή δύο δοκίmicroια εάν επαρκεί ο χρόνος ή να γίνει ανάγνωση κάποιων δοκιmicroίων κατά την κρίση του διδάσκοντος

bull Κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς εφόσον είναι εφικτό ο διδάσκων microπορεί να προγραmicromicroατίσει τη microελέτη δύο (2) το πολύ λογοτεχνικών βιβλίων αφιερώνοντας τρεις (3) το πολύ ώρες για καθένα από αυτά Τα βιβλία microπορεί να σχετίζονται microε τα ενδιαφέροντα των microαθητών ή microε τη διδακτέα ύλη Σκοπός της microελέτης αυτής είναι η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας των microαθητών Επισηmicroαίνεται ότι η δραστηριότητα αυτή αποτελεί microεν κριτήριο αξιολόγησης των microαθητών ωστόσο τα βιβλία δεν συmicroπεριλαmicroβάνονται στην ύλη των εξετάσεων της περιόδου Μαΐου-Ιουνίου

Β΄ ΤΑΞΗ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΕΠΑΛ Στη Β΄ τάξη Εσπερινού ΕΠΑΛ η Νεοελληνική Λογοτεχνία διδάσκεται microία (1) ώρα την εβδοmicroάδα microε ελεύθερη επιλογή από τον διδάσκοντα Η ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καλύπτεται στην Β΄ Τάξη Εσπερινού ΕΠΑΛ από το εγχειρίδιο Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α΄ Τεύχος Α΄ Τάξης Γενικού Λυκείου

bull Η επιλογή της διδακτέας ύλης από τους διδάσκοντες πρέπει να είναι ίδια για όλα τα τmicroήmicroατα της τάξης του ίδιου σχολείου προκειmicroένου να τηρηθεί η ενότητα της διδασκαλίας και της αξιολόγησης

bull Θα πρέπει να διδαχθούν κείmicroενα από όλες τις περιόδους (περίπου 7 κείmicroενα)

bull Θα πρέπει να διδαχθούν τουλάχιστον ένα ή δύο κείmicroενα και από την ξένη λογοτεχνία ως αντιπροσωπευτικά των microεγάλων κλασικών έργων

bull Κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς εφόσον είναι εφικτό ο διδάσκων microπορεί να προγραmicromicroατίσει τη microελέτη δύο (2) το πολύ λογοτεχνικών βιβλίων αφιερώνοντας τρεις (3) το πολύ ώρες για καθένα από αυτά Τα βιβλία microπορεί να σχετίζονται microε τα ενδιαφέροντα των microαθητών ή microε τη διδακτέα ύλη Σκοπός της microελέτης αυτής είναι η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας των microαθητών Επισηmicroαίνεται ότι η δραστηριότητα αυτή αποτελεί microεν κριτήριο αξιολόγησης των microαθητών ωστόσο τα βιβλία δεν συmicroπεριλαmicroβάνονται στην ύλη των εξετάσεων της περιόδου Μαΐου-Ιουνίου

Για την εξέταση του microαθήmicroατος ισχύει για τις ανωτέρω τάξεις ότι προβλέπεται στο Π∆ 612012 άρθρο 1 παρ 7 εδάφ 2 (ΦΕΚ Α΄ 112)

4 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

Β΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ Η διδακτέα ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Γλώσσας της Β΄ τάξης Ηmicroερησίου

Επαγγελmicroατικού Λυκείου περιλαmicroβάνεται στα εγχειρίδια

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Β΄ της Β΄ τάξης Γενικού Λυκείου

31

bull Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου

bull Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο

Β΄ Τάξη Ηmicroερήσιου Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Β΄ να διδαχτούν Η ΕΙ∆ΗΣΗ Ι Η ΕΙ∆ΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ 1Το γεγονός και το σχόλιο στην είδηση (σσ 14-17) 2Προβολή και διαφοροποίηση της είδησης (σσ 18-19) 3Παρεmicroβολή ξένου σχολίου στην είδηση (σ 20) 4 ∆ιαπλοκή του γεγονότος microε το σχόλιο στην είδηση (σσ 21-22) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το σχόλιο και την είδηση) (σσ 23-25) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την πληροφόρηση τη δηmicroοσιογραφία τον Τύπο) (σσ 26-30) ΙΙ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΙ∆ΗΣΗΣ 1Η οργάνωση της είδησης (σσ 32-35) 2Η οπτική γωνία του δηmicroοσιογράφου στην είδηση (σσ 36-38) 3Ο τίτλος της είδησης (σσ 39-42) 4Συντακτικά στοιχεία στην είδηση α Η σειρά των λεκτικών συνόλων στην είδηση (σσ 43-44) β Ενεργητική και παθητική σύνταξη στην είδηση (σ 45) γ Η χρήση των ονοmicroατικών προσδιορισmicroών στην είδηση Χρήση ονοmicroάτων και επιθέτων (σ 46)

δ Ο προσδιορισmicroός του χρόνου στην είδηση (σ 47) 5 Το σχόλιο πάνω σε microια είδηση (σσ 48-53) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το χρόνο) (σσ 54-55) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τα microέσα microαζικής επικοινωνίας) (σσ 56-63) Οργάνωση του λόγου Η χρήση του παραδείγmicroατος στην ανάπτυξη παραγράφου και ευρύτερου κειmicroένου (σσ 63-68)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΙ∆Η

Βιογραφικά είδη (σσ 71-72) 1 Βιογραφία microυθιστορηmicroατική βιογραφία (σσ 73-76) 2 Βιογραφικό σηmicroείωmicroα

α Τα γεγονότα και τα σχόλια σε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 77-78) β Η δοmicroή και το περιεχόmicroενο ενός βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 78-79) Λεξιλόγιο βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 82-84)

4 Αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα α Σύγκριση ενός αυτοβιογραφικού σηmicroειώmicroατος microε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σ 86) β Το έmicromicroεσο σχόλιο στο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 86-87) δ Ο πρακτικός σκοπός ενός (αυτο)βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 89-94)

Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την εργασία και την επιλογή επαγγέλmicroατος) (σσ 95-103) 6 Ηmicroερολόγιο (σσ 108-111) 7 Συστατική επιστολή (σσ 112-118) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε το χαρακτηρισmicroό ατόmicroου τις στερεότυπες αντιλήψεις το φυλετικό και κοινωνικό ρατσισmicroό) (σσ 119-126) Οργάνωση του λόγου Ι Παράγραφος Ανάπτυξη microε σύγκριση και αντίθεση (σσ 127-131) ΙΙ Ο ρόλος της αντίθεσης στη συνοχή του κειmicroένου α Συνοχή προτάσεων και περιόδων (σσ 132-133) β Συνοχή παραγράφων microε αντιθετική σύνδεση Ανάπτυξη δύο εννοιών σε ένα ευρύτερο κείmicroενο (σσ 133-135)

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ndash ΚΡΙΤΙΚΗ

32

Ι Παρουσίαση και κριτική ενός βιβλίου 3 Βιβλιοκριτική α Λογοτεχνική κριτική (σσ163-169) β Κριτική άλλων κειmicroένων (σ170-171) 5 Απλή και διαδοχική υπόταξη (σ175) 6 Οι αναφορικές προτάσεις (σσ176-177) Λεξιλόγιο (σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν) (σ 178) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την τέχνη και την κριτική έργου τέχνης) (σσ 179-189) ΙΙ Παρουσίαση και κριτική microιας θεατρικής παράστασης Λεξιλόγιο (σχετικό microε τη θεατρική κριτική) (σσ 203-205) ΙΙΙ Παρουσίαση και κριτική άλλων microορφών τέχνης Λεξιλόγιο (σχετικό microε την κριτική (σσ 219-220) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την κριτικήαξιολόγηση του ατόmicroου και την αυτοκριτική) (σσ 221-224) ΙV Οργάνωση του λόγου ορισmicroός και διαίρεση microιας έννοιας 1Ορισmicroός (σσ 226-230) 2∆ιαίρεση (σσ 231-236)

Σηmicroειώσεις ndashΠερίληψη Ι Σηmicroειώσεις (σ 240)

Α Σηmicroειώσεις από γραπτό λόγο (σσ 241-242) 1Κρατώ σηmicroειώσεις κατά παράγραφο (σσ 243-248) 2Εργάζοmicroαι σε ευρύτερες (από την παράγραφο) νοηmicroατικές ενότητες και κρατώ σηmicroειώσεις (σσ249-252) 3Από τις σηmicroειώσεις προχωρώ στο διάγραmicromicroα του κειmicroένου (σσ 253-257) Β Σηmicroειώσεις από προφορικό λόγο (σσ 258-259) ΙΙ Περίληψη Α Περίληψη γραπτού λόγου 1Πώς οδηγούmicroαι στην περίληψη (σ 262) 2Τι πρέπει να προσέχω σε microια περίληψη (σ 263) 3Συγκρίνω δύο περιλήψεις microία εκτενή και microία συνοπτική του ίδιου κειmicroένου (σσ 264-265) 4Εξετάζω τη χρήση της ενεργητικής και της παθητικής σύνταξης σε microία περίληψη (σσ 266-267) 5Παρατηρώ περιλήψεις από ποικίλα κείmicroενα (σσ 268-273) Β Περίληψη προφορικού λόγου 1∆ιαβάζω τη δηmicroοσιογραφική περίληψη microιας συζήτησης (σσ 274-275) 2Παρουσιάζω σε προφορικό και γραπτό λόγο περίληψη microιας συζήτησης (σ 276) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τη λακωνική έκφραση και την προσπάθεια για εξοικονόmicroηση χρόνου στη σύγχρονη καθηmicroερινή ζωή) (σσ 277-286)

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Για τον ορθό καταmicroερισmicroό και την αποδοτικότερη διδασκαλία της διδακτέας ύλης της

Νεοελληνικής Γλώσσας του Ηmicroερήσιου Επαγγελmicroατικού Λυκείου (ΕΠΑΛ) είναι σκόπιmicroο να ληφθούν υπόψη

1Το Πρόγραmicromicroα Σπουδών για τη Γλωσσική ∆ιδασκαλία στο Λύκειο (σ79-105) που περιλαmicroβάνεται στο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Α΄θmicroιας και Β΄θmicroιας Εκπσης Θεωρητικές Επιστήmicroες (2000) 2Οι laquoΟδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών microαθηmicroάτων στο Γενικό Λύκειοraquo που περιλαmicroβάνουν προτάσεις για τη διδασκαλία των εγχειριδίων Έκφραση-Έκθεση και την αξιοποίηση των βιβλίων Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου και Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο Επίσης οι διδάσκοντεςδιδάσκουσες στο πλαίσιο της υλοποίησης των εκάστοτε

διδακτικών στόχων και του διαθέσιmicroου διδακτικού χρόνου microπορούν να χρησιmicroοποιούν κατά περίπτωση κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό (κείmicroενα δραστηριότητες κά) και από άλλες πηγές microε σκοπό την περαιτέρω εξοικείωση των microαθητώνmicroαθητριών microε ποικίλα κειmicroενικά

33

είδη και την καλλιέργεια της ικανότητάς τους να κατανοούν και να παράγουν επιτυχώς προφορικό και γραπτό λόγο

ΕΣΠΕΡΙΝΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ

Η διδακτέα ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Γλώσσας των Β΄ και Γ΄ τάξεων Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου περιλαmicroβάνεται στα εγχειρίδια

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Α΄ της Α΄ τάξης Γενικού Λυκείου

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Β΄ της Β΄ τάξης Γενικού Λυκείου

bull Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο - Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου

bull Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο

Β΄ Τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Α΄ να διδαχτούν ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Ι ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ (σ 140) 1 Μεθόδευση της περιγραφής

α Η επιλογή και η παράθεσηοργάνωση των λεπτοmicroερειών (σσ 142-147) β Η ακρίβεια και η σαφήνεια στην περιγραφή (σσ 148-152)

2 Η γλώσσα της περιγραφής α Η επιλογή των κατάλληλων λέξεωνφράσεων (σσ 152-153) β Κυριολεκτική (δηλωτική) και microεταφορική (συνυποδηλωτική) χρήση της γλώσσας (σ 153)

3 Το σχόλιο και η οπτική γωνία στην περιγραφή (σσ 154-159) ΙΙ ∆ΙΑΦΟΡΑ ΘΕΜΑΤΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗΣ 1Περιγραφή ενός χώρου κτιρίου (σσ 160-167) 2Περιγραφή προσώπουατόmicroου

α Τα τυπικά και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ενός προσώπου ατόmicroου (σσ 168-170) β Το σχόλιο στην περιγραφή ενός ατόmicroου (σσ 171-176)

3 Περιγραφή ζωγραφικού πίνακα ή άλλου έργου τέχνης (σσ 176-178) 4 Ειδικά θέmicroατα β Περιγραφή της διαδικασίας για την κατασκευή ή τη χρήση ενός αντικειmicroένου (σσ 182-183) ΙΙΙ ΕΚΦΡΑΣΗ-ΕΚΘΕΣΗ θέmicroατα σχετικά microε την ενδυmicroασία και τη microόδα (σσ 184-199) ΙV ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ

Ανάπτυξη microιας παραγράφου microε αναλογία (σσ 200-205) ΑΦΗΓΗΣΗ Ι ΑΦΗΓΗΣΗ

1Ορισmicroός της αφήγησης (σσ 210-211) 2Αφηγηmicroατικό περιεχόmicroενο και αφηγηmicroατική πράξη (σσ 212-214) 7Αφηγηmicroατικός χρόνος (σσ 240-250)

Λεξιλόγιο σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν (σσ 251-252) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση (Γηρατειά και νεότητα Χθες-Σήmicroερα-Αύριο Αφηγήσεις για το παρελθόν και το microέλλον) (σσ 252-258) ΙΙ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΦΗΓΗΣΗ Λεξιλόγιο (σσ 262-263) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση Το κωmicroικό και η σηmicroασία του γέλιου (σσ 264-271) ΙΙΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ Συνοχή κειmicroένου (σσ 272-274)

Συνοχή σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο (σσ 274-277) ΤΟ ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΗΜΑ (σσ 280-295)

34

Γ΄ Τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Β΄ να διδαχτούν

Η ΕΙ∆ΗΣΗ Ι Η ΕΙ∆ΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ 1 Το γεγονός και το σχόλιο στην είδηση (σσ 14-17) 2 Προβολή και διαφοροποίηση της είδησης (σσ 18-19) 3 Παρεmicroβολή ξένου σχολίου στην είδηση (σ 20) 4 ∆ιαπλοκή του γεγονότος microε το σχόλιο στην είδηση (σσ 21-22) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το σχόλιο και την είδηση) (σσ 23-25) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την πληροφόρηση τη δηmicroοσιογραφία τον Τύπο) (σσ 26-30) ΙΙ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΙ∆ΗΣΗΣ 1 Η οργάνωση της είδησης (σσ 32-35) 2 Η οπτική γωνία του δηmicroοσιογράφου στην είδηση (σσ 36-38) 3 Ο τίτλος της είδησης (σσ 39-42) 4 Συντακτικά στοιχεία στην είδηση

α Η σειρά των λεκτικών συνόλων στην είδηση (σσ 43-44) β Ενεργητική και παθητική σύνταξη στην είδηση (σ 45) γ Η χρήση των ονοmicroατικών προσδιορισmicroών στην είδηση Χρήση ονοmicroάτων και επιθέτων (σ 46)

δ Ο προσδιορισmicroός του χρόνου στην είδηση (σ 47) 5 Το σχόλιο πάνω σε microια είδηση (σσ 48-53)

Λεξιλόγιο (σχετικό microε το χρόνο) (σσ 54-55) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τα microέσα microαζικής επικοινωνίας) (σσ 56-63) Οργάνωση του λόγου Η χρήση του παραδείγmicroατος στην ανάπτυξη παραγράφου και ευρύτερου κειmicroένου (σσ 63-68)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΙ∆Η

Βιογραφικά είδη (σσ 71-72) 1 Βιογραφία microυθιστορηmicroατική βιογραφία (σσ 73-76) 2 Βιογραφικό σηmicroείωmicroα

α Τα γεγονότα και τα σχόλια σε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 77-78) β Η δοmicroή και το περιεχόmicroενο ενός βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 78-79) Λεξιλόγιο βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 82-84)

4 Αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα α Σύγκριση ενός αυτοβιογραφικού σηmicroειώmicroατος microε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σ 86) β Το έmicromicroεσο σχόλιο στο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 86-87) δ Ο πρακτικός σκοπός ενός (αυτο)βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 89-94)

Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την εργασία και την επιλογή επαγγέλmicroατος) (σσ 95-103) 6 Ηmicroερολόγιο (σσ 108-111) 7 Συστατική επιστολή (σσ 112-118) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε το χαρακτηρισmicroό ατόmicroου τις στερεότυπες αντιλήψεις το φυλετικό και κοινωνικό ρατσισmicroό) (σσ 119-126) Οργάνωση του λόγου Ι Παράγραφος Ανάπτυξη microε σύγκριση και αντίθεση (σσ 127-131) ΙΙ Ο ρόλος της αντίθεσης στη συνοχή του κειmicroένου α Συνοχή προτάσεων και περιόδων (σσ 132-133) β Συνοχή παραγράφων microε αντιθετική σύνδεση Ανάπτυξη δύο εννοιών σε ένα ευρύτερο κείmicroενο (σσ 133-135)

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ndash ΚΡΙΤΙΚΗ

Ι Παρουσίαση και κριτική ενός βιβλίου 3 Βιβλιοκριτική α Λογοτεχνική κριτική (σσ 163-169)

35

β Κριτική άλλων κειmicroένων (σσ 170-171) 5 Απλή και διαδοχική υπόταξη (σ175) 6 Οι αναφορικές προτάσεις (σσ 176-177) Λεξιλόγιο (σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν) (σ 178) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την τέχνη και την κριτική έργου τέχνης) (σσ 179-189) ΙΙ Παρουσίαση και κριτική microιας θεατρικής παράστασης Λεξιλόγιο (σχετικό microε τη θεατρική κριτική) (σσ 203-205) ΙΙΙ Παρουσίαση και κριτική άλλων microορφών τέχνης Λεξιλόγιο (σχετικό microε την κριτική (σσ 219-220) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την κριτικήαξιολόγηση του ατόmicroου και την αυτοκριτική) (σσ 221-224) ΙV Οργάνωση του λόγου ορισmicroός και διαίρεση microιας έννοιας 1Ορισmicroός (σσ 226-230) 2∆ιαίρεση (σσ 231-236)

Σηmicroειώσεις ndashΠερίληψη Ι Σηmicroειώσεις (σ 240)

Α Σηmicroειώσεις από γραπτό λόγο (σσ 241-242) 1Κρατώ σηmicroειώσεις κατά παράγραφο (σσ 243-248) 2Εργάζοmicroαι σε ευρύτερες (από την παράγραφο) νοηmicroατικές ενότητες και κρατώ σηmicroειώσεις (σσ249-252) 3 Από τις σηmicroειώσεις προχωρώ στο διάγραmicromicroα του κειmicroένου (σσ 253-257) Β Σηmicroειώσεις από προφορικό λόγο (σσ 258-259) ΙΙ Περίληψη Α Περίληψη γραπτού λόγου 1Πώς οδηγούmicroαι στην περίληψη (σ 262) 2 Τι πρέπει να προσέχω σε microια περίληψη (σ 263) 3 Συγκρίνω δύο περιλήψεις microία εκτενή και microία συνοπτική του ίδιου κειmicroένου (σσ 264-265) 4 Εξετάζω τη χρήση της ενεργητικής και της παθητικής σύνταξης σε microία περίληψη (σσ 266-267) 5 Παρατηρώ περιλήψεις από ποικίλα κείmicroενα (σσ 268-273) Β Περίληψη προφορικού λόγου 1 ∆ιαβάζω τη δηmicroοσιογραφική περίληψη microιας συζήτησης (σσ 274-275) 2 Παρουσιάζω σε προφορικό και γραπτό λόγο περίληψη microιας συζήτησης (σσ 276) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τη λακωνική έκφραση και την προσπάθεια για εξοικονόmicroηση χρόνου στη σύγχρονη καθηmicroερινή ζωή) (σ 277-286)

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Για τον ορθό καταmicroερισmicroό και την αποδοτικότερη διδασκαλία της διδακτέας ύλης της

Νεοελληνικής Γλώσσας του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου είναι σκόπιmicroο να ληφθούν υπόψη

1Το Πρόγραmicromicroα Σπουδών για τη Γλωσσική ∆ιδασκαλία στο Λύκειο (σ79-105) που περιλαmicroβάνεται στο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Αθmicroιας και Βθmicroιας Εκπσης Θεωρητικές Επιστήmicroες (2000) 2Οι laquoΟδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών microαθηmicroάτων στο Γενικό Λύκειοraquo που περιλαmicroβάνουν προτάσεις για τη διδασκαλία των εγχειριδίων Έκφραση-Έκθεση και την αξιοποίηση των βιβλίων Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου και Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο (να αξιοποιηθούν σύmicroφωνα microε την κατανοmicroή της διδακτέας ύλης στο Εσπερινό Γενικό Λύκειο)

Επίσης οι διδάσκοντεςδιδάσκουσες στο πλαίσιο της υλοποίησης των εκάστοτε διδακτικών στόχων και του διαθέσιmicroου διδακτικού χρόνου microπορούν να χρησιmicroοποιούν κατά περίπτωση κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό (κείmicroενα δραστηριότητες κά) και από άλλες πηγές microε σκοπό την περαιτέρω εξοικείωση των microαθητώνmicroαθητριών microε ποικίλα κειmicroενικά είδη και την καλλιέργεια της ικανότητάς τους να κατανοούν και να παράγουν επιτυχώς προφορικό και γραπτό λόγο

36

Για την εξέταση του microαθήmicroατος στη Β΄ και Γ΄ τάξη του Ηmicroερήσιου και του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου και στη ∆΄ τάξη του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου ισχύει ότι προβλέπεται στο άρθρο 1 παρ 6 εδάφιο 2 του Π∆ 612012 (ΦΕΚ Α΄ 112)

Οι διδάσκοντες να ενηmicroερωθούν ενυπόγραφα

ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΔΙΑΝΟΜΗ

bull Γραφείο Υφυπουργού

bull Γραφείο Γενικού Γραmicromicroατέα

bull Γραφείο Ειδικού Γραmicromicroατέα

bull ∆νση Σπουδών ∆Ε Τmicroήmicroα Β΄

bull ∆νση Ιδιωτικής Εκπσης

bull ∆νση ΠΟ∆Ε

bull ∆νση Ξένων και Μειονοτικών Σχολείων

bull ∆νση Ειδικής Αγωγής

bull ΣΕΠΕ∆

ΣΥΝΤΗΣ ΤΜΡΧΗΣ ∆ΝΤΗΣ

∆Σ∆Ε

ΕΙ∆ΙΚΟΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

ΓΕΝΙΚΟΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

Ο ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ

ΘΕΟ∆ΩΡΟΣ Π ΠΑΠΑΘΕΟ∆ΩΡΟΥ

13

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Βήmicroα 2ο Αφού συζητήσει και αναλύσει το περιεχόmicroενο των δύο κειmicroένων κατόπιν παρουσιάζει στον διαδραστικό πίνακα (ή σε βιντεοπροβολέα) τα βίντεο που έχουν επιλεγεί Αν δεν υπάρχει διαδραστικός πίνακας microπορεί να αξιοποιήσει microια από τις εναλλακτικές δυνατότητες παρουσίασης του υλικού για παράδειγmicroα να δώσει στους microαθητές και στις microαθήτριες φωτοτυπία microε έντυπες εκδοχές των διαφηmicroίσεων αυτών ή αποmicroαγνητοφωνήσεις των βίντεο (όλων ή όσων επιλέξει) ή να αναθέσει στα παιδιά να αποmicroαγνητοφωνήσουν στο σπίτι και να περιγράψουν την κάθε διαφήmicroιση

Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος

Βήmicroα 1ο Ακολουθεί συζήτηση στην τάξη για τη γλωσσική ποικιλότητα και πιο συγκεκριmicroένα για τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες ποιες ποικιλίες χρησιmicroοποιούνται στα διαφηmicroιστικά κείmicroενα από ποια στοιχεία φαίνεται ότι οι νέοι χρησιmicroοποιούν διαφορετική ποικιλία από τους γονείς τους αν οι microαθητές και οι microαθήτριες αναγνωρίζουν τις νεανικές ποικιλίες που χρησιmicroοποιούνται κλπ Η συζήτηση microπορεί να συνδεθεί microε τους ειδικότερους παράγοντες διαmicroόρφωσης γλωσσικών ποικιλιών που παρουσιάζει το βιβλίο και να δουν οι microαθητές και οι microαθήτριες ποιοι από αυτούς τους παράγοντες διακρίνονται στα διαφηmicroιστικά σποτ που παρακολούθησαν Με τον τρόπο αυτόν τα παιδιά διατρέχουν ολόκληρη την ενότητα laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo microε microεγαλύτερη έmicroφαση στον παράγοντα laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo λόγω του υλικού της δραστηριότητας χωρίς όmicroως να περιορίζονται απαραίτητα σrsquo αυτόν Βήmicroα 2ο Στη συνέχεια παίρνουν ασκήσεις για το σπίτι Οι ασκήσεις αυτές microπορούν να είναι α) οι ασκήσεις της υποενότητας laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo σελ 30

14

β) η τελευταία άσκηση της υποενότητας σελ 37

Προηγείται στο βιβλίο η παρουσίαση δύο επιστολών του Ι ∆ραγούmicroη και παρατηρήσεις για τη θεmicroατική οργάνωση των επιστολών

Χρονική διάρκεια

1 διδακτικό δίωρο

Προϋποθέσεις υλοποίησης

Εκπαιδευτικός να χειρίζεται διαδραστικό πίνακα ή να έχει τη δυνατότητα χρήσης βιντεοπροβολέα αν υπάρχουν ΜαθητήςΜαθήτρια ∆εν χρειάζεται κάποια ιδιαίτερη προϋπόθεση

Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις

Οι γνώσεις για τον κόσmicroο που προωθεί η εκδοχή αυτή είναι ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα Η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Από το ΠΣ

bull laquoΗ ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσώνraquo

bull laquoΟι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία

που χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλοraquo

Γνώσεις για τη γλώσσα

Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία αποτυπώνονται και στις γλωσσικές επιλογές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Από το ΠΣ

15

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)

διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της

προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική

διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για

συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

Γραmicromicroατισmicroοί και δεξιότητες

Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες microαθαίνουν να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από κοινωνικούς παράγοντες Η κύρια δεξιότητα που αποκτούν είναι να επιλύουν ασκήσεις στο γνωστό πλαίσιο της Προσφοράς - Ζήτησης που σηmicroαίνει laquoσου δίνω θεωρία λύσε τώρα microια σύντοmicroη άσκησηraquo (κλειστού τύπου ασκήσεις) Από το ΠΣ

bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo

bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής

δικτύωσης)raquo

bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς

ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo

∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες

Η δραστηριότητα αυτή αναπαράγει το microοντέλο Προσφορά - Ζήτηση (κλασικό δασκαλοκεντρικό πρότυπο) και στην ουσία παρέχει υποστηρικτικό υλικό στην ύλη του βιβλίου από την οποία δεν πραγmicroατοποιείται απόκλιση Ο σχολικός χώρος παραmicroένει στις παραδοσιακές του διαστάσεις τα παιδιά παρακολουθούν προσηλωmicroένα στον στην εκπαιδευτικό ο σχολικός χρόνος περιορίζεται στο συνεχόmicroενο διδακτικό δίωρο που προβλέπει το ωρολόγιο πρόγραmicromicroα Οη εκπαιδευτικός βρίσκεται στο επίκεντρο της διδασκαλίας αυτός-ή προβάλλει τα βίντεο ή microοιράζει φωτοτυπίες υποδεικνύει τα σηmicroεία του βιβλίου που πρέπει να έχουν υπόψη οι microαθητές και οι microαθήτριες συντονίζει τη συζήτηση και αναθέτει ασκήσεις για το σπίτι Οι microαθητές και οι microαθήτριες είναι δέκτες δρουν ελάχιστα και ο στόχος είναι να αποκτήσουν εγκυκλοπαιδικές γνώσεις γύρω από το ζήτηmicroα της κοινωνικής γλωσσικής ποικιλότητας Ασκούνται διαβάζοντας (το βιβλίο) γράφοντας και απαντώντας σε ερωτήσεις πρακτικές από τις οποίες αναmicroένεται να προκύψει microάθηση Από το ΠΣ

bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν

την κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε

περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να

τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo

Αξιολόγηση

(βλ οικεία στήλη στη θεmicroατική ενότητα Γλώσσα γλωσσική ποικιλότητα και γλωσσική αλλαγή) Με βάση τη στήλη Αξιολόγηση του ΠΣ microε το παράδειγmicroα που παρουσιάστηκε αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό (προφορικά γραπτά)

bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική microεταβολή

bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή

16

Προστιθέmicroενη αξία

Το microόνο νέο στοιχείο που εισάγεται microε τη συγκεκριmicroένη εκδοχή είναι ότι χρησιmicroοποιούνται παραδείγmicroατα που προέρχονται από την τρέχουσα καθηmicroερινότητα τα οποία είναι οικεία στα παιδιά και microπορούν πιο εύκολα να τα κατανοήσουν και να τα συζητήσουν ∆εν υπάρχει αmicroφιβολία ότι και microόνο αυτό το γεγονός κάνει το microάθηmicroα πιο ενδιαφέρον και την κατάκτηση της γνώσης πιο εύκολη Η microερική χρήση επίσης των νέων microέσων καθιστά το microάθηmicroα πιο ελκυστικό και διασκεδαστικό Η εκδοχή αυτή όmicroως δεν κινείται στο πνεύmicroα του νέου ΠΣ και αυτό θα φανεί από τις άλλες δύο εκδοχές που ακολουθούν

Σχηmicroατική παρουσίαση

Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής

A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα

Β Αναγνωριστικός

γραmicromicroατισmicroός

Γ Γνώσεις για τη γλώσσα

Γλωσσική ποικιλότητα η γλώσσα των νέων

∆ ∆ιδακτικές πρακτικές Προσφορά - Ζήτηση

Ταυτότητες

∆ιδακτική εκδοχή 2

Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης

Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα

Προηγείται κάποια εισαγωγική συζήτηση για τη γλωσσική ποικιλότητα Για την εξοικείωση των παιδιών microε το ζήτηmicroα microπορεί να αξιοποιηθεί ως αρχική φάση κάποιο κείmicroενο από την εκδοχή 1 (βλ παραπάνω) Θα ήταν πιο ενδιαφέρον αν οη εκπαιδευτικός είχε στη διάθεσή τουτης και ένα δύο επιπλέον κείmicroενα που θα σχετίζονταν microε την κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα Στην περίπτωση αυτή θα microοίραζε τα κείmicroενα στα παιδιά (microετά από microια σύντοmicroη εισαγωγή) και θα ζητούσε να συνεργαστούν προκειmicroένου να αναδείξουν και να παρουσιάσουν τα χαρακτηριστικά που αναφέρει και το σχολικό εγχειρίδιο Η διαφορά εδώ είναι σε σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή ότι τα παιδιά θα αναδείκνυαν τη θεωρία ψάχνοντας κείmicroενα και παρουσιάζοντάς την στην τάξη κάτι που συνιστά σηmicroαντική αλλαγή στις διδακτικές πρακτικές

Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος

Βήmicroα 1ο Στη συνέχεια τα παιδιά οργανώνονται σε microικρές οmicroάδες και τους δίνονται συγκεκριmicroένα βίντεο (αν υπάρχουν οι υποδοmicroές) ή παραδείγmicroατα από έντυπα κείmicroενα που προσφέρονται Αν δεν υπάρχουν υποδοmicroές οη εκπαιδευτικός παρουσιάζει κεντρικά στην αίθουσα τα παραδείγmicroατα microε τις διαφηmicroίσεις (Γενικά αν δεν υπάρχουν υποδοmicroές οη εκπαιδευτικός microπορεί να δώσει στους microαθητές και στις microαθήτριες φωτοτυπία microε αποmicroαγνητοφωνήσεις των βίντεο ή να αξιοποιήσει κάποια από τις άλλες εναλλακτικές δυνατότητες που προτείναmicroε στην αρχή Μπορεί επίσης να επιλέξει έντυπες διαφηmicroίσεις ή

17

άλλα κείmicroενα που κρίνει χρήσιmicroα) Παράλληλα ετοιmicroάζει ένα φύλλο εργασίας το οποίο δίνει τους άξονες γύρω από τους οποίους θα εργαστούν τα παιδιά Ενδεικτικοί άξονες

1 Ποιες κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες αναγνωρίζετε στα συγκεκριmicroένα διαφηmicroιστικά

Αξιοποιήστε τα κείmicroενα που σας δόθηκαν προκειmicroένου να ταξινοmicroήσετε τις

απαντήσεις σας

2 Για ποιο λόγο προκαλείται γέλιο στις διαφηmicroίσεις αυτές (πχ τι θα συνέβαινε αν οι

ήρωες χρησιmicroοποιούσαν την πρότυπη γλώσσα Τι θα συνέβαινε αν ανταλλάσσονταν

οι ρόλοι στα βίντεο) Ποιος ο ρόλος της γλωσσικής ποικιλότητας σε αυτό

3 Αναζητήστε και καταγράψτε άλλα παραδείγmicroατα διαφηmicroιστικού λόγου όπου

χρησιmicroοποιείται η κοινωνική ή γεωγραφική ποικιλότητα Αναλύστε τι εξυπηρετεί σε

κάθε περίπτωση

Βήmicroα 2ο Οι οmicroάδες αφού microελετήσουν τα κείmicroενα (microε βάση τις οδηγίες στο φύλλο εργασίας) καταλήγουν σε συmicroπεράσmicroατα σχετικά microε τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες που χρησιmicroοποιούνται στα διαφηmicroιστικά αυτά Η εργασία microπορεί να συνεχιστεί και στο σπίτι όπου τα παιδιά θα αναζητήσουν και άλλα βίντεο (διαφηmicroιστικά ή microη) στα οποία να αξιοποιείται η κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα θα τα microελετήσουν και θα καταλήξουν σε συmicroπεράσmicroατα microε βάση το φύλλο εργασίας που θα τους έχει δοθεί Οι οmicroάδες microπορούν να παρουσιάσουν τα συmicroπεράσmicroατά τους στην τάξη microε τους ακόλουθους τρόπους (η επιλογή εξαρτάται από τις υποδοmicroές την τάξη τοντηνεκπαιδευτικό κλπ)

o Να δηmicroιουργήσουν ένα κείmicroενο σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης (πχ power

point) microε τις επισηmicroάνσεις και τα ευρήmicroατά τους και να το παρουσιάσουν στην

τάξη Στην περίπτωση αυτή συνδέουmicroε το microάθηmicroά microας microε την ενότητα

laquoΑπροσχεδίαστος και προσχεδιασmicroένος προφορικός λόγος ndash ένα microεικτό είδος

λόγου ανάmicroεσα στον προφορικό και το γραπτό λόγοraquo)

o Να δηmicroιουργήσουν ένα κείmicroενο σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης microε τις

επισηmicroάνσεις και τα ευρήmicroατά τους το οποίο να εmicroπλουτίσουν microε βίντεο και

συνδέσmicroους (links) για την υποστήριξη των συmicroπερασmicroάτων τους (βλ ΠΣ για

την παραγωγή πολυmicroεσικού λόγου αλλά και σύνδεση microε την ενότητα

laquoΑπροσχεδίαστος και προσχεδιασmicroένος προφορικός λόγος ndash ένα microεικτό είδος

λόγου ανάmicroεσα στον προφορικό και το γραπτό λόγοraquo σελ 99)

o Μπορούν να αντλήσουν περαιτέρω στοιχεία (βίντεο και άλλο κειmicroενικό υλικό

καθώς και επιστηmicroονικά άρθρα πάνω στην κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα ndash

έτσι microελετάται και ο επιστηmicroονικός λόγος στόχος του νέου ΠΣ) και να

καταλήξουν στη συγγραφή ενός δοκιmicroίου microε τίτλο laquoΓλώσσα και ποικιλίαraquo ή

ειδικότερα laquoΗ αξιοποίηση της γλώσσας των νέων από τη διαφήmicroισηraquo Το

δοκίmicroιο αυτό πρέπει να ενταχτεί σε ένα επικοινωνιακό πλαίσιο να αναρτηθεί

σε κάποιο ιστολόγιο ή να δηmicroοσιευτεί στη σχολική ή την τοπική εφηmicroερίδα

Καλό θα ήταν να επιχειρηθούν παραλλαγές (να microη γράψουν όλα τα παιδιά το

ίδιο κείmicroενο) για να αντιληφθούν οι microαθητές και οι microαθήτριες πόσο το

επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει και τις επιλογές στη συγγραφή και τη

διαmicroόρφωση ενός κειmicroένου

bull Κατά τη διάρκεια της όλης εργασίας τα παιδιά καλούνται να εστιάζουν σε περιγραφές

και αφηγήσεις όπου αυτό εξυπηρετεί τις ανάγκες τις διδασκαλίας Εστίαση πχ στη

λεπτοmicroερή περιγραφή κατά την ανάλυση και παρουσίαση των βίντεο από τις οmicroάδες

των παιδιών αφήγηση αναδιήγηση άλλων παραδειγmicroάτων για τη χρήση της

νεανικής γλώσσας στην καθηmicroερινότητα Με τη λογική αυτή το συγκεκριmicroένο σενάριο

θεωρεί ως δεδοmicroένη και microια microη γραmicromicroική ανάγνωση της ύλης και microια εστίαση στους

18

στόχους του ΠΣ εποmicroένως microια δηmicroιουργική ndash διαχρονική (και όχι γραmicromicroική microε βάση

το διδακτικό εγχειρίδιο) αξιοποίηση του υλικού του σχολικού εγχειριδίου

bull Ενδιαφέρον θα είχε η συγκεκριmicroένη διδακτική πρόταση να επεκταθεί σε microια microικρή

έρευνα (συλλογή δεδοmicroένων από τα παιδιά γύρω από την αξιοποίηση της νεανικής

γλώσσας στην καθηmicroερινότητα) και να ενταχθεί στο πλαίσιο της Ερευνητικής

Εργασίας (project) που έχει εισαχθεί από φέτος στην Α Λυκείου αν υπάρχει αυτή η

δυνατότητα

Χρονική διάρκεια

Περίπου 1 ndash 2 microήνες (ανάλογα microε τις κατευθύνσεις που θα δοθούν)

Προϋποθέσεις υλοποίησης

- ∆υνατότητες σε Νέες Τεχνολογίες (αν επιλεγεί microια τέτοια οπτική)

- Πρόσθετο διδακτικό υλικό

- Εξοικείωση των παιδιών microε τα νέα microέσα (Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης Πρόγραmicromicroα

Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση πολυmicroέσων ιστολόγια) Είναι γνωστό ότι τα

παιδιά δεν έχουν τέτοιου είδους δυσκολίες

- Κυρίως όmicroως στροφή του microαθήmicroατος προς την κατεύθυνση της ενεργοποίησης των

παιδιών τα οποία διαβάζουν τα κείmicroενα (έντυπα ή σε ψηφιακή microορφή) τα

επεξεργάζονται και καταλήγουν σε διαπιστώσεις που microοιράζονται microε τους

συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες τουςαποκτούν ρόλο που laquoγεmicroίζειraquo το σχολικό

χώρο και χρόνο διαβάζοντας και γράφοντας αξιοποιώντας κάθε microέσο πρακτικής

γραmicromicroατισmicroού (= microέσο για διάβασmicroα γράψιmicroο και επικοινωνία)

Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις

∆εν έχουmicroε σηmicroαντική microεταβολή στον άξονα αυτό Τα παιδιά κατανοούν και πάλι ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή (όπως στην εκδοχή 1) Από το ΠΣ

bull laquoΗ ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσώνraquo

bull laquoΟι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία

που χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλοraquo

Γνώσεις για τη γλώσσα

Και εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την κοινωνική γλωσσική ποικιλία που χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή (όπως στην εκδοχή 1) Επίσης το επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει την οργάνωση και τη διαmicroόρφωση του κειmicroένου Από το ΠΣ

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)

διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της

προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική

διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για

συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά

microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να

ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα

19

επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία

για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo

Γραmicromicroατισmicroοί

Στον άξονα αυτό έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές - Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και microαθήτριες microαθαίνουν να αναγνωρίζουν

ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από κοινωνικούς

παράγοντες Αυτό παραmicroένει ίδιο

- Νέοι γραmicromicroατισmicroοί χρήση των νέων microέσων για την παραγωγή λόγου (πχ

Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο παραγωγή πολυmicroεσικών

κειmicroένων κλπ)

- Παραγωγή προφορικού λόγου παρουσίαση και υποστήριξη άποψης ενώπιον της

τάξης εξάσκηση στην περιγραφή και αφήγηση (προφορικά) παραγωγή γραπτού

(παραγωγή δοκιmicroίου)

Από το ΠΣ

bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo

bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου

περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής

επιχειρηmicroατολογίας κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή

προφορική ενώπιον ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των

πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση

της γλωσσικής ποικιλότηταςraquo

bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής

δικτύωσης)raquo

bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς

ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo

bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης

που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση

αυτή αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις

ταυτότητες που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo

∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες

Παρότι και πάλι η διδασκαλία ξεκινάει από το βιβλίο δε microένει προσκολληmicroένη σrsquo αυτό αλλά το χρησιmicroοποιεί ως αφετηρία για διερεύνηση έρευνα και παραγωγή microιας ευρύτερης γκάmicroας κειmicroένων από ότι στην εκδοχή 1 Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται το σενάριο εκτείνεται πέραν του σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την παραγωγή κειmicroένων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Υπάρχει η δυνατότητα σύνδεσης microε τις ερευνητικές εργασίες Ο σχολικός χώρος το ίδιο δεν είναι microόνο η εξωσχολική δραστηριοποίηση των microαθητώνmicroαθητριών είναι και η αλλαγή της κατανοmicroής τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους για να δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τα ευρήmicroατά τους σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης ή προφορικά microε βάση σηmicroειώσεις που έχουν κρατήσει Ζητείται από τα παιδιά να παίξουν πιο ενεργητικούςndashδιερευνητικούς ρόλους microε τη χρήση της γλώσσας αφού αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται συνεργάζονται και παρουσιάζουν Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo τώρα είναι σαν να τους λέει laquoψάξε microάθε σύνθεσε και παρουσίασεraquo -Είναι προφανές ότι σε ένα τέτοιο πλαίσιο θα πρέπει να microεταβληθεί και ο ρόλος των εκπαιδευτικών δεν έχει τόση βαρύτητα πώς θα παρουσιαστεί η νέα γνώση όσο πώς θα

20

συντονιστούν και θα υποστηριχθούν τα παιδιά στην κατάκτηση της γνώσης στη σύνδεσή της microε τη ζωή και την πραγmicroατικότητα κοκ

Αξιολόγηση (microε βάση το ΠΣ)

Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό

(προφορικά γραπτά)

bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική

microεταβολή

bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή

bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις

επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα

bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών

τους

bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα

Προστιθέmicroενη αξία

Η προώθηση των νέων γραmicromicroατισmicroών η διεύρυνση του σχολικού χωροχρόνου και η τοποθέτηση των microαθητών και των microαθητριών στο επίκεντρο ως υποκειmicroένων που συνεργάζονται microεταξύ τους και microε τοντην εκπαιδευτικό συσκέπτονται παίρνουν αποφάσεις και υποστηρίζουν τις απόψεις τους αποmicroακρύνει την εκδοχή αυτή από τα παραδοσιακά σχήmicroατα διδασκαλίας και γι αυτόν τον λόγο προτείνουmicroε να προτιmicroηθεί σε σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή

Σχηmicroατική παρουσίαση

Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής

A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα

Β Λειτουργική κατάκτησηΚειmicroενικών ειδών νέοι

γραmicromicroατισmicroοί

Γ Γνώσεις για τη γλώσσα Γλωσσική ποικιλότητα

η γλώσσα των νέων

∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές

Ταυτότητες

Στο σχήmicroα αυτό βλέπουmicroε να microεταβάλλονται οι δύο του άκρες αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που παράγει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή αφού τα παιδιά ασκούνται στο να κάνουν διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα

21

∆ιδακτική εκδοχή 3

Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης

Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα

Εξοικείωση microε την έννοια της γλωσσικής ποικιλότητας Μπορεί να αξιοποιηθεί ότι και στην εκδοχή 2

Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος

Εξηγείται στα παιδιά ότι κατά τον υπόλοιπο χρόνο θα διερευνήσουν το πώς ο διαφηmicroιστικός λόγος αξιοποιεί στα κείmicroενά του τη γλωσσική ποικιλότητα και ιδιαίτερα τη γλώσσα των νέων Βήmicroα 1ο Τα παιδιά χωρίζονται σε οmicroάδες και αφού δουν τα βίντεο (εδώ η εναλλακτική της φωτοτυπίας περιορίζει πάρα πολύ τις δραστηριότητες οπότε δεν την προτείνουmicroε) διερευνούν κάποια από τα παρακάτω ζητήmicroατα (σε ένα δίωρο)

bull Οmicroάδες 1 και 3 Μέσω των συγκεκριmicroένων διαφηmicroίσεων κατασκευάζονται

συγκεκριmicroένου τύπου γονείς και παιδιά Πώς συνδυάζεται η κοινωνική γλωσσική

ποικιλία microε άλλα συmicroβολικά στοιχεία (ντύσιmicroο σηmicroειολογία σώmicroατος περιβάλλον

λήψη πλάνα και γενικά γραmicromicroατική της εικόνας) στη δηmicroιουργία ταυτοτήτων στα

συγκεκριmicroένα διαφηmicroιστικά

bull Οmicroάδες 2 και 4 Ποιες γνώσεις προϋποτίθεται πως έχουν οι αποδέκτες των

διαφηmicroίσεων αυτών σε σχέση microε τη γλωσσική ποικιλότητα Ποια στερεότυπα

κατασκευάζονται και χρησιmicroοποιούνται στα συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα

bull Οmicroάδες 5 και 6 Πώς αξιοποιείται η διαφορά των γλωσσικών ποικιλιών για να

κατασκευάσει τι είδους κόσmicroους (πχ οι νέοι δεν microπορούν να συνεννοηθούν microε τους

microεγάλους γιατί οι τελευταίοι είναι συντηρητικοί αυτό δηmicroιουργεί αmicroηχανία στους

microεγάλους και απόγνωση τους νέους κλπ) Πώς αξιοποιούν οι διαφηmicroιστές τη

γλωσσική διαφοροποίηση στο κάθε microήνυmicroα για να κατασκευάσουν τι Τι είδους

γνώσεις για τη γλώσσα θα βοηθήσουν τους αποδέκτες των microηνυmicroάτων να σταθούν

κριτικά απέναντι στα συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα

bull Οmicroάδα 7 Τι προϊόντα προωθούνται microrsquo αυτούς τους τρόπους και σε ποιους

απευθύνονται Γιατί για τα συγκεκριmicroένα προϊόντα επιλέγεται η συγκεκριmicroένη

γλωσσική ποικιλία (πχ θα κατασκευάζονταν οι ίδιοι κόσmicroοι και ταυτότητες αν η

διαφήmicroιση αφορούσε παραδοσιακά φαγητά τραπεζικά προϊόντα λευκαντικό για

ρούχα που αστράφτουν ή σε προϊόντα φαινοmicroενικά για όλη την οικογένεια όπως

καλωδιακή τηλεόραση Υπάρχουν τελικά διαφηmicroίσεις που να απευθύνονται σε όλα τα

microέλη microιας οικογένειας κοινωνίας αδιακρίτως ή πάντοτε επιλέγεται ο καταναλωτικός

στόχος ανάmicroεσα στα microέλη της οικογένειας κοινωνίας που διαχειρίζονται το χρήmicroα ή

microπορούν να πιέσουν για αγορές)

bull Όλες οι οmicroάδες (λόγω της σηmicroαντικής βαρύτητας του ερωτήmicroατος) Τι προτείνεται ως

το ιδανικό κάθε φορά laquomicroέσοraquo για να γεφυρωθεί το χάσmicroα microεταξύ νέων και

ηλικιωmicroένων (προτείνεται πάντα κάποιο υλικό προϊόν) Ποιες αξίες και στάσεις

προβάλλονται microέσω αυτών των επιλογών

Βήmicroα 2οΜετά από τη διερεύνηση αυτή η κάθε οmicroάδα παρουσιάζει και συζητάει τα συmicroπεράσmicroατά της στην τάξη Η παρουσίαση microπορεί να γίνει

- Με Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα

- Με προφορικό λόγο που θα στηρίζεται σε σηmicroεία που θα έχουν φωτοτυπηθεί και

microοιραστεί στους συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες Τις σηmicroειώσεις αυτές κρατάει η

κάθε οmicroάδα καθώς εργάζεται

22

- Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται κατά τη διάρκεια της προετοιmicroασίας και της παρουσίασης

στο να στηρίζονται οι απόψεις που υποστηρίζονται στο να αξιοποιηθεί σε microεγάλη

έκταση η έmicroφαση στη λεπτοmicroέρεια (εστίαση στην περιγραφή)

Φάση 3η Σχολικός γραmicromicroατισmicroός

Οη εκπαιδευτικός του συγκεκριmicroένου παραδείγmicroατος θέλει να εστιάσει περισσότερο στο θέmicroα του προκειmicroένου τα παιδιά να microπορέσουν να γράψουν ένα σχετικό δοκίmicroιο Έτσι microοιράζει 1- 2 κείmicroενα που εστιάζουν στη γλώσσα των νέων και τα συζητάει microε τα παιδιά (microπορεί να τα συζητήσουν όλοι microαζί ή σε οmicroάδες αν διαθέτει χρόνο) Μετά και από αυτή τη συζήτηση τους ζητείται να γράψουν ένα δοκίmicroιο (microε συγκεκριmicroένο επικοινωνιακό πλαίσιο) όπου θα αποτυπώνεται ο προβληmicroατισmicroός για τη γλώσσα των νέων και την αξιοποίησή της από τη διαφήmicroιση Ο τίτλος θα microπορούσε να δοθεί από τα ίδια τα παιδιά (το κάθε παιδί να επιλέξει διαφορετικό τίτλο ανάλογα microε το πλαίσιο επικοινωνίας και το στόχο που θέτει)

Εναλλακτικά

- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αναζητήσουν περαιτέρω υλικό στο διαδίκτυο

(διαφηmicroιστικό ή microη) και να εστιάσουν σε microεγαλύτερο βάθος στη γλώσσα των νέων

στη διαφήmicroιση

- Αν υπάρχουν υποδοmicroές θα microπορούσε να ζητηθεί από τα παιδιά να δηmicroιουργήσουν

πολυmicroεσικές παρουσιάσεις αξιοποιώντας και ενσωmicroατώνοντας υλικό από τις

διαφηmicroίσεις

- Ακόmicroη η έρευνα και η παραγωγή λόγου των microαθητών και microαθητριών microπορούν να

ενταχθούν στο πλαίσιο της Ερευνητικής Εργασίας (project) που έχει εισαχθεί από

φέτος στην Α Λυκείου

- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν επίσης να κάνουν microια microικρή έρευνα πάνω στις

κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες και τα υπόλοιπα συmicroβολικά συστήmicroατα που

χρησιmicroοποιούν χαρακτηριστικές οmicroάδες νέων που διαφοροποιούνται microε βάση το

microουσικό γούστο τα ενδιαφέροντα ελεύθερου χρόνου κλπ (χιπ-χοπάδες microεταλλάδες

σκέιτερς κλπ) Αυτό θα microπορούσε να ενταχθεί στην ερευνητική εργασία ή να

αποτελέσει θέmicroα για το δοκίmicroιο που θα γράψουν

Χρονική διάρκεια

1-2 microήνες (ίσως και παραπάνω)

Προϋποθέσεις υλοποίησης

Εκπαιδευτικός να έχει τη δυνατότητα κεντρικής προβολής στην τάξη (πχ διαδραστικός πίνακας ή βιντεοπροβολέας) ΜαθητήςΜαθήτρια Κάποιο από τα επόmicroενα ανάλογα microε την εκδοχή Πρόγραmicromicroα παρουσίασης (πχ Power Point) Πρόγραmicromicroα Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση πολυmicroέσων ιστολόγια

Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις

Η συγκεκριmicroένη εκδοχή παρουσιάζει σηmicroαντικές αλλαγές σε σχέση microε αυτό τον άξονα Εξακολουθεί να κινείται στη λογική ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Επεκτείνεται όmicroως πολύ πέρα από την περιγραφική αυτή εκδοχή Αναδεικνύει το γεγονός ότι η διαφήmicroιση στηρίζεται σε στερεότυπα (κι εδώ microπορεί να γίνει η σύνδεση και microε την αντίστοιχη θεmicroατική της Β΄ Λυκείου) Κάνει αντιληπτό το γεγονός ότι η διαφήmicroιση κατασκευάζει κόσmicroους αξιοποιώντας microια σειρά συmicroβολικών συστηmicroάτων ανάmicroεσα στα οποία και οι γλωσσικές ποικιλίες Αυτή η αξιοποίηση γίνεται σκόπιmicroα και στοχευmicroένα καθώς κάθε φορά απευθύνεται σε συγκεκριmicroένες οmicroάδες καταναλωτών προκειmicroένου να προωθήσει τα προϊόντα που προβάλλει Αναδεικνύει τέλος το γεγονός ότι οι αξίες που προβάλλονται microέσω των

23

διαφηmicroίσεων κάθε άλλο παρά ουδέτερες είναι και σχετίζονται microε ένα ευρύτερο σύστηmicroα πεποιθήσεων που ενισχύει συγκεκριmicroένου τύπου καταναλωτικά πρότυπα Θα microπορούσαmicroε εν ολίγοις να πούmicroε ότι οι γνώσεις για τη γλώσσα συνδέονται άmicroεσα microε τις γνώσεις για τον κόσmicroο Από το ΠΣ

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)

διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της

προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική

διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για

συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά

microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να

ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα

επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία

για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo

Γνώσεις για τη γλώσσα

Εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Αναδεικνύεται ότι και στα προηγούmicroενα Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την κοινωνική γλωσσική ποικιλία που χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή για συγκεκριmicroένους στόχους Από το ΠΣ

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική) διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν laquoφωνέςraquo που αποτυπώνονται συχνά microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo

Γραmicromicroατισmicroοί και κριτικός γραmicromicroατισmicroός

Θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι καλύπτονται οι γραmicromicroατισmicroοί και οι δεξιότητες των δύο προηγούmicroενων εκδοχών Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες microαθαίνουν να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από κοινωνικούς παράγοντες Νέοι γραmicromicroατισmicroοί υποστήριξη άποψης microε τη χρήση ΠΠ διαχείριση βίντεο συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο κλπ Στο παράδειγmicroα όmicroως αυτό δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην καλλιέργεια του κριτικού γραmicromicroατισmicroού τα παιδιά αποκτούν κριτική στάση απέναντι στον διαφηmicroιστικό λόγο τη γλωσσική ποικιλότητα και τα στερεότυπα microελετούν διαφορετικές εκδοχές και καλούνται να τοποθετηθούν microιλώντας διαβάζοντας και γράφοντας Από το ΠΣ

bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo

bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου

περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής

24

επιχειρηmicroατολογίας κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή

προφορική ενώπιον ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των

πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση

της γλωσσικής ποικιλότηταςraquo

bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής

δικτύωσης)raquo

bull laquoΟ διάλογος είναι το βασικότερο είδος προφορικής επικοινωνίας και διέπεται από

ενδογλωσσικούς και εξωγλωσσικούς κανόνεςraquo

bull laquoΑναγνώριση του σηmicroαντικού ρόλου της εκάστοτε κοινωνικής πρακτικής στον

προσδιορισmicroό της γλώσσας και του είδους του κειmicroένου που χρησιmicroοποιείταιraquo

bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς

ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo

bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης

που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση

αυτή αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις

ταυτότητες που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo

bull laquoΝα αντιλαmicroβάνονται ότι στη γλώσσα αποτυπώνονται πάντα οπτικές θέασης του

κόσmicroου γιrsquo αυτό οι γλωσσικές επιλογές υποδηλώνουν πολιτικές (microε microία ευρύτερη

έννοια) επιλογέςraquo

∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες

Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται microε την εργασία στο σπίτι το σενάριο εκτείνεται πέραν του σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την παραγωγή κειmicroένων τη διαχείριση πολυmicroέσων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Ο σχολικός χώρος το ίδιο δεν είναι microόνον η εξωσχολική δραστηριοποίηση των παιδιών είναι και η αλλαγή της κατανοmicroής τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους για να δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τις σκέψεις τους παίζουν ρόλους στη δραmicroατοποίηση ndash αλλάζει έτσι η εικόνα των σειρών των παιδιών που κάθονται προσηλωmicroένα στον πίνακα

Οη εκπαιδευτικός υποχωρεί από το ρόλο του ποmicroπού της γνώσης σε εmicroψυχωτικό και συντονιστικό ρόλο ∆εν παίζει τόσο ρόλο πόσο θα microιλήσει όσο πώς θα υποστηρίξει την κάθε οmicroάδα και το κάθε παιδί να ολοκληρώσει την εργασία του ∆εν έρχεται εκ των υστέρων να διορθώσει αλλά είναι πολύ κοντά στα παιδιά καθώς ψάχνουν γράφουν ή παρουσιάζουν προκειmicroένου να τα υποστηρίξει

Οι microαθητές και οι microαθήτριες βρίσκονται στο επίκεντρο και διαmicroορφώνουν σε ένα microεγάλο βαθmicroό τη microαθησιακή διαδικασία επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται και συνεργάζονται microελετούν ποικιλία κειmicroένων στέκονται κριτικά απέναντι στα microηνύmicroατα των ΜΜΕ γίνονται σκεπτόmicroενοι και υποψιασmicroένοι πολίτες Από το ΠΣ

bull laquoΑνάλυση microέσω της γλώσσας και των άλλων τρόπων κειmicroένων της καθηmicroερινότητας

(περιοδικά τύπος σώmicroατα κειmicroένων) προκειmicroένου να αναδειχθεί πώς

αναπαριστώνται microέσω του λόγου διάφορες κοινωνικές οmicroάδες (πχ microετανάστες

γυναίκες νέοι κλπ) Ανάδειξη των στερεοτύπων και προκαταλήψεωνraquo

bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν

την κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε

περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να

τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo

bull laquoΑνάλυση κειmicroένων από τον διαφηmicroιστικό λόγο και ανίχνευση του ρόλου της

ποιητικής λειτουργίας των κειmicroενικών τύπων (περιγραφή αφήγηση) και της

25

πολυτροπικότητας στην κατασκευή της οπτικής που θέλουν να επιβάλλουν στον

αναγνώστηθεατήraquo

bull laquoΚαταγραφή και ανάλυση microιας συνοmicroιλίας (πχ ενηλίκων εφήβων) και ανάδειξη των

ταυτοτήτων που αναδεικνύονταιraquo

bull laquoΑνάλυση διαδικτυακών ήκαι πολυmicroεσικών κειmicroένων και εντοπισmicroός των microέσων

(γλωσσικών πολυτροπικών συmicroφραστικό πλαίσιο κλπ) που συνεισφέρουν στην

οπτική των συντακτώνraquo

Αξιολόγηση

Με τη συγκεκριmicroένη εκδοχή καλύπτονται σχεδόν πλήρως οι στόχοι του ΠΣ της συγκεκριmicroένης θεmicroατικής ενότητας Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό (προφορικά γραπτά)

bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική microεταβολή

bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή

bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα

bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών τους

bull να εκφράζονται κριτικά ως προς την καταλληλότητα ενός (διαλεκτικού πχ) κειmicroένου σε σχέση microε την περίσταση επικοινωνίας

bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα Επίσης η 3η εκδοχή καλύπτει και microια σειρά στόχων από άλλες θεmicroατικές του ΠΣ όπως οι ακόλουθες ΘΕΜΑΤΙΚΗ Προφορικός γραπτός και πολυτροπικός λόγος Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να αναλύουν τη σηmicroασία των παραγλωσσικών και εξωγλωσσικών στοιχείων για τη microετάδοση νοηmicroάτων που δε δηλώνονται γλωσσικά

bull να ερmicroηνεύουν τη συmicroβολή κάθε τρόπου για τη δόmicroηση νοηmicroάτων στα πολυτροπικά κείmicroενα

bull να κατασκευάζουν πολυτροπικά κείmicroενα για ποικίλες περιστάσεις

bull να κρίνουν αν ένα κείmicroενο είναι αποτελεσmicroατικό ως προς τη microορφή λόγου που χρησιmicroοποιείται (προφορικός γραπτός πολυτροπικός κλπ) και να εξηγούν τον ρόλο που έχει η τεχνολογία στη διαmicroόρφωση πολυτροπικών πολυmicroεσικών κειmicroένων

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Το κείmicroενο η δοmicroή τα χαρακτηριστικά του και η ποικιλότητά του Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να συντάσσουν ποικιλία κειmicroενικών ειδών και τύπων microε συνοχή και συνεκτικότητα και να αναγνωρίζουν τα δοmicroικά χαρακτηριστικά τους

bull να πυκνώνουν το λόγο και να αξιοποιούν τις περιλήψεις ως βάση για την παραγωγή ευρύτερων κειmicroένων

bull να αναγνωρίζουν τη λειτουργία και συνέργεια των τρόπων σε διαφορετικά πολυτροπικά κείmicroενα (αφηγηmicroατικά περιγραφικά επιχειρηmicroατολογικά)

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα κοινωνία και επικοινωνία Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να διακρίνουν ότι κάθε χρήση της γλώσσας είναι κοινωνικά διαφοροποιηmicroένη και σχετίζεται microε τις ταυτότητες των οmicroιλητώντριών αλλά και microε καταστασιακά δεδοmicroένα

bull να εντοπίζουν τις κοινωνικές συνδηλώσεις σε ένα κείmicroενο

26

bull να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου

bull να αξιοποιούν τις γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές

bull να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού

Προστιθέmicroενη αξία

Προωθούνται οι νέοι γραmicromicroατισmicroοί και ο κριτικός γραmicromicroατισmicroός και διευρύνεται ο σχολικός χωροχρόνος Οι microαθητές και οι microαθήτριες αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες και συνεργάζονται αναδεικνύεται και ενθαρρύνεται η κριτική τους σκέψη και προάγεται η κριτική τους θέση ως πολιτών στον κόσmicroο που τιςτους περιβάλλει Η εκδοχή αυτή είναι και η πλησιέστερη στους στόχους και τις επιδιώξεις του νέου ΠΣ Η 3η εκδοχή αναδεικνύει επίσης τις ακόλουθες βασικές αρχές του ΠΣ

bull Το ΠΣ πρέπει να αποτελεί αφετηρία για την αξιοποίηση του διδακτικού υλικού και όχι

το αντίστροφο

bull Πρέπει να αξιοποιείται κάθε microαθησιακός πόρος (εποmicroένως και το βιβλίο)

προκειmicroένου να κατακτηθούν οι στόχοι

Σχηmicroατική παρουσίαση

Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής

A Γνώσεις για τον κόσmicroο πώς η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα (κριτική προσέγγιση)

Β Λειτουργική κατάκτησηΚειmicroενικών ειδών νέοι Γραmicromicroατισmicroοί

Γ Γνώσεις για τη γλώσσα

Γλωσσική ποικιλότητα η γλώσσα των νέων

∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές

Ταυτότητες

Στο σχήmicroα 3 βλέπουmicroε τώρα να microεταβάλλονται οι τρεις του άκρες σε σχέση microε την πρώτη εκδοχή αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) αλλά και αυτή που έχει σχέση microε τις γνώσεις για τον κόσmicroο (Α) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που εκβάλλει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή (κέντρο του ρόmicroβου) αφού τα παιδιά δεν ασκούνται στο να κάνουν απλώς διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα αλλά και στο να χρησιmicroοποιούν τις γνώσεις για τη γλώσσα προκειmicroένου να διαβάζουν καλύτερα τον κόσmicroο γύρω τους Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo στη δεύτερη laquoψάξε microάθε σύνθεσε και παρουσίασεraquo και τώρα τους λέει laquoΨάξει microάθε σύνθεσε παρουσίασε αλλά και δες ότι ο σηmicroειωτικός κόσmicroος γύρω σου δεν είναι αθώοςraquo

27

5 Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Με τα δεδοmicroένα που παρουσιάστηκαν και αναλύθηκαν παραπάνω το εύλογο ερώτηmicroα που τίθεται είναι το εξής σε ένα τέτοιο διδακτικό πλαίσιο πώς θα microπορέσουν οι εκπαιδευτικοί να αξιολογήσουν την επίδοση των microαθητών και των microαθητριών Για να απαντηθεί το ερώτηmicroα αυτό είναι χρήσιmicroο να γίνει προηγουmicroένως διάκριση των τριών διαφορετικών εννοιών που υπάρχουν πίσω από τον όρο αξιολόγηση Η πρώτη συζητήθηκε microέσω των παραδειγmicroάτων που αναπτύχθηκαν παραπάνω σύmicroφωνα microε το ΠΣ Στην περίπτωση αυτή η αξιολόγηση ταυτίζεται microε ότι τα παιδιά αναmicroένεται να είναι σε θέση να κάνουν σε κάθε θεmicroατική ενότητα Από εδώ κατά βάση ξεκινάει να σχεδιάζει τη διδασκαλία τουτης οη κάθε εκπαιδευτικός και προσπαθεί να αντιmicroετωπίσει συνδυαστικά τις αξιολογήσεις που προτείνονται στις τέσσερις θεmicroατικές ενότητες

Η δεύτερη συζητείται ιδιαίτερα στην έκτη ενότητα του ΠΣ Εκεί επισηmicroαίνεται ότι η αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά το microάθηmicroα στο σύνολό του (βλ περισσότερα εκεί) Αυτή η αξιολόγηση εποmicroένως αφορά την καθηmicroερινή διδακτική πρακτική από την οποία οι εκπαιδευτικοί αντλούν πολύ χρήσιmicroα στοιχεία που αφορούν τους ίδιους και τις ίδιες και τις επιλογές τους τους microαθητές και τις microαθήτριες και τον βαθmicroό ανταπόκρισής τους Από τη διαδικασία αυτή microπορούν οι εκπαιδευτικοί να αντλήσουν στοιχεία και για τη βαθmicroολόγηση (βλ παρακάτω)

Η τρίτη τέλος εκδοχή σχετίζεται microε αυτό που συνήθως στο ελληνικό σχολείο εννοούmicroε αξιολόγηση και ταυτίζεται microε την αποτίmicroηση του βαθmicroού που θα πάρει ο κάθε microαθητής και η κάθε microαθήτρια παράmicroετρος η οποία δε θα πρέπει να υποτιmicroάται

Στη συνέχεια αναλύεται η λογική του πλαισίου αξιολόγησης στο οποίο περιγράφεται η λογική των εξετάσεων που θα γίνονται στην Α Λυκείου

Στην εισαγωγή του πλαισίου αξιολόγησης αναφέρονται τα κάτωθι

laquoΓια την εξέταση στη Νέα Ελληνική Γλώσσα δίνεται στους microαθητές σε φωτοαντίγραφο ένα δύο ή και περισσότερα κείmicroενα περιορισmicroένης έκτασης (προτιmicroότερα τα δύο κείmicroενα) από τον έντυπο ήκαι τον ηλεκτρονικό λόγο που αναφέρονται σε κοινωνικά πολιτικά πολιτιστικά επιστηmicroονικά ή άλλα θέmicroατα της καθηmicroερινής ζωής Καλό είναι τα κείmicroενα να σχετίζονται microε τα θέmicroατα microε τα οποία ασχολήθηκαν οι microαθητές (γνώσεις για τον κόσmicroο βλ στήλη 1 του Προγράmicromicroατος Σπουδών) στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς Γενικότερος στόχος της εξέτασης είναι να ελεγχθεί ο βαθmicroός κατάκτησης των δεξιοτήτων και των γνώσεων που αναφέρονται στη στήλη 5 του Προγράmicromicroατος Σπουδώνraquo

- Προτείνεται να δίνονται δύο κείmicroενα αντί για ένα Η επιλογή αυτή οδηγεί στο να

ελέγξουmicroε καλύτερα microέσω συνδυαστικών ερωτήσεων την ικανότητα των microαθητών και

microαθητριών να κατανοούν κείmicroενα που έχουν σχέση microε κάποια θεmicroατική που

microελετήσαmicroε Εννοείται ότι τα κείmicroενα αυτά θα είναι άγνωστα αλλά θα σχετίζονται microε

τις θεmicroατικές microε τις οποίες ασχοληθήκαmicroε στην τάξη Τα κείmicroενα επίσης microπορούν να

αξιοποιηθούν ως βάση προκειmicroένου να αντληθούν πληροφορίες για την παραγωγή

λόγου (βλ παράγραφο 6 του Π∆ 612012)

- Η έννοια κείmicroενο χρησιmicroοποιείται εδώ microε microια ευρύτερη λογική Εννοούmicroε ως κείmicroενα

τα γνωστά ― γλωσσικά κυρίως― κείmicroενα που είναι σε έντυπη microορφή αλλά και τα

ποικίλα ηλεκτρονικά ή ψηφιακά και πολυτροπικά κείmicroενα (πχ βίντεο ιστοσελίδες

κλπ)

- Οδηγός των ερωτήσεων που θα τεθούν είναι το πλαίσιο της αξιολόγησης (τι

αναmicroένουmicroε οι microαθητές και οι microαθήτριες να ξέρουν microετά από κάποια φάση

διδασκαλίας ή στο τέλος) που δίνεται στη στήλη 5 του ΠΣ Με βάση τη στήλη αυτή και

την εστίαση στη διδασκαλία θα γίνει η επιλογή των ερωτήσεων

28

Στο πλαίσιο για την αξιολόγηση διακρίνονται δύο οmicroάδες ερωτήσεων Η πρώτη έχει σχέση microε

την κατανόηση του γραπτού λόγου (microε microια ευρύτερη λογική) Αναφέρεται χαρακτηριστικά

laquoΠιο συγκεκριmicroένα οι microαθητές καλούνται (α) Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται κατά πόσο έγινε κατανοητό το περιεχόmicroενο του ή των κειmicroένων (πχ οπτικές από τις οποίες προσεγγίζεται η πραγmicroατικότητα επιχειρήmicroατα συγγραφέα προβλήmicroατα που θέτει θέσεις που υποστηρίζει κτλ)raquo Στη συγκεκριmicroένη ενότητα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα εξής επίπεδα

- Κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες κατανοούν το (ή τα) κείmicroενο σε ένα πρώτο επίπεδο

- Κατά πόσο microπορούν να γίνουν κατανοητά τα επιχειρήmicroατα που microπορεί να χρησιmicroοποιούνται ή ο ρόλος που έχουν τα ποικίλα συmicroβολικά συστήmicroατα (φυσικά και η γλώσσα) στη συγκρότηση του νοήmicroατος των συγκεκριmicroένων κειmicroένων

- Με δεδοmicroένο το γεγονός ότι τα κείmicroενα προσεγγίζουν την πραγmicroατικότητα από συγκεκριmicroένες οπτικές γωνίες ενδιαφέρει ιδιαίτερα να διερευνάται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αντιληφθούν τις οπτικές γωνίες από τις οποίες το κάθε κείmicroενο προσεγγίζει την πραγmicroατικότητα Ενδιαφέρει ιδιαίτερα η ανάδειξη των διαφορών ή της συmicroπληρωmicroατικότητας που υπάρχει ανάmicroεσα στα κείmicroενα που δίνονται

- Εν κατακλείδι microας ενδιαφέρει να αποτυπωθεί στην αξιολόγησή microας όχι microόνο το κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να κατανοούν τα κείmicroενα αλλά και να αντιλαmicroβάνονται τη microη ουδετερότητα των κειmicroένων Να κατανοούν δηλαδή ότι η πραγmicroατικότητα που παρουσιάζεται σε κάθε κείmicroενο είναι αποτέλεσmicroα της ιδεολογίας της στάσης της θέσης και της γενικότερης κοσmicroοθεωρίας του συντάκτη ή της συντάκτριας και όχι αποτύπωση microιας ούτως ή άλλως microη υπαρκτής αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας (κριτικός γραmicromicroατισmicroός)

Με τη δεύτερη οmicroάδα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα εξής laquo(β) Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται πώς γλωσσικά (βλ γνώσεις για τη γλώσσα) ή εξωγλωσσικά στοιχεία (πβ πολυτροπικότητα) συγκροτούν την κειmicroενική ιδιαιτερότητα των συγκεκριmicroένων κειmicroένων και συνεισφέρουν στη σύνδεση των κειmicroένων αυτών microε την κοινωνική πραγmicroατικότητα όπου ανήκουν (βλ στήλη 3 του Προγράmicromicroατος Σπουδών)raquo Οι ερωτήσεις αυτές ξεκινούν από microια microεταγλωσσική αφετηρία και εστιάζουν και πάλι στα κείmicroενα Συγκεκριmicroένα διερευνώνται

- Ο ρόλος των γλωσσικών επιλογών στη συγκρότηση του νοήmicroατος των κειmicroένων γιατί για παράδειγmicroα επιλέγεται η γλώσσα των νέων και ποια ακριβώς εκδοχή της ή γιατί ο λόγος του κειmicroένου microπορεί να αξιοποιεί λόγιες ή λαϊκές εκφράσεις ή πώς η γλώσσα και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα (εικόνες φωτογραφίες διαγράmicromicroατα κλπ) αλληλοσυmicroπληρώνονται και κατασκευάζουν τα συγκεκριmicroένα νοήmicroατα

Ο αριθmicroός των υποερωτήσεων που microπορεί να υπάρχουν και η ακριβής κατεύθυνση προσδιορίζεται από τη διδασκαλία ή τις διδασκαλίες που έχουν προηγηθεί αλλά και το είδος της αξιολόγησης (τελική ενδιάmicroεση κλπ) Εκείνο που κυρίως ενδιαφέρει είναι να ανιχνευτεί microέσω των ερωτήσεων η δηmicroιουργικότητα και η κριτική ικανότητα των microαθητών και microαθητριών ως αναγνωστών ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ

- ∆ε δίνονται ερωτήσεις γραmicromicroατικές ή λεξιλογικές ανεξάρτητα από τα κείmicroενα αλλά ερωτήσεις microε τις οποίες επιχειρείται να διερευνηθούν τα λεξιλογικά και δοmicroικά

29

στοιχεία του κειmicroένου που συmicroβάλλουν στη διαmicroόρφωση των νοηmicroάτων που δίνει το κείmicroενο πχ η πραγmicroατικότητα που διαmicroορφώνει η χρήση της παθητικής φωνής σε σχέση microε την ενεργητική η χρήση ονοmicroατικών προτάσεων αντί των ρηmicroατικών η χρήση λόγιου λεξιλογίου αντί λαϊκού κλπ

- ∆ε δίνονται ασκήσεις microηχανιστικού τύπου (πχ συmicroπλήρωση κενών αντικαταστάσεις λέξεων κλπ)

- Η όποια γλωσσική εστίαση αποτυπώνεται σε ερωτήσεις που στοχεύουν στη διερεύνηση των κειmicroένων και του κόσmicroου Εξυπακούεται ότι οι όποιες γνώσεις για τη γλώσσα (και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα) ζητούνται από τα παιδιά έχουν κατακτηθεί στη διάρκεια των microαθηmicroάτων

Η τρίτη άσκηση έχει αποκλειστική σχέση microε την παραγωγή γραπτού λόγου Στο πλαίσιο αξιολόγησης αναφέρονται τα παρακάτω laquo(γ) Να παραγάγουν κείmicroενο το οποίο microε αφετηρία ένα από τα κείmicroενα που δίνονται θα προσαρmicroόζεται σε διαφορετικό επικοινωνιακό πλαίσιο (πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) και θα ανήκει σε ίδιο ή ενδεχοmicroένως διαφορετικό είδος κειmicroένου (πχ από συνέντευξη σε δοκίmicroιο από διαφήmicroιση σε δοκίmicroιο microε επιχειρηmicroατολογία από άρθρο εφηmicroερίδας σε αναδιήγηση κτλ) προκειmicroένου να αξιολογηθούν στοιχεία που σχετίζονται microε την κατάκτηση των γραmicromicroατισmicroών της στήλης 2 του Προγράmicromicroατος Σπουδών ή (εναλλακτικά) microε αφετηρία τα κείmicroενα που θα δοθούν να παραγάγουν (αφού microεταβληθεί το επικοινωνιακό πλαίσιο πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) συγκεκριmicroένο είδος κειmicroένου microέσω του οποίου να διατυπώνεται η συmicroφωνία ή διαφωνία τους microε θέσεις απόψεις και στάσεις που προβάλλονται στα κείmicroενα που έχουν δοθείraquo Εδώ αξίζει να προσεχθούν τα παρακάτω

- Η αξιολόγηση εστιάζει στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και συγκεκριmicroένων κειmicroενικών ειδών microε βάση συγκεκριmicroένο πλαίσιο επικοινωνίας Αυτή θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι είναι microια απαραίτητη γραπτή γλωσσική ικανότητα για ένα παιδί αυτή της ηλικίας

- Ελέγχεται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αξιοποιήσουν και να ενσωmicroατώσουν δηmicroιουργικά στα κείmicroενά τους πληροφορίες από άλλα κείmicroενα (τα κείmicroενα που δίνονται για την κατανόηση γραπτού λόγου) Η εστίαση αυτή αποβλέπει στο να αποτυπωθεί ο βαθmicroός δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών

- Ιδιαίτερα σηmicroαντικό είναι επίσης πέρα από την ενσωmicroάτωση γνώσεων και απόψεων τα παιδιά να microπορούν να διατυπώνουν τεκmicroηριωmicroένες θέσεις κρίσεις και αντιρρήσεις στα κείmicroενά τους ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος που έχουν να γράψουν

Γενικότερα το πνεύmicroα των εξετάσεων είναι απαραίτητο να κινείται στο γενικότερο πνεύmicroα του ΠΣ ενισχύοντας microεταξύ άλλων και -Κλασικού (που έχουν σχέση microε το έντυπο) και νέου τύπου γραmicromicroατισmicroούς (που έχουν σχέση microε τα ψηφιακά microέσα) -Τη δηmicroιουργικότητα των παιδιών σε σχέση microε το διάβασmicroα και το γράψιmicroο -Την κριτική τους ικανότητα -Την ικανότητά τους να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα τόσο για να εκφράζονται όσο και για να διαβάζουν τον κόσmicroο Για την αξιολόγηση του microαθήmicroατος laquoΝέα Ελληνική Γλώσσαraquo στην Α΄ τάξη ηmicroερησίου και Α΄

τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου ισχύει η παρ 6 του άρθ 1 του Π∆ 612012 (ΦΕΚ Α΄ 112)

30

3 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Β΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΠΑΛ Η Νεοελληνική Λογοτεχνία ως microάθηmicroα Γενικής Παιδείας διδάσκεται microία (1) ώρα την εβδοmicroάδα microε ελεύθερη επιλογή από τον διδάσκοντα Αναλυτικά Η ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καλύπτεται στη Β΄ Τάξη ηmicroερησίου ΕΠΑΛ από το εγχειρίδιο Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β΄ Τεύχος Β΄ Τάξης Γενικού Λυκείου

bull Η επιλογή της διδακτέας ύλης από τους διδάσκοντες πρέπει να είναι ίδια για όλα τα τmicroήmicroατα της τάξης του ίδιου σχολείου προκειmicroένου να τηρηθεί η ενότητα της διδασκαλίας και της αξιολόγησης

bull Θα πρέπει να διδαχθούν κείmicroενα από όλες τις περιόδους (περίπου 10 κείmicroενα)

bull Θα πρέπει να διδαχθούν τουλάχιστον ένα ή δύο κείmicroενα και από την ξένη λογοτεχνία ως αντιπροσωπευτικά των microεγάλων κλασικών έργων

bull Επίσης microπορούν να διδαχτούν ένα ή δύο δοκίmicroια εάν επαρκεί ο χρόνος ή να γίνει ανάγνωση κάποιων δοκιmicroίων κατά την κρίση του διδάσκοντος

bull Κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς εφόσον είναι εφικτό ο διδάσκων microπορεί να προγραmicromicroατίσει τη microελέτη δύο (2) το πολύ λογοτεχνικών βιβλίων αφιερώνοντας τρεις (3) το πολύ ώρες για καθένα από αυτά Τα βιβλία microπορεί να σχετίζονται microε τα ενδιαφέροντα των microαθητών ή microε τη διδακτέα ύλη Σκοπός της microελέτης αυτής είναι η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας των microαθητών Επισηmicroαίνεται ότι η δραστηριότητα αυτή αποτελεί microεν κριτήριο αξιολόγησης των microαθητών ωστόσο τα βιβλία δεν συmicroπεριλαmicroβάνονται στην ύλη των εξετάσεων της περιόδου Μαΐου-Ιουνίου

Β΄ ΤΑΞΗ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΕΠΑΛ Στη Β΄ τάξη Εσπερινού ΕΠΑΛ η Νεοελληνική Λογοτεχνία διδάσκεται microία (1) ώρα την εβδοmicroάδα microε ελεύθερη επιλογή από τον διδάσκοντα Η ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καλύπτεται στην Β΄ Τάξη Εσπερινού ΕΠΑΛ από το εγχειρίδιο Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α΄ Τεύχος Α΄ Τάξης Γενικού Λυκείου

bull Η επιλογή της διδακτέας ύλης από τους διδάσκοντες πρέπει να είναι ίδια για όλα τα τmicroήmicroατα της τάξης του ίδιου σχολείου προκειmicroένου να τηρηθεί η ενότητα της διδασκαλίας και της αξιολόγησης

bull Θα πρέπει να διδαχθούν κείmicroενα από όλες τις περιόδους (περίπου 7 κείmicroενα)

bull Θα πρέπει να διδαχθούν τουλάχιστον ένα ή δύο κείmicroενα και από την ξένη λογοτεχνία ως αντιπροσωπευτικά των microεγάλων κλασικών έργων

bull Κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς εφόσον είναι εφικτό ο διδάσκων microπορεί να προγραmicromicroατίσει τη microελέτη δύο (2) το πολύ λογοτεχνικών βιβλίων αφιερώνοντας τρεις (3) το πολύ ώρες για καθένα από αυτά Τα βιβλία microπορεί να σχετίζονται microε τα ενδιαφέροντα των microαθητών ή microε τη διδακτέα ύλη Σκοπός της microελέτης αυτής είναι η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας των microαθητών Επισηmicroαίνεται ότι η δραστηριότητα αυτή αποτελεί microεν κριτήριο αξιολόγησης των microαθητών ωστόσο τα βιβλία δεν συmicroπεριλαmicroβάνονται στην ύλη των εξετάσεων της περιόδου Μαΐου-Ιουνίου

Για την εξέταση του microαθήmicroατος ισχύει για τις ανωτέρω τάξεις ότι προβλέπεται στο Π∆ 612012 άρθρο 1 παρ 7 εδάφ 2 (ΦΕΚ Α΄ 112)

4 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

Β΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ Η διδακτέα ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Γλώσσας της Β΄ τάξης Ηmicroερησίου

Επαγγελmicroατικού Λυκείου περιλαmicroβάνεται στα εγχειρίδια

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Β΄ της Β΄ τάξης Γενικού Λυκείου

31

bull Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου

bull Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο

Β΄ Τάξη Ηmicroερήσιου Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Β΄ να διδαχτούν Η ΕΙ∆ΗΣΗ Ι Η ΕΙ∆ΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ 1Το γεγονός και το σχόλιο στην είδηση (σσ 14-17) 2Προβολή και διαφοροποίηση της είδησης (σσ 18-19) 3Παρεmicroβολή ξένου σχολίου στην είδηση (σ 20) 4 ∆ιαπλοκή του γεγονότος microε το σχόλιο στην είδηση (σσ 21-22) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το σχόλιο και την είδηση) (σσ 23-25) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την πληροφόρηση τη δηmicroοσιογραφία τον Τύπο) (σσ 26-30) ΙΙ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΙ∆ΗΣΗΣ 1Η οργάνωση της είδησης (σσ 32-35) 2Η οπτική γωνία του δηmicroοσιογράφου στην είδηση (σσ 36-38) 3Ο τίτλος της είδησης (σσ 39-42) 4Συντακτικά στοιχεία στην είδηση α Η σειρά των λεκτικών συνόλων στην είδηση (σσ 43-44) β Ενεργητική και παθητική σύνταξη στην είδηση (σ 45) γ Η χρήση των ονοmicroατικών προσδιορισmicroών στην είδηση Χρήση ονοmicroάτων και επιθέτων (σ 46)

δ Ο προσδιορισmicroός του χρόνου στην είδηση (σ 47) 5 Το σχόλιο πάνω σε microια είδηση (σσ 48-53) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το χρόνο) (σσ 54-55) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τα microέσα microαζικής επικοινωνίας) (σσ 56-63) Οργάνωση του λόγου Η χρήση του παραδείγmicroατος στην ανάπτυξη παραγράφου και ευρύτερου κειmicroένου (σσ 63-68)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΙ∆Η

Βιογραφικά είδη (σσ 71-72) 1 Βιογραφία microυθιστορηmicroατική βιογραφία (σσ 73-76) 2 Βιογραφικό σηmicroείωmicroα

α Τα γεγονότα και τα σχόλια σε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 77-78) β Η δοmicroή και το περιεχόmicroενο ενός βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 78-79) Λεξιλόγιο βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 82-84)

4 Αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα α Σύγκριση ενός αυτοβιογραφικού σηmicroειώmicroατος microε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σ 86) β Το έmicromicroεσο σχόλιο στο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 86-87) δ Ο πρακτικός σκοπός ενός (αυτο)βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 89-94)

Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την εργασία και την επιλογή επαγγέλmicroατος) (σσ 95-103) 6 Ηmicroερολόγιο (σσ 108-111) 7 Συστατική επιστολή (σσ 112-118) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε το χαρακτηρισmicroό ατόmicroου τις στερεότυπες αντιλήψεις το φυλετικό και κοινωνικό ρατσισmicroό) (σσ 119-126) Οργάνωση του λόγου Ι Παράγραφος Ανάπτυξη microε σύγκριση και αντίθεση (σσ 127-131) ΙΙ Ο ρόλος της αντίθεσης στη συνοχή του κειmicroένου α Συνοχή προτάσεων και περιόδων (σσ 132-133) β Συνοχή παραγράφων microε αντιθετική σύνδεση Ανάπτυξη δύο εννοιών σε ένα ευρύτερο κείmicroενο (σσ 133-135)

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ndash ΚΡΙΤΙΚΗ

32

Ι Παρουσίαση και κριτική ενός βιβλίου 3 Βιβλιοκριτική α Λογοτεχνική κριτική (σσ163-169) β Κριτική άλλων κειmicroένων (σ170-171) 5 Απλή και διαδοχική υπόταξη (σ175) 6 Οι αναφορικές προτάσεις (σσ176-177) Λεξιλόγιο (σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν) (σ 178) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την τέχνη και την κριτική έργου τέχνης) (σσ 179-189) ΙΙ Παρουσίαση και κριτική microιας θεατρικής παράστασης Λεξιλόγιο (σχετικό microε τη θεατρική κριτική) (σσ 203-205) ΙΙΙ Παρουσίαση και κριτική άλλων microορφών τέχνης Λεξιλόγιο (σχετικό microε την κριτική (σσ 219-220) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την κριτικήαξιολόγηση του ατόmicroου και την αυτοκριτική) (σσ 221-224) ΙV Οργάνωση του λόγου ορισmicroός και διαίρεση microιας έννοιας 1Ορισmicroός (σσ 226-230) 2∆ιαίρεση (σσ 231-236)

Σηmicroειώσεις ndashΠερίληψη Ι Σηmicroειώσεις (σ 240)

Α Σηmicroειώσεις από γραπτό λόγο (σσ 241-242) 1Κρατώ σηmicroειώσεις κατά παράγραφο (σσ 243-248) 2Εργάζοmicroαι σε ευρύτερες (από την παράγραφο) νοηmicroατικές ενότητες και κρατώ σηmicroειώσεις (σσ249-252) 3Από τις σηmicroειώσεις προχωρώ στο διάγραmicromicroα του κειmicroένου (σσ 253-257) Β Σηmicroειώσεις από προφορικό λόγο (σσ 258-259) ΙΙ Περίληψη Α Περίληψη γραπτού λόγου 1Πώς οδηγούmicroαι στην περίληψη (σ 262) 2Τι πρέπει να προσέχω σε microια περίληψη (σ 263) 3Συγκρίνω δύο περιλήψεις microία εκτενή και microία συνοπτική του ίδιου κειmicroένου (σσ 264-265) 4Εξετάζω τη χρήση της ενεργητικής και της παθητικής σύνταξης σε microία περίληψη (σσ 266-267) 5Παρατηρώ περιλήψεις από ποικίλα κείmicroενα (σσ 268-273) Β Περίληψη προφορικού λόγου 1∆ιαβάζω τη δηmicroοσιογραφική περίληψη microιας συζήτησης (σσ 274-275) 2Παρουσιάζω σε προφορικό και γραπτό λόγο περίληψη microιας συζήτησης (σ 276) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τη λακωνική έκφραση και την προσπάθεια για εξοικονόmicroηση χρόνου στη σύγχρονη καθηmicroερινή ζωή) (σσ 277-286)

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Για τον ορθό καταmicroερισmicroό και την αποδοτικότερη διδασκαλία της διδακτέας ύλης της

Νεοελληνικής Γλώσσας του Ηmicroερήσιου Επαγγελmicroατικού Λυκείου (ΕΠΑΛ) είναι σκόπιmicroο να ληφθούν υπόψη

1Το Πρόγραmicromicroα Σπουδών για τη Γλωσσική ∆ιδασκαλία στο Λύκειο (σ79-105) που περιλαmicroβάνεται στο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Α΄θmicroιας και Β΄θmicroιας Εκπσης Θεωρητικές Επιστήmicroες (2000) 2Οι laquoΟδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών microαθηmicroάτων στο Γενικό Λύκειοraquo που περιλαmicroβάνουν προτάσεις για τη διδασκαλία των εγχειριδίων Έκφραση-Έκθεση και την αξιοποίηση των βιβλίων Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου και Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο Επίσης οι διδάσκοντεςδιδάσκουσες στο πλαίσιο της υλοποίησης των εκάστοτε

διδακτικών στόχων και του διαθέσιmicroου διδακτικού χρόνου microπορούν να χρησιmicroοποιούν κατά περίπτωση κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό (κείmicroενα δραστηριότητες κά) και από άλλες πηγές microε σκοπό την περαιτέρω εξοικείωση των microαθητώνmicroαθητριών microε ποικίλα κειmicroενικά

33

είδη και την καλλιέργεια της ικανότητάς τους να κατανοούν και να παράγουν επιτυχώς προφορικό και γραπτό λόγο

ΕΣΠΕΡΙΝΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ

Η διδακτέα ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Γλώσσας των Β΄ και Γ΄ τάξεων Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου περιλαmicroβάνεται στα εγχειρίδια

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Α΄ της Α΄ τάξης Γενικού Λυκείου

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Β΄ της Β΄ τάξης Γενικού Λυκείου

bull Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο - Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου

bull Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο

Β΄ Τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Α΄ να διδαχτούν ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Ι ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ (σ 140) 1 Μεθόδευση της περιγραφής

α Η επιλογή και η παράθεσηοργάνωση των λεπτοmicroερειών (σσ 142-147) β Η ακρίβεια και η σαφήνεια στην περιγραφή (σσ 148-152)

2 Η γλώσσα της περιγραφής α Η επιλογή των κατάλληλων λέξεωνφράσεων (σσ 152-153) β Κυριολεκτική (δηλωτική) και microεταφορική (συνυποδηλωτική) χρήση της γλώσσας (σ 153)

3 Το σχόλιο και η οπτική γωνία στην περιγραφή (σσ 154-159) ΙΙ ∆ΙΑΦΟΡΑ ΘΕΜΑΤΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗΣ 1Περιγραφή ενός χώρου κτιρίου (σσ 160-167) 2Περιγραφή προσώπουατόmicroου

α Τα τυπικά και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ενός προσώπου ατόmicroου (σσ 168-170) β Το σχόλιο στην περιγραφή ενός ατόmicroου (σσ 171-176)

3 Περιγραφή ζωγραφικού πίνακα ή άλλου έργου τέχνης (σσ 176-178) 4 Ειδικά θέmicroατα β Περιγραφή της διαδικασίας για την κατασκευή ή τη χρήση ενός αντικειmicroένου (σσ 182-183) ΙΙΙ ΕΚΦΡΑΣΗ-ΕΚΘΕΣΗ θέmicroατα σχετικά microε την ενδυmicroασία και τη microόδα (σσ 184-199) ΙV ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ

Ανάπτυξη microιας παραγράφου microε αναλογία (σσ 200-205) ΑΦΗΓΗΣΗ Ι ΑΦΗΓΗΣΗ

1Ορισmicroός της αφήγησης (σσ 210-211) 2Αφηγηmicroατικό περιεχόmicroενο και αφηγηmicroατική πράξη (σσ 212-214) 7Αφηγηmicroατικός χρόνος (σσ 240-250)

Λεξιλόγιο σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν (σσ 251-252) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση (Γηρατειά και νεότητα Χθες-Σήmicroερα-Αύριο Αφηγήσεις για το παρελθόν και το microέλλον) (σσ 252-258) ΙΙ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΦΗΓΗΣΗ Λεξιλόγιο (σσ 262-263) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση Το κωmicroικό και η σηmicroασία του γέλιου (σσ 264-271) ΙΙΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ Συνοχή κειmicroένου (σσ 272-274)

Συνοχή σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο (σσ 274-277) ΤΟ ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΗΜΑ (σσ 280-295)

34

Γ΄ Τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Β΄ να διδαχτούν

Η ΕΙ∆ΗΣΗ Ι Η ΕΙ∆ΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ 1 Το γεγονός και το σχόλιο στην είδηση (σσ 14-17) 2 Προβολή και διαφοροποίηση της είδησης (σσ 18-19) 3 Παρεmicroβολή ξένου σχολίου στην είδηση (σ 20) 4 ∆ιαπλοκή του γεγονότος microε το σχόλιο στην είδηση (σσ 21-22) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το σχόλιο και την είδηση) (σσ 23-25) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την πληροφόρηση τη δηmicroοσιογραφία τον Τύπο) (σσ 26-30) ΙΙ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΙ∆ΗΣΗΣ 1 Η οργάνωση της είδησης (σσ 32-35) 2 Η οπτική γωνία του δηmicroοσιογράφου στην είδηση (σσ 36-38) 3 Ο τίτλος της είδησης (σσ 39-42) 4 Συντακτικά στοιχεία στην είδηση

α Η σειρά των λεκτικών συνόλων στην είδηση (σσ 43-44) β Ενεργητική και παθητική σύνταξη στην είδηση (σ 45) γ Η χρήση των ονοmicroατικών προσδιορισmicroών στην είδηση Χρήση ονοmicroάτων και επιθέτων (σ 46)

δ Ο προσδιορισmicroός του χρόνου στην είδηση (σ 47) 5 Το σχόλιο πάνω σε microια είδηση (σσ 48-53)

Λεξιλόγιο (σχετικό microε το χρόνο) (σσ 54-55) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τα microέσα microαζικής επικοινωνίας) (σσ 56-63) Οργάνωση του λόγου Η χρήση του παραδείγmicroατος στην ανάπτυξη παραγράφου και ευρύτερου κειmicroένου (σσ 63-68)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΙ∆Η

Βιογραφικά είδη (σσ 71-72) 1 Βιογραφία microυθιστορηmicroατική βιογραφία (σσ 73-76) 2 Βιογραφικό σηmicroείωmicroα

α Τα γεγονότα και τα σχόλια σε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 77-78) β Η δοmicroή και το περιεχόmicroενο ενός βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 78-79) Λεξιλόγιο βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 82-84)

4 Αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα α Σύγκριση ενός αυτοβιογραφικού σηmicroειώmicroατος microε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σ 86) β Το έmicromicroεσο σχόλιο στο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 86-87) δ Ο πρακτικός σκοπός ενός (αυτο)βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 89-94)

Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την εργασία και την επιλογή επαγγέλmicroατος) (σσ 95-103) 6 Ηmicroερολόγιο (σσ 108-111) 7 Συστατική επιστολή (σσ 112-118) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε το χαρακτηρισmicroό ατόmicroου τις στερεότυπες αντιλήψεις το φυλετικό και κοινωνικό ρατσισmicroό) (σσ 119-126) Οργάνωση του λόγου Ι Παράγραφος Ανάπτυξη microε σύγκριση και αντίθεση (σσ 127-131) ΙΙ Ο ρόλος της αντίθεσης στη συνοχή του κειmicroένου α Συνοχή προτάσεων και περιόδων (σσ 132-133) β Συνοχή παραγράφων microε αντιθετική σύνδεση Ανάπτυξη δύο εννοιών σε ένα ευρύτερο κείmicroενο (σσ 133-135)

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ndash ΚΡΙΤΙΚΗ

Ι Παρουσίαση και κριτική ενός βιβλίου 3 Βιβλιοκριτική α Λογοτεχνική κριτική (σσ 163-169)

35

β Κριτική άλλων κειmicroένων (σσ 170-171) 5 Απλή και διαδοχική υπόταξη (σ175) 6 Οι αναφορικές προτάσεις (σσ 176-177) Λεξιλόγιο (σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν) (σ 178) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την τέχνη και την κριτική έργου τέχνης) (σσ 179-189) ΙΙ Παρουσίαση και κριτική microιας θεατρικής παράστασης Λεξιλόγιο (σχετικό microε τη θεατρική κριτική) (σσ 203-205) ΙΙΙ Παρουσίαση και κριτική άλλων microορφών τέχνης Λεξιλόγιο (σχετικό microε την κριτική (σσ 219-220) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την κριτικήαξιολόγηση του ατόmicroου και την αυτοκριτική) (σσ 221-224) ΙV Οργάνωση του λόγου ορισmicroός και διαίρεση microιας έννοιας 1Ορισmicroός (σσ 226-230) 2∆ιαίρεση (σσ 231-236)

Σηmicroειώσεις ndashΠερίληψη Ι Σηmicroειώσεις (σ 240)

Α Σηmicroειώσεις από γραπτό λόγο (σσ 241-242) 1Κρατώ σηmicroειώσεις κατά παράγραφο (σσ 243-248) 2Εργάζοmicroαι σε ευρύτερες (από την παράγραφο) νοηmicroατικές ενότητες και κρατώ σηmicroειώσεις (σσ249-252) 3 Από τις σηmicroειώσεις προχωρώ στο διάγραmicromicroα του κειmicroένου (σσ 253-257) Β Σηmicroειώσεις από προφορικό λόγο (σσ 258-259) ΙΙ Περίληψη Α Περίληψη γραπτού λόγου 1Πώς οδηγούmicroαι στην περίληψη (σ 262) 2 Τι πρέπει να προσέχω σε microια περίληψη (σ 263) 3 Συγκρίνω δύο περιλήψεις microία εκτενή και microία συνοπτική του ίδιου κειmicroένου (σσ 264-265) 4 Εξετάζω τη χρήση της ενεργητικής και της παθητικής σύνταξης σε microία περίληψη (σσ 266-267) 5 Παρατηρώ περιλήψεις από ποικίλα κείmicroενα (σσ 268-273) Β Περίληψη προφορικού λόγου 1 ∆ιαβάζω τη δηmicroοσιογραφική περίληψη microιας συζήτησης (σσ 274-275) 2 Παρουσιάζω σε προφορικό και γραπτό λόγο περίληψη microιας συζήτησης (σσ 276) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τη λακωνική έκφραση και την προσπάθεια για εξοικονόmicroηση χρόνου στη σύγχρονη καθηmicroερινή ζωή) (σ 277-286)

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Για τον ορθό καταmicroερισmicroό και την αποδοτικότερη διδασκαλία της διδακτέας ύλης της

Νεοελληνικής Γλώσσας του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου είναι σκόπιmicroο να ληφθούν υπόψη

1Το Πρόγραmicromicroα Σπουδών για τη Γλωσσική ∆ιδασκαλία στο Λύκειο (σ79-105) που περιλαmicroβάνεται στο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Αθmicroιας και Βθmicroιας Εκπσης Θεωρητικές Επιστήmicroες (2000) 2Οι laquoΟδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών microαθηmicroάτων στο Γενικό Λύκειοraquo που περιλαmicroβάνουν προτάσεις για τη διδασκαλία των εγχειριδίων Έκφραση-Έκθεση και την αξιοποίηση των βιβλίων Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου και Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο (να αξιοποιηθούν σύmicroφωνα microε την κατανοmicroή της διδακτέας ύλης στο Εσπερινό Γενικό Λύκειο)

Επίσης οι διδάσκοντεςδιδάσκουσες στο πλαίσιο της υλοποίησης των εκάστοτε διδακτικών στόχων και του διαθέσιmicroου διδακτικού χρόνου microπορούν να χρησιmicroοποιούν κατά περίπτωση κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό (κείmicroενα δραστηριότητες κά) και από άλλες πηγές microε σκοπό την περαιτέρω εξοικείωση των microαθητώνmicroαθητριών microε ποικίλα κειmicroενικά είδη και την καλλιέργεια της ικανότητάς τους να κατανοούν και να παράγουν επιτυχώς προφορικό και γραπτό λόγο

36

Για την εξέταση του microαθήmicroατος στη Β΄ και Γ΄ τάξη του Ηmicroερήσιου και του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου και στη ∆΄ τάξη του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου ισχύει ότι προβλέπεται στο άρθρο 1 παρ 6 εδάφιο 2 του Π∆ 612012 (ΦΕΚ Α΄ 112)

Οι διδάσκοντες να ενηmicroερωθούν ενυπόγραφα

ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΔΙΑΝΟΜΗ

bull Γραφείο Υφυπουργού

bull Γραφείο Γενικού Γραmicromicroατέα

bull Γραφείο Ειδικού Γραmicromicroατέα

bull ∆νση Σπουδών ∆Ε Τmicroήmicroα Β΄

bull ∆νση Ιδιωτικής Εκπσης

bull ∆νση ΠΟ∆Ε

bull ∆νση Ξένων και Μειονοτικών Σχολείων

bull ∆νση Ειδικής Αγωγής

bull ΣΕΠΕ∆

ΣΥΝΤΗΣ ΤΜΡΧΗΣ ∆ΝΤΗΣ

∆Σ∆Ε

ΕΙ∆ΙΚΟΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

ΓΕΝΙΚΟΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

Ο ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ

ΘΕΟ∆ΩΡΟΣ Π ΠΑΠΑΘΕΟ∆ΩΡΟΥ

14

β) η τελευταία άσκηση της υποενότητας σελ 37

Προηγείται στο βιβλίο η παρουσίαση δύο επιστολών του Ι ∆ραγούmicroη και παρατηρήσεις για τη θεmicroατική οργάνωση των επιστολών

Χρονική διάρκεια

1 διδακτικό δίωρο

Προϋποθέσεις υλοποίησης

Εκπαιδευτικός να χειρίζεται διαδραστικό πίνακα ή να έχει τη δυνατότητα χρήσης βιντεοπροβολέα αν υπάρχουν ΜαθητήςΜαθήτρια ∆εν χρειάζεται κάποια ιδιαίτερη προϋπόθεση

Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις

Οι γνώσεις για τον κόσmicroο που προωθεί η εκδοχή αυτή είναι ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα Η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Από το ΠΣ

bull laquoΗ ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσώνraquo

bull laquoΟι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία

που χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλοraquo

Γνώσεις για τη γλώσσα

Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία αποτυπώνονται και στις γλωσσικές επιλογές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Από το ΠΣ

15

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)

διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της

προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική

διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για

συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

Γραmicromicroατισmicroοί και δεξιότητες

Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες microαθαίνουν να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από κοινωνικούς παράγοντες Η κύρια δεξιότητα που αποκτούν είναι να επιλύουν ασκήσεις στο γνωστό πλαίσιο της Προσφοράς - Ζήτησης που σηmicroαίνει laquoσου δίνω θεωρία λύσε τώρα microια σύντοmicroη άσκησηraquo (κλειστού τύπου ασκήσεις) Από το ΠΣ

bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo

bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής

δικτύωσης)raquo

bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς

ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo

∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες

Η δραστηριότητα αυτή αναπαράγει το microοντέλο Προσφορά - Ζήτηση (κλασικό δασκαλοκεντρικό πρότυπο) και στην ουσία παρέχει υποστηρικτικό υλικό στην ύλη του βιβλίου από την οποία δεν πραγmicroατοποιείται απόκλιση Ο σχολικός χώρος παραmicroένει στις παραδοσιακές του διαστάσεις τα παιδιά παρακολουθούν προσηλωmicroένα στον στην εκπαιδευτικό ο σχολικός χρόνος περιορίζεται στο συνεχόmicroενο διδακτικό δίωρο που προβλέπει το ωρολόγιο πρόγραmicromicroα Οη εκπαιδευτικός βρίσκεται στο επίκεντρο της διδασκαλίας αυτός-ή προβάλλει τα βίντεο ή microοιράζει φωτοτυπίες υποδεικνύει τα σηmicroεία του βιβλίου που πρέπει να έχουν υπόψη οι microαθητές και οι microαθήτριες συντονίζει τη συζήτηση και αναθέτει ασκήσεις για το σπίτι Οι microαθητές και οι microαθήτριες είναι δέκτες δρουν ελάχιστα και ο στόχος είναι να αποκτήσουν εγκυκλοπαιδικές γνώσεις γύρω από το ζήτηmicroα της κοινωνικής γλωσσικής ποικιλότητας Ασκούνται διαβάζοντας (το βιβλίο) γράφοντας και απαντώντας σε ερωτήσεις πρακτικές από τις οποίες αναmicroένεται να προκύψει microάθηση Από το ΠΣ

bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν

την κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε

περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να

τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo

Αξιολόγηση

(βλ οικεία στήλη στη θεmicroατική ενότητα Γλώσσα γλωσσική ποικιλότητα και γλωσσική αλλαγή) Με βάση τη στήλη Αξιολόγηση του ΠΣ microε το παράδειγmicroα που παρουσιάστηκε αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό (προφορικά γραπτά)

bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική microεταβολή

bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή

16

Προστιθέmicroενη αξία

Το microόνο νέο στοιχείο που εισάγεται microε τη συγκεκριmicroένη εκδοχή είναι ότι χρησιmicroοποιούνται παραδείγmicroατα που προέρχονται από την τρέχουσα καθηmicroερινότητα τα οποία είναι οικεία στα παιδιά και microπορούν πιο εύκολα να τα κατανοήσουν και να τα συζητήσουν ∆εν υπάρχει αmicroφιβολία ότι και microόνο αυτό το γεγονός κάνει το microάθηmicroα πιο ενδιαφέρον και την κατάκτηση της γνώσης πιο εύκολη Η microερική χρήση επίσης των νέων microέσων καθιστά το microάθηmicroα πιο ελκυστικό και διασκεδαστικό Η εκδοχή αυτή όmicroως δεν κινείται στο πνεύmicroα του νέου ΠΣ και αυτό θα φανεί από τις άλλες δύο εκδοχές που ακολουθούν

Σχηmicroατική παρουσίαση

Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής

A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα

Β Αναγνωριστικός

γραmicromicroατισmicroός

Γ Γνώσεις για τη γλώσσα

Γλωσσική ποικιλότητα η γλώσσα των νέων

∆ ∆ιδακτικές πρακτικές Προσφορά - Ζήτηση

Ταυτότητες

∆ιδακτική εκδοχή 2

Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης

Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα

Προηγείται κάποια εισαγωγική συζήτηση για τη γλωσσική ποικιλότητα Για την εξοικείωση των παιδιών microε το ζήτηmicroα microπορεί να αξιοποιηθεί ως αρχική φάση κάποιο κείmicroενο από την εκδοχή 1 (βλ παραπάνω) Θα ήταν πιο ενδιαφέρον αν οη εκπαιδευτικός είχε στη διάθεσή τουτης και ένα δύο επιπλέον κείmicroενα που θα σχετίζονταν microε την κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα Στην περίπτωση αυτή θα microοίραζε τα κείmicroενα στα παιδιά (microετά από microια σύντοmicroη εισαγωγή) και θα ζητούσε να συνεργαστούν προκειmicroένου να αναδείξουν και να παρουσιάσουν τα χαρακτηριστικά που αναφέρει και το σχολικό εγχειρίδιο Η διαφορά εδώ είναι σε σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή ότι τα παιδιά θα αναδείκνυαν τη θεωρία ψάχνοντας κείmicroενα και παρουσιάζοντάς την στην τάξη κάτι που συνιστά σηmicroαντική αλλαγή στις διδακτικές πρακτικές

Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος

Βήmicroα 1ο Στη συνέχεια τα παιδιά οργανώνονται σε microικρές οmicroάδες και τους δίνονται συγκεκριmicroένα βίντεο (αν υπάρχουν οι υποδοmicroές) ή παραδείγmicroατα από έντυπα κείmicroενα που προσφέρονται Αν δεν υπάρχουν υποδοmicroές οη εκπαιδευτικός παρουσιάζει κεντρικά στην αίθουσα τα παραδείγmicroατα microε τις διαφηmicroίσεις (Γενικά αν δεν υπάρχουν υποδοmicroές οη εκπαιδευτικός microπορεί να δώσει στους microαθητές και στις microαθήτριες φωτοτυπία microε αποmicroαγνητοφωνήσεις των βίντεο ή να αξιοποιήσει κάποια από τις άλλες εναλλακτικές δυνατότητες που προτείναmicroε στην αρχή Μπορεί επίσης να επιλέξει έντυπες διαφηmicroίσεις ή

17

άλλα κείmicroενα που κρίνει χρήσιmicroα) Παράλληλα ετοιmicroάζει ένα φύλλο εργασίας το οποίο δίνει τους άξονες γύρω από τους οποίους θα εργαστούν τα παιδιά Ενδεικτικοί άξονες

1 Ποιες κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες αναγνωρίζετε στα συγκεκριmicroένα διαφηmicroιστικά

Αξιοποιήστε τα κείmicroενα που σας δόθηκαν προκειmicroένου να ταξινοmicroήσετε τις

απαντήσεις σας

2 Για ποιο λόγο προκαλείται γέλιο στις διαφηmicroίσεις αυτές (πχ τι θα συνέβαινε αν οι

ήρωες χρησιmicroοποιούσαν την πρότυπη γλώσσα Τι θα συνέβαινε αν ανταλλάσσονταν

οι ρόλοι στα βίντεο) Ποιος ο ρόλος της γλωσσικής ποικιλότητας σε αυτό

3 Αναζητήστε και καταγράψτε άλλα παραδείγmicroατα διαφηmicroιστικού λόγου όπου

χρησιmicroοποιείται η κοινωνική ή γεωγραφική ποικιλότητα Αναλύστε τι εξυπηρετεί σε

κάθε περίπτωση

Βήmicroα 2ο Οι οmicroάδες αφού microελετήσουν τα κείmicroενα (microε βάση τις οδηγίες στο φύλλο εργασίας) καταλήγουν σε συmicroπεράσmicroατα σχετικά microε τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες που χρησιmicroοποιούνται στα διαφηmicroιστικά αυτά Η εργασία microπορεί να συνεχιστεί και στο σπίτι όπου τα παιδιά θα αναζητήσουν και άλλα βίντεο (διαφηmicroιστικά ή microη) στα οποία να αξιοποιείται η κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα θα τα microελετήσουν και θα καταλήξουν σε συmicroπεράσmicroατα microε βάση το φύλλο εργασίας που θα τους έχει δοθεί Οι οmicroάδες microπορούν να παρουσιάσουν τα συmicroπεράσmicroατά τους στην τάξη microε τους ακόλουθους τρόπους (η επιλογή εξαρτάται από τις υποδοmicroές την τάξη τοντηνεκπαιδευτικό κλπ)

o Να δηmicroιουργήσουν ένα κείmicroενο σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης (πχ power

point) microε τις επισηmicroάνσεις και τα ευρήmicroατά τους και να το παρουσιάσουν στην

τάξη Στην περίπτωση αυτή συνδέουmicroε το microάθηmicroά microας microε την ενότητα

laquoΑπροσχεδίαστος και προσχεδιασmicroένος προφορικός λόγος ndash ένα microεικτό είδος

λόγου ανάmicroεσα στον προφορικό και το γραπτό λόγοraquo)

o Να δηmicroιουργήσουν ένα κείmicroενο σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης microε τις

επισηmicroάνσεις και τα ευρήmicroατά τους το οποίο να εmicroπλουτίσουν microε βίντεο και

συνδέσmicroους (links) για την υποστήριξη των συmicroπερασmicroάτων τους (βλ ΠΣ για

την παραγωγή πολυmicroεσικού λόγου αλλά και σύνδεση microε την ενότητα

laquoΑπροσχεδίαστος και προσχεδιασmicroένος προφορικός λόγος ndash ένα microεικτό είδος

λόγου ανάmicroεσα στον προφορικό και το γραπτό λόγοraquo σελ 99)

o Μπορούν να αντλήσουν περαιτέρω στοιχεία (βίντεο και άλλο κειmicroενικό υλικό

καθώς και επιστηmicroονικά άρθρα πάνω στην κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα ndash

έτσι microελετάται και ο επιστηmicroονικός λόγος στόχος του νέου ΠΣ) και να

καταλήξουν στη συγγραφή ενός δοκιmicroίου microε τίτλο laquoΓλώσσα και ποικιλίαraquo ή

ειδικότερα laquoΗ αξιοποίηση της γλώσσας των νέων από τη διαφήmicroισηraquo Το

δοκίmicroιο αυτό πρέπει να ενταχτεί σε ένα επικοινωνιακό πλαίσιο να αναρτηθεί

σε κάποιο ιστολόγιο ή να δηmicroοσιευτεί στη σχολική ή την τοπική εφηmicroερίδα

Καλό θα ήταν να επιχειρηθούν παραλλαγές (να microη γράψουν όλα τα παιδιά το

ίδιο κείmicroενο) για να αντιληφθούν οι microαθητές και οι microαθήτριες πόσο το

επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει και τις επιλογές στη συγγραφή και τη

διαmicroόρφωση ενός κειmicroένου

bull Κατά τη διάρκεια της όλης εργασίας τα παιδιά καλούνται να εστιάζουν σε περιγραφές

και αφηγήσεις όπου αυτό εξυπηρετεί τις ανάγκες τις διδασκαλίας Εστίαση πχ στη

λεπτοmicroερή περιγραφή κατά την ανάλυση και παρουσίαση των βίντεο από τις οmicroάδες

των παιδιών αφήγηση αναδιήγηση άλλων παραδειγmicroάτων για τη χρήση της

νεανικής γλώσσας στην καθηmicroερινότητα Με τη λογική αυτή το συγκεκριmicroένο σενάριο

θεωρεί ως δεδοmicroένη και microια microη γραmicromicroική ανάγνωση της ύλης και microια εστίαση στους

18

στόχους του ΠΣ εποmicroένως microια δηmicroιουργική ndash διαχρονική (και όχι γραmicromicroική microε βάση

το διδακτικό εγχειρίδιο) αξιοποίηση του υλικού του σχολικού εγχειριδίου

bull Ενδιαφέρον θα είχε η συγκεκριmicroένη διδακτική πρόταση να επεκταθεί σε microια microικρή

έρευνα (συλλογή δεδοmicroένων από τα παιδιά γύρω από την αξιοποίηση της νεανικής

γλώσσας στην καθηmicroερινότητα) και να ενταχθεί στο πλαίσιο της Ερευνητικής

Εργασίας (project) που έχει εισαχθεί από φέτος στην Α Λυκείου αν υπάρχει αυτή η

δυνατότητα

Χρονική διάρκεια

Περίπου 1 ndash 2 microήνες (ανάλογα microε τις κατευθύνσεις που θα δοθούν)

Προϋποθέσεις υλοποίησης

- ∆υνατότητες σε Νέες Τεχνολογίες (αν επιλεγεί microια τέτοια οπτική)

- Πρόσθετο διδακτικό υλικό

- Εξοικείωση των παιδιών microε τα νέα microέσα (Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης Πρόγραmicromicroα

Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση πολυmicroέσων ιστολόγια) Είναι γνωστό ότι τα

παιδιά δεν έχουν τέτοιου είδους δυσκολίες

- Κυρίως όmicroως στροφή του microαθήmicroατος προς την κατεύθυνση της ενεργοποίησης των

παιδιών τα οποία διαβάζουν τα κείmicroενα (έντυπα ή σε ψηφιακή microορφή) τα

επεξεργάζονται και καταλήγουν σε διαπιστώσεις που microοιράζονται microε τους

συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες τουςαποκτούν ρόλο που laquoγεmicroίζειraquo το σχολικό

χώρο και χρόνο διαβάζοντας και γράφοντας αξιοποιώντας κάθε microέσο πρακτικής

γραmicromicroατισmicroού (= microέσο για διάβασmicroα γράψιmicroο και επικοινωνία)

Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις

∆εν έχουmicroε σηmicroαντική microεταβολή στον άξονα αυτό Τα παιδιά κατανοούν και πάλι ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή (όπως στην εκδοχή 1) Από το ΠΣ

bull laquoΗ ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσώνraquo

bull laquoΟι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία

που χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλοraquo

Γνώσεις για τη γλώσσα

Και εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την κοινωνική γλωσσική ποικιλία που χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή (όπως στην εκδοχή 1) Επίσης το επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει την οργάνωση και τη διαmicroόρφωση του κειmicroένου Από το ΠΣ

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)

διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της

προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική

διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για

συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά

microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να

ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα

19

επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία

για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo

Γραmicromicroατισmicroοί

Στον άξονα αυτό έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές - Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και microαθήτριες microαθαίνουν να αναγνωρίζουν

ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από κοινωνικούς

παράγοντες Αυτό παραmicroένει ίδιο

- Νέοι γραmicromicroατισmicroοί χρήση των νέων microέσων για την παραγωγή λόγου (πχ

Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο παραγωγή πολυmicroεσικών

κειmicroένων κλπ)

- Παραγωγή προφορικού λόγου παρουσίαση και υποστήριξη άποψης ενώπιον της

τάξης εξάσκηση στην περιγραφή και αφήγηση (προφορικά) παραγωγή γραπτού

(παραγωγή δοκιmicroίου)

Από το ΠΣ

bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo

bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου

περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής

επιχειρηmicroατολογίας κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή

προφορική ενώπιον ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των

πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση

της γλωσσικής ποικιλότηταςraquo

bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής

δικτύωσης)raquo

bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς

ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo

bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης

που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση

αυτή αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις

ταυτότητες που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo

∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες

Παρότι και πάλι η διδασκαλία ξεκινάει από το βιβλίο δε microένει προσκολληmicroένη σrsquo αυτό αλλά το χρησιmicroοποιεί ως αφετηρία για διερεύνηση έρευνα και παραγωγή microιας ευρύτερης γκάmicroας κειmicroένων από ότι στην εκδοχή 1 Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται το σενάριο εκτείνεται πέραν του σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την παραγωγή κειmicroένων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Υπάρχει η δυνατότητα σύνδεσης microε τις ερευνητικές εργασίες Ο σχολικός χώρος το ίδιο δεν είναι microόνο η εξωσχολική δραστηριοποίηση των microαθητώνmicroαθητριών είναι και η αλλαγή της κατανοmicroής τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους για να δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τα ευρήmicroατά τους σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης ή προφορικά microε βάση σηmicroειώσεις που έχουν κρατήσει Ζητείται από τα παιδιά να παίξουν πιο ενεργητικούςndashδιερευνητικούς ρόλους microε τη χρήση της γλώσσας αφού αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται συνεργάζονται και παρουσιάζουν Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo τώρα είναι σαν να τους λέει laquoψάξε microάθε σύνθεσε και παρουσίασεraquo -Είναι προφανές ότι σε ένα τέτοιο πλαίσιο θα πρέπει να microεταβληθεί και ο ρόλος των εκπαιδευτικών δεν έχει τόση βαρύτητα πώς θα παρουσιαστεί η νέα γνώση όσο πώς θα

20

συντονιστούν και θα υποστηριχθούν τα παιδιά στην κατάκτηση της γνώσης στη σύνδεσή της microε τη ζωή και την πραγmicroατικότητα κοκ

Αξιολόγηση (microε βάση το ΠΣ)

Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό

(προφορικά γραπτά)

bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική

microεταβολή

bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή

bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις

επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα

bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών

τους

bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα

Προστιθέmicroενη αξία

Η προώθηση των νέων γραmicromicroατισmicroών η διεύρυνση του σχολικού χωροχρόνου και η τοποθέτηση των microαθητών και των microαθητριών στο επίκεντρο ως υποκειmicroένων που συνεργάζονται microεταξύ τους και microε τοντην εκπαιδευτικό συσκέπτονται παίρνουν αποφάσεις και υποστηρίζουν τις απόψεις τους αποmicroακρύνει την εκδοχή αυτή από τα παραδοσιακά σχήmicroατα διδασκαλίας και γι αυτόν τον λόγο προτείνουmicroε να προτιmicroηθεί σε σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή

Σχηmicroατική παρουσίαση

Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής

A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα

Β Λειτουργική κατάκτησηΚειmicroενικών ειδών νέοι

γραmicromicroατισmicroοί

Γ Γνώσεις για τη γλώσσα Γλωσσική ποικιλότητα

η γλώσσα των νέων

∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές

Ταυτότητες

Στο σχήmicroα αυτό βλέπουmicroε να microεταβάλλονται οι δύο του άκρες αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που παράγει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή αφού τα παιδιά ασκούνται στο να κάνουν διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα

21

∆ιδακτική εκδοχή 3

Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης

Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα

Εξοικείωση microε την έννοια της γλωσσικής ποικιλότητας Μπορεί να αξιοποιηθεί ότι και στην εκδοχή 2

Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος

Εξηγείται στα παιδιά ότι κατά τον υπόλοιπο χρόνο θα διερευνήσουν το πώς ο διαφηmicroιστικός λόγος αξιοποιεί στα κείmicroενά του τη γλωσσική ποικιλότητα και ιδιαίτερα τη γλώσσα των νέων Βήmicroα 1ο Τα παιδιά χωρίζονται σε οmicroάδες και αφού δουν τα βίντεο (εδώ η εναλλακτική της φωτοτυπίας περιορίζει πάρα πολύ τις δραστηριότητες οπότε δεν την προτείνουmicroε) διερευνούν κάποια από τα παρακάτω ζητήmicroατα (σε ένα δίωρο)

bull Οmicroάδες 1 και 3 Μέσω των συγκεκριmicroένων διαφηmicroίσεων κατασκευάζονται

συγκεκριmicroένου τύπου γονείς και παιδιά Πώς συνδυάζεται η κοινωνική γλωσσική

ποικιλία microε άλλα συmicroβολικά στοιχεία (ντύσιmicroο σηmicroειολογία σώmicroατος περιβάλλον

λήψη πλάνα και γενικά γραmicromicroατική της εικόνας) στη δηmicroιουργία ταυτοτήτων στα

συγκεκριmicroένα διαφηmicroιστικά

bull Οmicroάδες 2 και 4 Ποιες γνώσεις προϋποτίθεται πως έχουν οι αποδέκτες των

διαφηmicroίσεων αυτών σε σχέση microε τη γλωσσική ποικιλότητα Ποια στερεότυπα

κατασκευάζονται και χρησιmicroοποιούνται στα συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα

bull Οmicroάδες 5 και 6 Πώς αξιοποιείται η διαφορά των γλωσσικών ποικιλιών για να

κατασκευάσει τι είδους κόσmicroους (πχ οι νέοι δεν microπορούν να συνεννοηθούν microε τους

microεγάλους γιατί οι τελευταίοι είναι συντηρητικοί αυτό δηmicroιουργεί αmicroηχανία στους

microεγάλους και απόγνωση τους νέους κλπ) Πώς αξιοποιούν οι διαφηmicroιστές τη

γλωσσική διαφοροποίηση στο κάθε microήνυmicroα για να κατασκευάσουν τι Τι είδους

γνώσεις για τη γλώσσα θα βοηθήσουν τους αποδέκτες των microηνυmicroάτων να σταθούν

κριτικά απέναντι στα συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα

bull Οmicroάδα 7 Τι προϊόντα προωθούνται microrsquo αυτούς τους τρόπους και σε ποιους

απευθύνονται Γιατί για τα συγκεκριmicroένα προϊόντα επιλέγεται η συγκεκριmicroένη

γλωσσική ποικιλία (πχ θα κατασκευάζονταν οι ίδιοι κόσmicroοι και ταυτότητες αν η

διαφήmicroιση αφορούσε παραδοσιακά φαγητά τραπεζικά προϊόντα λευκαντικό για

ρούχα που αστράφτουν ή σε προϊόντα φαινοmicroενικά για όλη την οικογένεια όπως

καλωδιακή τηλεόραση Υπάρχουν τελικά διαφηmicroίσεις που να απευθύνονται σε όλα τα

microέλη microιας οικογένειας κοινωνίας αδιακρίτως ή πάντοτε επιλέγεται ο καταναλωτικός

στόχος ανάmicroεσα στα microέλη της οικογένειας κοινωνίας που διαχειρίζονται το χρήmicroα ή

microπορούν να πιέσουν για αγορές)

bull Όλες οι οmicroάδες (λόγω της σηmicroαντικής βαρύτητας του ερωτήmicroατος) Τι προτείνεται ως

το ιδανικό κάθε φορά laquomicroέσοraquo για να γεφυρωθεί το χάσmicroα microεταξύ νέων και

ηλικιωmicroένων (προτείνεται πάντα κάποιο υλικό προϊόν) Ποιες αξίες και στάσεις

προβάλλονται microέσω αυτών των επιλογών

Βήmicroα 2οΜετά από τη διερεύνηση αυτή η κάθε οmicroάδα παρουσιάζει και συζητάει τα συmicroπεράσmicroατά της στην τάξη Η παρουσίαση microπορεί να γίνει

- Με Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα

- Με προφορικό λόγο που θα στηρίζεται σε σηmicroεία που θα έχουν φωτοτυπηθεί και

microοιραστεί στους συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες Τις σηmicroειώσεις αυτές κρατάει η

κάθε οmicroάδα καθώς εργάζεται

22

- Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται κατά τη διάρκεια της προετοιmicroασίας και της παρουσίασης

στο να στηρίζονται οι απόψεις που υποστηρίζονται στο να αξιοποιηθεί σε microεγάλη

έκταση η έmicroφαση στη λεπτοmicroέρεια (εστίαση στην περιγραφή)

Φάση 3η Σχολικός γραmicromicroατισmicroός

Οη εκπαιδευτικός του συγκεκριmicroένου παραδείγmicroατος θέλει να εστιάσει περισσότερο στο θέmicroα του προκειmicroένου τα παιδιά να microπορέσουν να γράψουν ένα σχετικό δοκίmicroιο Έτσι microοιράζει 1- 2 κείmicroενα που εστιάζουν στη γλώσσα των νέων και τα συζητάει microε τα παιδιά (microπορεί να τα συζητήσουν όλοι microαζί ή σε οmicroάδες αν διαθέτει χρόνο) Μετά και από αυτή τη συζήτηση τους ζητείται να γράψουν ένα δοκίmicroιο (microε συγκεκριmicroένο επικοινωνιακό πλαίσιο) όπου θα αποτυπώνεται ο προβληmicroατισmicroός για τη γλώσσα των νέων και την αξιοποίησή της από τη διαφήmicroιση Ο τίτλος θα microπορούσε να δοθεί από τα ίδια τα παιδιά (το κάθε παιδί να επιλέξει διαφορετικό τίτλο ανάλογα microε το πλαίσιο επικοινωνίας και το στόχο που θέτει)

Εναλλακτικά

- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αναζητήσουν περαιτέρω υλικό στο διαδίκτυο

(διαφηmicroιστικό ή microη) και να εστιάσουν σε microεγαλύτερο βάθος στη γλώσσα των νέων

στη διαφήmicroιση

- Αν υπάρχουν υποδοmicroές θα microπορούσε να ζητηθεί από τα παιδιά να δηmicroιουργήσουν

πολυmicroεσικές παρουσιάσεις αξιοποιώντας και ενσωmicroατώνοντας υλικό από τις

διαφηmicroίσεις

- Ακόmicroη η έρευνα και η παραγωγή λόγου των microαθητών και microαθητριών microπορούν να

ενταχθούν στο πλαίσιο της Ερευνητικής Εργασίας (project) που έχει εισαχθεί από

φέτος στην Α Λυκείου

- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν επίσης να κάνουν microια microικρή έρευνα πάνω στις

κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες και τα υπόλοιπα συmicroβολικά συστήmicroατα που

χρησιmicroοποιούν χαρακτηριστικές οmicroάδες νέων που διαφοροποιούνται microε βάση το

microουσικό γούστο τα ενδιαφέροντα ελεύθερου χρόνου κλπ (χιπ-χοπάδες microεταλλάδες

σκέιτερς κλπ) Αυτό θα microπορούσε να ενταχθεί στην ερευνητική εργασία ή να

αποτελέσει θέmicroα για το δοκίmicroιο που θα γράψουν

Χρονική διάρκεια

1-2 microήνες (ίσως και παραπάνω)

Προϋποθέσεις υλοποίησης

Εκπαιδευτικός να έχει τη δυνατότητα κεντρικής προβολής στην τάξη (πχ διαδραστικός πίνακας ή βιντεοπροβολέας) ΜαθητήςΜαθήτρια Κάποιο από τα επόmicroενα ανάλογα microε την εκδοχή Πρόγραmicromicroα παρουσίασης (πχ Power Point) Πρόγραmicromicroα Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση πολυmicroέσων ιστολόγια

Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις

Η συγκεκριmicroένη εκδοχή παρουσιάζει σηmicroαντικές αλλαγές σε σχέση microε αυτό τον άξονα Εξακολουθεί να κινείται στη λογική ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Επεκτείνεται όmicroως πολύ πέρα από την περιγραφική αυτή εκδοχή Αναδεικνύει το γεγονός ότι η διαφήmicroιση στηρίζεται σε στερεότυπα (κι εδώ microπορεί να γίνει η σύνδεση και microε την αντίστοιχη θεmicroατική της Β΄ Λυκείου) Κάνει αντιληπτό το γεγονός ότι η διαφήmicroιση κατασκευάζει κόσmicroους αξιοποιώντας microια σειρά συmicroβολικών συστηmicroάτων ανάmicroεσα στα οποία και οι γλωσσικές ποικιλίες Αυτή η αξιοποίηση γίνεται σκόπιmicroα και στοχευmicroένα καθώς κάθε φορά απευθύνεται σε συγκεκριmicroένες οmicroάδες καταναλωτών προκειmicroένου να προωθήσει τα προϊόντα που προβάλλει Αναδεικνύει τέλος το γεγονός ότι οι αξίες που προβάλλονται microέσω των

23

διαφηmicroίσεων κάθε άλλο παρά ουδέτερες είναι και σχετίζονται microε ένα ευρύτερο σύστηmicroα πεποιθήσεων που ενισχύει συγκεκριmicroένου τύπου καταναλωτικά πρότυπα Θα microπορούσαmicroε εν ολίγοις να πούmicroε ότι οι γνώσεις για τη γλώσσα συνδέονται άmicroεσα microε τις γνώσεις για τον κόσmicroο Από το ΠΣ

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)

διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της

προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική

διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για

συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά

microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να

ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα

επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία

για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo

Γνώσεις για τη γλώσσα

Εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Αναδεικνύεται ότι και στα προηγούmicroενα Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την κοινωνική γλωσσική ποικιλία που χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή για συγκεκριmicroένους στόχους Από το ΠΣ

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική) διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν laquoφωνέςraquo που αποτυπώνονται συχνά microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo

Γραmicromicroατισmicroοί και κριτικός γραmicromicroατισmicroός

Θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι καλύπτονται οι γραmicromicroατισmicroοί και οι δεξιότητες των δύο προηγούmicroενων εκδοχών Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες microαθαίνουν να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από κοινωνικούς παράγοντες Νέοι γραmicromicroατισmicroοί υποστήριξη άποψης microε τη χρήση ΠΠ διαχείριση βίντεο συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο κλπ Στο παράδειγmicroα όmicroως αυτό δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην καλλιέργεια του κριτικού γραmicromicroατισmicroού τα παιδιά αποκτούν κριτική στάση απέναντι στον διαφηmicroιστικό λόγο τη γλωσσική ποικιλότητα και τα στερεότυπα microελετούν διαφορετικές εκδοχές και καλούνται να τοποθετηθούν microιλώντας διαβάζοντας και γράφοντας Από το ΠΣ

bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo

bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου

περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής

24

επιχειρηmicroατολογίας κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή

προφορική ενώπιον ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των

πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση

της γλωσσικής ποικιλότηταςraquo

bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής

δικτύωσης)raquo

bull laquoΟ διάλογος είναι το βασικότερο είδος προφορικής επικοινωνίας και διέπεται από

ενδογλωσσικούς και εξωγλωσσικούς κανόνεςraquo

bull laquoΑναγνώριση του σηmicroαντικού ρόλου της εκάστοτε κοινωνικής πρακτικής στον

προσδιορισmicroό της γλώσσας και του είδους του κειmicroένου που χρησιmicroοποιείταιraquo

bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς

ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo

bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης

που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση

αυτή αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις

ταυτότητες που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo

bull laquoΝα αντιλαmicroβάνονται ότι στη γλώσσα αποτυπώνονται πάντα οπτικές θέασης του

κόσmicroου γιrsquo αυτό οι γλωσσικές επιλογές υποδηλώνουν πολιτικές (microε microία ευρύτερη

έννοια) επιλογέςraquo

∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες

Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται microε την εργασία στο σπίτι το σενάριο εκτείνεται πέραν του σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την παραγωγή κειmicroένων τη διαχείριση πολυmicroέσων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Ο σχολικός χώρος το ίδιο δεν είναι microόνον η εξωσχολική δραστηριοποίηση των παιδιών είναι και η αλλαγή της κατανοmicroής τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους για να δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τις σκέψεις τους παίζουν ρόλους στη δραmicroατοποίηση ndash αλλάζει έτσι η εικόνα των σειρών των παιδιών που κάθονται προσηλωmicroένα στον πίνακα

Οη εκπαιδευτικός υποχωρεί από το ρόλο του ποmicroπού της γνώσης σε εmicroψυχωτικό και συντονιστικό ρόλο ∆εν παίζει τόσο ρόλο πόσο θα microιλήσει όσο πώς θα υποστηρίξει την κάθε οmicroάδα και το κάθε παιδί να ολοκληρώσει την εργασία του ∆εν έρχεται εκ των υστέρων να διορθώσει αλλά είναι πολύ κοντά στα παιδιά καθώς ψάχνουν γράφουν ή παρουσιάζουν προκειmicroένου να τα υποστηρίξει

Οι microαθητές και οι microαθήτριες βρίσκονται στο επίκεντρο και διαmicroορφώνουν σε ένα microεγάλο βαθmicroό τη microαθησιακή διαδικασία επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται και συνεργάζονται microελετούν ποικιλία κειmicroένων στέκονται κριτικά απέναντι στα microηνύmicroατα των ΜΜΕ γίνονται σκεπτόmicroενοι και υποψιασmicroένοι πολίτες Από το ΠΣ

bull laquoΑνάλυση microέσω της γλώσσας και των άλλων τρόπων κειmicroένων της καθηmicroερινότητας

(περιοδικά τύπος σώmicroατα κειmicroένων) προκειmicroένου να αναδειχθεί πώς

αναπαριστώνται microέσω του λόγου διάφορες κοινωνικές οmicroάδες (πχ microετανάστες

γυναίκες νέοι κλπ) Ανάδειξη των στερεοτύπων και προκαταλήψεωνraquo

bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν

την κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε

περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να

τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo

bull laquoΑνάλυση κειmicroένων από τον διαφηmicroιστικό λόγο και ανίχνευση του ρόλου της

ποιητικής λειτουργίας των κειmicroενικών τύπων (περιγραφή αφήγηση) και της

25

πολυτροπικότητας στην κατασκευή της οπτικής που θέλουν να επιβάλλουν στον

αναγνώστηθεατήraquo

bull laquoΚαταγραφή και ανάλυση microιας συνοmicroιλίας (πχ ενηλίκων εφήβων) και ανάδειξη των

ταυτοτήτων που αναδεικνύονταιraquo

bull laquoΑνάλυση διαδικτυακών ήκαι πολυmicroεσικών κειmicroένων και εντοπισmicroός των microέσων

(γλωσσικών πολυτροπικών συmicroφραστικό πλαίσιο κλπ) που συνεισφέρουν στην

οπτική των συντακτώνraquo

Αξιολόγηση

Με τη συγκεκριmicroένη εκδοχή καλύπτονται σχεδόν πλήρως οι στόχοι του ΠΣ της συγκεκριmicroένης θεmicroατικής ενότητας Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό (προφορικά γραπτά)

bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική microεταβολή

bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή

bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα

bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών τους

bull να εκφράζονται κριτικά ως προς την καταλληλότητα ενός (διαλεκτικού πχ) κειmicroένου σε σχέση microε την περίσταση επικοινωνίας

bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα Επίσης η 3η εκδοχή καλύπτει και microια σειρά στόχων από άλλες θεmicroατικές του ΠΣ όπως οι ακόλουθες ΘΕΜΑΤΙΚΗ Προφορικός γραπτός και πολυτροπικός λόγος Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να αναλύουν τη σηmicroασία των παραγλωσσικών και εξωγλωσσικών στοιχείων για τη microετάδοση νοηmicroάτων που δε δηλώνονται γλωσσικά

bull να ερmicroηνεύουν τη συmicroβολή κάθε τρόπου για τη δόmicroηση νοηmicroάτων στα πολυτροπικά κείmicroενα

bull να κατασκευάζουν πολυτροπικά κείmicroενα για ποικίλες περιστάσεις

bull να κρίνουν αν ένα κείmicroενο είναι αποτελεσmicroατικό ως προς τη microορφή λόγου που χρησιmicroοποιείται (προφορικός γραπτός πολυτροπικός κλπ) και να εξηγούν τον ρόλο που έχει η τεχνολογία στη διαmicroόρφωση πολυτροπικών πολυmicroεσικών κειmicroένων

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Το κείmicroενο η δοmicroή τα χαρακτηριστικά του και η ποικιλότητά του Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να συντάσσουν ποικιλία κειmicroενικών ειδών και τύπων microε συνοχή και συνεκτικότητα και να αναγνωρίζουν τα δοmicroικά χαρακτηριστικά τους

bull να πυκνώνουν το λόγο και να αξιοποιούν τις περιλήψεις ως βάση για την παραγωγή ευρύτερων κειmicroένων

bull να αναγνωρίζουν τη λειτουργία και συνέργεια των τρόπων σε διαφορετικά πολυτροπικά κείmicroενα (αφηγηmicroατικά περιγραφικά επιχειρηmicroατολογικά)

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα κοινωνία και επικοινωνία Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να διακρίνουν ότι κάθε χρήση της γλώσσας είναι κοινωνικά διαφοροποιηmicroένη και σχετίζεται microε τις ταυτότητες των οmicroιλητώντριών αλλά και microε καταστασιακά δεδοmicroένα

bull να εντοπίζουν τις κοινωνικές συνδηλώσεις σε ένα κείmicroενο

26

bull να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου

bull να αξιοποιούν τις γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές

bull να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού

Προστιθέmicroενη αξία

Προωθούνται οι νέοι γραmicromicroατισmicroοί και ο κριτικός γραmicromicroατισmicroός και διευρύνεται ο σχολικός χωροχρόνος Οι microαθητές και οι microαθήτριες αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες και συνεργάζονται αναδεικνύεται και ενθαρρύνεται η κριτική τους σκέψη και προάγεται η κριτική τους θέση ως πολιτών στον κόσmicroο που τιςτους περιβάλλει Η εκδοχή αυτή είναι και η πλησιέστερη στους στόχους και τις επιδιώξεις του νέου ΠΣ Η 3η εκδοχή αναδεικνύει επίσης τις ακόλουθες βασικές αρχές του ΠΣ

bull Το ΠΣ πρέπει να αποτελεί αφετηρία για την αξιοποίηση του διδακτικού υλικού και όχι

το αντίστροφο

bull Πρέπει να αξιοποιείται κάθε microαθησιακός πόρος (εποmicroένως και το βιβλίο)

προκειmicroένου να κατακτηθούν οι στόχοι

Σχηmicroατική παρουσίαση

Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής

A Γνώσεις για τον κόσmicroο πώς η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα (κριτική προσέγγιση)

Β Λειτουργική κατάκτησηΚειmicroενικών ειδών νέοι Γραmicromicroατισmicroοί

Γ Γνώσεις για τη γλώσσα

Γλωσσική ποικιλότητα η γλώσσα των νέων

∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές

Ταυτότητες

Στο σχήmicroα 3 βλέπουmicroε τώρα να microεταβάλλονται οι τρεις του άκρες σε σχέση microε την πρώτη εκδοχή αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) αλλά και αυτή που έχει σχέση microε τις γνώσεις για τον κόσmicroο (Α) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που εκβάλλει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή (κέντρο του ρόmicroβου) αφού τα παιδιά δεν ασκούνται στο να κάνουν απλώς διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα αλλά και στο να χρησιmicroοποιούν τις γνώσεις για τη γλώσσα προκειmicroένου να διαβάζουν καλύτερα τον κόσmicroο γύρω τους Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo στη δεύτερη laquoψάξε microάθε σύνθεσε και παρουσίασεraquo και τώρα τους λέει laquoΨάξει microάθε σύνθεσε παρουσίασε αλλά και δες ότι ο σηmicroειωτικός κόσmicroος γύρω σου δεν είναι αθώοςraquo

27

5 Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Με τα δεδοmicroένα που παρουσιάστηκαν και αναλύθηκαν παραπάνω το εύλογο ερώτηmicroα που τίθεται είναι το εξής σε ένα τέτοιο διδακτικό πλαίσιο πώς θα microπορέσουν οι εκπαιδευτικοί να αξιολογήσουν την επίδοση των microαθητών και των microαθητριών Για να απαντηθεί το ερώτηmicroα αυτό είναι χρήσιmicroο να γίνει προηγουmicroένως διάκριση των τριών διαφορετικών εννοιών που υπάρχουν πίσω από τον όρο αξιολόγηση Η πρώτη συζητήθηκε microέσω των παραδειγmicroάτων που αναπτύχθηκαν παραπάνω σύmicroφωνα microε το ΠΣ Στην περίπτωση αυτή η αξιολόγηση ταυτίζεται microε ότι τα παιδιά αναmicroένεται να είναι σε θέση να κάνουν σε κάθε θεmicroατική ενότητα Από εδώ κατά βάση ξεκινάει να σχεδιάζει τη διδασκαλία τουτης οη κάθε εκπαιδευτικός και προσπαθεί να αντιmicroετωπίσει συνδυαστικά τις αξιολογήσεις που προτείνονται στις τέσσερις θεmicroατικές ενότητες

Η δεύτερη συζητείται ιδιαίτερα στην έκτη ενότητα του ΠΣ Εκεί επισηmicroαίνεται ότι η αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά το microάθηmicroα στο σύνολό του (βλ περισσότερα εκεί) Αυτή η αξιολόγηση εποmicroένως αφορά την καθηmicroερινή διδακτική πρακτική από την οποία οι εκπαιδευτικοί αντλούν πολύ χρήσιmicroα στοιχεία που αφορούν τους ίδιους και τις ίδιες και τις επιλογές τους τους microαθητές και τις microαθήτριες και τον βαθmicroό ανταπόκρισής τους Από τη διαδικασία αυτή microπορούν οι εκπαιδευτικοί να αντλήσουν στοιχεία και για τη βαθmicroολόγηση (βλ παρακάτω)

Η τρίτη τέλος εκδοχή σχετίζεται microε αυτό που συνήθως στο ελληνικό σχολείο εννοούmicroε αξιολόγηση και ταυτίζεται microε την αποτίmicroηση του βαθmicroού που θα πάρει ο κάθε microαθητής και η κάθε microαθήτρια παράmicroετρος η οποία δε θα πρέπει να υποτιmicroάται

Στη συνέχεια αναλύεται η λογική του πλαισίου αξιολόγησης στο οποίο περιγράφεται η λογική των εξετάσεων που θα γίνονται στην Α Λυκείου

Στην εισαγωγή του πλαισίου αξιολόγησης αναφέρονται τα κάτωθι

laquoΓια την εξέταση στη Νέα Ελληνική Γλώσσα δίνεται στους microαθητές σε φωτοαντίγραφο ένα δύο ή και περισσότερα κείmicroενα περιορισmicroένης έκτασης (προτιmicroότερα τα δύο κείmicroενα) από τον έντυπο ήκαι τον ηλεκτρονικό λόγο που αναφέρονται σε κοινωνικά πολιτικά πολιτιστικά επιστηmicroονικά ή άλλα θέmicroατα της καθηmicroερινής ζωής Καλό είναι τα κείmicroενα να σχετίζονται microε τα θέmicroατα microε τα οποία ασχολήθηκαν οι microαθητές (γνώσεις για τον κόσmicroο βλ στήλη 1 του Προγράmicromicroατος Σπουδών) στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς Γενικότερος στόχος της εξέτασης είναι να ελεγχθεί ο βαθmicroός κατάκτησης των δεξιοτήτων και των γνώσεων που αναφέρονται στη στήλη 5 του Προγράmicromicroατος Σπουδώνraquo

- Προτείνεται να δίνονται δύο κείmicroενα αντί για ένα Η επιλογή αυτή οδηγεί στο να

ελέγξουmicroε καλύτερα microέσω συνδυαστικών ερωτήσεων την ικανότητα των microαθητών και

microαθητριών να κατανοούν κείmicroενα που έχουν σχέση microε κάποια θεmicroατική που

microελετήσαmicroε Εννοείται ότι τα κείmicroενα αυτά θα είναι άγνωστα αλλά θα σχετίζονται microε

τις θεmicroατικές microε τις οποίες ασχοληθήκαmicroε στην τάξη Τα κείmicroενα επίσης microπορούν να

αξιοποιηθούν ως βάση προκειmicroένου να αντληθούν πληροφορίες για την παραγωγή

λόγου (βλ παράγραφο 6 του Π∆ 612012)

- Η έννοια κείmicroενο χρησιmicroοποιείται εδώ microε microια ευρύτερη λογική Εννοούmicroε ως κείmicroενα

τα γνωστά ― γλωσσικά κυρίως― κείmicroενα που είναι σε έντυπη microορφή αλλά και τα

ποικίλα ηλεκτρονικά ή ψηφιακά και πολυτροπικά κείmicroενα (πχ βίντεο ιστοσελίδες

κλπ)

- Οδηγός των ερωτήσεων που θα τεθούν είναι το πλαίσιο της αξιολόγησης (τι

αναmicroένουmicroε οι microαθητές και οι microαθήτριες να ξέρουν microετά από κάποια φάση

διδασκαλίας ή στο τέλος) που δίνεται στη στήλη 5 του ΠΣ Με βάση τη στήλη αυτή και

την εστίαση στη διδασκαλία θα γίνει η επιλογή των ερωτήσεων

28

Στο πλαίσιο για την αξιολόγηση διακρίνονται δύο οmicroάδες ερωτήσεων Η πρώτη έχει σχέση microε

την κατανόηση του γραπτού λόγου (microε microια ευρύτερη λογική) Αναφέρεται χαρακτηριστικά

laquoΠιο συγκεκριmicroένα οι microαθητές καλούνται (α) Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται κατά πόσο έγινε κατανοητό το περιεχόmicroενο του ή των κειmicroένων (πχ οπτικές από τις οποίες προσεγγίζεται η πραγmicroατικότητα επιχειρήmicroατα συγγραφέα προβλήmicroατα που θέτει θέσεις που υποστηρίζει κτλ)raquo Στη συγκεκριmicroένη ενότητα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα εξής επίπεδα

- Κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες κατανοούν το (ή τα) κείmicroενο σε ένα πρώτο επίπεδο

- Κατά πόσο microπορούν να γίνουν κατανοητά τα επιχειρήmicroατα που microπορεί να χρησιmicroοποιούνται ή ο ρόλος που έχουν τα ποικίλα συmicroβολικά συστήmicroατα (φυσικά και η γλώσσα) στη συγκρότηση του νοήmicroατος των συγκεκριmicroένων κειmicroένων

- Με δεδοmicroένο το γεγονός ότι τα κείmicroενα προσεγγίζουν την πραγmicroατικότητα από συγκεκριmicroένες οπτικές γωνίες ενδιαφέρει ιδιαίτερα να διερευνάται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αντιληφθούν τις οπτικές γωνίες από τις οποίες το κάθε κείmicroενο προσεγγίζει την πραγmicroατικότητα Ενδιαφέρει ιδιαίτερα η ανάδειξη των διαφορών ή της συmicroπληρωmicroατικότητας που υπάρχει ανάmicroεσα στα κείmicroενα που δίνονται

- Εν κατακλείδι microας ενδιαφέρει να αποτυπωθεί στην αξιολόγησή microας όχι microόνο το κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να κατανοούν τα κείmicroενα αλλά και να αντιλαmicroβάνονται τη microη ουδετερότητα των κειmicroένων Να κατανοούν δηλαδή ότι η πραγmicroατικότητα που παρουσιάζεται σε κάθε κείmicroενο είναι αποτέλεσmicroα της ιδεολογίας της στάσης της θέσης και της γενικότερης κοσmicroοθεωρίας του συντάκτη ή της συντάκτριας και όχι αποτύπωση microιας ούτως ή άλλως microη υπαρκτής αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας (κριτικός γραmicromicroατισmicroός)

Με τη δεύτερη οmicroάδα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα εξής laquo(β) Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται πώς γλωσσικά (βλ γνώσεις για τη γλώσσα) ή εξωγλωσσικά στοιχεία (πβ πολυτροπικότητα) συγκροτούν την κειmicroενική ιδιαιτερότητα των συγκεκριmicroένων κειmicroένων και συνεισφέρουν στη σύνδεση των κειmicroένων αυτών microε την κοινωνική πραγmicroατικότητα όπου ανήκουν (βλ στήλη 3 του Προγράmicromicroατος Σπουδών)raquo Οι ερωτήσεις αυτές ξεκινούν από microια microεταγλωσσική αφετηρία και εστιάζουν και πάλι στα κείmicroενα Συγκεκριmicroένα διερευνώνται

- Ο ρόλος των γλωσσικών επιλογών στη συγκρότηση του νοήmicroατος των κειmicroένων γιατί για παράδειγmicroα επιλέγεται η γλώσσα των νέων και ποια ακριβώς εκδοχή της ή γιατί ο λόγος του κειmicroένου microπορεί να αξιοποιεί λόγιες ή λαϊκές εκφράσεις ή πώς η γλώσσα και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα (εικόνες φωτογραφίες διαγράmicromicroατα κλπ) αλληλοσυmicroπληρώνονται και κατασκευάζουν τα συγκεκριmicroένα νοήmicroατα

Ο αριθmicroός των υποερωτήσεων που microπορεί να υπάρχουν και η ακριβής κατεύθυνση προσδιορίζεται από τη διδασκαλία ή τις διδασκαλίες που έχουν προηγηθεί αλλά και το είδος της αξιολόγησης (τελική ενδιάmicroεση κλπ) Εκείνο που κυρίως ενδιαφέρει είναι να ανιχνευτεί microέσω των ερωτήσεων η δηmicroιουργικότητα και η κριτική ικανότητα των microαθητών και microαθητριών ως αναγνωστών ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ

- ∆ε δίνονται ερωτήσεις γραmicromicroατικές ή λεξιλογικές ανεξάρτητα από τα κείmicroενα αλλά ερωτήσεις microε τις οποίες επιχειρείται να διερευνηθούν τα λεξιλογικά και δοmicroικά

29

στοιχεία του κειmicroένου που συmicroβάλλουν στη διαmicroόρφωση των νοηmicroάτων που δίνει το κείmicroενο πχ η πραγmicroατικότητα που διαmicroορφώνει η χρήση της παθητικής φωνής σε σχέση microε την ενεργητική η χρήση ονοmicroατικών προτάσεων αντί των ρηmicroατικών η χρήση λόγιου λεξιλογίου αντί λαϊκού κλπ

- ∆ε δίνονται ασκήσεις microηχανιστικού τύπου (πχ συmicroπλήρωση κενών αντικαταστάσεις λέξεων κλπ)

- Η όποια γλωσσική εστίαση αποτυπώνεται σε ερωτήσεις που στοχεύουν στη διερεύνηση των κειmicroένων και του κόσmicroου Εξυπακούεται ότι οι όποιες γνώσεις για τη γλώσσα (και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα) ζητούνται από τα παιδιά έχουν κατακτηθεί στη διάρκεια των microαθηmicroάτων

Η τρίτη άσκηση έχει αποκλειστική σχέση microε την παραγωγή γραπτού λόγου Στο πλαίσιο αξιολόγησης αναφέρονται τα παρακάτω laquo(γ) Να παραγάγουν κείmicroενο το οποίο microε αφετηρία ένα από τα κείmicroενα που δίνονται θα προσαρmicroόζεται σε διαφορετικό επικοινωνιακό πλαίσιο (πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) και θα ανήκει σε ίδιο ή ενδεχοmicroένως διαφορετικό είδος κειmicroένου (πχ από συνέντευξη σε δοκίmicroιο από διαφήmicroιση σε δοκίmicroιο microε επιχειρηmicroατολογία από άρθρο εφηmicroερίδας σε αναδιήγηση κτλ) προκειmicroένου να αξιολογηθούν στοιχεία που σχετίζονται microε την κατάκτηση των γραmicromicroατισmicroών της στήλης 2 του Προγράmicromicroατος Σπουδών ή (εναλλακτικά) microε αφετηρία τα κείmicroενα που θα δοθούν να παραγάγουν (αφού microεταβληθεί το επικοινωνιακό πλαίσιο πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) συγκεκριmicroένο είδος κειmicroένου microέσω του οποίου να διατυπώνεται η συmicroφωνία ή διαφωνία τους microε θέσεις απόψεις και στάσεις που προβάλλονται στα κείmicroενα που έχουν δοθείraquo Εδώ αξίζει να προσεχθούν τα παρακάτω

- Η αξιολόγηση εστιάζει στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και συγκεκριmicroένων κειmicroενικών ειδών microε βάση συγκεκριmicroένο πλαίσιο επικοινωνίας Αυτή θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι είναι microια απαραίτητη γραπτή γλωσσική ικανότητα για ένα παιδί αυτή της ηλικίας

- Ελέγχεται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αξιοποιήσουν και να ενσωmicroατώσουν δηmicroιουργικά στα κείmicroενά τους πληροφορίες από άλλα κείmicroενα (τα κείmicroενα που δίνονται για την κατανόηση γραπτού λόγου) Η εστίαση αυτή αποβλέπει στο να αποτυπωθεί ο βαθmicroός δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών

- Ιδιαίτερα σηmicroαντικό είναι επίσης πέρα από την ενσωmicroάτωση γνώσεων και απόψεων τα παιδιά να microπορούν να διατυπώνουν τεκmicroηριωmicroένες θέσεις κρίσεις και αντιρρήσεις στα κείmicroενά τους ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος που έχουν να γράψουν

Γενικότερα το πνεύmicroα των εξετάσεων είναι απαραίτητο να κινείται στο γενικότερο πνεύmicroα του ΠΣ ενισχύοντας microεταξύ άλλων και -Κλασικού (που έχουν σχέση microε το έντυπο) και νέου τύπου γραmicromicroατισmicroούς (που έχουν σχέση microε τα ψηφιακά microέσα) -Τη δηmicroιουργικότητα των παιδιών σε σχέση microε το διάβασmicroα και το γράψιmicroο -Την κριτική τους ικανότητα -Την ικανότητά τους να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα τόσο για να εκφράζονται όσο και για να διαβάζουν τον κόσmicroο Για την αξιολόγηση του microαθήmicroατος laquoΝέα Ελληνική Γλώσσαraquo στην Α΄ τάξη ηmicroερησίου και Α΄

τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου ισχύει η παρ 6 του άρθ 1 του Π∆ 612012 (ΦΕΚ Α΄ 112)

30

3 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Β΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΠΑΛ Η Νεοελληνική Λογοτεχνία ως microάθηmicroα Γενικής Παιδείας διδάσκεται microία (1) ώρα την εβδοmicroάδα microε ελεύθερη επιλογή από τον διδάσκοντα Αναλυτικά Η ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καλύπτεται στη Β΄ Τάξη ηmicroερησίου ΕΠΑΛ από το εγχειρίδιο Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β΄ Τεύχος Β΄ Τάξης Γενικού Λυκείου

bull Η επιλογή της διδακτέας ύλης από τους διδάσκοντες πρέπει να είναι ίδια για όλα τα τmicroήmicroατα της τάξης του ίδιου σχολείου προκειmicroένου να τηρηθεί η ενότητα της διδασκαλίας και της αξιολόγησης

bull Θα πρέπει να διδαχθούν κείmicroενα από όλες τις περιόδους (περίπου 10 κείmicroενα)

bull Θα πρέπει να διδαχθούν τουλάχιστον ένα ή δύο κείmicroενα και από την ξένη λογοτεχνία ως αντιπροσωπευτικά των microεγάλων κλασικών έργων

bull Επίσης microπορούν να διδαχτούν ένα ή δύο δοκίmicroια εάν επαρκεί ο χρόνος ή να γίνει ανάγνωση κάποιων δοκιmicroίων κατά την κρίση του διδάσκοντος

bull Κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς εφόσον είναι εφικτό ο διδάσκων microπορεί να προγραmicromicroατίσει τη microελέτη δύο (2) το πολύ λογοτεχνικών βιβλίων αφιερώνοντας τρεις (3) το πολύ ώρες για καθένα από αυτά Τα βιβλία microπορεί να σχετίζονται microε τα ενδιαφέροντα των microαθητών ή microε τη διδακτέα ύλη Σκοπός της microελέτης αυτής είναι η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας των microαθητών Επισηmicroαίνεται ότι η δραστηριότητα αυτή αποτελεί microεν κριτήριο αξιολόγησης των microαθητών ωστόσο τα βιβλία δεν συmicroπεριλαmicroβάνονται στην ύλη των εξετάσεων της περιόδου Μαΐου-Ιουνίου

Β΄ ΤΑΞΗ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΕΠΑΛ Στη Β΄ τάξη Εσπερινού ΕΠΑΛ η Νεοελληνική Λογοτεχνία διδάσκεται microία (1) ώρα την εβδοmicroάδα microε ελεύθερη επιλογή από τον διδάσκοντα Η ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καλύπτεται στην Β΄ Τάξη Εσπερινού ΕΠΑΛ από το εγχειρίδιο Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α΄ Τεύχος Α΄ Τάξης Γενικού Λυκείου

bull Η επιλογή της διδακτέας ύλης από τους διδάσκοντες πρέπει να είναι ίδια για όλα τα τmicroήmicroατα της τάξης του ίδιου σχολείου προκειmicroένου να τηρηθεί η ενότητα της διδασκαλίας και της αξιολόγησης

bull Θα πρέπει να διδαχθούν κείmicroενα από όλες τις περιόδους (περίπου 7 κείmicroενα)

bull Θα πρέπει να διδαχθούν τουλάχιστον ένα ή δύο κείmicroενα και από την ξένη λογοτεχνία ως αντιπροσωπευτικά των microεγάλων κλασικών έργων

bull Κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς εφόσον είναι εφικτό ο διδάσκων microπορεί να προγραmicromicroατίσει τη microελέτη δύο (2) το πολύ λογοτεχνικών βιβλίων αφιερώνοντας τρεις (3) το πολύ ώρες για καθένα από αυτά Τα βιβλία microπορεί να σχετίζονται microε τα ενδιαφέροντα των microαθητών ή microε τη διδακτέα ύλη Σκοπός της microελέτης αυτής είναι η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας των microαθητών Επισηmicroαίνεται ότι η δραστηριότητα αυτή αποτελεί microεν κριτήριο αξιολόγησης των microαθητών ωστόσο τα βιβλία δεν συmicroπεριλαmicroβάνονται στην ύλη των εξετάσεων της περιόδου Μαΐου-Ιουνίου

Για την εξέταση του microαθήmicroατος ισχύει για τις ανωτέρω τάξεις ότι προβλέπεται στο Π∆ 612012 άρθρο 1 παρ 7 εδάφ 2 (ΦΕΚ Α΄ 112)

4 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

Β΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ Η διδακτέα ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Γλώσσας της Β΄ τάξης Ηmicroερησίου

Επαγγελmicroατικού Λυκείου περιλαmicroβάνεται στα εγχειρίδια

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Β΄ της Β΄ τάξης Γενικού Λυκείου

31

bull Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου

bull Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο

Β΄ Τάξη Ηmicroερήσιου Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Β΄ να διδαχτούν Η ΕΙ∆ΗΣΗ Ι Η ΕΙ∆ΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ 1Το γεγονός και το σχόλιο στην είδηση (σσ 14-17) 2Προβολή και διαφοροποίηση της είδησης (σσ 18-19) 3Παρεmicroβολή ξένου σχολίου στην είδηση (σ 20) 4 ∆ιαπλοκή του γεγονότος microε το σχόλιο στην είδηση (σσ 21-22) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το σχόλιο και την είδηση) (σσ 23-25) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την πληροφόρηση τη δηmicroοσιογραφία τον Τύπο) (σσ 26-30) ΙΙ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΙ∆ΗΣΗΣ 1Η οργάνωση της είδησης (σσ 32-35) 2Η οπτική γωνία του δηmicroοσιογράφου στην είδηση (σσ 36-38) 3Ο τίτλος της είδησης (σσ 39-42) 4Συντακτικά στοιχεία στην είδηση α Η σειρά των λεκτικών συνόλων στην είδηση (σσ 43-44) β Ενεργητική και παθητική σύνταξη στην είδηση (σ 45) γ Η χρήση των ονοmicroατικών προσδιορισmicroών στην είδηση Χρήση ονοmicroάτων και επιθέτων (σ 46)

δ Ο προσδιορισmicroός του χρόνου στην είδηση (σ 47) 5 Το σχόλιο πάνω σε microια είδηση (σσ 48-53) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το χρόνο) (σσ 54-55) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τα microέσα microαζικής επικοινωνίας) (σσ 56-63) Οργάνωση του λόγου Η χρήση του παραδείγmicroατος στην ανάπτυξη παραγράφου και ευρύτερου κειmicroένου (σσ 63-68)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΙ∆Η

Βιογραφικά είδη (σσ 71-72) 1 Βιογραφία microυθιστορηmicroατική βιογραφία (σσ 73-76) 2 Βιογραφικό σηmicroείωmicroα

α Τα γεγονότα και τα σχόλια σε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 77-78) β Η δοmicroή και το περιεχόmicroενο ενός βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 78-79) Λεξιλόγιο βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 82-84)

4 Αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα α Σύγκριση ενός αυτοβιογραφικού σηmicroειώmicroατος microε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σ 86) β Το έmicromicroεσο σχόλιο στο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 86-87) δ Ο πρακτικός σκοπός ενός (αυτο)βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 89-94)

Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την εργασία και την επιλογή επαγγέλmicroατος) (σσ 95-103) 6 Ηmicroερολόγιο (σσ 108-111) 7 Συστατική επιστολή (σσ 112-118) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε το χαρακτηρισmicroό ατόmicroου τις στερεότυπες αντιλήψεις το φυλετικό και κοινωνικό ρατσισmicroό) (σσ 119-126) Οργάνωση του λόγου Ι Παράγραφος Ανάπτυξη microε σύγκριση και αντίθεση (σσ 127-131) ΙΙ Ο ρόλος της αντίθεσης στη συνοχή του κειmicroένου α Συνοχή προτάσεων και περιόδων (σσ 132-133) β Συνοχή παραγράφων microε αντιθετική σύνδεση Ανάπτυξη δύο εννοιών σε ένα ευρύτερο κείmicroενο (σσ 133-135)

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ndash ΚΡΙΤΙΚΗ

32

Ι Παρουσίαση και κριτική ενός βιβλίου 3 Βιβλιοκριτική α Λογοτεχνική κριτική (σσ163-169) β Κριτική άλλων κειmicroένων (σ170-171) 5 Απλή και διαδοχική υπόταξη (σ175) 6 Οι αναφορικές προτάσεις (σσ176-177) Λεξιλόγιο (σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν) (σ 178) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την τέχνη και την κριτική έργου τέχνης) (σσ 179-189) ΙΙ Παρουσίαση και κριτική microιας θεατρικής παράστασης Λεξιλόγιο (σχετικό microε τη θεατρική κριτική) (σσ 203-205) ΙΙΙ Παρουσίαση και κριτική άλλων microορφών τέχνης Λεξιλόγιο (σχετικό microε την κριτική (σσ 219-220) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την κριτικήαξιολόγηση του ατόmicroου και την αυτοκριτική) (σσ 221-224) ΙV Οργάνωση του λόγου ορισmicroός και διαίρεση microιας έννοιας 1Ορισmicroός (σσ 226-230) 2∆ιαίρεση (σσ 231-236)

Σηmicroειώσεις ndashΠερίληψη Ι Σηmicroειώσεις (σ 240)

Α Σηmicroειώσεις από γραπτό λόγο (σσ 241-242) 1Κρατώ σηmicroειώσεις κατά παράγραφο (σσ 243-248) 2Εργάζοmicroαι σε ευρύτερες (από την παράγραφο) νοηmicroατικές ενότητες και κρατώ σηmicroειώσεις (σσ249-252) 3Από τις σηmicroειώσεις προχωρώ στο διάγραmicromicroα του κειmicroένου (σσ 253-257) Β Σηmicroειώσεις από προφορικό λόγο (σσ 258-259) ΙΙ Περίληψη Α Περίληψη γραπτού λόγου 1Πώς οδηγούmicroαι στην περίληψη (σ 262) 2Τι πρέπει να προσέχω σε microια περίληψη (σ 263) 3Συγκρίνω δύο περιλήψεις microία εκτενή και microία συνοπτική του ίδιου κειmicroένου (σσ 264-265) 4Εξετάζω τη χρήση της ενεργητικής και της παθητικής σύνταξης σε microία περίληψη (σσ 266-267) 5Παρατηρώ περιλήψεις από ποικίλα κείmicroενα (σσ 268-273) Β Περίληψη προφορικού λόγου 1∆ιαβάζω τη δηmicroοσιογραφική περίληψη microιας συζήτησης (σσ 274-275) 2Παρουσιάζω σε προφορικό και γραπτό λόγο περίληψη microιας συζήτησης (σ 276) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τη λακωνική έκφραση και την προσπάθεια για εξοικονόmicroηση χρόνου στη σύγχρονη καθηmicroερινή ζωή) (σσ 277-286)

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Για τον ορθό καταmicroερισmicroό και την αποδοτικότερη διδασκαλία της διδακτέας ύλης της

Νεοελληνικής Γλώσσας του Ηmicroερήσιου Επαγγελmicroατικού Λυκείου (ΕΠΑΛ) είναι σκόπιmicroο να ληφθούν υπόψη

1Το Πρόγραmicromicroα Σπουδών για τη Γλωσσική ∆ιδασκαλία στο Λύκειο (σ79-105) που περιλαmicroβάνεται στο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Α΄θmicroιας και Β΄θmicroιας Εκπσης Θεωρητικές Επιστήmicroες (2000) 2Οι laquoΟδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών microαθηmicroάτων στο Γενικό Λύκειοraquo που περιλαmicroβάνουν προτάσεις για τη διδασκαλία των εγχειριδίων Έκφραση-Έκθεση και την αξιοποίηση των βιβλίων Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου και Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο Επίσης οι διδάσκοντεςδιδάσκουσες στο πλαίσιο της υλοποίησης των εκάστοτε

διδακτικών στόχων και του διαθέσιmicroου διδακτικού χρόνου microπορούν να χρησιmicroοποιούν κατά περίπτωση κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό (κείmicroενα δραστηριότητες κά) και από άλλες πηγές microε σκοπό την περαιτέρω εξοικείωση των microαθητώνmicroαθητριών microε ποικίλα κειmicroενικά

33

είδη και την καλλιέργεια της ικανότητάς τους να κατανοούν και να παράγουν επιτυχώς προφορικό και γραπτό λόγο

ΕΣΠΕΡΙΝΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ

Η διδακτέα ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Γλώσσας των Β΄ και Γ΄ τάξεων Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου περιλαmicroβάνεται στα εγχειρίδια

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Α΄ της Α΄ τάξης Γενικού Λυκείου

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Β΄ της Β΄ τάξης Γενικού Λυκείου

bull Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο - Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου

bull Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο

Β΄ Τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Α΄ να διδαχτούν ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Ι ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ (σ 140) 1 Μεθόδευση της περιγραφής

α Η επιλογή και η παράθεσηοργάνωση των λεπτοmicroερειών (σσ 142-147) β Η ακρίβεια και η σαφήνεια στην περιγραφή (σσ 148-152)

2 Η γλώσσα της περιγραφής α Η επιλογή των κατάλληλων λέξεωνφράσεων (σσ 152-153) β Κυριολεκτική (δηλωτική) και microεταφορική (συνυποδηλωτική) χρήση της γλώσσας (σ 153)

3 Το σχόλιο και η οπτική γωνία στην περιγραφή (σσ 154-159) ΙΙ ∆ΙΑΦΟΡΑ ΘΕΜΑΤΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗΣ 1Περιγραφή ενός χώρου κτιρίου (σσ 160-167) 2Περιγραφή προσώπουατόmicroου

α Τα τυπικά και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ενός προσώπου ατόmicroου (σσ 168-170) β Το σχόλιο στην περιγραφή ενός ατόmicroου (σσ 171-176)

3 Περιγραφή ζωγραφικού πίνακα ή άλλου έργου τέχνης (σσ 176-178) 4 Ειδικά θέmicroατα β Περιγραφή της διαδικασίας για την κατασκευή ή τη χρήση ενός αντικειmicroένου (σσ 182-183) ΙΙΙ ΕΚΦΡΑΣΗ-ΕΚΘΕΣΗ θέmicroατα σχετικά microε την ενδυmicroασία και τη microόδα (σσ 184-199) ΙV ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ

Ανάπτυξη microιας παραγράφου microε αναλογία (σσ 200-205) ΑΦΗΓΗΣΗ Ι ΑΦΗΓΗΣΗ

1Ορισmicroός της αφήγησης (σσ 210-211) 2Αφηγηmicroατικό περιεχόmicroενο και αφηγηmicroατική πράξη (σσ 212-214) 7Αφηγηmicroατικός χρόνος (σσ 240-250)

Λεξιλόγιο σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν (σσ 251-252) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση (Γηρατειά και νεότητα Χθες-Σήmicroερα-Αύριο Αφηγήσεις για το παρελθόν και το microέλλον) (σσ 252-258) ΙΙ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΦΗΓΗΣΗ Λεξιλόγιο (σσ 262-263) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση Το κωmicroικό και η σηmicroασία του γέλιου (σσ 264-271) ΙΙΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ Συνοχή κειmicroένου (σσ 272-274)

Συνοχή σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο (σσ 274-277) ΤΟ ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΗΜΑ (σσ 280-295)

34

Γ΄ Τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Β΄ να διδαχτούν

Η ΕΙ∆ΗΣΗ Ι Η ΕΙ∆ΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ 1 Το γεγονός και το σχόλιο στην είδηση (σσ 14-17) 2 Προβολή και διαφοροποίηση της είδησης (σσ 18-19) 3 Παρεmicroβολή ξένου σχολίου στην είδηση (σ 20) 4 ∆ιαπλοκή του γεγονότος microε το σχόλιο στην είδηση (σσ 21-22) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το σχόλιο και την είδηση) (σσ 23-25) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την πληροφόρηση τη δηmicroοσιογραφία τον Τύπο) (σσ 26-30) ΙΙ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΙ∆ΗΣΗΣ 1 Η οργάνωση της είδησης (σσ 32-35) 2 Η οπτική γωνία του δηmicroοσιογράφου στην είδηση (σσ 36-38) 3 Ο τίτλος της είδησης (σσ 39-42) 4 Συντακτικά στοιχεία στην είδηση

α Η σειρά των λεκτικών συνόλων στην είδηση (σσ 43-44) β Ενεργητική και παθητική σύνταξη στην είδηση (σ 45) γ Η χρήση των ονοmicroατικών προσδιορισmicroών στην είδηση Χρήση ονοmicroάτων και επιθέτων (σ 46)

δ Ο προσδιορισmicroός του χρόνου στην είδηση (σ 47) 5 Το σχόλιο πάνω σε microια είδηση (σσ 48-53)

Λεξιλόγιο (σχετικό microε το χρόνο) (σσ 54-55) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τα microέσα microαζικής επικοινωνίας) (σσ 56-63) Οργάνωση του λόγου Η χρήση του παραδείγmicroατος στην ανάπτυξη παραγράφου και ευρύτερου κειmicroένου (σσ 63-68)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΙ∆Η

Βιογραφικά είδη (σσ 71-72) 1 Βιογραφία microυθιστορηmicroατική βιογραφία (σσ 73-76) 2 Βιογραφικό σηmicroείωmicroα

α Τα γεγονότα και τα σχόλια σε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 77-78) β Η δοmicroή και το περιεχόmicroενο ενός βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 78-79) Λεξιλόγιο βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 82-84)

4 Αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα α Σύγκριση ενός αυτοβιογραφικού σηmicroειώmicroατος microε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σ 86) β Το έmicromicroεσο σχόλιο στο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 86-87) δ Ο πρακτικός σκοπός ενός (αυτο)βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 89-94)

Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την εργασία και την επιλογή επαγγέλmicroατος) (σσ 95-103) 6 Ηmicroερολόγιο (σσ 108-111) 7 Συστατική επιστολή (σσ 112-118) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε το χαρακτηρισmicroό ατόmicroου τις στερεότυπες αντιλήψεις το φυλετικό και κοινωνικό ρατσισmicroό) (σσ 119-126) Οργάνωση του λόγου Ι Παράγραφος Ανάπτυξη microε σύγκριση και αντίθεση (σσ 127-131) ΙΙ Ο ρόλος της αντίθεσης στη συνοχή του κειmicroένου α Συνοχή προτάσεων και περιόδων (σσ 132-133) β Συνοχή παραγράφων microε αντιθετική σύνδεση Ανάπτυξη δύο εννοιών σε ένα ευρύτερο κείmicroενο (σσ 133-135)

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ndash ΚΡΙΤΙΚΗ

Ι Παρουσίαση και κριτική ενός βιβλίου 3 Βιβλιοκριτική α Λογοτεχνική κριτική (σσ 163-169)

35

β Κριτική άλλων κειmicroένων (σσ 170-171) 5 Απλή και διαδοχική υπόταξη (σ175) 6 Οι αναφορικές προτάσεις (σσ 176-177) Λεξιλόγιο (σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν) (σ 178) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την τέχνη και την κριτική έργου τέχνης) (σσ 179-189) ΙΙ Παρουσίαση και κριτική microιας θεατρικής παράστασης Λεξιλόγιο (σχετικό microε τη θεατρική κριτική) (σσ 203-205) ΙΙΙ Παρουσίαση και κριτική άλλων microορφών τέχνης Λεξιλόγιο (σχετικό microε την κριτική (σσ 219-220) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την κριτικήαξιολόγηση του ατόmicroου και την αυτοκριτική) (σσ 221-224) ΙV Οργάνωση του λόγου ορισmicroός και διαίρεση microιας έννοιας 1Ορισmicroός (σσ 226-230) 2∆ιαίρεση (σσ 231-236)

Σηmicroειώσεις ndashΠερίληψη Ι Σηmicroειώσεις (σ 240)

Α Σηmicroειώσεις από γραπτό λόγο (σσ 241-242) 1Κρατώ σηmicroειώσεις κατά παράγραφο (σσ 243-248) 2Εργάζοmicroαι σε ευρύτερες (από την παράγραφο) νοηmicroατικές ενότητες και κρατώ σηmicroειώσεις (σσ249-252) 3 Από τις σηmicroειώσεις προχωρώ στο διάγραmicromicroα του κειmicroένου (σσ 253-257) Β Σηmicroειώσεις από προφορικό λόγο (σσ 258-259) ΙΙ Περίληψη Α Περίληψη γραπτού λόγου 1Πώς οδηγούmicroαι στην περίληψη (σ 262) 2 Τι πρέπει να προσέχω σε microια περίληψη (σ 263) 3 Συγκρίνω δύο περιλήψεις microία εκτενή και microία συνοπτική του ίδιου κειmicroένου (σσ 264-265) 4 Εξετάζω τη χρήση της ενεργητικής και της παθητικής σύνταξης σε microία περίληψη (σσ 266-267) 5 Παρατηρώ περιλήψεις από ποικίλα κείmicroενα (σσ 268-273) Β Περίληψη προφορικού λόγου 1 ∆ιαβάζω τη δηmicroοσιογραφική περίληψη microιας συζήτησης (σσ 274-275) 2 Παρουσιάζω σε προφορικό και γραπτό λόγο περίληψη microιας συζήτησης (σσ 276) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τη λακωνική έκφραση και την προσπάθεια για εξοικονόmicroηση χρόνου στη σύγχρονη καθηmicroερινή ζωή) (σ 277-286)

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Για τον ορθό καταmicroερισmicroό και την αποδοτικότερη διδασκαλία της διδακτέας ύλης της

Νεοελληνικής Γλώσσας του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου είναι σκόπιmicroο να ληφθούν υπόψη

1Το Πρόγραmicromicroα Σπουδών για τη Γλωσσική ∆ιδασκαλία στο Λύκειο (σ79-105) που περιλαmicroβάνεται στο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Αθmicroιας και Βθmicroιας Εκπσης Θεωρητικές Επιστήmicroες (2000) 2Οι laquoΟδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών microαθηmicroάτων στο Γενικό Λύκειοraquo που περιλαmicroβάνουν προτάσεις για τη διδασκαλία των εγχειριδίων Έκφραση-Έκθεση και την αξιοποίηση των βιβλίων Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου και Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο (να αξιοποιηθούν σύmicroφωνα microε την κατανοmicroή της διδακτέας ύλης στο Εσπερινό Γενικό Λύκειο)

Επίσης οι διδάσκοντεςδιδάσκουσες στο πλαίσιο της υλοποίησης των εκάστοτε διδακτικών στόχων και του διαθέσιmicroου διδακτικού χρόνου microπορούν να χρησιmicroοποιούν κατά περίπτωση κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό (κείmicroενα δραστηριότητες κά) και από άλλες πηγές microε σκοπό την περαιτέρω εξοικείωση των microαθητώνmicroαθητριών microε ποικίλα κειmicroενικά είδη και την καλλιέργεια της ικανότητάς τους να κατανοούν και να παράγουν επιτυχώς προφορικό και γραπτό λόγο

36

Για την εξέταση του microαθήmicroατος στη Β΄ και Γ΄ τάξη του Ηmicroερήσιου και του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου και στη ∆΄ τάξη του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου ισχύει ότι προβλέπεται στο άρθρο 1 παρ 6 εδάφιο 2 του Π∆ 612012 (ΦΕΚ Α΄ 112)

Οι διδάσκοντες να ενηmicroερωθούν ενυπόγραφα

ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΔΙΑΝΟΜΗ

bull Γραφείο Υφυπουργού

bull Γραφείο Γενικού Γραmicromicroατέα

bull Γραφείο Ειδικού Γραmicromicroατέα

bull ∆νση Σπουδών ∆Ε Τmicroήmicroα Β΄

bull ∆νση Ιδιωτικής Εκπσης

bull ∆νση ΠΟ∆Ε

bull ∆νση Ξένων και Μειονοτικών Σχολείων

bull ∆νση Ειδικής Αγωγής

bull ΣΕΠΕ∆

ΣΥΝΤΗΣ ΤΜΡΧΗΣ ∆ΝΤΗΣ

∆Σ∆Ε

ΕΙ∆ΙΚΟΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

ΓΕΝΙΚΟΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

Ο ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ

ΘΕΟ∆ΩΡΟΣ Π ΠΑΠΑΘΕΟ∆ΩΡΟΥ

15

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)

διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της

προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική

διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για

συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

Γραmicromicroατισmicroοί και δεξιότητες

Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες microαθαίνουν να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από κοινωνικούς παράγοντες Η κύρια δεξιότητα που αποκτούν είναι να επιλύουν ασκήσεις στο γνωστό πλαίσιο της Προσφοράς - Ζήτησης που σηmicroαίνει laquoσου δίνω θεωρία λύσε τώρα microια σύντοmicroη άσκησηraquo (κλειστού τύπου ασκήσεις) Από το ΠΣ

bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo

bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής

δικτύωσης)raquo

bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς

ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo

∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες

Η δραστηριότητα αυτή αναπαράγει το microοντέλο Προσφορά - Ζήτηση (κλασικό δασκαλοκεντρικό πρότυπο) και στην ουσία παρέχει υποστηρικτικό υλικό στην ύλη του βιβλίου από την οποία δεν πραγmicroατοποιείται απόκλιση Ο σχολικός χώρος παραmicroένει στις παραδοσιακές του διαστάσεις τα παιδιά παρακολουθούν προσηλωmicroένα στον στην εκπαιδευτικό ο σχολικός χρόνος περιορίζεται στο συνεχόmicroενο διδακτικό δίωρο που προβλέπει το ωρολόγιο πρόγραmicromicroα Οη εκπαιδευτικός βρίσκεται στο επίκεντρο της διδασκαλίας αυτός-ή προβάλλει τα βίντεο ή microοιράζει φωτοτυπίες υποδεικνύει τα σηmicroεία του βιβλίου που πρέπει να έχουν υπόψη οι microαθητές και οι microαθήτριες συντονίζει τη συζήτηση και αναθέτει ασκήσεις για το σπίτι Οι microαθητές και οι microαθήτριες είναι δέκτες δρουν ελάχιστα και ο στόχος είναι να αποκτήσουν εγκυκλοπαιδικές γνώσεις γύρω από το ζήτηmicroα της κοινωνικής γλωσσικής ποικιλότητας Ασκούνται διαβάζοντας (το βιβλίο) γράφοντας και απαντώντας σε ερωτήσεις πρακτικές από τις οποίες αναmicroένεται να προκύψει microάθηση Από το ΠΣ

bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν

την κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε

περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να

τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo

Αξιολόγηση

(βλ οικεία στήλη στη θεmicroατική ενότητα Γλώσσα γλωσσική ποικιλότητα και γλωσσική αλλαγή) Με βάση τη στήλη Αξιολόγηση του ΠΣ microε το παράδειγmicroα που παρουσιάστηκε αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό (προφορικά γραπτά)

bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική microεταβολή

bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή

16

Προστιθέmicroενη αξία

Το microόνο νέο στοιχείο που εισάγεται microε τη συγκεκριmicroένη εκδοχή είναι ότι χρησιmicroοποιούνται παραδείγmicroατα που προέρχονται από την τρέχουσα καθηmicroερινότητα τα οποία είναι οικεία στα παιδιά και microπορούν πιο εύκολα να τα κατανοήσουν και να τα συζητήσουν ∆εν υπάρχει αmicroφιβολία ότι και microόνο αυτό το γεγονός κάνει το microάθηmicroα πιο ενδιαφέρον και την κατάκτηση της γνώσης πιο εύκολη Η microερική χρήση επίσης των νέων microέσων καθιστά το microάθηmicroα πιο ελκυστικό και διασκεδαστικό Η εκδοχή αυτή όmicroως δεν κινείται στο πνεύmicroα του νέου ΠΣ και αυτό θα φανεί από τις άλλες δύο εκδοχές που ακολουθούν

Σχηmicroατική παρουσίαση

Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής

A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα

Β Αναγνωριστικός

γραmicromicroατισmicroός

Γ Γνώσεις για τη γλώσσα

Γλωσσική ποικιλότητα η γλώσσα των νέων

∆ ∆ιδακτικές πρακτικές Προσφορά - Ζήτηση

Ταυτότητες

∆ιδακτική εκδοχή 2

Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης

Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα

Προηγείται κάποια εισαγωγική συζήτηση για τη γλωσσική ποικιλότητα Για την εξοικείωση των παιδιών microε το ζήτηmicroα microπορεί να αξιοποιηθεί ως αρχική φάση κάποιο κείmicroενο από την εκδοχή 1 (βλ παραπάνω) Θα ήταν πιο ενδιαφέρον αν οη εκπαιδευτικός είχε στη διάθεσή τουτης και ένα δύο επιπλέον κείmicroενα που θα σχετίζονταν microε την κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα Στην περίπτωση αυτή θα microοίραζε τα κείmicroενα στα παιδιά (microετά από microια σύντοmicroη εισαγωγή) και θα ζητούσε να συνεργαστούν προκειmicroένου να αναδείξουν και να παρουσιάσουν τα χαρακτηριστικά που αναφέρει και το σχολικό εγχειρίδιο Η διαφορά εδώ είναι σε σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή ότι τα παιδιά θα αναδείκνυαν τη θεωρία ψάχνοντας κείmicroενα και παρουσιάζοντάς την στην τάξη κάτι που συνιστά σηmicroαντική αλλαγή στις διδακτικές πρακτικές

Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος

Βήmicroα 1ο Στη συνέχεια τα παιδιά οργανώνονται σε microικρές οmicroάδες και τους δίνονται συγκεκριmicroένα βίντεο (αν υπάρχουν οι υποδοmicroές) ή παραδείγmicroατα από έντυπα κείmicroενα που προσφέρονται Αν δεν υπάρχουν υποδοmicroές οη εκπαιδευτικός παρουσιάζει κεντρικά στην αίθουσα τα παραδείγmicroατα microε τις διαφηmicroίσεις (Γενικά αν δεν υπάρχουν υποδοmicroές οη εκπαιδευτικός microπορεί να δώσει στους microαθητές και στις microαθήτριες φωτοτυπία microε αποmicroαγνητοφωνήσεις των βίντεο ή να αξιοποιήσει κάποια από τις άλλες εναλλακτικές δυνατότητες που προτείναmicroε στην αρχή Μπορεί επίσης να επιλέξει έντυπες διαφηmicroίσεις ή

17

άλλα κείmicroενα που κρίνει χρήσιmicroα) Παράλληλα ετοιmicroάζει ένα φύλλο εργασίας το οποίο δίνει τους άξονες γύρω από τους οποίους θα εργαστούν τα παιδιά Ενδεικτικοί άξονες

1 Ποιες κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες αναγνωρίζετε στα συγκεκριmicroένα διαφηmicroιστικά

Αξιοποιήστε τα κείmicroενα που σας δόθηκαν προκειmicroένου να ταξινοmicroήσετε τις

απαντήσεις σας

2 Για ποιο λόγο προκαλείται γέλιο στις διαφηmicroίσεις αυτές (πχ τι θα συνέβαινε αν οι

ήρωες χρησιmicroοποιούσαν την πρότυπη γλώσσα Τι θα συνέβαινε αν ανταλλάσσονταν

οι ρόλοι στα βίντεο) Ποιος ο ρόλος της γλωσσικής ποικιλότητας σε αυτό

3 Αναζητήστε και καταγράψτε άλλα παραδείγmicroατα διαφηmicroιστικού λόγου όπου

χρησιmicroοποιείται η κοινωνική ή γεωγραφική ποικιλότητα Αναλύστε τι εξυπηρετεί σε

κάθε περίπτωση

Βήmicroα 2ο Οι οmicroάδες αφού microελετήσουν τα κείmicroενα (microε βάση τις οδηγίες στο φύλλο εργασίας) καταλήγουν σε συmicroπεράσmicroατα σχετικά microε τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες που χρησιmicroοποιούνται στα διαφηmicroιστικά αυτά Η εργασία microπορεί να συνεχιστεί και στο σπίτι όπου τα παιδιά θα αναζητήσουν και άλλα βίντεο (διαφηmicroιστικά ή microη) στα οποία να αξιοποιείται η κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα θα τα microελετήσουν και θα καταλήξουν σε συmicroπεράσmicroατα microε βάση το φύλλο εργασίας που θα τους έχει δοθεί Οι οmicroάδες microπορούν να παρουσιάσουν τα συmicroπεράσmicroατά τους στην τάξη microε τους ακόλουθους τρόπους (η επιλογή εξαρτάται από τις υποδοmicroές την τάξη τοντηνεκπαιδευτικό κλπ)

o Να δηmicroιουργήσουν ένα κείmicroενο σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης (πχ power

point) microε τις επισηmicroάνσεις και τα ευρήmicroατά τους και να το παρουσιάσουν στην

τάξη Στην περίπτωση αυτή συνδέουmicroε το microάθηmicroά microας microε την ενότητα

laquoΑπροσχεδίαστος και προσχεδιασmicroένος προφορικός λόγος ndash ένα microεικτό είδος

λόγου ανάmicroεσα στον προφορικό και το γραπτό λόγοraquo)

o Να δηmicroιουργήσουν ένα κείmicroενο σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης microε τις

επισηmicroάνσεις και τα ευρήmicroατά τους το οποίο να εmicroπλουτίσουν microε βίντεο και

συνδέσmicroους (links) για την υποστήριξη των συmicroπερασmicroάτων τους (βλ ΠΣ για

την παραγωγή πολυmicroεσικού λόγου αλλά και σύνδεση microε την ενότητα

laquoΑπροσχεδίαστος και προσχεδιασmicroένος προφορικός λόγος ndash ένα microεικτό είδος

λόγου ανάmicroεσα στον προφορικό και το γραπτό λόγοraquo σελ 99)

o Μπορούν να αντλήσουν περαιτέρω στοιχεία (βίντεο και άλλο κειmicroενικό υλικό

καθώς και επιστηmicroονικά άρθρα πάνω στην κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα ndash

έτσι microελετάται και ο επιστηmicroονικός λόγος στόχος του νέου ΠΣ) και να

καταλήξουν στη συγγραφή ενός δοκιmicroίου microε τίτλο laquoΓλώσσα και ποικιλίαraquo ή

ειδικότερα laquoΗ αξιοποίηση της γλώσσας των νέων από τη διαφήmicroισηraquo Το

δοκίmicroιο αυτό πρέπει να ενταχτεί σε ένα επικοινωνιακό πλαίσιο να αναρτηθεί

σε κάποιο ιστολόγιο ή να δηmicroοσιευτεί στη σχολική ή την τοπική εφηmicroερίδα

Καλό θα ήταν να επιχειρηθούν παραλλαγές (να microη γράψουν όλα τα παιδιά το

ίδιο κείmicroενο) για να αντιληφθούν οι microαθητές και οι microαθήτριες πόσο το

επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει και τις επιλογές στη συγγραφή και τη

διαmicroόρφωση ενός κειmicroένου

bull Κατά τη διάρκεια της όλης εργασίας τα παιδιά καλούνται να εστιάζουν σε περιγραφές

και αφηγήσεις όπου αυτό εξυπηρετεί τις ανάγκες τις διδασκαλίας Εστίαση πχ στη

λεπτοmicroερή περιγραφή κατά την ανάλυση και παρουσίαση των βίντεο από τις οmicroάδες

των παιδιών αφήγηση αναδιήγηση άλλων παραδειγmicroάτων για τη χρήση της

νεανικής γλώσσας στην καθηmicroερινότητα Με τη λογική αυτή το συγκεκριmicroένο σενάριο

θεωρεί ως δεδοmicroένη και microια microη γραmicromicroική ανάγνωση της ύλης και microια εστίαση στους

18

στόχους του ΠΣ εποmicroένως microια δηmicroιουργική ndash διαχρονική (και όχι γραmicromicroική microε βάση

το διδακτικό εγχειρίδιο) αξιοποίηση του υλικού του σχολικού εγχειριδίου

bull Ενδιαφέρον θα είχε η συγκεκριmicroένη διδακτική πρόταση να επεκταθεί σε microια microικρή

έρευνα (συλλογή δεδοmicroένων από τα παιδιά γύρω από την αξιοποίηση της νεανικής

γλώσσας στην καθηmicroερινότητα) και να ενταχθεί στο πλαίσιο της Ερευνητικής

Εργασίας (project) που έχει εισαχθεί από φέτος στην Α Λυκείου αν υπάρχει αυτή η

δυνατότητα

Χρονική διάρκεια

Περίπου 1 ndash 2 microήνες (ανάλογα microε τις κατευθύνσεις που θα δοθούν)

Προϋποθέσεις υλοποίησης

- ∆υνατότητες σε Νέες Τεχνολογίες (αν επιλεγεί microια τέτοια οπτική)

- Πρόσθετο διδακτικό υλικό

- Εξοικείωση των παιδιών microε τα νέα microέσα (Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης Πρόγραmicromicroα

Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση πολυmicroέσων ιστολόγια) Είναι γνωστό ότι τα

παιδιά δεν έχουν τέτοιου είδους δυσκολίες

- Κυρίως όmicroως στροφή του microαθήmicroατος προς την κατεύθυνση της ενεργοποίησης των

παιδιών τα οποία διαβάζουν τα κείmicroενα (έντυπα ή σε ψηφιακή microορφή) τα

επεξεργάζονται και καταλήγουν σε διαπιστώσεις που microοιράζονται microε τους

συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες τουςαποκτούν ρόλο που laquoγεmicroίζειraquo το σχολικό

χώρο και χρόνο διαβάζοντας και γράφοντας αξιοποιώντας κάθε microέσο πρακτικής

γραmicromicroατισmicroού (= microέσο για διάβασmicroα γράψιmicroο και επικοινωνία)

Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις

∆εν έχουmicroε σηmicroαντική microεταβολή στον άξονα αυτό Τα παιδιά κατανοούν και πάλι ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή (όπως στην εκδοχή 1) Από το ΠΣ

bull laquoΗ ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσώνraquo

bull laquoΟι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία

που χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλοraquo

Γνώσεις για τη γλώσσα

Και εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την κοινωνική γλωσσική ποικιλία που χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή (όπως στην εκδοχή 1) Επίσης το επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει την οργάνωση και τη διαmicroόρφωση του κειmicroένου Από το ΠΣ

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)

διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της

προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική

διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για

συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά

microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να

ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα

19

επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία

για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo

Γραmicromicroατισmicroοί

Στον άξονα αυτό έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές - Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και microαθήτριες microαθαίνουν να αναγνωρίζουν

ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από κοινωνικούς

παράγοντες Αυτό παραmicroένει ίδιο

- Νέοι γραmicromicroατισmicroοί χρήση των νέων microέσων για την παραγωγή λόγου (πχ

Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο παραγωγή πολυmicroεσικών

κειmicroένων κλπ)

- Παραγωγή προφορικού λόγου παρουσίαση και υποστήριξη άποψης ενώπιον της

τάξης εξάσκηση στην περιγραφή και αφήγηση (προφορικά) παραγωγή γραπτού

(παραγωγή δοκιmicroίου)

Από το ΠΣ

bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo

bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου

περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής

επιχειρηmicroατολογίας κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή

προφορική ενώπιον ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των

πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση

της γλωσσικής ποικιλότηταςraquo

bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής

δικτύωσης)raquo

bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς

ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo

bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης

που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση

αυτή αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις

ταυτότητες που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo

∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες

Παρότι και πάλι η διδασκαλία ξεκινάει από το βιβλίο δε microένει προσκολληmicroένη σrsquo αυτό αλλά το χρησιmicroοποιεί ως αφετηρία για διερεύνηση έρευνα και παραγωγή microιας ευρύτερης γκάmicroας κειmicroένων από ότι στην εκδοχή 1 Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται το σενάριο εκτείνεται πέραν του σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την παραγωγή κειmicroένων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Υπάρχει η δυνατότητα σύνδεσης microε τις ερευνητικές εργασίες Ο σχολικός χώρος το ίδιο δεν είναι microόνο η εξωσχολική δραστηριοποίηση των microαθητώνmicroαθητριών είναι και η αλλαγή της κατανοmicroής τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους για να δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τα ευρήmicroατά τους σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης ή προφορικά microε βάση σηmicroειώσεις που έχουν κρατήσει Ζητείται από τα παιδιά να παίξουν πιο ενεργητικούςndashδιερευνητικούς ρόλους microε τη χρήση της γλώσσας αφού αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται συνεργάζονται και παρουσιάζουν Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo τώρα είναι σαν να τους λέει laquoψάξε microάθε σύνθεσε και παρουσίασεraquo -Είναι προφανές ότι σε ένα τέτοιο πλαίσιο θα πρέπει να microεταβληθεί και ο ρόλος των εκπαιδευτικών δεν έχει τόση βαρύτητα πώς θα παρουσιαστεί η νέα γνώση όσο πώς θα

20

συντονιστούν και θα υποστηριχθούν τα παιδιά στην κατάκτηση της γνώσης στη σύνδεσή της microε τη ζωή και την πραγmicroατικότητα κοκ

Αξιολόγηση (microε βάση το ΠΣ)

Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό

(προφορικά γραπτά)

bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική

microεταβολή

bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή

bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις

επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα

bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών

τους

bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα

Προστιθέmicroενη αξία

Η προώθηση των νέων γραmicromicroατισmicroών η διεύρυνση του σχολικού χωροχρόνου και η τοποθέτηση των microαθητών και των microαθητριών στο επίκεντρο ως υποκειmicroένων που συνεργάζονται microεταξύ τους και microε τοντην εκπαιδευτικό συσκέπτονται παίρνουν αποφάσεις και υποστηρίζουν τις απόψεις τους αποmicroακρύνει την εκδοχή αυτή από τα παραδοσιακά σχήmicroατα διδασκαλίας και γι αυτόν τον λόγο προτείνουmicroε να προτιmicroηθεί σε σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή

Σχηmicroατική παρουσίαση

Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής

A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα

Β Λειτουργική κατάκτησηΚειmicroενικών ειδών νέοι

γραmicromicroατισmicroοί

Γ Γνώσεις για τη γλώσσα Γλωσσική ποικιλότητα

η γλώσσα των νέων

∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές

Ταυτότητες

Στο σχήmicroα αυτό βλέπουmicroε να microεταβάλλονται οι δύο του άκρες αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που παράγει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή αφού τα παιδιά ασκούνται στο να κάνουν διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα

21

∆ιδακτική εκδοχή 3

Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης

Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα

Εξοικείωση microε την έννοια της γλωσσικής ποικιλότητας Μπορεί να αξιοποιηθεί ότι και στην εκδοχή 2

Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος

Εξηγείται στα παιδιά ότι κατά τον υπόλοιπο χρόνο θα διερευνήσουν το πώς ο διαφηmicroιστικός λόγος αξιοποιεί στα κείmicroενά του τη γλωσσική ποικιλότητα και ιδιαίτερα τη γλώσσα των νέων Βήmicroα 1ο Τα παιδιά χωρίζονται σε οmicroάδες και αφού δουν τα βίντεο (εδώ η εναλλακτική της φωτοτυπίας περιορίζει πάρα πολύ τις δραστηριότητες οπότε δεν την προτείνουmicroε) διερευνούν κάποια από τα παρακάτω ζητήmicroατα (σε ένα δίωρο)

bull Οmicroάδες 1 και 3 Μέσω των συγκεκριmicroένων διαφηmicroίσεων κατασκευάζονται

συγκεκριmicroένου τύπου γονείς και παιδιά Πώς συνδυάζεται η κοινωνική γλωσσική

ποικιλία microε άλλα συmicroβολικά στοιχεία (ντύσιmicroο σηmicroειολογία σώmicroατος περιβάλλον

λήψη πλάνα και γενικά γραmicromicroατική της εικόνας) στη δηmicroιουργία ταυτοτήτων στα

συγκεκριmicroένα διαφηmicroιστικά

bull Οmicroάδες 2 και 4 Ποιες γνώσεις προϋποτίθεται πως έχουν οι αποδέκτες των

διαφηmicroίσεων αυτών σε σχέση microε τη γλωσσική ποικιλότητα Ποια στερεότυπα

κατασκευάζονται και χρησιmicroοποιούνται στα συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα

bull Οmicroάδες 5 και 6 Πώς αξιοποιείται η διαφορά των γλωσσικών ποικιλιών για να

κατασκευάσει τι είδους κόσmicroους (πχ οι νέοι δεν microπορούν να συνεννοηθούν microε τους

microεγάλους γιατί οι τελευταίοι είναι συντηρητικοί αυτό δηmicroιουργεί αmicroηχανία στους

microεγάλους και απόγνωση τους νέους κλπ) Πώς αξιοποιούν οι διαφηmicroιστές τη

γλωσσική διαφοροποίηση στο κάθε microήνυmicroα για να κατασκευάσουν τι Τι είδους

γνώσεις για τη γλώσσα θα βοηθήσουν τους αποδέκτες των microηνυmicroάτων να σταθούν

κριτικά απέναντι στα συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα

bull Οmicroάδα 7 Τι προϊόντα προωθούνται microrsquo αυτούς τους τρόπους και σε ποιους

απευθύνονται Γιατί για τα συγκεκριmicroένα προϊόντα επιλέγεται η συγκεκριmicroένη

γλωσσική ποικιλία (πχ θα κατασκευάζονταν οι ίδιοι κόσmicroοι και ταυτότητες αν η

διαφήmicroιση αφορούσε παραδοσιακά φαγητά τραπεζικά προϊόντα λευκαντικό για

ρούχα που αστράφτουν ή σε προϊόντα φαινοmicroενικά για όλη την οικογένεια όπως

καλωδιακή τηλεόραση Υπάρχουν τελικά διαφηmicroίσεις που να απευθύνονται σε όλα τα

microέλη microιας οικογένειας κοινωνίας αδιακρίτως ή πάντοτε επιλέγεται ο καταναλωτικός

στόχος ανάmicroεσα στα microέλη της οικογένειας κοινωνίας που διαχειρίζονται το χρήmicroα ή

microπορούν να πιέσουν για αγορές)

bull Όλες οι οmicroάδες (λόγω της σηmicroαντικής βαρύτητας του ερωτήmicroατος) Τι προτείνεται ως

το ιδανικό κάθε φορά laquomicroέσοraquo για να γεφυρωθεί το χάσmicroα microεταξύ νέων και

ηλικιωmicroένων (προτείνεται πάντα κάποιο υλικό προϊόν) Ποιες αξίες και στάσεις

προβάλλονται microέσω αυτών των επιλογών

Βήmicroα 2οΜετά από τη διερεύνηση αυτή η κάθε οmicroάδα παρουσιάζει και συζητάει τα συmicroπεράσmicroατά της στην τάξη Η παρουσίαση microπορεί να γίνει

- Με Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα

- Με προφορικό λόγο που θα στηρίζεται σε σηmicroεία που θα έχουν φωτοτυπηθεί και

microοιραστεί στους συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες Τις σηmicroειώσεις αυτές κρατάει η

κάθε οmicroάδα καθώς εργάζεται

22

- Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται κατά τη διάρκεια της προετοιmicroασίας και της παρουσίασης

στο να στηρίζονται οι απόψεις που υποστηρίζονται στο να αξιοποιηθεί σε microεγάλη

έκταση η έmicroφαση στη λεπτοmicroέρεια (εστίαση στην περιγραφή)

Φάση 3η Σχολικός γραmicromicroατισmicroός

Οη εκπαιδευτικός του συγκεκριmicroένου παραδείγmicroατος θέλει να εστιάσει περισσότερο στο θέmicroα του προκειmicroένου τα παιδιά να microπορέσουν να γράψουν ένα σχετικό δοκίmicroιο Έτσι microοιράζει 1- 2 κείmicroενα που εστιάζουν στη γλώσσα των νέων και τα συζητάει microε τα παιδιά (microπορεί να τα συζητήσουν όλοι microαζί ή σε οmicroάδες αν διαθέτει χρόνο) Μετά και από αυτή τη συζήτηση τους ζητείται να γράψουν ένα δοκίmicroιο (microε συγκεκριmicroένο επικοινωνιακό πλαίσιο) όπου θα αποτυπώνεται ο προβληmicroατισmicroός για τη γλώσσα των νέων και την αξιοποίησή της από τη διαφήmicroιση Ο τίτλος θα microπορούσε να δοθεί από τα ίδια τα παιδιά (το κάθε παιδί να επιλέξει διαφορετικό τίτλο ανάλογα microε το πλαίσιο επικοινωνίας και το στόχο που θέτει)

Εναλλακτικά

- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αναζητήσουν περαιτέρω υλικό στο διαδίκτυο

(διαφηmicroιστικό ή microη) και να εστιάσουν σε microεγαλύτερο βάθος στη γλώσσα των νέων

στη διαφήmicroιση

- Αν υπάρχουν υποδοmicroές θα microπορούσε να ζητηθεί από τα παιδιά να δηmicroιουργήσουν

πολυmicroεσικές παρουσιάσεις αξιοποιώντας και ενσωmicroατώνοντας υλικό από τις

διαφηmicroίσεις

- Ακόmicroη η έρευνα και η παραγωγή λόγου των microαθητών και microαθητριών microπορούν να

ενταχθούν στο πλαίσιο της Ερευνητικής Εργασίας (project) που έχει εισαχθεί από

φέτος στην Α Λυκείου

- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν επίσης να κάνουν microια microικρή έρευνα πάνω στις

κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες και τα υπόλοιπα συmicroβολικά συστήmicroατα που

χρησιmicroοποιούν χαρακτηριστικές οmicroάδες νέων που διαφοροποιούνται microε βάση το

microουσικό γούστο τα ενδιαφέροντα ελεύθερου χρόνου κλπ (χιπ-χοπάδες microεταλλάδες

σκέιτερς κλπ) Αυτό θα microπορούσε να ενταχθεί στην ερευνητική εργασία ή να

αποτελέσει θέmicroα για το δοκίmicroιο που θα γράψουν

Χρονική διάρκεια

1-2 microήνες (ίσως και παραπάνω)

Προϋποθέσεις υλοποίησης

Εκπαιδευτικός να έχει τη δυνατότητα κεντρικής προβολής στην τάξη (πχ διαδραστικός πίνακας ή βιντεοπροβολέας) ΜαθητήςΜαθήτρια Κάποιο από τα επόmicroενα ανάλογα microε την εκδοχή Πρόγραmicromicroα παρουσίασης (πχ Power Point) Πρόγραmicromicroα Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση πολυmicroέσων ιστολόγια

Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις

Η συγκεκριmicroένη εκδοχή παρουσιάζει σηmicroαντικές αλλαγές σε σχέση microε αυτό τον άξονα Εξακολουθεί να κινείται στη λογική ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Επεκτείνεται όmicroως πολύ πέρα από την περιγραφική αυτή εκδοχή Αναδεικνύει το γεγονός ότι η διαφήmicroιση στηρίζεται σε στερεότυπα (κι εδώ microπορεί να γίνει η σύνδεση και microε την αντίστοιχη θεmicroατική της Β΄ Λυκείου) Κάνει αντιληπτό το γεγονός ότι η διαφήmicroιση κατασκευάζει κόσmicroους αξιοποιώντας microια σειρά συmicroβολικών συστηmicroάτων ανάmicroεσα στα οποία και οι γλωσσικές ποικιλίες Αυτή η αξιοποίηση γίνεται σκόπιmicroα και στοχευmicroένα καθώς κάθε φορά απευθύνεται σε συγκεκριmicroένες οmicroάδες καταναλωτών προκειmicroένου να προωθήσει τα προϊόντα που προβάλλει Αναδεικνύει τέλος το γεγονός ότι οι αξίες που προβάλλονται microέσω των

23

διαφηmicroίσεων κάθε άλλο παρά ουδέτερες είναι και σχετίζονται microε ένα ευρύτερο σύστηmicroα πεποιθήσεων που ενισχύει συγκεκριmicroένου τύπου καταναλωτικά πρότυπα Θα microπορούσαmicroε εν ολίγοις να πούmicroε ότι οι γνώσεις για τη γλώσσα συνδέονται άmicroεσα microε τις γνώσεις για τον κόσmicroο Από το ΠΣ

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)

διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της

προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική

διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για

συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά

microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να

ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα

επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία

για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo

Γνώσεις για τη γλώσσα

Εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Αναδεικνύεται ότι και στα προηγούmicroενα Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την κοινωνική γλωσσική ποικιλία που χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή για συγκεκριmicroένους στόχους Από το ΠΣ

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική) διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν laquoφωνέςraquo που αποτυπώνονται συχνά microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo

Γραmicromicroατισmicroοί και κριτικός γραmicromicroατισmicroός

Θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι καλύπτονται οι γραmicromicroατισmicroοί και οι δεξιότητες των δύο προηγούmicroενων εκδοχών Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες microαθαίνουν να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από κοινωνικούς παράγοντες Νέοι γραmicromicroατισmicroοί υποστήριξη άποψης microε τη χρήση ΠΠ διαχείριση βίντεο συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο κλπ Στο παράδειγmicroα όmicroως αυτό δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην καλλιέργεια του κριτικού γραmicromicroατισmicroού τα παιδιά αποκτούν κριτική στάση απέναντι στον διαφηmicroιστικό λόγο τη γλωσσική ποικιλότητα και τα στερεότυπα microελετούν διαφορετικές εκδοχές και καλούνται να τοποθετηθούν microιλώντας διαβάζοντας και γράφοντας Από το ΠΣ

bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo

bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου

περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής

24

επιχειρηmicroατολογίας κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή

προφορική ενώπιον ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των

πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση

της γλωσσικής ποικιλότηταςraquo

bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής

δικτύωσης)raquo

bull laquoΟ διάλογος είναι το βασικότερο είδος προφορικής επικοινωνίας και διέπεται από

ενδογλωσσικούς και εξωγλωσσικούς κανόνεςraquo

bull laquoΑναγνώριση του σηmicroαντικού ρόλου της εκάστοτε κοινωνικής πρακτικής στον

προσδιορισmicroό της γλώσσας και του είδους του κειmicroένου που χρησιmicroοποιείταιraquo

bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς

ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo

bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης

που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση

αυτή αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις

ταυτότητες που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo

bull laquoΝα αντιλαmicroβάνονται ότι στη γλώσσα αποτυπώνονται πάντα οπτικές θέασης του

κόσmicroου γιrsquo αυτό οι γλωσσικές επιλογές υποδηλώνουν πολιτικές (microε microία ευρύτερη

έννοια) επιλογέςraquo

∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες

Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται microε την εργασία στο σπίτι το σενάριο εκτείνεται πέραν του σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την παραγωγή κειmicroένων τη διαχείριση πολυmicroέσων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Ο σχολικός χώρος το ίδιο δεν είναι microόνον η εξωσχολική δραστηριοποίηση των παιδιών είναι και η αλλαγή της κατανοmicroής τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους για να δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τις σκέψεις τους παίζουν ρόλους στη δραmicroατοποίηση ndash αλλάζει έτσι η εικόνα των σειρών των παιδιών που κάθονται προσηλωmicroένα στον πίνακα

Οη εκπαιδευτικός υποχωρεί από το ρόλο του ποmicroπού της γνώσης σε εmicroψυχωτικό και συντονιστικό ρόλο ∆εν παίζει τόσο ρόλο πόσο θα microιλήσει όσο πώς θα υποστηρίξει την κάθε οmicroάδα και το κάθε παιδί να ολοκληρώσει την εργασία του ∆εν έρχεται εκ των υστέρων να διορθώσει αλλά είναι πολύ κοντά στα παιδιά καθώς ψάχνουν γράφουν ή παρουσιάζουν προκειmicroένου να τα υποστηρίξει

Οι microαθητές και οι microαθήτριες βρίσκονται στο επίκεντρο και διαmicroορφώνουν σε ένα microεγάλο βαθmicroό τη microαθησιακή διαδικασία επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται και συνεργάζονται microελετούν ποικιλία κειmicroένων στέκονται κριτικά απέναντι στα microηνύmicroατα των ΜΜΕ γίνονται σκεπτόmicroενοι και υποψιασmicroένοι πολίτες Από το ΠΣ

bull laquoΑνάλυση microέσω της γλώσσας και των άλλων τρόπων κειmicroένων της καθηmicroερινότητας

(περιοδικά τύπος σώmicroατα κειmicroένων) προκειmicroένου να αναδειχθεί πώς

αναπαριστώνται microέσω του λόγου διάφορες κοινωνικές οmicroάδες (πχ microετανάστες

γυναίκες νέοι κλπ) Ανάδειξη των στερεοτύπων και προκαταλήψεωνraquo

bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν

την κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε

περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να

τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo

bull laquoΑνάλυση κειmicroένων από τον διαφηmicroιστικό λόγο και ανίχνευση του ρόλου της

ποιητικής λειτουργίας των κειmicroενικών τύπων (περιγραφή αφήγηση) και της

25

πολυτροπικότητας στην κατασκευή της οπτικής που θέλουν να επιβάλλουν στον

αναγνώστηθεατήraquo

bull laquoΚαταγραφή και ανάλυση microιας συνοmicroιλίας (πχ ενηλίκων εφήβων) και ανάδειξη των

ταυτοτήτων που αναδεικνύονταιraquo

bull laquoΑνάλυση διαδικτυακών ήκαι πολυmicroεσικών κειmicroένων και εντοπισmicroός των microέσων

(γλωσσικών πολυτροπικών συmicroφραστικό πλαίσιο κλπ) που συνεισφέρουν στην

οπτική των συντακτώνraquo

Αξιολόγηση

Με τη συγκεκριmicroένη εκδοχή καλύπτονται σχεδόν πλήρως οι στόχοι του ΠΣ της συγκεκριmicroένης θεmicroατικής ενότητας Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό (προφορικά γραπτά)

bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική microεταβολή

bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή

bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα

bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών τους

bull να εκφράζονται κριτικά ως προς την καταλληλότητα ενός (διαλεκτικού πχ) κειmicroένου σε σχέση microε την περίσταση επικοινωνίας

bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα Επίσης η 3η εκδοχή καλύπτει και microια σειρά στόχων από άλλες θεmicroατικές του ΠΣ όπως οι ακόλουθες ΘΕΜΑΤΙΚΗ Προφορικός γραπτός και πολυτροπικός λόγος Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να αναλύουν τη σηmicroασία των παραγλωσσικών και εξωγλωσσικών στοιχείων για τη microετάδοση νοηmicroάτων που δε δηλώνονται γλωσσικά

bull να ερmicroηνεύουν τη συmicroβολή κάθε τρόπου για τη δόmicroηση νοηmicroάτων στα πολυτροπικά κείmicroενα

bull να κατασκευάζουν πολυτροπικά κείmicroενα για ποικίλες περιστάσεις

bull να κρίνουν αν ένα κείmicroενο είναι αποτελεσmicroατικό ως προς τη microορφή λόγου που χρησιmicroοποιείται (προφορικός γραπτός πολυτροπικός κλπ) και να εξηγούν τον ρόλο που έχει η τεχνολογία στη διαmicroόρφωση πολυτροπικών πολυmicroεσικών κειmicroένων

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Το κείmicroενο η δοmicroή τα χαρακτηριστικά του και η ποικιλότητά του Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να συντάσσουν ποικιλία κειmicroενικών ειδών και τύπων microε συνοχή και συνεκτικότητα και να αναγνωρίζουν τα δοmicroικά χαρακτηριστικά τους

bull να πυκνώνουν το λόγο και να αξιοποιούν τις περιλήψεις ως βάση για την παραγωγή ευρύτερων κειmicroένων

bull να αναγνωρίζουν τη λειτουργία και συνέργεια των τρόπων σε διαφορετικά πολυτροπικά κείmicroενα (αφηγηmicroατικά περιγραφικά επιχειρηmicroατολογικά)

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα κοινωνία και επικοινωνία Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να διακρίνουν ότι κάθε χρήση της γλώσσας είναι κοινωνικά διαφοροποιηmicroένη και σχετίζεται microε τις ταυτότητες των οmicroιλητώντριών αλλά και microε καταστασιακά δεδοmicroένα

bull να εντοπίζουν τις κοινωνικές συνδηλώσεις σε ένα κείmicroενο

26

bull να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου

bull να αξιοποιούν τις γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές

bull να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού

Προστιθέmicroενη αξία

Προωθούνται οι νέοι γραmicromicroατισmicroοί και ο κριτικός γραmicromicroατισmicroός και διευρύνεται ο σχολικός χωροχρόνος Οι microαθητές και οι microαθήτριες αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες και συνεργάζονται αναδεικνύεται και ενθαρρύνεται η κριτική τους σκέψη και προάγεται η κριτική τους θέση ως πολιτών στον κόσmicroο που τιςτους περιβάλλει Η εκδοχή αυτή είναι και η πλησιέστερη στους στόχους και τις επιδιώξεις του νέου ΠΣ Η 3η εκδοχή αναδεικνύει επίσης τις ακόλουθες βασικές αρχές του ΠΣ

bull Το ΠΣ πρέπει να αποτελεί αφετηρία για την αξιοποίηση του διδακτικού υλικού και όχι

το αντίστροφο

bull Πρέπει να αξιοποιείται κάθε microαθησιακός πόρος (εποmicroένως και το βιβλίο)

προκειmicroένου να κατακτηθούν οι στόχοι

Σχηmicroατική παρουσίαση

Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής

A Γνώσεις για τον κόσmicroο πώς η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα (κριτική προσέγγιση)

Β Λειτουργική κατάκτησηΚειmicroενικών ειδών νέοι Γραmicromicroατισmicroοί

Γ Γνώσεις για τη γλώσσα

Γλωσσική ποικιλότητα η γλώσσα των νέων

∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές

Ταυτότητες

Στο σχήmicroα 3 βλέπουmicroε τώρα να microεταβάλλονται οι τρεις του άκρες σε σχέση microε την πρώτη εκδοχή αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) αλλά και αυτή που έχει σχέση microε τις γνώσεις για τον κόσmicroο (Α) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που εκβάλλει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή (κέντρο του ρόmicroβου) αφού τα παιδιά δεν ασκούνται στο να κάνουν απλώς διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα αλλά και στο να χρησιmicroοποιούν τις γνώσεις για τη γλώσσα προκειmicroένου να διαβάζουν καλύτερα τον κόσmicroο γύρω τους Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo στη δεύτερη laquoψάξε microάθε σύνθεσε και παρουσίασεraquo και τώρα τους λέει laquoΨάξει microάθε σύνθεσε παρουσίασε αλλά και δες ότι ο σηmicroειωτικός κόσmicroος γύρω σου δεν είναι αθώοςraquo

27

5 Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Με τα δεδοmicroένα που παρουσιάστηκαν και αναλύθηκαν παραπάνω το εύλογο ερώτηmicroα που τίθεται είναι το εξής σε ένα τέτοιο διδακτικό πλαίσιο πώς θα microπορέσουν οι εκπαιδευτικοί να αξιολογήσουν την επίδοση των microαθητών και των microαθητριών Για να απαντηθεί το ερώτηmicroα αυτό είναι χρήσιmicroο να γίνει προηγουmicroένως διάκριση των τριών διαφορετικών εννοιών που υπάρχουν πίσω από τον όρο αξιολόγηση Η πρώτη συζητήθηκε microέσω των παραδειγmicroάτων που αναπτύχθηκαν παραπάνω σύmicroφωνα microε το ΠΣ Στην περίπτωση αυτή η αξιολόγηση ταυτίζεται microε ότι τα παιδιά αναmicroένεται να είναι σε θέση να κάνουν σε κάθε θεmicroατική ενότητα Από εδώ κατά βάση ξεκινάει να σχεδιάζει τη διδασκαλία τουτης οη κάθε εκπαιδευτικός και προσπαθεί να αντιmicroετωπίσει συνδυαστικά τις αξιολογήσεις που προτείνονται στις τέσσερις θεmicroατικές ενότητες

Η δεύτερη συζητείται ιδιαίτερα στην έκτη ενότητα του ΠΣ Εκεί επισηmicroαίνεται ότι η αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά το microάθηmicroα στο σύνολό του (βλ περισσότερα εκεί) Αυτή η αξιολόγηση εποmicroένως αφορά την καθηmicroερινή διδακτική πρακτική από την οποία οι εκπαιδευτικοί αντλούν πολύ χρήσιmicroα στοιχεία που αφορούν τους ίδιους και τις ίδιες και τις επιλογές τους τους microαθητές και τις microαθήτριες και τον βαθmicroό ανταπόκρισής τους Από τη διαδικασία αυτή microπορούν οι εκπαιδευτικοί να αντλήσουν στοιχεία και για τη βαθmicroολόγηση (βλ παρακάτω)

Η τρίτη τέλος εκδοχή σχετίζεται microε αυτό που συνήθως στο ελληνικό σχολείο εννοούmicroε αξιολόγηση και ταυτίζεται microε την αποτίmicroηση του βαθmicroού που θα πάρει ο κάθε microαθητής και η κάθε microαθήτρια παράmicroετρος η οποία δε θα πρέπει να υποτιmicroάται

Στη συνέχεια αναλύεται η λογική του πλαισίου αξιολόγησης στο οποίο περιγράφεται η λογική των εξετάσεων που θα γίνονται στην Α Λυκείου

Στην εισαγωγή του πλαισίου αξιολόγησης αναφέρονται τα κάτωθι

laquoΓια την εξέταση στη Νέα Ελληνική Γλώσσα δίνεται στους microαθητές σε φωτοαντίγραφο ένα δύο ή και περισσότερα κείmicroενα περιορισmicroένης έκτασης (προτιmicroότερα τα δύο κείmicroενα) από τον έντυπο ήκαι τον ηλεκτρονικό λόγο που αναφέρονται σε κοινωνικά πολιτικά πολιτιστικά επιστηmicroονικά ή άλλα θέmicroατα της καθηmicroερινής ζωής Καλό είναι τα κείmicroενα να σχετίζονται microε τα θέmicroατα microε τα οποία ασχολήθηκαν οι microαθητές (γνώσεις για τον κόσmicroο βλ στήλη 1 του Προγράmicromicroατος Σπουδών) στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς Γενικότερος στόχος της εξέτασης είναι να ελεγχθεί ο βαθmicroός κατάκτησης των δεξιοτήτων και των γνώσεων που αναφέρονται στη στήλη 5 του Προγράmicromicroατος Σπουδώνraquo

- Προτείνεται να δίνονται δύο κείmicroενα αντί για ένα Η επιλογή αυτή οδηγεί στο να

ελέγξουmicroε καλύτερα microέσω συνδυαστικών ερωτήσεων την ικανότητα των microαθητών και

microαθητριών να κατανοούν κείmicroενα που έχουν σχέση microε κάποια θεmicroατική που

microελετήσαmicroε Εννοείται ότι τα κείmicroενα αυτά θα είναι άγνωστα αλλά θα σχετίζονται microε

τις θεmicroατικές microε τις οποίες ασχοληθήκαmicroε στην τάξη Τα κείmicroενα επίσης microπορούν να

αξιοποιηθούν ως βάση προκειmicroένου να αντληθούν πληροφορίες για την παραγωγή

λόγου (βλ παράγραφο 6 του Π∆ 612012)

- Η έννοια κείmicroενο χρησιmicroοποιείται εδώ microε microια ευρύτερη λογική Εννοούmicroε ως κείmicroενα

τα γνωστά ― γλωσσικά κυρίως― κείmicroενα που είναι σε έντυπη microορφή αλλά και τα

ποικίλα ηλεκτρονικά ή ψηφιακά και πολυτροπικά κείmicroενα (πχ βίντεο ιστοσελίδες

κλπ)

- Οδηγός των ερωτήσεων που θα τεθούν είναι το πλαίσιο της αξιολόγησης (τι

αναmicroένουmicroε οι microαθητές και οι microαθήτριες να ξέρουν microετά από κάποια φάση

διδασκαλίας ή στο τέλος) που δίνεται στη στήλη 5 του ΠΣ Με βάση τη στήλη αυτή και

την εστίαση στη διδασκαλία θα γίνει η επιλογή των ερωτήσεων

28

Στο πλαίσιο για την αξιολόγηση διακρίνονται δύο οmicroάδες ερωτήσεων Η πρώτη έχει σχέση microε

την κατανόηση του γραπτού λόγου (microε microια ευρύτερη λογική) Αναφέρεται χαρακτηριστικά

laquoΠιο συγκεκριmicroένα οι microαθητές καλούνται (α) Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται κατά πόσο έγινε κατανοητό το περιεχόmicroενο του ή των κειmicroένων (πχ οπτικές από τις οποίες προσεγγίζεται η πραγmicroατικότητα επιχειρήmicroατα συγγραφέα προβλήmicroατα που θέτει θέσεις που υποστηρίζει κτλ)raquo Στη συγκεκριmicroένη ενότητα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα εξής επίπεδα

- Κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες κατανοούν το (ή τα) κείmicroενο σε ένα πρώτο επίπεδο

- Κατά πόσο microπορούν να γίνουν κατανοητά τα επιχειρήmicroατα που microπορεί να χρησιmicroοποιούνται ή ο ρόλος που έχουν τα ποικίλα συmicroβολικά συστήmicroατα (φυσικά και η γλώσσα) στη συγκρότηση του νοήmicroατος των συγκεκριmicroένων κειmicroένων

- Με δεδοmicroένο το γεγονός ότι τα κείmicroενα προσεγγίζουν την πραγmicroατικότητα από συγκεκριmicroένες οπτικές γωνίες ενδιαφέρει ιδιαίτερα να διερευνάται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αντιληφθούν τις οπτικές γωνίες από τις οποίες το κάθε κείmicroενο προσεγγίζει την πραγmicroατικότητα Ενδιαφέρει ιδιαίτερα η ανάδειξη των διαφορών ή της συmicroπληρωmicroατικότητας που υπάρχει ανάmicroεσα στα κείmicroενα που δίνονται

- Εν κατακλείδι microας ενδιαφέρει να αποτυπωθεί στην αξιολόγησή microας όχι microόνο το κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να κατανοούν τα κείmicroενα αλλά και να αντιλαmicroβάνονται τη microη ουδετερότητα των κειmicroένων Να κατανοούν δηλαδή ότι η πραγmicroατικότητα που παρουσιάζεται σε κάθε κείmicroενο είναι αποτέλεσmicroα της ιδεολογίας της στάσης της θέσης και της γενικότερης κοσmicroοθεωρίας του συντάκτη ή της συντάκτριας και όχι αποτύπωση microιας ούτως ή άλλως microη υπαρκτής αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας (κριτικός γραmicromicroατισmicroός)

Με τη δεύτερη οmicroάδα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα εξής laquo(β) Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται πώς γλωσσικά (βλ γνώσεις για τη γλώσσα) ή εξωγλωσσικά στοιχεία (πβ πολυτροπικότητα) συγκροτούν την κειmicroενική ιδιαιτερότητα των συγκεκριmicroένων κειmicroένων και συνεισφέρουν στη σύνδεση των κειmicroένων αυτών microε την κοινωνική πραγmicroατικότητα όπου ανήκουν (βλ στήλη 3 του Προγράmicromicroατος Σπουδών)raquo Οι ερωτήσεις αυτές ξεκινούν από microια microεταγλωσσική αφετηρία και εστιάζουν και πάλι στα κείmicroενα Συγκεκριmicroένα διερευνώνται

- Ο ρόλος των γλωσσικών επιλογών στη συγκρότηση του νοήmicroατος των κειmicroένων γιατί για παράδειγmicroα επιλέγεται η γλώσσα των νέων και ποια ακριβώς εκδοχή της ή γιατί ο λόγος του κειmicroένου microπορεί να αξιοποιεί λόγιες ή λαϊκές εκφράσεις ή πώς η γλώσσα και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα (εικόνες φωτογραφίες διαγράmicromicroατα κλπ) αλληλοσυmicroπληρώνονται και κατασκευάζουν τα συγκεκριmicroένα νοήmicroατα

Ο αριθmicroός των υποερωτήσεων που microπορεί να υπάρχουν και η ακριβής κατεύθυνση προσδιορίζεται από τη διδασκαλία ή τις διδασκαλίες που έχουν προηγηθεί αλλά και το είδος της αξιολόγησης (τελική ενδιάmicroεση κλπ) Εκείνο που κυρίως ενδιαφέρει είναι να ανιχνευτεί microέσω των ερωτήσεων η δηmicroιουργικότητα και η κριτική ικανότητα των microαθητών και microαθητριών ως αναγνωστών ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ

- ∆ε δίνονται ερωτήσεις γραmicromicroατικές ή λεξιλογικές ανεξάρτητα από τα κείmicroενα αλλά ερωτήσεις microε τις οποίες επιχειρείται να διερευνηθούν τα λεξιλογικά και δοmicroικά

29

στοιχεία του κειmicroένου που συmicroβάλλουν στη διαmicroόρφωση των νοηmicroάτων που δίνει το κείmicroενο πχ η πραγmicroατικότητα που διαmicroορφώνει η χρήση της παθητικής φωνής σε σχέση microε την ενεργητική η χρήση ονοmicroατικών προτάσεων αντί των ρηmicroατικών η χρήση λόγιου λεξιλογίου αντί λαϊκού κλπ

- ∆ε δίνονται ασκήσεις microηχανιστικού τύπου (πχ συmicroπλήρωση κενών αντικαταστάσεις λέξεων κλπ)

- Η όποια γλωσσική εστίαση αποτυπώνεται σε ερωτήσεις που στοχεύουν στη διερεύνηση των κειmicroένων και του κόσmicroου Εξυπακούεται ότι οι όποιες γνώσεις για τη γλώσσα (και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα) ζητούνται από τα παιδιά έχουν κατακτηθεί στη διάρκεια των microαθηmicroάτων

Η τρίτη άσκηση έχει αποκλειστική σχέση microε την παραγωγή γραπτού λόγου Στο πλαίσιο αξιολόγησης αναφέρονται τα παρακάτω laquo(γ) Να παραγάγουν κείmicroενο το οποίο microε αφετηρία ένα από τα κείmicroενα που δίνονται θα προσαρmicroόζεται σε διαφορετικό επικοινωνιακό πλαίσιο (πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) και θα ανήκει σε ίδιο ή ενδεχοmicroένως διαφορετικό είδος κειmicroένου (πχ από συνέντευξη σε δοκίmicroιο από διαφήmicroιση σε δοκίmicroιο microε επιχειρηmicroατολογία από άρθρο εφηmicroερίδας σε αναδιήγηση κτλ) προκειmicroένου να αξιολογηθούν στοιχεία που σχετίζονται microε την κατάκτηση των γραmicromicroατισmicroών της στήλης 2 του Προγράmicromicroατος Σπουδών ή (εναλλακτικά) microε αφετηρία τα κείmicroενα που θα δοθούν να παραγάγουν (αφού microεταβληθεί το επικοινωνιακό πλαίσιο πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) συγκεκριmicroένο είδος κειmicroένου microέσω του οποίου να διατυπώνεται η συmicroφωνία ή διαφωνία τους microε θέσεις απόψεις και στάσεις που προβάλλονται στα κείmicroενα που έχουν δοθείraquo Εδώ αξίζει να προσεχθούν τα παρακάτω

- Η αξιολόγηση εστιάζει στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και συγκεκριmicroένων κειmicroενικών ειδών microε βάση συγκεκριmicroένο πλαίσιο επικοινωνίας Αυτή θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι είναι microια απαραίτητη γραπτή γλωσσική ικανότητα για ένα παιδί αυτή της ηλικίας

- Ελέγχεται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αξιοποιήσουν και να ενσωmicroατώσουν δηmicroιουργικά στα κείmicroενά τους πληροφορίες από άλλα κείmicroενα (τα κείmicroενα που δίνονται για την κατανόηση γραπτού λόγου) Η εστίαση αυτή αποβλέπει στο να αποτυπωθεί ο βαθmicroός δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών

- Ιδιαίτερα σηmicroαντικό είναι επίσης πέρα από την ενσωmicroάτωση γνώσεων και απόψεων τα παιδιά να microπορούν να διατυπώνουν τεκmicroηριωmicroένες θέσεις κρίσεις και αντιρρήσεις στα κείmicroενά τους ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος που έχουν να γράψουν

Γενικότερα το πνεύmicroα των εξετάσεων είναι απαραίτητο να κινείται στο γενικότερο πνεύmicroα του ΠΣ ενισχύοντας microεταξύ άλλων και -Κλασικού (που έχουν σχέση microε το έντυπο) και νέου τύπου γραmicromicroατισmicroούς (που έχουν σχέση microε τα ψηφιακά microέσα) -Τη δηmicroιουργικότητα των παιδιών σε σχέση microε το διάβασmicroα και το γράψιmicroο -Την κριτική τους ικανότητα -Την ικανότητά τους να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα τόσο για να εκφράζονται όσο και για να διαβάζουν τον κόσmicroο Για την αξιολόγηση του microαθήmicroατος laquoΝέα Ελληνική Γλώσσαraquo στην Α΄ τάξη ηmicroερησίου και Α΄

τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου ισχύει η παρ 6 του άρθ 1 του Π∆ 612012 (ΦΕΚ Α΄ 112)

30

3 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Β΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΠΑΛ Η Νεοελληνική Λογοτεχνία ως microάθηmicroα Γενικής Παιδείας διδάσκεται microία (1) ώρα την εβδοmicroάδα microε ελεύθερη επιλογή από τον διδάσκοντα Αναλυτικά Η ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καλύπτεται στη Β΄ Τάξη ηmicroερησίου ΕΠΑΛ από το εγχειρίδιο Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β΄ Τεύχος Β΄ Τάξης Γενικού Λυκείου

bull Η επιλογή της διδακτέας ύλης από τους διδάσκοντες πρέπει να είναι ίδια για όλα τα τmicroήmicroατα της τάξης του ίδιου σχολείου προκειmicroένου να τηρηθεί η ενότητα της διδασκαλίας και της αξιολόγησης

bull Θα πρέπει να διδαχθούν κείmicroενα από όλες τις περιόδους (περίπου 10 κείmicroενα)

bull Θα πρέπει να διδαχθούν τουλάχιστον ένα ή δύο κείmicroενα και από την ξένη λογοτεχνία ως αντιπροσωπευτικά των microεγάλων κλασικών έργων

bull Επίσης microπορούν να διδαχτούν ένα ή δύο δοκίmicroια εάν επαρκεί ο χρόνος ή να γίνει ανάγνωση κάποιων δοκιmicroίων κατά την κρίση του διδάσκοντος

bull Κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς εφόσον είναι εφικτό ο διδάσκων microπορεί να προγραmicromicroατίσει τη microελέτη δύο (2) το πολύ λογοτεχνικών βιβλίων αφιερώνοντας τρεις (3) το πολύ ώρες για καθένα από αυτά Τα βιβλία microπορεί να σχετίζονται microε τα ενδιαφέροντα των microαθητών ή microε τη διδακτέα ύλη Σκοπός της microελέτης αυτής είναι η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας των microαθητών Επισηmicroαίνεται ότι η δραστηριότητα αυτή αποτελεί microεν κριτήριο αξιολόγησης των microαθητών ωστόσο τα βιβλία δεν συmicroπεριλαmicroβάνονται στην ύλη των εξετάσεων της περιόδου Μαΐου-Ιουνίου

Β΄ ΤΑΞΗ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΕΠΑΛ Στη Β΄ τάξη Εσπερινού ΕΠΑΛ η Νεοελληνική Λογοτεχνία διδάσκεται microία (1) ώρα την εβδοmicroάδα microε ελεύθερη επιλογή από τον διδάσκοντα Η ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καλύπτεται στην Β΄ Τάξη Εσπερινού ΕΠΑΛ από το εγχειρίδιο Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α΄ Τεύχος Α΄ Τάξης Γενικού Λυκείου

bull Η επιλογή της διδακτέας ύλης από τους διδάσκοντες πρέπει να είναι ίδια για όλα τα τmicroήmicroατα της τάξης του ίδιου σχολείου προκειmicroένου να τηρηθεί η ενότητα της διδασκαλίας και της αξιολόγησης

bull Θα πρέπει να διδαχθούν κείmicroενα από όλες τις περιόδους (περίπου 7 κείmicroενα)

bull Θα πρέπει να διδαχθούν τουλάχιστον ένα ή δύο κείmicroενα και από την ξένη λογοτεχνία ως αντιπροσωπευτικά των microεγάλων κλασικών έργων

bull Κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς εφόσον είναι εφικτό ο διδάσκων microπορεί να προγραmicromicroατίσει τη microελέτη δύο (2) το πολύ λογοτεχνικών βιβλίων αφιερώνοντας τρεις (3) το πολύ ώρες για καθένα από αυτά Τα βιβλία microπορεί να σχετίζονται microε τα ενδιαφέροντα των microαθητών ή microε τη διδακτέα ύλη Σκοπός της microελέτης αυτής είναι η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας των microαθητών Επισηmicroαίνεται ότι η δραστηριότητα αυτή αποτελεί microεν κριτήριο αξιολόγησης των microαθητών ωστόσο τα βιβλία δεν συmicroπεριλαmicroβάνονται στην ύλη των εξετάσεων της περιόδου Μαΐου-Ιουνίου

Για την εξέταση του microαθήmicroατος ισχύει για τις ανωτέρω τάξεις ότι προβλέπεται στο Π∆ 612012 άρθρο 1 παρ 7 εδάφ 2 (ΦΕΚ Α΄ 112)

4 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

Β΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ Η διδακτέα ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Γλώσσας της Β΄ τάξης Ηmicroερησίου

Επαγγελmicroατικού Λυκείου περιλαmicroβάνεται στα εγχειρίδια

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Β΄ της Β΄ τάξης Γενικού Λυκείου

31

bull Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου

bull Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο

Β΄ Τάξη Ηmicroερήσιου Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Β΄ να διδαχτούν Η ΕΙ∆ΗΣΗ Ι Η ΕΙ∆ΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ 1Το γεγονός και το σχόλιο στην είδηση (σσ 14-17) 2Προβολή και διαφοροποίηση της είδησης (σσ 18-19) 3Παρεmicroβολή ξένου σχολίου στην είδηση (σ 20) 4 ∆ιαπλοκή του γεγονότος microε το σχόλιο στην είδηση (σσ 21-22) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το σχόλιο και την είδηση) (σσ 23-25) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την πληροφόρηση τη δηmicroοσιογραφία τον Τύπο) (σσ 26-30) ΙΙ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΙ∆ΗΣΗΣ 1Η οργάνωση της είδησης (σσ 32-35) 2Η οπτική γωνία του δηmicroοσιογράφου στην είδηση (σσ 36-38) 3Ο τίτλος της είδησης (σσ 39-42) 4Συντακτικά στοιχεία στην είδηση α Η σειρά των λεκτικών συνόλων στην είδηση (σσ 43-44) β Ενεργητική και παθητική σύνταξη στην είδηση (σ 45) γ Η χρήση των ονοmicroατικών προσδιορισmicroών στην είδηση Χρήση ονοmicroάτων και επιθέτων (σ 46)

δ Ο προσδιορισmicroός του χρόνου στην είδηση (σ 47) 5 Το σχόλιο πάνω σε microια είδηση (σσ 48-53) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το χρόνο) (σσ 54-55) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τα microέσα microαζικής επικοινωνίας) (σσ 56-63) Οργάνωση του λόγου Η χρήση του παραδείγmicroατος στην ανάπτυξη παραγράφου και ευρύτερου κειmicroένου (σσ 63-68)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΙ∆Η

Βιογραφικά είδη (σσ 71-72) 1 Βιογραφία microυθιστορηmicroατική βιογραφία (σσ 73-76) 2 Βιογραφικό σηmicroείωmicroα

α Τα γεγονότα και τα σχόλια σε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 77-78) β Η δοmicroή και το περιεχόmicroενο ενός βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 78-79) Λεξιλόγιο βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 82-84)

4 Αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα α Σύγκριση ενός αυτοβιογραφικού σηmicroειώmicroατος microε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σ 86) β Το έmicromicroεσο σχόλιο στο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 86-87) δ Ο πρακτικός σκοπός ενός (αυτο)βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 89-94)

Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την εργασία και την επιλογή επαγγέλmicroατος) (σσ 95-103) 6 Ηmicroερολόγιο (σσ 108-111) 7 Συστατική επιστολή (σσ 112-118) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε το χαρακτηρισmicroό ατόmicroου τις στερεότυπες αντιλήψεις το φυλετικό και κοινωνικό ρατσισmicroό) (σσ 119-126) Οργάνωση του λόγου Ι Παράγραφος Ανάπτυξη microε σύγκριση και αντίθεση (σσ 127-131) ΙΙ Ο ρόλος της αντίθεσης στη συνοχή του κειmicroένου α Συνοχή προτάσεων και περιόδων (σσ 132-133) β Συνοχή παραγράφων microε αντιθετική σύνδεση Ανάπτυξη δύο εννοιών σε ένα ευρύτερο κείmicroενο (σσ 133-135)

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ndash ΚΡΙΤΙΚΗ

32

Ι Παρουσίαση και κριτική ενός βιβλίου 3 Βιβλιοκριτική α Λογοτεχνική κριτική (σσ163-169) β Κριτική άλλων κειmicroένων (σ170-171) 5 Απλή και διαδοχική υπόταξη (σ175) 6 Οι αναφορικές προτάσεις (σσ176-177) Λεξιλόγιο (σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν) (σ 178) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την τέχνη και την κριτική έργου τέχνης) (σσ 179-189) ΙΙ Παρουσίαση και κριτική microιας θεατρικής παράστασης Λεξιλόγιο (σχετικό microε τη θεατρική κριτική) (σσ 203-205) ΙΙΙ Παρουσίαση και κριτική άλλων microορφών τέχνης Λεξιλόγιο (σχετικό microε την κριτική (σσ 219-220) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την κριτικήαξιολόγηση του ατόmicroου και την αυτοκριτική) (σσ 221-224) ΙV Οργάνωση του λόγου ορισmicroός και διαίρεση microιας έννοιας 1Ορισmicroός (σσ 226-230) 2∆ιαίρεση (σσ 231-236)

Σηmicroειώσεις ndashΠερίληψη Ι Σηmicroειώσεις (σ 240)

Α Σηmicroειώσεις από γραπτό λόγο (σσ 241-242) 1Κρατώ σηmicroειώσεις κατά παράγραφο (σσ 243-248) 2Εργάζοmicroαι σε ευρύτερες (από την παράγραφο) νοηmicroατικές ενότητες και κρατώ σηmicroειώσεις (σσ249-252) 3Από τις σηmicroειώσεις προχωρώ στο διάγραmicromicroα του κειmicroένου (σσ 253-257) Β Σηmicroειώσεις από προφορικό λόγο (σσ 258-259) ΙΙ Περίληψη Α Περίληψη γραπτού λόγου 1Πώς οδηγούmicroαι στην περίληψη (σ 262) 2Τι πρέπει να προσέχω σε microια περίληψη (σ 263) 3Συγκρίνω δύο περιλήψεις microία εκτενή και microία συνοπτική του ίδιου κειmicroένου (σσ 264-265) 4Εξετάζω τη χρήση της ενεργητικής και της παθητικής σύνταξης σε microία περίληψη (σσ 266-267) 5Παρατηρώ περιλήψεις από ποικίλα κείmicroενα (σσ 268-273) Β Περίληψη προφορικού λόγου 1∆ιαβάζω τη δηmicroοσιογραφική περίληψη microιας συζήτησης (σσ 274-275) 2Παρουσιάζω σε προφορικό και γραπτό λόγο περίληψη microιας συζήτησης (σ 276) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τη λακωνική έκφραση και την προσπάθεια για εξοικονόmicroηση χρόνου στη σύγχρονη καθηmicroερινή ζωή) (σσ 277-286)

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Για τον ορθό καταmicroερισmicroό και την αποδοτικότερη διδασκαλία της διδακτέας ύλης της

Νεοελληνικής Γλώσσας του Ηmicroερήσιου Επαγγελmicroατικού Λυκείου (ΕΠΑΛ) είναι σκόπιmicroο να ληφθούν υπόψη

1Το Πρόγραmicromicroα Σπουδών για τη Γλωσσική ∆ιδασκαλία στο Λύκειο (σ79-105) που περιλαmicroβάνεται στο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Α΄θmicroιας και Β΄θmicroιας Εκπσης Θεωρητικές Επιστήmicroες (2000) 2Οι laquoΟδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών microαθηmicroάτων στο Γενικό Λύκειοraquo που περιλαmicroβάνουν προτάσεις για τη διδασκαλία των εγχειριδίων Έκφραση-Έκθεση και την αξιοποίηση των βιβλίων Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου και Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο Επίσης οι διδάσκοντεςδιδάσκουσες στο πλαίσιο της υλοποίησης των εκάστοτε

διδακτικών στόχων και του διαθέσιmicroου διδακτικού χρόνου microπορούν να χρησιmicroοποιούν κατά περίπτωση κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό (κείmicroενα δραστηριότητες κά) και από άλλες πηγές microε σκοπό την περαιτέρω εξοικείωση των microαθητώνmicroαθητριών microε ποικίλα κειmicroενικά

33

είδη και την καλλιέργεια της ικανότητάς τους να κατανοούν και να παράγουν επιτυχώς προφορικό και γραπτό λόγο

ΕΣΠΕΡΙΝΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ

Η διδακτέα ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Γλώσσας των Β΄ και Γ΄ τάξεων Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου περιλαmicroβάνεται στα εγχειρίδια

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Α΄ της Α΄ τάξης Γενικού Λυκείου

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Β΄ της Β΄ τάξης Γενικού Λυκείου

bull Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο - Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου

bull Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο

Β΄ Τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Α΄ να διδαχτούν ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Ι ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ (σ 140) 1 Μεθόδευση της περιγραφής

α Η επιλογή και η παράθεσηοργάνωση των λεπτοmicroερειών (σσ 142-147) β Η ακρίβεια και η σαφήνεια στην περιγραφή (σσ 148-152)

2 Η γλώσσα της περιγραφής α Η επιλογή των κατάλληλων λέξεωνφράσεων (σσ 152-153) β Κυριολεκτική (δηλωτική) και microεταφορική (συνυποδηλωτική) χρήση της γλώσσας (σ 153)

3 Το σχόλιο και η οπτική γωνία στην περιγραφή (σσ 154-159) ΙΙ ∆ΙΑΦΟΡΑ ΘΕΜΑΤΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗΣ 1Περιγραφή ενός χώρου κτιρίου (σσ 160-167) 2Περιγραφή προσώπουατόmicroου

α Τα τυπικά και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ενός προσώπου ατόmicroου (σσ 168-170) β Το σχόλιο στην περιγραφή ενός ατόmicroου (σσ 171-176)

3 Περιγραφή ζωγραφικού πίνακα ή άλλου έργου τέχνης (σσ 176-178) 4 Ειδικά θέmicroατα β Περιγραφή της διαδικασίας για την κατασκευή ή τη χρήση ενός αντικειmicroένου (σσ 182-183) ΙΙΙ ΕΚΦΡΑΣΗ-ΕΚΘΕΣΗ θέmicroατα σχετικά microε την ενδυmicroασία και τη microόδα (σσ 184-199) ΙV ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ

Ανάπτυξη microιας παραγράφου microε αναλογία (σσ 200-205) ΑΦΗΓΗΣΗ Ι ΑΦΗΓΗΣΗ

1Ορισmicroός της αφήγησης (σσ 210-211) 2Αφηγηmicroατικό περιεχόmicroενο και αφηγηmicroατική πράξη (σσ 212-214) 7Αφηγηmicroατικός χρόνος (σσ 240-250)

Λεξιλόγιο σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν (σσ 251-252) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση (Γηρατειά και νεότητα Χθες-Σήmicroερα-Αύριο Αφηγήσεις για το παρελθόν και το microέλλον) (σσ 252-258) ΙΙ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΦΗΓΗΣΗ Λεξιλόγιο (σσ 262-263) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση Το κωmicroικό και η σηmicroασία του γέλιου (σσ 264-271) ΙΙΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ Συνοχή κειmicroένου (σσ 272-274)

Συνοχή σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο (σσ 274-277) ΤΟ ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΗΜΑ (σσ 280-295)

34

Γ΄ Τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Β΄ να διδαχτούν

Η ΕΙ∆ΗΣΗ Ι Η ΕΙ∆ΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ 1 Το γεγονός και το σχόλιο στην είδηση (σσ 14-17) 2 Προβολή και διαφοροποίηση της είδησης (σσ 18-19) 3 Παρεmicroβολή ξένου σχολίου στην είδηση (σ 20) 4 ∆ιαπλοκή του γεγονότος microε το σχόλιο στην είδηση (σσ 21-22) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το σχόλιο και την είδηση) (σσ 23-25) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την πληροφόρηση τη δηmicroοσιογραφία τον Τύπο) (σσ 26-30) ΙΙ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΙ∆ΗΣΗΣ 1 Η οργάνωση της είδησης (σσ 32-35) 2 Η οπτική γωνία του δηmicroοσιογράφου στην είδηση (σσ 36-38) 3 Ο τίτλος της είδησης (σσ 39-42) 4 Συντακτικά στοιχεία στην είδηση

α Η σειρά των λεκτικών συνόλων στην είδηση (σσ 43-44) β Ενεργητική και παθητική σύνταξη στην είδηση (σ 45) γ Η χρήση των ονοmicroατικών προσδιορισmicroών στην είδηση Χρήση ονοmicroάτων και επιθέτων (σ 46)

δ Ο προσδιορισmicroός του χρόνου στην είδηση (σ 47) 5 Το σχόλιο πάνω σε microια είδηση (σσ 48-53)

Λεξιλόγιο (σχετικό microε το χρόνο) (σσ 54-55) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τα microέσα microαζικής επικοινωνίας) (σσ 56-63) Οργάνωση του λόγου Η χρήση του παραδείγmicroατος στην ανάπτυξη παραγράφου και ευρύτερου κειmicroένου (σσ 63-68)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΙ∆Η

Βιογραφικά είδη (σσ 71-72) 1 Βιογραφία microυθιστορηmicroατική βιογραφία (σσ 73-76) 2 Βιογραφικό σηmicroείωmicroα

α Τα γεγονότα και τα σχόλια σε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 77-78) β Η δοmicroή και το περιεχόmicroενο ενός βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 78-79) Λεξιλόγιο βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 82-84)

4 Αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα α Σύγκριση ενός αυτοβιογραφικού σηmicroειώmicroατος microε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σ 86) β Το έmicromicroεσο σχόλιο στο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 86-87) δ Ο πρακτικός σκοπός ενός (αυτο)βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 89-94)

Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την εργασία και την επιλογή επαγγέλmicroατος) (σσ 95-103) 6 Ηmicroερολόγιο (σσ 108-111) 7 Συστατική επιστολή (σσ 112-118) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε το χαρακτηρισmicroό ατόmicroου τις στερεότυπες αντιλήψεις το φυλετικό και κοινωνικό ρατσισmicroό) (σσ 119-126) Οργάνωση του λόγου Ι Παράγραφος Ανάπτυξη microε σύγκριση και αντίθεση (σσ 127-131) ΙΙ Ο ρόλος της αντίθεσης στη συνοχή του κειmicroένου α Συνοχή προτάσεων και περιόδων (σσ 132-133) β Συνοχή παραγράφων microε αντιθετική σύνδεση Ανάπτυξη δύο εννοιών σε ένα ευρύτερο κείmicroενο (σσ 133-135)

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ndash ΚΡΙΤΙΚΗ

Ι Παρουσίαση και κριτική ενός βιβλίου 3 Βιβλιοκριτική α Λογοτεχνική κριτική (σσ 163-169)

35

β Κριτική άλλων κειmicroένων (σσ 170-171) 5 Απλή και διαδοχική υπόταξη (σ175) 6 Οι αναφορικές προτάσεις (σσ 176-177) Λεξιλόγιο (σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν) (σ 178) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την τέχνη και την κριτική έργου τέχνης) (σσ 179-189) ΙΙ Παρουσίαση και κριτική microιας θεατρικής παράστασης Λεξιλόγιο (σχετικό microε τη θεατρική κριτική) (σσ 203-205) ΙΙΙ Παρουσίαση και κριτική άλλων microορφών τέχνης Λεξιλόγιο (σχετικό microε την κριτική (σσ 219-220) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την κριτικήαξιολόγηση του ατόmicroου και την αυτοκριτική) (σσ 221-224) ΙV Οργάνωση του λόγου ορισmicroός και διαίρεση microιας έννοιας 1Ορισmicroός (σσ 226-230) 2∆ιαίρεση (σσ 231-236)

Σηmicroειώσεις ndashΠερίληψη Ι Σηmicroειώσεις (σ 240)

Α Σηmicroειώσεις από γραπτό λόγο (σσ 241-242) 1Κρατώ σηmicroειώσεις κατά παράγραφο (σσ 243-248) 2Εργάζοmicroαι σε ευρύτερες (από την παράγραφο) νοηmicroατικές ενότητες και κρατώ σηmicroειώσεις (σσ249-252) 3 Από τις σηmicroειώσεις προχωρώ στο διάγραmicromicroα του κειmicroένου (σσ 253-257) Β Σηmicroειώσεις από προφορικό λόγο (σσ 258-259) ΙΙ Περίληψη Α Περίληψη γραπτού λόγου 1Πώς οδηγούmicroαι στην περίληψη (σ 262) 2 Τι πρέπει να προσέχω σε microια περίληψη (σ 263) 3 Συγκρίνω δύο περιλήψεις microία εκτενή και microία συνοπτική του ίδιου κειmicroένου (σσ 264-265) 4 Εξετάζω τη χρήση της ενεργητικής και της παθητικής σύνταξης σε microία περίληψη (σσ 266-267) 5 Παρατηρώ περιλήψεις από ποικίλα κείmicroενα (σσ 268-273) Β Περίληψη προφορικού λόγου 1 ∆ιαβάζω τη δηmicroοσιογραφική περίληψη microιας συζήτησης (σσ 274-275) 2 Παρουσιάζω σε προφορικό και γραπτό λόγο περίληψη microιας συζήτησης (σσ 276) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τη λακωνική έκφραση και την προσπάθεια για εξοικονόmicroηση χρόνου στη σύγχρονη καθηmicroερινή ζωή) (σ 277-286)

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Για τον ορθό καταmicroερισmicroό και την αποδοτικότερη διδασκαλία της διδακτέας ύλης της

Νεοελληνικής Γλώσσας του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου είναι σκόπιmicroο να ληφθούν υπόψη

1Το Πρόγραmicromicroα Σπουδών για τη Γλωσσική ∆ιδασκαλία στο Λύκειο (σ79-105) που περιλαmicroβάνεται στο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Αθmicroιας και Βθmicroιας Εκπσης Θεωρητικές Επιστήmicroες (2000) 2Οι laquoΟδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών microαθηmicroάτων στο Γενικό Λύκειοraquo που περιλαmicroβάνουν προτάσεις για τη διδασκαλία των εγχειριδίων Έκφραση-Έκθεση και την αξιοποίηση των βιβλίων Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου και Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο (να αξιοποιηθούν σύmicroφωνα microε την κατανοmicroή της διδακτέας ύλης στο Εσπερινό Γενικό Λύκειο)

Επίσης οι διδάσκοντεςδιδάσκουσες στο πλαίσιο της υλοποίησης των εκάστοτε διδακτικών στόχων και του διαθέσιmicroου διδακτικού χρόνου microπορούν να χρησιmicroοποιούν κατά περίπτωση κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό (κείmicroενα δραστηριότητες κά) και από άλλες πηγές microε σκοπό την περαιτέρω εξοικείωση των microαθητώνmicroαθητριών microε ποικίλα κειmicroενικά είδη και την καλλιέργεια της ικανότητάς τους να κατανοούν και να παράγουν επιτυχώς προφορικό και γραπτό λόγο

36

Για την εξέταση του microαθήmicroατος στη Β΄ και Γ΄ τάξη του Ηmicroερήσιου και του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου και στη ∆΄ τάξη του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου ισχύει ότι προβλέπεται στο άρθρο 1 παρ 6 εδάφιο 2 του Π∆ 612012 (ΦΕΚ Α΄ 112)

Οι διδάσκοντες να ενηmicroερωθούν ενυπόγραφα

ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΔΙΑΝΟΜΗ

bull Γραφείο Υφυπουργού

bull Γραφείο Γενικού Γραmicromicroατέα

bull Γραφείο Ειδικού Γραmicromicroατέα

bull ∆νση Σπουδών ∆Ε Τmicroήmicroα Β΄

bull ∆νση Ιδιωτικής Εκπσης

bull ∆νση ΠΟ∆Ε

bull ∆νση Ξένων και Μειονοτικών Σχολείων

bull ∆νση Ειδικής Αγωγής

bull ΣΕΠΕ∆

ΣΥΝΤΗΣ ΤΜΡΧΗΣ ∆ΝΤΗΣ

∆Σ∆Ε

ΕΙ∆ΙΚΟΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

ΓΕΝΙΚΟΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

Ο ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ

ΘΕΟ∆ΩΡΟΣ Π ΠΑΠΑΘΕΟ∆ΩΡΟΥ

16

Προστιθέmicroενη αξία

Το microόνο νέο στοιχείο που εισάγεται microε τη συγκεκριmicroένη εκδοχή είναι ότι χρησιmicroοποιούνται παραδείγmicroατα που προέρχονται από την τρέχουσα καθηmicroερινότητα τα οποία είναι οικεία στα παιδιά και microπορούν πιο εύκολα να τα κατανοήσουν και να τα συζητήσουν ∆εν υπάρχει αmicroφιβολία ότι και microόνο αυτό το γεγονός κάνει το microάθηmicroα πιο ενδιαφέρον και την κατάκτηση της γνώσης πιο εύκολη Η microερική χρήση επίσης των νέων microέσων καθιστά το microάθηmicroα πιο ελκυστικό και διασκεδαστικό Η εκδοχή αυτή όmicroως δεν κινείται στο πνεύmicroα του νέου ΠΣ και αυτό θα φανεί από τις άλλες δύο εκδοχές που ακολουθούν

Σχηmicroατική παρουσίαση

Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής

A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα

Β Αναγνωριστικός

γραmicromicroατισmicroός

Γ Γνώσεις για τη γλώσσα

Γλωσσική ποικιλότητα η γλώσσα των νέων

∆ ∆ιδακτικές πρακτικές Προσφορά - Ζήτηση

Ταυτότητες

∆ιδακτική εκδοχή 2

Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης

Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα

Προηγείται κάποια εισαγωγική συζήτηση για τη γλωσσική ποικιλότητα Για την εξοικείωση των παιδιών microε το ζήτηmicroα microπορεί να αξιοποιηθεί ως αρχική φάση κάποιο κείmicroενο από την εκδοχή 1 (βλ παραπάνω) Θα ήταν πιο ενδιαφέρον αν οη εκπαιδευτικός είχε στη διάθεσή τουτης και ένα δύο επιπλέον κείmicroενα που θα σχετίζονταν microε την κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα Στην περίπτωση αυτή θα microοίραζε τα κείmicroενα στα παιδιά (microετά από microια σύντοmicroη εισαγωγή) και θα ζητούσε να συνεργαστούν προκειmicroένου να αναδείξουν και να παρουσιάσουν τα χαρακτηριστικά που αναφέρει και το σχολικό εγχειρίδιο Η διαφορά εδώ είναι σε σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή ότι τα παιδιά θα αναδείκνυαν τη θεωρία ψάχνοντας κείmicroενα και παρουσιάζοντάς την στην τάξη κάτι που συνιστά σηmicroαντική αλλαγή στις διδακτικές πρακτικές

Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος

Βήmicroα 1ο Στη συνέχεια τα παιδιά οργανώνονται σε microικρές οmicroάδες και τους δίνονται συγκεκριmicroένα βίντεο (αν υπάρχουν οι υποδοmicroές) ή παραδείγmicroατα από έντυπα κείmicroενα που προσφέρονται Αν δεν υπάρχουν υποδοmicroές οη εκπαιδευτικός παρουσιάζει κεντρικά στην αίθουσα τα παραδείγmicroατα microε τις διαφηmicroίσεις (Γενικά αν δεν υπάρχουν υποδοmicroές οη εκπαιδευτικός microπορεί να δώσει στους microαθητές και στις microαθήτριες φωτοτυπία microε αποmicroαγνητοφωνήσεις των βίντεο ή να αξιοποιήσει κάποια από τις άλλες εναλλακτικές δυνατότητες που προτείναmicroε στην αρχή Μπορεί επίσης να επιλέξει έντυπες διαφηmicroίσεις ή

17

άλλα κείmicroενα που κρίνει χρήσιmicroα) Παράλληλα ετοιmicroάζει ένα φύλλο εργασίας το οποίο δίνει τους άξονες γύρω από τους οποίους θα εργαστούν τα παιδιά Ενδεικτικοί άξονες

1 Ποιες κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες αναγνωρίζετε στα συγκεκριmicroένα διαφηmicroιστικά

Αξιοποιήστε τα κείmicroενα που σας δόθηκαν προκειmicroένου να ταξινοmicroήσετε τις

απαντήσεις σας

2 Για ποιο λόγο προκαλείται γέλιο στις διαφηmicroίσεις αυτές (πχ τι θα συνέβαινε αν οι

ήρωες χρησιmicroοποιούσαν την πρότυπη γλώσσα Τι θα συνέβαινε αν ανταλλάσσονταν

οι ρόλοι στα βίντεο) Ποιος ο ρόλος της γλωσσικής ποικιλότητας σε αυτό

3 Αναζητήστε και καταγράψτε άλλα παραδείγmicroατα διαφηmicroιστικού λόγου όπου

χρησιmicroοποιείται η κοινωνική ή γεωγραφική ποικιλότητα Αναλύστε τι εξυπηρετεί σε

κάθε περίπτωση

Βήmicroα 2ο Οι οmicroάδες αφού microελετήσουν τα κείmicroενα (microε βάση τις οδηγίες στο φύλλο εργασίας) καταλήγουν σε συmicroπεράσmicroατα σχετικά microε τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες που χρησιmicroοποιούνται στα διαφηmicroιστικά αυτά Η εργασία microπορεί να συνεχιστεί και στο σπίτι όπου τα παιδιά θα αναζητήσουν και άλλα βίντεο (διαφηmicroιστικά ή microη) στα οποία να αξιοποιείται η κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα θα τα microελετήσουν και θα καταλήξουν σε συmicroπεράσmicroατα microε βάση το φύλλο εργασίας που θα τους έχει δοθεί Οι οmicroάδες microπορούν να παρουσιάσουν τα συmicroπεράσmicroατά τους στην τάξη microε τους ακόλουθους τρόπους (η επιλογή εξαρτάται από τις υποδοmicroές την τάξη τοντηνεκπαιδευτικό κλπ)

o Να δηmicroιουργήσουν ένα κείmicroενο σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης (πχ power

point) microε τις επισηmicroάνσεις και τα ευρήmicroατά τους και να το παρουσιάσουν στην

τάξη Στην περίπτωση αυτή συνδέουmicroε το microάθηmicroά microας microε την ενότητα

laquoΑπροσχεδίαστος και προσχεδιασmicroένος προφορικός λόγος ndash ένα microεικτό είδος

λόγου ανάmicroεσα στον προφορικό και το γραπτό λόγοraquo)

o Να δηmicroιουργήσουν ένα κείmicroενο σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης microε τις

επισηmicroάνσεις και τα ευρήmicroατά τους το οποίο να εmicroπλουτίσουν microε βίντεο και

συνδέσmicroους (links) για την υποστήριξη των συmicroπερασmicroάτων τους (βλ ΠΣ για

την παραγωγή πολυmicroεσικού λόγου αλλά και σύνδεση microε την ενότητα

laquoΑπροσχεδίαστος και προσχεδιασmicroένος προφορικός λόγος ndash ένα microεικτό είδος

λόγου ανάmicroεσα στον προφορικό και το γραπτό λόγοraquo σελ 99)

o Μπορούν να αντλήσουν περαιτέρω στοιχεία (βίντεο και άλλο κειmicroενικό υλικό

καθώς και επιστηmicroονικά άρθρα πάνω στην κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα ndash

έτσι microελετάται και ο επιστηmicroονικός λόγος στόχος του νέου ΠΣ) και να

καταλήξουν στη συγγραφή ενός δοκιmicroίου microε τίτλο laquoΓλώσσα και ποικιλίαraquo ή

ειδικότερα laquoΗ αξιοποίηση της γλώσσας των νέων από τη διαφήmicroισηraquo Το

δοκίmicroιο αυτό πρέπει να ενταχτεί σε ένα επικοινωνιακό πλαίσιο να αναρτηθεί

σε κάποιο ιστολόγιο ή να δηmicroοσιευτεί στη σχολική ή την τοπική εφηmicroερίδα

Καλό θα ήταν να επιχειρηθούν παραλλαγές (να microη γράψουν όλα τα παιδιά το

ίδιο κείmicroενο) για να αντιληφθούν οι microαθητές και οι microαθήτριες πόσο το

επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει και τις επιλογές στη συγγραφή και τη

διαmicroόρφωση ενός κειmicroένου

bull Κατά τη διάρκεια της όλης εργασίας τα παιδιά καλούνται να εστιάζουν σε περιγραφές

και αφηγήσεις όπου αυτό εξυπηρετεί τις ανάγκες τις διδασκαλίας Εστίαση πχ στη

λεπτοmicroερή περιγραφή κατά την ανάλυση και παρουσίαση των βίντεο από τις οmicroάδες

των παιδιών αφήγηση αναδιήγηση άλλων παραδειγmicroάτων για τη χρήση της

νεανικής γλώσσας στην καθηmicroερινότητα Με τη λογική αυτή το συγκεκριmicroένο σενάριο

θεωρεί ως δεδοmicroένη και microια microη γραmicromicroική ανάγνωση της ύλης και microια εστίαση στους

18

στόχους του ΠΣ εποmicroένως microια δηmicroιουργική ndash διαχρονική (και όχι γραmicromicroική microε βάση

το διδακτικό εγχειρίδιο) αξιοποίηση του υλικού του σχολικού εγχειριδίου

bull Ενδιαφέρον θα είχε η συγκεκριmicroένη διδακτική πρόταση να επεκταθεί σε microια microικρή

έρευνα (συλλογή δεδοmicroένων από τα παιδιά γύρω από την αξιοποίηση της νεανικής

γλώσσας στην καθηmicroερινότητα) και να ενταχθεί στο πλαίσιο της Ερευνητικής

Εργασίας (project) που έχει εισαχθεί από φέτος στην Α Λυκείου αν υπάρχει αυτή η

δυνατότητα

Χρονική διάρκεια

Περίπου 1 ndash 2 microήνες (ανάλογα microε τις κατευθύνσεις που θα δοθούν)

Προϋποθέσεις υλοποίησης

- ∆υνατότητες σε Νέες Τεχνολογίες (αν επιλεγεί microια τέτοια οπτική)

- Πρόσθετο διδακτικό υλικό

- Εξοικείωση των παιδιών microε τα νέα microέσα (Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης Πρόγραmicromicroα

Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση πολυmicroέσων ιστολόγια) Είναι γνωστό ότι τα

παιδιά δεν έχουν τέτοιου είδους δυσκολίες

- Κυρίως όmicroως στροφή του microαθήmicroατος προς την κατεύθυνση της ενεργοποίησης των

παιδιών τα οποία διαβάζουν τα κείmicroενα (έντυπα ή σε ψηφιακή microορφή) τα

επεξεργάζονται και καταλήγουν σε διαπιστώσεις που microοιράζονται microε τους

συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες τουςαποκτούν ρόλο που laquoγεmicroίζειraquo το σχολικό

χώρο και χρόνο διαβάζοντας και γράφοντας αξιοποιώντας κάθε microέσο πρακτικής

γραmicromicroατισmicroού (= microέσο για διάβασmicroα γράψιmicroο και επικοινωνία)

Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις

∆εν έχουmicroε σηmicroαντική microεταβολή στον άξονα αυτό Τα παιδιά κατανοούν και πάλι ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή (όπως στην εκδοχή 1) Από το ΠΣ

bull laquoΗ ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσώνraquo

bull laquoΟι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία

που χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλοraquo

Γνώσεις για τη γλώσσα

Και εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την κοινωνική γλωσσική ποικιλία που χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή (όπως στην εκδοχή 1) Επίσης το επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει την οργάνωση και τη διαmicroόρφωση του κειmicroένου Από το ΠΣ

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)

διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της

προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική

διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για

συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά

microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να

ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα

19

επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία

για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo

Γραmicromicroατισmicroοί

Στον άξονα αυτό έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές - Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και microαθήτριες microαθαίνουν να αναγνωρίζουν

ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από κοινωνικούς

παράγοντες Αυτό παραmicroένει ίδιο

- Νέοι γραmicromicroατισmicroοί χρήση των νέων microέσων για την παραγωγή λόγου (πχ

Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο παραγωγή πολυmicroεσικών

κειmicroένων κλπ)

- Παραγωγή προφορικού λόγου παρουσίαση και υποστήριξη άποψης ενώπιον της

τάξης εξάσκηση στην περιγραφή και αφήγηση (προφορικά) παραγωγή γραπτού

(παραγωγή δοκιmicroίου)

Από το ΠΣ

bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo

bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου

περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής

επιχειρηmicroατολογίας κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή

προφορική ενώπιον ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των

πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση

της γλωσσικής ποικιλότηταςraquo

bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής

δικτύωσης)raquo

bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς

ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo

bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης

που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση

αυτή αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις

ταυτότητες που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo

∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες

Παρότι και πάλι η διδασκαλία ξεκινάει από το βιβλίο δε microένει προσκολληmicroένη σrsquo αυτό αλλά το χρησιmicroοποιεί ως αφετηρία για διερεύνηση έρευνα και παραγωγή microιας ευρύτερης γκάmicroας κειmicroένων από ότι στην εκδοχή 1 Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται το σενάριο εκτείνεται πέραν του σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την παραγωγή κειmicroένων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Υπάρχει η δυνατότητα σύνδεσης microε τις ερευνητικές εργασίες Ο σχολικός χώρος το ίδιο δεν είναι microόνο η εξωσχολική δραστηριοποίηση των microαθητώνmicroαθητριών είναι και η αλλαγή της κατανοmicroής τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους για να δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τα ευρήmicroατά τους σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης ή προφορικά microε βάση σηmicroειώσεις που έχουν κρατήσει Ζητείται από τα παιδιά να παίξουν πιο ενεργητικούςndashδιερευνητικούς ρόλους microε τη χρήση της γλώσσας αφού αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται συνεργάζονται και παρουσιάζουν Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo τώρα είναι σαν να τους λέει laquoψάξε microάθε σύνθεσε και παρουσίασεraquo -Είναι προφανές ότι σε ένα τέτοιο πλαίσιο θα πρέπει να microεταβληθεί και ο ρόλος των εκπαιδευτικών δεν έχει τόση βαρύτητα πώς θα παρουσιαστεί η νέα γνώση όσο πώς θα

20

συντονιστούν και θα υποστηριχθούν τα παιδιά στην κατάκτηση της γνώσης στη σύνδεσή της microε τη ζωή και την πραγmicroατικότητα κοκ

Αξιολόγηση (microε βάση το ΠΣ)

Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό

(προφορικά γραπτά)

bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική

microεταβολή

bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή

bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις

επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα

bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών

τους

bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα

Προστιθέmicroενη αξία

Η προώθηση των νέων γραmicromicroατισmicroών η διεύρυνση του σχολικού χωροχρόνου και η τοποθέτηση των microαθητών και των microαθητριών στο επίκεντρο ως υποκειmicroένων που συνεργάζονται microεταξύ τους και microε τοντην εκπαιδευτικό συσκέπτονται παίρνουν αποφάσεις και υποστηρίζουν τις απόψεις τους αποmicroακρύνει την εκδοχή αυτή από τα παραδοσιακά σχήmicroατα διδασκαλίας και γι αυτόν τον λόγο προτείνουmicroε να προτιmicroηθεί σε σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή

Σχηmicroατική παρουσίαση

Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής

A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα

Β Λειτουργική κατάκτησηΚειmicroενικών ειδών νέοι

γραmicromicroατισmicroοί

Γ Γνώσεις για τη γλώσσα Γλωσσική ποικιλότητα

η γλώσσα των νέων

∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές

Ταυτότητες

Στο σχήmicroα αυτό βλέπουmicroε να microεταβάλλονται οι δύο του άκρες αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που παράγει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή αφού τα παιδιά ασκούνται στο να κάνουν διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα

21

∆ιδακτική εκδοχή 3

Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης

Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα

Εξοικείωση microε την έννοια της γλωσσικής ποικιλότητας Μπορεί να αξιοποιηθεί ότι και στην εκδοχή 2

Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος

Εξηγείται στα παιδιά ότι κατά τον υπόλοιπο χρόνο θα διερευνήσουν το πώς ο διαφηmicroιστικός λόγος αξιοποιεί στα κείmicroενά του τη γλωσσική ποικιλότητα και ιδιαίτερα τη γλώσσα των νέων Βήmicroα 1ο Τα παιδιά χωρίζονται σε οmicroάδες και αφού δουν τα βίντεο (εδώ η εναλλακτική της φωτοτυπίας περιορίζει πάρα πολύ τις δραστηριότητες οπότε δεν την προτείνουmicroε) διερευνούν κάποια από τα παρακάτω ζητήmicroατα (σε ένα δίωρο)

bull Οmicroάδες 1 και 3 Μέσω των συγκεκριmicroένων διαφηmicroίσεων κατασκευάζονται

συγκεκριmicroένου τύπου γονείς και παιδιά Πώς συνδυάζεται η κοινωνική γλωσσική

ποικιλία microε άλλα συmicroβολικά στοιχεία (ντύσιmicroο σηmicroειολογία σώmicroατος περιβάλλον

λήψη πλάνα και γενικά γραmicromicroατική της εικόνας) στη δηmicroιουργία ταυτοτήτων στα

συγκεκριmicroένα διαφηmicroιστικά

bull Οmicroάδες 2 και 4 Ποιες γνώσεις προϋποτίθεται πως έχουν οι αποδέκτες των

διαφηmicroίσεων αυτών σε σχέση microε τη γλωσσική ποικιλότητα Ποια στερεότυπα

κατασκευάζονται και χρησιmicroοποιούνται στα συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα

bull Οmicroάδες 5 και 6 Πώς αξιοποιείται η διαφορά των γλωσσικών ποικιλιών για να

κατασκευάσει τι είδους κόσmicroους (πχ οι νέοι δεν microπορούν να συνεννοηθούν microε τους

microεγάλους γιατί οι τελευταίοι είναι συντηρητικοί αυτό δηmicroιουργεί αmicroηχανία στους

microεγάλους και απόγνωση τους νέους κλπ) Πώς αξιοποιούν οι διαφηmicroιστές τη

γλωσσική διαφοροποίηση στο κάθε microήνυmicroα για να κατασκευάσουν τι Τι είδους

γνώσεις για τη γλώσσα θα βοηθήσουν τους αποδέκτες των microηνυmicroάτων να σταθούν

κριτικά απέναντι στα συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα

bull Οmicroάδα 7 Τι προϊόντα προωθούνται microrsquo αυτούς τους τρόπους και σε ποιους

απευθύνονται Γιατί για τα συγκεκριmicroένα προϊόντα επιλέγεται η συγκεκριmicroένη

γλωσσική ποικιλία (πχ θα κατασκευάζονταν οι ίδιοι κόσmicroοι και ταυτότητες αν η

διαφήmicroιση αφορούσε παραδοσιακά φαγητά τραπεζικά προϊόντα λευκαντικό για

ρούχα που αστράφτουν ή σε προϊόντα φαινοmicroενικά για όλη την οικογένεια όπως

καλωδιακή τηλεόραση Υπάρχουν τελικά διαφηmicroίσεις που να απευθύνονται σε όλα τα

microέλη microιας οικογένειας κοινωνίας αδιακρίτως ή πάντοτε επιλέγεται ο καταναλωτικός

στόχος ανάmicroεσα στα microέλη της οικογένειας κοινωνίας που διαχειρίζονται το χρήmicroα ή

microπορούν να πιέσουν για αγορές)

bull Όλες οι οmicroάδες (λόγω της σηmicroαντικής βαρύτητας του ερωτήmicroατος) Τι προτείνεται ως

το ιδανικό κάθε φορά laquomicroέσοraquo για να γεφυρωθεί το χάσmicroα microεταξύ νέων και

ηλικιωmicroένων (προτείνεται πάντα κάποιο υλικό προϊόν) Ποιες αξίες και στάσεις

προβάλλονται microέσω αυτών των επιλογών

Βήmicroα 2οΜετά από τη διερεύνηση αυτή η κάθε οmicroάδα παρουσιάζει και συζητάει τα συmicroπεράσmicroατά της στην τάξη Η παρουσίαση microπορεί να γίνει

- Με Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα

- Με προφορικό λόγο που θα στηρίζεται σε σηmicroεία που θα έχουν φωτοτυπηθεί και

microοιραστεί στους συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες Τις σηmicroειώσεις αυτές κρατάει η

κάθε οmicroάδα καθώς εργάζεται

22

- Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται κατά τη διάρκεια της προετοιmicroασίας και της παρουσίασης

στο να στηρίζονται οι απόψεις που υποστηρίζονται στο να αξιοποιηθεί σε microεγάλη

έκταση η έmicroφαση στη λεπτοmicroέρεια (εστίαση στην περιγραφή)

Φάση 3η Σχολικός γραmicromicroατισmicroός

Οη εκπαιδευτικός του συγκεκριmicroένου παραδείγmicroατος θέλει να εστιάσει περισσότερο στο θέmicroα του προκειmicroένου τα παιδιά να microπορέσουν να γράψουν ένα σχετικό δοκίmicroιο Έτσι microοιράζει 1- 2 κείmicroενα που εστιάζουν στη γλώσσα των νέων και τα συζητάει microε τα παιδιά (microπορεί να τα συζητήσουν όλοι microαζί ή σε οmicroάδες αν διαθέτει χρόνο) Μετά και από αυτή τη συζήτηση τους ζητείται να γράψουν ένα δοκίmicroιο (microε συγκεκριmicroένο επικοινωνιακό πλαίσιο) όπου θα αποτυπώνεται ο προβληmicroατισmicroός για τη γλώσσα των νέων και την αξιοποίησή της από τη διαφήmicroιση Ο τίτλος θα microπορούσε να δοθεί από τα ίδια τα παιδιά (το κάθε παιδί να επιλέξει διαφορετικό τίτλο ανάλογα microε το πλαίσιο επικοινωνίας και το στόχο που θέτει)

Εναλλακτικά

- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αναζητήσουν περαιτέρω υλικό στο διαδίκτυο

(διαφηmicroιστικό ή microη) και να εστιάσουν σε microεγαλύτερο βάθος στη γλώσσα των νέων

στη διαφήmicroιση

- Αν υπάρχουν υποδοmicroές θα microπορούσε να ζητηθεί από τα παιδιά να δηmicroιουργήσουν

πολυmicroεσικές παρουσιάσεις αξιοποιώντας και ενσωmicroατώνοντας υλικό από τις

διαφηmicroίσεις

- Ακόmicroη η έρευνα και η παραγωγή λόγου των microαθητών και microαθητριών microπορούν να

ενταχθούν στο πλαίσιο της Ερευνητικής Εργασίας (project) που έχει εισαχθεί από

φέτος στην Α Λυκείου

- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν επίσης να κάνουν microια microικρή έρευνα πάνω στις

κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες και τα υπόλοιπα συmicroβολικά συστήmicroατα που

χρησιmicroοποιούν χαρακτηριστικές οmicroάδες νέων που διαφοροποιούνται microε βάση το

microουσικό γούστο τα ενδιαφέροντα ελεύθερου χρόνου κλπ (χιπ-χοπάδες microεταλλάδες

σκέιτερς κλπ) Αυτό θα microπορούσε να ενταχθεί στην ερευνητική εργασία ή να

αποτελέσει θέmicroα για το δοκίmicroιο που θα γράψουν

Χρονική διάρκεια

1-2 microήνες (ίσως και παραπάνω)

Προϋποθέσεις υλοποίησης

Εκπαιδευτικός να έχει τη δυνατότητα κεντρικής προβολής στην τάξη (πχ διαδραστικός πίνακας ή βιντεοπροβολέας) ΜαθητήςΜαθήτρια Κάποιο από τα επόmicroενα ανάλογα microε την εκδοχή Πρόγραmicromicroα παρουσίασης (πχ Power Point) Πρόγραmicromicroα Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση πολυmicroέσων ιστολόγια

Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις

Η συγκεκριmicroένη εκδοχή παρουσιάζει σηmicroαντικές αλλαγές σε σχέση microε αυτό τον άξονα Εξακολουθεί να κινείται στη λογική ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Επεκτείνεται όmicroως πολύ πέρα από την περιγραφική αυτή εκδοχή Αναδεικνύει το γεγονός ότι η διαφήmicroιση στηρίζεται σε στερεότυπα (κι εδώ microπορεί να γίνει η σύνδεση και microε την αντίστοιχη θεmicroατική της Β΄ Λυκείου) Κάνει αντιληπτό το γεγονός ότι η διαφήmicroιση κατασκευάζει κόσmicroους αξιοποιώντας microια σειρά συmicroβολικών συστηmicroάτων ανάmicroεσα στα οποία και οι γλωσσικές ποικιλίες Αυτή η αξιοποίηση γίνεται σκόπιmicroα και στοχευmicroένα καθώς κάθε φορά απευθύνεται σε συγκεκριmicroένες οmicroάδες καταναλωτών προκειmicroένου να προωθήσει τα προϊόντα που προβάλλει Αναδεικνύει τέλος το γεγονός ότι οι αξίες που προβάλλονται microέσω των

23

διαφηmicroίσεων κάθε άλλο παρά ουδέτερες είναι και σχετίζονται microε ένα ευρύτερο σύστηmicroα πεποιθήσεων που ενισχύει συγκεκριmicroένου τύπου καταναλωτικά πρότυπα Θα microπορούσαmicroε εν ολίγοις να πούmicroε ότι οι γνώσεις για τη γλώσσα συνδέονται άmicroεσα microε τις γνώσεις για τον κόσmicroο Από το ΠΣ

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)

διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της

προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική

διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για

συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά

microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να

ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα

επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία

για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo

Γνώσεις για τη γλώσσα

Εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Αναδεικνύεται ότι και στα προηγούmicroενα Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την κοινωνική γλωσσική ποικιλία που χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή για συγκεκριmicroένους στόχους Από το ΠΣ

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική) διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν laquoφωνέςraquo που αποτυπώνονται συχνά microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo

Γραmicromicroατισmicroοί και κριτικός γραmicromicroατισmicroός

Θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι καλύπτονται οι γραmicromicroατισmicroοί και οι δεξιότητες των δύο προηγούmicroενων εκδοχών Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες microαθαίνουν να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από κοινωνικούς παράγοντες Νέοι γραmicromicroατισmicroοί υποστήριξη άποψης microε τη χρήση ΠΠ διαχείριση βίντεο συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο κλπ Στο παράδειγmicroα όmicroως αυτό δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην καλλιέργεια του κριτικού γραmicromicroατισmicroού τα παιδιά αποκτούν κριτική στάση απέναντι στον διαφηmicroιστικό λόγο τη γλωσσική ποικιλότητα και τα στερεότυπα microελετούν διαφορετικές εκδοχές και καλούνται να τοποθετηθούν microιλώντας διαβάζοντας και γράφοντας Από το ΠΣ

bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo

bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου

περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής

24

επιχειρηmicroατολογίας κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή

προφορική ενώπιον ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των

πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση

της γλωσσικής ποικιλότηταςraquo

bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής

δικτύωσης)raquo

bull laquoΟ διάλογος είναι το βασικότερο είδος προφορικής επικοινωνίας και διέπεται από

ενδογλωσσικούς και εξωγλωσσικούς κανόνεςraquo

bull laquoΑναγνώριση του σηmicroαντικού ρόλου της εκάστοτε κοινωνικής πρακτικής στον

προσδιορισmicroό της γλώσσας και του είδους του κειmicroένου που χρησιmicroοποιείταιraquo

bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς

ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo

bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης

που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση

αυτή αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις

ταυτότητες που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo

bull laquoΝα αντιλαmicroβάνονται ότι στη γλώσσα αποτυπώνονται πάντα οπτικές θέασης του

κόσmicroου γιrsquo αυτό οι γλωσσικές επιλογές υποδηλώνουν πολιτικές (microε microία ευρύτερη

έννοια) επιλογέςraquo

∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες

Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται microε την εργασία στο σπίτι το σενάριο εκτείνεται πέραν του σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την παραγωγή κειmicroένων τη διαχείριση πολυmicroέσων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Ο σχολικός χώρος το ίδιο δεν είναι microόνον η εξωσχολική δραστηριοποίηση των παιδιών είναι και η αλλαγή της κατανοmicroής τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους για να δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τις σκέψεις τους παίζουν ρόλους στη δραmicroατοποίηση ndash αλλάζει έτσι η εικόνα των σειρών των παιδιών που κάθονται προσηλωmicroένα στον πίνακα

Οη εκπαιδευτικός υποχωρεί από το ρόλο του ποmicroπού της γνώσης σε εmicroψυχωτικό και συντονιστικό ρόλο ∆εν παίζει τόσο ρόλο πόσο θα microιλήσει όσο πώς θα υποστηρίξει την κάθε οmicroάδα και το κάθε παιδί να ολοκληρώσει την εργασία του ∆εν έρχεται εκ των υστέρων να διορθώσει αλλά είναι πολύ κοντά στα παιδιά καθώς ψάχνουν γράφουν ή παρουσιάζουν προκειmicroένου να τα υποστηρίξει

Οι microαθητές και οι microαθήτριες βρίσκονται στο επίκεντρο και διαmicroορφώνουν σε ένα microεγάλο βαθmicroό τη microαθησιακή διαδικασία επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται και συνεργάζονται microελετούν ποικιλία κειmicroένων στέκονται κριτικά απέναντι στα microηνύmicroατα των ΜΜΕ γίνονται σκεπτόmicroενοι και υποψιασmicroένοι πολίτες Από το ΠΣ

bull laquoΑνάλυση microέσω της γλώσσας και των άλλων τρόπων κειmicroένων της καθηmicroερινότητας

(περιοδικά τύπος σώmicroατα κειmicroένων) προκειmicroένου να αναδειχθεί πώς

αναπαριστώνται microέσω του λόγου διάφορες κοινωνικές οmicroάδες (πχ microετανάστες

γυναίκες νέοι κλπ) Ανάδειξη των στερεοτύπων και προκαταλήψεωνraquo

bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν

την κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε

περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να

τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo

bull laquoΑνάλυση κειmicroένων από τον διαφηmicroιστικό λόγο και ανίχνευση του ρόλου της

ποιητικής λειτουργίας των κειmicroενικών τύπων (περιγραφή αφήγηση) και της

25

πολυτροπικότητας στην κατασκευή της οπτικής που θέλουν να επιβάλλουν στον

αναγνώστηθεατήraquo

bull laquoΚαταγραφή και ανάλυση microιας συνοmicroιλίας (πχ ενηλίκων εφήβων) και ανάδειξη των

ταυτοτήτων που αναδεικνύονταιraquo

bull laquoΑνάλυση διαδικτυακών ήκαι πολυmicroεσικών κειmicroένων και εντοπισmicroός των microέσων

(γλωσσικών πολυτροπικών συmicroφραστικό πλαίσιο κλπ) που συνεισφέρουν στην

οπτική των συντακτώνraquo

Αξιολόγηση

Με τη συγκεκριmicroένη εκδοχή καλύπτονται σχεδόν πλήρως οι στόχοι του ΠΣ της συγκεκριmicroένης θεmicroατικής ενότητας Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό (προφορικά γραπτά)

bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική microεταβολή

bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή

bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα

bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών τους

bull να εκφράζονται κριτικά ως προς την καταλληλότητα ενός (διαλεκτικού πχ) κειmicroένου σε σχέση microε την περίσταση επικοινωνίας

bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα Επίσης η 3η εκδοχή καλύπτει και microια σειρά στόχων από άλλες θεmicroατικές του ΠΣ όπως οι ακόλουθες ΘΕΜΑΤΙΚΗ Προφορικός γραπτός και πολυτροπικός λόγος Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να αναλύουν τη σηmicroασία των παραγλωσσικών και εξωγλωσσικών στοιχείων για τη microετάδοση νοηmicroάτων που δε δηλώνονται γλωσσικά

bull να ερmicroηνεύουν τη συmicroβολή κάθε τρόπου για τη δόmicroηση νοηmicroάτων στα πολυτροπικά κείmicroενα

bull να κατασκευάζουν πολυτροπικά κείmicroενα για ποικίλες περιστάσεις

bull να κρίνουν αν ένα κείmicroενο είναι αποτελεσmicroατικό ως προς τη microορφή λόγου που χρησιmicroοποιείται (προφορικός γραπτός πολυτροπικός κλπ) και να εξηγούν τον ρόλο που έχει η τεχνολογία στη διαmicroόρφωση πολυτροπικών πολυmicroεσικών κειmicroένων

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Το κείmicroενο η δοmicroή τα χαρακτηριστικά του και η ποικιλότητά του Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να συντάσσουν ποικιλία κειmicroενικών ειδών και τύπων microε συνοχή και συνεκτικότητα και να αναγνωρίζουν τα δοmicroικά χαρακτηριστικά τους

bull να πυκνώνουν το λόγο και να αξιοποιούν τις περιλήψεις ως βάση για την παραγωγή ευρύτερων κειmicroένων

bull να αναγνωρίζουν τη λειτουργία και συνέργεια των τρόπων σε διαφορετικά πολυτροπικά κείmicroενα (αφηγηmicroατικά περιγραφικά επιχειρηmicroατολογικά)

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα κοινωνία και επικοινωνία Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να διακρίνουν ότι κάθε χρήση της γλώσσας είναι κοινωνικά διαφοροποιηmicroένη και σχετίζεται microε τις ταυτότητες των οmicroιλητώντριών αλλά και microε καταστασιακά δεδοmicroένα

bull να εντοπίζουν τις κοινωνικές συνδηλώσεις σε ένα κείmicroενο

26

bull να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου

bull να αξιοποιούν τις γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές

bull να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού

Προστιθέmicroενη αξία

Προωθούνται οι νέοι γραmicromicroατισmicroοί και ο κριτικός γραmicromicroατισmicroός και διευρύνεται ο σχολικός χωροχρόνος Οι microαθητές και οι microαθήτριες αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες και συνεργάζονται αναδεικνύεται και ενθαρρύνεται η κριτική τους σκέψη και προάγεται η κριτική τους θέση ως πολιτών στον κόσmicroο που τιςτους περιβάλλει Η εκδοχή αυτή είναι και η πλησιέστερη στους στόχους και τις επιδιώξεις του νέου ΠΣ Η 3η εκδοχή αναδεικνύει επίσης τις ακόλουθες βασικές αρχές του ΠΣ

bull Το ΠΣ πρέπει να αποτελεί αφετηρία για την αξιοποίηση του διδακτικού υλικού και όχι

το αντίστροφο

bull Πρέπει να αξιοποιείται κάθε microαθησιακός πόρος (εποmicroένως και το βιβλίο)

προκειmicroένου να κατακτηθούν οι στόχοι

Σχηmicroατική παρουσίαση

Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής

A Γνώσεις για τον κόσmicroο πώς η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα (κριτική προσέγγιση)

Β Λειτουργική κατάκτησηΚειmicroενικών ειδών νέοι Γραmicromicroατισmicroοί

Γ Γνώσεις για τη γλώσσα

Γλωσσική ποικιλότητα η γλώσσα των νέων

∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές

Ταυτότητες

Στο σχήmicroα 3 βλέπουmicroε τώρα να microεταβάλλονται οι τρεις του άκρες σε σχέση microε την πρώτη εκδοχή αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) αλλά και αυτή που έχει σχέση microε τις γνώσεις για τον κόσmicroο (Α) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που εκβάλλει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή (κέντρο του ρόmicroβου) αφού τα παιδιά δεν ασκούνται στο να κάνουν απλώς διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα αλλά και στο να χρησιmicroοποιούν τις γνώσεις για τη γλώσσα προκειmicroένου να διαβάζουν καλύτερα τον κόσmicroο γύρω τους Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo στη δεύτερη laquoψάξε microάθε σύνθεσε και παρουσίασεraquo και τώρα τους λέει laquoΨάξει microάθε σύνθεσε παρουσίασε αλλά και δες ότι ο σηmicroειωτικός κόσmicroος γύρω σου δεν είναι αθώοςraquo

27

5 Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Με τα δεδοmicroένα που παρουσιάστηκαν και αναλύθηκαν παραπάνω το εύλογο ερώτηmicroα που τίθεται είναι το εξής σε ένα τέτοιο διδακτικό πλαίσιο πώς θα microπορέσουν οι εκπαιδευτικοί να αξιολογήσουν την επίδοση των microαθητών και των microαθητριών Για να απαντηθεί το ερώτηmicroα αυτό είναι χρήσιmicroο να γίνει προηγουmicroένως διάκριση των τριών διαφορετικών εννοιών που υπάρχουν πίσω από τον όρο αξιολόγηση Η πρώτη συζητήθηκε microέσω των παραδειγmicroάτων που αναπτύχθηκαν παραπάνω σύmicroφωνα microε το ΠΣ Στην περίπτωση αυτή η αξιολόγηση ταυτίζεται microε ότι τα παιδιά αναmicroένεται να είναι σε θέση να κάνουν σε κάθε θεmicroατική ενότητα Από εδώ κατά βάση ξεκινάει να σχεδιάζει τη διδασκαλία τουτης οη κάθε εκπαιδευτικός και προσπαθεί να αντιmicroετωπίσει συνδυαστικά τις αξιολογήσεις που προτείνονται στις τέσσερις θεmicroατικές ενότητες

Η δεύτερη συζητείται ιδιαίτερα στην έκτη ενότητα του ΠΣ Εκεί επισηmicroαίνεται ότι η αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά το microάθηmicroα στο σύνολό του (βλ περισσότερα εκεί) Αυτή η αξιολόγηση εποmicroένως αφορά την καθηmicroερινή διδακτική πρακτική από την οποία οι εκπαιδευτικοί αντλούν πολύ χρήσιmicroα στοιχεία που αφορούν τους ίδιους και τις ίδιες και τις επιλογές τους τους microαθητές και τις microαθήτριες και τον βαθmicroό ανταπόκρισής τους Από τη διαδικασία αυτή microπορούν οι εκπαιδευτικοί να αντλήσουν στοιχεία και για τη βαθmicroολόγηση (βλ παρακάτω)

Η τρίτη τέλος εκδοχή σχετίζεται microε αυτό που συνήθως στο ελληνικό σχολείο εννοούmicroε αξιολόγηση και ταυτίζεται microε την αποτίmicroηση του βαθmicroού που θα πάρει ο κάθε microαθητής και η κάθε microαθήτρια παράmicroετρος η οποία δε θα πρέπει να υποτιmicroάται

Στη συνέχεια αναλύεται η λογική του πλαισίου αξιολόγησης στο οποίο περιγράφεται η λογική των εξετάσεων που θα γίνονται στην Α Λυκείου

Στην εισαγωγή του πλαισίου αξιολόγησης αναφέρονται τα κάτωθι

laquoΓια την εξέταση στη Νέα Ελληνική Γλώσσα δίνεται στους microαθητές σε φωτοαντίγραφο ένα δύο ή και περισσότερα κείmicroενα περιορισmicroένης έκτασης (προτιmicroότερα τα δύο κείmicroενα) από τον έντυπο ήκαι τον ηλεκτρονικό λόγο που αναφέρονται σε κοινωνικά πολιτικά πολιτιστικά επιστηmicroονικά ή άλλα θέmicroατα της καθηmicroερινής ζωής Καλό είναι τα κείmicroενα να σχετίζονται microε τα θέmicroατα microε τα οποία ασχολήθηκαν οι microαθητές (γνώσεις για τον κόσmicroο βλ στήλη 1 του Προγράmicromicroατος Σπουδών) στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς Γενικότερος στόχος της εξέτασης είναι να ελεγχθεί ο βαθmicroός κατάκτησης των δεξιοτήτων και των γνώσεων που αναφέρονται στη στήλη 5 του Προγράmicromicroατος Σπουδώνraquo

- Προτείνεται να δίνονται δύο κείmicroενα αντί για ένα Η επιλογή αυτή οδηγεί στο να

ελέγξουmicroε καλύτερα microέσω συνδυαστικών ερωτήσεων την ικανότητα των microαθητών και

microαθητριών να κατανοούν κείmicroενα που έχουν σχέση microε κάποια θεmicroατική που

microελετήσαmicroε Εννοείται ότι τα κείmicroενα αυτά θα είναι άγνωστα αλλά θα σχετίζονται microε

τις θεmicroατικές microε τις οποίες ασχοληθήκαmicroε στην τάξη Τα κείmicroενα επίσης microπορούν να

αξιοποιηθούν ως βάση προκειmicroένου να αντληθούν πληροφορίες για την παραγωγή

λόγου (βλ παράγραφο 6 του Π∆ 612012)

- Η έννοια κείmicroενο χρησιmicroοποιείται εδώ microε microια ευρύτερη λογική Εννοούmicroε ως κείmicroενα

τα γνωστά ― γλωσσικά κυρίως― κείmicroενα που είναι σε έντυπη microορφή αλλά και τα

ποικίλα ηλεκτρονικά ή ψηφιακά και πολυτροπικά κείmicroενα (πχ βίντεο ιστοσελίδες

κλπ)

- Οδηγός των ερωτήσεων που θα τεθούν είναι το πλαίσιο της αξιολόγησης (τι

αναmicroένουmicroε οι microαθητές και οι microαθήτριες να ξέρουν microετά από κάποια φάση

διδασκαλίας ή στο τέλος) που δίνεται στη στήλη 5 του ΠΣ Με βάση τη στήλη αυτή και

την εστίαση στη διδασκαλία θα γίνει η επιλογή των ερωτήσεων

28

Στο πλαίσιο για την αξιολόγηση διακρίνονται δύο οmicroάδες ερωτήσεων Η πρώτη έχει σχέση microε

την κατανόηση του γραπτού λόγου (microε microια ευρύτερη λογική) Αναφέρεται χαρακτηριστικά

laquoΠιο συγκεκριmicroένα οι microαθητές καλούνται (α) Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται κατά πόσο έγινε κατανοητό το περιεχόmicroενο του ή των κειmicroένων (πχ οπτικές από τις οποίες προσεγγίζεται η πραγmicroατικότητα επιχειρήmicroατα συγγραφέα προβλήmicroατα που θέτει θέσεις που υποστηρίζει κτλ)raquo Στη συγκεκριmicroένη ενότητα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα εξής επίπεδα

- Κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες κατανοούν το (ή τα) κείmicroενο σε ένα πρώτο επίπεδο

- Κατά πόσο microπορούν να γίνουν κατανοητά τα επιχειρήmicroατα που microπορεί να χρησιmicroοποιούνται ή ο ρόλος που έχουν τα ποικίλα συmicroβολικά συστήmicroατα (φυσικά και η γλώσσα) στη συγκρότηση του νοήmicroατος των συγκεκριmicroένων κειmicroένων

- Με δεδοmicroένο το γεγονός ότι τα κείmicroενα προσεγγίζουν την πραγmicroατικότητα από συγκεκριmicroένες οπτικές γωνίες ενδιαφέρει ιδιαίτερα να διερευνάται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αντιληφθούν τις οπτικές γωνίες από τις οποίες το κάθε κείmicroενο προσεγγίζει την πραγmicroατικότητα Ενδιαφέρει ιδιαίτερα η ανάδειξη των διαφορών ή της συmicroπληρωmicroατικότητας που υπάρχει ανάmicroεσα στα κείmicroενα που δίνονται

- Εν κατακλείδι microας ενδιαφέρει να αποτυπωθεί στην αξιολόγησή microας όχι microόνο το κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να κατανοούν τα κείmicroενα αλλά και να αντιλαmicroβάνονται τη microη ουδετερότητα των κειmicroένων Να κατανοούν δηλαδή ότι η πραγmicroατικότητα που παρουσιάζεται σε κάθε κείmicroενο είναι αποτέλεσmicroα της ιδεολογίας της στάσης της θέσης και της γενικότερης κοσmicroοθεωρίας του συντάκτη ή της συντάκτριας και όχι αποτύπωση microιας ούτως ή άλλως microη υπαρκτής αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας (κριτικός γραmicromicroατισmicroός)

Με τη δεύτερη οmicroάδα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα εξής laquo(β) Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται πώς γλωσσικά (βλ γνώσεις για τη γλώσσα) ή εξωγλωσσικά στοιχεία (πβ πολυτροπικότητα) συγκροτούν την κειmicroενική ιδιαιτερότητα των συγκεκριmicroένων κειmicroένων και συνεισφέρουν στη σύνδεση των κειmicroένων αυτών microε την κοινωνική πραγmicroατικότητα όπου ανήκουν (βλ στήλη 3 του Προγράmicromicroατος Σπουδών)raquo Οι ερωτήσεις αυτές ξεκινούν από microια microεταγλωσσική αφετηρία και εστιάζουν και πάλι στα κείmicroενα Συγκεκριmicroένα διερευνώνται

- Ο ρόλος των γλωσσικών επιλογών στη συγκρότηση του νοήmicroατος των κειmicroένων γιατί για παράδειγmicroα επιλέγεται η γλώσσα των νέων και ποια ακριβώς εκδοχή της ή γιατί ο λόγος του κειmicroένου microπορεί να αξιοποιεί λόγιες ή λαϊκές εκφράσεις ή πώς η γλώσσα και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα (εικόνες φωτογραφίες διαγράmicromicroατα κλπ) αλληλοσυmicroπληρώνονται και κατασκευάζουν τα συγκεκριmicroένα νοήmicroατα

Ο αριθmicroός των υποερωτήσεων που microπορεί να υπάρχουν και η ακριβής κατεύθυνση προσδιορίζεται από τη διδασκαλία ή τις διδασκαλίες που έχουν προηγηθεί αλλά και το είδος της αξιολόγησης (τελική ενδιάmicroεση κλπ) Εκείνο που κυρίως ενδιαφέρει είναι να ανιχνευτεί microέσω των ερωτήσεων η δηmicroιουργικότητα και η κριτική ικανότητα των microαθητών και microαθητριών ως αναγνωστών ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ

- ∆ε δίνονται ερωτήσεις γραmicromicroατικές ή λεξιλογικές ανεξάρτητα από τα κείmicroενα αλλά ερωτήσεις microε τις οποίες επιχειρείται να διερευνηθούν τα λεξιλογικά και δοmicroικά

29

στοιχεία του κειmicroένου που συmicroβάλλουν στη διαmicroόρφωση των νοηmicroάτων που δίνει το κείmicroενο πχ η πραγmicroατικότητα που διαmicroορφώνει η χρήση της παθητικής φωνής σε σχέση microε την ενεργητική η χρήση ονοmicroατικών προτάσεων αντί των ρηmicroατικών η χρήση λόγιου λεξιλογίου αντί λαϊκού κλπ

- ∆ε δίνονται ασκήσεις microηχανιστικού τύπου (πχ συmicroπλήρωση κενών αντικαταστάσεις λέξεων κλπ)

- Η όποια γλωσσική εστίαση αποτυπώνεται σε ερωτήσεις που στοχεύουν στη διερεύνηση των κειmicroένων και του κόσmicroου Εξυπακούεται ότι οι όποιες γνώσεις για τη γλώσσα (και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα) ζητούνται από τα παιδιά έχουν κατακτηθεί στη διάρκεια των microαθηmicroάτων

Η τρίτη άσκηση έχει αποκλειστική σχέση microε την παραγωγή γραπτού λόγου Στο πλαίσιο αξιολόγησης αναφέρονται τα παρακάτω laquo(γ) Να παραγάγουν κείmicroενο το οποίο microε αφετηρία ένα από τα κείmicroενα που δίνονται θα προσαρmicroόζεται σε διαφορετικό επικοινωνιακό πλαίσιο (πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) και θα ανήκει σε ίδιο ή ενδεχοmicroένως διαφορετικό είδος κειmicroένου (πχ από συνέντευξη σε δοκίmicroιο από διαφήmicroιση σε δοκίmicroιο microε επιχειρηmicroατολογία από άρθρο εφηmicroερίδας σε αναδιήγηση κτλ) προκειmicroένου να αξιολογηθούν στοιχεία που σχετίζονται microε την κατάκτηση των γραmicromicroατισmicroών της στήλης 2 του Προγράmicromicroατος Σπουδών ή (εναλλακτικά) microε αφετηρία τα κείmicroενα που θα δοθούν να παραγάγουν (αφού microεταβληθεί το επικοινωνιακό πλαίσιο πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) συγκεκριmicroένο είδος κειmicroένου microέσω του οποίου να διατυπώνεται η συmicroφωνία ή διαφωνία τους microε θέσεις απόψεις και στάσεις που προβάλλονται στα κείmicroενα που έχουν δοθείraquo Εδώ αξίζει να προσεχθούν τα παρακάτω

- Η αξιολόγηση εστιάζει στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και συγκεκριmicroένων κειmicroενικών ειδών microε βάση συγκεκριmicroένο πλαίσιο επικοινωνίας Αυτή θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι είναι microια απαραίτητη γραπτή γλωσσική ικανότητα για ένα παιδί αυτή της ηλικίας

- Ελέγχεται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αξιοποιήσουν και να ενσωmicroατώσουν δηmicroιουργικά στα κείmicroενά τους πληροφορίες από άλλα κείmicroενα (τα κείmicroενα που δίνονται για την κατανόηση γραπτού λόγου) Η εστίαση αυτή αποβλέπει στο να αποτυπωθεί ο βαθmicroός δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών

- Ιδιαίτερα σηmicroαντικό είναι επίσης πέρα από την ενσωmicroάτωση γνώσεων και απόψεων τα παιδιά να microπορούν να διατυπώνουν τεκmicroηριωmicroένες θέσεις κρίσεις και αντιρρήσεις στα κείmicroενά τους ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος που έχουν να γράψουν

Γενικότερα το πνεύmicroα των εξετάσεων είναι απαραίτητο να κινείται στο γενικότερο πνεύmicroα του ΠΣ ενισχύοντας microεταξύ άλλων και -Κλασικού (που έχουν σχέση microε το έντυπο) και νέου τύπου γραmicromicroατισmicroούς (που έχουν σχέση microε τα ψηφιακά microέσα) -Τη δηmicroιουργικότητα των παιδιών σε σχέση microε το διάβασmicroα και το γράψιmicroο -Την κριτική τους ικανότητα -Την ικανότητά τους να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα τόσο για να εκφράζονται όσο και για να διαβάζουν τον κόσmicroο Για την αξιολόγηση του microαθήmicroατος laquoΝέα Ελληνική Γλώσσαraquo στην Α΄ τάξη ηmicroερησίου και Α΄

τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου ισχύει η παρ 6 του άρθ 1 του Π∆ 612012 (ΦΕΚ Α΄ 112)

30

3 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Β΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΠΑΛ Η Νεοελληνική Λογοτεχνία ως microάθηmicroα Γενικής Παιδείας διδάσκεται microία (1) ώρα την εβδοmicroάδα microε ελεύθερη επιλογή από τον διδάσκοντα Αναλυτικά Η ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καλύπτεται στη Β΄ Τάξη ηmicroερησίου ΕΠΑΛ από το εγχειρίδιο Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β΄ Τεύχος Β΄ Τάξης Γενικού Λυκείου

bull Η επιλογή της διδακτέας ύλης από τους διδάσκοντες πρέπει να είναι ίδια για όλα τα τmicroήmicroατα της τάξης του ίδιου σχολείου προκειmicroένου να τηρηθεί η ενότητα της διδασκαλίας και της αξιολόγησης

bull Θα πρέπει να διδαχθούν κείmicroενα από όλες τις περιόδους (περίπου 10 κείmicroενα)

bull Θα πρέπει να διδαχθούν τουλάχιστον ένα ή δύο κείmicroενα και από την ξένη λογοτεχνία ως αντιπροσωπευτικά των microεγάλων κλασικών έργων

bull Επίσης microπορούν να διδαχτούν ένα ή δύο δοκίmicroια εάν επαρκεί ο χρόνος ή να γίνει ανάγνωση κάποιων δοκιmicroίων κατά την κρίση του διδάσκοντος

bull Κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς εφόσον είναι εφικτό ο διδάσκων microπορεί να προγραmicromicroατίσει τη microελέτη δύο (2) το πολύ λογοτεχνικών βιβλίων αφιερώνοντας τρεις (3) το πολύ ώρες για καθένα από αυτά Τα βιβλία microπορεί να σχετίζονται microε τα ενδιαφέροντα των microαθητών ή microε τη διδακτέα ύλη Σκοπός της microελέτης αυτής είναι η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας των microαθητών Επισηmicroαίνεται ότι η δραστηριότητα αυτή αποτελεί microεν κριτήριο αξιολόγησης των microαθητών ωστόσο τα βιβλία δεν συmicroπεριλαmicroβάνονται στην ύλη των εξετάσεων της περιόδου Μαΐου-Ιουνίου

Β΄ ΤΑΞΗ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΕΠΑΛ Στη Β΄ τάξη Εσπερινού ΕΠΑΛ η Νεοελληνική Λογοτεχνία διδάσκεται microία (1) ώρα την εβδοmicroάδα microε ελεύθερη επιλογή από τον διδάσκοντα Η ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καλύπτεται στην Β΄ Τάξη Εσπερινού ΕΠΑΛ από το εγχειρίδιο Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α΄ Τεύχος Α΄ Τάξης Γενικού Λυκείου

bull Η επιλογή της διδακτέας ύλης από τους διδάσκοντες πρέπει να είναι ίδια για όλα τα τmicroήmicroατα της τάξης του ίδιου σχολείου προκειmicroένου να τηρηθεί η ενότητα της διδασκαλίας και της αξιολόγησης

bull Θα πρέπει να διδαχθούν κείmicroενα από όλες τις περιόδους (περίπου 7 κείmicroενα)

bull Θα πρέπει να διδαχθούν τουλάχιστον ένα ή δύο κείmicroενα και από την ξένη λογοτεχνία ως αντιπροσωπευτικά των microεγάλων κλασικών έργων

bull Κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς εφόσον είναι εφικτό ο διδάσκων microπορεί να προγραmicromicroατίσει τη microελέτη δύο (2) το πολύ λογοτεχνικών βιβλίων αφιερώνοντας τρεις (3) το πολύ ώρες για καθένα από αυτά Τα βιβλία microπορεί να σχετίζονται microε τα ενδιαφέροντα των microαθητών ή microε τη διδακτέα ύλη Σκοπός της microελέτης αυτής είναι η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας των microαθητών Επισηmicroαίνεται ότι η δραστηριότητα αυτή αποτελεί microεν κριτήριο αξιολόγησης των microαθητών ωστόσο τα βιβλία δεν συmicroπεριλαmicroβάνονται στην ύλη των εξετάσεων της περιόδου Μαΐου-Ιουνίου

Για την εξέταση του microαθήmicroατος ισχύει για τις ανωτέρω τάξεις ότι προβλέπεται στο Π∆ 612012 άρθρο 1 παρ 7 εδάφ 2 (ΦΕΚ Α΄ 112)

4 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

Β΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ Η διδακτέα ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Γλώσσας της Β΄ τάξης Ηmicroερησίου

Επαγγελmicroατικού Λυκείου περιλαmicroβάνεται στα εγχειρίδια

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Β΄ της Β΄ τάξης Γενικού Λυκείου

31

bull Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου

bull Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο

Β΄ Τάξη Ηmicroερήσιου Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Β΄ να διδαχτούν Η ΕΙ∆ΗΣΗ Ι Η ΕΙ∆ΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ 1Το γεγονός και το σχόλιο στην είδηση (σσ 14-17) 2Προβολή και διαφοροποίηση της είδησης (σσ 18-19) 3Παρεmicroβολή ξένου σχολίου στην είδηση (σ 20) 4 ∆ιαπλοκή του γεγονότος microε το σχόλιο στην είδηση (σσ 21-22) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το σχόλιο και την είδηση) (σσ 23-25) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την πληροφόρηση τη δηmicroοσιογραφία τον Τύπο) (σσ 26-30) ΙΙ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΙ∆ΗΣΗΣ 1Η οργάνωση της είδησης (σσ 32-35) 2Η οπτική γωνία του δηmicroοσιογράφου στην είδηση (σσ 36-38) 3Ο τίτλος της είδησης (σσ 39-42) 4Συντακτικά στοιχεία στην είδηση α Η σειρά των λεκτικών συνόλων στην είδηση (σσ 43-44) β Ενεργητική και παθητική σύνταξη στην είδηση (σ 45) γ Η χρήση των ονοmicroατικών προσδιορισmicroών στην είδηση Χρήση ονοmicroάτων και επιθέτων (σ 46)

δ Ο προσδιορισmicroός του χρόνου στην είδηση (σ 47) 5 Το σχόλιο πάνω σε microια είδηση (σσ 48-53) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το χρόνο) (σσ 54-55) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τα microέσα microαζικής επικοινωνίας) (σσ 56-63) Οργάνωση του λόγου Η χρήση του παραδείγmicroατος στην ανάπτυξη παραγράφου και ευρύτερου κειmicroένου (σσ 63-68)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΙ∆Η

Βιογραφικά είδη (σσ 71-72) 1 Βιογραφία microυθιστορηmicroατική βιογραφία (σσ 73-76) 2 Βιογραφικό σηmicroείωmicroα

α Τα γεγονότα και τα σχόλια σε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 77-78) β Η δοmicroή και το περιεχόmicroενο ενός βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 78-79) Λεξιλόγιο βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 82-84)

4 Αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα α Σύγκριση ενός αυτοβιογραφικού σηmicroειώmicroατος microε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σ 86) β Το έmicromicroεσο σχόλιο στο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 86-87) δ Ο πρακτικός σκοπός ενός (αυτο)βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 89-94)

Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την εργασία και την επιλογή επαγγέλmicroατος) (σσ 95-103) 6 Ηmicroερολόγιο (σσ 108-111) 7 Συστατική επιστολή (σσ 112-118) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε το χαρακτηρισmicroό ατόmicroου τις στερεότυπες αντιλήψεις το φυλετικό και κοινωνικό ρατσισmicroό) (σσ 119-126) Οργάνωση του λόγου Ι Παράγραφος Ανάπτυξη microε σύγκριση και αντίθεση (σσ 127-131) ΙΙ Ο ρόλος της αντίθεσης στη συνοχή του κειmicroένου α Συνοχή προτάσεων και περιόδων (σσ 132-133) β Συνοχή παραγράφων microε αντιθετική σύνδεση Ανάπτυξη δύο εννοιών σε ένα ευρύτερο κείmicroενο (σσ 133-135)

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ndash ΚΡΙΤΙΚΗ

32

Ι Παρουσίαση και κριτική ενός βιβλίου 3 Βιβλιοκριτική α Λογοτεχνική κριτική (σσ163-169) β Κριτική άλλων κειmicroένων (σ170-171) 5 Απλή και διαδοχική υπόταξη (σ175) 6 Οι αναφορικές προτάσεις (σσ176-177) Λεξιλόγιο (σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν) (σ 178) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την τέχνη και την κριτική έργου τέχνης) (σσ 179-189) ΙΙ Παρουσίαση και κριτική microιας θεατρικής παράστασης Λεξιλόγιο (σχετικό microε τη θεατρική κριτική) (σσ 203-205) ΙΙΙ Παρουσίαση και κριτική άλλων microορφών τέχνης Λεξιλόγιο (σχετικό microε την κριτική (σσ 219-220) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την κριτικήαξιολόγηση του ατόmicroου και την αυτοκριτική) (σσ 221-224) ΙV Οργάνωση του λόγου ορισmicroός και διαίρεση microιας έννοιας 1Ορισmicroός (σσ 226-230) 2∆ιαίρεση (σσ 231-236)

Σηmicroειώσεις ndashΠερίληψη Ι Σηmicroειώσεις (σ 240)

Α Σηmicroειώσεις από γραπτό λόγο (σσ 241-242) 1Κρατώ σηmicroειώσεις κατά παράγραφο (σσ 243-248) 2Εργάζοmicroαι σε ευρύτερες (από την παράγραφο) νοηmicroατικές ενότητες και κρατώ σηmicroειώσεις (σσ249-252) 3Από τις σηmicroειώσεις προχωρώ στο διάγραmicromicroα του κειmicroένου (σσ 253-257) Β Σηmicroειώσεις από προφορικό λόγο (σσ 258-259) ΙΙ Περίληψη Α Περίληψη γραπτού λόγου 1Πώς οδηγούmicroαι στην περίληψη (σ 262) 2Τι πρέπει να προσέχω σε microια περίληψη (σ 263) 3Συγκρίνω δύο περιλήψεις microία εκτενή και microία συνοπτική του ίδιου κειmicroένου (σσ 264-265) 4Εξετάζω τη χρήση της ενεργητικής και της παθητικής σύνταξης σε microία περίληψη (σσ 266-267) 5Παρατηρώ περιλήψεις από ποικίλα κείmicroενα (σσ 268-273) Β Περίληψη προφορικού λόγου 1∆ιαβάζω τη δηmicroοσιογραφική περίληψη microιας συζήτησης (σσ 274-275) 2Παρουσιάζω σε προφορικό και γραπτό λόγο περίληψη microιας συζήτησης (σ 276) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τη λακωνική έκφραση και την προσπάθεια για εξοικονόmicroηση χρόνου στη σύγχρονη καθηmicroερινή ζωή) (σσ 277-286)

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Για τον ορθό καταmicroερισmicroό και την αποδοτικότερη διδασκαλία της διδακτέας ύλης της

Νεοελληνικής Γλώσσας του Ηmicroερήσιου Επαγγελmicroατικού Λυκείου (ΕΠΑΛ) είναι σκόπιmicroο να ληφθούν υπόψη

1Το Πρόγραmicromicroα Σπουδών για τη Γλωσσική ∆ιδασκαλία στο Λύκειο (σ79-105) που περιλαmicroβάνεται στο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Α΄θmicroιας και Β΄θmicroιας Εκπσης Θεωρητικές Επιστήmicroες (2000) 2Οι laquoΟδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών microαθηmicroάτων στο Γενικό Λύκειοraquo που περιλαmicroβάνουν προτάσεις για τη διδασκαλία των εγχειριδίων Έκφραση-Έκθεση και την αξιοποίηση των βιβλίων Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου και Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο Επίσης οι διδάσκοντεςδιδάσκουσες στο πλαίσιο της υλοποίησης των εκάστοτε

διδακτικών στόχων και του διαθέσιmicroου διδακτικού χρόνου microπορούν να χρησιmicroοποιούν κατά περίπτωση κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό (κείmicroενα δραστηριότητες κά) και από άλλες πηγές microε σκοπό την περαιτέρω εξοικείωση των microαθητώνmicroαθητριών microε ποικίλα κειmicroενικά

33

είδη και την καλλιέργεια της ικανότητάς τους να κατανοούν και να παράγουν επιτυχώς προφορικό και γραπτό λόγο

ΕΣΠΕΡΙΝΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ

Η διδακτέα ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Γλώσσας των Β΄ και Γ΄ τάξεων Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου περιλαmicroβάνεται στα εγχειρίδια

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Α΄ της Α΄ τάξης Γενικού Λυκείου

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Β΄ της Β΄ τάξης Γενικού Λυκείου

bull Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο - Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου

bull Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο

Β΄ Τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Α΄ να διδαχτούν ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Ι ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ (σ 140) 1 Μεθόδευση της περιγραφής

α Η επιλογή και η παράθεσηοργάνωση των λεπτοmicroερειών (σσ 142-147) β Η ακρίβεια και η σαφήνεια στην περιγραφή (σσ 148-152)

2 Η γλώσσα της περιγραφής α Η επιλογή των κατάλληλων λέξεωνφράσεων (σσ 152-153) β Κυριολεκτική (δηλωτική) και microεταφορική (συνυποδηλωτική) χρήση της γλώσσας (σ 153)

3 Το σχόλιο και η οπτική γωνία στην περιγραφή (σσ 154-159) ΙΙ ∆ΙΑΦΟΡΑ ΘΕΜΑΤΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗΣ 1Περιγραφή ενός χώρου κτιρίου (σσ 160-167) 2Περιγραφή προσώπουατόmicroου

α Τα τυπικά και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ενός προσώπου ατόmicroου (σσ 168-170) β Το σχόλιο στην περιγραφή ενός ατόmicroου (σσ 171-176)

3 Περιγραφή ζωγραφικού πίνακα ή άλλου έργου τέχνης (σσ 176-178) 4 Ειδικά θέmicroατα β Περιγραφή της διαδικασίας για την κατασκευή ή τη χρήση ενός αντικειmicroένου (σσ 182-183) ΙΙΙ ΕΚΦΡΑΣΗ-ΕΚΘΕΣΗ θέmicroατα σχετικά microε την ενδυmicroασία και τη microόδα (σσ 184-199) ΙV ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ

Ανάπτυξη microιας παραγράφου microε αναλογία (σσ 200-205) ΑΦΗΓΗΣΗ Ι ΑΦΗΓΗΣΗ

1Ορισmicroός της αφήγησης (σσ 210-211) 2Αφηγηmicroατικό περιεχόmicroενο και αφηγηmicroατική πράξη (σσ 212-214) 7Αφηγηmicroατικός χρόνος (σσ 240-250)

Λεξιλόγιο σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν (σσ 251-252) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση (Γηρατειά και νεότητα Χθες-Σήmicroερα-Αύριο Αφηγήσεις για το παρελθόν και το microέλλον) (σσ 252-258) ΙΙ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΦΗΓΗΣΗ Λεξιλόγιο (σσ 262-263) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση Το κωmicroικό και η σηmicroασία του γέλιου (σσ 264-271) ΙΙΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ Συνοχή κειmicroένου (σσ 272-274)

Συνοχή σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο (σσ 274-277) ΤΟ ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΗΜΑ (σσ 280-295)

34

Γ΄ Τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Β΄ να διδαχτούν

Η ΕΙ∆ΗΣΗ Ι Η ΕΙ∆ΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ 1 Το γεγονός και το σχόλιο στην είδηση (σσ 14-17) 2 Προβολή και διαφοροποίηση της είδησης (σσ 18-19) 3 Παρεmicroβολή ξένου σχολίου στην είδηση (σ 20) 4 ∆ιαπλοκή του γεγονότος microε το σχόλιο στην είδηση (σσ 21-22) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το σχόλιο και την είδηση) (σσ 23-25) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την πληροφόρηση τη δηmicroοσιογραφία τον Τύπο) (σσ 26-30) ΙΙ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΙ∆ΗΣΗΣ 1 Η οργάνωση της είδησης (σσ 32-35) 2 Η οπτική γωνία του δηmicroοσιογράφου στην είδηση (σσ 36-38) 3 Ο τίτλος της είδησης (σσ 39-42) 4 Συντακτικά στοιχεία στην είδηση

α Η σειρά των λεκτικών συνόλων στην είδηση (σσ 43-44) β Ενεργητική και παθητική σύνταξη στην είδηση (σ 45) γ Η χρήση των ονοmicroατικών προσδιορισmicroών στην είδηση Χρήση ονοmicroάτων και επιθέτων (σ 46)

δ Ο προσδιορισmicroός του χρόνου στην είδηση (σ 47) 5 Το σχόλιο πάνω σε microια είδηση (σσ 48-53)

Λεξιλόγιο (σχετικό microε το χρόνο) (σσ 54-55) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τα microέσα microαζικής επικοινωνίας) (σσ 56-63) Οργάνωση του λόγου Η χρήση του παραδείγmicroατος στην ανάπτυξη παραγράφου και ευρύτερου κειmicroένου (σσ 63-68)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΙ∆Η

Βιογραφικά είδη (σσ 71-72) 1 Βιογραφία microυθιστορηmicroατική βιογραφία (σσ 73-76) 2 Βιογραφικό σηmicroείωmicroα

α Τα γεγονότα και τα σχόλια σε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 77-78) β Η δοmicroή και το περιεχόmicroενο ενός βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 78-79) Λεξιλόγιο βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 82-84)

4 Αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα α Σύγκριση ενός αυτοβιογραφικού σηmicroειώmicroατος microε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σ 86) β Το έmicromicroεσο σχόλιο στο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 86-87) δ Ο πρακτικός σκοπός ενός (αυτο)βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 89-94)

Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την εργασία και την επιλογή επαγγέλmicroατος) (σσ 95-103) 6 Ηmicroερολόγιο (σσ 108-111) 7 Συστατική επιστολή (σσ 112-118) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε το χαρακτηρισmicroό ατόmicroου τις στερεότυπες αντιλήψεις το φυλετικό και κοινωνικό ρατσισmicroό) (σσ 119-126) Οργάνωση του λόγου Ι Παράγραφος Ανάπτυξη microε σύγκριση και αντίθεση (σσ 127-131) ΙΙ Ο ρόλος της αντίθεσης στη συνοχή του κειmicroένου α Συνοχή προτάσεων και περιόδων (σσ 132-133) β Συνοχή παραγράφων microε αντιθετική σύνδεση Ανάπτυξη δύο εννοιών σε ένα ευρύτερο κείmicroενο (σσ 133-135)

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ndash ΚΡΙΤΙΚΗ

Ι Παρουσίαση και κριτική ενός βιβλίου 3 Βιβλιοκριτική α Λογοτεχνική κριτική (σσ 163-169)

35

β Κριτική άλλων κειmicroένων (σσ 170-171) 5 Απλή και διαδοχική υπόταξη (σ175) 6 Οι αναφορικές προτάσεις (σσ 176-177) Λεξιλόγιο (σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν) (σ 178) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την τέχνη και την κριτική έργου τέχνης) (σσ 179-189) ΙΙ Παρουσίαση και κριτική microιας θεατρικής παράστασης Λεξιλόγιο (σχετικό microε τη θεατρική κριτική) (σσ 203-205) ΙΙΙ Παρουσίαση και κριτική άλλων microορφών τέχνης Λεξιλόγιο (σχετικό microε την κριτική (σσ 219-220) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την κριτικήαξιολόγηση του ατόmicroου και την αυτοκριτική) (σσ 221-224) ΙV Οργάνωση του λόγου ορισmicroός και διαίρεση microιας έννοιας 1Ορισmicroός (σσ 226-230) 2∆ιαίρεση (σσ 231-236)

Σηmicroειώσεις ndashΠερίληψη Ι Σηmicroειώσεις (σ 240)

Α Σηmicroειώσεις από γραπτό λόγο (σσ 241-242) 1Κρατώ σηmicroειώσεις κατά παράγραφο (σσ 243-248) 2Εργάζοmicroαι σε ευρύτερες (από την παράγραφο) νοηmicroατικές ενότητες και κρατώ σηmicroειώσεις (σσ249-252) 3 Από τις σηmicroειώσεις προχωρώ στο διάγραmicromicroα του κειmicroένου (σσ 253-257) Β Σηmicroειώσεις από προφορικό λόγο (σσ 258-259) ΙΙ Περίληψη Α Περίληψη γραπτού λόγου 1Πώς οδηγούmicroαι στην περίληψη (σ 262) 2 Τι πρέπει να προσέχω σε microια περίληψη (σ 263) 3 Συγκρίνω δύο περιλήψεις microία εκτενή και microία συνοπτική του ίδιου κειmicroένου (σσ 264-265) 4 Εξετάζω τη χρήση της ενεργητικής και της παθητικής σύνταξης σε microία περίληψη (σσ 266-267) 5 Παρατηρώ περιλήψεις από ποικίλα κείmicroενα (σσ 268-273) Β Περίληψη προφορικού λόγου 1 ∆ιαβάζω τη δηmicroοσιογραφική περίληψη microιας συζήτησης (σσ 274-275) 2 Παρουσιάζω σε προφορικό και γραπτό λόγο περίληψη microιας συζήτησης (σσ 276) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τη λακωνική έκφραση και την προσπάθεια για εξοικονόmicroηση χρόνου στη σύγχρονη καθηmicroερινή ζωή) (σ 277-286)

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Για τον ορθό καταmicroερισmicroό και την αποδοτικότερη διδασκαλία της διδακτέας ύλης της

Νεοελληνικής Γλώσσας του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου είναι σκόπιmicroο να ληφθούν υπόψη

1Το Πρόγραmicromicroα Σπουδών για τη Γλωσσική ∆ιδασκαλία στο Λύκειο (σ79-105) που περιλαmicroβάνεται στο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Αθmicroιας και Βθmicroιας Εκπσης Θεωρητικές Επιστήmicroες (2000) 2Οι laquoΟδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών microαθηmicroάτων στο Γενικό Λύκειοraquo που περιλαmicroβάνουν προτάσεις για τη διδασκαλία των εγχειριδίων Έκφραση-Έκθεση και την αξιοποίηση των βιβλίων Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου και Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο (να αξιοποιηθούν σύmicroφωνα microε την κατανοmicroή της διδακτέας ύλης στο Εσπερινό Γενικό Λύκειο)

Επίσης οι διδάσκοντεςδιδάσκουσες στο πλαίσιο της υλοποίησης των εκάστοτε διδακτικών στόχων και του διαθέσιmicroου διδακτικού χρόνου microπορούν να χρησιmicroοποιούν κατά περίπτωση κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό (κείmicroενα δραστηριότητες κά) και από άλλες πηγές microε σκοπό την περαιτέρω εξοικείωση των microαθητώνmicroαθητριών microε ποικίλα κειmicroενικά είδη και την καλλιέργεια της ικανότητάς τους να κατανοούν και να παράγουν επιτυχώς προφορικό και γραπτό λόγο

36

Για την εξέταση του microαθήmicroατος στη Β΄ και Γ΄ τάξη του Ηmicroερήσιου και του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου και στη ∆΄ τάξη του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου ισχύει ότι προβλέπεται στο άρθρο 1 παρ 6 εδάφιο 2 του Π∆ 612012 (ΦΕΚ Α΄ 112)

Οι διδάσκοντες να ενηmicroερωθούν ενυπόγραφα

ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΔΙΑΝΟΜΗ

bull Γραφείο Υφυπουργού

bull Γραφείο Γενικού Γραmicromicroατέα

bull Γραφείο Ειδικού Γραmicromicroατέα

bull ∆νση Σπουδών ∆Ε Τmicroήmicroα Β΄

bull ∆νση Ιδιωτικής Εκπσης

bull ∆νση ΠΟ∆Ε

bull ∆νση Ξένων και Μειονοτικών Σχολείων

bull ∆νση Ειδικής Αγωγής

bull ΣΕΠΕ∆

ΣΥΝΤΗΣ ΤΜΡΧΗΣ ∆ΝΤΗΣ

∆Σ∆Ε

ΕΙ∆ΙΚΟΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

ΓΕΝΙΚΟΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

Ο ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ

ΘΕΟ∆ΩΡΟΣ Π ΠΑΠΑΘΕΟ∆ΩΡΟΥ

17

άλλα κείmicroενα που κρίνει χρήσιmicroα) Παράλληλα ετοιmicroάζει ένα φύλλο εργασίας το οποίο δίνει τους άξονες γύρω από τους οποίους θα εργαστούν τα παιδιά Ενδεικτικοί άξονες

1 Ποιες κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες αναγνωρίζετε στα συγκεκριmicroένα διαφηmicroιστικά

Αξιοποιήστε τα κείmicroενα που σας δόθηκαν προκειmicroένου να ταξινοmicroήσετε τις

απαντήσεις σας

2 Για ποιο λόγο προκαλείται γέλιο στις διαφηmicroίσεις αυτές (πχ τι θα συνέβαινε αν οι

ήρωες χρησιmicroοποιούσαν την πρότυπη γλώσσα Τι θα συνέβαινε αν ανταλλάσσονταν

οι ρόλοι στα βίντεο) Ποιος ο ρόλος της γλωσσικής ποικιλότητας σε αυτό

3 Αναζητήστε και καταγράψτε άλλα παραδείγmicroατα διαφηmicroιστικού λόγου όπου

χρησιmicroοποιείται η κοινωνική ή γεωγραφική ποικιλότητα Αναλύστε τι εξυπηρετεί σε

κάθε περίπτωση

Βήmicroα 2ο Οι οmicroάδες αφού microελετήσουν τα κείmicroενα (microε βάση τις οδηγίες στο φύλλο εργασίας) καταλήγουν σε συmicroπεράσmicroατα σχετικά microε τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες που χρησιmicroοποιούνται στα διαφηmicroιστικά αυτά Η εργασία microπορεί να συνεχιστεί και στο σπίτι όπου τα παιδιά θα αναζητήσουν και άλλα βίντεο (διαφηmicroιστικά ή microη) στα οποία να αξιοποιείται η κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα θα τα microελετήσουν και θα καταλήξουν σε συmicroπεράσmicroατα microε βάση το φύλλο εργασίας που θα τους έχει δοθεί Οι οmicroάδες microπορούν να παρουσιάσουν τα συmicroπεράσmicroατά τους στην τάξη microε τους ακόλουθους τρόπους (η επιλογή εξαρτάται από τις υποδοmicroές την τάξη τοντηνεκπαιδευτικό κλπ)

o Να δηmicroιουργήσουν ένα κείmicroενο σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης (πχ power

point) microε τις επισηmicroάνσεις και τα ευρήmicroατά τους και να το παρουσιάσουν στην

τάξη Στην περίπτωση αυτή συνδέουmicroε το microάθηmicroά microας microε την ενότητα

laquoΑπροσχεδίαστος και προσχεδιασmicroένος προφορικός λόγος ndash ένα microεικτό είδος

λόγου ανάmicroεσα στον προφορικό και το γραπτό λόγοraquo)

o Να δηmicroιουργήσουν ένα κείmicroενο σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης microε τις

επισηmicroάνσεις και τα ευρήmicroατά τους το οποίο να εmicroπλουτίσουν microε βίντεο και

συνδέσmicroους (links) για την υποστήριξη των συmicroπερασmicroάτων τους (βλ ΠΣ για

την παραγωγή πολυmicroεσικού λόγου αλλά και σύνδεση microε την ενότητα

laquoΑπροσχεδίαστος και προσχεδιασmicroένος προφορικός λόγος ndash ένα microεικτό είδος

λόγου ανάmicroεσα στον προφορικό και το γραπτό λόγοraquo σελ 99)

o Μπορούν να αντλήσουν περαιτέρω στοιχεία (βίντεο και άλλο κειmicroενικό υλικό

καθώς και επιστηmicroονικά άρθρα πάνω στην κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα ndash

έτσι microελετάται και ο επιστηmicroονικός λόγος στόχος του νέου ΠΣ) και να

καταλήξουν στη συγγραφή ενός δοκιmicroίου microε τίτλο laquoΓλώσσα και ποικιλίαraquo ή

ειδικότερα laquoΗ αξιοποίηση της γλώσσας των νέων από τη διαφήmicroισηraquo Το

δοκίmicroιο αυτό πρέπει να ενταχτεί σε ένα επικοινωνιακό πλαίσιο να αναρτηθεί

σε κάποιο ιστολόγιο ή να δηmicroοσιευτεί στη σχολική ή την τοπική εφηmicroερίδα

Καλό θα ήταν να επιχειρηθούν παραλλαγές (να microη γράψουν όλα τα παιδιά το

ίδιο κείmicroενο) για να αντιληφθούν οι microαθητές και οι microαθήτριες πόσο το

επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει και τις επιλογές στη συγγραφή και τη

διαmicroόρφωση ενός κειmicroένου

bull Κατά τη διάρκεια της όλης εργασίας τα παιδιά καλούνται να εστιάζουν σε περιγραφές

και αφηγήσεις όπου αυτό εξυπηρετεί τις ανάγκες τις διδασκαλίας Εστίαση πχ στη

λεπτοmicroερή περιγραφή κατά την ανάλυση και παρουσίαση των βίντεο από τις οmicroάδες

των παιδιών αφήγηση αναδιήγηση άλλων παραδειγmicroάτων για τη χρήση της

νεανικής γλώσσας στην καθηmicroερινότητα Με τη λογική αυτή το συγκεκριmicroένο σενάριο

θεωρεί ως δεδοmicroένη και microια microη γραmicromicroική ανάγνωση της ύλης και microια εστίαση στους

18

στόχους του ΠΣ εποmicroένως microια δηmicroιουργική ndash διαχρονική (και όχι γραmicromicroική microε βάση

το διδακτικό εγχειρίδιο) αξιοποίηση του υλικού του σχολικού εγχειριδίου

bull Ενδιαφέρον θα είχε η συγκεκριmicroένη διδακτική πρόταση να επεκταθεί σε microια microικρή

έρευνα (συλλογή δεδοmicroένων από τα παιδιά γύρω από την αξιοποίηση της νεανικής

γλώσσας στην καθηmicroερινότητα) και να ενταχθεί στο πλαίσιο της Ερευνητικής

Εργασίας (project) που έχει εισαχθεί από φέτος στην Α Λυκείου αν υπάρχει αυτή η

δυνατότητα

Χρονική διάρκεια

Περίπου 1 ndash 2 microήνες (ανάλογα microε τις κατευθύνσεις που θα δοθούν)

Προϋποθέσεις υλοποίησης

- ∆υνατότητες σε Νέες Τεχνολογίες (αν επιλεγεί microια τέτοια οπτική)

- Πρόσθετο διδακτικό υλικό

- Εξοικείωση των παιδιών microε τα νέα microέσα (Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης Πρόγραmicromicroα

Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση πολυmicroέσων ιστολόγια) Είναι γνωστό ότι τα

παιδιά δεν έχουν τέτοιου είδους δυσκολίες

- Κυρίως όmicroως στροφή του microαθήmicroατος προς την κατεύθυνση της ενεργοποίησης των

παιδιών τα οποία διαβάζουν τα κείmicroενα (έντυπα ή σε ψηφιακή microορφή) τα

επεξεργάζονται και καταλήγουν σε διαπιστώσεις που microοιράζονται microε τους

συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες τουςαποκτούν ρόλο που laquoγεmicroίζειraquo το σχολικό

χώρο και χρόνο διαβάζοντας και γράφοντας αξιοποιώντας κάθε microέσο πρακτικής

γραmicromicroατισmicroού (= microέσο για διάβασmicroα γράψιmicroο και επικοινωνία)

Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις

∆εν έχουmicroε σηmicroαντική microεταβολή στον άξονα αυτό Τα παιδιά κατανοούν και πάλι ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή (όπως στην εκδοχή 1) Από το ΠΣ

bull laquoΗ ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσώνraquo

bull laquoΟι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία

που χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλοraquo

Γνώσεις για τη γλώσσα

Και εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την κοινωνική γλωσσική ποικιλία που χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή (όπως στην εκδοχή 1) Επίσης το επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει την οργάνωση και τη διαmicroόρφωση του κειmicroένου Από το ΠΣ

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)

διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της

προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική

διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για

συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά

microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να

ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα

19

επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία

για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo

Γραmicromicroατισmicroοί

Στον άξονα αυτό έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές - Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και microαθήτριες microαθαίνουν να αναγνωρίζουν

ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από κοινωνικούς

παράγοντες Αυτό παραmicroένει ίδιο

- Νέοι γραmicromicroατισmicroοί χρήση των νέων microέσων για την παραγωγή λόγου (πχ

Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο παραγωγή πολυmicroεσικών

κειmicroένων κλπ)

- Παραγωγή προφορικού λόγου παρουσίαση και υποστήριξη άποψης ενώπιον της

τάξης εξάσκηση στην περιγραφή και αφήγηση (προφορικά) παραγωγή γραπτού

(παραγωγή δοκιmicroίου)

Από το ΠΣ

bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo

bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου

περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής

επιχειρηmicroατολογίας κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή

προφορική ενώπιον ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των

πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση

της γλωσσικής ποικιλότηταςraquo

bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής

δικτύωσης)raquo

bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς

ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo

bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης

που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση

αυτή αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις

ταυτότητες που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo

∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες

Παρότι και πάλι η διδασκαλία ξεκινάει από το βιβλίο δε microένει προσκολληmicroένη σrsquo αυτό αλλά το χρησιmicroοποιεί ως αφετηρία για διερεύνηση έρευνα και παραγωγή microιας ευρύτερης γκάmicroας κειmicroένων από ότι στην εκδοχή 1 Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται το σενάριο εκτείνεται πέραν του σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την παραγωγή κειmicroένων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Υπάρχει η δυνατότητα σύνδεσης microε τις ερευνητικές εργασίες Ο σχολικός χώρος το ίδιο δεν είναι microόνο η εξωσχολική δραστηριοποίηση των microαθητώνmicroαθητριών είναι και η αλλαγή της κατανοmicroής τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους για να δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τα ευρήmicroατά τους σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης ή προφορικά microε βάση σηmicroειώσεις που έχουν κρατήσει Ζητείται από τα παιδιά να παίξουν πιο ενεργητικούςndashδιερευνητικούς ρόλους microε τη χρήση της γλώσσας αφού αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται συνεργάζονται και παρουσιάζουν Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo τώρα είναι σαν να τους λέει laquoψάξε microάθε σύνθεσε και παρουσίασεraquo -Είναι προφανές ότι σε ένα τέτοιο πλαίσιο θα πρέπει να microεταβληθεί και ο ρόλος των εκπαιδευτικών δεν έχει τόση βαρύτητα πώς θα παρουσιαστεί η νέα γνώση όσο πώς θα

20

συντονιστούν και θα υποστηριχθούν τα παιδιά στην κατάκτηση της γνώσης στη σύνδεσή της microε τη ζωή και την πραγmicroατικότητα κοκ

Αξιολόγηση (microε βάση το ΠΣ)

Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό

(προφορικά γραπτά)

bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική

microεταβολή

bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή

bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις

επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα

bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών

τους

bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα

Προστιθέmicroενη αξία

Η προώθηση των νέων γραmicromicroατισmicroών η διεύρυνση του σχολικού χωροχρόνου και η τοποθέτηση των microαθητών και των microαθητριών στο επίκεντρο ως υποκειmicroένων που συνεργάζονται microεταξύ τους και microε τοντην εκπαιδευτικό συσκέπτονται παίρνουν αποφάσεις και υποστηρίζουν τις απόψεις τους αποmicroακρύνει την εκδοχή αυτή από τα παραδοσιακά σχήmicroατα διδασκαλίας και γι αυτόν τον λόγο προτείνουmicroε να προτιmicroηθεί σε σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή

Σχηmicroατική παρουσίαση

Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής

A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα

Β Λειτουργική κατάκτησηΚειmicroενικών ειδών νέοι

γραmicromicroατισmicroοί

Γ Γνώσεις για τη γλώσσα Γλωσσική ποικιλότητα

η γλώσσα των νέων

∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές

Ταυτότητες

Στο σχήmicroα αυτό βλέπουmicroε να microεταβάλλονται οι δύο του άκρες αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που παράγει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή αφού τα παιδιά ασκούνται στο να κάνουν διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα

21

∆ιδακτική εκδοχή 3

Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης

Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα

Εξοικείωση microε την έννοια της γλωσσικής ποικιλότητας Μπορεί να αξιοποιηθεί ότι και στην εκδοχή 2

Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος

Εξηγείται στα παιδιά ότι κατά τον υπόλοιπο χρόνο θα διερευνήσουν το πώς ο διαφηmicroιστικός λόγος αξιοποιεί στα κείmicroενά του τη γλωσσική ποικιλότητα και ιδιαίτερα τη γλώσσα των νέων Βήmicroα 1ο Τα παιδιά χωρίζονται σε οmicroάδες και αφού δουν τα βίντεο (εδώ η εναλλακτική της φωτοτυπίας περιορίζει πάρα πολύ τις δραστηριότητες οπότε δεν την προτείνουmicroε) διερευνούν κάποια από τα παρακάτω ζητήmicroατα (σε ένα δίωρο)

bull Οmicroάδες 1 και 3 Μέσω των συγκεκριmicroένων διαφηmicroίσεων κατασκευάζονται

συγκεκριmicroένου τύπου γονείς και παιδιά Πώς συνδυάζεται η κοινωνική γλωσσική

ποικιλία microε άλλα συmicroβολικά στοιχεία (ντύσιmicroο σηmicroειολογία σώmicroατος περιβάλλον

λήψη πλάνα και γενικά γραmicromicroατική της εικόνας) στη δηmicroιουργία ταυτοτήτων στα

συγκεκριmicroένα διαφηmicroιστικά

bull Οmicroάδες 2 και 4 Ποιες γνώσεις προϋποτίθεται πως έχουν οι αποδέκτες των

διαφηmicroίσεων αυτών σε σχέση microε τη γλωσσική ποικιλότητα Ποια στερεότυπα

κατασκευάζονται και χρησιmicroοποιούνται στα συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα

bull Οmicroάδες 5 και 6 Πώς αξιοποιείται η διαφορά των γλωσσικών ποικιλιών για να

κατασκευάσει τι είδους κόσmicroους (πχ οι νέοι δεν microπορούν να συνεννοηθούν microε τους

microεγάλους γιατί οι τελευταίοι είναι συντηρητικοί αυτό δηmicroιουργεί αmicroηχανία στους

microεγάλους και απόγνωση τους νέους κλπ) Πώς αξιοποιούν οι διαφηmicroιστές τη

γλωσσική διαφοροποίηση στο κάθε microήνυmicroα για να κατασκευάσουν τι Τι είδους

γνώσεις για τη γλώσσα θα βοηθήσουν τους αποδέκτες των microηνυmicroάτων να σταθούν

κριτικά απέναντι στα συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα

bull Οmicroάδα 7 Τι προϊόντα προωθούνται microrsquo αυτούς τους τρόπους και σε ποιους

απευθύνονται Γιατί για τα συγκεκριmicroένα προϊόντα επιλέγεται η συγκεκριmicroένη

γλωσσική ποικιλία (πχ θα κατασκευάζονταν οι ίδιοι κόσmicroοι και ταυτότητες αν η

διαφήmicroιση αφορούσε παραδοσιακά φαγητά τραπεζικά προϊόντα λευκαντικό για

ρούχα που αστράφτουν ή σε προϊόντα φαινοmicroενικά για όλη την οικογένεια όπως

καλωδιακή τηλεόραση Υπάρχουν τελικά διαφηmicroίσεις που να απευθύνονται σε όλα τα

microέλη microιας οικογένειας κοινωνίας αδιακρίτως ή πάντοτε επιλέγεται ο καταναλωτικός

στόχος ανάmicroεσα στα microέλη της οικογένειας κοινωνίας που διαχειρίζονται το χρήmicroα ή

microπορούν να πιέσουν για αγορές)

bull Όλες οι οmicroάδες (λόγω της σηmicroαντικής βαρύτητας του ερωτήmicroατος) Τι προτείνεται ως

το ιδανικό κάθε φορά laquomicroέσοraquo για να γεφυρωθεί το χάσmicroα microεταξύ νέων και

ηλικιωmicroένων (προτείνεται πάντα κάποιο υλικό προϊόν) Ποιες αξίες και στάσεις

προβάλλονται microέσω αυτών των επιλογών

Βήmicroα 2οΜετά από τη διερεύνηση αυτή η κάθε οmicroάδα παρουσιάζει και συζητάει τα συmicroπεράσmicroατά της στην τάξη Η παρουσίαση microπορεί να γίνει

- Με Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα

- Με προφορικό λόγο που θα στηρίζεται σε σηmicroεία που θα έχουν φωτοτυπηθεί και

microοιραστεί στους συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες Τις σηmicroειώσεις αυτές κρατάει η

κάθε οmicroάδα καθώς εργάζεται

22

- Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται κατά τη διάρκεια της προετοιmicroασίας και της παρουσίασης

στο να στηρίζονται οι απόψεις που υποστηρίζονται στο να αξιοποιηθεί σε microεγάλη

έκταση η έmicroφαση στη λεπτοmicroέρεια (εστίαση στην περιγραφή)

Φάση 3η Σχολικός γραmicromicroατισmicroός

Οη εκπαιδευτικός του συγκεκριmicroένου παραδείγmicroατος θέλει να εστιάσει περισσότερο στο θέmicroα του προκειmicroένου τα παιδιά να microπορέσουν να γράψουν ένα σχετικό δοκίmicroιο Έτσι microοιράζει 1- 2 κείmicroενα που εστιάζουν στη γλώσσα των νέων και τα συζητάει microε τα παιδιά (microπορεί να τα συζητήσουν όλοι microαζί ή σε οmicroάδες αν διαθέτει χρόνο) Μετά και από αυτή τη συζήτηση τους ζητείται να γράψουν ένα δοκίmicroιο (microε συγκεκριmicroένο επικοινωνιακό πλαίσιο) όπου θα αποτυπώνεται ο προβληmicroατισmicroός για τη γλώσσα των νέων και την αξιοποίησή της από τη διαφήmicroιση Ο τίτλος θα microπορούσε να δοθεί από τα ίδια τα παιδιά (το κάθε παιδί να επιλέξει διαφορετικό τίτλο ανάλογα microε το πλαίσιο επικοινωνίας και το στόχο που θέτει)

Εναλλακτικά

- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αναζητήσουν περαιτέρω υλικό στο διαδίκτυο

(διαφηmicroιστικό ή microη) και να εστιάσουν σε microεγαλύτερο βάθος στη γλώσσα των νέων

στη διαφήmicroιση

- Αν υπάρχουν υποδοmicroές θα microπορούσε να ζητηθεί από τα παιδιά να δηmicroιουργήσουν

πολυmicroεσικές παρουσιάσεις αξιοποιώντας και ενσωmicroατώνοντας υλικό από τις

διαφηmicroίσεις

- Ακόmicroη η έρευνα και η παραγωγή λόγου των microαθητών και microαθητριών microπορούν να

ενταχθούν στο πλαίσιο της Ερευνητικής Εργασίας (project) που έχει εισαχθεί από

φέτος στην Α Λυκείου

- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν επίσης να κάνουν microια microικρή έρευνα πάνω στις

κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες και τα υπόλοιπα συmicroβολικά συστήmicroατα που

χρησιmicroοποιούν χαρακτηριστικές οmicroάδες νέων που διαφοροποιούνται microε βάση το

microουσικό γούστο τα ενδιαφέροντα ελεύθερου χρόνου κλπ (χιπ-χοπάδες microεταλλάδες

σκέιτερς κλπ) Αυτό θα microπορούσε να ενταχθεί στην ερευνητική εργασία ή να

αποτελέσει θέmicroα για το δοκίmicroιο που θα γράψουν

Χρονική διάρκεια

1-2 microήνες (ίσως και παραπάνω)

Προϋποθέσεις υλοποίησης

Εκπαιδευτικός να έχει τη δυνατότητα κεντρικής προβολής στην τάξη (πχ διαδραστικός πίνακας ή βιντεοπροβολέας) ΜαθητήςΜαθήτρια Κάποιο από τα επόmicroενα ανάλογα microε την εκδοχή Πρόγραmicromicroα παρουσίασης (πχ Power Point) Πρόγραmicromicroα Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση πολυmicroέσων ιστολόγια

Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις

Η συγκεκριmicroένη εκδοχή παρουσιάζει σηmicroαντικές αλλαγές σε σχέση microε αυτό τον άξονα Εξακολουθεί να κινείται στη λογική ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Επεκτείνεται όmicroως πολύ πέρα από την περιγραφική αυτή εκδοχή Αναδεικνύει το γεγονός ότι η διαφήmicroιση στηρίζεται σε στερεότυπα (κι εδώ microπορεί να γίνει η σύνδεση και microε την αντίστοιχη θεmicroατική της Β΄ Λυκείου) Κάνει αντιληπτό το γεγονός ότι η διαφήmicroιση κατασκευάζει κόσmicroους αξιοποιώντας microια σειρά συmicroβολικών συστηmicroάτων ανάmicroεσα στα οποία και οι γλωσσικές ποικιλίες Αυτή η αξιοποίηση γίνεται σκόπιmicroα και στοχευmicroένα καθώς κάθε φορά απευθύνεται σε συγκεκριmicroένες οmicroάδες καταναλωτών προκειmicroένου να προωθήσει τα προϊόντα που προβάλλει Αναδεικνύει τέλος το γεγονός ότι οι αξίες που προβάλλονται microέσω των

23

διαφηmicroίσεων κάθε άλλο παρά ουδέτερες είναι και σχετίζονται microε ένα ευρύτερο σύστηmicroα πεποιθήσεων που ενισχύει συγκεκριmicroένου τύπου καταναλωτικά πρότυπα Θα microπορούσαmicroε εν ολίγοις να πούmicroε ότι οι γνώσεις για τη γλώσσα συνδέονται άmicroεσα microε τις γνώσεις για τον κόσmicroο Από το ΠΣ

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)

διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της

προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική

διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για

συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά

microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να

ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα

επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία

για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo

Γνώσεις για τη γλώσσα

Εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Αναδεικνύεται ότι και στα προηγούmicroενα Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την κοινωνική γλωσσική ποικιλία που χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή για συγκεκριmicroένους στόχους Από το ΠΣ

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική) διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν laquoφωνέςraquo που αποτυπώνονται συχνά microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo

Γραmicromicroατισmicroοί και κριτικός γραmicromicroατισmicroός

Θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι καλύπτονται οι γραmicromicroατισmicroοί και οι δεξιότητες των δύο προηγούmicroενων εκδοχών Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες microαθαίνουν να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από κοινωνικούς παράγοντες Νέοι γραmicromicroατισmicroοί υποστήριξη άποψης microε τη χρήση ΠΠ διαχείριση βίντεο συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο κλπ Στο παράδειγmicroα όmicroως αυτό δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην καλλιέργεια του κριτικού γραmicromicroατισmicroού τα παιδιά αποκτούν κριτική στάση απέναντι στον διαφηmicroιστικό λόγο τη γλωσσική ποικιλότητα και τα στερεότυπα microελετούν διαφορετικές εκδοχές και καλούνται να τοποθετηθούν microιλώντας διαβάζοντας και γράφοντας Από το ΠΣ

bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo

bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου

περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής

24

επιχειρηmicroατολογίας κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή

προφορική ενώπιον ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των

πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση

της γλωσσικής ποικιλότηταςraquo

bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής

δικτύωσης)raquo

bull laquoΟ διάλογος είναι το βασικότερο είδος προφορικής επικοινωνίας και διέπεται από

ενδογλωσσικούς και εξωγλωσσικούς κανόνεςraquo

bull laquoΑναγνώριση του σηmicroαντικού ρόλου της εκάστοτε κοινωνικής πρακτικής στον

προσδιορισmicroό της γλώσσας και του είδους του κειmicroένου που χρησιmicroοποιείταιraquo

bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς

ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo

bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης

που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση

αυτή αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις

ταυτότητες που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo

bull laquoΝα αντιλαmicroβάνονται ότι στη γλώσσα αποτυπώνονται πάντα οπτικές θέασης του

κόσmicroου γιrsquo αυτό οι γλωσσικές επιλογές υποδηλώνουν πολιτικές (microε microία ευρύτερη

έννοια) επιλογέςraquo

∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες

Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται microε την εργασία στο σπίτι το σενάριο εκτείνεται πέραν του σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την παραγωγή κειmicroένων τη διαχείριση πολυmicroέσων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Ο σχολικός χώρος το ίδιο δεν είναι microόνον η εξωσχολική δραστηριοποίηση των παιδιών είναι και η αλλαγή της κατανοmicroής τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους για να δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τις σκέψεις τους παίζουν ρόλους στη δραmicroατοποίηση ndash αλλάζει έτσι η εικόνα των σειρών των παιδιών που κάθονται προσηλωmicroένα στον πίνακα

Οη εκπαιδευτικός υποχωρεί από το ρόλο του ποmicroπού της γνώσης σε εmicroψυχωτικό και συντονιστικό ρόλο ∆εν παίζει τόσο ρόλο πόσο θα microιλήσει όσο πώς θα υποστηρίξει την κάθε οmicroάδα και το κάθε παιδί να ολοκληρώσει την εργασία του ∆εν έρχεται εκ των υστέρων να διορθώσει αλλά είναι πολύ κοντά στα παιδιά καθώς ψάχνουν γράφουν ή παρουσιάζουν προκειmicroένου να τα υποστηρίξει

Οι microαθητές και οι microαθήτριες βρίσκονται στο επίκεντρο και διαmicroορφώνουν σε ένα microεγάλο βαθmicroό τη microαθησιακή διαδικασία επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται και συνεργάζονται microελετούν ποικιλία κειmicroένων στέκονται κριτικά απέναντι στα microηνύmicroατα των ΜΜΕ γίνονται σκεπτόmicroενοι και υποψιασmicroένοι πολίτες Από το ΠΣ

bull laquoΑνάλυση microέσω της γλώσσας και των άλλων τρόπων κειmicroένων της καθηmicroερινότητας

(περιοδικά τύπος σώmicroατα κειmicroένων) προκειmicroένου να αναδειχθεί πώς

αναπαριστώνται microέσω του λόγου διάφορες κοινωνικές οmicroάδες (πχ microετανάστες

γυναίκες νέοι κλπ) Ανάδειξη των στερεοτύπων και προκαταλήψεωνraquo

bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν

την κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε

περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να

τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo

bull laquoΑνάλυση κειmicroένων από τον διαφηmicroιστικό λόγο και ανίχνευση του ρόλου της

ποιητικής λειτουργίας των κειmicroενικών τύπων (περιγραφή αφήγηση) και της

25

πολυτροπικότητας στην κατασκευή της οπτικής που θέλουν να επιβάλλουν στον

αναγνώστηθεατήraquo

bull laquoΚαταγραφή και ανάλυση microιας συνοmicroιλίας (πχ ενηλίκων εφήβων) και ανάδειξη των

ταυτοτήτων που αναδεικνύονταιraquo

bull laquoΑνάλυση διαδικτυακών ήκαι πολυmicroεσικών κειmicroένων και εντοπισmicroός των microέσων

(γλωσσικών πολυτροπικών συmicroφραστικό πλαίσιο κλπ) που συνεισφέρουν στην

οπτική των συντακτώνraquo

Αξιολόγηση

Με τη συγκεκριmicroένη εκδοχή καλύπτονται σχεδόν πλήρως οι στόχοι του ΠΣ της συγκεκριmicroένης θεmicroατικής ενότητας Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό (προφορικά γραπτά)

bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική microεταβολή

bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή

bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα

bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών τους

bull να εκφράζονται κριτικά ως προς την καταλληλότητα ενός (διαλεκτικού πχ) κειmicroένου σε σχέση microε την περίσταση επικοινωνίας

bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα Επίσης η 3η εκδοχή καλύπτει και microια σειρά στόχων από άλλες θεmicroατικές του ΠΣ όπως οι ακόλουθες ΘΕΜΑΤΙΚΗ Προφορικός γραπτός και πολυτροπικός λόγος Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να αναλύουν τη σηmicroασία των παραγλωσσικών και εξωγλωσσικών στοιχείων για τη microετάδοση νοηmicroάτων που δε δηλώνονται γλωσσικά

bull να ερmicroηνεύουν τη συmicroβολή κάθε τρόπου για τη δόmicroηση νοηmicroάτων στα πολυτροπικά κείmicroενα

bull να κατασκευάζουν πολυτροπικά κείmicroενα για ποικίλες περιστάσεις

bull να κρίνουν αν ένα κείmicroενο είναι αποτελεσmicroατικό ως προς τη microορφή λόγου που χρησιmicroοποιείται (προφορικός γραπτός πολυτροπικός κλπ) και να εξηγούν τον ρόλο που έχει η τεχνολογία στη διαmicroόρφωση πολυτροπικών πολυmicroεσικών κειmicroένων

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Το κείmicroενο η δοmicroή τα χαρακτηριστικά του και η ποικιλότητά του Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να συντάσσουν ποικιλία κειmicroενικών ειδών και τύπων microε συνοχή και συνεκτικότητα και να αναγνωρίζουν τα δοmicroικά χαρακτηριστικά τους

bull να πυκνώνουν το λόγο και να αξιοποιούν τις περιλήψεις ως βάση για την παραγωγή ευρύτερων κειmicroένων

bull να αναγνωρίζουν τη λειτουργία και συνέργεια των τρόπων σε διαφορετικά πολυτροπικά κείmicroενα (αφηγηmicroατικά περιγραφικά επιχειρηmicroατολογικά)

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα κοινωνία και επικοινωνία Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να διακρίνουν ότι κάθε χρήση της γλώσσας είναι κοινωνικά διαφοροποιηmicroένη και σχετίζεται microε τις ταυτότητες των οmicroιλητώντριών αλλά και microε καταστασιακά δεδοmicroένα

bull να εντοπίζουν τις κοινωνικές συνδηλώσεις σε ένα κείmicroενο

26

bull να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου

bull να αξιοποιούν τις γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές

bull να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού

Προστιθέmicroενη αξία

Προωθούνται οι νέοι γραmicromicroατισmicroοί και ο κριτικός γραmicromicroατισmicroός και διευρύνεται ο σχολικός χωροχρόνος Οι microαθητές και οι microαθήτριες αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες και συνεργάζονται αναδεικνύεται και ενθαρρύνεται η κριτική τους σκέψη και προάγεται η κριτική τους θέση ως πολιτών στον κόσmicroο που τιςτους περιβάλλει Η εκδοχή αυτή είναι και η πλησιέστερη στους στόχους και τις επιδιώξεις του νέου ΠΣ Η 3η εκδοχή αναδεικνύει επίσης τις ακόλουθες βασικές αρχές του ΠΣ

bull Το ΠΣ πρέπει να αποτελεί αφετηρία για την αξιοποίηση του διδακτικού υλικού και όχι

το αντίστροφο

bull Πρέπει να αξιοποιείται κάθε microαθησιακός πόρος (εποmicroένως και το βιβλίο)

προκειmicroένου να κατακτηθούν οι στόχοι

Σχηmicroατική παρουσίαση

Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής

A Γνώσεις για τον κόσmicroο πώς η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα (κριτική προσέγγιση)

Β Λειτουργική κατάκτησηΚειmicroενικών ειδών νέοι Γραmicromicroατισmicroοί

Γ Γνώσεις για τη γλώσσα

Γλωσσική ποικιλότητα η γλώσσα των νέων

∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές

Ταυτότητες

Στο σχήmicroα 3 βλέπουmicroε τώρα να microεταβάλλονται οι τρεις του άκρες σε σχέση microε την πρώτη εκδοχή αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) αλλά και αυτή που έχει σχέση microε τις γνώσεις για τον κόσmicroο (Α) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που εκβάλλει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή (κέντρο του ρόmicroβου) αφού τα παιδιά δεν ασκούνται στο να κάνουν απλώς διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα αλλά και στο να χρησιmicroοποιούν τις γνώσεις για τη γλώσσα προκειmicroένου να διαβάζουν καλύτερα τον κόσmicroο γύρω τους Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo στη δεύτερη laquoψάξε microάθε σύνθεσε και παρουσίασεraquo και τώρα τους λέει laquoΨάξει microάθε σύνθεσε παρουσίασε αλλά και δες ότι ο σηmicroειωτικός κόσmicroος γύρω σου δεν είναι αθώοςraquo

27

5 Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Με τα δεδοmicroένα που παρουσιάστηκαν και αναλύθηκαν παραπάνω το εύλογο ερώτηmicroα που τίθεται είναι το εξής σε ένα τέτοιο διδακτικό πλαίσιο πώς θα microπορέσουν οι εκπαιδευτικοί να αξιολογήσουν την επίδοση των microαθητών και των microαθητριών Για να απαντηθεί το ερώτηmicroα αυτό είναι χρήσιmicroο να γίνει προηγουmicroένως διάκριση των τριών διαφορετικών εννοιών που υπάρχουν πίσω από τον όρο αξιολόγηση Η πρώτη συζητήθηκε microέσω των παραδειγmicroάτων που αναπτύχθηκαν παραπάνω σύmicroφωνα microε το ΠΣ Στην περίπτωση αυτή η αξιολόγηση ταυτίζεται microε ότι τα παιδιά αναmicroένεται να είναι σε θέση να κάνουν σε κάθε θεmicroατική ενότητα Από εδώ κατά βάση ξεκινάει να σχεδιάζει τη διδασκαλία τουτης οη κάθε εκπαιδευτικός και προσπαθεί να αντιmicroετωπίσει συνδυαστικά τις αξιολογήσεις που προτείνονται στις τέσσερις θεmicroατικές ενότητες

Η δεύτερη συζητείται ιδιαίτερα στην έκτη ενότητα του ΠΣ Εκεί επισηmicroαίνεται ότι η αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά το microάθηmicroα στο σύνολό του (βλ περισσότερα εκεί) Αυτή η αξιολόγηση εποmicroένως αφορά την καθηmicroερινή διδακτική πρακτική από την οποία οι εκπαιδευτικοί αντλούν πολύ χρήσιmicroα στοιχεία που αφορούν τους ίδιους και τις ίδιες και τις επιλογές τους τους microαθητές και τις microαθήτριες και τον βαθmicroό ανταπόκρισής τους Από τη διαδικασία αυτή microπορούν οι εκπαιδευτικοί να αντλήσουν στοιχεία και για τη βαθmicroολόγηση (βλ παρακάτω)

Η τρίτη τέλος εκδοχή σχετίζεται microε αυτό που συνήθως στο ελληνικό σχολείο εννοούmicroε αξιολόγηση και ταυτίζεται microε την αποτίmicroηση του βαθmicroού που θα πάρει ο κάθε microαθητής και η κάθε microαθήτρια παράmicroετρος η οποία δε θα πρέπει να υποτιmicroάται

Στη συνέχεια αναλύεται η λογική του πλαισίου αξιολόγησης στο οποίο περιγράφεται η λογική των εξετάσεων που θα γίνονται στην Α Λυκείου

Στην εισαγωγή του πλαισίου αξιολόγησης αναφέρονται τα κάτωθι

laquoΓια την εξέταση στη Νέα Ελληνική Γλώσσα δίνεται στους microαθητές σε φωτοαντίγραφο ένα δύο ή και περισσότερα κείmicroενα περιορισmicroένης έκτασης (προτιmicroότερα τα δύο κείmicroενα) από τον έντυπο ήκαι τον ηλεκτρονικό λόγο που αναφέρονται σε κοινωνικά πολιτικά πολιτιστικά επιστηmicroονικά ή άλλα θέmicroατα της καθηmicroερινής ζωής Καλό είναι τα κείmicroενα να σχετίζονται microε τα θέmicroατα microε τα οποία ασχολήθηκαν οι microαθητές (γνώσεις για τον κόσmicroο βλ στήλη 1 του Προγράmicromicroατος Σπουδών) στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς Γενικότερος στόχος της εξέτασης είναι να ελεγχθεί ο βαθmicroός κατάκτησης των δεξιοτήτων και των γνώσεων που αναφέρονται στη στήλη 5 του Προγράmicromicroατος Σπουδώνraquo

- Προτείνεται να δίνονται δύο κείmicroενα αντί για ένα Η επιλογή αυτή οδηγεί στο να

ελέγξουmicroε καλύτερα microέσω συνδυαστικών ερωτήσεων την ικανότητα των microαθητών και

microαθητριών να κατανοούν κείmicroενα που έχουν σχέση microε κάποια θεmicroατική που

microελετήσαmicroε Εννοείται ότι τα κείmicroενα αυτά θα είναι άγνωστα αλλά θα σχετίζονται microε

τις θεmicroατικές microε τις οποίες ασχοληθήκαmicroε στην τάξη Τα κείmicroενα επίσης microπορούν να

αξιοποιηθούν ως βάση προκειmicroένου να αντληθούν πληροφορίες για την παραγωγή

λόγου (βλ παράγραφο 6 του Π∆ 612012)

- Η έννοια κείmicroενο χρησιmicroοποιείται εδώ microε microια ευρύτερη λογική Εννοούmicroε ως κείmicroενα

τα γνωστά ― γλωσσικά κυρίως― κείmicroενα που είναι σε έντυπη microορφή αλλά και τα

ποικίλα ηλεκτρονικά ή ψηφιακά και πολυτροπικά κείmicroενα (πχ βίντεο ιστοσελίδες

κλπ)

- Οδηγός των ερωτήσεων που θα τεθούν είναι το πλαίσιο της αξιολόγησης (τι

αναmicroένουmicroε οι microαθητές και οι microαθήτριες να ξέρουν microετά από κάποια φάση

διδασκαλίας ή στο τέλος) που δίνεται στη στήλη 5 του ΠΣ Με βάση τη στήλη αυτή και

την εστίαση στη διδασκαλία θα γίνει η επιλογή των ερωτήσεων

28

Στο πλαίσιο για την αξιολόγηση διακρίνονται δύο οmicroάδες ερωτήσεων Η πρώτη έχει σχέση microε

την κατανόηση του γραπτού λόγου (microε microια ευρύτερη λογική) Αναφέρεται χαρακτηριστικά

laquoΠιο συγκεκριmicroένα οι microαθητές καλούνται (α) Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται κατά πόσο έγινε κατανοητό το περιεχόmicroενο του ή των κειmicroένων (πχ οπτικές από τις οποίες προσεγγίζεται η πραγmicroατικότητα επιχειρήmicroατα συγγραφέα προβλήmicroατα που θέτει θέσεις που υποστηρίζει κτλ)raquo Στη συγκεκριmicroένη ενότητα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα εξής επίπεδα

- Κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες κατανοούν το (ή τα) κείmicroενο σε ένα πρώτο επίπεδο

- Κατά πόσο microπορούν να γίνουν κατανοητά τα επιχειρήmicroατα που microπορεί να χρησιmicroοποιούνται ή ο ρόλος που έχουν τα ποικίλα συmicroβολικά συστήmicroατα (φυσικά και η γλώσσα) στη συγκρότηση του νοήmicroατος των συγκεκριmicroένων κειmicroένων

- Με δεδοmicroένο το γεγονός ότι τα κείmicroενα προσεγγίζουν την πραγmicroατικότητα από συγκεκριmicroένες οπτικές γωνίες ενδιαφέρει ιδιαίτερα να διερευνάται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αντιληφθούν τις οπτικές γωνίες από τις οποίες το κάθε κείmicroενο προσεγγίζει την πραγmicroατικότητα Ενδιαφέρει ιδιαίτερα η ανάδειξη των διαφορών ή της συmicroπληρωmicroατικότητας που υπάρχει ανάmicroεσα στα κείmicroενα που δίνονται

- Εν κατακλείδι microας ενδιαφέρει να αποτυπωθεί στην αξιολόγησή microας όχι microόνο το κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να κατανοούν τα κείmicroενα αλλά και να αντιλαmicroβάνονται τη microη ουδετερότητα των κειmicroένων Να κατανοούν δηλαδή ότι η πραγmicroατικότητα που παρουσιάζεται σε κάθε κείmicroενο είναι αποτέλεσmicroα της ιδεολογίας της στάσης της θέσης και της γενικότερης κοσmicroοθεωρίας του συντάκτη ή της συντάκτριας και όχι αποτύπωση microιας ούτως ή άλλως microη υπαρκτής αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας (κριτικός γραmicromicroατισmicroός)

Με τη δεύτερη οmicroάδα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα εξής laquo(β) Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται πώς γλωσσικά (βλ γνώσεις για τη γλώσσα) ή εξωγλωσσικά στοιχεία (πβ πολυτροπικότητα) συγκροτούν την κειmicroενική ιδιαιτερότητα των συγκεκριmicroένων κειmicroένων και συνεισφέρουν στη σύνδεση των κειmicroένων αυτών microε την κοινωνική πραγmicroατικότητα όπου ανήκουν (βλ στήλη 3 του Προγράmicromicroατος Σπουδών)raquo Οι ερωτήσεις αυτές ξεκινούν από microια microεταγλωσσική αφετηρία και εστιάζουν και πάλι στα κείmicroενα Συγκεκριmicroένα διερευνώνται

- Ο ρόλος των γλωσσικών επιλογών στη συγκρότηση του νοήmicroατος των κειmicroένων γιατί για παράδειγmicroα επιλέγεται η γλώσσα των νέων και ποια ακριβώς εκδοχή της ή γιατί ο λόγος του κειmicroένου microπορεί να αξιοποιεί λόγιες ή λαϊκές εκφράσεις ή πώς η γλώσσα και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα (εικόνες φωτογραφίες διαγράmicromicroατα κλπ) αλληλοσυmicroπληρώνονται και κατασκευάζουν τα συγκεκριmicroένα νοήmicroατα

Ο αριθmicroός των υποερωτήσεων που microπορεί να υπάρχουν και η ακριβής κατεύθυνση προσδιορίζεται από τη διδασκαλία ή τις διδασκαλίες που έχουν προηγηθεί αλλά και το είδος της αξιολόγησης (τελική ενδιάmicroεση κλπ) Εκείνο που κυρίως ενδιαφέρει είναι να ανιχνευτεί microέσω των ερωτήσεων η δηmicroιουργικότητα και η κριτική ικανότητα των microαθητών και microαθητριών ως αναγνωστών ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ

- ∆ε δίνονται ερωτήσεις γραmicromicroατικές ή λεξιλογικές ανεξάρτητα από τα κείmicroενα αλλά ερωτήσεις microε τις οποίες επιχειρείται να διερευνηθούν τα λεξιλογικά και δοmicroικά

29

στοιχεία του κειmicroένου που συmicroβάλλουν στη διαmicroόρφωση των νοηmicroάτων που δίνει το κείmicroενο πχ η πραγmicroατικότητα που διαmicroορφώνει η χρήση της παθητικής φωνής σε σχέση microε την ενεργητική η χρήση ονοmicroατικών προτάσεων αντί των ρηmicroατικών η χρήση λόγιου λεξιλογίου αντί λαϊκού κλπ

- ∆ε δίνονται ασκήσεις microηχανιστικού τύπου (πχ συmicroπλήρωση κενών αντικαταστάσεις λέξεων κλπ)

- Η όποια γλωσσική εστίαση αποτυπώνεται σε ερωτήσεις που στοχεύουν στη διερεύνηση των κειmicroένων και του κόσmicroου Εξυπακούεται ότι οι όποιες γνώσεις για τη γλώσσα (και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα) ζητούνται από τα παιδιά έχουν κατακτηθεί στη διάρκεια των microαθηmicroάτων

Η τρίτη άσκηση έχει αποκλειστική σχέση microε την παραγωγή γραπτού λόγου Στο πλαίσιο αξιολόγησης αναφέρονται τα παρακάτω laquo(γ) Να παραγάγουν κείmicroενο το οποίο microε αφετηρία ένα από τα κείmicroενα που δίνονται θα προσαρmicroόζεται σε διαφορετικό επικοινωνιακό πλαίσιο (πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) και θα ανήκει σε ίδιο ή ενδεχοmicroένως διαφορετικό είδος κειmicroένου (πχ από συνέντευξη σε δοκίmicroιο από διαφήmicroιση σε δοκίmicroιο microε επιχειρηmicroατολογία από άρθρο εφηmicroερίδας σε αναδιήγηση κτλ) προκειmicroένου να αξιολογηθούν στοιχεία που σχετίζονται microε την κατάκτηση των γραmicromicroατισmicroών της στήλης 2 του Προγράmicromicroατος Σπουδών ή (εναλλακτικά) microε αφετηρία τα κείmicroενα που θα δοθούν να παραγάγουν (αφού microεταβληθεί το επικοινωνιακό πλαίσιο πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) συγκεκριmicroένο είδος κειmicroένου microέσω του οποίου να διατυπώνεται η συmicroφωνία ή διαφωνία τους microε θέσεις απόψεις και στάσεις που προβάλλονται στα κείmicroενα που έχουν δοθείraquo Εδώ αξίζει να προσεχθούν τα παρακάτω

- Η αξιολόγηση εστιάζει στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και συγκεκριmicroένων κειmicroενικών ειδών microε βάση συγκεκριmicroένο πλαίσιο επικοινωνίας Αυτή θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι είναι microια απαραίτητη γραπτή γλωσσική ικανότητα για ένα παιδί αυτή της ηλικίας

- Ελέγχεται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αξιοποιήσουν και να ενσωmicroατώσουν δηmicroιουργικά στα κείmicroενά τους πληροφορίες από άλλα κείmicroενα (τα κείmicroενα που δίνονται για την κατανόηση γραπτού λόγου) Η εστίαση αυτή αποβλέπει στο να αποτυπωθεί ο βαθmicroός δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών

- Ιδιαίτερα σηmicroαντικό είναι επίσης πέρα από την ενσωmicroάτωση γνώσεων και απόψεων τα παιδιά να microπορούν να διατυπώνουν τεκmicroηριωmicroένες θέσεις κρίσεις και αντιρρήσεις στα κείmicroενά τους ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος που έχουν να γράψουν

Γενικότερα το πνεύmicroα των εξετάσεων είναι απαραίτητο να κινείται στο γενικότερο πνεύmicroα του ΠΣ ενισχύοντας microεταξύ άλλων και -Κλασικού (που έχουν σχέση microε το έντυπο) και νέου τύπου γραmicromicroατισmicroούς (που έχουν σχέση microε τα ψηφιακά microέσα) -Τη δηmicroιουργικότητα των παιδιών σε σχέση microε το διάβασmicroα και το γράψιmicroο -Την κριτική τους ικανότητα -Την ικανότητά τους να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα τόσο για να εκφράζονται όσο και για να διαβάζουν τον κόσmicroο Για την αξιολόγηση του microαθήmicroατος laquoΝέα Ελληνική Γλώσσαraquo στην Α΄ τάξη ηmicroερησίου και Α΄

τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου ισχύει η παρ 6 του άρθ 1 του Π∆ 612012 (ΦΕΚ Α΄ 112)

30

3 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Β΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΠΑΛ Η Νεοελληνική Λογοτεχνία ως microάθηmicroα Γενικής Παιδείας διδάσκεται microία (1) ώρα την εβδοmicroάδα microε ελεύθερη επιλογή από τον διδάσκοντα Αναλυτικά Η ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καλύπτεται στη Β΄ Τάξη ηmicroερησίου ΕΠΑΛ από το εγχειρίδιο Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β΄ Τεύχος Β΄ Τάξης Γενικού Λυκείου

bull Η επιλογή της διδακτέας ύλης από τους διδάσκοντες πρέπει να είναι ίδια για όλα τα τmicroήmicroατα της τάξης του ίδιου σχολείου προκειmicroένου να τηρηθεί η ενότητα της διδασκαλίας και της αξιολόγησης

bull Θα πρέπει να διδαχθούν κείmicroενα από όλες τις περιόδους (περίπου 10 κείmicroενα)

bull Θα πρέπει να διδαχθούν τουλάχιστον ένα ή δύο κείmicroενα και από την ξένη λογοτεχνία ως αντιπροσωπευτικά των microεγάλων κλασικών έργων

bull Επίσης microπορούν να διδαχτούν ένα ή δύο δοκίmicroια εάν επαρκεί ο χρόνος ή να γίνει ανάγνωση κάποιων δοκιmicroίων κατά την κρίση του διδάσκοντος

bull Κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς εφόσον είναι εφικτό ο διδάσκων microπορεί να προγραmicromicroατίσει τη microελέτη δύο (2) το πολύ λογοτεχνικών βιβλίων αφιερώνοντας τρεις (3) το πολύ ώρες για καθένα από αυτά Τα βιβλία microπορεί να σχετίζονται microε τα ενδιαφέροντα των microαθητών ή microε τη διδακτέα ύλη Σκοπός της microελέτης αυτής είναι η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας των microαθητών Επισηmicroαίνεται ότι η δραστηριότητα αυτή αποτελεί microεν κριτήριο αξιολόγησης των microαθητών ωστόσο τα βιβλία δεν συmicroπεριλαmicroβάνονται στην ύλη των εξετάσεων της περιόδου Μαΐου-Ιουνίου

Β΄ ΤΑΞΗ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΕΠΑΛ Στη Β΄ τάξη Εσπερινού ΕΠΑΛ η Νεοελληνική Λογοτεχνία διδάσκεται microία (1) ώρα την εβδοmicroάδα microε ελεύθερη επιλογή από τον διδάσκοντα Η ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καλύπτεται στην Β΄ Τάξη Εσπερινού ΕΠΑΛ από το εγχειρίδιο Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α΄ Τεύχος Α΄ Τάξης Γενικού Λυκείου

bull Η επιλογή της διδακτέας ύλης από τους διδάσκοντες πρέπει να είναι ίδια για όλα τα τmicroήmicroατα της τάξης του ίδιου σχολείου προκειmicroένου να τηρηθεί η ενότητα της διδασκαλίας και της αξιολόγησης

bull Θα πρέπει να διδαχθούν κείmicroενα από όλες τις περιόδους (περίπου 7 κείmicroενα)

bull Θα πρέπει να διδαχθούν τουλάχιστον ένα ή δύο κείmicroενα και από την ξένη λογοτεχνία ως αντιπροσωπευτικά των microεγάλων κλασικών έργων

bull Κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς εφόσον είναι εφικτό ο διδάσκων microπορεί να προγραmicromicroατίσει τη microελέτη δύο (2) το πολύ λογοτεχνικών βιβλίων αφιερώνοντας τρεις (3) το πολύ ώρες για καθένα από αυτά Τα βιβλία microπορεί να σχετίζονται microε τα ενδιαφέροντα των microαθητών ή microε τη διδακτέα ύλη Σκοπός της microελέτης αυτής είναι η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας των microαθητών Επισηmicroαίνεται ότι η δραστηριότητα αυτή αποτελεί microεν κριτήριο αξιολόγησης των microαθητών ωστόσο τα βιβλία δεν συmicroπεριλαmicroβάνονται στην ύλη των εξετάσεων της περιόδου Μαΐου-Ιουνίου

Για την εξέταση του microαθήmicroατος ισχύει για τις ανωτέρω τάξεις ότι προβλέπεται στο Π∆ 612012 άρθρο 1 παρ 7 εδάφ 2 (ΦΕΚ Α΄ 112)

4 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

Β΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ Η διδακτέα ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Γλώσσας της Β΄ τάξης Ηmicroερησίου

Επαγγελmicroατικού Λυκείου περιλαmicroβάνεται στα εγχειρίδια

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Β΄ της Β΄ τάξης Γενικού Λυκείου

31

bull Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου

bull Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο

Β΄ Τάξη Ηmicroερήσιου Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Β΄ να διδαχτούν Η ΕΙ∆ΗΣΗ Ι Η ΕΙ∆ΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ 1Το γεγονός και το σχόλιο στην είδηση (σσ 14-17) 2Προβολή και διαφοροποίηση της είδησης (σσ 18-19) 3Παρεmicroβολή ξένου σχολίου στην είδηση (σ 20) 4 ∆ιαπλοκή του γεγονότος microε το σχόλιο στην είδηση (σσ 21-22) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το σχόλιο και την είδηση) (σσ 23-25) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την πληροφόρηση τη δηmicroοσιογραφία τον Τύπο) (σσ 26-30) ΙΙ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΙ∆ΗΣΗΣ 1Η οργάνωση της είδησης (σσ 32-35) 2Η οπτική γωνία του δηmicroοσιογράφου στην είδηση (σσ 36-38) 3Ο τίτλος της είδησης (σσ 39-42) 4Συντακτικά στοιχεία στην είδηση α Η σειρά των λεκτικών συνόλων στην είδηση (σσ 43-44) β Ενεργητική και παθητική σύνταξη στην είδηση (σ 45) γ Η χρήση των ονοmicroατικών προσδιορισmicroών στην είδηση Χρήση ονοmicroάτων και επιθέτων (σ 46)

δ Ο προσδιορισmicroός του χρόνου στην είδηση (σ 47) 5 Το σχόλιο πάνω σε microια είδηση (σσ 48-53) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το χρόνο) (σσ 54-55) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τα microέσα microαζικής επικοινωνίας) (σσ 56-63) Οργάνωση του λόγου Η χρήση του παραδείγmicroατος στην ανάπτυξη παραγράφου και ευρύτερου κειmicroένου (σσ 63-68)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΙ∆Η

Βιογραφικά είδη (σσ 71-72) 1 Βιογραφία microυθιστορηmicroατική βιογραφία (σσ 73-76) 2 Βιογραφικό σηmicroείωmicroα

α Τα γεγονότα και τα σχόλια σε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 77-78) β Η δοmicroή και το περιεχόmicroενο ενός βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 78-79) Λεξιλόγιο βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 82-84)

4 Αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα α Σύγκριση ενός αυτοβιογραφικού σηmicroειώmicroατος microε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σ 86) β Το έmicromicroεσο σχόλιο στο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 86-87) δ Ο πρακτικός σκοπός ενός (αυτο)βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 89-94)

Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την εργασία και την επιλογή επαγγέλmicroατος) (σσ 95-103) 6 Ηmicroερολόγιο (σσ 108-111) 7 Συστατική επιστολή (σσ 112-118) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε το χαρακτηρισmicroό ατόmicroου τις στερεότυπες αντιλήψεις το φυλετικό και κοινωνικό ρατσισmicroό) (σσ 119-126) Οργάνωση του λόγου Ι Παράγραφος Ανάπτυξη microε σύγκριση και αντίθεση (σσ 127-131) ΙΙ Ο ρόλος της αντίθεσης στη συνοχή του κειmicroένου α Συνοχή προτάσεων και περιόδων (σσ 132-133) β Συνοχή παραγράφων microε αντιθετική σύνδεση Ανάπτυξη δύο εννοιών σε ένα ευρύτερο κείmicroενο (σσ 133-135)

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ndash ΚΡΙΤΙΚΗ

32

Ι Παρουσίαση και κριτική ενός βιβλίου 3 Βιβλιοκριτική α Λογοτεχνική κριτική (σσ163-169) β Κριτική άλλων κειmicroένων (σ170-171) 5 Απλή και διαδοχική υπόταξη (σ175) 6 Οι αναφορικές προτάσεις (σσ176-177) Λεξιλόγιο (σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν) (σ 178) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την τέχνη και την κριτική έργου τέχνης) (σσ 179-189) ΙΙ Παρουσίαση και κριτική microιας θεατρικής παράστασης Λεξιλόγιο (σχετικό microε τη θεατρική κριτική) (σσ 203-205) ΙΙΙ Παρουσίαση και κριτική άλλων microορφών τέχνης Λεξιλόγιο (σχετικό microε την κριτική (σσ 219-220) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την κριτικήαξιολόγηση του ατόmicroου και την αυτοκριτική) (σσ 221-224) ΙV Οργάνωση του λόγου ορισmicroός και διαίρεση microιας έννοιας 1Ορισmicroός (σσ 226-230) 2∆ιαίρεση (σσ 231-236)

Σηmicroειώσεις ndashΠερίληψη Ι Σηmicroειώσεις (σ 240)

Α Σηmicroειώσεις από γραπτό λόγο (σσ 241-242) 1Κρατώ σηmicroειώσεις κατά παράγραφο (σσ 243-248) 2Εργάζοmicroαι σε ευρύτερες (από την παράγραφο) νοηmicroατικές ενότητες και κρατώ σηmicroειώσεις (σσ249-252) 3Από τις σηmicroειώσεις προχωρώ στο διάγραmicromicroα του κειmicroένου (σσ 253-257) Β Σηmicroειώσεις από προφορικό λόγο (σσ 258-259) ΙΙ Περίληψη Α Περίληψη γραπτού λόγου 1Πώς οδηγούmicroαι στην περίληψη (σ 262) 2Τι πρέπει να προσέχω σε microια περίληψη (σ 263) 3Συγκρίνω δύο περιλήψεις microία εκτενή και microία συνοπτική του ίδιου κειmicroένου (σσ 264-265) 4Εξετάζω τη χρήση της ενεργητικής και της παθητικής σύνταξης σε microία περίληψη (σσ 266-267) 5Παρατηρώ περιλήψεις από ποικίλα κείmicroενα (σσ 268-273) Β Περίληψη προφορικού λόγου 1∆ιαβάζω τη δηmicroοσιογραφική περίληψη microιας συζήτησης (σσ 274-275) 2Παρουσιάζω σε προφορικό και γραπτό λόγο περίληψη microιας συζήτησης (σ 276) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τη λακωνική έκφραση και την προσπάθεια για εξοικονόmicroηση χρόνου στη σύγχρονη καθηmicroερινή ζωή) (σσ 277-286)

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Για τον ορθό καταmicroερισmicroό και την αποδοτικότερη διδασκαλία της διδακτέας ύλης της

Νεοελληνικής Γλώσσας του Ηmicroερήσιου Επαγγελmicroατικού Λυκείου (ΕΠΑΛ) είναι σκόπιmicroο να ληφθούν υπόψη

1Το Πρόγραmicromicroα Σπουδών για τη Γλωσσική ∆ιδασκαλία στο Λύκειο (σ79-105) που περιλαmicroβάνεται στο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Α΄θmicroιας και Β΄θmicroιας Εκπσης Θεωρητικές Επιστήmicroες (2000) 2Οι laquoΟδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών microαθηmicroάτων στο Γενικό Λύκειοraquo που περιλαmicroβάνουν προτάσεις για τη διδασκαλία των εγχειριδίων Έκφραση-Έκθεση και την αξιοποίηση των βιβλίων Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου και Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο Επίσης οι διδάσκοντεςδιδάσκουσες στο πλαίσιο της υλοποίησης των εκάστοτε

διδακτικών στόχων και του διαθέσιmicroου διδακτικού χρόνου microπορούν να χρησιmicroοποιούν κατά περίπτωση κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό (κείmicroενα δραστηριότητες κά) και από άλλες πηγές microε σκοπό την περαιτέρω εξοικείωση των microαθητώνmicroαθητριών microε ποικίλα κειmicroενικά

33

είδη και την καλλιέργεια της ικανότητάς τους να κατανοούν και να παράγουν επιτυχώς προφορικό και γραπτό λόγο

ΕΣΠΕΡΙΝΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ

Η διδακτέα ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Γλώσσας των Β΄ και Γ΄ τάξεων Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου περιλαmicroβάνεται στα εγχειρίδια

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Α΄ της Α΄ τάξης Γενικού Λυκείου

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Β΄ της Β΄ τάξης Γενικού Λυκείου

bull Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο - Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου

bull Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο

Β΄ Τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Α΄ να διδαχτούν ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Ι ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ (σ 140) 1 Μεθόδευση της περιγραφής

α Η επιλογή και η παράθεσηοργάνωση των λεπτοmicroερειών (σσ 142-147) β Η ακρίβεια και η σαφήνεια στην περιγραφή (σσ 148-152)

2 Η γλώσσα της περιγραφής α Η επιλογή των κατάλληλων λέξεωνφράσεων (σσ 152-153) β Κυριολεκτική (δηλωτική) και microεταφορική (συνυποδηλωτική) χρήση της γλώσσας (σ 153)

3 Το σχόλιο και η οπτική γωνία στην περιγραφή (σσ 154-159) ΙΙ ∆ΙΑΦΟΡΑ ΘΕΜΑΤΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗΣ 1Περιγραφή ενός χώρου κτιρίου (σσ 160-167) 2Περιγραφή προσώπουατόmicroου

α Τα τυπικά και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ενός προσώπου ατόmicroου (σσ 168-170) β Το σχόλιο στην περιγραφή ενός ατόmicroου (σσ 171-176)

3 Περιγραφή ζωγραφικού πίνακα ή άλλου έργου τέχνης (σσ 176-178) 4 Ειδικά θέmicroατα β Περιγραφή της διαδικασίας για την κατασκευή ή τη χρήση ενός αντικειmicroένου (σσ 182-183) ΙΙΙ ΕΚΦΡΑΣΗ-ΕΚΘΕΣΗ θέmicroατα σχετικά microε την ενδυmicroασία και τη microόδα (σσ 184-199) ΙV ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ

Ανάπτυξη microιας παραγράφου microε αναλογία (σσ 200-205) ΑΦΗΓΗΣΗ Ι ΑΦΗΓΗΣΗ

1Ορισmicroός της αφήγησης (σσ 210-211) 2Αφηγηmicroατικό περιεχόmicroενο και αφηγηmicroατική πράξη (σσ 212-214) 7Αφηγηmicroατικός χρόνος (σσ 240-250)

Λεξιλόγιο σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν (σσ 251-252) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση (Γηρατειά και νεότητα Χθες-Σήmicroερα-Αύριο Αφηγήσεις για το παρελθόν και το microέλλον) (σσ 252-258) ΙΙ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΦΗΓΗΣΗ Λεξιλόγιο (σσ 262-263) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση Το κωmicroικό και η σηmicroασία του γέλιου (σσ 264-271) ΙΙΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ Συνοχή κειmicroένου (σσ 272-274)

Συνοχή σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο (σσ 274-277) ΤΟ ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΗΜΑ (σσ 280-295)

34

Γ΄ Τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Β΄ να διδαχτούν

Η ΕΙ∆ΗΣΗ Ι Η ΕΙ∆ΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ 1 Το γεγονός και το σχόλιο στην είδηση (σσ 14-17) 2 Προβολή και διαφοροποίηση της είδησης (σσ 18-19) 3 Παρεmicroβολή ξένου σχολίου στην είδηση (σ 20) 4 ∆ιαπλοκή του γεγονότος microε το σχόλιο στην είδηση (σσ 21-22) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το σχόλιο και την είδηση) (σσ 23-25) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την πληροφόρηση τη δηmicroοσιογραφία τον Τύπο) (σσ 26-30) ΙΙ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΙ∆ΗΣΗΣ 1 Η οργάνωση της είδησης (σσ 32-35) 2 Η οπτική γωνία του δηmicroοσιογράφου στην είδηση (σσ 36-38) 3 Ο τίτλος της είδησης (σσ 39-42) 4 Συντακτικά στοιχεία στην είδηση

α Η σειρά των λεκτικών συνόλων στην είδηση (σσ 43-44) β Ενεργητική και παθητική σύνταξη στην είδηση (σ 45) γ Η χρήση των ονοmicroατικών προσδιορισmicroών στην είδηση Χρήση ονοmicroάτων και επιθέτων (σ 46)

δ Ο προσδιορισmicroός του χρόνου στην είδηση (σ 47) 5 Το σχόλιο πάνω σε microια είδηση (σσ 48-53)

Λεξιλόγιο (σχετικό microε το χρόνο) (σσ 54-55) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τα microέσα microαζικής επικοινωνίας) (σσ 56-63) Οργάνωση του λόγου Η χρήση του παραδείγmicroατος στην ανάπτυξη παραγράφου και ευρύτερου κειmicroένου (σσ 63-68)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΙ∆Η

Βιογραφικά είδη (σσ 71-72) 1 Βιογραφία microυθιστορηmicroατική βιογραφία (σσ 73-76) 2 Βιογραφικό σηmicroείωmicroα

α Τα γεγονότα και τα σχόλια σε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 77-78) β Η δοmicroή και το περιεχόmicroενο ενός βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 78-79) Λεξιλόγιο βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 82-84)

4 Αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα α Σύγκριση ενός αυτοβιογραφικού σηmicroειώmicroατος microε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σ 86) β Το έmicromicroεσο σχόλιο στο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 86-87) δ Ο πρακτικός σκοπός ενός (αυτο)βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 89-94)

Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την εργασία και την επιλογή επαγγέλmicroατος) (σσ 95-103) 6 Ηmicroερολόγιο (σσ 108-111) 7 Συστατική επιστολή (σσ 112-118) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε το χαρακτηρισmicroό ατόmicroου τις στερεότυπες αντιλήψεις το φυλετικό και κοινωνικό ρατσισmicroό) (σσ 119-126) Οργάνωση του λόγου Ι Παράγραφος Ανάπτυξη microε σύγκριση και αντίθεση (σσ 127-131) ΙΙ Ο ρόλος της αντίθεσης στη συνοχή του κειmicroένου α Συνοχή προτάσεων και περιόδων (σσ 132-133) β Συνοχή παραγράφων microε αντιθετική σύνδεση Ανάπτυξη δύο εννοιών σε ένα ευρύτερο κείmicroενο (σσ 133-135)

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ndash ΚΡΙΤΙΚΗ

Ι Παρουσίαση και κριτική ενός βιβλίου 3 Βιβλιοκριτική α Λογοτεχνική κριτική (σσ 163-169)

35

β Κριτική άλλων κειmicroένων (σσ 170-171) 5 Απλή και διαδοχική υπόταξη (σ175) 6 Οι αναφορικές προτάσεις (σσ 176-177) Λεξιλόγιο (σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν) (σ 178) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την τέχνη και την κριτική έργου τέχνης) (σσ 179-189) ΙΙ Παρουσίαση και κριτική microιας θεατρικής παράστασης Λεξιλόγιο (σχετικό microε τη θεατρική κριτική) (σσ 203-205) ΙΙΙ Παρουσίαση και κριτική άλλων microορφών τέχνης Λεξιλόγιο (σχετικό microε την κριτική (σσ 219-220) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την κριτικήαξιολόγηση του ατόmicroου και την αυτοκριτική) (σσ 221-224) ΙV Οργάνωση του λόγου ορισmicroός και διαίρεση microιας έννοιας 1Ορισmicroός (σσ 226-230) 2∆ιαίρεση (σσ 231-236)

Σηmicroειώσεις ndashΠερίληψη Ι Σηmicroειώσεις (σ 240)

Α Σηmicroειώσεις από γραπτό λόγο (σσ 241-242) 1Κρατώ σηmicroειώσεις κατά παράγραφο (σσ 243-248) 2Εργάζοmicroαι σε ευρύτερες (από την παράγραφο) νοηmicroατικές ενότητες και κρατώ σηmicroειώσεις (σσ249-252) 3 Από τις σηmicroειώσεις προχωρώ στο διάγραmicromicroα του κειmicroένου (σσ 253-257) Β Σηmicroειώσεις από προφορικό λόγο (σσ 258-259) ΙΙ Περίληψη Α Περίληψη γραπτού λόγου 1Πώς οδηγούmicroαι στην περίληψη (σ 262) 2 Τι πρέπει να προσέχω σε microια περίληψη (σ 263) 3 Συγκρίνω δύο περιλήψεις microία εκτενή και microία συνοπτική του ίδιου κειmicroένου (σσ 264-265) 4 Εξετάζω τη χρήση της ενεργητικής και της παθητικής σύνταξης σε microία περίληψη (σσ 266-267) 5 Παρατηρώ περιλήψεις από ποικίλα κείmicroενα (σσ 268-273) Β Περίληψη προφορικού λόγου 1 ∆ιαβάζω τη δηmicroοσιογραφική περίληψη microιας συζήτησης (σσ 274-275) 2 Παρουσιάζω σε προφορικό και γραπτό λόγο περίληψη microιας συζήτησης (σσ 276) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τη λακωνική έκφραση και την προσπάθεια για εξοικονόmicroηση χρόνου στη σύγχρονη καθηmicroερινή ζωή) (σ 277-286)

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Για τον ορθό καταmicroερισmicroό και την αποδοτικότερη διδασκαλία της διδακτέας ύλης της

Νεοελληνικής Γλώσσας του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου είναι σκόπιmicroο να ληφθούν υπόψη

1Το Πρόγραmicromicroα Σπουδών για τη Γλωσσική ∆ιδασκαλία στο Λύκειο (σ79-105) που περιλαmicroβάνεται στο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Αθmicroιας και Βθmicroιας Εκπσης Θεωρητικές Επιστήmicroες (2000) 2Οι laquoΟδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών microαθηmicroάτων στο Γενικό Λύκειοraquo που περιλαmicroβάνουν προτάσεις για τη διδασκαλία των εγχειριδίων Έκφραση-Έκθεση και την αξιοποίηση των βιβλίων Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου και Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο (να αξιοποιηθούν σύmicroφωνα microε την κατανοmicroή της διδακτέας ύλης στο Εσπερινό Γενικό Λύκειο)

Επίσης οι διδάσκοντεςδιδάσκουσες στο πλαίσιο της υλοποίησης των εκάστοτε διδακτικών στόχων και του διαθέσιmicroου διδακτικού χρόνου microπορούν να χρησιmicroοποιούν κατά περίπτωση κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό (κείmicroενα δραστηριότητες κά) και από άλλες πηγές microε σκοπό την περαιτέρω εξοικείωση των microαθητώνmicroαθητριών microε ποικίλα κειmicroενικά είδη και την καλλιέργεια της ικανότητάς τους να κατανοούν και να παράγουν επιτυχώς προφορικό και γραπτό λόγο

36

Για την εξέταση του microαθήmicroατος στη Β΄ και Γ΄ τάξη του Ηmicroερήσιου και του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου και στη ∆΄ τάξη του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου ισχύει ότι προβλέπεται στο άρθρο 1 παρ 6 εδάφιο 2 του Π∆ 612012 (ΦΕΚ Α΄ 112)

Οι διδάσκοντες να ενηmicroερωθούν ενυπόγραφα

ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΔΙΑΝΟΜΗ

bull Γραφείο Υφυπουργού

bull Γραφείο Γενικού Γραmicromicroατέα

bull Γραφείο Ειδικού Γραmicromicroατέα

bull ∆νση Σπουδών ∆Ε Τmicroήmicroα Β΄

bull ∆νση Ιδιωτικής Εκπσης

bull ∆νση ΠΟ∆Ε

bull ∆νση Ξένων και Μειονοτικών Σχολείων

bull ∆νση Ειδικής Αγωγής

bull ΣΕΠΕ∆

ΣΥΝΤΗΣ ΤΜΡΧΗΣ ∆ΝΤΗΣ

∆Σ∆Ε

ΕΙ∆ΙΚΟΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

ΓΕΝΙΚΟΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

Ο ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ

ΘΕΟ∆ΩΡΟΣ Π ΠΑΠΑΘΕΟ∆ΩΡΟΥ

18

στόχους του ΠΣ εποmicroένως microια δηmicroιουργική ndash διαχρονική (και όχι γραmicromicroική microε βάση

το διδακτικό εγχειρίδιο) αξιοποίηση του υλικού του σχολικού εγχειριδίου

bull Ενδιαφέρον θα είχε η συγκεκριmicroένη διδακτική πρόταση να επεκταθεί σε microια microικρή

έρευνα (συλλογή δεδοmicroένων από τα παιδιά γύρω από την αξιοποίηση της νεανικής

γλώσσας στην καθηmicroερινότητα) και να ενταχθεί στο πλαίσιο της Ερευνητικής

Εργασίας (project) που έχει εισαχθεί από φέτος στην Α Λυκείου αν υπάρχει αυτή η

δυνατότητα

Χρονική διάρκεια

Περίπου 1 ndash 2 microήνες (ανάλογα microε τις κατευθύνσεις που θα δοθούν)

Προϋποθέσεις υλοποίησης

- ∆υνατότητες σε Νέες Τεχνολογίες (αν επιλεγεί microια τέτοια οπτική)

- Πρόσθετο διδακτικό υλικό

- Εξοικείωση των παιδιών microε τα νέα microέσα (Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης Πρόγραmicromicroα

Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση πολυmicroέσων ιστολόγια) Είναι γνωστό ότι τα

παιδιά δεν έχουν τέτοιου είδους δυσκολίες

- Κυρίως όmicroως στροφή του microαθήmicroατος προς την κατεύθυνση της ενεργοποίησης των

παιδιών τα οποία διαβάζουν τα κείmicroενα (έντυπα ή σε ψηφιακή microορφή) τα

επεξεργάζονται και καταλήγουν σε διαπιστώσεις που microοιράζονται microε τους

συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες τουςαποκτούν ρόλο που laquoγεmicroίζειraquo το σχολικό

χώρο και χρόνο διαβάζοντας και γράφοντας αξιοποιώντας κάθε microέσο πρακτικής

γραmicromicroατισmicroού (= microέσο για διάβασmicroα γράψιmicroο και επικοινωνία)

Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις

∆εν έχουmicroε σηmicroαντική microεταβολή στον άξονα αυτό Τα παιδιά κατανοούν και πάλι ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή (όπως στην εκδοχή 1) Από το ΠΣ

bull laquoΗ ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσώνraquo

bull laquoΟι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία

που χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλοraquo

Γνώσεις για τη γλώσσα

Και εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την κοινωνική γλωσσική ποικιλία που χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή (όπως στην εκδοχή 1) Επίσης το επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει την οργάνωση και τη διαmicroόρφωση του κειmicroένου Από το ΠΣ

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)

διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της

προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική

διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για

συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά

microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να

ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα

19

επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία

για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo

Γραmicromicroατισmicroοί

Στον άξονα αυτό έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές - Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και microαθήτριες microαθαίνουν να αναγνωρίζουν

ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από κοινωνικούς

παράγοντες Αυτό παραmicroένει ίδιο

- Νέοι γραmicromicroατισmicroοί χρήση των νέων microέσων για την παραγωγή λόγου (πχ

Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο παραγωγή πολυmicroεσικών

κειmicroένων κλπ)

- Παραγωγή προφορικού λόγου παρουσίαση και υποστήριξη άποψης ενώπιον της

τάξης εξάσκηση στην περιγραφή και αφήγηση (προφορικά) παραγωγή γραπτού

(παραγωγή δοκιmicroίου)

Από το ΠΣ

bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo

bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου

περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής

επιχειρηmicroατολογίας κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή

προφορική ενώπιον ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των

πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση

της γλωσσικής ποικιλότηταςraquo

bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής

δικτύωσης)raquo

bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς

ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo

bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης

που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση

αυτή αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις

ταυτότητες που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo

∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες

Παρότι και πάλι η διδασκαλία ξεκινάει από το βιβλίο δε microένει προσκολληmicroένη σrsquo αυτό αλλά το χρησιmicroοποιεί ως αφετηρία για διερεύνηση έρευνα και παραγωγή microιας ευρύτερης γκάmicroας κειmicroένων από ότι στην εκδοχή 1 Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται το σενάριο εκτείνεται πέραν του σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την παραγωγή κειmicroένων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Υπάρχει η δυνατότητα σύνδεσης microε τις ερευνητικές εργασίες Ο σχολικός χώρος το ίδιο δεν είναι microόνο η εξωσχολική δραστηριοποίηση των microαθητώνmicroαθητριών είναι και η αλλαγή της κατανοmicroής τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους για να δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τα ευρήmicroατά τους σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης ή προφορικά microε βάση σηmicroειώσεις που έχουν κρατήσει Ζητείται από τα παιδιά να παίξουν πιο ενεργητικούςndashδιερευνητικούς ρόλους microε τη χρήση της γλώσσας αφού αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται συνεργάζονται και παρουσιάζουν Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo τώρα είναι σαν να τους λέει laquoψάξε microάθε σύνθεσε και παρουσίασεraquo -Είναι προφανές ότι σε ένα τέτοιο πλαίσιο θα πρέπει να microεταβληθεί και ο ρόλος των εκπαιδευτικών δεν έχει τόση βαρύτητα πώς θα παρουσιαστεί η νέα γνώση όσο πώς θα

20

συντονιστούν και θα υποστηριχθούν τα παιδιά στην κατάκτηση της γνώσης στη σύνδεσή της microε τη ζωή και την πραγmicroατικότητα κοκ

Αξιολόγηση (microε βάση το ΠΣ)

Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό

(προφορικά γραπτά)

bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική

microεταβολή

bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή

bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις

επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα

bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών

τους

bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα

Προστιθέmicroενη αξία

Η προώθηση των νέων γραmicromicroατισmicroών η διεύρυνση του σχολικού χωροχρόνου και η τοποθέτηση των microαθητών και των microαθητριών στο επίκεντρο ως υποκειmicroένων που συνεργάζονται microεταξύ τους και microε τοντην εκπαιδευτικό συσκέπτονται παίρνουν αποφάσεις και υποστηρίζουν τις απόψεις τους αποmicroακρύνει την εκδοχή αυτή από τα παραδοσιακά σχήmicroατα διδασκαλίας και γι αυτόν τον λόγο προτείνουmicroε να προτιmicroηθεί σε σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή

Σχηmicroατική παρουσίαση

Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής

A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα

Β Λειτουργική κατάκτησηΚειmicroενικών ειδών νέοι

γραmicromicroατισmicroοί

Γ Γνώσεις για τη γλώσσα Γλωσσική ποικιλότητα

η γλώσσα των νέων

∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές

Ταυτότητες

Στο σχήmicroα αυτό βλέπουmicroε να microεταβάλλονται οι δύο του άκρες αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που παράγει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή αφού τα παιδιά ασκούνται στο να κάνουν διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα

21

∆ιδακτική εκδοχή 3

Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης

Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα

Εξοικείωση microε την έννοια της γλωσσικής ποικιλότητας Μπορεί να αξιοποιηθεί ότι και στην εκδοχή 2

Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος

Εξηγείται στα παιδιά ότι κατά τον υπόλοιπο χρόνο θα διερευνήσουν το πώς ο διαφηmicroιστικός λόγος αξιοποιεί στα κείmicroενά του τη γλωσσική ποικιλότητα και ιδιαίτερα τη γλώσσα των νέων Βήmicroα 1ο Τα παιδιά χωρίζονται σε οmicroάδες και αφού δουν τα βίντεο (εδώ η εναλλακτική της φωτοτυπίας περιορίζει πάρα πολύ τις δραστηριότητες οπότε δεν την προτείνουmicroε) διερευνούν κάποια από τα παρακάτω ζητήmicroατα (σε ένα δίωρο)

bull Οmicroάδες 1 και 3 Μέσω των συγκεκριmicroένων διαφηmicroίσεων κατασκευάζονται

συγκεκριmicroένου τύπου γονείς και παιδιά Πώς συνδυάζεται η κοινωνική γλωσσική

ποικιλία microε άλλα συmicroβολικά στοιχεία (ντύσιmicroο σηmicroειολογία σώmicroατος περιβάλλον

λήψη πλάνα και γενικά γραmicromicroατική της εικόνας) στη δηmicroιουργία ταυτοτήτων στα

συγκεκριmicroένα διαφηmicroιστικά

bull Οmicroάδες 2 και 4 Ποιες γνώσεις προϋποτίθεται πως έχουν οι αποδέκτες των

διαφηmicroίσεων αυτών σε σχέση microε τη γλωσσική ποικιλότητα Ποια στερεότυπα

κατασκευάζονται και χρησιmicroοποιούνται στα συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα

bull Οmicroάδες 5 και 6 Πώς αξιοποιείται η διαφορά των γλωσσικών ποικιλιών για να

κατασκευάσει τι είδους κόσmicroους (πχ οι νέοι δεν microπορούν να συνεννοηθούν microε τους

microεγάλους γιατί οι τελευταίοι είναι συντηρητικοί αυτό δηmicroιουργεί αmicroηχανία στους

microεγάλους και απόγνωση τους νέους κλπ) Πώς αξιοποιούν οι διαφηmicroιστές τη

γλωσσική διαφοροποίηση στο κάθε microήνυmicroα για να κατασκευάσουν τι Τι είδους

γνώσεις για τη γλώσσα θα βοηθήσουν τους αποδέκτες των microηνυmicroάτων να σταθούν

κριτικά απέναντι στα συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα

bull Οmicroάδα 7 Τι προϊόντα προωθούνται microrsquo αυτούς τους τρόπους και σε ποιους

απευθύνονται Γιατί για τα συγκεκριmicroένα προϊόντα επιλέγεται η συγκεκριmicroένη

γλωσσική ποικιλία (πχ θα κατασκευάζονταν οι ίδιοι κόσmicroοι και ταυτότητες αν η

διαφήmicroιση αφορούσε παραδοσιακά φαγητά τραπεζικά προϊόντα λευκαντικό για

ρούχα που αστράφτουν ή σε προϊόντα φαινοmicroενικά για όλη την οικογένεια όπως

καλωδιακή τηλεόραση Υπάρχουν τελικά διαφηmicroίσεις που να απευθύνονται σε όλα τα

microέλη microιας οικογένειας κοινωνίας αδιακρίτως ή πάντοτε επιλέγεται ο καταναλωτικός

στόχος ανάmicroεσα στα microέλη της οικογένειας κοινωνίας που διαχειρίζονται το χρήmicroα ή

microπορούν να πιέσουν για αγορές)

bull Όλες οι οmicroάδες (λόγω της σηmicroαντικής βαρύτητας του ερωτήmicroατος) Τι προτείνεται ως

το ιδανικό κάθε φορά laquomicroέσοraquo για να γεφυρωθεί το χάσmicroα microεταξύ νέων και

ηλικιωmicroένων (προτείνεται πάντα κάποιο υλικό προϊόν) Ποιες αξίες και στάσεις

προβάλλονται microέσω αυτών των επιλογών

Βήmicroα 2οΜετά από τη διερεύνηση αυτή η κάθε οmicroάδα παρουσιάζει και συζητάει τα συmicroπεράσmicroατά της στην τάξη Η παρουσίαση microπορεί να γίνει

- Με Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα

- Με προφορικό λόγο που θα στηρίζεται σε σηmicroεία που θα έχουν φωτοτυπηθεί και

microοιραστεί στους συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες Τις σηmicroειώσεις αυτές κρατάει η

κάθε οmicroάδα καθώς εργάζεται

22

- Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται κατά τη διάρκεια της προετοιmicroασίας και της παρουσίασης

στο να στηρίζονται οι απόψεις που υποστηρίζονται στο να αξιοποιηθεί σε microεγάλη

έκταση η έmicroφαση στη λεπτοmicroέρεια (εστίαση στην περιγραφή)

Φάση 3η Σχολικός γραmicromicroατισmicroός

Οη εκπαιδευτικός του συγκεκριmicroένου παραδείγmicroατος θέλει να εστιάσει περισσότερο στο θέmicroα του προκειmicroένου τα παιδιά να microπορέσουν να γράψουν ένα σχετικό δοκίmicroιο Έτσι microοιράζει 1- 2 κείmicroενα που εστιάζουν στη γλώσσα των νέων και τα συζητάει microε τα παιδιά (microπορεί να τα συζητήσουν όλοι microαζί ή σε οmicroάδες αν διαθέτει χρόνο) Μετά και από αυτή τη συζήτηση τους ζητείται να γράψουν ένα δοκίmicroιο (microε συγκεκριmicroένο επικοινωνιακό πλαίσιο) όπου θα αποτυπώνεται ο προβληmicroατισmicroός για τη γλώσσα των νέων και την αξιοποίησή της από τη διαφήmicroιση Ο τίτλος θα microπορούσε να δοθεί από τα ίδια τα παιδιά (το κάθε παιδί να επιλέξει διαφορετικό τίτλο ανάλογα microε το πλαίσιο επικοινωνίας και το στόχο που θέτει)

Εναλλακτικά

- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αναζητήσουν περαιτέρω υλικό στο διαδίκτυο

(διαφηmicroιστικό ή microη) και να εστιάσουν σε microεγαλύτερο βάθος στη γλώσσα των νέων

στη διαφήmicroιση

- Αν υπάρχουν υποδοmicroές θα microπορούσε να ζητηθεί από τα παιδιά να δηmicroιουργήσουν

πολυmicroεσικές παρουσιάσεις αξιοποιώντας και ενσωmicroατώνοντας υλικό από τις

διαφηmicroίσεις

- Ακόmicroη η έρευνα και η παραγωγή λόγου των microαθητών και microαθητριών microπορούν να

ενταχθούν στο πλαίσιο της Ερευνητικής Εργασίας (project) που έχει εισαχθεί από

φέτος στην Α Λυκείου

- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν επίσης να κάνουν microια microικρή έρευνα πάνω στις

κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες και τα υπόλοιπα συmicroβολικά συστήmicroατα που

χρησιmicroοποιούν χαρακτηριστικές οmicroάδες νέων που διαφοροποιούνται microε βάση το

microουσικό γούστο τα ενδιαφέροντα ελεύθερου χρόνου κλπ (χιπ-χοπάδες microεταλλάδες

σκέιτερς κλπ) Αυτό θα microπορούσε να ενταχθεί στην ερευνητική εργασία ή να

αποτελέσει θέmicroα για το δοκίmicroιο που θα γράψουν

Χρονική διάρκεια

1-2 microήνες (ίσως και παραπάνω)

Προϋποθέσεις υλοποίησης

Εκπαιδευτικός να έχει τη δυνατότητα κεντρικής προβολής στην τάξη (πχ διαδραστικός πίνακας ή βιντεοπροβολέας) ΜαθητήςΜαθήτρια Κάποιο από τα επόmicroενα ανάλογα microε την εκδοχή Πρόγραmicromicroα παρουσίασης (πχ Power Point) Πρόγραmicromicroα Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση πολυmicroέσων ιστολόγια

Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις

Η συγκεκριmicroένη εκδοχή παρουσιάζει σηmicroαντικές αλλαγές σε σχέση microε αυτό τον άξονα Εξακολουθεί να κινείται στη λογική ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Επεκτείνεται όmicroως πολύ πέρα από την περιγραφική αυτή εκδοχή Αναδεικνύει το γεγονός ότι η διαφήmicroιση στηρίζεται σε στερεότυπα (κι εδώ microπορεί να γίνει η σύνδεση και microε την αντίστοιχη θεmicroατική της Β΄ Λυκείου) Κάνει αντιληπτό το γεγονός ότι η διαφήmicroιση κατασκευάζει κόσmicroους αξιοποιώντας microια σειρά συmicroβολικών συστηmicroάτων ανάmicroεσα στα οποία και οι γλωσσικές ποικιλίες Αυτή η αξιοποίηση γίνεται σκόπιmicroα και στοχευmicroένα καθώς κάθε φορά απευθύνεται σε συγκεκριmicroένες οmicroάδες καταναλωτών προκειmicroένου να προωθήσει τα προϊόντα που προβάλλει Αναδεικνύει τέλος το γεγονός ότι οι αξίες που προβάλλονται microέσω των

23

διαφηmicroίσεων κάθε άλλο παρά ουδέτερες είναι και σχετίζονται microε ένα ευρύτερο σύστηmicroα πεποιθήσεων που ενισχύει συγκεκριmicroένου τύπου καταναλωτικά πρότυπα Θα microπορούσαmicroε εν ολίγοις να πούmicroε ότι οι γνώσεις για τη γλώσσα συνδέονται άmicroεσα microε τις γνώσεις για τον κόσmicroο Από το ΠΣ

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)

διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της

προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική

διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για

συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά

microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να

ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα

επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία

για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo

Γνώσεις για τη γλώσσα

Εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Αναδεικνύεται ότι και στα προηγούmicroενα Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την κοινωνική γλωσσική ποικιλία που χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή για συγκεκριmicroένους στόχους Από το ΠΣ

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική) διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν laquoφωνέςraquo που αποτυπώνονται συχνά microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo

Γραmicromicroατισmicroοί και κριτικός γραmicromicroατισmicroός

Θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι καλύπτονται οι γραmicromicroατισmicroοί και οι δεξιότητες των δύο προηγούmicroενων εκδοχών Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες microαθαίνουν να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από κοινωνικούς παράγοντες Νέοι γραmicromicroατισmicroοί υποστήριξη άποψης microε τη χρήση ΠΠ διαχείριση βίντεο συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο κλπ Στο παράδειγmicroα όmicroως αυτό δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην καλλιέργεια του κριτικού γραmicromicroατισmicroού τα παιδιά αποκτούν κριτική στάση απέναντι στον διαφηmicroιστικό λόγο τη γλωσσική ποικιλότητα και τα στερεότυπα microελετούν διαφορετικές εκδοχές και καλούνται να τοποθετηθούν microιλώντας διαβάζοντας και γράφοντας Από το ΠΣ

bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo

bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου

περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής

24

επιχειρηmicroατολογίας κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή

προφορική ενώπιον ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των

πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση

της γλωσσικής ποικιλότηταςraquo

bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής

δικτύωσης)raquo

bull laquoΟ διάλογος είναι το βασικότερο είδος προφορικής επικοινωνίας και διέπεται από

ενδογλωσσικούς και εξωγλωσσικούς κανόνεςraquo

bull laquoΑναγνώριση του σηmicroαντικού ρόλου της εκάστοτε κοινωνικής πρακτικής στον

προσδιορισmicroό της γλώσσας και του είδους του κειmicroένου που χρησιmicroοποιείταιraquo

bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς

ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo

bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης

που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση

αυτή αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις

ταυτότητες που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo

bull laquoΝα αντιλαmicroβάνονται ότι στη γλώσσα αποτυπώνονται πάντα οπτικές θέασης του

κόσmicroου γιrsquo αυτό οι γλωσσικές επιλογές υποδηλώνουν πολιτικές (microε microία ευρύτερη

έννοια) επιλογέςraquo

∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες

Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται microε την εργασία στο σπίτι το σενάριο εκτείνεται πέραν του σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την παραγωγή κειmicroένων τη διαχείριση πολυmicroέσων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Ο σχολικός χώρος το ίδιο δεν είναι microόνον η εξωσχολική δραστηριοποίηση των παιδιών είναι και η αλλαγή της κατανοmicroής τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους για να δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τις σκέψεις τους παίζουν ρόλους στη δραmicroατοποίηση ndash αλλάζει έτσι η εικόνα των σειρών των παιδιών που κάθονται προσηλωmicroένα στον πίνακα

Οη εκπαιδευτικός υποχωρεί από το ρόλο του ποmicroπού της γνώσης σε εmicroψυχωτικό και συντονιστικό ρόλο ∆εν παίζει τόσο ρόλο πόσο θα microιλήσει όσο πώς θα υποστηρίξει την κάθε οmicroάδα και το κάθε παιδί να ολοκληρώσει την εργασία του ∆εν έρχεται εκ των υστέρων να διορθώσει αλλά είναι πολύ κοντά στα παιδιά καθώς ψάχνουν γράφουν ή παρουσιάζουν προκειmicroένου να τα υποστηρίξει

Οι microαθητές και οι microαθήτριες βρίσκονται στο επίκεντρο και διαmicroορφώνουν σε ένα microεγάλο βαθmicroό τη microαθησιακή διαδικασία επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται και συνεργάζονται microελετούν ποικιλία κειmicroένων στέκονται κριτικά απέναντι στα microηνύmicroατα των ΜΜΕ γίνονται σκεπτόmicroενοι και υποψιασmicroένοι πολίτες Από το ΠΣ

bull laquoΑνάλυση microέσω της γλώσσας και των άλλων τρόπων κειmicroένων της καθηmicroερινότητας

(περιοδικά τύπος σώmicroατα κειmicroένων) προκειmicroένου να αναδειχθεί πώς

αναπαριστώνται microέσω του λόγου διάφορες κοινωνικές οmicroάδες (πχ microετανάστες

γυναίκες νέοι κλπ) Ανάδειξη των στερεοτύπων και προκαταλήψεωνraquo

bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν

την κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε

περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να

τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo

bull laquoΑνάλυση κειmicroένων από τον διαφηmicroιστικό λόγο και ανίχνευση του ρόλου της

ποιητικής λειτουργίας των κειmicroενικών τύπων (περιγραφή αφήγηση) και της

25

πολυτροπικότητας στην κατασκευή της οπτικής που θέλουν να επιβάλλουν στον

αναγνώστηθεατήraquo

bull laquoΚαταγραφή και ανάλυση microιας συνοmicroιλίας (πχ ενηλίκων εφήβων) και ανάδειξη των

ταυτοτήτων που αναδεικνύονταιraquo

bull laquoΑνάλυση διαδικτυακών ήκαι πολυmicroεσικών κειmicroένων και εντοπισmicroός των microέσων

(γλωσσικών πολυτροπικών συmicroφραστικό πλαίσιο κλπ) που συνεισφέρουν στην

οπτική των συντακτώνraquo

Αξιολόγηση

Με τη συγκεκριmicroένη εκδοχή καλύπτονται σχεδόν πλήρως οι στόχοι του ΠΣ της συγκεκριmicroένης θεmicroατικής ενότητας Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό (προφορικά γραπτά)

bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική microεταβολή

bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή

bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα

bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών τους

bull να εκφράζονται κριτικά ως προς την καταλληλότητα ενός (διαλεκτικού πχ) κειmicroένου σε σχέση microε την περίσταση επικοινωνίας

bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα Επίσης η 3η εκδοχή καλύπτει και microια σειρά στόχων από άλλες θεmicroατικές του ΠΣ όπως οι ακόλουθες ΘΕΜΑΤΙΚΗ Προφορικός γραπτός και πολυτροπικός λόγος Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να αναλύουν τη σηmicroασία των παραγλωσσικών και εξωγλωσσικών στοιχείων για τη microετάδοση νοηmicroάτων που δε δηλώνονται γλωσσικά

bull να ερmicroηνεύουν τη συmicroβολή κάθε τρόπου για τη δόmicroηση νοηmicroάτων στα πολυτροπικά κείmicroενα

bull να κατασκευάζουν πολυτροπικά κείmicroενα για ποικίλες περιστάσεις

bull να κρίνουν αν ένα κείmicroενο είναι αποτελεσmicroατικό ως προς τη microορφή λόγου που χρησιmicroοποιείται (προφορικός γραπτός πολυτροπικός κλπ) και να εξηγούν τον ρόλο που έχει η τεχνολογία στη διαmicroόρφωση πολυτροπικών πολυmicroεσικών κειmicroένων

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Το κείmicroενο η δοmicroή τα χαρακτηριστικά του και η ποικιλότητά του Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να συντάσσουν ποικιλία κειmicroενικών ειδών και τύπων microε συνοχή και συνεκτικότητα και να αναγνωρίζουν τα δοmicroικά χαρακτηριστικά τους

bull να πυκνώνουν το λόγο και να αξιοποιούν τις περιλήψεις ως βάση για την παραγωγή ευρύτερων κειmicroένων

bull να αναγνωρίζουν τη λειτουργία και συνέργεια των τρόπων σε διαφορετικά πολυτροπικά κείmicroενα (αφηγηmicroατικά περιγραφικά επιχειρηmicroατολογικά)

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα κοινωνία και επικοινωνία Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να διακρίνουν ότι κάθε χρήση της γλώσσας είναι κοινωνικά διαφοροποιηmicroένη και σχετίζεται microε τις ταυτότητες των οmicroιλητώντριών αλλά και microε καταστασιακά δεδοmicroένα

bull να εντοπίζουν τις κοινωνικές συνδηλώσεις σε ένα κείmicroενο

26

bull να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου

bull να αξιοποιούν τις γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές

bull να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού

Προστιθέmicroενη αξία

Προωθούνται οι νέοι γραmicromicroατισmicroοί και ο κριτικός γραmicromicroατισmicroός και διευρύνεται ο σχολικός χωροχρόνος Οι microαθητές και οι microαθήτριες αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες και συνεργάζονται αναδεικνύεται και ενθαρρύνεται η κριτική τους σκέψη και προάγεται η κριτική τους θέση ως πολιτών στον κόσmicroο που τιςτους περιβάλλει Η εκδοχή αυτή είναι και η πλησιέστερη στους στόχους και τις επιδιώξεις του νέου ΠΣ Η 3η εκδοχή αναδεικνύει επίσης τις ακόλουθες βασικές αρχές του ΠΣ

bull Το ΠΣ πρέπει να αποτελεί αφετηρία για την αξιοποίηση του διδακτικού υλικού και όχι

το αντίστροφο

bull Πρέπει να αξιοποιείται κάθε microαθησιακός πόρος (εποmicroένως και το βιβλίο)

προκειmicroένου να κατακτηθούν οι στόχοι

Σχηmicroατική παρουσίαση

Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής

A Γνώσεις για τον κόσmicroο πώς η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα (κριτική προσέγγιση)

Β Λειτουργική κατάκτησηΚειmicroενικών ειδών νέοι Γραmicromicroατισmicroοί

Γ Γνώσεις για τη γλώσσα

Γλωσσική ποικιλότητα η γλώσσα των νέων

∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές

Ταυτότητες

Στο σχήmicroα 3 βλέπουmicroε τώρα να microεταβάλλονται οι τρεις του άκρες σε σχέση microε την πρώτη εκδοχή αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) αλλά και αυτή που έχει σχέση microε τις γνώσεις για τον κόσmicroο (Α) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που εκβάλλει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή (κέντρο του ρόmicroβου) αφού τα παιδιά δεν ασκούνται στο να κάνουν απλώς διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα αλλά και στο να χρησιmicroοποιούν τις γνώσεις για τη γλώσσα προκειmicroένου να διαβάζουν καλύτερα τον κόσmicroο γύρω τους Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo στη δεύτερη laquoψάξε microάθε σύνθεσε και παρουσίασεraquo και τώρα τους λέει laquoΨάξει microάθε σύνθεσε παρουσίασε αλλά και δες ότι ο σηmicroειωτικός κόσmicroος γύρω σου δεν είναι αθώοςraquo

27

5 Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Με τα δεδοmicroένα που παρουσιάστηκαν και αναλύθηκαν παραπάνω το εύλογο ερώτηmicroα που τίθεται είναι το εξής σε ένα τέτοιο διδακτικό πλαίσιο πώς θα microπορέσουν οι εκπαιδευτικοί να αξιολογήσουν την επίδοση των microαθητών και των microαθητριών Για να απαντηθεί το ερώτηmicroα αυτό είναι χρήσιmicroο να γίνει προηγουmicroένως διάκριση των τριών διαφορετικών εννοιών που υπάρχουν πίσω από τον όρο αξιολόγηση Η πρώτη συζητήθηκε microέσω των παραδειγmicroάτων που αναπτύχθηκαν παραπάνω σύmicroφωνα microε το ΠΣ Στην περίπτωση αυτή η αξιολόγηση ταυτίζεται microε ότι τα παιδιά αναmicroένεται να είναι σε θέση να κάνουν σε κάθε θεmicroατική ενότητα Από εδώ κατά βάση ξεκινάει να σχεδιάζει τη διδασκαλία τουτης οη κάθε εκπαιδευτικός και προσπαθεί να αντιmicroετωπίσει συνδυαστικά τις αξιολογήσεις που προτείνονται στις τέσσερις θεmicroατικές ενότητες

Η δεύτερη συζητείται ιδιαίτερα στην έκτη ενότητα του ΠΣ Εκεί επισηmicroαίνεται ότι η αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά το microάθηmicroα στο σύνολό του (βλ περισσότερα εκεί) Αυτή η αξιολόγηση εποmicroένως αφορά την καθηmicroερινή διδακτική πρακτική από την οποία οι εκπαιδευτικοί αντλούν πολύ χρήσιmicroα στοιχεία που αφορούν τους ίδιους και τις ίδιες και τις επιλογές τους τους microαθητές και τις microαθήτριες και τον βαθmicroό ανταπόκρισής τους Από τη διαδικασία αυτή microπορούν οι εκπαιδευτικοί να αντλήσουν στοιχεία και για τη βαθmicroολόγηση (βλ παρακάτω)

Η τρίτη τέλος εκδοχή σχετίζεται microε αυτό που συνήθως στο ελληνικό σχολείο εννοούmicroε αξιολόγηση και ταυτίζεται microε την αποτίmicroηση του βαθmicroού που θα πάρει ο κάθε microαθητής και η κάθε microαθήτρια παράmicroετρος η οποία δε θα πρέπει να υποτιmicroάται

Στη συνέχεια αναλύεται η λογική του πλαισίου αξιολόγησης στο οποίο περιγράφεται η λογική των εξετάσεων που θα γίνονται στην Α Λυκείου

Στην εισαγωγή του πλαισίου αξιολόγησης αναφέρονται τα κάτωθι

laquoΓια την εξέταση στη Νέα Ελληνική Γλώσσα δίνεται στους microαθητές σε φωτοαντίγραφο ένα δύο ή και περισσότερα κείmicroενα περιορισmicroένης έκτασης (προτιmicroότερα τα δύο κείmicroενα) από τον έντυπο ήκαι τον ηλεκτρονικό λόγο που αναφέρονται σε κοινωνικά πολιτικά πολιτιστικά επιστηmicroονικά ή άλλα θέmicroατα της καθηmicroερινής ζωής Καλό είναι τα κείmicroενα να σχετίζονται microε τα θέmicroατα microε τα οποία ασχολήθηκαν οι microαθητές (γνώσεις για τον κόσmicroο βλ στήλη 1 του Προγράmicromicroατος Σπουδών) στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς Γενικότερος στόχος της εξέτασης είναι να ελεγχθεί ο βαθmicroός κατάκτησης των δεξιοτήτων και των γνώσεων που αναφέρονται στη στήλη 5 του Προγράmicromicroατος Σπουδώνraquo

- Προτείνεται να δίνονται δύο κείmicroενα αντί για ένα Η επιλογή αυτή οδηγεί στο να

ελέγξουmicroε καλύτερα microέσω συνδυαστικών ερωτήσεων την ικανότητα των microαθητών και

microαθητριών να κατανοούν κείmicroενα που έχουν σχέση microε κάποια θεmicroατική που

microελετήσαmicroε Εννοείται ότι τα κείmicroενα αυτά θα είναι άγνωστα αλλά θα σχετίζονται microε

τις θεmicroατικές microε τις οποίες ασχοληθήκαmicroε στην τάξη Τα κείmicroενα επίσης microπορούν να

αξιοποιηθούν ως βάση προκειmicroένου να αντληθούν πληροφορίες για την παραγωγή

λόγου (βλ παράγραφο 6 του Π∆ 612012)

- Η έννοια κείmicroενο χρησιmicroοποιείται εδώ microε microια ευρύτερη λογική Εννοούmicroε ως κείmicroενα

τα γνωστά ― γλωσσικά κυρίως― κείmicroενα που είναι σε έντυπη microορφή αλλά και τα

ποικίλα ηλεκτρονικά ή ψηφιακά και πολυτροπικά κείmicroενα (πχ βίντεο ιστοσελίδες

κλπ)

- Οδηγός των ερωτήσεων που θα τεθούν είναι το πλαίσιο της αξιολόγησης (τι

αναmicroένουmicroε οι microαθητές και οι microαθήτριες να ξέρουν microετά από κάποια φάση

διδασκαλίας ή στο τέλος) που δίνεται στη στήλη 5 του ΠΣ Με βάση τη στήλη αυτή και

την εστίαση στη διδασκαλία θα γίνει η επιλογή των ερωτήσεων

28

Στο πλαίσιο για την αξιολόγηση διακρίνονται δύο οmicroάδες ερωτήσεων Η πρώτη έχει σχέση microε

την κατανόηση του γραπτού λόγου (microε microια ευρύτερη λογική) Αναφέρεται χαρακτηριστικά

laquoΠιο συγκεκριmicroένα οι microαθητές καλούνται (α) Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται κατά πόσο έγινε κατανοητό το περιεχόmicroενο του ή των κειmicroένων (πχ οπτικές από τις οποίες προσεγγίζεται η πραγmicroατικότητα επιχειρήmicroατα συγγραφέα προβλήmicroατα που θέτει θέσεις που υποστηρίζει κτλ)raquo Στη συγκεκριmicroένη ενότητα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα εξής επίπεδα

- Κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες κατανοούν το (ή τα) κείmicroενο σε ένα πρώτο επίπεδο

- Κατά πόσο microπορούν να γίνουν κατανοητά τα επιχειρήmicroατα που microπορεί να χρησιmicroοποιούνται ή ο ρόλος που έχουν τα ποικίλα συmicroβολικά συστήmicroατα (φυσικά και η γλώσσα) στη συγκρότηση του νοήmicroατος των συγκεκριmicroένων κειmicroένων

- Με δεδοmicroένο το γεγονός ότι τα κείmicroενα προσεγγίζουν την πραγmicroατικότητα από συγκεκριmicroένες οπτικές γωνίες ενδιαφέρει ιδιαίτερα να διερευνάται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αντιληφθούν τις οπτικές γωνίες από τις οποίες το κάθε κείmicroενο προσεγγίζει την πραγmicroατικότητα Ενδιαφέρει ιδιαίτερα η ανάδειξη των διαφορών ή της συmicroπληρωmicroατικότητας που υπάρχει ανάmicroεσα στα κείmicroενα που δίνονται

- Εν κατακλείδι microας ενδιαφέρει να αποτυπωθεί στην αξιολόγησή microας όχι microόνο το κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να κατανοούν τα κείmicroενα αλλά και να αντιλαmicroβάνονται τη microη ουδετερότητα των κειmicroένων Να κατανοούν δηλαδή ότι η πραγmicroατικότητα που παρουσιάζεται σε κάθε κείmicroενο είναι αποτέλεσmicroα της ιδεολογίας της στάσης της θέσης και της γενικότερης κοσmicroοθεωρίας του συντάκτη ή της συντάκτριας και όχι αποτύπωση microιας ούτως ή άλλως microη υπαρκτής αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας (κριτικός γραmicromicroατισmicroός)

Με τη δεύτερη οmicroάδα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα εξής laquo(β) Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται πώς γλωσσικά (βλ γνώσεις για τη γλώσσα) ή εξωγλωσσικά στοιχεία (πβ πολυτροπικότητα) συγκροτούν την κειmicroενική ιδιαιτερότητα των συγκεκριmicroένων κειmicroένων και συνεισφέρουν στη σύνδεση των κειmicroένων αυτών microε την κοινωνική πραγmicroατικότητα όπου ανήκουν (βλ στήλη 3 του Προγράmicromicroατος Σπουδών)raquo Οι ερωτήσεις αυτές ξεκινούν από microια microεταγλωσσική αφετηρία και εστιάζουν και πάλι στα κείmicroενα Συγκεκριmicroένα διερευνώνται

- Ο ρόλος των γλωσσικών επιλογών στη συγκρότηση του νοήmicroατος των κειmicroένων γιατί για παράδειγmicroα επιλέγεται η γλώσσα των νέων και ποια ακριβώς εκδοχή της ή γιατί ο λόγος του κειmicroένου microπορεί να αξιοποιεί λόγιες ή λαϊκές εκφράσεις ή πώς η γλώσσα και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα (εικόνες φωτογραφίες διαγράmicromicroατα κλπ) αλληλοσυmicroπληρώνονται και κατασκευάζουν τα συγκεκριmicroένα νοήmicroατα

Ο αριθmicroός των υποερωτήσεων που microπορεί να υπάρχουν και η ακριβής κατεύθυνση προσδιορίζεται από τη διδασκαλία ή τις διδασκαλίες που έχουν προηγηθεί αλλά και το είδος της αξιολόγησης (τελική ενδιάmicroεση κλπ) Εκείνο που κυρίως ενδιαφέρει είναι να ανιχνευτεί microέσω των ερωτήσεων η δηmicroιουργικότητα και η κριτική ικανότητα των microαθητών και microαθητριών ως αναγνωστών ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ

- ∆ε δίνονται ερωτήσεις γραmicromicroατικές ή λεξιλογικές ανεξάρτητα από τα κείmicroενα αλλά ερωτήσεις microε τις οποίες επιχειρείται να διερευνηθούν τα λεξιλογικά και δοmicroικά

29

στοιχεία του κειmicroένου που συmicroβάλλουν στη διαmicroόρφωση των νοηmicroάτων που δίνει το κείmicroενο πχ η πραγmicroατικότητα που διαmicroορφώνει η χρήση της παθητικής φωνής σε σχέση microε την ενεργητική η χρήση ονοmicroατικών προτάσεων αντί των ρηmicroατικών η χρήση λόγιου λεξιλογίου αντί λαϊκού κλπ

- ∆ε δίνονται ασκήσεις microηχανιστικού τύπου (πχ συmicroπλήρωση κενών αντικαταστάσεις λέξεων κλπ)

- Η όποια γλωσσική εστίαση αποτυπώνεται σε ερωτήσεις που στοχεύουν στη διερεύνηση των κειmicroένων και του κόσmicroου Εξυπακούεται ότι οι όποιες γνώσεις για τη γλώσσα (και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα) ζητούνται από τα παιδιά έχουν κατακτηθεί στη διάρκεια των microαθηmicroάτων

Η τρίτη άσκηση έχει αποκλειστική σχέση microε την παραγωγή γραπτού λόγου Στο πλαίσιο αξιολόγησης αναφέρονται τα παρακάτω laquo(γ) Να παραγάγουν κείmicroενο το οποίο microε αφετηρία ένα από τα κείmicroενα που δίνονται θα προσαρmicroόζεται σε διαφορετικό επικοινωνιακό πλαίσιο (πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) και θα ανήκει σε ίδιο ή ενδεχοmicroένως διαφορετικό είδος κειmicroένου (πχ από συνέντευξη σε δοκίmicroιο από διαφήmicroιση σε δοκίmicroιο microε επιχειρηmicroατολογία από άρθρο εφηmicroερίδας σε αναδιήγηση κτλ) προκειmicroένου να αξιολογηθούν στοιχεία που σχετίζονται microε την κατάκτηση των γραmicromicroατισmicroών της στήλης 2 του Προγράmicromicroατος Σπουδών ή (εναλλακτικά) microε αφετηρία τα κείmicroενα που θα δοθούν να παραγάγουν (αφού microεταβληθεί το επικοινωνιακό πλαίσιο πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) συγκεκριmicroένο είδος κειmicroένου microέσω του οποίου να διατυπώνεται η συmicroφωνία ή διαφωνία τους microε θέσεις απόψεις και στάσεις που προβάλλονται στα κείmicroενα που έχουν δοθείraquo Εδώ αξίζει να προσεχθούν τα παρακάτω

- Η αξιολόγηση εστιάζει στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και συγκεκριmicroένων κειmicroενικών ειδών microε βάση συγκεκριmicroένο πλαίσιο επικοινωνίας Αυτή θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι είναι microια απαραίτητη γραπτή γλωσσική ικανότητα για ένα παιδί αυτή της ηλικίας

- Ελέγχεται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αξιοποιήσουν και να ενσωmicroατώσουν δηmicroιουργικά στα κείmicroενά τους πληροφορίες από άλλα κείmicroενα (τα κείmicroενα που δίνονται για την κατανόηση γραπτού λόγου) Η εστίαση αυτή αποβλέπει στο να αποτυπωθεί ο βαθmicroός δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών

- Ιδιαίτερα σηmicroαντικό είναι επίσης πέρα από την ενσωmicroάτωση γνώσεων και απόψεων τα παιδιά να microπορούν να διατυπώνουν τεκmicroηριωmicroένες θέσεις κρίσεις και αντιρρήσεις στα κείmicroενά τους ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος που έχουν να γράψουν

Γενικότερα το πνεύmicroα των εξετάσεων είναι απαραίτητο να κινείται στο γενικότερο πνεύmicroα του ΠΣ ενισχύοντας microεταξύ άλλων και -Κλασικού (που έχουν σχέση microε το έντυπο) και νέου τύπου γραmicromicroατισmicroούς (που έχουν σχέση microε τα ψηφιακά microέσα) -Τη δηmicroιουργικότητα των παιδιών σε σχέση microε το διάβασmicroα και το γράψιmicroο -Την κριτική τους ικανότητα -Την ικανότητά τους να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα τόσο για να εκφράζονται όσο και για να διαβάζουν τον κόσmicroο Για την αξιολόγηση του microαθήmicroατος laquoΝέα Ελληνική Γλώσσαraquo στην Α΄ τάξη ηmicroερησίου και Α΄

τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου ισχύει η παρ 6 του άρθ 1 του Π∆ 612012 (ΦΕΚ Α΄ 112)

30

3 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Β΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΠΑΛ Η Νεοελληνική Λογοτεχνία ως microάθηmicroα Γενικής Παιδείας διδάσκεται microία (1) ώρα την εβδοmicroάδα microε ελεύθερη επιλογή από τον διδάσκοντα Αναλυτικά Η ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καλύπτεται στη Β΄ Τάξη ηmicroερησίου ΕΠΑΛ από το εγχειρίδιο Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β΄ Τεύχος Β΄ Τάξης Γενικού Λυκείου

bull Η επιλογή της διδακτέας ύλης από τους διδάσκοντες πρέπει να είναι ίδια για όλα τα τmicroήmicroατα της τάξης του ίδιου σχολείου προκειmicroένου να τηρηθεί η ενότητα της διδασκαλίας και της αξιολόγησης

bull Θα πρέπει να διδαχθούν κείmicroενα από όλες τις περιόδους (περίπου 10 κείmicroενα)

bull Θα πρέπει να διδαχθούν τουλάχιστον ένα ή δύο κείmicroενα και από την ξένη λογοτεχνία ως αντιπροσωπευτικά των microεγάλων κλασικών έργων

bull Επίσης microπορούν να διδαχτούν ένα ή δύο δοκίmicroια εάν επαρκεί ο χρόνος ή να γίνει ανάγνωση κάποιων δοκιmicroίων κατά την κρίση του διδάσκοντος

bull Κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς εφόσον είναι εφικτό ο διδάσκων microπορεί να προγραmicromicroατίσει τη microελέτη δύο (2) το πολύ λογοτεχνικών βιβλίων αφιερώνοντας τρεις (3) το πολύ ώρες για καθένα από αυτά Τα βιβλία microπορεί να σχετίζονται microε τα ενδιαφέροντα των microαθητών ή microε τη διδακτέα ύλη Σκοπός της microελέτης αυτής είναι η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας των microαθητών Επισηmicroαίνεται ότι η δραστηριότητα αυτή αποτελεί microεν κριτήριο αξιολόγησης των microαθητών ωστόσο τα βιβλία δεν συmicroπεριλαmicroβάνονται στην ύλη των εξετάσεων της περιόδου Μαΐου-Ιουνίου

Β΄ ΤΑΞΗ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΕΠΑΛ Στη Β΄ τάξη Εσπερινού ΕΠΑΛ η Νεοελληνική Λογοτεχνία διδάσκεται microία (1) ώρα την εβδοmicroάδα microε ελεύθερη επιλογή από τον διδάσκοντα Η ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καλύπτεται στην Β΄ Τάξη Εσπερινού ΕΠΑΛ από το εγχειρίδιο Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α΄ Τεύχος Α΄ Τάξης Γενικού Λυκείου

bull Η επιλογή της διδακτέας ύλης από τους διδάσκοντες πρέπει να είναι ίδια για όλα τα τmicroήmicroατα της τάξης του ίδιου σχολείου προκειmicroένου να τηρηθεί η ενότητα της διδασκαλίας και της αξιολόγησης

bull Θα πρέπει να διδαχθούν κείmicroενα από όλες τις περιόδους (περίπου 7 κείmicroενα)

bull Θα πρέπει να διδαχθούν τουλάχιστον ένα ή δύο κείmicroενα και από την ξένη λογοτεχνία ως αντιπροσωπευτικά των microεγάλων κλασικών έργων

bull Κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς εφόσον είναι εφικτό ο διδάσκων microπορεί να προγραmicromicroατίσει τη microελέτη δύο (2) το πολύ λογοτεχνικών βιβλίων αφιερώνοντας τρεις (3) το πολύ ώρες για καθένα από αυτά Τα βιβλία microπορεί να σχετίζονται microε τα ενδιαφέροντα των microαθητών ή microε τη διδακτέα ύλη Σκοπός της microελέτης αυτής είναι η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας των microαθητών Επισηmicroαίνεται ότι η δραστηριότητα αυτή αποτελεί microεν κριτήριο αξιολόγησης των microαθητών ωστόσο τα βιβλία δεν συmicroπεριλαmicroβάνονται στην ύλη των εξετάσεων της περιόδου Μαΐου-Ιουνίου

Για την εξέταση του microαθήmicroατος ισχύει για τις ανωτέρω τάξεις ότι προβλέπεται στο Π∆ 612012 άρθρο 1 παρ 7 εδάφ 2 (ΦΕΚ Α΄ 112)

4 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

Β΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ Η διδακτέα ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Γλώσσας της Β΄ τάξης Ηmicroερησίου

Επαγγελmicroατικού Λυκείου περιλαmicroβάνεται στα εγχειρίδια

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Β΄ της Β΄ τάξης Γενικού Λυκείου

31

bull Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου

bull Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο

Β΄ Τάξη Ηmicroερήσιου Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Β΄ να διδαχτούν Η ΕΙ∆ΗΣΗ Ι Η ΕΙ∆ΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ 1Το γεγονός και το σχόλιο στην είδηση (σσ 14-17) 2Προβολή και διαφοροποίηση της είδησης (σσ 18-19) 3Παρεmicroβολή ξένου σχολίου στην είδηση (σ 20) 4 ∆ιαπλοκή του γεγονότος microε το σχόλιο στην είδηση (σσ 21-22) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το σχόλιο και την είδηση) (σσ 23-25) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την πληροφόρηση τη δηmicroοσιογραφία τον Τύπο) (σσ 26-30) ΙΙ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΙ∆ΗΣΗΣ 1Η οργάνωση της είδησης (σσ 32-35) 2Η οπτική γωνία του δηmicroοσιογράφου στην είδηση (σσ 36-38) 3Ο τίτλος της είδησης (σσ 39-42) 4Συντακτικά στοιχεία στην είδηση α Η σειρά των λεκτικών συνόλων στην είδηση (σσ 43-44) β Ενεργητική και παθητική σύνταξη στην είδηση (σ 45) γ Η χρήση των ονοmicroατικών προσδιορισmicroών στην είδηση Χρήση ονοmicroάτων και επιθέτων (σ 46)

δ Ο προσδιορισmicroός του χρόνου στην είδηση (σ 47) 5 Το σχόλιο πάνω σε microια είδηση (σσ 48-53) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το χρόνο) (σσ 54-55) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τα microέσα microαζικής επικοινωνίας) (σσ 56-63) Οργάνωση του λόγου Η χρήση του παραδείγmicroατος στην ανάπτυξη παραγράφου και ευρύτερου κειmicroένου (σσ 63-68)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΙ∆Η

Βιογραφικά είδη (σσ 71-72) 1 Βιογραφία microυθιστορηmicroατική βιογραφία (σσ 73-76) 2 Βιογραφικό σηmicroείωmicroα

α Τα γεγονότα και τα σχόλια σε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 77-78) β Η δοmicroή και το περιεχόmicroενο ενός βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 78-79) Λεξιλόγιο βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 82-84)

4 Αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα α Σύγκριση ενός αυτοβιογραφικού σηmicroειώmicroατος microε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σ 86) β Το έmicromicroεσο σχόλιο στο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 86-87) δ Ο πρακτικός σκοπός ενός (αυτο)βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 89-94)

Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την εργασία και την επιλογή επαγγέλmicroατος) (σσ 95-103) 6 Ηmicroερολόγιο (σσ 108-111) 7 Συστατική επιστολή (σσ 112-118) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε το χαρακτηρισmicroό ατόmicroου τις στερεότυπες αντιλήψεις το φυλετικό και κοινωνικό ρατσισmicroό) (σσ 119-126) Οργάνωση του λόγου Ι Παράγραφος Ανάπτυξη microε σύγκριση και αντίθεση (σσ 127-131) ΙΙ Ο ρόλος της αντίθεσης στη συνοχή του κειmicroένου α Συνοχή προτάσεων και περιόδων (σσ 132-133) β Συνοχή παραγράφων microε αντιθετική σύνδεση Ανάπτυξη δύο εννοιών σε ένα ευρύτερο κείmicroενο (σσ 133-135)

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ndash ΚΡΙΤΙΚΗ

32

Ι Παρουσίαση και κριτική ενός βιβλίου 3 Βιβλιοκριτική α Λογοτεχνική κριτική (σσ163-169) β Κριτική άλλων κειmicroένων (σ170-171) 5 Απλή και διαδοχική υπόταξη (σ175) 6 Οι αναφορικές προτάσεις (σσ176-177) Λεξιλόγιο (σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν) (σ 178) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την τέχνη και την κριτική έργου τέχνης) (σσ 179-189) ΙΙ Παρουσίαση και κριτική microιας θεατρικής παράστασης Λεξιλόγιο (σχετικό microε τη θεατρική κριτική) (σσ 203-205) ΙΙΙ Παρουσίαση και κριτική άλλων microορφών τέχνης Λεξιλόγιο (σχετικό microε την κριτική (σσ 219-220) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την κριτικήαξιολόγηση του ατόmicroου και την αυτοκριτική) (σσ 221-224) ΙV Οργάνωση του λόγου ορισmicroός και διαίρεση microιας έννοιας 1Ορισmicroός (σσ 226-230) 2∆ιαίρεση (σσ 231-236)

Σηmicroειώσεις ndashΠερίληψη Ι Σηmicroειώσεις (σ 240)

Α Σηmicroειώσεις από γραπτό λόγο (σσ 241-242) 1Κρατώ σηmicroειώσεις κατά παράγραφο (σσ 243-248) 2Εργάζοmicroαι σε ευρύτερες (από την παράγραφο) νοηmicroατικές ενότητες και κρατώ σηmicroειώσεις (σσ249-252) 3Από τις σηmicroειώσεις προχωρώ στο διάγραmicromicroα του κειmicroένου (σσ 253-257) Β Σηmicroειώσεις από προφορικό λόγο (σσ 258-259) ΙΙ Περίληψη Α Περίληψη γραπτού λόγου 1Πώς οδηγούmicroαι στην περίληψη (σ 262) 2Τι πρέπει να προσέχω σε microια περίληψη (σ 263) 3Συγκρίνω δύο περιλήψεις microία εκτενή και microία συνοπτική του ίδιου κειmicroένου (σσ 264-265) 4Εξετάζω τη χρήση της ενεργητικής και της παθητικής σύνταξης σε microία περίληψη (σσ 266-267) 5Παρατηρώ περιλήψεις από ποικίλα κείmicroενα (σσ 268-273) Β Περίληψη προφορικού λόγου 1∆ιαβάζω τη δηmicroοσιογραφική περίληψη microιας συζήτησης (σσ 274-275) 2Παρουσιάζω σε προφορικό και γραπτό λόγο περίληψη microιας συζήτησης (σ 276) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τη λακωνική έκφραση και την προσπάθεια για εξοικονόmicroηση χρόνου στη σύγχρονη καθηmicroερινή ζωή) (σσ 277-286)

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Για τον ορθό καταmicroερισmicroό και την αποδοτικότερη διδασκαλία της διδακτέας ύλης της

Νεοελληνικής Γλώσσας του Ηmicroερήσιου Επαγγελmicroατικού Λυκείου (ΕΠΑΛ) είναι σκόπιmicroο να ληφθούν υπόψη

1Το Πρόγραmicromicroα Σπουδών για τη Γλωσσική ∆ιδασκαλία στο Λύκειο (σ79-105) που περιλαmicroβάνεται στο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Α΄θmicroιας και Β΄θmicroιας Εκπσης Θεωρητικές Επιστήmicroες (2000) 2Οι laquoΟδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών microαθηmicroάτων στο Γενικό Λύκειοraquo που περιλαmicroβάνουν προτάσεις για τη διδασκαλία των εγχειριδίων Έκφραση-Έκθεση και την αξιοποίηση των βιβλίων Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου και Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο Επίσης οι διδάσκοντεςδιδάσκουσες στο πλαίσιο της υλοποίησης των εκάστοτε

διδακτικών στόχων και του διαθέσιmicroου διδακτικού χρόνου microπορούν να χρησιmicroοποιούν κατά περίπτωση κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό (κείmicroενα δραστηριότητες κά) και από άλλες πηγές microε σκοπό την περαιτέρω εξοικείωση των microαθητώνmicroαθητριών microε ποικίλα κειmicroενικά

33

είδη και την καλλιέργεια της ικανότητάς τους να κατανοούν και να παράγουν επιτυχώς προφορικό και γραπτό λόγο

ΕΣΠΕΡΙΝΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ

Η διδακτέα ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Γλώσσας των Β΄ και Γ΄ τάξεων Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου περιλαmicroβάνεται στα εγχειρίδια

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Α΄ της Α΄ τάξης Γενικού Λυκείου

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Β΄ της Β΄ τάξης Γενικού Λυκείου

bull Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο - Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου

bull Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο

Β΄ Τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Α΄ να διδαχτούν ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Ι ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ (σ 140) 1 Μεθόδευση της περιγραφής

α Η επιλογή και η παράθεσηοργάνωση των λεπτοmicroερειών (σσ 142-147) β Η ακρίβεια και η σαφήνεια στην περιγραφή (σσ 148-152)

2 Η γλώσσα της περιγραφής α Η επιλογή των κατάλληλων λέξεωνφράσεων (σσ 152-153) β Κυριολεκτική (δηλωτική) και microεταφορική (συνυποδηλωτική) χρήση της γλώσσας (σ 153)

3 Το σχόλιο και η οπτική γωνία στην περιγραφή (σσ 154-159) ΙΙ ∆ΙΑΦΟΡΑ ΘΕΜΑΤΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗΣ 1Περιγραφή ενός χώρου κτιρίου (σσ 160-167) 2Περιγραφή προσώπουατόmicroου

α Τα τυπικά και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ενός προσώπου ατόmicroου (σσ 168-170) β Το σχόλιο στην περιγραφή ενός ατόmicroου (σσ 171-176)

3 Περιγραφή ζωγραφικού πίνακα ή άλλου έργου τέχνης (σσ 176-178) 4 Ειδικά θέmicroατα β Περιγραφή της διαδικασίας για την κατασκευή ή τη χρήση ενός αντικειmicroένου (σσ 182-183) ΙΙΙ ΕΚΦΡΑΣΗ-ΕΚΘΕΣΗ θέmicroατα σχετικά microε την ενδυmicroασία και τη microόδα (σσ 184-199) ΙV ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ

Ανάπτυξη microιας παραγράφου microε αναλογία (σσ 200-205) ΑΦΗΓΗΣΗ Ι ΑΦΗΓΗΣΗ

1Ορισmicroός της αφήγησης (σσ 210-211) 2Αφηγηmicroατικό περιεχόmicroενο και αφηγηmicroατική πράξη (σσ 212-214) 7Αφηγηmicroατικός χρόνος (σσ 240-250)

Λεξιλόγιο σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν (σσ 251-252) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση (Γηρατειά και νεότητα Χθες-Σήmicroερα-Αύριο Αφηγήσεις για το παρελθόν και το microέλλον) (σσ 252-258) ΙΙ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΦΗΓΗΣΗ Λεξιλόγιο (σσ 262-263) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση Το κωmicroικό και η σηmicroασία του γέλιου (σσ 264-271) ΙΙΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ Συνοχή κειmicroένου (σσ 272-274)

Συνοχή σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο (σσ 274-277) ΤΟ ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΗΜΑ (σσ 280-295)

34

Γ΄ Τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Β΄ να διδαχτούν

Η ΕΙ∆ΗΣΗ Ι Η ΕΙ∆ΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ 1 Το γεγονός και το σχόλιο στην είδηση (σσ 14-17) 2 Προβολή και διαφοροποίηση της είδησης (σσ 18-19) 3 Παρεmicroβολή ξένου σχολίου στην είδηση (σ 20) 4 ∆ιαπλοκή του γεγονότος microε το σχόλιο στην είδηση (σσ 21-22) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το σχόλιο και την είδηση) (σσ 23-25) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την πληροφόρηση τη δηmicroοσιογραφία τον Τύπο) (σσ 26-30) ΙΙ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΙ∆ΗΣΗΣ 1 Η οργάνωση της είδησης (σσ 32-35) 2 Η οπτική γωνία του δηmicroοσιογράφου στην είδηση (σσ 36-38) 3 Ο τίτλος της είδησης (σσ 39-42) 4 Συντακτικά στοιχεία στην είδηση

α Η σειρά των λεκτικών συνόλων στην είδηση (σσ 43-44) β Ενεργητική και παθητική σύνταξη στην είδηση (σ 45) γ Η χρήση των ονοmicroατικών προσδιορισmicroών στην είδηση Χρήση ονοmicroάτων και επιθέτων (σ 46)

δ Ο προσδιορισmicroός του χρόνου στην είδηση (σ 47) 5 Το σχόλιο πάνω σε microια είδηση (σσ 48-53)

Λεξιλόγιο (σχετικό microε το χρόνο) (σσ 54-55) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τα microέσα microαζικής επικοινωνίας) (σσ 56-63) Οργάνωση του λόγου Η χρήση του παραδείγmicroατος στην ανάπτυξη παραγράφου και ευρύτερου κειmicroένου (σσ 63-68)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΙ∆Η

Βιογραφικά είδη (σσ 71-72) 1 Βιογραφία microυθιστορηmicroατική βιογραφία (σσ 73-76) 2 Βιογραφικό σηmicroείωmicroα

α Τα γεγονότα και τα σχόλια σε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 77-78) β Η δοmicroή και το περιεχόmicroενο ενός βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 78-79) Λεξιλόγιο βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 82-84)

4 Αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα α Σύγκριση ενός αυτοβιογραφικού σηmicroειώmicroατος microε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σ 86) β Το έmicromicroεσο σχόλιο στο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 86-87) δ Ο πρακτικός σκοπός ενός (αυτο)βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 89-94)

Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την εργασία και την επιλογή επαγγέλmicroατος) (σσ 95-103) 6 Ηmicroερολόγιο (σσ 108-111) 7 Συστατική επιστολή (σσ 112-118) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε το χαρακτηρισmicroό ατόmicroου τις στερεότυπες αντιλήψεις το φυλετικό και κοινωνικό ρατσισmicroό) (σσ 119-126) Οργάνωση του λόγου Ι Παράγραφος Ανάπτυξη microε σύγκριση και αντίθεση (σσ 127-131) ΙΙ Ο ρόλος της αντίθεσης στη συνοχή του κειmicroένου α Συνοχή προτάσεων και περιόδων (σσ 132-133) β Συνοχή παραγράφων microε αντιθετική σύνδεση Ανάπτυξη δύο εννοιών σε ένα ευρύτερο κείmicroενο (σσ 133-135)

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ndash ΚΡΙΤΙΚΗ

Ι Παρουσίαση και κριτική ενός βιβλίου 3 Βιβλιοκριτική α Λογοτεχνική κριτική (σσ 163-169)

35

β Κριτική άλλων κειmicroένων (σσ 170-171) 5 Απλή και διαδοχική υπόταξη (σ175) 6 Οι αναφορικές προτάσεις (σσ 176-177) Λεξιλόγιο (σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν) (σ 178) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την τέχνη και την κριτική έργου τέχνης) (σσ 179-189) ΙΙ Παρουσίαση και κριτική microιας θεατρικής παράστασης Λεξιλόγιο (σχετικό microε τη θεατρική κριτική) (σσ 203-205) ΙΙΙ Παρουσίαση και κριτική άλλων microορφών τέχνης Λεξιλόγιο (σχετικό microε την κριτική (σσ 219-220) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την κριτικήαξιολόγηση του ατόmicroου και την αυτοκριτική) (σσ 221-224) ΙV Οργάνωση του λόγου ορισmicroός και διαίρεση microιας έννοιας 1Ορισmicroός (σσ 226-230) 2∆ιαίρεση (σσ 231-236)

Σηmicroειώσεις ndashΠερίληψη Ι Σηmicroειώσεις (σ 240)

Α Σηmicroειώσεις από γραπτό λόγο (σσ 241-242) 1Κρατώ σηmicroειώσεις κατά παράγραφο (σσ 243-248) 2Εργάζοmicroαι σε ευρύτερες (από την παράγραφο) νοηmicroατικές ενότητες και κρατώ σηmicroειώσεις (σσ249-252) 3 Από τις σηmicroειώσεις προχωρώ στο διάγραmicromicroα του κειmicroένου (σσ 253-257) Β Σηmicroειώσεις από προφορικό λόγο (σσ 258-259) ΙΙ Περίληψη Α Περίληψη γραπτού λόγου 1Πώς οδηγούmicroαι στην περίληψη (σ 262) 2 Τι πρέπει να προσέχω σε microια περίληψη (σ 263) 3 Συγκρίνω δύο περιλήψεις microία εκτενή και microία συνοπτική του ίδιου κειmicroένου (σσ 264-265) 4 Εξετάζω τη χρήση της ενεργητικής και της παθητικής σύνταξης σε microία περίληψη (σσ 266-267) 5 Παρατηρώ περιλήψεις από ποικίλα κείmicroενα (σσ 268-273) Β Περίληψη προφορικού λόγου 1 ∆ιαβάζω τη δηmicroοσιογραφική περίληψη microιας συζήτησης (σσ 274-275) 2 Παρουσιάζω σε προφορικό και γραπτό λόγο περίληψη microιας συζήτησης (σσ 276) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τη λακωνική έκφραση και την προσπάθεια για εξοικονόmicroηση χρόνου στη σύγχρονη καθηmicroερινή ζωή) (σ 277-286)

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Για τον ορθό καταmicroερισmicroό και την αποδοτικότερη διδασκαλία της διδακτέας ύλης της

Νεοελληνικής Γλώσσας του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου είναι σκόπιmicroο να ληφθούν υπόψη

1Το Πρόγραmicromicroα Σπουδών για τη Γλωσσική ∆ιδασκαλία στο Λύκειο (σ79-105) που περιλαmicroβάνεται στο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Αθmicroιας και Βθmicroιας Εκπσης Θεωρητικές Επιστήmicroες (2000) 2Οι laquoΟδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών microαθηmicroάτων στο Γενικό Λύκειοraquo που περιλαmicroβάνουν προτάσεις για τη διδασκαλία των εγχειριδίων Έκφραση-Έκθεση και την αξιοποίηση των βιβλίων Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου και Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο (να αξιοποιηθούν σύmicroφωνα microε την κατανοmicroή της διδακτέας ύλης στο Εσπερινό Γενικό Λύκειο)

Επίσης οι διδάσκοντεςδιδάσκουσες στο πλαίσιο της υλοποίησης των εκάστοτε διδακτικών στόχων και του διαθέσιmicroου διδακτικού χρόνου microπορούν να χρησιmicroοποιούν κατά περίπτωση κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό (κείmicroενα δραστηριότητες κά) και από άλλες πηγές microε σκοπό την περαιτέρω εξοικείωση των microαθητώνmicroαθητριών microε ποικίλα κειmicroενικά είδη και την καλλιέργεια της ικανότητάς τους να κατανοούν και να παράγουν επιτυχώς προφορικό και γραπτό λόγο

36

Για την εξέταση του microαθήmicroατος στη Β΄ και Γ΄ τάξη του Ηmicroερήσιου και του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου και στη ∆΄ τάξη του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου ισχύει ότι προβλέπεται στο άρθρο 1 παρ 6 εδάφιο 2 του Π∆ 612012 (ΦΕΚ Α΄ 112)

Οι διδάσκοντες να ενηmicroερωθούν ενυπόγραφα

ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΔΙΑΝΟΜΗ

bull Γραφείο Υφυπουργού

bull Γραφείο Γενικού Γραmicromicroατέα

bull Γραφείο Ειδικού Γραmicromicroατέα

bull ∆νση Σπουδών ∆Ε Τmicroήmicroα Β΄

bull ∆νση Ιδιωτικής Εκπσης

bull ∆νση ΠΟ∆Ε

bull ∆νση Ξένων και Μειονοτικών Σχολείων

bull ∆νση Ειδικής Αγωγής

bull ΣΕΠΕ∆

ΣΥΝΤΗΣ ΤΜΡΧΗΣ ∆ΝΤΗΣ

∆Σ∆Ε

ΕΙ∆ΙΚΟΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

ΓΕΝΙΚΟΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

Ο ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ

ΘΕΟ∆ΩΡΟΣ Π ΠΑΠΑΘΕΟ∆ΩΡΟΥ

19

επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία

για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo

Γραmicromicroατισmicroοί

Στον άξονα αυτό έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές - Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και microαθήτριες microαθαίνουν να αναγνωρίζουν

ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από κοινωνικούς

παράγοντες Αυτό παραmicroένει ίδιο

- Νέοι γραmicromicroατισmicroοί χρήση των νέων microέσων για την παραγωγή λόγου (πχ

Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο παραγωγή πολυmicroεσικών

κειmicroένων κλπ)

- Παραγωγή προφορικού λόγου παρουσίαση και υποστήριξη άποψης ενώπιον της

τάξης εξάσκηση στην περιγραφή και αφήγηση (προφορικά) παραγωγή γραπτού

(παραγωγή δοκιmicroίου)

Από το ΠΣ

bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo

bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου

περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής

επιχειρηmicroατολογίας κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή

προφορική ενώπιον ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των

πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση

της γλωσσικής ποικιλότηταςraquo

bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής

δικτύωσης)raquo

bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς

ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo

bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης

που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση

αυτή αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις

ταυτότητες που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo

∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες

Παρότι και πάλι η διδασκαλία ξεκινάει από το βιβλίο δε microένει προσκολληmicroένη σrsquo αυτό αλλά το χρησιmicroοποιεί ως αφετηρία για διερεύνηση έρευνα και παραγωγή microιας ευρύτερης γκάmicroας κειmicroένων από ότι στην εκδοχή 1 Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται το σενάριο εκτείνεται πέραν του σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την παραγωγή κειmicroένων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Υπάρχει η δυνατότητα σύνδεσης microε τις ερευνητικές εργασίες Ο σχολικός χώρος το ίδιο δεν είναι microόνο η εξωσχολική δραστηριοποίηση των microαθητώνmicroαθητριών είναι και η αλλαγή της κατανοmicroής τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους για να δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τα ευρήmicroατά τους σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης ή προφορικά microε βάση σηmicroειώσεις που έχουν κρατήσει Ζητείται από τα παιδιά να παίξουν πιο ενεργητικούςndashδιερευνητικούς ρόλους microε τη χρήση της γλώσσας αφού αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται συνεργάζονται και παρουσιάζουν Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo τώρα είναι σαν να τους λέει laquoψάξε microάθε σύνθεσε και παρουσίασεraquo -Είναι προφανές ότι σε ένα τέτοιο πλαίσιο θα πρέπει να microεταβληθεί και ο ρόλος των εκπαιδευτικών δεν έχει τόση βαρύτητα πώς θα παρουσιαστεί η νέα γνώση όσο πώς θα

20

συντονιστούν και θα υποστηριχθούν τα παιδιά στην κατάκτηση της γνώσης στη σύνδεσή της microε τη ζωή και την πραγmicroατικότητα κοκ

Αξιολόγηση (microε βάση το ΠΣ)

Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό

(προφορικά γραπτά)

bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική

microεταβολή

bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή

bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις

επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα

bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών

τους

bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα

Προστιθέmicroενη αξία

Η προώθηση των νέων γραmicromicroατισmicroών η διεύρυνση του σχολικού χωροχρόνου και η τοποθέτηση των microαθητών και των microαθητριών στο επίκεντρο ως υποκειmicroένων που συνεργάζονται microεταξύ τους και microε τοντην εκπαιδευτικό συσκέπτονται παίρνουν αποφάσεις και υποστηρίζουν τις απόψεις τους αποmicroακρύνει την εκδοχή αυτή από τα παραδοσιακά σχήmicroατα διδασκαλίας και γι αυτόν τον λόγο προτείνουmicroε να προτιmicroηθεί σε σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή

Σχηmicroατική παρουσίαση

Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής

A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα

Β Λειτουργική κατάκτησηΚειmicroενικών ειδών νέοι

γραmicromicroατισmicroοί

Γ Γνώσεις για τη γλώσσα Γλωσσική ποικιλότητα

η γλώσσα των νέων

∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές

Ταυτότητες

Στο σχήmicroα αυτό βλέπουmicroε να microεταβάλλονται οι δύο του άκρες αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που παράγει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή αφού τα παιδιά ασκούνται στο να κάνουν διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα

21

∆ιδακτική εκδοχή 3

Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης

Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα

Εξοικείωση microε την έννοια της γλωσσικής ποικιλότητας Μπορεί να αξιοποιηθεί ότι και στην εκδοχή 2

Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος

Εξηγείται στα παιδιά ότι κατά τον υπόλοιπο χρόνο θα διερευνήσουν το πώς ο διαφηmicroιστικός λόγος αξιοποιεί στα κείmicroενά του τη γλωσσική ποικιλότητα και ιδιαίτερα τη γλώσσα των νέων Βήmicroα 1ο Τα παιδιά χωρίζονται σε οmicroάδες και αφού δουν τα βίντεο (εδώ η εναλλακτική της φωτοτυπίας περιορίζει πάρα πολύ τις δραστηριότητες οπότε δεν την προτείνουmicroε) διερευνούν κάποια από τα παρακάτω ζητήmicroατα (σε ένα δίωρο)

bull Οmicroάδες 1 και 3 Μέσω των συγκεκριmicroένων διαφηmicroίσεων κατασκευάζονται

συγκεκριmicroένου τύπου γονείς και παιδιά Πώς συνδυάζεται η κοινωνική γλωσσική

ποικιλία microε άλλα συmicroβολικά στοιχεία (ντύσιmicroο σηmicroειολογία σώmicroατος περιβάλλον

λήψη πλάνα και γενικά γραmicromicroατική της εικόνας) στη δηmicroιουργία ταυτοτήτων στα

συγκεκριmicroένα διαφηmicroιστικά

bull Οmicroάδες 2 και 4 Ποιες γνώσεις προϋποτίθεται πως έχουν οι αποδέκτες των

διαφηmicroίσεων αυτών σε σχέση microε τη γλωσσική ποικιλότητα Ποια στερεότυπα

κατασκευάζονται και χρησιmicroοποιούνται στα συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα

bull Οmicroάδες 5 και 6 Πώς αξιοποιείται η διαφορά των γλωσσικών ποικιλιών για να

κατασκευάσει τι είδους κόσmicroους (πχ οι νέοι δεν microπορούν να συνεννοηθούν microε τους

microεγάλους γιατί οι τελευταίοι είναι συντηρητικοί αυτό δηmicroιουργεί αmicroηχανία στους

microεγάλους και απόγνωση τους νέους κλπ) Πώς αξιοποιούν οι διαφηmicroιστές τη

γλωσσική διαφοροποίηση στο κάθε microήνυmicroα για να κατασκευάσουν τι Τι είδους

γνώσεις για τη γλώσσα θα βοηθήσουν τους αποδέκτες των microηνυmicroάτων να σταθούν

κριτικά απέναντι στα συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα

bull Οmicroάδα 7 Τι προϊόντα προωθούνται microrsquo αυτούς τους τρόπους και σε ποιους

απευθύνονται Γιατί για τα συγκεκριmicroένα προϊόντα επιλέγεται η συγκεκριmicroένη

γλωσσική ποικιλία (πχ θα κατασκευάζονταν οι ίδιοι κόσmicroοι και ταυτότητες αν η

διαφήmicroιση αφορούσε παραδοσιακά φαγητά τραπεζικά προϊόντα λευκαντικό για

ρούχα που αστράφτουν ή σε προϊόντα φαινοmicroενικά για όλη την οικογένεια όπως

καλωδιακή τηλεόραση Υπάρχουν τελικά διαφηmicroίσεις που να απευθύνονται σε όλα τα

microέλη microιας οικογένειας κοινωνίας αδιακρίτως ή πάντοτε επιλέγεται ο καταναλωτικός

στόχος ανάmicroεσα στα microέλη της οικογένειας κοινωνίας που διαχειρίζονται το χρήmicroα ή

microπορούν να πιέσουν για αγορές)

bull Όλες οι οmicroάδες (λόγω της σηmicroαντικής βαρύτητας του ερωτήmicroατος) Τι προτείνεται ως

το ιδανικό κάθε φορά laquomicroέσοraquo για να γεφυρωθεί το χάσmicroα microεταξύ νέων και

ηλικιωmicroένων (προτείνεται πάντα κάποιο υλικό προϊόν) Ποιες αξίες και στάσεις

προβάλλονται microέσω αυτών των επιλογών

Βήmicroα 2οΜετά από τη διερεύνηση αυτή η κάθε οmicroάδα παρουσιάζει και συζητάει τα συmicroπεράσmicroατά της στην τάξη Η παρουσίαση microπορεί να γίνει

- Με Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα

- Με προφορικό λόγο που θα στηρίζεται σε σηmicroεία που θα έχουν φωτοτυπηθεί και

microοιραστεί στους συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες Τις σηmicroειώσεις αυτές κρατάει η

κάθε οmicroάδα καθώς εργάζεται

22

- Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται κατά τη διάρκεια της προετοιmicroασίας και της παρουσίασης

στο να στηρίζονται οι απόψεις που υποστηρίζονται στο να αξιοποιηθεί σε microεγάλη

έκταση η έmicroφαση στη λεπτοmicroέρεια (εστίαση στην περιγραφή)

Φάση 3η Σχολικός γραmicromicroατισmicroός

Οη εκπαιδευτικός του συγκεκριmicroένου παραδείγmicroατος θέλει να εστιάσει περισσότερο στο θέmicroα του προκειmicroένου τα παιδιά να microπορέσουν να γράψουν ένα σχετικό δοκίmicroιο Έτσι microοιράζει 1- 2 κείmicroενα που εστιάζουν στη γλώσσα των νέων και τα συζητάει microε τα παιδιά (microπορεί να τα συζητήσουν όλοι microαζί ή σε οmicroάδες αν διαθέτει χρόνο) Μετά και από αυτή τη συζήτηση τους ζητείται να γράψουν ένα δοκίmicroιο (microε συγκεκριmicroένο επικοινωνιακό πλαίσιο) όπου θα αποτυπώνεται ο προβληmicroατισmicroός για τη γλώσσα των νέων και την αξιοποίησή της από τη διαφήmicroιση Ο τίτλος θα microπορούσε να δοθεί από τα ίδια τα παιδιά (το κάθε παιδί να επιλέξει διαφορετικό τίτλο ανάλογα microε το πλαίσιο επικοινωνίας και το στόχο που θέτει)

Εναλλακτικά

- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αναζητήσουν περαιτέρω υλικό στο διαδίκτυο

(διαφηmicroιστικό ή microη) και να εστιάσουν σε microεγαλύτερο βάθος στη γλώσσα των νέων

στη διαφήmicroιση

- Αν υπάρχουν υποδοmicroές θα microπορούσε να ζητηθεί από τα παιδιά να δηmicroιουργήσουν

πολυmicroεσικές παρουσιάσεις αξιοποιώντας και ενσωmicroατώνοντας υλικό από τις

διαφηmicroίσεις

- Ακόmicroη η έρευνα και η παραγωγή λόγου των microαθητών και microαθητριών microπορούν να

ενταχθούν στο πλαίσιο της Ερευνητικής Εργασίας (project) που έχει εισαχθεί από

φέτος στην Α Λυκείου

- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν επίσης να κάνουν microια microικρή έρευνα πάνω στις

κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες και τα υπόλοιπα συmicroβολικά συστήmicroατα που

χρησιmicroοποιούν χαρακτηριστικές οmicroάδες νέων που διαφοροποιούνται microε βάση το

microουσικό γούστο τα ενδιαφέροντα ελεύθερου χρόνου κλπ (χιπ-χοπάδες microεταλλάδες

σκέιτερς κλπ) Αυτό θα microπορούσε να ενταχθεί στην ερευνητική εργασία ή να

αποτελέσει θέmicroα για το δοκίmicroιο που θα γράψουν

Χρονική διάρκεια

1-2 microήνες (ίσως και παραπάνω)

Προϋποθέσεις υλοποίησης

Εκπαιδευτικός να έχει τη δυνατότητα κεντρικής προβολής στην τάξη (πχ διαδραστικός πίνακας ή βιντεοπροβολέας) ΜαθητήςΜαθήτρια Κάποιο από τα επόmicroενα ανάλογα microε την εκδοχή Πρόγραmicromicroα παρουσίασης (πχ Power Point) Πρόγραmicromicroα Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση πολυmicroέσων ιστολόγια

Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις

Η συγκεκριmicroένη εκδοχή παρουσιάζει σηmicroαντικές αλλαγές σε σχέση microε αυτό τον άξονα Εξακολουθεί να κινείται στη λογική ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Επεκτείνεται όmicroως πολύ πέρα από την περιγραφική αυτή εκδοχή Αναδεικνύει το γεγονός ότι η διαφήmicroιση στηρίζεται σε στερεότυπα (κι εδώ microπορεί να γίνει η σύνδεση και microε την αντίστοιχη θεmicroατική της Β΄ Λυκείου) Κάνει αντιληπτό το γεγονός ότι η διαφήmicroιση κατασκευάζει κόσmicroους αξιοποιώντας microια σειρά συmicroβολικών συστηmicroάτων ανάmicroεσα στα οποία και οι γλωσσικές ποικιλίες Αυτή η αξιοποίηση γίνεται σκόπιmicroα και στοχευmicroένα καθώς κάθε φορά απευθύνεται σε συγκεκριmicroένες οmicroάδες καταναλωτών προκειmicroένου να προωθήσει τα προϊόντα που προβάλλει Αναδεικνύει τέλος το γεγονός ότι οι αξίες που προβάλλονται microέσω των

23

διαφηmicroίσεων κάθε άλλο παρά ουδέτερες είναι και σχετίζονται microε ένα ευρύτερο σύστηmicroα πεποιθήσεων που ενισχύει συγκεκριmicroένου τύπου καταναλωτικά πρότυπα Θα microπορούσαmicroε εν ολίγοις να πούmicroε ότι οι γνώσεις για τη γλώσσα συνδέονται άmicroεσα microε τις γνώσεις για τον κόσmicroο Από το ΠΣ

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)

διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της

προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική

διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για

συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά

microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να

ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα

επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία

για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo

Γνώσεις για τη γλώσσα

Εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Αναδεικνύεται ότι και στα προηγούmicroενα Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την κοινωνική γλωσσική ποικιλία που χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή για συγκεκριmicroένους στόχους Από το ΠΣ

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική) διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν laquoφωνέςraquo που αποτυπώνονται συχνά microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo

Γραmicromicroατισmicroοί και κριτικός γραmicromicroατισmicroός

Θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι καλύπτονται οι γραmicromicroατισmicroοί και οι δεξιότητες των δύο προηγούmicroενων εκδοχών Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες microαθαίνουν να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από κοινωνικούς παράγοντες Νέοι γραmicromicroατισmicroοί υποστήριξη άποψης microε τη χρήση ΠΠ διαχείριση βίντεο συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο κλπ Στο παράδειγmicroα όmicroως αυτό δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην καλλιέργεια του κριτικού γραmicromicroατισmicroού τα παιδιά αποκτούν κριτική στάση απέναντι στον διαφηmicroιστικό λόγο τη γλωσσική ποικιλότητα και τα στερεότυπα microελετούν διαφορετικές εκδοχές και καλούνται να τοποθετηθούν microιλώντας διαβάζοντας και γράφοντας Από το ΠΣ

bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo

bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου

περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής

24

επιχειρηmicroατολογίας κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή

προφορική ενώπιον ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των

πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση

της γλωσσικής ποικιλότηταςraquo

bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής

δικτύωσης)raquo

bull laquoΟ διάλογος είναι το βασικότερο είδος προφορικής επικοινωνίας και διέπεται από

ενδογλωσσικούς και εξωγλωσσικούς κανόνεςraquo

bull laquoΑναγνώριση του σηmicroαντικού ρόλου της εκάστοτε κοινωνικής πρακτικής στον

προσδιορισmicroό της γλώσσας και του είδους του κειmicroένου που χρησιmicroοποιείταιraquo

bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς

ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo

bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης

που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση

αυτή αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις

ταυτότητες που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo

bull laquoΝα αντιλαmicroβάνονται ότι στη γλώσσα αποτυπώνονται πάντα οπτικές θέασης του

κόσmicroου γιrsquo αυτό οι γλωσσικές επιλογές υποδηλώνουν πολιτικές (microε microία ευρύτερη

έννοια) επιλογέςraquo

∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες

Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται microε την εργασία στο σπίτι το σενάριο εκτείνεται πέραν του σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την παραγωγή κειmicroένων τη διαχείριση πολυmicroέσων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Ο σχολικός χώρος το ίδιο δεν είναι microόνον η εξωσχολική δραστηριοποίηση των παιδιών είναι και η αλλαγή της κατανοmicroής τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους για να δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τις σκέψεις τους παίζουν ρόλους στη δραmicroατοποίηση ndash αλλάζει έτσι η εικόνα των σειρών των παιδιών που κάθονται προσηλωmicroένα στον πίνακα

Οη εκπαιδευτικός υποχωρεί από το ρόλο του ποmicroπού της γνώσης σε εmicroψυχωτικό και συντονιστικό ρόλο ∆εν παίζει τόσο ρόλο πόσο θα microιλήσει όσο πώς θα υποστηρίξει την κάθε οmicroάδα και το κάθε παιδί να ολοκληρώσει την εργασία του ∆εν έρχεται εκ των υστέρων να διορθώσει αλλά είναι πολύ κοντά στα παιδιά καθώς ψάχνουν γράφουν ή παρουσιάζουν προκειmicroένου να τα υποστηρίξει

Οι microαθητές και οι microαθήτριες βρίσκονται στο επίκεντρο και διαmicroορφώνουν σε ένα microεγάλο βαθmicroό τη microαθησιακή διαδικασία επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται και συνεργάζονται microελετούν ποικιλία κειmicroένων στέκονται κριτικά απέναντι στα microηνύmicroατα των ΜΜΕ γίνονται σκεπτόmicroενοι και υποψιασmicroένοι πολίτες Από το ΠΣ

bull laquoΑνάλυση microέσω της γλώσσας και των άλλων τρόπων κειmicroένων της καθηmicroερινότητας

(περιοδικά τύπος σώmicroατα κειmicroένων) προκειmicroένου να αναδειχθεί πώς

αναπαριστώνται microέσω του λόγου διάφορες κοινωνικές οmicroάδες (πχ microετανάστες

γυναίκες νέοι κλπ) Ανάδειξη των στερεοτύπων και προκαταλήψεωνraquo

bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν

την κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε

περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να

τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo

bull laquoΑνάλυση κειmicroένων από τον διαφηmicroιστικό λόγο και ανίχνευση του ρόλου της

ποιητικής λειτουργίας των κειmicroενικών τύπων (περιγραφή αφήγηση) και της

25

πολυτροπικότητας στην κατασκευή της οπτικής που θέλουν να επιβάλλουν στον

αναγνώστηθεατήraquo

bull laquoΚαταγραφή και ανάλυση microιας συνοmicroιλίας (πχ ενηλίκων εφήβων) και ανάδειξη των

ταυτοτήτων που αναδεικνύονταιraquo

bull laquoΑνάλυση διαδικτυακών ήκαι πολυmicroεσικών κειmicroένων και εντοπισmicroός των microέσων

(γλωσσικών πολυτροπικών συmicroφραστικό πλαίσιο κλπ) που συνεισφέρουν στην

οπτική των συντακτώνraquo

Αξιολόγηση

Με τη συγκεκριmicroένη εκδοχή καλύπτονται σχεδόν πλήρως οι στόχοι του ΠΣ της συγκεκριmicroένης θεmicroατικής ενότητας Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό (προφορικά γραπτά)

bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική microεταβολή

bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή

bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα

bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών τους

bull να εκφράζονται κριτικά ως προς την καταλληλότητα ενός (διαλεκτικού πχ) κειmicroένου σε σχέση microε την περίσταση επικοινωνίας

bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα Επίσης η 3η εκδοχή καλύπτει και microια σειρά στόχων από άλλες θεmicroατικές του ΠΣ όπως οι ακόλουθες ΘΕΜΑΤΙΚΗ Προφορικός γραπτός και πολυτροπικός λόγος Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να αναλύουν τη σηmicroασία των παραγλωσσικών και εξωγλωσσικών στοιχείων για τη microετάδοση νοηmicroάτων που δε δηλώνονται γλωσσικά

bull να ερmicroηνεύουν τη συmicroβολή κάθε τρόπου για τη δόmicroηση νοηmicroάτων στα πολυτροπικά κείmicroενα

bull να κατασκευάζουν πολυτροπικά κείmicroενα για ποικίλες περιστάσεις

bull να κρίνουν αν ένα κείmicroενο είναι αποτελεσmicroατικό ως προς τη microορφή λόγου που χρησιmicroοποιείται (προφορικός γραπτός πολυτροπικός κλπ) και να εξηγούν τον ρόλο που έχει η τεχνολογία στη διαmicroόρφωση πολυτροπικών πολυmicroεσικών κειmicroένων

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Το κείmicroενο η δοmicroή τα χαρακτηριστικά του και η ποικιλότητά του Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να συντάσσουν ποικιλία κειmicroενικών ειδών και τύπων microε συνοχή και συνεκτικότητα και να αναγνωρίζουν τα δοmicroικά χαρακτηριστικά τους

bull να πυκνώνουν το λόγο και να αξιοποιούν τις περιλήψεις ως βάση για την παραγωγή ευρύτερων κειmicroένων

bull να αναγνωρίζουν τη λειτουργία και συνέργεια των τρόπων σε διαφορετικά πολυτροπικά κείmicroενα (αφηγηmicroατικά περιγραφικά επιχειρηmicroατολογικά)

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα κοινωνία και επικοινωνία Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να διακρίνουν ότι κάθε χρήση της γλώσσας είναι κοινωνικά διαφοροποιηmicroένη και σχετίζεται microε τις ταυτότητες των οmicroιλητώντριών αλλά και microε καταστασιακά δεδοmicroένα

bull να εντοπίζουν τις κοινωνικές συνδηλώσεις σε ένα κείmicroενο

26

bull να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου

bull να αξιοποιούν τις γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές

bull να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού

Προστιθέmicroενη αξία

Προωθούνται οι νέοι γραmicromicroατισmicroοί και ο κριτικός γραmicromicroατισmicroός και διευρύνεται ο σχολικός χωροχρόνος Οι microαθητές και οι microαθήτριες αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες και συνεργάζονται αναδεικνύεται και ενθαρρύνεται η κριτική τους σκέψη και προάγεται η κριτική τους θέση ως πολιτών στον κόσmicroο που τιςτους περιβάλλει Η εκδοχή αυτή είναι και η πλησιέστερη στους στόχους και τις επιδιώξεις του νέου ΠΣ Η 3η εκδοχή αναδεικνύει επίσης τις ακόλουθες βασικές αρχές του ΠΣ

bull Το ΠΣ πρέπει να αποτελεί αφετηρία για την αξιοποίηση του διδακτικού υλικού και όχι

το αντίστροφο

bull Πρέπει να αξιοποιείται κάθε microαθησιακός πόρος (εποmicroένως και το βιβλίο)

προκειmicroένου να κατακτηθούν οι στόχοι

Σχηmicroατική παρουσίαση

Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής

A Γνώσεις για τον κόσmicroο πώς η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα (κριτική προσέγγιση)

Β Λειτουργική κατάκτησηΚειmicroενικών ειδών νέοι Γραmicromicroατισmicroοί

Γ Γνώσεις για τη γλώσσα

Γλωσσική ποικιλότητα η γλώσσα των νέων

∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές

Ταυτότητες

Στο σχήmicroα 3 βλέπουmicroε τώρα να microεταβάλλονται οι τρεις του άκρες σε σχέση microε την πρώτη εκδοχή αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) αλλά και αυτή που έχει σχέση microε τις γνώσεις για τον κόσmicroο (Α) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που εκβάλλει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή (κέντρο του ρόmicroβου) αφού τα παιδιά δεν ασκούνται στο να κάνουν απλώς διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα αλλά και στο να χρησιmicroοποιούν τις γνώσεις για τη γλώσσα προκειmicroένου να διαβάζουν καλύτερα τον κόσmicroο γύρω τους Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo στη δεύτερη laquoψάξε microάθε σύνθεσε και παρουσίασεraquo και τώρα τους λέει laquoΨάξει microάθε σύνθεσε παρουσίασε αλλά και δες ότι ο σηmicroειωτικός κόσmicroος γύρω σου δεν είναι αθώοςraquo

27

5 Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Με τα δεδοmicroένα που παρουσιάστηκαν και αναλύθηκαν παραπάνω το εύλογο ερώτηmicroα που τίθεται είναι το εξής σε ένα τέτοιο διδακτικό πλαίσιο πώς θα microπορέσουν οι εκπαιδευτικοί να αξιολογήσουν την επίδοση των microαθητών και των microαθητριών Για να απαντηθεί το ερώτηmicroα αυτό είναι χρήσιmicroο να γίνει προηγουmicroένως διάκριση των τριών διαφορετικών εννοιών που υπάρχουν πίσω από τον όρο αξιολόγηση Η πρώτη συζητήθηκε microέσω των παραδειγmicroάτων που αναπτύχθηκαν παραπάνω σύmicroφωνα microε το ΠΣ Στην περίπτωση αυτή η αξιολόγηση ταυτίζεται microε ότι τα παιδιά αναmicroένεται να είναι σε θέση να κάνουν σε κάθε θεmicroατική ενότητα Από εδώ κατά βάση ξεκινάει να σχεδιάζει τη διδασκαλία τουτης οη κάθε εκπαιδευτικός και προσπαθεί να αντιmicroετωπίσει συνδυαστικά τις αξιολογήσεις που προτείνονται στις τέσσερις θεmicroατικές ενότητες

Η δεύτερη συζητείται ιδιαίτερα στην έκτη ενότητα του ΠΣ Εκεί επισηmicroαίνεται ότι η αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά το microάθηmicroα στο σύνολό του (βλ περισσότερα εκεί) Αυτή η αξιολόγηση εποmicroένως αφορά την καθηmicroερινή διδακτική πρακτική από την οποία οι εκπαιδευτικοί αντλούν πολύ χρήσιmicroα στοιχεία που αφορούν τους ίδιους και τις ίδιες και τις επιλογές τους τους microαθητές και τις microαθήτριες και τον βαθmicroό ανταπόκρισής τους Από τη διαδικασία αυτή microπορούν οι εκπαιδευτικοί να αντλήσουν στοιχεία και για τη βαθmicroολόγηση (βλ παρακάτω)

Η τρίτη τέλος εκδοχή σχετίζεται microε αυτό που συνήθως στο ελληνικό σχολείο εννοούmicroε αξιολόγηση και ταυτίζεται microε την αποτίmicroηση του βαθmicroού που θα πάρει ο κάθε microαθητής και η κάθε microαθήτρια παράmicroετρος η οποία δε θα πρέπει να υποτιmicroάται

Στη συνέχεια αναλύεται η λογική του πλαισίου αξιολόγησης στο οποίο περιγράφεται η λογική των εξετάσεων που θα γίνονται στην Α Λυκείου

Στην εισαγωγή του πλαισίου αξιολόγησης αναφέρονται τα κάτωθι

laquoΓια την εξέταση στη Νέα Ελληνική Γλώσσα δίνεται στους microαθητές σε φωτοαντίγραφο ένα δύο ή και περισσότερα κείmicroενα περιορισmicroένης έκτασης (προτιmicroότερα τα δύο κείmicroενα) από τον έντυπο ήκαι τον ηλεκτρονικό λόγο που αναφέρονται σε κοινωνικά πολιτικά πολιτιστικά επιστηmicroονικά ή άλλα θέmicroατα της καθηmicroερινής ζωής Καλό είναι τα κείmicroενα να σχετίζονται microε τα θέmicroατα microε τα οποία ασχολήθηκαν οι microαθητές (γνώσεις για τον κόσmicroο βλ στήλη 1 του Προγράmicromicroατος Σπουδών) στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς Γενικότερος στόχος της εξέτασης είναι να ελεγχθεί ο βαθmicroός κατάκτησης των δεξιοτήτων και των γνώσεων που αναφέρονται στη στήλη 5 του Προγράmicromicroατος Σπουδώνraquo

- Προτείνεται να δίνονται δύο κείmicroενα αντί για ένα Η επιλογή αυτή οδηγεί στο να

ελέγξουmicroε καλύτερα microέσω συνδυαστικών ερωτήσεων την ικανότητα των microαθητών και

microαθητριών να κατανοούν κείmicroενα που έχουν σχέση microε κάποια θεmicroατική που

microελετήσαmicroε Εννοείται ότι τα κείmicroενα αυτά θα είναι άγνωστα αλλά θα σχετίζονται microε

τις θεmicroατικές microε τις οποίες ασχοληθήκαmicroε στην τάξη Τα κείmicroενα επίσης microπορούν να

αξιοποιηθούν ως βάση προκειmicroένου να αντληθούν πληροφορίες για την παραγωγή

λόγου (βλ παράγραφο 6 του Π∆ 612012)

- Η έννοια κείmicroενο χρησιmicroοποιείται εδώ microε microια ευρύτερη λογική Εννοούmicroε ως κείmicroενα

τα γνωστά ― γλωσσικά κυρίως― κείmicroενα που είναι σε έντυπη microορφή αλλά και τα

ποικίλα ηλεκτρονικά ή ψηφιακά και πολυτροπικά κείmicroενα (πχ βίντεο ιστοσελίδες

κλπ)

- Οδηγός των ερωτήσεων που θα τεθούν είναι το πλαίσιο της αξιολόγησης (τι

αναmicroένουmicroε οι microαθητές και οι microαθήτριες να ξέρουν microετά από κάποια φάση

διδασκαλίας ή στο τέλος) που δίνεται στη στήλη 5 του ΠΣ Με βάση τη στήλη αυτή και

την εστίαση στη διδασκαλία θα γίνει η επιλογή των ερωτήσεων

28

Στο πλαίσιο για την αξιολόγηση διακρίνονται δύο οmicroάδες ερωτήσεων Η πρώτη έχει σχέση microε

την κατανόηση του γραπτού λόγου (microε microια ευρύτερη λογική) Αναφέρεται χαρακτηριστικά

laquoΠιο συγκεκριmicroένα οι microαθητές καλούνται (α) Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται κατά πόσο έγινε κατανοητό το περιεχόmicroενο του ή των κειmicroένων (πχ οπτικές από τις οποίες προσεγγίζεται η πραγmicroατικότητα επιχειρήmicroατα συγγραφέα προβλήmicroατα που θέτει θέσεις που υποστηρίζει κτλ)raquo Στη συγκεκριmicroένη ενότητα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα εξής επίπεδα

- Κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες κατανοούν το (ή τα) κείmicroενο σε ένα πρώτο επίπεδο

- Κατά πόσο microπορούν να γίνουν κατανοητά τα επιχειρήmicroατα που microπορεί να χρησιmicroοποιούνται ή ο ρόλος που έχουν τα ποικίλα συmicroβολικά συστήmicroατα (φυσικά και η γλώσσα) στη συγκρότηση του νοήmicroατος των συγκεκριmicroένων κειmicroένων

- Με δεδοmicroένο το γεγονός ότι τα κείmicroενα προσεγγίζουν την πραγmicroατικότητα από συγκεκριmicroένες οπτικές γωνίες ενδιαφέρει ιδιαίτερα να διερευνάται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αντιληφθούν τις οπτικές γωνίες από τις οποίες το κάθε κείmicroενο προσεγγίζει την πραγmicroατικότητα Ενδιαφέρει ιδιαίτερα η ανάδειξη των διαφορών ή της συmicroπληρωmicroατικότητας που υπάρχει ανάmicroεσα στα κείmicroενα που δίνονται

- Εν κατακλείδι microας ενδιαφέρει να αποτυπωθεί στην αξιολόγησή microας όχι microόνο το κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να κατανοούν τα κείmicroενα αλλά και να αντιλαmicroβάνονται τη microη ουδετερότητα των κειmicroένων Να κατανοούν δηλαδή ότι η πραγmicroατικότητα που παρουσιάζεται σε κάθε κείmicroενο είναι αποτέλεσmicroα της ιδεολογίας της στάσης της θέσης και της γενικότερης κοσmicroοθεωρίας του συντάκτη ή της συντάκτριας και όχι αποτύπωση microιας ούτως ή άλλως microη υπαρκτής αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας (κριτικός γραmicromicroατισmicroός)

Με τη δεύτερη οmicroάδα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα εξής laquo(β) Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται πώς γλωσσικά (βλ γνώσεις για τη γλώσσα) ή εξωγλωσσικά στοιχεία (πβ πολυτροπικότητα) συγκροτούν την κειmicroενική ιδιαιτερότητα των συγκεκριmicroένων κειmicroένων και συνεισφέρουν στη σύνδεση των κειmicroένων αυτών microε την κοινωνική πραγmicroατικότητα όπου ανήκουν (βλ στήλη 3 του Προγράmicromicroατος Σπουδών)raquo Οι ερωτήσεις αυτές ξεκινούν από microια microεταγλωσσική αφετηρία και εστιάζουν και πάλι στα κείmicroενα Συγκεκριmicroένα διερευνώνται

- Ο ρόλος των γλωσσικών επιλογών στη συγκρότηση του νοήmicroατος των κειmicroένων γιατί για παράδειγmicroα επιλέγεται η γλώσσα των νέων και ποια ακριβώς εκδοχή της ή γιατί ο λόγος του κειmicroένου microπορεί να αξιοποιεί λόγιες ή λαϊκές εκφράσεις ή πώς η γλώσσα και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα (εικόνες φωτογραφίες διαγράmicromicroατα κλπ) αλληλοσυmicroπληρώνονται και κατασκευάζουν τα συγκεκριmicroένα νοήmicroατα

Ο αριθmicroός των υποερωτήσεων που microπορεί να υπάρχουν και η ακριβής κατεύθυνση προσδιορίζεται από τη διδασκαλία ή τις διδασκαλίες που έχουν προηγηθεί αλλά και το είδος της αξιολόγησης (τελική ενδιάmicroεση κλπ) Εκείνο που κυρίως ενδιαφέρει είναι να ανιχνευτεί microέσω των ερωτήσεων η δηmicroιουργικότητα και η κριτική ικανότητα των microαθητών και microαθητριών ως αναγνωστών ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ

- ∆ε δίνονται ερωτήσεις γραmicromicroατικές ή λεξιλογικές ανεξάρτητα από τα κείmicroενα αλλά ερωτήσεις microε τις οποίες επιχειρείται να διερευνηθούν τα λεξιλογικά και δοmicroικά

29

στοιχεία του κειmicroένου που συmicroβάλλουν στη διαmicroόρφωση των νοηmicroάτων που δίνει το κείmicroενο πχ η πραγmicroατικότητα που διαmicroορφώνει η χρήση της παθητικής φωνής σε σχέση microε την ενεργητική η χρήση ονοmicroατικών προτάσεων αντί των ρηmicroατικών η χρήση λόγιου λεξιλογίου αντί λαϊκού κλπ

- ∆ε δίνονται ασκήσεις microηχανιστικού τύπου (πχ συmicroπλήρωση κενών αντικαταστάσεις λέξεων κλπ)

- Η όποια γλωσσική εστίαση αποτυπώνεται σε ερωτήσεις που στοχεύουν στη διερεύνηση των κειmicroένων και του κόσmicroου Εξυπακούεται ότι οι όποιες γνώσεις για τη γλώσσα (και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα) ζητούνται από τα παιδιά έχουν κατακτηθεί στη διάρκεια των microαθηmicroάτων

Η τρίτη άσκηση έχει αποκλειστική σχέση microε την παραγωγή γραπτού λόγου Στο πλαίσιο αξιολόγησης αναφέρονται τα παρακάτω laquo(γ) Να παραγάγουν κείmicroενο το οποίο microε αφετηρία ένα από τα κείmicroενα που δίνονται θα προσαρmicroόζεται σε διαφορετικό επικοινωνιακό πλαίσιο (πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) και θα ανήκει σε ίδιο ή ενδεχοmicroένως διαφορετικό είδος κειmicroένου (πχ από συνέντευξη σε δοκίmicroιο από διαφήmicroιση σε δοκίmicroιο microε επιχειρηmicroατολογία από άρθρο εφηmicroερίδας σε αναδιήγηση κτλ) προκειmicroένου να αξιολογηθούν στοιχεία που σχετίζονται microε την κατάκτηση των γραmicromicroατισmicroών της στήλης 2 του Προγράmicromicroατος Σπουδών ή (εναλλακτικά) microε αφετηρία τα κείmicroενα που θα δοθούν να παραγάγουν (αφού microεταβληθεί το επικοινωνιακό πλαίσιο πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) συγκεκριmicroένο είδος κειmicroένου microέσω του οποίου να διατυπώνεται η συmicroφωνία ή διαφωνία τους microε θέσεις απόψεις και στάσεις που προβάλλονται στα κείmicroενα που έχουν δοθείraquo Εδώ αξίζει να προσεχθούν τα παρακάτω

- Η αξιολόγηση εστιάζει στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και συγκεκριmicroένων κειmicroενικών ειδών microε βάση συγκεκριmicroένο πλαίσιο επικοινωνίας Αυτή θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι είναι microια απαραίτητη γραπτή γλωσσική ικανότητα για ένα παιδί αυτή της ηλικίας

- Ελέγχεται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αξιοποιήσουν και να ενσωmicroατώσουν δηmicroιουργικά στα κείmicroενά τους πληροφορίες από άλλα κείmicroενα (τα κείmicroενα που δίνονται για την κατανόηση γραπτού λόγου) Η εστίαση αυτή αποβλέπει στο να αποτυπωθεί ο βαθmicroός δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών

- Ιδιαίτερα σηmicroαντικό είναι επίσης πέρα από την ενσωmicroάτωση γνώσεων και απόψεων τα παιδιά να microπορούν να διατυπώνουν τεκmicroηριωmicroένες θέσεις κρίσεις και αντιρρήσεις στα κείmicroενά τους ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος που έχουν να γράψουν

Γενικότερα το πνεύmicroα των εξετάσεων είναι απαραίτητο να κινείται στο γενικότερο πνεύmicroα του ΠΣ ενισχύοντας microεταξύ άλλων και -Κλασικού (που έχουν σχέση microε το έντυπο) και νέου τύπου γραmicromicroατισmicroούς (που έχουν σχέση microε τα ψηφιακά microέσα) -Τη δηmicroιουργικότητα των παιδιών σε σχέση microε το διάβασmicroα και το γράψιmicroο -Την κριτική τους ικανότητα -Την ικανότητά τους να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα τόσο για να εκφράζονται όσο και για να διαβάζουν τον κόσmicroο Για την αξιολόγηση του microαθήmicroατος laquoΝέα Ελληνική Γλώσσαraquo στην Α΄ τάξη ηmicroερησίου και Α΄

τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου ισχύει η παρ 6 του άρθ 1 του Π∆ 612012 (ΦΕΚ Α΄ 112)

30

3 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Β΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΠΑΛ Η Νεοελληνική Λογοτεχνία ως microάθηmicroα Γενικής Παιδείας διδάσκεται microία (1) ώρα την εβδοmicroάδα microε ελεύθερη επιλογή από τον διδάσκοντα Αναλυτικά Η ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καλύπτεται στη Β΄ Τάξη ηmicroερησίου ΕΠΑΛ από το εγχειρίδιο Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β΄ Τεύχος Β΄ Τάξης Γενικού Λυκείου

bull Η επιλογή της διδακτέας ύλης από τους διδάσκοντες πρέπει να είναι ίδια για όλα τα τmicroήmicroατα της τάξης του ίδιου σχολείου προκειmicroένου να τηρηθεί η ενότητα της διδασκαλίας και της αξιολόγησης

bull Θα πρέπει να διδαχθούν κείmicroενα από όλες τις περιόδους (περίπου 10 κείmicroενα)

bull Θα πρέπει να διδαχθούν τουλάχιστον ένα ή δύο κείmicroενα και από την ξένη λογοτεχνία ως αντιπροσωπευτικά των microεγάλων κλασικών έργων

bull Επίσης microπορούν να διδαχτούν ένα ή δύο δοκίmicroια εάν επαρκεί ο χρόνος ή να γίνει ανάγνωση κάποιων δοκιmicroίων κατά την κρίση του διδάσκοντος

bull Κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς εφόσον είναι εφικτό ο διδάσκων microπορεί να προγραmicromicroατίσει τη microελέτη δύο (2) το πολύ λογοτεχνικών βιβλίων αφιερώνοντας τρεις (3) το πολύ ώρες για καθένα από αυτά Τα βιβλία microπορεί να σχετίζονται microε τα ενδιαφέροντα των microαθητών ή microε τη διδακτέα ύλη Σκοπός της microελέτης αυτής είναι η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας των microαθητών Επισηmicroαίνεται ότι η δραστηριότητα αυτή αποτελεί microεν κριτήριο αξιολόγησης των microαθητών ωστόσο τα βιβλία δεν συmicroπεριλαmicroβάνονται στην ύλη των εξετάσεων της περιόδου Μαΐου-Ιουνίου

Β΄ ΤΑΞΗ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΕΠΑΛ Στη Β΄ τάξη Εσπερινού ΕΠΑΛ η Νεοελληνική Λογοτεχνία διδάσκεται microία (1) ώρα την εβδοmicroάδα microε ελεύθερη επιλογή από τον διδάσκοντα Η ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καλύπτεται στην Β΄ Τάξη Εσπερινού ΕΠΑΛ από το εγχειρίδιο Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α΄ Τεύχος Α΄ Τάξης Γενικού Λυκείου

bull Η επιλογή της διδακτέας ύλης από τους διδάσκοντες πρέπει να είναι ίδια για όλα τα τmicroήmicroατα της τάξης του ίδιου σχολείου προκειmicroένου να τηρηθεί η ενότητα της διδασκαλίας και της αξιολόγησης

bull Θα πρέπει να διδαχθούν κείmicroενα από όλες τις περιόδους (περίπου 7 κείmicroενα)

bull Θα πρέπει να διδαχθούν τουλάχιστον ένα ή δύο κείmicroενα και από την ξένη λογοτεχνία ως αντιπροσωπευτικά των microεγάλων κλασικών έργων

bull Κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς εφόσον είναι εφικτό ο διδάσκων microπορεί να προγραmicromicroατίσει τη microελέτη δύο (2) το πολύ λογοτεχνικών βιβλίων αφιερώνοντας τρεις (3) το πολύ ώρες για καθένα από αυτά Τα βιβλία microπορεί να σχετίζονται microε τα ενδιαφέροντα των microαθητών ή microε τη διδακτέα ύλη Σκοπός της microελέτης αυτής είναι η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας των microαθητών Επισηmicroαίνεται ότι η δραστηριότητα αυτή αποτελεί microεν κριτήριο αξιολόγησης των microαθητών ωστόσο τα βιβλία δεν συmicroπεριλαmicroβάνονται στην ύλη των εξετάσεων της περιόδου Μαΐου-Ιουνίου

Για την εξέταση του microαθήmicroατος ισχύει για τις ανωτέρω τάξεις ότι προβλέπεται στο Π∆ 612012 άρθρο 1 παρ 7 εδάφ 2 (ΦΕΚ Α΄ 112)

4 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

Β΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ Η διδακτέα ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Γλώσσας της Β΄ τάξης Ηmicroερησίου

Επαγγελmicroατικού Λυκείου περιλαmicroβάνεται στα εγχειρίδια

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Β΄ της Β΄ τάξης Γενικού Λυκείου

31

bull Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου

bull Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο

Β΄ Τάξη Ηmicroερήσιου Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Β΄ να διδαχτούν Η ΕΙ∆ΗΣΗ Ι Η ΕΙ∆ΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ 1Το γεγονός και το σχόλιο στην είδηση (σσ 14-17) 2Προβολή και διαφοροποίηση της είδησης (σσ 18-19) 3Παρεmicroβολή ξένου σχολίου στην είδηση (σ 20) 4 ∆ιαπλοκή του γεγονότος microε το σχόλιο στην είδηση (σσ 21-22) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το σχόλιο και την είδηση) (σσ 23-25) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την πληροφόρηση τη δηmicroοσιογραφία τον Τύπο) (σσ 26-30) ΙΙ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΙ∆ΗΣΗΣ 1Η οργάνωση της είδησης (σσ 32-35) 2Η οπτική γωνία του δηmicroοσιογράφου στην είδηση (σσ 36-38) 3Ο τίτλος της είδησης (σσ 39-42) 4Συντακτικά στοιχεία στην είδηση α Η σειρά των λεκτικών συνόλων στην είδηση (σσ 43-44) β Ενεργητική και παθητική σύνταξη στην είδηση (σ 45) γ Η χρήση των ονοmicroατικών προσδιορισmicroών στην είδηση Χρήση ονοmicroάτων και επιθέτων (σ 46)

δ Ο προσδιορισmicroός του χρόνου στην είδηση (σ 47) 5 Το σχόλιο πάνω σε microια είδηση (σσ 48-53) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το χρόνο) (σσ 54-55) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τα microέσα microαζικής επικοινωνίας) (σσ 56-63) Οργάνωση του λόγου Η χρήση του παραδείγmicroατος στην ανάπτυξη παραγράφου και ευρύτερου κειmicroένου (σσ 63-68)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΙ∆Η

Βιογραφικά είδη (σσ 71-72) 1 Βιογραφία microυθιστορηmicroατική βιογραφία (σσ 73-76) 2 Βιογραφικό σηmicroείωmicroα

α Τα γεγονότα και τα σχόλια σε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 77-78) β Η δοmicroή και το περιεχόmicroενο ενός βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 78-79) Λεξιλόγιο βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 82-84)

4 Αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα α Σύγκριση ενός αυτοβιογραφικού σηmicroειώmicroατος microε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σ 86) β Το έmicromicroεσο σχόλιο στο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 86-87) δ Ο πρακτικός σκοπός ενός (αυτο)βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 89-94)

Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την εργασία και την επιλογή επαγγέλmicroατος) (σσ 95-103) 6 Ηmicroερολόγιο (σσ 108-111) 7 Συστατική επιστολή (σσ 112-118) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε το χαρακτηρισmicroό ατόmicroου τις στερεότυπες αντιλήψεις το φυλετικό και κοινωνικό ρατσισmicroό) (σσ 119-126) Οργάνωση του λόγου Ι Παράγραφος Ανάπτυξη microε σύγκριση και αντίθεση (σσ 127-131) ΙΙ Ο ρόλος της αντίθεσης στη συνοχή του κειmicroένου α Συνοχή προτάσεων και περιόδων (σσ 132-133) β Συνοχή παραγράφων microε αντιθετική σύνδεση Ανάπτυξη δύο εννοιών σε ένα ευρύτερο κείmicroενο (σσ 133-135)

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ndash ΚΡΙΤΙΚΗ

32

Ι Παρουσίαση και κριτική ενός βιβλίου 3 Βιβλιοκριτική α Λογοτεχνική κριτική (σσ163-169) β Κριτική άλλων κειmicroένων (σ170-171) 5 Απλή και διαδοχική υπόταξη (σ175) 6 Οι αναφορικές προτάσεις (σσ176-177) Λεξιλόγιο (σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν) (σ 178) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την τέχνη και την κριτική έργου τέχνης) (σσ 179-189) ΙΙ Παρουσίαση και κριτική microιας θεατρικής παράστασης Λεξιλόγιο (σχετικό microε τη θεατρική κριτική) (σσ 203-205) ΙΙΙ Παρουσίαση και κριτική άλλων microορφών τέχνης Λεξιλόγιο (σχετικό microε την κριτική (σσ 219-220) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την κριτικήαξιολόγηση του ατόmicroου και την αυτοκριτική) (σσ 221-224) ΙV Οργάνωση του λόγου ορισmicroός και διαίρεση microιας έννοιας 1Ορισmicroός (σσ 226-230) 2∆ιαίρεση (σσ 231-236)

Σηmicroειώσεις ndashΠερίληψη Ι Σηmicroειώσεις (σ 240)

Α Σηmicroειώσεις από γραπτό λόγο (σσ 241-242) 1Κρατώ σηmicroειώσεις κατά παράγραφο (σσ 243-248) 2Εργάζοmicroαι σε ευρύτερες (από την παράγραφο) νοηmicroατικές ενότητες και κρατώ σηmicroειώσεις (σσ249-252) 3Από τις σηmicroειώσεις προχωρώ στο διάγραmicromicroα του κειmicroένου (σσ 253-257) Β Σηmicroειώσεις από προφορικό λόγο (σσ 258-259) ΙΙ Περίληψη Α Περίληψη γραπτού λόγου 1Πώς οδηγούmicroαι στην περίληψη (σ 262) 2Τι πρέπει να προσέχω σε microια περίληψη (σ 263) 3Συγκρίνω δύο περιλήψεις microία εκτενή και microία συνοπτική του ίδιου κειmicroένου (σσ 264-265) 4Εξετάζω τη χρήση της ενεργητικής και της παθητικής σύνταξης σε microία περίληψη (σσ 266-267) 5Παρατηρώ περιλήψεις από ποικίλα κείmicroενα (σσ 268-273) Β Περίληψη προφορικού λόγου 1∆ιαβάζω τη δηmicroοσιογραφική περίληψη microιας συζήτησης (σσ 274-275) 2Παρουσιάζω σε προφορικό και γραπτό λόγο περίληψη microιας συζήτησης (σ 276) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τη λακωνική έκφραση και την προσπάθεια για εξοικονόmicroηση χρόνου στη σύγχρονη καθηmicroερινή ζωή) (σσ 277-286)

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Για τον ορθό καταmicroερισmicroό και την αποδοτικότερη διδασκαλία της διδακτέας ύλης της

Νεοελληνικής Γλώσσας του Ηmicroερήσιου Επαγγελmicroατικού Λυκείου (ΕΠΑΛ) είναι σκόπιmicroο να ληφθούν υπόψη

1Το Πρόγραmicromicroα Σπουδών για τη Γλωσσική ∆ιδασκαλία στο Λύκειο (σ79-105) που περιλαmicroβάνεται στο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Α΄θmicroιας και Β΄θmicroιας Εκπσης Θεωρητικές Επιστήmicroες (2000) 2Οι laquoΟδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών microαθηmicroάτων στο Γενικό Λύκειοraquo που περιλαmicroβάνουν προτάσεις για τη διδασκαλία των εγχειριδίων Έκφραση-Έκθεση και την αξιοποίηση των βιβλίων Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου και Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο Επίσης οι διδάσκοντεςδιδάσκουσες στο πλαίσιο της υλοποίησης των εκάστοτε

διδακτικών στόχων και του διαθέσιmicroου διδακτικού χρόνου microπορούν να χρησιmicroοποιούν κατά περίπτωση κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό (κείmicroενα δραστηριότητες κά) και από άλλες πηγές microε σκοπό την περαιτέρω εξοικείωση των microαθητώνmicroαθητριών microε ποικίλα κειmicroενικά

33

είδη και την καλλιέργεια της ικανότητάς τους να κατανοούν και να παράγουν επιτυχώς προφορικό και γραπτό λόγο

ΕΣΠΕΡΙΝΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ

Η διδακτέα ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Γλώσσας των Β΄ και Γ΄ τάξεων Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου περιλαmicroβάνεται στα εγχειρίδια

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Α΄ της Α΄ τάξης Γενικού Λυκείου

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Β΄ της Β΄ τάξης Γενικού Λυκείου

bull Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο - Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου

bull Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο

Β΄ Τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Α΄ να διδαχτούν ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Ι ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ (σ 140) 1 Μεθόδευση της περιγραφής

α Η επιλογή και η παράθεσηοργάνωση των λεπτοmicroερειών (σσ 142-147) β Η ακρίβεια και η σαφήνεια στην περιγραφή (σσ 148-152)

2 Η γλώσσα της περιγραφής α Η επιλογή των κατάλληλων λέξεωνφράσεων (σσ 152-153) β Κυριολεκτική (δηλωτική) και microεταφορική (συνυποδηλωτική) χρήση της γλώσσας (σ 153)

3 Το σχόλιο και η οπτική γωνία στην περιγραφή (σσ 154-159) ΙΙ ∆ΙΑΦΟΡΑ ΘΕΜΑΤΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗΣ 1Περιγραφή ενός χώρου κτιρίου (σσ 160-167) 2Περιγραφή προσώπουατόmicroου

α Τα τυπικά και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ενός προσώπου ατόmicroου (σσ 168-170) β Το σχόλιο στην περιγραφή ενός ατόmicroου (σσ 171-176)

3 Περιγραφή ζωγραφικού πίνακα ή άλλου έργου τέχνης (σσ 176-178) 4 Ειδικά θέmicroατα β Περιγραφή της διαδικασίας για την κατασκευή ή τη χρήση ενός αντικειmicroένου (σσ 182-183) ΙΙΙ ΕΚΦΡΑΣΗ-ΕΚΘΕΣΗ θέmicroατα σχετικά microε την ενδυmicroασία και τη microόδα (σσ 184-199) ΙV ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ

Ανάπτυξη microιας παραγράφου microε αναλογία (σσ 200-205) ΑΦΗΓΗΣΗ Ι ΑΦΗΓΗΣΗ

1Ορισmicroός της αφήγησης (σσ 210-211) 2Αφηγηmicroατικό περιεχόmicroενο και αφηγηmicroατική πράξη (σσ 212-214) 7Αφηγηmicroατικός χρόνος (σσ 240-250)

Λεξιλόγιο σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν (σσ 251-252) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση (Γηρατειά και νεότητα Χθες-Σήmicroερα-Αύριο Αφηγήσεις για το παρελθόν και το microέλλον) (σσ 252-258) ΙΙ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΦΗΓΗΣΗ Λεξιλόγιο (σσ 262-263) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση Το κωmicroικό και η σηmicroασία του γέλιου (σσ 264-271) ΙΙΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ Συνοχή κειmicroένου (σσ 272-274)

Συνοχή σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο (σσ 274-277) ΤΟ ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΗΜΑ (σσ 280-295)

34

Γ΄ Τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Β΄ να διδαχτούν

Η ΕΙ∆ΗΣΗ Ι Η ΕΙ∆ΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ 1 Το γεγονός και το σχόλιο στην είδηση (σσ 14-17) 2 Προβολή και διαφοροποίηση της είδησης (σσ 18-19) 3 Παρεmicroβολή ξένου σχολίου στην είδηση (σ 20) 4 ∆ιαπλοκή του γεγονότος microε το σχόλιο στην είδηση (σσ 21-22) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το σχόλιο και την είδηση) (σσ 23-25) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την πληροφόρηση τη δηmicroοσιογραφία τον Τύπο) (σσ 26-30) ΙΙ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΙ∆ΗΣΗΣ 1 Η οργάνωση της είδησης (σσ 32-35) 2 Η οπτική γωνία του δηmicroοσιογράφου στην είδηση (σσ 36-38) 3 Ο τίτλος της είδησης (σσ 39-42) 4 Συντακτικά στοιχεία στην είδηση

α Η σειρά των λεκτικών συνόλων στην είδηση (σσ 43-44) β Ενεργητική και παθητική σύνταξη στην είδηση (σ 45) γ Η χρήση των ονοmicroατικών προσδιορισmicroών στην είδηση Χρήση ονοmicroάτων και επιθέτων (σ 46)

δ Ο προσδιορισmicroός του χρόνου στην είδηση (σ 47) 5 Το σχόλιο πάνω σε microια είδηση (σσ 48-53)

Λεξιλόγιο (σχετικό microε το χρόνο) (σσ 54-55) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τα microέσα microαζικής επικοινωνίας) (σσ 56-63) Οργάνωση του λόγου Η χρήση του παραδείγmicroατος στην ανάπτυξη παραγράφου και ευρύτερου κειmicroένου (σσ 63-68)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΙ∆Η

Βιογραφικά είδη (σσ 71-72) 1 Βιογραφία microυθιστορηmicroατική βιογραφία (σσ 73-76) 2 Βιογραφικό σηmicroείωmicroα

α Τα γεγονότα και τα σχόλια σε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 77-78) β Η δοmicroή και το περιεχόmicroενο ενός βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 78-79) Λεξιλόγιο βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 82-84)

4 Αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα α Σύγκριση ενός αυτοβιογραφικού σηmicroειώmicroατος microε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σ 86) β Το έmicromicroεσο σχόλιο στο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 86-87) δ Ο πρακτικός σκοπός ενός (αυτο)βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 89-94)

Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την εργασία και την επιλογή επαγγέλmicroατος) (σσ 95-103) 6 Ηmicroερολόγιο (σσ 108-111) 7 Συστατική επιστολή (σσ 112-118) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε το χαρακτηρισmicroό ατόmicroου τις στερεότυπες αντιλήψεις το φυλετικό και κοινωνικό ρατσισmicroό) (σσ 119-126) Οργάνωση του λόγου Ι Παράγραφος Ανάπτυξη microε σύγκριση και αντίθεση (σσ 127-131) ΙΙ Ο ρόλος της αντίθεσης στη συνοχή του κειmicroένου α Συνοχή προτάσεων και περιόδων (σσ 132-133) β Συνοχή παραγράφων microε αντιθετική σύνδεση Ανάπτυξη δύο εννοιών σε ένα ευρύτερο κείmicroενο (σσ 133-135)

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ndash ΚΡΙΤΙΚΗ

Ι Παρουσίαση και κριτική ενός βιβλίου 3 Βιβλιοκριτική α Λογοτεχνική κριτική (σσ 163-169)

35

β Κριτική άλλων κειmicroένων (σσ 170-171) 5 Απλή και διαδοχική υπόταξη (σ175) 6 Οι αναφορικές προτάσεις (σσ 176-177) Λεξιλόγιο (σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν) (σ 178) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την τέχνη και την κριτική έργου τέχνης) (σσ 179-189) ΙΙ Παρουσίαση και κριτική microιας θεατρικής παράστασης Λεξιλόγιο (σχετικό microε τη θεατρική κριτική) (σσ 203-205) ΙΙΙ Παρουσίαση και κριτική άλλων microορφών τέχνης Λεξιλόγιο (σχετικό microε την κριτική (σσ 219-220) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την κριτικήαξιολόγηση του ατόmicroου και την αυτοκριτική) (σσ 221-224) ΙV Οργάνωση του λόγου ορισmicroός και διαίρεση microιας έννοιας 1Ορισmicroός (σσ 226-230) 2∆ιαίρεση (σσ 231-236)

Σηmicroειώσεις ndashΠερίληψη Ι Σηmicroειώσεις (σ 240)

Α Σηmicroειώσεις από γραπτό λόγο (σσ 241-242) 1Κρατώ σηmicroειώσεις κατά παράγραφο (σσ 243-248) 2Εργάζοmicroαι σε ευρύτερες (από την παράγραφο) νοηmicroατικές ενότητες και κρατώ σηmicroειώσεις (σσ249-252) 3 Από τις σηmicroειώσεις προχωρώ στο διάγραmicromicroα του κειmicroένου (σσ 253-257) Β Σηmicroειώσεις από προφορικό λόγο (σσ 258-259) ΙΙ Περίληψη Α Περίληψη γραπτού λόγου 1Πώς οδηγούmicroαι στην περίληψη (σ 262) 2 Τι πρέπει να προσέχω σε microια περίληψη (σ 263) 3 Συγκρίνω δύο περιλήψεις microία εκτενή και microία συνοπτική του ίδιου κειmicroένου (σσ 264-265) 4 Εξετάζω τη χρήση της ενεργητικής και της παθητικής σύνταξης σε microία περίληψη (σσ 266-267) 5 Παρατηρώ περιλήψεις από ποικίλα κείmicroενα (σσ 268-273) Β Περίληψη προφορικού λόγου 1 ∆ιαβάζω τη δηmicroοσιογραφική περίληψη microιας συζήτησης (σσ 274-275) 2 Παρουσιάζω σε προφορικό και γραπτό λόγο περίληψη microιας συζήτησης (σσ 276) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τη λακωνική έκφραση και την προσπάθεια για εξοικονόmicroηση χρόνου στη σύγχρονη καθηmicroερινή ζωή) (σ 277-286)

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Για τον ορθό καταmicroερισmicroό και την αποδοτικότερη διδασκαλία της διδακτέας ύλης της

Νεοελληνικής Γλώσσας του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου είναι σκόπιmicroο να ληφθούν υπόψη

1Το Πρόγραmicromicroα Σπουδών για τη Γλωσσική ∆ιδασκαλία στο Λύκειο (σ79-105) που περιλαmicroβάνεται στο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Αθmicroιας και Βθmicroιας Εκπσης Θεωρητικές Επιστήmicroες (2000) 2Οι laquoΟδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών microαθηmicroάτων στο Γενικό Λύκειοraquo που περιλαmicroβάνουν προτάσεις για τη διδασκαλία των εγχειριδίων Έκφραση-Έκθεση και την αξιοποίηση των βιβλίων Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου και Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο (να αξιοποιηθούν σύmicroφωνα microε την κατανοmicroή της διδακτέας ύλης στο Εσπερινό Γενικό Λύκειο)

Επίσης οι διδάσκοντεςδιδάσκουσες στο πλαίσιο της υλοποίησης των εκάστοτε διδακτικών στόχων και του διαθέσιmicroου διδακτικού χρόνου microπορούν να χρησιmicroοποιούν κατά περίπτωση κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό (κείmicroενα δραστηριότητες κά) και από άλλες πηγές microε σκοπό την περαιτέρω εξοικείωση των microαθητώνmicroαθητριών microε ποικίλα κειmicroενικά είδη και την καλλιέργεια της ικανότητάς τους να κατανοούν και να παράγουν επιτυχώς προφορικό και γραπτό λόγο

36

Για την εξέταση του microαθήmicroατος στη Β΄ και Γ΄ τάξη του Ηmicroερήσιου και του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου και στη ∆΄ τάξη του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου ισχύει ότι προβλέπεται στο άρθρο 1 παρ 6 εδάφιο 2 του Π∆ 612012 (ΦΕΚ Α΄ 112)

Οι διδάσκοντες να ενηmicroερωθούν ενυπόγραφα

ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΔΙΑΝΟΜΗ

bull Γραφείο Υφυπουργού

bull Γραφείο Γενικού Γραmicromicroατέα

bull Γραφείο Ειδικού Γραmicromicroατέα

bull ∆νση Σπουδών ∆Ε Τmicroήmicroα Β΄

bull ∆νση Ιδιωτικής Εκπσης

bull ∆νση ΠΟ∆Ε

bull ∆νση Ξένων και Μειονοτικών Σχολείων

bull ∆νση Ειδικής Αγωγής

bull ΣΕΠΕ∆

ΣΥΝΤΗΣ ΤΜΡΧΗΣ ∆ΝΤΗΣ

∆Σ∆Ε

ΕΙ∆ΙΚΟΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

ΓΕΝΙΚΟΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

Ο ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ

ΘΕΟ∆ΩΡΟΣ Π ΠΑΠΑΘΕΟ∆ΩΡΟΥ

20

συντονιστούν και θα υποστηριχθούν τα παιδιά στην κατάκτηση της γνώσης στη σύνδεσή της microε τη ζωή και την πραγmicroατικότητα κοκ

Αξιολόγηση (microε βάση το ΠΣ)

Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό

(προφορικά γραπτά)

bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική

microεταβολή

bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή

bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις

επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα

bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών

τους

bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα

Προστιθέmicroενη αξία

Η προώθηση των νέων γραmicromicroατισmicroών η διεύρυνση του σχολικού χωροχρόνου και η τοποθέτηση των microαθητών και των microαθητριών στο επίκεντρο ως υποκειmicroένων που συνεργάζονται microεταξύ τους και microε τοντην εκπαιδευτικό συσκέπτονται παίρνουν αποφάσεις και υποστηρίζουν τις απόψεις τους αποmicroακρύνει την εκδοχή αυτή από τα παραδοσιακά σχήmicroατα διδασκαλίας και γι αυτόν τον λόγο προτείνουmicroε να προτιmicroηθεί σε σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή

Σχηmicroατική παρουσίαση

Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής

A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα

Β Λειτουργική κατάκτησηΚειmicroενικών ειδών νέοι

γραmicromicroατισmicroοί

Γ Γνώσεις για τη γλώσσα Γλωσσική ποικιλότητα

η γλώσσα των νέων

∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές

Ταυτότητες

Στο σχήmicroα αυτό βλέπουmicroε να microεταβάλλονται οι δύο του άκρες αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που παράγει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή αφού τα παιδιά ασκούνται στο να κάνουν διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα

21

∆ιδακτική εκδοχή 3

Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης

Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα

Εξοικείωση microε την έννοια της γλωσσικής ποικιλότητας Μπορεί να αξιοποιηθεί ότι και στην εκδοχή 2

Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος

Εξηγείται στα παιδιά ότι κατά τον υπόλοιπο χρόνο θα διερευνήσουν το πώς ο διαφηmicroιστικός λόγος αξιοποιεί στα κείmicroενά του τη γλωσσική ποικιλότητα και ιδιαίτερα τη γλώσσα των νέων Βήmicroα 1ο Τα παιδιά χωρίζονται σε οmicroάδες και αφού δουν τα βίντεο (εδώ η εναλλακτική της φωτοτυπίας περιορίζει πάρα πολύ τις δραστηριότητες οπότε δεν την προτείνουmicroε) διερευνούν κάποια από τα παρακάτω ζητήmicroατα (σε ένα δίωρο)

bull Οmicroάδες 1 και 3 Μέσω των συγκεκριmicroένων διαφηmicroίσεων κατασκευάζονται

συγκεκριmicroένου τύπου γονείς και παιδιά Πώς συνδυάζεται η κοινωνική γλωσσική

ποικιλία microε άλλα συmicroβολικά στοιχεία (ντύσιmicroο σηmicroειολογία σώmicroατος περιβάλλον

λήψη πλάνα και γενικά γραmicromicroατική της εικόνας) στη δηmicroιουργία ταυτοτήτων στα

συγκεκριmicroένα διαφηmicroιστικά

bull Οmicroάδες 2 και 4 Ποιες γνώσεις προϋποτίθεται πως έχουν οι αποδέκτες των

διαφηmicroίσεων αυτών σε σχέση microε τη γλωσσική ποικιλότητα Ποια στερεότυπα

κατασκευάζονται και χρησιmicroοποιούνται στα συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα

bull Οmicroάδες 5 και 6 Πώς αξιοποιείται η διαφορά των γλωσσικών ποικιλιών για να

κατασκευάσει τι είδους κόσmicroους (πχ οι νέοι δεν microπορούν να συνεννοηθούν microε τους

microεγάλους γιατί οι τελευταίοι είναι συντηρητικοί αυτό δηmicroιουργεί αmicroηχανία στους

microεγάλους και απόγνωση τους νέους κλπ) Πώς αξιοποιούν οι διαφηmicroιστές τη

γλωσσική διαφοροποίηση στο κάθε microήνυmicroα για να κατασκευάσουν τι Τι είδους

γνώσεις για τη γλώσσα θα βοηθήσουν τους αποδέκτες των microηνυmicroάτων να σταθούν

κριτικά απέναντι στα συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα

bull Οmicroάδα 7 Τι προϊόντα προωθούνται microrsquo αυτούς τους τρόπους και σε ποιους

απευθύνονται Γιατί για τα συγκεκριmicroένα προϊόντα επιλέγεται η συγκεκριmicroένη

γλωσσική ποικιλία (πχ θα κατασκευάζονταν οι ίδιοι κόσmicroοι και ταυτότητες αν η

διαφήmicroιση αφορούσε παραδοσιακά φαγητά τραπεζικά προϊόντα λευκαντικό για

ρούχα που αστράφτουν ή σε προϊόντα φαινοmicroενικά για όλη την οικογένεια όπως

καλωδιακή τηλεόραση Υπάρχουν τελικά διαφηmicroίσεις που να απευθύνονται σε όλα τα

microέλη microιας οικογένειας κοινωνίας αδιακρίτως ή πάντοτε επιλέγεται ο καταναλωτικός

στόχος ανάmicroεσα στα microέλη της οικογένειας κοινωνίας που διαχειρίζονται το χρήmicroα ή

microπορούν να πιέσουν για αγορές)

bull Όλες οι οmicroάδες (λόγω της σηmicroαντικής βαρύτητας του ερωτήmicroατος) Τι προτείνεται ως

το ιδανικό κάθε φορά laquomicroέσοraquo για να γεφυρωθεί το χάσmicroα microεταξύ νέων και

ηλικιωmicroένων (προτείνεται πάντα κάποιο υλικό προϊόν) Ποιες αξίες και στάσεις

προβάλλονται microέσω αυτών των επιλογών

Βήmicroα 2οΜετά από τη διερεύνηση αυτή η κάθε οmicroάδα παρουσιάζει και συζητάει τα συmicroπεράσmicroατά της στην τάξη Η παρουσίαση microπορεί να γίνει

- Με Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα

- Με προφορικό λόγο που θα στηρίζεται σε σηmicroεία που θα έχουν φωτοτυπηθεί και

microοιραστεί στους συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες Τις σηmicroειώσεις αυτές κρατάει η

κάθε οmicroάδα καθώς εργάζεται

22

- Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται κατά τη διάρκεια της προετοιmicroασίας και της παρουσίασης

στο να στηρίζονται οι απόψεις που υποστηρίζονται στο να αξιοποιηθεί σε microεγάλη

έκταση η έmicroφαση στη λεπτοmicroέρεια (εστίαση στην περιγραφή)

Φάση 3η Σχολικός γραmicromicroατισmicroός

Οη εκπαιδευτικός του συγκεκριmicroένου παραδείγmicroατος θέλει να εστιάσει περισσότερο στο θέmicroα του προκειmicroένου τα παιδιά να microπορέσουν να γράψουν ένα σχετικό δοκίmicroιο Έτσι microοιράζει 1- 2 κείmicroενα που εστιάζουν στη γλώσσα των νέων και τα συζητάει microε τα παιδιά (microπορεί να τα συζητήσουν όλοι microαζί ή σε οmicroάδες αν διαθέτει χρόνο) Μετά και από αυτή τη συζήτηση τους ζητείται να γράψουν ένα δοκίmicroιο (microε συγκεκριmicroένο επικοινωνιακό πλαίσιο) όπου θα αποτυπώνεται ο προβληmicroατισmicroός για τη γλώσσα των νέων και την αξιοποίησή της από τη διαφήmicroιση Ο τίτλος θα microπορούσε να δοθεί από τα ίδια τα παιδιά (το κάθε παιδί να επιλέξει διαφορετικό τίτλο ανάλογα microε το πλαίσιο επικοινωνίας και το στόχο που θέτει)

Εναλλακτικά

- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αναζητήσουν περαιτέρω υλικό στο διαδίκτυο

(διαφηmicroιστικό ή microη) και να εστιάσουν σε microεγαλύτερο βάθος στη γλώσσα των νέων

στη διαφήmicroιση

- Αν υπάρχουν υποδοmicroές θα microπορούσε να ζητηθεί από τα παιδιά να δηmicroιουργήσουν

πολυmicroεσικές παρουσιάσεις αξιοποιώντας και ενσωmicroατώνοντας υλικό από τις

διαφηmicroίσεις

- Ακόmicroη η έρευνα και η παραγωγή λόγου των microαθητών και microαθητριών microπορούν να

ενταχθούν στο πλαίσιο της Ερευνητικής Εργασίας (project) που έχει εισαχθεί από

φέτος στην Α Λυκείου

- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν επίσης να κάνουν microια microικρή έρευνα πάνω στις

κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες και τα υπόλοιπα συmicroβολικά συστήmicroατα που

χρησιmicroοποιούν χαρακτηριστικές οmicroάδες νέων που διαφοροποιούνται microε βάση το

microουσικό γούστο τα ενδιαφέροντα ελεύθερου χρόνου κλπ (χιπ-χοπάδες microεταλλάδες

σκέιτερς κλπ) Αυτό θα microπορούσε να ενταχθεί στην ερευνητική εργασία ή να

αποτελέσει θέmicroα για το δοκίmicroιο που θα γράψουν

Χρονική διάρκεια

1-2 microήνες (ίσως και παραπάνω)

Προϋποθέσεις υλοποίησης

Εκπαιδευτικός να έχει τη δυνατότητα κεντρικής προβολής στην τάξη (πχ διαδραστικός πίνακας ή βιντεοπροβολέας) ΜαθητήςΜαθήτρια Κάποιο από τα επόmicroενα ανάλογα microε την εκδοχή Πρόγραmicromicroα παρουσίασης (πχ Power Point) Πρόγραmicromicroα Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση πολυmicroέσων ιστολόγια

Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις

Η συγκεκριmicroένη εκδοχή παρουσιάζει σηmicroαντικές αλλαγές σε σχέση microε αυτό τον άξονα Εξακολουθεί να κινείται στη λογική ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Επεκτείνεται όmicroως πολύ πέρα από την περιγραφική αυτή εκδοχή Αναδεικνύει το γεγονός ότι η διαφήmicroιση στηρίζεται σε στερεότυπα (κι εδώ microπορεί να γίνει η σύνδεση και microε την αντίστοιχη θεmicroατική της Β΄ Λυκείου) Κάνει αντιληπτό το γεγονός ότι η διαφήmicroιση κατασκευάζει κόσmicroους αξιοποιώντας microια σειρά συmicroβολικών συστηmicroάτων ανάmicroεσα στα οποία και οι γλωσσικές ποικιλίες Αυτή η αξιοποίηση γίνεται σκόπιmicroα και στοχευmicroένα καθώς κάθε φορά απευθύνεται σε συγκεκριmicroένες οmicroάδες καταναλωτών προκειmicroένου να προωθήσει τα προϊόντα που προβάλλει Αναδεικνύει τέλος το γεγονός ότι οι αξίες που προβάλλονται microέσω των

23

διαφηmicroίσεων κάθε άλλο παρά ουδέτερες είναι και σχετίζονται microε ένα ευρύτερο σύστηmicroα πεποιθήσεων που ενισχύει συγκεκριmicroένου τύπου καταναλωτικά πρότυπα Θα microπορούσαmicroε εν ολίγοις να πούmicroε ότι οι γνώσεις για τη γλώσσα συνδέονται άmicroεσα microε τις γνώσεις για τον κόσmicroο Από το ΠΣ

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)

διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της

προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική

διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για

συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά

microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να

ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα

επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία

για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo

Γνώσεις για τη γλώσσα

Εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Αναδεικνύεται ότι και στα προηγούmicroενα Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την κοινωνική γλωσσική ποικιλία που χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή για συγκεκριmicroένους στόχους Από το ΠΣ

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική) διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν laquoφωνέςraquo που αποτυπώνονται συχνά microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo

Γραmicromicroατισmicroοί και κριτικός γραmicromicroατισmicroός

Θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι καλύπτονται οι γραmicromicroατισmicroοί και οι δεξιότητες των δύο προηγούmicroενων εκδοχών Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες microαθαίνουν να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από κοινωνικούς παράγοντες Νέοι γραmicromicroατισmicroοί υποστήριξη άποψης microε τη χρήση ΠΠ διαχείριση βίντεο συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο κλπ Στο παράδειγmicroα όmicroως αυτό δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην καλλιέργεια του κριτικού γραmicromicroατισmicroού τα παιδιά αποκτούν κριτική στάση απέναντι στον διαφηmicroιστικό λόγο τη γλωσσική ποικιλότητα και τα στερεότυπα microελετούν διαφορετικές εκδοχές και καλούνται να τοποθετηθούν microιλώντας διαβάζοντας και γράφοντας Από το ΠΣ

bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo

bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου

περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής

24

επιχειρηmicroατολογίας κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή

προφορική ενώπιον ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των

πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση

της γλωσσικής ποικιλότηταςraquo

bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής

δικτύωσης)raquo

bull laquoΟ διάλογος είναι το βασικότερο είδος προφορικής επικοινωνίας και διέπεται από

ενδογλωσσικούς και εξωγλωσσικούς κανόνεςraquo

bull laquoΑναγνώριση του σηmicroαντικού ρόλου της εκάστοτε κοινωνικής πρακτικής στον

προσδιορισmicroό της γλώσσας και του είδους του κειmicroένου που χρησιmicroοποιείταιraquo

bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς

ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo

bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης

που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση

αυτή αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις

ταυτότητες που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo

bull laquoΝα αντιλαmicroβάνονται ότι στη γλώσσα αποτυπώνονται πάντα οπτικές θέασης του

κόσmicroου γιrsquo αυτό οι γλωσσικές επιλογές υποδηλώνουν πολιτικές (microε microία ευρύτερη

έννοια) επιλογέςraquo

∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες

Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται microε την εργασία στο σπίτι το σενάριο εκτείνεται πέραν του σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την παραγωγή κειmicroένων τη διαχείριση πολυmicroέσων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Ο σχολικός χώρος το ίδιο δεν είναι microόνον η εξωσχολική δραστηριοποίηση των παιδιών είναι και η αλλαγή της κατανοmicroής τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους για να δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τις σκέψεις τους παίζουν ρόλους στη δραmicroατοποίηση ndash αλλάζει έτσι η εικόνα των σειρών των παιδιών που κάθονται προσηλωmicroένα στον πίνακα

Οη εκπαιδευτικός υποχωρεί από το ρόλο του ποmicroπού της γνώσης σε εmicroψυχωτικό και συντονιστικό ρόλο ∆εν παίζει τόσο ρόλο πόσο θα microιλήσει όσο πώς θα υποστηρίξει την κάθε οmicroάδα και το κάθε παιδί να ολοκληρώσει την εργασία του ∆εν έρχεται εκ των υστέρων να διορθώσει αλλά είναι πολύ κοντά στα παιδιά καθώς ψάχνουν γράφουν ή παρουσιάζουν προκειmicroένου να τα υποστηρίξει

Οι microαθητές και οι microαθήτριες βρίσκονται στο επίκεντρο και διαmicroορφώνουν σε ένα microεγάλο βαθmicroό τη microαθησιακή διαδικασία επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται και συνεργάζονται microελετούν ποικιλία κειmicroένων στέκονται κριτικά απέναντι στα microηνύmicroατα των ΜΜΕ γίνονται σκεπτόmicroενοι και υποψιασmicroένοι πολίτες Από το ΠΣ

bull laquoΑνάλυση microέσω της γλώσσας και των άλλων τρόπων κειmicroένων της καθηmicroερινότητας

(περιοδικά τύπος σώmicroατα κειmicroένων) προκειmicroένου να αναδειχθεί πώς

αναπαριστώνται microέσω του λόγου διάφορες κοινωνικές οmicroάδες (πχ microετανάστες

γυναίκες νέοι κλπ) Ανάδειξη των στερεοτύπων και προκαταλήψεωνraquo

bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν

την κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε

περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να

τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo

bull laquoΑνάλυση κειmicroένων από τον διαφηmicroιστικό λόγο και ανίχνευση του ρόλου της

ποιητικής λειτουργίας των κειmicroενικών τύπων (περιγραφή αφήγηση) και της

25

πολυτροπικότητας στην κατασκευή της οπτικής που θέλουν να επιβάλλουν στον

αναγνώστηθεατήraquo

bull laquoΚαταγραφή και ανάλυση microιας συνοmicroιλίας (πχ ενηλίκων εφήβων) και ανάδειξη των

ταυτοτήτων που αναδεικνύονταιraquo

bull laquoΑνάλυση διαδικτυακών ήκαι πολυmicroεσικών κειmicroένων και εντοπισmicroός των microέσων

(γλωσσικών πολυτροπικών συmicroφραστικό πλαίσιο κλπ) που συνεισφέρουν στην

οπτική των συντακτώνraquo

Αξιολόγηση

Με τη συγκεκριmicroένη εκδοχή καλύπτονται σχεδόν πλήρως οι στόχοι του ΠΣ της συγκεκριmicroένης θεmicroατικής ενότητας Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό (προφορικά γραπτά)

bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική microεταβολή

bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή

bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα

bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών τους

bull να εκφράζονται κριτικά ως προς την καταλληλότητα ενός (διαλεκτικού πχ) κειmicroένου σε σχέση microε την περίσταση επικοινωνίας

bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα Επίσης η 3η εκδοχή καλύπτει και microια σειρά στόχων από άλλες θεmicroατικές του ΠΣ όπως οι ακόλουθες ΘΕΜΑΤΙΚΗ Προφορικός γραπτός και πολυτροπικός λόγος Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να αναλύουν τη σηmicroασία των παραγλωσσικών και εξωγλωσσικών στοιχείων για τη microετάδοση νοηmicroάτων που δε δηλώνονται γλωσσικά

bull να ερmicroηνεύουν τη συmicroβολή κάθε τρόπου για τη δόmicroηση νοηmicroάτων στα πολυτροπικά κείmicroενα

bull να κατασκευάζουν πολυτροπικά κείmicroενα για ποικίλες περιστάσεις

bull να κρίνουν αν ένα κείmicroενο είναι αποτελεσmicroατικό ως προς τη microορφή λόγου που χρησιmicroοποιείται (προφορικός γραπτός πολυτροπικός κλπ) και να εξηγούν τον ρόλο που έχει η τεχνολογία στη διαmicroόρφωση πολυτροπικών πολυmicroεσικών κειmicroένων

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Το κείmicroενο η δοmicroή τα χαρακτηριστικά του και η ποικιλότητά του Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να συντάσσουν ποικιλία κειmicroενικών ειδών και τύπων microε συνοχή και συνεκτικότητα και να αναγνωρίζουν τα δοmicroικά χαρακτηριστικά τους

bull να πυκνώνουν το λόγο και να αξιοποιούν τις περιλήψεις ως βάση για την παραγωγή ευρύτερων κειmicroένων

bull να αναγνωρίζουν τη λειτουργία και συνέργεια των τρόπων σε διαφορετικά πολυτροπικά κείmicroενα (αφηγηmicroατικά περιγραφικά επιχειρηmicroατολογικά)

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα κοινωνία και επικοινωνία Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να διακρίνουν ότι κάθε χρήση της γλώσσας είναι κοινωνικά διαφοροποιηmicroένη και σχετίζεται microε τις ταυτότητες των οmicroιλητώντριών αλλά και microε καταστασιακά δεδοmicroένα

bull να εντοπίζουν τις κοινωνικές συνδηλώσεις σε ένα κείmicroενο

26

bull να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου

bull να αξιοποιούν τις γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές

bull να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού

Προστιθέmicroενη αξία

Προωθούνται οι νέοι γραmicromicroατισmicroοί και ο κριτικός γραmicromicroατισmicroός και διευρύνεται ο σχολικός χωροχρόνος Οι microαθητές και οι microαθήτριες αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες και συνεργάζονται αναδεικνύεται και ενθαρρύνεται η κριτική τους σκέψη και προάγεται η κριτική τους θέση ως πολιτών στον κόσmicroο που τιςτους περιβάλλει Η εκδοχή αυτή είναι και η πλησιέστερη στους στόχους και τις επιδιώξεις του νέου ΠΣ Η 3η εκδοχή αναδεικνύει επίσης τις ακόλουθες βασικές αρχές του ΠΣ

bull Το ΠΣ πρέπει να αποτελεί αφετηρία για την αξιοποίηση του διδακτικού υλικού και όχι

το αντίστροφο

bull Πρέπει να αξιοποιείται κάθε microαθησιακός πόρος (εποmicroένως και το βιβλίο)

προκειmicroένου να κατακτηθούν οι στόχοι

Σχηmicroατική παρουσίαση

Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής

A Γνώσεις για τον κόσmicroο πώς η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα (κριτική προσέγγιση)

Β Λειτουργική κατάκτησηΚειmicroενικών ειδών νέοι Γραmicromicroατισmicroοί

Γ Γνώσεις για τη γλώσσα

Γλωσσική ποικιλότητα η γλώσσα των νέων

∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές

Ταυτότητες

Στο σχήmicroα 3 βλέπουmicroε τώρα να microεταβάλλονται οι τρεις του άκρες σε σχέση microε την πρώτη εκδοχή αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) αλλά και αυτή που έχει σχέση microε τις γνώσεις για τον κόσmicroο (Α) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που εκβάλλει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή (κέντρο του ρόmicroβου) αφού τα παιδιά δεν ασκούνται στο να κάνουν απλώς διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα αλλά και στο να χρησιmicroοποιούν τις γνώσεις για τη γλώσσα προκειmicroένου να διαβάζουν καλύτερα τον κόσmicroο γύρω τους Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo στη δεύτερη laquoψάξε microάθε σύνθεσε και παρουσίασεraquo και τώρα τους λέει laquoΨάξει microάθε σύνθεσε παρουσίασε αλλά και δες ότι ο σηmicroειωτικός κόσmicroος γύρω σου δεν είναι αθώοςraquo

27

5 Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Με τα δεδοmicroένα που παρουσιάστηκαν και αναλύθηκαν παραπάνω το εύλογο ερώτηmicroα που τίθεται είναι το εξής σε ένα τέτοιο διδακτικό πλαίσιο πώς θα microπορέσουν οι εκπαιδευτικοί να αξιολογήσουν την επίδοση των microαθητών και των microαθητριών Για να απαντηθεί το ερώτηmicroα αυτό είναι χρήσιmicroο να γίνει προηγουmicroένως διάκριση των τριών διαφορετικών εννοιών που υπάρχουν πίσω από τον όρο αξιολόγηση Η πρώτη συζητήθηκε microέσω των παραδειγmicroάτων που αναπτύχθηκαν παραπάνω σύmicroφωνα microε το ΠΣ Στην περίπτωση αυτή η αξιολόγηση ταυτίζεται microε ότι τα παιδιά αναmicroένεται να είναι σε θέση να κάνουν σε κάθε θεmicroατική ενότητα Από εδώ κατά βάση ξεκινάει να σχεδιάζει τη διδασκαλία τουτης οη κάθε εκπαιδευτικός και προσπαθεί να αντιmicroετωπίσει συνδυαστικά τις αξιολογήσεις που προτείνονται στις τέσσερις θεmicroατικές ενότητες

Η δεύτερη συζητείται ιδιαίτερα στην έκτη ενότητα του ΠΣ Εκεί επισηmicroαίνεται ότι η αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά το microάθηmicroα στο σύνολό του (βλ περισσότερα εκεί) Αυτή η αξιολόγηση εποmicroένως αφορά την καθηmicroερινή διδακτική πρακτική από την οποία οι εκπαιδευτικοί αντλούν πολύ χρήσιmicroα στοιχεία που αφορούν τους ίδιους και τις ίδιες και τις επιλογές τους τους microαθητές και τις microαθήτριες και τον βαθmicroό ανταπόκρισής τους Από τη διαδικασία αυτή microπορούν οι εκπαιδευτικοί να αντλήσουν στοιχεία και για τη βαθmicroολόγηση (βλ παρακάτω)

Η τρίτη τέλος εκδοχή σχετίζεται microε αυτό που συνήθως στο ελληνικό σχολείο εννοούmicroε αξιολόγηση και ταυτίζεται microε την αποτίmicroηση του βαθmicroού που θα πάρει ο κάθε microαθητής και η κάθε microαθήτρια παράmicroετρος η οποία δε θα πρέπει να υποτιmicroάται

Στη συνέχεια αναλύεται η λογική του πλαισίου αξιολόγησης στο οποίο περιγράφεται η λογική των εξετάσεων που θα γίνονται στην Α Λυκείου

Στην εισαγωγή του πλαισίου αξιολόγησης αναφέρονται τα κάτωθι

laquoΓια την εξέταση στη Νέα Ελληνική Γλώσσα δίνεται στους microαθητές σε φωτοαντίγραφο ένα δύο ή και περισσότερα κείmicroενα περιορισmicroένης έκτασης (προτιmicroότερα τα δύο κείmicroενα) από τον έντυπο ήκαι τον ηλεκτρονικό λόγο που αναφέρονται σε κοινωνικά πολιτικά πολιτιστικά επιστηmicroονικά ή άλλα θέmicroατα της καθηmicroερινής ζωής Καλό είναι τα κείmicroενα να σχετίζονται microε τα θέmicroατα microε τα οποία ασχολήθηκαν οι microαθητές (γνώσεις για τον κόσmicroο βλ στήλη 1 του Προγράmicromicroατος Σπουδών) στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς Γενικότερος στόχος της εξέτασης είναι να ελεγχθεί ο βαθmicroός κατάκτησης των δεξιοτήτων και των γνώσεων που αναφέρονται στη στήλη 5 του Προγράmicromicroατος Σπουδώνraquo

- Προτείνεται να δίνονται δύο κείmicroενα αντί για ένα Η επιλογή αυτή οδηγεί στο να

ελέγξουmicroε καλύτερα microέσω συνδυαστικών ερωτήσεων την ικανότητα των microαθητών και

microαθητριών να κατανοούν κείmicroενα που έχουν σχέση microε κάποια θεmicroατική που

microελετήσαmicroε Εννοείται ότι τα κείmicroενα αυτά θα είναι άγνωστα αλλά θα σχετίζονται microε

τις θεmicroατικές microε τις οποίες ασχοληθήκαmicroε στην τάξη Τα κείmicroενα επίσης microπορούν να

αξιοποιηθούν ως βάση προκειmicroένου να αντληθούν πληροφορίες για την παραγωγή

λόγου (βλ παράγραφο 6 του Π∆ 612012)

- Η έννοια κείmicroενο χρησιmicroοποιείται εδώ microε microια ευρύτερη λογική Εννοούmicroε ως κείmicroενα

τα γνωστά ― γλωσσικά κυρίως― κείmicroενα που είναι σε έντυπη microορφή αλλά και τα

ποικίλα ηλεκτρονικά ή ψηφιακά και πολυτροπικά κείmicroενα (πχ βίντεο ιστοσελίδες

κλπ)

- Οδηγός των ερωτήσεων που θα τεθούν είναι το πλαίσιο της αξιολόγησης (τι

αναmicroένουmicroε οι microαθητές και οι microαθήτριες να ξέρουν microετά από κάποια φάση

διδασκαλίας ή στο τέλος) που δίνεται στη στήλη 5 του ΠΣ Με βάση τη στήλη αυτή και

την εστίαση στη διδασκαλία θα γίνει η επιλογή των ερωτήσεων

28

Στο πλαίσιο για την αξιολόγηση διακρίνονται δύο οmicroάδες ερωτήσεων Η πρώτη έχει σχέση microε

την κατανόηση του γραπτού λόγου (microε microια ευρύτερη λογική) Αναφέρεται χαρακτηριστικά

laquoΠιο συγκεκριmicroένα οι microαθητές καλούνται (α) Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται κατά πόσο έγινε κατανοητό το περιεχόmicroενο του ή των κειmicroένων (πχ οπτικές από τις οποίες προσεγγίζεται η πραγmicroατικότητα επιχειρήmicroατα συγγραφέα προβλήmicroατα που θέτει θέσεις που υποστηρίζει κτλ)raquo Στη συγκεκριmicroένη ενότητα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα εξής επίπεδα

- Κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες κατανοούν το (ή τα) κείmicroενο σε ένα πρώτο επίπεδο

- Κατά πόσο microπορούν να γίνουν κατανοητά τα επιχειρήmicroατα που microπορεί να χρησιmicroοποιούνται ή ο ρόλος που έχουν τα ποικίλα συmicroβολικά συστήmicroατα (φυσικά και η γλώσσα) στη συγκρότηση του νοήmicroατος των συγκεκριmicroένων κειmicroένων

- Με δεδοmicroένο το γεγονός ότι τα κείmicroενα προσεγγίζουν την πραγmicroατικότητα από συγκεκριmicroένες οπτικές γωνίες ενδιαφέρει ιδιαίτερα να διερευνάται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αντιληφθούν τις οπτικές γωνίες από τις οποίες το κάθε κείmicroενο προσεγγίζει την πραγmicroατικότητα Ενδιαφέρει ιδιαίτερα η ανάδειξη των διαφορών ή της συmicroπληρωmicroατικότητας που υπάρχει ανάmicroεσα στα κείmicroενα που δίνονται

- Εν κατακλείδι microας ενδιαφέρει να αποτυπωθεί στην αξιολόγησή microας όχι microόνο το κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να κατανοούν τα κείmicroενα αλλά και να αντιλαmicroβάνονται τη microη ουδετερότητα των κειmicroένων Να κατανοούν δηλαδή ότι η πραγmicroατικότητα που παρουσιάζεται σε κάθε κείmicroενο είναι αποτέλεσmicroα της ιδεολογίας της στάσης της θέσης και της γενικότερης κοσmicroοθεωρίας του συντάκτη ή της συντάκτριας και όχι αποτύπωση microιας ούτως ή άλλως microη υπαρκτής αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας (κριτικός γραmicromicroατισmicroός)

Με τη δεύτερη οmicroάδα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα εξής laquo(β) Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται πώς γλωσσικά (βλ γνώσεις για τη γλώσσα) ή εξωγλωσσικά στοιχεία (πβ πολυτροπικότητα) συγκροτούν την κειmicroενική ιδιαιτερότητα των συγκεκριmicroένων κειmicroένων και συνεισφέρουν στη σύνδεση των κειmicroένων αυτών microε την κοινωνική πραγmicroατικότητα όπου ανήκουν (βλ στήλη 3 του Προγράmicromicroατος Σπουδών)raquo Οι ερωτήσεις αυτές ξεκινούν από microια microεταγλωσσική αφετηρία και εστιάζουν και πάλι στα κείmicroενα Συγκεκριmicroένα διερευνώνται

- Ο ρόλος των γλωσσικών επιλογών στη συγκρότηση του νοήmicroατος των κειmicroένων γιατί για παράδειγmicroα επιλέγεται η γλώσσα των νέων και ποια ακριβώς εκδοχή της ή γιατί ο λόγος του κειmicroένου microπορεί να αξιοποιεί λόγιες ή λαϊκές εκφράσεις ή πώς η γλώσσα και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα (εικόνες φωτογραφίες διαγράmicromicroατα κλπ) αλληλοσυmicroπληρώνονται και κατασκευάζουν τα συγκεκριmicroένα νοήmicroατα

Ο αριθmicroός των υποερωτήσεων που microπορεί να υπάρχουν και η ακριβής κατεύθυνση προσδιορίζεται από τη διδασκαλία ή τις διδασκαλίες που έχουν προηγηθεί αλλά και το είδος της αξιολόγησης (τελική ενδιάmicroεση κλπ) Εκείνο που κυρίως ενδιαφέρει είναι να ανιχνευτεί microέσω των ερωτήσεων η δηmicroιουργικότητα και η κριτική ικανότητα των microαθητών και microαθητριών ως αναγνωστών ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ

- ∆ε δίνονται ερωτήσεις γραmicromicroατικές ή λεξιλογικές ανεξάρτητα από τα κείmicroενα αλλά ερωτήσεις microε τις οποίες επιχειρείται να διερευνηθούν τα λεξιλογικά και δοmicroικά

29

στοιχεία του κειmicroένου που συmicroβάλλουν στη διαmicroόρφωση των νοηmicroάτων που δίνει το κείmicroενο πχ η πραγmicroατικότητα που διαmicroορφώνει η χρήση της παθητικής φωνής σε σχέση microε την ενεργητική η χρήση ονοmicroατικών προτάσεων αντί των ρηmicroατικών η χρήση λόγιου λεξιλογίου αντί λαϊκού κλπ

- ∆ε δίνονται ασκήσεις microηχανιστικού τύπου (πχ συmicroπλήρωση κενών αντικαταστάσεις λέξεων κλπ)

- Η όποια γλωσσική εστίαση αποτυπώνεται σε ερωτήσεις που στοχεύουν στη διερεύνηση των κειmicroένων και του κόσmicroου Εξυπακούεται ότι οι όποιες γνώσεις για τη γλώσσα (και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα) ζητούνται από τα παιδιά έχουν κατακτηθεί στη διάρκεια των microαθηmicroάτων

Η τρίτη άσκηση έχει αποκλειστική σχέση microε την παραγωγή γραπτού λόγου Στο πλαίσιο αξιολόγησης αναφέρονται τα παρακάτω laquo(γ) Να παραγάγουν κείmicroενο το οποίο microε αφετηρία ένα από τα κείmicroενα που δίνονται θα προσαρmicroόζεται σε διαφορετικό επικοινωνιακό πλαίσιο (πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) και θα ανήκει σε ίδιο ή ενδεχοmicroένως διαφορετικό είδος κειmicroένου (πχ από συνέντευξη σε δοκίmicroιο από διαφήmicroιση σε δοκίmicroιο microε επιχειρηmicroατολογία από άρθρο εφηmicroερίδας σε αναδιήγηση κτλ) προκειmicroένου να αξιολογηθούν στοιχεία που σχετίζονται microε την κατάκτηση των γραmicromicroατισmicroών της στήλης 2 του Προγράmicromicroατος Σπουδών ή (εναλλακτικά) microε αφετηρία τα κείmicroενα που θα δοθούν να παραγάγουν (αφού microεταβληθεί το επικοινωνιακό πλαίσιο πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) συγκεκριmicroένο είδος κειmicroένου microέσω του οποίου να διατυπώνεται η συmicroφωνία ή διαφωνία τους microε θέσεις απόψεις και στάσεις που προβάλλονται στα κείmicroενα που έχουν δοθείraquo Εδώ αξίζει να προσεχθούν τα παρακάτω

- Η αξιολόγηση εστιάζει στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και συγκεκριmicroένων κειmicroενικών ειδών microε βάση συγκεκριmicroένο πλαίσιο επικοινωνίας Αυτή θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι είναι microια απαραίτητη γραπτή γλωσσική ικανότητα για ένα παιδί αυτή της ηλικίας

- Ελέγχεται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αξιοποιήσουν και να ενσωmicroατώσουν δηmicroιουργικά στα κείmicroενά τους πληροφορίες από άλλα κείmicroενα (τα κείmicroενα που δίνονται για την κατανόηση γραπτού λόγου) Η εστίαση αυτή αποβλέπει στο να αποτυπωθεί ο βαθmicroός δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών

- Ιδιαίτερα σηmicroαντικό είναι επίσης πέρα από την ενσωmicroάτωση γνώσεων και απόψεων τα παιδιά να microπορούν να διατυπώνουν τεκmicroηριωmicroένες θέσεις κρίσεις και αντιρρήσεις στα κείmicroενά τους ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος που έχουν να γράψουν

Γενικότερα το πνεύmicroα των εξετάσεων είναι απαραίτητο να κινείται στο γενικότερο πνεύmicroα του ΠΣ ενισχύοντας microεταξύ άλλων και -Κλασικού (που έχουν σχέση microε το έντυπο) και νέου τύπου γραmicromicroατισmicroούς (που έχουν σχέση microε τα ψηφιακά microέσα) -Τη δηmicroιουργικότητα των παιδιών σε σχέση microε το διάβασmicroα και το γράψιmicroο -Την κριτική τους ικανότητα -Την ικανότητά τους να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα τόσο για να εκφράζονται όσο και για να διαβάζουν τον κόσmicroο Για την αξιολόγηση του microαθήmicroατος laquoΝέα Ελληνική Γλώσσαraquo στην Α΄ τάξη ηmicroερησίου και Α΄

τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου ισχύει η παρ 6 του άρθ 1 του Π∆ 612012 (ΦΕΚ Α΄ 112)

30

3 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Β΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΠΑΛ Η Νεοελληνική Λογοτεχνία ως microάθηmicroα Γενικής Παιδείας διδάσκεται microία (1) ώρα την εβδοmicroάδα microε ελεύθερη επιλογή από τον διδάσκοντα Αναλυτικά Η ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καλύπτεται στη Β΄ Τάξη ηmicroερησίου ΕΠΑΛ από το εγχειρίδιο Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β΄ Τεύχος Β΄ Τάξης Γενικού Λυκείου

bull Η επιλογή της διδακτέας ύλης από τους διδάσκοντες πρέπει να είναι ίδια για όλα τα τmicroήmicroατα της τάξης του ίδιου σχολείου προκειmicroένου να τηρηθεί η ενότητα της διδασκαλίας και της αξιολόγησης

bull Θα πρέπει να διδαχθούν κείmicroενα από όλες τις περιόδους (περίπου 10 κείmicroενα)

bull Θα πρέπει να διδαχθούν τουλάχιστον ένα ή δύο κείmicroενα και από την ξένη λογοτεχνία ως αντιπροσωπευτικά των microεγάλων κλασικών έργων

bull Επίσης microπορούν να διδαχτούν ένα ή δύο δοκίmicroια εάν επαρκεί ο χρόνος ή να γίνει ανάγνωση κάποιων δοκιmicroίων κατά την κρίση του διδάσκοντος

bull Κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς εφόσον είναι εφικτό ο διδάσκων microπορεί να προγραmicromicroατίσει τη microελέτη δύο (2) το πολύ λογοτεχνικών βιβλίων αφιερώνοντας τρεις (3) το πολύ ώρες για καθένα από αυτά Τα βιβλία microπορεί να σχετίζονται microε τα ενδιαφέροντα των microαθητών ή microε τη διδακτέα ύλη Σκοπός της microελέτης αυτής είναι η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας των microαθητών Επισηmicroαίνεται ότι η δραστηριότητα αυτή αποτελεί microεν κριτήριο αξιολόγησης των microαθητών ωστόσο τα βιβλία δεν συmicroπεριλαmicroβάνονται στην ύλη των εξετάσεων της περιόδου Μαΐου-Ιουνίου

Β΄ ΤΑΞΗ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΕΠΑΛ Στη Β΄ τάξη Εσπερινού ΕΠΑΛ η Νεοελληνική Λογοτεχνία διδάσκεται microία (1) ώρα την εβδοmicroάδα microε ελεύθερη επιλογή από τον διδάσκοντα Η ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καλύπτεται στην Β΄ Τάξη Εσπερινού ΕΠΑΛ από το εγχειρίδιο Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α΄ Τεύχος Α΄ Τάξης Γενικού Λυκείου

bull Η επιλογή της διδακτέας ύλης από τους διδάσκοντες πρέπει να είναι ίδια για όλα τα τmicroήmicroατα της τάξης του ίδιου σχολείου προκειmicroένου να τηρηθεί η ενότητα της διδασκαλίας και της αξιολόγησης

bull Θα πρέπει να διδαχθούν κείmicroενα από όλες τις περιόδους (περίπου 7 κείmicroενα)

bull Θα πρέπει να διδαχθούν τουλάχιστον ένα ή δύο κείmicroενα και από την ξένη λογοτεχνία ως αντιπροσωπευτικά των microεγάλων κλασικών έργων

bull Κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς εφόσον είναι εφικτό ο διδάσκων microπορεί να προγραmicromicroατίσει τη microελέτη δύο (2) το πολύ λογοτεχνικών βιβλίων αφιερώνοντας τρεις (3) το πολύ ώρες για καθένα από αυτά Τα βιβλία microπορεί να σχετίζονται microε τα ενδιαφέροντα των microαθητών ή microε τη διδακτέα ύλη Σκοπός της microελέτης αυτής είναι η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας των microαθητών Επισηmicroαίνεται ότι η δραστηριότητα αυτή αποτελεί microεν κριτήριο αξιολόγησης των microαθητών ωστόσο τα βιβλία δεν συmicroπεριλαmicroβάνονται στην ύλη των εξετάσεων της περιόδου Μαΐου-Ιουνίου

Για την εξέταση του microαθήmicroατος ισχύει για τις ανωτέρω τάξεις ότι προβλέπεται στο Π∆ 612012 άρθρο 1 παρ 7 εδάφ 2 (ΦΕΚ Α΄ 112)

4 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

Β΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ Η διδακτέα ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Γλώσσας της Β΄ τάξης Ηmicroερησίου

Επαγγελmicroατικού Λυκείου περιλαmicroβάνεται στα εγχειρίδια

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Β΄ της Β΄ τάξης Γενικού Λυκείου

31

bull Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου

bull Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο

Β΄ Τάξη Ηmicroερήσιου Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Β΄ να διδαχτούν Η ΕΙ∆ΗΣΗ Ι Η ΕΙ∆ΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ 1Το γεγονός και το σχόλιο στην είδηση (σσ 14-17) 2Προβολή και διαφοροποίηση της είδησης (σσ 18-19) 3Παρεmicroβολή ξένου σχολίου στην είδηση (σ 20) 4 ∆ιαπλοκή του γεγονότος microε το σχόλιο στην είδηση (σσ 21-22) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το σχόλιο και την είδηση) (σσ 23-25) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την πληροφόρηση τη δηmicroοσιογραφία τον Τύπο) (σσ 26-30) ΙΙ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΙ∆ΗΣΗΣ 1Η οργάνωση της είδησης (σσ 32-35) 2Η οπτική γωνία του δηmicroοσιογράφου στην είδηση (σσ 36-38) 3Ο τίτλος της είδησης (σσ 39-42) 4Συντακτικά στοιχεία στην είδηση α Η σειρά των λεκτικών συνόλων στην είδηση (σσ 43-44) β Ενεργητική και παθητική σύνταξη στην είδηση (σ 45) γ Η χρήση των ονοmicroατικών προσδιορισmicroών στην είδηση Χρήση ονοmicroάτων και επιθέτων (σ 46)

δ Ο προσδιορισmicroός του χρόνου στην είδηση (σ 47) 5 Το σχόλιο πάνω σε microια είδηση (σσ 48-53) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το χρόνο) (σσ 54-55) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τα microέσα microαζικής επικοινωνίας) (σσ 56-63) Οργάνωση του λόγου Η χρήση του παραδείγmicroατος στην ανάπτυξη παραγράφου και ευρύτερου κειmicroένου (σσ 63-68)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΙ∆Η

Βιογραφικά είδη (σσ 71-72) 1 Βιογραφία microυθιστορηmicroατική βιογραφία (σσ 73-76) 2 Βιογραφικό σηmicroείωmicroα

α Τα γεγονότα και τα σχόλια σε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 77-78) β Η δοmicroή και το περιεχόmicroενο ενός βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 78-79) Λεξιλόγιο βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 82-84)

4 Αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα α Σύγκριση ενός αυτοβιογραφικού σηmicroειώmicroατος microε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σ 86) β Το έmicromicroεσο σχόλιο στο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 86-87) δ Ο πρακτικός σκοπός ενός (αυτο)βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 89-94)

Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την εργασία και την επιλογή επαγγέλmicroατος) (σσ 95-103) 6 Ηmicroερολόγιο (σσ 108-111) 7 Συστατική επιστολή (σσ 112-118) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε το χαρακτηρισmicroό ατόmicroου τις στερεότυπες αντιλήψεις το φυλετικό και κοινωνικό ρατσισmicroό) (σσ 119-126) Οργάνωση του λόγου Ι Παράγραφος Ανάπτυξη microε σύγκριση και αντίθεση (σσ 127-131) ΙΙ Ο ρόλος της αντίθεσης στη συνοχή του κειmicroένου α Συνοχή προτάσεων και περιόδων (σσ 132-133) β Συνοχή παραγράφων microε αντιθετική σύνδεση Ανάπτυξη δύο εννοιών σε ένα ευρύτερο κείmicroενο (σσ 133-135)

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ndash ΚΡΙΤΙΚΗ

32

Ι Παρουσίαση και κριτική ενός βιβλίου 3 Βιβλιοκριτική α Λογοτεχνική κριτική (σσ163-169) β Κριτική άλλων κειmicroένων (σ170-171) 5 Απλή και διαδοχική υπόταξη (σ175) 6 Οι αναφορικές προτάσεις (σσ176-177) Λεξιλόγιο (σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν) (σ 178) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την τέχνη και την κριτική έργου τέχνης) (σσ 179-189) ΙΙ Παρουσίαση και κριτική microιας θεατρικής παράστασης Λεξιλόγιο (σχετικό microε τη θεατρική κριτική) (σσ 203-205) ΙΙΙ Παρουσίαση και κριτική άλλων microορφών τέχνης Λεξιλόγιο (σχετικό microε την κριτική (σσ 219-220) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την κριτικήαξιολόγηση του ατόmicroου και την αυτοκριτική) (σσ 221-224) ΙV Οργάνωση του λόγου ορισmicroός και διαίρεση microιας έννοιας 1Ορισmicroός (σσ 226-230) 2∆ιαίρεση (σσ 231-236)

Σηmicroειώσεις ndashΠερίληψη Ι Σηmicroειώσεις (σ 240)

Α Σηmicroειώσεις από γραπτό λόγο (σσ 241-242) 1Κρατώ σηmicroειώσεις κατά παράγραφο (σσ 243-248) 2Εργάζοmicroαι σε ευρύτερες (από την παράγραφο) νοηmicroατικές ενότητες και κρατώ σηmicroειώσεις (σσ249-252) 3Από τις σηmicroειώσεις προχωρώ στο διάγραmicromicroα του κειmicroένου (σσ 253-257) Β Σηmicroειώσεις από προφορικό λόγο (σσ 258-259) ΙΙ Περίληψη Α Περίληψη γραπτού λόγου 1Πώς οδηγούmicroαι στην περίληψη (σ 262) 2Τι πρέπει να προσέχω σε microια περίληψη (σ 263) 3Συγκρίνω δύο περιλήψεις microία εκτενή και microία συνοπτική του ίδιου κειmicroένου (σσ 264-265) 4Εξετάζω τη χρήση της ενεργητικής και της παθητικής σύνταξης σε microία περίληψη (σσ 266-267) 5Παρατηρώ περιλήψεις από ποικίλα κείmicroενα (σσ 268-273) Β Περίληψη προφορικού λόγου 1∆ιαβάζω τη δηmicroοσιογραφική περίληψη microιας συζήτησης (σσ 274-275) 2Παρουσιάζω σε προφορικό και γραπτό λόγο περίληψη microιας συζήτησης (σ 276) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τη λακωνική έκφραση και την προσπάθεια για εξοικονόmicroηση χρόνου στη σύγχρονη καθηmicroερινή ζωή) (σσ 277-286)

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Για τον ορθό καταmicroερισmicroό και την αποδοτικότερη διδασκαλία της διδακτέας ύλης της

Νεοελληνικής Γλώσσας του Ηmicroερήσιου Επαγγελmicroατικού Λυκείου (ΕΠΑΛ) είναι σκόπιmicroο να ληφθούν υπόψη

1Το Πρόγραmicromicroα Σπουδών για τη Γλωσσική ∆ιδασκαλία στο Λύκειο (σ79-105) που περιλαmicroβάνεται στο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Α΄θmicroιας και Β΄θmicroιας Εκπσης Θεωρητικές Επιστήmicroες (2000) 2Οι laquoΟδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών microαθηmicroάτων στο Γενικό Λύκειοraquo που περιλαmicroβάνουν προτάσεις για τη διδασκαλία των εγχειριδίων Έκφραση-Έκθεση και την αξιοποίηση των βιβλίων Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου και Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο Επίσης οι διδάσκοντεςδιδάσκουσες στο πλαίσιο της υλοποίησης των εκάστοτε

διδακτικών στόχων και του διαθέσιmicroου διδακτικού χρόνου microπορούν να χρησιmicroοποιούν κατά περίπτωση κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό (κείmicroενα δραστηριότητες κά) και από άλλες πηγές microε σκοπό την περαιτέρω εξοικείωση των microαθητώνmicroαθητριών microε ποικίλα κειmicroενικά

33

είδη και την καλλιέργεια της ικανότητάς τους να κατανοούν και να παράγουν επιτυχώς προφορικό και γραπτό λόγο

ΕΣΠΕΡΙΝΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ

Η διδακτέα ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Γλώσσας των Β΄ και Γ΄ τάξεων Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου περιλαmicroβάνεται στα εγχειρίδια

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Α΄ της Α΄ τάξης Γενικού Λυκείου

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Β΄ της Β΄ τάξης Γενικού Λυκείου

bull Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο - Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου

bull Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο

Β΄ Τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Α΄ να διδαχτούν ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Ι ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ (σ 140) 1 Μεθόδευση της περιγραφής

α Η επιλογή και η παράθεσηοργάνωση των λεπτοmicroερειών (σσ 142-147) β Η ακρίβεια και η σαφήνεια στην περιγραφή (σσ 148-152)

2 Η γλώσσα της περιγραφής α Η επιλογή των κατάλληλων λέξεωνφράσεων (σσ 152-153) β Κυριολεκτική (δηλωτική) και microεταφορική (συνυποδηλωτική) χρήση της γλώσσας (σ 153)

3 Το σχόλιο και η οπτική γωνία στην περιγραφή (σσ 154-159) ΙΙ ∆ΙΑΦΟΡΑ ΘΕΜΑΤΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗΣ 1Περιγραφή ενός χώρου κτιρίου (σσ 160-167) 2Περιγραφή προσώπουατόmicroου

α Τα τυπικά και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ενός προσώπου ατόmicroου (σσ 168-170) β Το σχόλιο στην περιγραφή ενός ατόmicroου (σσ 171-176)

3 Περιγραφή ζωγραφικού πίνακα ή άλλου έργου τέχνης (σσ 176-178) 4 Ειδικά θέmicroατα β Περιγραφή της διαδικασίας για την κατασκευή ή τη χρήση ενός αντικειmicroένου (σσ 182-183) ΙΙΙ ΕΚΦΡΑΣΗ-ΕΚΘΕΣΗ θέmicroατα σχετικά microε την ενδυmicroασία και τη microόδα (σσ 184-199) ΙV ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ

Ανάπτυξη microιας παραγράφου microε αναλογία (σσ 200-205) ΑΦΗΓΗΣΗ Ι ΑΦΗΓΗΣΗ

1Ορισmicroός της αφήγησης (σσ 210-211) 2Αφηγηmicroατικό περιεχόmicroενο και αφηγηmicroατική πράξη (σσ 212-214) 7Αφηγηmicroατικός χρόνος (σσ 240-250)

Λεξιλόγιο σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν (σσ 251-252) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση (Γηρατειά και νεότητα Χθες-Σήmicroερα-Αύριο Αφηγήσεις για το παρελθόν και το microέλλον) (σσ 252-258) ΙΙ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΦΗΓΗΣΗ Λεξιλόγιο (σσ 262-263) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση Το κωmicroικό και η σηmicroασία του γέλιου (σσ 264-271) ΙΙΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ Συνοχή κειmicroένου (σσ 272-274)

Συνοχή σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο (σσ 274-277) ΤΟ ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΗΜΑ (σσ 280-295)

34

Γ΄ Τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Β΄ να διδαχτούν

Η ΕΙ∆ΗΣΗ Ι Η ΕΙ∆ΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ 1 Το γεγονός και το σχόλιο στην είδηση (σσ 14-17) 2 Προβολή και διαφοροποίηση της είδησης (σσ 18-19) 3 Παρεmicroβολή ξένου σχολίου στην είδηση (σ 20) 4 ∆ιαπλοκή του γεγονότος microε το σχόλιο στην είδηση (σσ 21-22) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το σχόλιο και την είδηση) (σσ 23-25) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την πληροφόρηση τη δηmicroοσιογραφία τον Τύπο) (σσ 26-30) ΙΙ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΙ∆ΗΣΗΣ 1 Η οργάνωση της είδησης (σσ 32-35) 2 Η οπτική γωνία του δηmicroοσιογράφου στην είδηση (σσ 36-38) 3 Ο τίτλος της είδησης (σσ 39-42) 4 Συντακτικά στοιχεία στην είδηση

α Η σειρά των λεκτικών συνόλων στην είδηση (σσ 43-44) β Ενεργητική και παθητική σύνταξη στην είδηση (σ 45) γ Η χρήση των ονοmicroατικών προσδιορισmicroών στην είδηση Χρήση ονοmicroάτων και επιθέτων (σ 46)

δ Ο προσδιορισmicroός του χρόνου στην είδηση (σ 47) 5 Το σχόλιο πάνω σε microια είδηση (σσ 48-53)

Λεξιλόγιο (σχετικό microε το χρόνο) (σσ 54-55) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τα microέσα microαζικής επικοινωνίας) (σσ 56-63) Οργάνωση του λόγου Η χρήση του παραδείγmicroατος στην ανάπτυξη παραγράφου και ευρύτερου κειmicroένου (σσ 63-68)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΙ∆Η

Βιογραφικά είδη (σσ 71-72) 1 Βιογραφία microυθιστορηmicroατική βιογραφία (σσ 73-76) 2 Βιογραφικό σηmicroείωmicroα

α Τα γεγονότα και τα σχόλια σε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 77-78) β Η δοmicroή και το περιεχόmicroενο ενός βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 78-79) Λεξιλόγιο βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 82-84)

4 Αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα α Σύγκριση ενός αυτοβιογραφικού σηmicroειώmicroατος microε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σ 86) β Το έmicromicroεσο σχόλιο στο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 86-87) δ Ο πρακτικός σκοπός ενός (αυτο)βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 89-94)

Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την εργασία και την επιλογή επαγγέλmicroατος) (σσ 95-103) 6 Ηmicroερολόγιο (σσ 108-111) 7 Συστατική επιστολή (σσ 112-118) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε το χαρακτηρισmicroό ατόmicroου τις στερεότυπες αντιλήψεις το φυλετικό και κοινωνικό ρατσισmicroό) (σσ 119-126) Οργάνωση του λόγου Ι Παράγραφος Ανάπτυξη microε σύγκριση και αντίθεση (σσ 127-131) ΙΙ Ο ρόλος της αντίθεσης στη συνοχή του κειmicroένου α Συνοχή προτάσεων και περιόδων (σσ 132-133) β Συνοχή παραγράφων microε αντιθετική σύνδεση Ανάπτυξη δύο εννοιών σε ένα ευρύτερο κείmicroενο (σσ 133-135)

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ndash ΚΡΙΤΙΚΗ

Ι Παρουσίαση και κριτική ενός βιβλίου 3 Βιβλιοκριτική α Λογοτεχνική κριτική (σσ 163-169)

35

β Κριτική άλλων κειmicroένων (σσ 170-171) 5 Απλή και διαδοχική υπόταξη (σ175) 6 Οι αναφορικές προτάσεις (σσ 176-177) Λεξιλόγιο (σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν) (σ 178) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την τέχνη και την κριτική έργου τέχνης) (σσ 179-189) ΙΙ Παρουσίαση και κριτική microιας θεατρικής παράστασης Λεξιλόγιο (σχετικό microε τη θεατρική κριτική) (σσ 203-205) ΙΙΙ Παρουσίαση και κριτική άλλων microορφών τέχνης Λεξιλόγιο (σχετικό microε την κριτική (σσ 219-220) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την κριτικήαξιολόγηση του ατόmicroου και την αυτοκριτική) (σσ 221-224) ΙV Οργάνωση του λόγου ορισmicroός και διαίρεση microιας έννοιας 1Ορισmicroός (σσ 226-230) 2∆ιαίρεση (σσ 231-236)

Σηmicroειώσεις ndashΠερίληψη Ι Σηmicroειώσεις (σ 240)

Α Σηmicroειώσεις από γραπτό λόγο (σσ 241-242) 1Κρατώ σηmicroειώσεις κατά παράγραφο (σσ 243-248) 2Εργάζοmicroαι σε ευρύτερες (από την παράγραφο) νοηmicroατικές ενότητες και κρατώ σηmicroειώσεις (σσ249-252) 3 Από τις σηmicroειώσεις προχωρώ στο διάγραmicromicroα του κειmicroένου (σσ 253-257) Β Σηmicroειώσεις από προφορικό λόγο (σσ 258-259) ΙΙ Περίληψη Α Περίληψη γραπτού λόγου 1Πώς οδηγούmicroαι στην περίληψη (σ 262) 2 Τι πρέπει να προσέχω σε microια περίληψη (σ 263) 3 Συγκρίνω δύο περιλήψεις microία εκτενή και microία συνοπτική του ίδιου κειmicroένου (σσ 264-265) 4 Εξετάζω τη χρήση της ενεργητικής και της παθητικής σύνταξης σε microία περίληψη (σσ 266-267) 5 Παρατηρώ περιλήψεις από ποικίλα κείmicroενα (σσ 268-273) Β Περίληψη προφορικού λόγου 1 ∆ιαβάζω τη δηmicroοσιογραφική περίληψη microιας συζήτησης (σσ 274-275) 2 Παρουσιάζω σε προφορικό και γραπτό λόγο περίληψη microιας συζήτησης (σσ 276) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τη λακωνική έκφραση και την προσπάθεια για εξοικονόmicroηση χρόνου στη σύγχρονη καθηmicroερινή ζωή) (σ 277-286)

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Για τον ορθό καταmicroερισmicroό και την αποδοτικότερη διδασκαλία της διδακτέας ύλης της

Νεοελληνικής Γλώσσας του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου είναι σκόπιmicroο να ληφθούν υπόψη

1Το Πρόγραmicromicroα Σπουδών για τη Γλωσσική ∆ιδασκαλία στο Λύκειο (σ79-105) που περιλαmicroβάνεται στο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Αθmicroιας και Βθmicroιας Εκπσης Θεωρητικές Επιστήmicroες (2000) 2Οι laquoΟδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών microαθηmicroάτων στο Γενικό Λύκειοraquo που περιλαmicroβάνουν προτάσεις για τη διδασκαλία των εγχειριδίων Έκφραση-Έκθεση και την αξιοποίηση των βιβλίων Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου και Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο (να αξιοποιηθούν σύmicroφωνα microε την κατανοmicroή της διδακτέας ύλης στο Εσπερινό Γενικό Λύκειο)

Επίσης οι διδάσκοντεςδιδάσκουσες στο πλαίσιο της υλοποίησης των εκάστοτε διδακτικών στόχων και του διαθέσιmicroου διδακτικού χρόνου microπορούν να χρησιmicroοποιούν κατά περίπτωση κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό (κείmicroενα δραστηριότητες κά) και από άλλες πηγές microε σκοπό την περαιτέρω εξοικείωση των microαθητώνmicroαθητριών microε ποικίλα κειmicroενικά είδη και την καλλιέργεια της ικανότητάς τους να κατανοούν και να παράγουν επιτυχώς προφορικό και γραπτό λόγο

36

Για την εξέταση του microαθήmicroατος στη Β΄ και Γ΄ τάξη του Ηmicroερήσιου και του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου και στη ∆΄ τάξη του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου ισχύει ότι προβλέπεται στο άρθρο 1 παρ 6 εδάφιο 2 του Π∆ 612012 (ΦΕΚ Α΄ 112)

Οι διδάσκοντες να ενηmicroερωθούν ενυπόγραφα

ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΔΙΑΝΟΜΗ

bull Γραφείο Υφυπουργού

bull Γραφείο Γενικού Γραmicromicroατέα

bull Γραφείο Ειδικού Γραmicromicroατέα

bull ∆νση Σπουδών ∆Ε Τmicroήmicroα Β΄

bull ∆νση Ιδιωτικής Εκπσης

bull ∆νση ΠΟ∆Ε

bull ∆νση Ξένων και Μειονοτικών Σχολείων

bull ∆νση Ειδικής Αγωγής

bull ΣΕΠΕ∆

ΣΥΝΤΗΣ ΤΜΡΧΗΣ ∆ΝΤΗΣ

∆Σ∆Ε

ΕΙ∆ΙΚΟΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

ΓΕΝΙΚΟΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

Ο ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ

ΘΕΟ∆ΩΡΟΣ Π ΠΑΠΑΘΕΟ∆ΩΡΟΥ

21

∆ιδακτική εκδοχή 3

Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης

Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα

Εξοικείωση microε την έννοια της γλωσσικής ποικιλότητας Μπορεί να αξιοποιηθεί ότι και στην εκδοχή 2

Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος

Εξηγείται στα παιδιά ότι κατά τον υπόλοιπο χρόνο θα διερευνήσουν το πώς ο διαφηmicroιστικός λόγος αξιοποιεί στα κείmicroενά του τη γλωσσική ποικιλότητα και ιδιαίτερα τη γλώσσα των νέων Βήmicroα 1ο Τα παιδιά χωρίζονται σε οmicroάδες και αφού δουν τα βίντεο (εδώ η εναλλακτική της φωτοτυπίας περιορίζει πάρα πολύ τις δραστηριότητες οπότε δεν την προτείνουmicroε) διερευνούν κάποια από τα παρακάτω ζητήmicroατα (σε ένα δίωρο)

bull Οmicroάδες 1 και 3 Μέσω των συγκεκριmicroένων διαφηmicroίσεων κατασκευάζονται

συγκεκριmicroένου τύπου γονείς και παιδιά Πώς συνδυάζεται η κοινωνική γλωσσική

ποικιλία microε άλλα συmicroβολικά στοιχεία (ντύσιmicroο σηmicroειολογία σώmicroατος περιβάλλον

λήψη πλάνα και γενικά γραmicromicroατική της εικόνας) στη δηmicroιουργία ταυτοτήτων στα

συγκεκριmicroένα διαφηmicroιστικά

bull Οmicroάδες 2 και 4 Ποιες γνώσεις προϋποτίθεται πως έχουν οι αποδέκτες των

διαφηmicroίσεων αυτών σε σχέση microε τη γλωσσική ποικιλότητα Ποια στερεότυπα

κατασκευάζονται και χρησιmicroοποιούνται στα συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα

bull Οmicroάδες 5 και 6 Πώς αξιοποιείται η διαφορά των γλωσσικών ποικιλιών για να

κατασκευάσει τι είδους κόσmicroους (πχ οι νέοι δεν microπορούν να συνεννοηθούν microε τους

microεγάλους γιατί οι τελευταίοι είναι συντηρητικοί αυτό δηmicroιουργεί αmicroηχανία στους

microεγάλους και απόγνωση τους νέους κλπ) Πώς αξιοποιούν οι διαφηmicroιστές τη

γλωσσική διαφοροποίηση στο κάθε microήνυmicroα για να κατασκευάσουν τι Τι είδους

γνώσεις για τη γλώσσα θα βοηθήσουν τους αποδέκτες των microηνυmicroάτων να σταθούν

κριτικά απέναντι στα συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα

bull Οmicroάδα 7 Τι προϊόντα προωθούνται microrsquo αυτούς τους τρόπους και σε ποιους

απευθύνονται Γιατί για τα συγκεκριmicroένα προϊόντα επιλέγεται η συγκεκριmicroένη

γλωσσική ποικιλία (πχ θα κατασκευάζονταν οι ίδιοι κόσmicroοι και ταυτότητες αν η

διαφήmicroιση αφορούσε παραδοσιακά φαγητά τραπεζικά προϊόντα λευκαντικό για

ρούχα που αστράφτουν ή σε προϊόντα φαινοmicroενικά για όλη την οικογένεια όπως

καλωδιακή τηλεόραση Υπάρχουν τελικά διαφηmicroίσεις που να απευθύνονται σε όλα τα

microέλη microιας οικογένειας κοινωνίας αδιακρίτως ή πάντοτε επιλέγεται ο καταναλωτικός

στόχος ανάmicroεσα στα microέλη της οικογένειας κοινωνίας που διαχειρίζονται το χρήmicroα ή

microπορούν να πιέσουν για αγορές)

bull Όλες οι οmicroάδες (λόγω της σηmicroαντικής βαρύτητας του ερωτήmicroατος) Τι προτείνεται ως

το ιδανικό κάθε φορά laquomicroέσοraquo για να γεφυρωθεί το χάσmicroα microεταξύ νέων και

ηλικιωmicroένων (προτείνεται πάντα κάποιο υλικό προϊόν) Ποιες αξίες και στάσεις

προβάλλονται microέσω αυτών των επιλογών

Βήmicroα 2οΜετά από τη διερεύνηση αυτή η κάθε οmicroάδα παρουσιάζει και συζητάει τα συmicroπεράσmicroατά της στην τάξη Η παρουσίαση microπορεί να γίνει

- Με Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα

- Με προφορικό λόγο που θα στηρίζεται σε σηmicroεία που θα έχουν φωτοτυπηθεί και

microοιραστεί στους συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες Τις σηmicroειώσεις αυτές κρατάει η

κάθε οmicroάδα καθώς εργάζεται

22

- Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται κατά τη διάρκεια της προετοιmicroασίας και της παρουσίασης

στο να στηρίζονται οι απόψεις που υποστηρίζονται στο να αξιοποιηθεί σε microεγάλη

έκταση η έmicroφαση στη λεπτοmicroέρεια (εστίαση στην περιγραφή)

Φάση 3η Σχολικός γραmicromicroατισmicroός

Οη εκπαιδευτικός του συγκεκριmicroένου παραδείγmicroατος θέλει να εστιάσει περισσότερο στο θέmicroα του προκειmicroένου τα παιδιά να microπορέσουν να γράψουν ένα σχετικό δοκίmicroιο Έτσι microοιράζει 1- 2 κείmicroενα που εστιάζουν στη γλώσσα των νέων και τα συζητάει microε τα παιδιά (microπορεί να τα συζητήσουν όλοι microαζί ή σε οmicroάδες αν διαθέτει χρόνο) Μετά και από αυτή τη συζήτηση τους ζητείται να γράψουν ένα δοκίmicroιο (microε συγκεκριmicroένο επικοινωνιακό πλαίσιο) όπου θα αποτυπώνεται ο προβληmicroατισmicroός για τη γλώσσα των νέων και την αξιοποίησή της από τη διαφήmicroιση Ο τίτλος θα microπορούσε να δοθεί από τα ίδια τα παιδιά (το κάθε παιδί να επιλέξει διαφορετικό τίτλο ανάλογα microε το πλαίσιο επικοινωνίας και το στόχο που θέτει)

Εναλλακτικά

- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αναζητήσουν περαιτέρω υλικό στο διαδίκτυο

(διαφηmicroιστικό ή microη) και να εστιάσουν σε microεγαλύτερο βάθος στη γλώσσα των νέων

στη διαφήmicroιση

- Αν υπάρχουν υποδοmicroές θα microπορούσε να ζητηθεί από τα παιδιά να δηmicroιουργήσουν

πολυmicroεσικές παρουσιάσεις αξιοποιώντας και ενσωmicroατώνοντας υλικό από τις

διαφηmicroίσεις

- Ακόmicroη η έρευνα και η παραγωγή λόγου των microαθητών και microαθητριών microπορούν να

ενταχθούν στο πλαίσιο της Ερευνητικής Εργασίας (project) που έχει εισαχθεί από

φέτος στην Α Λυκείου

- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν επίσης να κάνουν microια microικρή έρευνα πάνω στις

κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες και τα υπόλοιπα συmicroβολικά συστήmicroατα που

χρησιmicroοποιούν χαρακτηριστικές οmicroάδες νέων που διαφοροποιούνται microε βάση το

microουσικό γούστο τα ενδιαφέροντα ελεύθερου χρόνου κλπ (χιπ-χοπάδες microεταλλάδες

σκέιτερς κλπ) Αυτό θα microπορούσε να ενταχθεί στην ερευνητική εργασία ή να

αποτελέσει θέmicroα για το δοκίmicroιο που θα γράψουν

Χρονική διάρκεια

1-2 microήνες (ίσως και παραπάνω)

Προϋποθέσεις υλοποίησης

Εκπαιδευτικός να έχει τη δυνατότητα κεντρικής προβολής στην τάξη (πχ διαδραστικός πίνακας ή βιντεοπροβολέας) ΜαθητήςΜαθήτρια Κάποιο από τα επόmicroενα ανάλογα microε την εκδοχή Πρόγραmicromicroα παρουσίασης (πχ Power Point) Πρόγραmicromicroα Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση πολυmicroέσων ιστολόγια

Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις

Η συγκεκριmicroένη εκδοχή παρουσιάζει σηmicroαντικές αλλαγές σε σχέση microε αυτό τον άξονα Εξακολουθεί να κινείται στη λογική ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Επεκτείνεται όmicroως πολύ πέρα από την περιγραφική αυτή εκδοχή Αναδεικνύει το γεγονός ότι η διαφήmicroιση στηρίζεται σε στερεότυπα (κι εδώ microπορεί να γίνει η σύνδεση και microε την αντίστοιχη θεmicroατική της Β΄ Λυκείου) Κάνει αντιληπτό το γεγονός ότι η διαφήmicroιση κατασκευάζει κόσmicroους αξιοποιώντας microια σειρά συmicroβολικών συστηmicroάτων ανάmicroεσα στα οποία και οι γλωσσικές ποικιλίες Αυτή η αξιοποίηση γίνεται σκόπιmicroα και στοχευmicroένα καθώς κάθε φορά απευθύνεται σε συγκεκριmicroένες οmicroάδες καταναλωτών προκειmicroένου να προωθήσει τα προϊόντα που προβάλλει Αναδεικνύει τέλος το γεγονός ότι οι αξίες που προβάλλονται microέσω των

23

διαφηmicroίσεων κάθε άλλο παρά ουδέτερες είναι και σχετίζονται microε ένα ευρύτερο σύστηmicroα πεποιθήσεων που ενισχύει συγκεκριmicroένου τύπου καταναλωτικά πρότυπα Θα microπορούσαmicroε εν ολίγοις να πούmicroε ότι οι γνώσεις για τη γλώσσα συνδέονται άmicroεσα microε τις γνώσεις για τον κόσmicroο Από το ΠΣ

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)

διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της

προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική

διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για

συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά

microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να

ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα

επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία

για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo

Γνώσεις για τη γλώσσα

Εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Αναδεικνύεται ότι και στα προηγούmicroενα Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την κοινωνική γλωσσική ποικιλία που χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή για συγκεκριmicroένους στόχους Από το ΠΣ

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική) διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν laquoφωνέςraquo που αποτυπώνονται συχνά microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo

Γραmicromicroατισmicroοί και κριτικός γραmicromicroατισmicroός

Θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι καλύπτονται οι γραmicromicroατισmicroοί και οι δεξιότητες των δύο προηγούmicroενων εκδοχών Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες microαθαίνουν να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από κοινωνικούς παράγοντες Νέοι γραmicromicroατισmicroοί υποστήριξη άποψης microε τη χρήση ΠΠ διαχείριση βίντεο συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο κλπ Στο παράδειγmicroα όmicroως αυτό δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην καλλιέργεια του κριτικού γραmicromicroατισmicroού τα παιδιά αποκτούν κριτική στάση απέναντι στον διαφηmicroιστικό λόγο τη γλωσσική ποικιλότητα και τα στερεότυπα microελετούν διαφορετικές εκδοχές και καλούνται να τοποθετηθούν microιλώντας διαβάζοντας και γράφοντας Από το ΠΣ

bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo

bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου

περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής

24

επιχειρηmicroατολογίας κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή

προφορική ενώπιον ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των

πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση

της γλωσσικής ποικιλότηταςraquo

bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής

δικτύωσης)raquo

bull laquoΟ διάλογος είναι το βασικότερο είδος προφορικής επικοινωνίας και διέπεται από

ενδογλωσσικούς και εξωγλωσσικούς κανόνεςraquo

bull laquoΑναγνώριση του σηmicroαντικού ρόλου της εκάστοτε κοινωνικής πρακτικής στον

προσδιορισmicroό της γλώσσας και του είδους του κειmicroένου που χρησιmicroοποιείταιraquo

bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς

ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo

bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης

που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση

αυτή αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις

ταυτότητες που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo

bull laquoΝα αντιλαmicroβάνονται ότι στη γλώσσα αποτυπώνονται πάντα οπτικές θέασης του

κόσmicroου γιrsquo αυτό οι γλωσσικές επιλογές υποδηλώνουν πολιτικές (microε microία ευρύτερη

έννοια) επιλογέςraquo

∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες

Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται microε την εργασία στο σπίτι το σενάριο εκτείνεται πέραν του σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την παραγωγή κειmicroένων τη διαχείριση πολυmicroέσων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Ο σχολικός χώρος το ίδιο δεν είναι microόνον η εξωσχολική δραστηριοποίηση των παιδιών είναι και η αλλαγή της κατανοmicroής τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους για να δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τις σκέψεις τους παίζουν ρόλους στη δραmicroατοποίηση ndash αλλάζει έτσι η εικόνα των σειρών των παιδιών που κάθονται προσηλωmicroένα στον πίνακα

Οη εκπαιδευτικός υποχωρεί από το ρόλο του ποmicroπού της γνώσης σε εmicroψυχωτικό και συντονιστικό ρόλο ∆εν παίζει τόσο ρόλο πόσο θα microιλήσει όσο πώς θα υποστηρίξει την κάθε οmicroάδα και το κάθε παιδί να ολοκληρώσει την εργασία του ∆εν έρχεται εκ των υστέρων να διορθώσει αλλά είναι πολύ κοντά στα παιδιά καθώς ψάχνουν γράφουν ή παρουσιάζουν προκειmicroένου να τα υποστηρίξει

Οι microαθητές και οι microαθήτριες βρίσκονται στο επίκεντρο και διαmicroορφώνουν σε ένα microεγάλο βαθmicroό τη microαθησιακή διαδικασία επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται και συνεργάζονται microελετούν ποικιλία κειmicroένων στέκονται κριτικά απέναντι στα microηνύmicroατα των ΜΜΕ γίνονται σκεπτόmicroενοι και υποψιασmicroένοι πολίτες Από το ΠΣ

bull laquoΑνάλυση microέσω της γλώσσας και των άλλων τρόπων κειmicroένων της καθηmicroερινότητας

(περιοδικά τύπος σώmicroατα κειmicroένων) προκειmicroένου να αναδειχθεί πώς

αναπαριστώνται microέσω του λόγου διάφορες κοινωνικές οmicroάδες (πχ microετανάστες

γυναίκες νέοι κλπ) Ανάδειξη των στερεοτύπων και προκαταλήψεωνraquo

bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν

την κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε

περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να

τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo

bull laquoΑνάλυση κειmicroένων από τον διαφηmicroιστικό λόγο και ανίχνευση του ρόλου της

ποιητικής λειτουργίας των κειmicroενικών τύπων (περιγραφή αφήγηση) και της

25

πολυτροπικότητας στην κατασκευή της οπτικής που θέλουν να επιβάλλουν στον

αναγνώστηθεατήraquo

bull laquoΚαταγραφή και ανάλυση microιας συνοmicroιλίας (πχ ενηλίκων εφήβων) και ανάδειξη των

ταυτοτήτων που αναδεικνύονταιraquo

bull laquoΑνάλυση διαδικτυακών ήκαι πολυmicroεσικών κειmicroένων και εντοπισmicroός των microέσων

(γλωσσικών πολυτροπικών συmicroφραστικό πλαίσιο κλπ) που συνεισφέρουν στην

οπτική των συντακτώνraquo

Αξιολόγηση

Με τη συγκεκριmicroένη εκδοχή καλύπτονται σχεδόν πλήρως οι στόχοι του ΠΣ της συγκεκριmicroένης θεmicroατικής ενότητας Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό (προφορικά γραπτά)

bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική microεταβολή

bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή

bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα

bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών τους

bull να εκφράζονται κριτικά ως προς την καταλληλότητα ενός (διαλεκτικού πχ) κειmicroένου σε σχέση microε την περίσταση επικοινωνίας

bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα Επίσης η 3η εκδοχή καλύπτει και microια σειρά στόχων από άλλες θεmicroατικές του ΠΣ όπως οι ακόλουθες ΘΕΜΑΤΙΚΗ Προφορικός γραπτός και πολυτροπικός λόγος Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να αναλύουν τη σηmicroασία των παραγλωσσικών και εξωγλωσσικών στοιχείων για τη microετάδοση νοηmicroάτων που δε δηλώνονται γλωσσικά

bull να ερmicroηνεύουν τη συmicroβολή κάθε τρόπου για τη δόmicroηση νοηmicroάτων στα πολυτροπικά κείmicroενα

bull να κατασκευάζουν πολυτροπικά κείmicroενα για ποικίλες περιστάσεις

bull να κρίνουν αν ένα κείmicroενο είναι αποτελεσmicroατικό ως προς τη microορφή λόγου που χρησιmicroοποιείται (προφορικός γραπτός πολυτροπικός κλπ) και να εξηγούν τον ρόλο που έχει η τεχνολογία στη διαmicroόρφωση πολυτροπικών πολυmicroεσικών κειmicroένων

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Το κείmicroενο η δοmicroή τα χαρακτηριστικά του και η ποικιλότητά του Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να συντάσσουν ποικιλία κειmicroενικών ειδών και τύπων microε συνοχή και συνεκτικότητα και να αναγνωρίζουν τα δοmicroικά χαρακτηριστικά τους

bull να πυκνώνουν το λόγο και να αξιοποιούν τις περιλήψεις ως βάση για την παραγωγή ευρύτερων κειmicroένων

bull να αναγνωρίζουν τη λειτουργία και συνέργεια των τρόπων σε διαφορετικά πολυτροπικά κείmicroενα (αφηγηmicroατικά περιγραφικά επιχειρηmicroατολογικά)

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα κοινωνία και επικοινωνία Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να διακρίνουν ότι κάθε χρήση της γλώσσας είναι κοινωνικά διαφοροποιηmicroένη και σχετίζεται microε τις ταυτότητες των οmicroιλητώντριών αλλά και microε καταστασιακά δεδοmicroένα

bull να εντοπίζουν τις κοινωνικές συνδηλώσεις σε ένα κείmicroενο

26

bull να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου

bull να αξιοποιούν τις γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές

bull να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού

Προστιθέmicroενη αξία

Προωθούνται οι νέοι γραmicromicroατισmicroοί και ο κριτικός γραmicromicroατισmicroός και διευρύνεται ο σχολικός χωροχρόνος Οι microαθητές και οι microαθήτριες αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες και συνεργάζονται αναδεικνύεται και ενθαρρύνεται η κριτική τους σκέψη και προάγεται η κριτική τους θέση ως πολιτών στον κόσmicroο που τιςτους περιβάλλει Η εκδοχή αυτή είναι και η πλησιέστερη στους στόχους και τις επιδιώξεις του νέου ΠΣ Η 3η εκδοχή αναδεικνύει επίσης τις ακόλουθες βασικές αρχές του ΠΣ

bull Το ΠΣ πρέπει να αποτελεί αφετηρία για την αξιοποίηση του διδακτικού υλικού και όχι

το αντίστροφο

bull Πρέπει να αξιοποιείται κάθε microαθησιακός πόρος (εποmicroένως και το βιβλίο)

προκειmicroένου να κατακτηθούν οι στόχοι

Σχηmicroατική παρουσίαση

Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής

A Γνώσεις για τον κόσmicroο πώς η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα (κριτική προσέγγιση)

Β Λειτουργική κατάκτησηΚειmicroενικών ειδών νέοι Γραmicromicroατισmicroοί

Γ Γνώσεις για τη γλώσσα

Γλωσσική ποικιλότητα η γλώσσα των νέων

∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές

Ταυτότητες

Στο σχήmicroα 3 βλέπουmicroε τώρα να microεταβάλλονται οι τρεις του άκρες σε σχέση microε την πρώτη εκδοχή αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) αλλά και αυτή που έχει σχέση microε τις γνώσεις για τον κόσmicroο (Α) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που εκβάλλει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή (κέντρο του ρόmicroβου) αφού τα παιδιά δεν ασκούνται στο να κάνουν απλώς διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα αλλά και στο να χρησιmicroοποιούν τις γνώσεις για τη γλώσσα προκειmicroένου να διαβάζουν καλύτερα τον κόσmicroο γύρω τους Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo στη δεύτερη laquoψάξε microάθε σύνθεσε και παρουσίασεraquo και τώρα τους λέει laquoΨάξει microάθε σύνθεσε παρουσίασε αλλά και δες ότι ο σηmicroειωτικός κόσmicroος γύρω σου δεν είναι αθώοςraquo

27

5 Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Με τα δεδοmicroένα που παρουσιάστηκαν και αναλύθηκαν παραπάνω το εύλογο ερώτηmicroα που τίθεται είναι το εξής σε ένα τέτοιο διδακτικό πλαίσιο πώς θα microπορέσουν οι εκπαιδευτικοί να αξιολογήσουν την επίδοση των microαθητών και των microαθητριών Για να απαντηθεί το ερώτηmicroα αυτό είναι χρήσιmicroο να γίνει προηγουmicroένως διάκριση των τριών διαφορετικών εννοιών που υπάρχουν πίσω από τον όρο αξιολόγηση Η πρώτη συζητήθηκε microέσω των παραδειγmicroάτων που αναπτύχθηκαν παραπάνω σύmicroφωνα microε το ΠΣ Στην περίπτωση αυτή η αξιολόγηση ταυτίζεται microε ότι τα παιδιά αναmicroένεται να είναι σε θέση να κάνουν σε κάθε θεmicroατική ενότητα Από εδώ κατά βάση ξεκινάει να σχεδιάζει τη διδασκαλία τουτης οη κάθε εκπαιδευτικός και προσπαθεί να αντιmicroετωπίσει συνδυαστικά τις αξιολογήσεις που προτείνονται στις τέσσερις θεmicroατικές ενότητες

Η δεύτερη συζητείται ιδιαίτερα στην έκτη ενότητα του ΠΣ Εκεί επισηmicroαίνεται ότι η αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά το microάθηmicroα στο σύνολό του (βλ περισσότερα εκεί) Αυτή η αξιολόγηση εποmicroένως αφορά την καθηmicroερινή διδακτική πρακτική από την οποία οι εκπαιδευτικοί αντλούν πολύ χρήσιmicroα στοιχεία που αφορούν τους ίδιους και τις ίδιες και τις επιλογές τους τους microαθητές και τις microαθήτριες και τον βαθmicroό ανταπόκρισής τους Από τη διαδικασία αυτή microπορούν οι εκπαιδευτικοί να αντλήσουν στοιχεία και για τη βαθmicroολόγηση (βλ παρακάτω)

Η τρίτη τέλος εκδοχή σχετίζεται microε αυτό που συνήθως στο ελληνικό σχολείο εννοούmicroε αξιολόγηση και ταυτίζεται microε την αποτίmicroηση του βαθmicroού που θα πάρει ο κάθε microαθητής και η κάθε microαθήτρια παράmicroετρος η οποία δε θα πρέπει να υποτιmicroάται

Στη συνέχεια αναλύεται η λογική του πλαισίου αξιολόγησης στο οποίο περιγράφεται η λογική των εξετάσεων που θα γίνονται στην Α Λυκείου

Στην εισαγωγή του πλαισίου αξιολόγησης αναφέρονται τα κάτωθι

laquoΓια την εξέταση στη Νέα Ελληνική Γλώσσα δίνεται στους microαθητές σε φωτοαντίγραφο ένα δύο ή και περισσότερα κείmicroενα περιορισmicroένης έκτασης (προτιmicroότερα τα δύο κείmicroενα) από τον έντυπο ήκαι τον ηλεκτρονικό λόγο που αναφέρονται σε κοινωνικά πολιτικά πολιτιστικά επιστηmicroονικά ή άλλα θέmicroατα της καθηmicroερινής ζωής Καλό είναι τα κείmicroενα να σχετίζονται microε τα θέmicroατα microε τα οποία ασχολήθηκαν οι microαθητές (γνώσεις για τον κόσmicroο βλ στήλη 1 του Προγράmicromicroατος Σπουδών) στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς Γενικότερος στόχος της εξέτασης είναι να ελεγχθεί ο βαθmicroός κατάκτησης των δεξιοτήτων και των γνώσεων που αναφέρονται στη στήλη 5 του Προγράmicromicroατος Σπουδώνraquo

- Προτείνεται να δίνονται δύο κείmicroενα αντί για ένα Η επιλογή αυτή οδηγεί στο να

ελέγξουmicroε καλύτερα microέσω συνδυαστικών ερωτήσεων την ικανότητα των microαθητών και

microαθητριών να κατανοούν κείmicroενα που έχουν σχέση microε κάποια θεmicroατική που

microελετήσαmicroε Εννοείται ότι τα κείmicroενα αυτά θα είναι άγνωστα αλλά θα σχετίζονται microε

τις θεmicroατικές microε τις οποίες ασχοληθήκαmicroε στην τάξη Τα κείmicroενα επίσης microπορούν να

αξιοποιηθούν ως βάση προκειmicroένου να αντληθούν πληροφορίες για την παραγωγή

λόγου (βλ παράγραφο 6 του Π∆ 612012)

- Η έννοια κείmicroενο χρησιmicroοποιείται εδώ microε microια ευρύτερη λογική Εννοούmicroε ως κείmicroενα

τα γνωστά ― γλωσσικά κυρίως― κείmicroενα που είναι σε έντυπη microορφή αλλά και τα

ποικίλα ηλεκτρονικά ή ψηφιακά και πολυτροπικά κείmicroενα (πχ βίντεο ιστοσελίδες

κλπ)

- Οδηγός των ερωτήσεων που θα τεθούν είναι το πλαίσιο της αξιολόγησης (τι

αναmicroένουmicroε οι microαθητές και οι microαθήτριες να ξέρουν microετά από κάποια φάση

διδασκαλίας ή στο τέλος) που δίνεται στη στήλη 5 του ΠΣ Με βάση τη στήλη αυτή και

την εστίαση στη διδασκαλία θα γίνει η επιλογή των ερωτήσεων

28

Στο πλαίσιο για την αξιολόγηση διακρίνονται δύο οmicroάδες ερωτήσεων Η πρώτη έχει σχέση microε

την κατανόηση του γραπτού λόγου (microε microια ευρύτερη λογική) Αναφέρεται χαρακτηριστικά

laquoΠιο συγκεκριmicroένα οι microαθητές καλούνται (α) Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται κατά πόσο έγινε κατανοητό το περιεχόmicroενο του ή των κειmicroένων (πχ οπτικές από τις οποίες προσεγγίζεται η πραγmicroατικότητα επιχειρήmicroατα συγγραφέα προβλήmicroατα που θέτει θέσεις που υποστηρίζει κτλ)raquo Στη συγκεκριmicroένη ενότητα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα εξής επίπεδα

- Κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες κατανοούν το (ή τα) κείmicroενο σε ένα πρώτο επίπεδο

- Κατά πόσο microπορούν να γίνουν κατανοητά τα επιχειρήmicroατα που microπορεί να χρησιmicroοποιούνται ή ο ρόλος που έχουν τα ποικίλα συmicroβολικά συστήmicroατα (φυσικά και η γλώσσα) στη συγκρότηση του νοήmicroατος των συγκεκριmicroένων κειmicroένων

- Με δεδοmicroένο το γεγονός ότι τα κείmicroενα προσεγγίζουν την πραγmicroατικότητα από συγκεκριmicroένες οπτικές γωνίες ενδιαφέρει ιδιαίτερα να διερευνάται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αντιληφθούν τις οπτικές γωνίες από τις οποίες το κάθε κείmicroενο προσεγγίζει την πραγmicroατικότητα Ενδιαφέρει ιδιαίτερα η ανάδειξη των διαφορών ή της συmicroπληρωmicroατικότητας που υπάρχει ανάmicroεσα στα κείmicroενα που δίνονται

- Εν κατακλείδι microας ενδιαφέρει να αποτυπωθεί στην αξιολόγησή microας όχι microόνο το κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να κατανοούν τα κείmicroενα αλλά και να αντιλαmicroβάνονται τη microη ουδετερότητα των κειmicroένων Να κατανοούν δηλαδή ότι η πραγmicroατικότητα που παρουσιάζεται σε κάθε κείmicroενο είναι αποτέλεσmicroα της ιδεολογίας της στάσης της θέσης και της γενικότερης κοσmicroοθεωρίας του συντάκτη ή της συντάκτριας και όχι αποτύπωση microιας ούτως ή άλλως microη υπαρκτής αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας (κριτικός γραmicromicroατισmicroός)

Με τη δεύτερη οmicroάδα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα εξής laquo(β) Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται πώς γλωσσικά (βλ γνώσεις για τη γλώσσα) ή εξωγλωσσικά στοιχεία (πβ πολυτροπικότητα) συγκροτούν την κειmicroενική ιδιαιτερότητα των συγκεκριmicroένων κειmicroένων και συνεισφέρουν στη σύνδεση των κειmicroένων αυτών microε την κοινωνική πραγmicroατικότητα όπου ανήκουν (βλ στήλη 3 του Προγράmicromicroατος Σπουδών)raquo Οι ερωτήσεις αυτές ξεκινούν από microια microεταγλωσσική αφετηρία και εστιάζουν και πάλι στα κείmicroενα Συγκεκριmicroένα διερευνώνται

- Ο ρόλος των γλωσσικών επιλογών στη συγκρότηση του νοήmicroατος των κειmicroένων γιατί για παράδειγmicroα επιλέγεται η γλώσσα των νέων και ποια ακριβώς εκδοχή της ή γιατί ο λόγος του κειmicroένου microπορεί να αξιοποιεί λόγιες ή λαϊκές εκφράσεις ή πώς η γλώσσα και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα (εικόνες φωτογραφίες διαγράmicromicroατα κλπ) αλληλοσυmicroπληρώνονται και κατασκευάζουν τα συγκεκριmicroένα νοήmicroατα

Ο αριθmicroός των υποερωτήσεων που microπορεί να υπάρχουν και η ακριβής κατεύθυνση προσδιορίζεται από τη διδασκαλία ή τις διδασκαλίες που έχουν προηγηθεί αλλά και το είδος της αξιολόγησης (τελική ενδιάmicroεση κλπ) Εκείνο που κυρίως ενδιαφέρει είναι να ανιχνευτεί microέσω των ερωτήσεων η δηmicroιουργικότητα και η κριτική ικανότητα των microαθητών και microαθητριών ως αναγνωστών ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ

- ∆ε δίνονται ερωτήσεις γραmicromicroατικές ή λεξιλογικές ανεξάρτητα από τα κείmicroενα αλλά ερωτήσεις microε τις οποίες επιχειρείται να διερευνηθούν τα λεξιλογικά και δοmicroικά

29

στοιχεία του κειmicroένου που συmicroβάλλουν στη διαmicroόρφωση των νοηmicroάτων που δίνει το κείmicroενο πχ η πραγmicroατικότητα που διαmicroορφώνει η χρήση της παθητικής φωνής σε σχέση microε την ενεργητική η χρήση ονοmicroατικών προτάσεων αντί των ρηmicroατικών η χρήση λόγιου λεξιλογίου αντί λαϊκού κλπ

- ∆ε δίνονται ασκήσεις microηχανιστικού τύπου (πχ συmicroπλήρωση κενών αντικαταστάσεις λέξεων κλπ)

- Η όποια γλωσσική εστίαση αποτυπώνεται σε ερωτήσεις που στοχεύουν στη διερεύνηση των κειmicroένων και του κόσmicroου Εξυπακούεται ότι οι όποιες γνώσεις για τη γλώσσα (και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα) ζητούνται από τα παιδιά έχουν κατακτηθεί στη διάρκεια των microαθηmicroάτων

Η τρίτη άσκηση έχει αποκλειστική σχέση microε την παραγωγή γραπτού λόγου Στο πλαίσιο αξιολόγησης αναφέρονται τα παρακάτω laquo(γ) Να παραγάγουν κείmicroενο το οποίο microε αφετηρία ένα από τα κείmicroενα που δίνονται θα προσαρmicroόζεται σε διαφορετικό επικοινωνιακό πλαίσιο (πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) και θα ανήκει σε ίδιο ή ενδεχοmicroένως διαφορετικό είδος κειmicroένου (πχ από συνέντευξη σε δοκίmicroιο από διαφήmicroιση σε δοκίmicroιο microε επιχειρηmicroατολογία από άρθρο εφηmicroερίδας σε αναδιήγηση κτλ) προκειmicroένου να αξιολογηθούν στοιχεία που σχετίζονται microε την κατάκτηση των γραmicromicroατισmicroών της στήλης 2 του Προγράmicromicroατος Σπουδών ή (εναλλακτικά) microε αφετηρία τα κείmicroενα που θα δοθούν να παραγάγουν (αφού microεταβληθεί το επικοινωνιακό πλαίσιο πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) συγκεκριmicroένο είδος κειmicroένου microέσω του οποίου να διατυπώνεται η συmicroφωνία ή διαφωνία τους microε θέσεις απόψεις και στάσεις που προβάλλονται στα κείmicroενα που έχουν δοθείraquo Εδώ αξίζει να προσεχθούν τα παρακάτω

- Η αξιολόγηση εστιάζει στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και συγκεκριmicroένων κειmicroενικών ειδών microε βάση συγκεκριmicroένο πλαίσιο επικοινωνίας Αυτή θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι είναι microια απαραίτητη γραπτή γλωσσική ικανότητα για ένα παιδί αυτή της ηλικίας

- Ελέγχεται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αξιοποιήσουν και να ενσωmicroατώσουν δηmicroιουργικά στα κείmicroενά τους πληροφορίες από άλλα κείmicroενα (τα κείmicroενα που δίνονται για την κατανόηση γραπτού λόγου) Η εστίαση αυτή αποβλέπει στο να αποτυπωθεί ο βαθmicroός δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών

- Ιδιαίτερα σηmicroαντικό είναι επίσης πέρα από την ενσωmicroάτωση γνώσεων και απόψεων τα παιδιά να microπορούν να διατυπώνουν τεκmicroηριωmicroένες θέσεις κρίσεις και αντιρρήσεις στα κείmicroενά τους ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος που έχουν να γράψουν

Γενικότερα το πνεύmicroα των εξετάσεων είναι απαραίτητο να κινείται στο γενικότερο πνεύmicroα του ΠΣ ενισχύοντας microεταξύ άλλων και -Κλασικού (που έχουν σχέση microε το έντυπο) και νέου τύπου γραmicromicroατισmicroούς (που έχουν σχέση microε τα ψηφιακά microέσα) -Τη δηmicroιουργικότητα των παιδιών σε σχέση microε το διάβασmicroα και το γράψιmicroο -Την κριτική τους ικανότητα -Την ικανότητά τους να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα τόσο για να εκφράζονται όσο και για να διαβάζουν τον κόσmicroο Για την αξιολόγηση του microαθήmicroατος laquoΝέα Ελληνική Γλώσσαraquo στην Α΄ τάξη ηmicroερησίου και Α΄

τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου ισχύει η παρ 6 του άρθ 1 του Π∆ 612012 (ΦΕΚ Α΄ 112)

30

3 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Β΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΠΑΛ Η Νεοελληνική Λογοτεχνία ως microάθηmicroα Γενικής Παιδείας διδάσκεται microία (1) ώρα την εβδοmicroάδα microε ελεύθερη επιλογή από τον διδάσκοντα Αναλυτικά Η ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καλύπτεται στη Β΄ Τάξη ηmicroερησίου ΕΠΑΛ από το εγχειρίδιο Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β΄ Τεύχος Β΄ Τάξης Γενικού Λυκείου

bull Η επιλογή της διδακτέας ύλης από τους διδάσκοντες πρέπει να είναι ίδια για όλα τα τmicroήmicroατα της τάξης του ίδιου σχολείου προκειmicroένου να τηρηθεί η ενότητα της διδασκαλίας και της αξιολόγησης

bull Θα πρέπει να διδαχθούν κείmicroενα από όλες τις περιόδους (περίπου 10 κείmicroενα)

bull Θα πρέπει να διδαχθούν τουλάχιστον ένα ή δύο κείmicroενα και από την ξένη λογοτεχνία ως αντιπροσωπευτικά των microεγάλων κλασικών έργων

bull Επίσης microπορούν να διδαχτούν ένα ή δύο δοκίmicroια εάν επαρκεί ο χρόνος ή να γίνει ανάγνωση κάποιων δοκιmicroίων κατά την κρίση του διδάσκοντος

bull Κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς εφόσον είναι εφικτό ο διδάσκων microπορεί να προγραmicromicroατίσει τη microελέτη δύο (2) το πολύ λογοτεχνικών βιβλίων αφιερώνοντας τρεις (3) το πολύ ώρες για καθένα από αυτά Τα βιβλία microπορεί να σχετίζονται microε τα ενδιαφέροντα των microαθητών ή microε τη διδακτέα ύλη Σκοπός της microελέτης αυτής είναι η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας των microαθητών Επισηmicroαίνεται ότι η δραστηριότητα αυτή αποτελεί microεν κριτήριο αξιολόγησης των microαθητών ωστόσο τα βιβλία δεν συmicroπεριλαmicroβάνονται στην ύλη των εξετάσεων της περιόδου Μαΐου-Ιουνίου

Β΄ ΤΑΞΗ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΕΠΑΛ Στη Β΄ τάξη Εσπερινού ΕΠΑΛ η Νεοελληνική Λογοτεχνία διδάσκεται microία (1) ώρα την εβδοmicroάδα microε ελεύθερη επιλογή από τον διδάσκοντα Η ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καλύπτεται στην Β΄ Τάξη Εσπερινού ΕΠΑΛ από το εγχειρίδιο Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α΄ Τεύχος Α΄ Τάξης Γενικού Λυκείου

bull Η επιλογή της διδακτέας ύλης από τους διδάσκοντες πρέπει να είναι ίδια για όλα τα τmicroήmicroατα της τάξης του ίδιου σχολείου προκειmicroένου να τηρηθεί η ενότητα της διδασκαλίας και της αξιολόγησης

bull Θα πρέπει να διδαχθούν κείmicroενα από όλες τις περιόδους (περίπου 7 κείmicroενα)

bull Θα πρέπει να διδαχθούν τουλάχιστον ένα ή δύο κείmicroενα και από την ξένη λογοτεχνία ως αντιπροσωπευτικά των microεγάλων κλασικών έργων

bull Κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς εφόσον είναι εφικτό ο διδάσκων microπορεί να προγραmicromicroατίσει τη microελέτη δύο (2) το πολύ λογοτεχνικών βιβλίων αφιερώνοντας τρεις (3) το πολύ ώρες για καθένα από αυτά Τα βιβλία microπορεί να σχετίζονται microε τα ενδιαφέροντα των microαθητών ή microε τη διδακτέα ύλη Σκοπός της microελέτης αυτής είναι η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας των microαθητών Επισηmicroαίνεται ότι η δραστηριότητα αυτή αποτελεί microεν κριτήριο αξιολόγησης των microαθητών ωστόσο τα βιβλία δεν συmicroπεριλαmicroβάνονται στην ύλη των εξετάσεων της περιόδου Μαΐου-Ιουνίου

Για την εξέταση του microαθήmicroατος ισχύει για τις ανωτέρω τάξεις ότι προβλέπεται στο Π∆ 612012 άρθρο 1 παρ 7 εδάφ 2 (ΦΕΚ Α΄ 112)

4 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

Β΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ Η διδακτέα ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Γλώσσας της Β΄ τάξης Ηmicroερησίου

Επαγγελmicroατικού Λυκείου περιλαmicroβάνεται στα εγχειρίδια

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Β΄ της Β΄ τάξης Γενικού Λυκείου

31

bull Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου

bull Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο

Β΄ Τάξη Ηmicroερήσιου Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Β΄ να διδαχτούν Η ΕΙ∆ΗΣΗ Ι Η ΕΙ∆ΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ 1Το γεγονός και το σχόλιο στην είδηση (σσ 14-17) 2Προβολή και διαφοροποίηση της είδησης (σσ 18-19) 3Παρεmicroβολή ξένου σχολίου στην είδηση (σ 20) 4 ∆ιαπλοκή του γεγονότος microε το σχόλιο στην είδηση (σσ 21-22) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το σχόλιο και την είδηση) (σσ 23-25) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την πληροφόρηση τη δηmicroοσιογραφία τον Τύπο) (σσ 26-30) ΙΙ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΙ∆ΗΣΗΣ 1Η οργάνωση της είδησης (σσ 32-35) 2Η οπτική γωνία του δηmicroοσιογράφου στην είδηση (σσ 36-38) 3Ο τίτλος της είδησης (σσ 39-42) 4Συντακτικά στοιχεία στην είδηση α Η σειρά των λεκτικών συνόλων στην είδηση (σσ 43-44) β Ενεργητική και παθητική σύνταξη στην είδηση (σ 45) γ Η χρήση των ονοmicroατικών προσδιορισmicroών στην είδηση Χρήση ονοmicroάτων και επιθέτων (σ 46)

δ Ο προσδιορισmicroός του χρόνου στην είδηση (σ 47) 5 Το σχόλιο πάνω σε microια είδηση (σσ 48-53) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το χρόνο) (σσ 54-55) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τα microέσα microαζικής επικοινωνίας) (σσ 56-63) Οργάνωση του λόγου Η χρήση του παραδείγmicroατος στην ανάπτυξη παραγράφου και ευρύτερου κειmicroένου (σσ 63-68)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΙ∆Η

Βιογραφικά είδη (σσ 71-72) 1 Βιογραφία microυθιστορηmicroατική βιογραφία (σσ 73-76) 2 Βιογραφικό σηmicroείωmicroα

α Τα γεγονότα και τα σχόλια σε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 77-78) β Η δοmicroή και το περιεχόmicroενο ενός βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 78-79) Λεξιλόγιο βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 82-84)

4 Αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα α Σύγκριση ενός αυτοβιογραφικού σηmicroειώmicroατος microε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σ 86) β Το έmicromicroεσο σχόλιο στο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 86-87) δ Ο πρακτικός σκοπός ενός (αυτο)βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 89-94)

Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την εργασία και την επιλογή επαγγέλmicroατος) (σσ 95-103) 6 Ηmicroερολόγιο (σσ 108-111) 7 Συστατική επιστολή (σσ 112-118) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε το χαρακτηρισmicroό ατόmicroου τις στερεότυπες αντιλήψεις το φυλετικό και κοινωνικό ρατσισmicroό) (σσ 119-126) Οργάνωση του λόγου Ι Παράγραφος Ανάπτυξη microε σύγκριση και αντίθεση (σσ 127-131) ΙΙ Ο ρόλος της αντίθεσης στη συνοχή του κειmicroένου α Συνοχή προτάσεων και περιόδων (σσ 132-133) β Συνοχή παραγράφων microε αντιθετική σύνδεση Ανάπτυξη δύο εννοιών σε ένα ευρύτερο κείmicroενο (σσ 133-135)

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ndash ΚΡΙΤΙΚΗ

32

Ι Παρουσίαση και κριτική ενός βιβλίου 3 Βιβλιοκριτική α Λογοτεχνική κριτική (σσ163-169) β Κριτική άλλων κειmicroένων (σ170-171) 5 Απλή και διαδοχική υπόταξη (σ175) 6 Οι αναφορικές προτάσεις (σσ176-177) Λεξιλόγιο (σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν) (σ 178) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την τέχνη και την κριτική έργου τέχνης) (σσ 179-189) ΙΙ Παρουσίαση και κριτική microιας θεατρικής παράστασης Λεξιλόγιο (σχετικό microε τη θεατρική κριτική) (σσ 203-205) ΙΙΙ Παρουσίαση και κριτική άλλων microορφών τέχνης Λεξιλόγιο (σχετικό microε την κριτική (σσ 219-220) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την κριτικήαξιολόγηση του ατόmicroου και την αυτοκριτική) (σσ 221-224) ΙV Οργάνωση του λόγου ορισmicroός και διαίρεση microιας έννοιας 1Ορισmicroός (σσ 226-230) 2∆ιαίρεση (σσ 231-236)

Σηmicroειώσεις ndashΠερίληψη Ι Σηmicroειώσεις (σ 240)

Α Σηmicroειώσεις από γραπτό λόγο (σσ 241-242) 1Κρατώ σηmicroειώσεις κατά παράγραφο (σσ 243-248) 2Εργάζοmicroαι σε ευρύτερες (από την παράγραφο) νοηmicroατικές ενότητες και κρατώ σηmicroειώσεις (σσ249-252) 3Από τις σηmicroειώσεις προχωρώ στο διάγραmicromicroα του κειmicroένου (σσ 253-257) Β Σηmicroειώσεις από προφορικό λόγο (σσ 258-259) ΙΙ Περίληψη Α Περίληψη γραπτού λόγου 1Πώς οδηγούmicroαι στην περίληψη (σ 262) 2Τι πρέπει να προσέχω σε microια περίληψη (σ 263) 3Συγκρίνω δύο περιλήψεις microία εκτενή και microία συνοπτική του ίδιου κειmicroένου (σσ 264-265) 4Εξετάζω τη χρήση της ενεργητικής και της παθητικής σύνταξης σε microία περίληψη (σσ 266-267) 5Παρατηρώ περιλήψεις από ποικίλα κείmicroενα (σσ 268-273) Β Περίληψη προφορικού λόγου 1∆ιαβάζω τη δηmicroοσιογραφική περίληψη microιας συζήτησης (σσ 274-275) 2Παρουσιάζω σε προφορικό και γραπτό λόγο περίληψη microιας συζήτησης (σ 276) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τη λακωνική έκφραση και την προσπάθεια για εξοικονόmicroηση χρόνου στη σύγχρονη καθηmicroερινή ζωή) (σσ 277-286)

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Για τον ορθό καταmicroερισmicroό και την αποδοτικότερη διδασκαλία της διδακτέας ύλης της

Νεοελληνικής Γλώσσας του Ηmicroερήσιου Επαγγελmicroατικού Λυκείου (ΕΠΑΛ) είναι σκόπιmicroο να ληφθούν υπόψη

1Το Πρόγραmicromicroα Σπουδών για τη Γλωσσική ∆ιδασκαλία στο Λύκειο (σ79-105) που περιλαmicroβάνεται στο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Α΄θmicroιας και Β΄θmicroιας Εκπσης Θεωρητικές Επιστήmicroες (2000) 2Οι laquoΟδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών microαθηmicroάτων στο Γενικό Λύκειοraquo που περιλαmicroβάνουν προτάσεις για τη διδασκαλία των εγχειριδίων Έκφραση-Έκθεση και την αξιοποίηση των βιβλίων Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου και Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο Επίσης οι διδάσκοντεςδιδάσκουσες στο πλαίσιο της υλοποίησης των εκάστοτε

διδακτικών στόχων και του διαθέσιmicroου διδακτικού χρόνου microπορούν να χρησιmicroοποιούν κατά περίπτωση κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό (κείmicroενα δραστηριότητες κά) και από άλλες πηγές microε σκοπό την περαιτέρω εξοικείωση των microαθητώνmicroαθητριών microε ποικίλα κειmicroενικά

33

είδη και την καλλιέργεια της ικανότητάς τους να κατανοούν και να παράγουν επιτυχώς προφορικό και γραπτό λόγο

ΕΣΠΕΡΙΝΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ

Η διδακτέα ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Γλώσσας των Β΄ και Γ΄ τάξεων Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου περιλαmicroβάνεται στα εγχειρίδια

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Α΄ της Α΄ τάξης Γενικού Λυκείου

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Β΄ της Β΄ τάξης Γενικού Λυκείου

bull Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο - Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου

bull Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο

Β΄ Τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Α΄ να διδαχτούν ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Ι ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ (σ 140) 1 Μεθόδευση της περιγραφής

α Η επιλογή και η παράθεσηοργάνωση των λεπτοmicroερειών (σσ 142-147) β Η ακρίβεια και η σαφήνεια στην περιγραφή (σσ 148-152)

2 Η γλώσσα της περιγραφής α Η επιλογή των κατάλληλων λέξεωνφράσεων (σσ 152-153) β Κυριολεκτική (δηλωτική) και microεταφορική (συνυποδηλωτική) χρήση της γλώσσας (σ 153)

3 Το σχόλιο και η οπτική γωνία στην περιγραφή (σσ 154-159) ΙΙ ∆ΙΑΦΟΡΑ ΘΕΜΑΤΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗΣ 1Περιγραφή ενός χώρου κτιρίου (σσ 160-167) 2Περιγραφή προσώπουατόmicroου

α Τα τυπικά και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ενός προσώπου ατόmicroου (σσ 168-170) β Το σχόλιο στην περιγραφή ενός ατόmicroου (σσ 171-176)

3 Περιγραφή ζωγραφικού πίνακα ή άλλου έργου τέχνης (σσ 176-178) 4 Ειδικά θέmicroατα β Περιγραφή της διαδικασίας για την κατασκευή ή τη χρήση ενός αντικειmicroένου (σσ 182-183) ΙΙΙ ΕΚΦΡΑΣΗ-ΕΚΘΕΣΗ θέmicroατα σχετικά microε την ενδυmicroασία και τη microόδα (σσ 184-199) ΙV ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ

Ανάπτυξη microιας παραγράφου microε αναλογία (σσ 200-205) ΑΦΗΓΗΣΗ Ι ΑΦΗΓΗΣΗ

1Ορισmicroός της αφήγησης (σσ 210-211) 2Αφηγηmicroατικό περιεχόmicroενο και αφηγηmicroατική πράξη (σσ 212-214) 7Αφηγηmicroατικός χρόνος (σσ 240-250)

Λεξιλόγιο σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν (σσ 251-252) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση (Γηρατειά και νεότητα Χθες-Σήmicroερα-Αύριο Αφηγήσεις για το παρελθόν και το microέλλον) (σσ 252-258) ΙΙ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΦΗΓΗΣΗ Λεξιλόγιο (σσ 262-263) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση Το κωmicroικό και η σηmicroασία του γέλιου (σσ 264-271) ΙΙΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ Συνοχή κειmicroένου (σσ 272-274)

Συνοχή σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο (σσ 274-277) ΤΟ ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΗΜΑ (σσ 280-295)

34

Γ΄ Τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Β΄ να διδαχτούν

Η ΕΙ∆ΗΣΗ Ι Η ΕΙ∆ΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ 1 Το γεγονός και το σχόλιο στην είδηση (σσ 14-17) 2 Προβολή και διαφοροποίηση της είδησης (σσ 18-19) 3 Παρεmicroβολή ξένου σχολίου στην είδηση (σ 20) 4 ∆ιαπλοκή του γεγονότος microε το σχόλιο στην είδηση (σσ 21-22) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το σχόλιο και την είδηση) (σσ 23-25) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την πληροφόρηση τη δηmicroοσιογραφία τον Τύπο) (σσ 26-30) ΙΙ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΙ∆ΗΣΗΣ 1 Η οργάνωση της είδησης (σσ 32-35) 2 Η οπτική γωνία του δηmicroοσιογράφου στην είδηση (σσ 36-38) 3 Ο τίτλος της είδησης (σσ 39-42) 4 Συντακτικά στοιχεία στην είδηση

α Η σειρά των λεκτικών συνόλων στην είδηση (σσ 43-44) β Ενεργητική και παθητική σύνταξη στην είδηση (σ 45) γ Η χρήση των ονοmicroατικών προσδιορισmicroών στην είδηση Χρήση ονοmicroάτων και επιθέτων (σ 46)

δ Ο προσδιορισmicroός του χρόνου στην είδηση (σ 47) 5 Το σχόλιο πάνω σε microια είδηση (σσ 48-53)

Λεξιλόγιο (σχετικό microε το χρόνο) (σσ 54-55) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τα microέσα microαζικής επικοινωνίας) (σσ 56-63) Οργάνωση του λόγου Η χρήση του παραδείγmicroατος στην ανάπτυξη παραγράφου και ευρύτερου κειmicroένου (σσ 63-68)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΙ∆Η

Βιογραφικά είδη (σσ 71-72) 1 Βιογραφία microυθιστορηmicroατική βιογραφία (σσ 73-76) 2 Βιογραφικό σηmicroείωmicroα

α Τα γεγονότα και τα σχόλια σε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 77-78) β Η δοmicroή και το περιεχόmicroενο ενός βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 78-79) Λεξιλόγιο βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 82-84)

4 Αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα α Σύγκριση ενός αυτοβιογραφικού σηmicroειώmicroατος microε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σ 86) β Το έmicromicroεσο σχόλιο στο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 86-87) δ Ο πρακτικός σκοπός ενός (αυτο)βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 89-94)

Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την εργασία και την επιλογή επαγγέλmicroατος) (σσ 95-103) 6 Ηmicroερολόγιο (σσ 108-111) 7 Συστατική επιστολή (σσ 112-118) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε το χαρακτηρισmicroό ατόmicroου τις στερεότυπες αντιλήψεις το φυλετικό και κοινωνικό ρατσισmicroό) (σσ 119-126) Οργάνωση του λόγου Ι Παράγραφος Ανάπτυξη microε σύγκριση και αντίθεση (σσ 127-131) ΙΙ Ο ρόλος της αντίθεσης στη συνοχή του κειmicroένου α Συνοχή προτάσεων και περιόδων (σσ 132-133) β Συνοχή παραγράφων microε αντιθετική σύνδεση Ανάπτυξη δύο εννοιών σε ένα ευρύτερο κείmicroενο (σσ 133-135)

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ndash ΚΡΙΤΙΚΗ

Ι Παρουσίαση και κριτική ενός βιβλίου 3 Βιβλιοκριτική α Λογοτεχνική κριτική (σσ 163-169)

35

β Κριτική άλλων κειmicroένων (σσ 170-171) 5 Απλή και διαδοχική υπόταξη (σ175) 6 Οι αναφορικές προτάσεις (σσ 176-177) Λεξιλόγιο (σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν) (σ 178) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την τέχνη και την κριτική έργου τέχνης) (σσ 179-189) ΙΙ Παρουσίαση και κριτική microιας θεατρικής παράστασης Λεξιλόγιο (σχετικό microε τη θεατρική κριτική) (σσ 203-205) ΙΙΙ Παρουσίαση και κριτική άλλων microορφών τέχνης Λεξιλόγιο (σχετικό microε την κριτική (σσ 219-220) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την κριτικήαξιολόγηση του ατόmicroου και την αυτοκριτική) (σσ 221-224) ΙV Οργάνωση του λόγου ορισmicroός και διαίρεση microιας έννοιας 1Ορισmicroός (σσ 226-230) 2∆ιαίρεση (σσ 231-236)

Σηmicroειώσεις ndashΠερίληψη Ι Σηmicroειώσεις (σ 240)

Α Σηmicroειώσεις από γραπτό λόγο (σσ 241-242) 1Κρατώ σηmicroειώσεις κατά παράγραφο (σσ 243-248) 2Εργάζοmicroαι σε ευρύτερες (από την παράγραφο) νοηmicroατικές ενότητες και κρατώ σηmicroειώσεις (σσ249-252) 3 Από τις σηmicroειώσεις προχωρώ στο διάγραmicromicroα του κειmicroένου (σσ 253-257) Β Σηmicroειώσεις από προφορικό λόγο (σσ 258-259) ΙΙ Περίληψη Α Περίληψη γραπτού λόγου 1Πώς οδηγούmicroαι στην περίληψη (σ 262) 2 Τι πρέπει να προσέχω σε microια περίληψη (σ 263) 3 Συγκρίνω δύο περιλήψεις microία εκτενή και microία συνοπτική του ίδιου κειmicroένου (σσ 264-265) 4 Εξετάζω τη χρήση της ενεργητικής και της παθητικής σύνταξης σε microία περίληψη (σσ 266-267) 5 Παρατηρώ περιλήψεις από ποικίλα κείmicroενα (σσ 268-273) Β Περίληψη προφορικού λόγου 1 ∆ιαβάζω τη δηmicroοσιογραφική περίληψη microιας συζήτησης (σσ 274-275) 2 Παρουσιάζω σε προφορικό και γραπτό λόγο περίληψη microιας συζήτησης (σσ 276) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τη λακωνική έκφραση και την προσπάθεια για εξοικονόmicroηση χρόνου στη σύγχρονη καθηmicroερινή ζωή) (σ 277-286)

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Για τον ορθό καταmicroερισmicroό και την αποδοτικότερη διδασκαλία της διδακτέας ύλης της

Νεοελληνικής Γλώσσας του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου είναι σκόπιmicroο να ληφθούν υπόψη

1Το Πρόγραmicromicroα Σπουδών για τη Γλωσσική ∆ιδασκαλία στο Λύκειο (σ79-105) που περιλαmicroβάνεται στο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Αθmicroιας και Βθmicroιας Εκπσης Θεωρητικές Επιστήmicroες (2000) 2Οι laquoΟδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών microαθηmicroάτων στο Γενικό Λύκειοraquo που περιλαmicroβάνουν προτάσεις για τη διδασκαλία των εγχειριδίων Έκφραση-Έκθεση και την αξιοποίηση των βιβλίων Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου και Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο (να αξιοποιηθούν σύmicroφωνα microε την κατανοmicroή της διδακτέας ύλης στο Εσπερινό Γενικό Λύκειο)

Επίσης οι διδάσκοντεςδιδάσκουσες στο πλαίσιο της υλοποίησης των εκάστοτε διδακτικών στόχων και του διαθέσιmicroου διδακτικού χρόνου microπορούν να χρησιmicroοποιούν κατά περίπτωση κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό (κείmicroενα δραστηριότητες κά) και από άλλες πηγές microε σκοπό την περαιτέρω εξοικείωση των microαθητώνmicroαθητριών microε ποικίλα κειmicroενικά είδη και την καλλιέργεια της ικανότητάς τους να κατανοούν και να παράγουν επιτυχώς προφορικό και γραπτό λόγο

36

Για την εξέταση του microαθήmicroατος στη Β΄ και Γ΄ τάξη του Ηmicroερήσιου και του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου και στη ∆΄ τάξη του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου ισχύει ότι προβλέπεται στο άρθρο 1 παρ 6 εδάφιο 2 του Π∆ 612012 (ΦΕΚ Α΄ 112)

Οι διδάσκοντες να ενηmicroερωθούν ενυπόγραφα

ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΔΙΑΝΟΜΗ

bull Γραφείο Υφυπουργού

bull Γραφείο Γενικού Γραmicromicroατέα

bull Γραφείο Ειδικού Γραmicromicroατέα

bull ∆νση Σπουδών ∆Ε Τmicroήmicroα Β΄

bull ∆νση Ιδιωτικής Εκπσης

bull ∆νση ΠΟ∆Ε

bull ∆νση Ξένων και Μειονοτικών Σχολείων

bull ∆νση Ειδικής Αγωγής

bull ΣΕΠΕ∆

ΣΥΝΤΗΣ ΤΜΡΧΗΣ ∆ΝΤΗΣ

∆Σ∆Ε

ΕΙ∆ΙΚΟΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

ΓΕΝΙΚΟΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

Ο ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ

ΘΕΟ∆ΩΡΟΣ Π ΠΑΠΑΘΕΟ∆ΩΡΟΥ

22

- Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται κατά τη διάρκεια της προετοιmicroασίας και της παρουσίασης

στο να στηρίζονται οι απόψεις που υποστηρίζονται στο να αξιοποιηθεί σε microεγάλη

έκταση η έmicroφαση στη λεπτοmicroέρεια (εστίαση στην περιγραφή)

Φάση 3η Σχολικός γραmicromicroατισmicroός

Οη εκπαιδευτικός του συγκεκριmicroένου παραδείγmicroατος θέλει να εστιάσει περισσότερο στο θέmicroα του προκειmicroένου τα παιδιά να microπορέσουν να γράψουν ένα σχετικό δοκίmicroιο Έτσι microοιράζει 1- 2 κείmicroενα που εστιάζουν στη γλώσσα των νέων και τα συζητάει microε τα παιδιά (microπορεί να τα συζητήσουν όλοι microαζί ή σε οmicroάδες αν διαθέτει χρόνο) Μετά και από αυτή τη συζήτηση τους ζητείται να γράψουν ένα δοκίmicroιο (microε συγκεκριmicroένο επικοινωνιακό πλαίσιο) όπου θα αποτυπώνεται ο προβληmicroατισmicroός για τη γλώσσα των νέων και την αξιοποίησή της από τη διαφήmicroιση Ο τίτλος θα microπορούσε να δοθεί από τα ίδια τα παιδιά (το κάθε παιδί να επιλέξει διαφορετικό τίτλο ανάλογα microε το πλαίσιο επικοινωνίας και το στόχο που θέτει)

Εναλλακτικά

- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αναζητήσουν περαιτέρω υλικό στο διαδίκτυο

(διαφηmicroιστικό ή microη) και να εστιάσουν σε microεγαλύτερο βάθος στη γλώσσα των νέων

στη διαφήmicroιση

- Αν υπάρχουν υποδοmicroές θα microπορούσε να ζητηθεί από τα παιδιά να δηmicroιουργήσουν

πολυmicroεσικές παρουσιάσεις αξιοποιώντας και ενσωmicroατώνοντας υλικό από τις

διαφηmicroίσεις

- Ακόmicroη η έρευνα και η παραγωγή λόγου των microαθητών και microαθητριών microπορούν να

ενταχθούν στο πλαίσιο της Ερευνητικής Εργασίας (project) που έχει εισαχθεί από

φέτος στην Α Λυκείου

- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν επίσης να κάνουν microια microικρή έρευνα πάνω στις

κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες και τα υπόλοιπα συmicroβολικά συστήmicroατα που

χρησιmicroοποιούν χαρακτηριστικές οmicroάδες νέων που διαφοροποιούνται microε βάση το

microουσικό γούστο τα ενδιαφέροντα ελεύθερου χρόνου κλπ (χιπ-χοπάδες microεταλλάδες

σκέιτερς κλπ) Αυτό θα microπορούσε να ενταχθεί στην ερευνητική εργασία ή να

αποτελέσει θέmicroα για το δοκίmicroιο που θα γράψουν

Χρονική διάρκεια

1-2 microήνες (ίσως και παραπάνω)

Προϋποθέσεις υλοποίησης

Εκπαιδευτικός να έχει τη δυνατότητα κεντρικής προβολής στην τάξη (πχ διαδραστικός πίνακας ή βιντεοπροβολέας) ΜαθητήςΜαθήτρια Κάποιο από τα επόmicroενα ανάλογα microε την εκδοχή Πρόγραmicromicroα παρουσίασης (πχ Power Point) Πρόγραmicromicroα Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση πολυmicroέσων ιστολόγια

Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις

Η συγκεκριmicroένη εκδοχή παρουσιάζει σηmicroαντικές αλλαγές σε σχέση microε αυτό τον άξονα Εξακολουθεί να κινείται στη λογική ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Επεκτείνεται όmicroως πολύ πέρα από την περιγραφική αυτή εκδοχή Αναδεικνύει το γεγονός ότι η διαφήmicroιση στηρίζεται σε στερεότυπα (κι εδώ microπορεί να γίνει η σύνδεση και microε την αντίστοιχη θεmicroατική της Β΄ Λυκείου) Κάνει αντιληπτό το γεγονός ότι η διαφήmicroιση κατασκευάζει κόσmicroους αξιοποιώντας microια σειρά συmicroβολικών συστηmicroάτων ανάmicroεσα στα οποία και οι γλωσσικές ποικιλίες Αυτή η αξιοποίηση γίνεται σκόπιmicroα και στοχευmicroένα καθώς κάθε φορά απευθύνεται σε συγκεκριmicroένες οmicroάδες καταναλωτών προκειmicroένου να προωθήσει τα προϊόντα που προβάλλει Αναδεικνύει τέλος το γεγονός ότι οι αξίες που προβάλλονται microέσω των

23

διαφηmicroίσεων κάθε άλλο παρά ουδέτερες είναι και σχετίζονται microε ένα ευρύτερο σύστηmicroα πεποιθήσεων που ενισχύει συγκεκριmicroένου τύπου καταναλωτικά πρότυπα Θα microπορούσαmicroε εν ολίγοις να πούmicroε ότι οι γνώσεις για τη γλώσσα συνδέονται άmicroεσα microε τις γνώσεις για τον κόσmicroο Από το ΠΣ

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)

διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της

προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική

διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για

συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά

microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να

ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα

επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία

για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo

Γνώσεις για τη γλώσσα

Εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Αναδεικνύεται ότι και στα προηγούmicroενα Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την κοινωνική γλωσσική ποικιλία που χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή για συγκεκριmicroένους στόχους Από το ΠΣ

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική) διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν laquoφωνέςraquo που αποτυπώνονται συχνά microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo

Γραmicromicroατισmicroοί και κριτικός γραmicromicroατισmicroός

Θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι καλύπτονται οι γραmicromicroατισmicroοί και οι δεξιότητες των δύο προηγούmicroενων εκδοχών Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες microαθαίνουν να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από κοινωνικούς παράγοντες Νέοι γραmicromicroατισmicroοί υποστήριξη άποψης microε τη χρήση ΠΠ διαχείριση βίντεο συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο κλπ Στο παράδειγmicroα όmicroως αυτό δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην καλλιέργεια του κριτικού γραmicromicroατισmicroού τα παιδιά αποκτούν κριτική στάση απέναντι στον διαφηmicroιστικό λόγο τη γλωσσική ποικιλότητα και τα στερεότυπα microελετούν διαφορετικές εκδοχές και καλούνται να τοποθετηθούν microιλώντας διαβάζοντας και γράφοντας Από το ΠΣ

bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo

bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου

περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής

24

επιχειρηmicroατολογίας κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή

προφορική ενώπιον ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των

πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση

της γλωσσικής ποικιλότηταςraquo

bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής

δικτύωσης)raquo

bull laquoΟ διάλογος είναι το βασικότερο είδος προφορικής επικοινωνίας και διέπεται από

ενδογλωσσικούς και εξωγλωσσικούς κανόνεςraquo

bull laquoΑναγνώριση του σηmicroαντικού ρόλου της εκάστοτε κοινωνικής πρακτικής στον

προσδιορισmicroό της γλώσσας και του είδους του κειmicroένου που χρησιmicroοποιείταιraquo

bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς

ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo

bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης

που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση

αυτή αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις

ταυτότητες που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo

bull laquoΝα αντιλαmicroβάνονται ότι στη γλώσσα αποτυπώνονται πάντα οπτικές θέασης του

κόσmicroου γιrsquo αυτό οι γλωσσικές επιλογές υποδηλώνουν πολιτικές (microε microία ευρύτερη

έννοια) επιλογέςraquo

∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες

Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται microε την εργασία στο σπίτι το σενάριο εκτείνεται πέραν του σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την παραγωγή κειmicroένων τη διαχείριση πολυmicroέσων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Ο σχολικός χώρος το ίδιο δεν είναι microόνον η εξωσχολική δραστηριοποίηση των παιδιών είναι και η αλλαγή της κατανοmicroής τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους για να δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τις σκέψεις τους παίζουν ρόλους στη δραmicroατοποίηση ndash αλλάζει έτσι η εικόνα των σειρών των παιδιών που κάθονται προσηλωmicroένα στον πίνακα

Οη εκπαιδευτικός υποχωρεί από το ρόλο του ποmicroπού της γνώσης σε εmicroψυχωτικό και συντονιστικό ρόλο ∆εν παίζει τόσο ρόλο πόσο θα microιλήσει όσο πώς θα υποστηρίξει την κάθε οmicroάδα και το κάθε παιδί να ολοκληρώσει την εργασία του ∆εν έρχεται εκ των υστέρων να διορθώσει αλλά είναι πολύ κοντά στα παιδιά καθώς ψάχνουν γράφουν ή παρουσιάζουν προκειmicroένου να τα υποστηρίξει

Οι microαθητές και οι microαθήτριες βρίσκονται στο επίκεντρο και διαmicroορφώνουν σε ένα microεγάλο βαθmicroό τη microαθησιακή διαδικασία επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται και συνεργάζονται microελετούν ποικιλία κειmicroένων στέκονται κριτικά απέναντι στα microηνύmicroατα των ΜΜΕ γίνονται σκεπτόmicroενοι και υποψιασmicroένοι πολίτες Από το ΠΣ

bull laquoΑνάλυση microέσω της γλώσσας και των άλλων τρόπων κειmicroένων της καθηmicroερινότητας

(περιοδικά τύπος σώmicroατα κειmicroένων) προκειmicroένου να αναδειχθεί πώς

αναπαριστώνται microέσω του λόγου διάφορες κοινωνικές οmicroάδες (πχ microετανάστες

γυναίκες νέοι κλπ) Ανάδειξη των στερεοτύπων και προκαταλήψεωνraquo

bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν

την κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε

περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να

τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo

bull laquoΑνάλυση κειmicroένων από τον διαφηmicroιστικό λόγο και ανίχνευση του ρόλου της

ποιητικής λειτουργίας των κειmicroενικών τύπων (περιγραφή αφήγηση) και της

25

πολυτροπικότητας στην κατασκευή της οπτικής που θέλουν να επιβάλλουν στον

αναγνώστηθεατήraquo

bull laquoΚαταγραφή και ανάλυση microιας συνοmicroιλίας (πχ ενηλίκων εφήβων) και ανάδειξη των

ταυτοτήτων που αναδεικνύονταιraquo

bull laquoΑνάλυση διαδικτυακών ήκαι πολυmicroεσικών κειmicroένων και εντοπισmicroός των microέσων

(γλωσσικών πολυτροπικών συmicroφραστικό πλαίσιο κλπ) που συνεισφέρουν στην

οπτική των συντακτώνraquo

Αξιολόγηση

Με τη συγκεκριmicroένη εκδοχή καλύπτονται σχεδόν πλήρως οι στόχοι του ΠΣ της συγκεκριmicroένης θεmicroατικής ενότητας Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό (προφορικά γραπτά)

bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική microεταβολή

bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή

bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα

bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών τους

bull να εκφράζονται κριτικά ως προς την καταλληλότητα ενός (διαλεκτικού πχ) κειmicroένου σε σχέση microε την περίσταση επικοινωνίας

bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα Επίσης η 3η εκδοχή καλύπτει και microια σειρά στόχων από άλλες θεmicroατικές του ΠΣ όπως οι ακόλουθες ΘΕΜΑΤΙΚΗ Προφορικός γραπτός και πολυτροπικός λόγος Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να αναλύουν τη σηmicroασία των παραγλωσσικών και εξωγλωσσικών στοιχείων για τη microετάδοση νοηmicroάτων που δε δηλώνονται γλωσσικά

bull να ερmicroηνεύουν τη συmicroβολή κάθε τρόπου για τη δόmicroηση νοηmicroάτων στα πολυτροπικά κείmicroενα

bull να κατασκευάζουν πολυτροπικά κείmicroενα για ποικίλες περιστάσεις

bull να κρίνουν αν ένα κείmicroενο είναι αποτελεσmicroατικό ως προς τη microορφή λόγου που χρησιmicroοποιείται (προφορικός γραπτός πολυτροπικός κλπ) και να εξηγούν τον ρόλο που έχει η τεχνολογία στη διαmicroόρφωση πολυτροπικών πολυmicroεσικών κειmicroένων

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Το κείmicroενο η δοmicroή τα χαρακτηριστικά του και η ποικιλότητά του Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να συντάσσουν ποικιλία κειmicroενικών ειδών και τύπων microε συνοχή και συνεκτικότητα και να αναγνωρίζουν τα δοmicroικά χαρακτηριστικά τους

bull να πυκνώνουν το λόγο και να αξιοποιούν τις περιλήψεις ως βάση για την παραγωγή ευρύτερων κειmicroένων

bull να αναγνωρίζουν τη λειτουργία και συνέργεια των τρόπων σε διαφορετικά πολυτροπικά κείmicroενα (αφηγηmicroατικά περιγραφικά επιχειρηmicroατολογικά)

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα κοινωνία και επικοινωνία Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να διακρίνουν ότι κάθε χρήση της γλώσσας είναι κοινωνικά διαφοροποιηmicroένη και σχετίζεται microε τις ταυτότητες των οmicroιλητώντριών αλλά και microε καταστασιακά δεδοmicroένα

bull να εντοπίζουν τις κοινωνικές συνδηλώσεις σε ένα κείmicroενο

26

bull να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου

bull να αξιοποιούν τις γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές

bull να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού

Προστιθέmicroενη αξία

Προωθούνται οι νέοι γραmicromicroατισmicroοί και ο κριτικός γραmicromicroατισmicroός και διευρύνεται ο σχολικός χωροχρόνος Οι microαθητές και οι microαθήτριες αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες και συνεργάζονται αναδεικνύεται και ενθαρρύνεται η κριτική τους σκέψη και προάγεται η κριτική τους θέση ως πολιτών στον κόσmicroο που τιςτους περιβάλλει Η εκδοχή αυτή είναι και η πλησιέστερη στους στόχους και τις επιδιώξεις του νέου ΠΣ Η 3η εκδοχή αναδεικνύει επίσης τις ακόλουθες βασικές αρχές του ΠΣ

bull Το ΠΣ πρέπει να αποτελεί αφετηρία για την αξιοποίηση του διδακτικού υλικού και όχι

το αντίστροφο

bull Πρέπει να αξιοποιείται κάθε microαθησιακός πόρος (εποmicroένως και το βιβλίο)

προκειmicroένου να κατακτηθούν οι στόχοι

Σχηmicroατική παρουσίαση

Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής

A Γνώσεις για τον κόσmicroο πώς η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα (κριτική προσέγγιση)

Β Λειτουργική κατάκτησηΚειmicroενικών ειδών νέοι Γραmicromicroατισmicroοί

Γ Γνώσεις για τη γλώσσα

Γλωσσική ποικιλότητα η γλώσσα των νέων

∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές

Ταυτότητες

Στο σχήmicroα 3 βλέπουmicroε τώρα να microεταβάλλονται οι τρεις του άκρες σε σχέση microε την πρώτη εκδοχή αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) αλλά και αυτή που έχει σχέση microε τις γνώσεις για τον κόσmicroο (Α) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που εκβάλλει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή (κέντρο του ρόmicroβου) αφού τα παιδιά δεν ασκούνται στο να κάνουν απλώς διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα αλλά και στο να χρησιmicroοποιούν τις γνώσεις για τη γλώσσα προκειmicroένου να διαβάζουν καλύτερα τον κόσmicroο γύρω τους Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo στη δεύτερη laquoψάξε microάθε σύνθεσε και παρουσίασεraquo και τώρα τους λέει laquoΨάξει microάθε σύνθεσε παρουσίασε αλλά και δες ότι ο σηmicroειωτικός κόσmicroος γύρω σου δεν είναι αθώοςraquo

27

5 Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Με τα δεδοmicroένα που παρουσιάστηκαν και αναλύθηκαν παραπάνω το εύλογο ερώτηmicroα που τίθεται είναι το εξής σε ένα τέτοιο διδακτικό πλαίσιο πώς θα microπορέσουν οι εκπαιδευτικοί να αξιολογήσουν την επίδοση των microαθητών και των microαθητριών Για να απαντηθεί το ερώτηmicroα αυτό είναι χρήσιmicroο να γίνει προηγουmicroένως διάκριση των τριών διαφορετικών εννοιών που υπάρχουν πίσω από τον όρο αξιολόγηση Η πρώτη συζητήθηκε microέσω των παραδειγmicroάτων που αναπτύχθηκαν παραπάνω σύmicroφωνα microε το ΠΣ Στην περίπτωση αυτή η αξιολόγηση ταυτίζεται microε ότι τα παιδιά αναmicroένεται να είναι σε θέση να κάνουν σε κάθε θεmicroατική ενότητα Από εδώ κατά βάση ξεκινάει να σχεδιάζει τη διδασκαλία τουτης οη κάθε εκπαιδευτικός και προσπαθεί να αντιmicroετωπίσει συνδυαστικά τις αξιολογήσεις που προτείνονται στις τέσσερις θεmicroατικές ενότητες

Η δεύτερη συζητείται ιδιαίτερα στην έκτη ενότητα του ΠΣ Εκεί επισηmicroαίνεται ότι η αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά το microάθηmicroα στο σύνολό του (βλ περισσότερα εκεί) Αυτή η αξιολόγηση εποmicroένως αφορά την καθηmicroερινή διδακτική πρακτική από την οποία οι εκπαιδευτικοί αντλούν πολύ χρήσιmicroα στοιχεία που αφορούν τους ίδιους και τις ίδιες και τις επιλογές τους τους microαθητές και τις microαθήτριες και τον βαθmicroό ανταπόκρισής τους Από τη διαδικασία αυτή microπορούν οι εκπαιδευτικοί να αντλήσουν στοιχεία και για τη βαθmicroολόγηση (βλ παρακάτω)

Η τρίτη τέλος εκδοχή σχετίζεται microε αυτό που συνήθως στο ελληνικό σχολείο εννοούmicroε αξιολόγηση και ταυτίζεται microε την αποτίmicroηση του βαθmicroού που θα πάρει ο κάθε microαθητής και η κάθε microαθήτρια παράmicroετρος η οποία δε θα πρέπει να υποτιmicroάται

Στη συνέχεια αναλύεται η λογική του πλαισίου αξιολόγησης στο οποίο περιγράφεται η λογική των εξετάσεων που θα γίνονται στην Α Λυκείου

Στην εισαγωγή του πλαισίου αξιολόγησης αναφέρονται τα κάτωθι

laquoΓια την εξέταση στη Νέα Ελληνική Γλώσσα δίνεται στους microαθητές σε φωτοαντίγραφο ένα δύο ή και περισσότερα κείmicroενα περιορισmicroένης έκτασης (προτιmicroότερα τα δύο κείmicroενα) από τον έντυπο ήκαι τον ηλεκτρονικό λόγο που αναφέρονται σε κοινωνικά πολιτικά πολιτιστικά επιστηmicroονικά ή άλλα θέmicroατα της καθηmicroερινής ζωής Καλό είναι τα κείmicroενα να σχετίζονται microε τα θέmicroατα microε τα οποία ασχολήθηκαν οι microαθητές (γνώσεις για τον κόσmicroο βλ στήλη 1 του Προγράmicromicroατος Σπουδών) στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς Γενικότερος στόχος της εξέτασης είναι να ελεγχθεί ο βαθmicroός κατάκτησης των δεξιοτήτων και των γνώσεων που αναφέρονται στη στήλη 5 του Προγράmicromicroατος Σπουδώνraquo

- Προτείνεται να δίνονται δύο κείmicroενα αντί για ένα Η επιλογή αυτή οδηγεί στο να

ελέγξουmicroε καλύτερα microέσω συνδυαστικών ερωτήσεων την ικανότητα των microαθητών και

microαθητριών να κατανοούν κείmicroενα που έχουν σχέση microε κάποια θεmicroατική που

microελετήσαmicroε Εννοείται ότι τα κείmicroενα αυτά θα είναι άγνωστα αλλά θα σχετίζονται microε

τις θεmicroατικές microε τις οποίες ασχοληθήκαmicroε στην τάξη Τα κείmicroενα επίσης microπορούν να

αξιοποιηθούν ως βάση προκειmicroένου να αντληθούν πληροφορίες για την παραγωγή

λόγου (βλ παράγραφο 6 του Π∆ 612012)

- Η έννοια κείmicroενο χρησιmicroοποιείται εδώ microε microια ευρύτερη λογική Εννοούmicroε ως κείmicroενα

τα γνωστά ― γλωσσικά κυρίως― κείmicroενα που είναι σε έντυπη microορφή αλλά και τα

ποικίλα ηλεκτρονικά ή ψηφιακά και πολυτροπικά κείmicroενα (πχ βίντεο ιστοσελίδες

κλπ)

- Οδηγός των ερωτήσεων που θα τεθούν είναι το πλαίσιο της αξιολόγησης (τι

αναmicroένουmicroε οι microαθητές και οι microαθήτριες να ξέρουν microετά από κάποια φάση

διδασκαλίας ή στο τέλος) που δίνεται στη στήλη 5 του ΠΣ Με βάση τη στήλη αυτή και

την εστίαση στη διδασκαλία θα γίνει η επιλογή των ερωτήσεων

28

Στο πλαίσιο για την αξιολόγηση διακρίνονται δύο οmicroάδες ερωτήσεων Η πρώτη έχει σχέση microε

την κατανόηση του γραπτού λόγου (microε microια ευρύτερη λογική) Αναφέρεται χαρακτηριστικά

laquoΠιο συγκεκριmicroένα οι microαθητές καλούνται (α) Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται κατά πόσο έγινε κατανοητό το περιεχόmicroενο του ή των κειmicroένων (πχ οπτικές από τις οποίες προσεγγίζεται η πραγmicroατικότητα επιχειρήmicroατα συγγραφέα προβλήmicroατα που θέτει θέσεις που υποστηρίζει κτλ)raquo Στη συγκεκριmicroένη ενότητα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα εξής επίπεδα

- Κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες κατανοούν το (ή τα) κείmicroενο σε ένα πρώτο επίπεδο

- Κατά πόσο microπορούν να γίνουν κατανοητά τα επιχειρήmicroατα που microπορεί να χρησιmicroοποιούνται ή ο ρόλος που έχουν τα ποικίλα συmicroβολικά συστήmicroατα (φυσικά και η γλώσσα) στη συγκρότηση του νοήmicroατος των συγκεκριmicroένων κειmicroένων

- Με δεδοmicroένο το γεγονός ότι τα κείmicroενα προσεγγίζουν την πραγmicroατικότητα από συγκεκριmicroένες οπτικές γωνίες ενδιαφέρει ιδιαίτερα να διερευνάται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αντιληφθούν τις οπτικές γωνίες από τις οποίες το κάθε κείmicroενο προσεγγίζει την πραγmicroατικότητα Ενδιαφέρει ιδιαίτερα η ανάδειξη των διαφορών ή της συmicroπληρωmicroατικότητας που υπάρχει ανάmicroεσα στα κείmicroενα που δίνονται

- Εν κατακλείδι microας ενδιαφέρει να αποτυπωθεί στην αξιολόγησή microας όχι microόνο το κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να κατανοούν τα κείmicroενα αλλά και να αντιλαmicroβάνονται τη microη ουδετερότητα των κειmicroένων Να κατανοούν δηλαδή ότι η πραγmicroατικότητα που παρουσιάζεται σε κάθε κείmicroενο είναι αποτέλεσmicroα της ιδεολογίας της στάσης της θέσης και της γενικότερης κοσmicroοθεωρίας του συντάκτη ή της συντάκτριας και όχι αποτύπωση microιας ούτως ή άλλως microη υπαρκτής αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας (κριτικός γραmicromicroατισmicroός)

Με τη δεύτερη οmicroάδα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα εξής laquo(β) Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται πώς γλωσσικά (βλ γνώσεις για τη γλώσσα) ή εξωγλωσσικά στοιχεία (πβ πολυτροπικότητα) συγκροτούν την κειmicroενική ιδιαιτερότητα των συγκεκριmicroένων κειmicroένων και συνεισφέρουν στη σύνδεση των κειmicroένων αυτών microε την κοινωνική πραγmicroατικότητα όπου ανήκουν (βλ στήλη 3 του Προγράmicromicroατος Σπουδών)raquo Οι ερωτήσεις αυτές ξεκινούν από microια microεταγλωσσική αφετηρία και εστιάζουν και πάλι στα κείmicroενα Συγκεκριmicroένα διερευνώνται

- Ο ρόλος των γλωσσικών επιλογών στη συγκρότηση του νοήmicroατος των κειmicroένων γιατί για παράδειγmicroα επιλέγεται η γλώσσα των νέων και ποια ακριβώς εκδοχή της ή γιατί ο λόγος του κειmicroένου microπορεί να αξιοποιεί λόγιες ή λαϊκές εκφράσεις ή πώς η γλώσσα και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα (εικόνες φωτογραφίες διαγράmicromicroατα κλπ) αλληλοσυmicroπληρώνονται και κατασκευάζουν τα συγκεκριmicroένα νοήmicroατα

Ο αριθmicroός των υποερωτήσεων που microπορεί να υπάρχουν και η ακριβής κατεύθυνση προσδιορίζεται από τη διδασκαλία ή τις διδασκαλίες που έχουν προηγηθεί αλλά και το είδος της αξιολόγησης (τελική ενδιάmicroεση κλπ) Εκείνο που κυρίως ενδιαφέρει είναι να ανιχνευτεί microέσω των ερωτήσεων η δηmicroιουργικότητα και η κριτική ικανότητα των microαθητών και microαθητριών ως αναγνωστών ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ

- ∆ε δίνονται ερωτήσεις γραmicromicroατικές ή λεξιλογικές ανεξάρτητα από τα κείmicroενα αλλά ερωτήσεις microε τις οποίες επιχειρείται να διερευνηθούν τα λεξιλογικά και δοmicroικά

29

στοιχεία του κειmicroένου που συmicroβάλλουν στη διαmicroόρφωση των νοηmicroάτων που δίνει το κείmicroενο πχ η πραγmicroατικότητα που διαmicroορφώνει η χρήση της παθητικής φωνής σε σχέση microε την ενεργητική η χρήση ονοmicroατικών προτάσεων αντί των ρηmicroατικών η χρήση λόγιου λεξιλογίου αντί λαϊκού κλπ

- ∆ε δίνονται ασκήσεις microηχανιστικού τύπου (πχ συmicroπλήρωση κενών αντικαταστάσεις λέξεων κλπ)

- Η όποια γλωσσική εστίαση αποτυπώνεται σε ερωτήσεις που στοχεύουν στη διερεύνηση των κειmicroένων και του κόσmicroου Εξυπακούεται ότι οι όποιες γνώσεις για τη γλώσσα (και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα) ζητούνται από τα παιδιά έχουν κατακτηθεί στη διάρκεια των microαθηmicroάτων

Η τρίτη άσκηση έχει αποκλειστική σχέση microε την παραγωγή γραπτού λόγου Στο πλαίσιο αξιολόγησης αναφέρονται τα παρακάτω laquo(γ) Να παραγάγουν κείmicroενο το οποίο microε αφετηρία ένα από τα κείmicroενα που δίνονται θα προσαρmicroόζεται σε διαφορετικό επικοινωνιακό πλαίσιο (πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) και θα ανήκει σε ίδιο ή ενδεχοmicroένως διαφορετικό είδος κειmicroένου (πχ από συνέντευξη σε δοκίmicroιο από διαφήmicroιση σε δοκίmicroιο microε επιχειρηmicroατολογία από άρθρο εφηmicroερίδας σε αναδιήγηση κτλ) προκειmicroένου να αξιολογηθούν στοιχεία που σχετίζονται microε την κατάκτηση των γραmicromicroατισmicroών της στήλης 2 του Προγράmicromicroατος Σπουδών ή (εναλλακτικά) microε αφετηρία τα κείmicroενα που θα δοθούν να παραγάγουν (αφού microεταβληθεί το επικοινωνιακό πλαίσιο πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) συγκεκριmicroένο είδος κειmicroένου microέσω του οποίου να διατυπώνεται η συmicroφωνία ή διαφωνία τους microε θέσεις απόψεις και στάσεις που προβάλλονται στα κείmicroενα που έχουν δοθείraquo Εδώ αξίζει να προσεχθούν τα παρακάτω

- Η αξιολόγηση εστιάζει στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και συγκεκριmicroένων κειmicroενικών ειδών microε βάση συγκεκριmicroένο πλαίσιο επικοινωνίας Αυτή θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι είναι microια απαραίτητη γραπτή γλωσσική ικανότητα για ένα παιδί αυτή της ηλικίας

- Ελέγχεται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αξιοποιήσουν και να ενσωmicroατώσουν δηmicroιουργικά στα κείmicroενά τους πληροφορίες από άλλα κείmicroενα (τα κείmicroενα που δίνονται για την κατανόηση γραπτού λόγου) Η εστίαση αυτή αποβλέπει στο να αποτυπωθεί ο βαθmicroός δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών

- Ιδιαίτερα σηmicroαντικό είναι επίσης πέρα από την ενσωmicroάτωση γνώσεων και απόψεων τα παιδιά να microπορούν να διατυπώνουν τεκmicroηριωmicroένες θέσεις κρίσεις και αντιρρήσεις στα κείmicroενά τους ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος που έχουν να γράψουν

Γενικότερα το πνεύmicroα των εξετάσεων είναι απαραίτητο να κινείται στο γενικότερο πνεύmicroα του ΠΣ ενισχύοντας microεταξύ άλλων και -Κλασικού (που έχουν σχέση microε το έντυπο) και νέου τύπου γραmicromicroατισmicroούς (που έχουν σχέση microε τα ψηφιακά microέσα) -Τη δηmicroιουργικότητα των παιδιών σε σχέση microε το διάβασmicroα και το γράψιmicroο -Την κριτική τους ικανότητα -Την ικανότητά τους να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα τόσο για να εκφράζονται όσο και για να διαβάζουν τον κόσmicroο Για την αξιολόγηση του microαθήmicroατος laquoΝέα Ελληνική Γλώσσαraquo στην Α΄ τάξη ηmicroερησίου και Α΄

τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου ισχύει η παρ 6 του άρθ 1 του Π∆ 612012 (ΦΕΚ Α΄ 112)

30

3 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Β΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΠΑΛ Η Νεοελληνική Λογοτεχνία ως microάθηmicroα Γενικής Παιδείας διδάσκεται microία (1) ώρα την εβδοmicroάδα microε ελεύθερη επιλογή από τον διδάσκοντα Αναλυτικά Η ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καλύπτεται στη Β΄ Τάξη ηmicroερησίου ΕΠΑΛ από το εγχειρίδιο Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β΄ Τεύχος Β΄ Τάξης Γενικού Λυκείου

bull Η επιλογή της διδακτέας ύλης από τους διδάσκοντες πρέπει να είναι ίδια για όλα τα τmicroήmicroατα της τάξης του ίδιου σχολείου προκειmicroένου να τηρηθεί η ενότητα της διδασκαλίας και της αξιολόγησης

bull Θα πρέπει να διδαχθούν κείmicroενα από όλες τις περιόδους (περίπου 10 κείmicroενα)

bull Θα πρέπει να διδαχθούν τουλάχιστον ένα ή δύο κείmicroενα και από την ξένη λογοτεχνία ως αντιπροσωπευτικά των microεγάλων κλασικών έργων

bull Επίσης microπορούν να διδαχτούν ένα ή δύο δοκίmicroια εάν επαρκεί ο χρόνος ή να γίνει ανάγνωση κάποιων δοκιmicroίων κατά την κρίση του διδάσκοντος

bull Κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς εφόσον είναι εφικτό ο διδάσκων microπορεί να προγραmicromicroατίσει τη microελέτη δύο (2) το πολύ λογοτεχνικών βιβλίων αφιερώνοντας τρεις (3) το πολύ ώρες για καθένα από αυτά Τα βιβλία microπορεί να σχετίζονται microε τα ενδιαφέροντα των microαθητών ή microε τη διδακτέα ύλη Σκοπός της microελέτης αυτής είναι η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας των microαθητών Επισηmicroαίνεται ότι η δραστηριότητα αυτή αποτελεί microεν κριτήριο αξιολόγησης των microαθητών ωστόσο τα βιβλία δεν συmicroπεριλαmicroβάνονται στην ύλη των εξετάσεων της περιόδου Μαΐου-Ιουνίου

Β΄ ΤΑΞΗ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΕΠΑΛ Στη Β΄ τάξη Εσπερινού ΕΠΑΛ η Νεοελληνική Λογοτεχνία διδάσκεται microία (1) ώρα την εβδοmicroάδα microε ελεύθερη επιλογή από τον διδάσκοντα Η ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καλύπτεται στην Β΄ Τάξη Εσπερινού ΕΠΑΛ από το εγχειρίδιο Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α΄ Τεύχος Α΄ Τάξης Γενικού Λυκείου

bull Η επιλογή της διδακτέας ύλης από τους διδάσκοντες πρέπει να είναι ίδια για όλα τα τmicroήmicroατα της τάξης του ίδιου σχολείου προκειmicroένου να τηρηθεί η ενότητα της διδασκαλίας και της αξιολόγησης

bull Θα πρέπει να διδαχθούν κείmicroενα από όλες τις περιόδους (περίπου 7 κείmicroενα)

bull Θα πρέπει να διδαχθούν τουλάχιστον ένα ή δύο κείmicroενα και από την ξένη λογοτεχνία ως αντιπροσωπευτικά των microεγάλων κλασικών έργων

bull Κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς εφόσον είναι εφικτό ο διδάσκων microπορεί να προγραmicromicroατίσει τη microελέτη δύο (2) το πολύ λογοτεχνικών βιβλίων αφιερώνοντας τρεις (3) το πολύ ώρες για καθένα από αυτά Τα βιβλία microπορεί να σχετίζονται microε τα ενδιαφέροντα των microαθητών ή microε τη διδακτέα ύλη Σκοπός της microελέτης αυτής είναι η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας των microαθητών Επισηmicroαίνεται ότι η δραστηριότητα αυτή αποτελεί microεν κριτήριο αξιολόγησης των microαθητών ωστόσο τα βιβλία δεν συmicroπεριλαmicroβάνονται στην ύλη των εξετάσεων της περιόδου Μαΐου-Ιουνίου

Για την εξέταση του microαθήmicroατος ισχύει για τις ανωτέρω τάξεις ότι προβλέπεται στο Π∆ 612012 άρθρο 1 παρ 7 εδάφ 2 (ΦΕΚ Α΄ 112)

4 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

Β΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ Η διδακτέα ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Γλώσσας της Β΄ τάξης Ηmicroερησίου

Επαγγελmicroατικού Λυκείου περιλαmicroβάνεται στα εγχειρίδια

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Β΄ της Β΄ τάξης Γενικού Λυκείου

31

bull Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου

bull Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο

Β΄ Τάξη Ηmicroερήσιου Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Β΄ να διδαχτούν Η ΕΙ∆ΗΣΗ Ι Η ΕΙ∆ΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ 1Το γεγονός και το σχόλιο στην είδηση (σσ 14-17) 2Προβολή και διαφοροποίηση της είδησης (σσ 18-19) 3Παρεmicroβολή ξένου σχολίου στην είδηση (σ 20) 4 ∆ιαπλοκή του γεγονότος microε το σχόλιο στην είδηση (σσ 21-22) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το σχόλιο και την είδηση) (σσ 23-25) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την πληροφόρηση τη δηmicroοσιογραφία τον Τύπο) (σσ 26-30) ΙΙ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΙ∆ΗΣΗΣ 1Η οργάνωση της είδησης (σσ 32-35) 2Η οπτική γωνία του δηmicroοσιογράφου στην είδηση (σσ 36-38) 3Ο τίτλος της είδησης (σσ 39-42) 4Συντακτικά στοιχεία στην είδηση α Η σειρά των λεκτικών συνόλων στην είδηση (σσ 43-44) β Ενεργητική και παθητική σύνταξη στην είδηση (σ 45) γ Η χρήση των ονοmicroατικών προσδιορισmicroών στην είδηση Χρήση ονοmicroάτων και επιθέτων (σ 46)

δ Ο προσδιορισmicroός του χρόνου στην είδηση (σ 47) 5 Το σχόλιο πάνω σε microια είδηση (σσ 48-53) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το χρόνο) (σσ 54-55) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τα microέσα microαζικής επικοινωνίας) (σσ 56-63) Οργάνωση του λόγου Η χρήση του παραδείγmicroατος στην ανάπτυξη παραγράφου και ευρύτερου κειmicroένου (σσ 63-68)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΙ∆Η

Βιογραφικά είδη (σσ 71-72) 1 Βιογραφία microυθιστορηmicroατική βιογραφία (σσ 73-76) 2 Βιογραφικό σηmicroείωmicroα

α Τα γεγονότα και τα σχόλια σε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 77-78) β Η δοmicroή και το περιεχόmicroενο ενός βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 78-79) Λεξιλόγιο βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 82-84)

4 Αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα α Σύγκριση ενός αυτοβιογραφικού σηmicroειώmicroατος microε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σ 86) β Το έmicromicroεσο σχόλιο στο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 86-87) δ Ο πρακτικός σκοπός ενός (αυτο)βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 89-94)

Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την εργασία και την επιλογή επαγγέλmicroατος) (σσ 95-103) 6 Ηmicroερολόγιο (σσ 108-111) 7 Συστατική επιστολή (σσ 112-118) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε το χαρακτηρισmicroό ατόmicroου τις στερεότυπες αντιλήψεις το φυλετικό και κοινωνικό ρατσισmicroό) (σσ 119-126) Οργάνωση του λόγου Ι Παράγραφος Ανάπτυξη microε σύγκριση και αντίθεση (σσ 127-131) ΙΙ Ο ρόλος της αντίθεσης στη συνοχή του κειmicroένου α Συνοχή προτάσεων και περιόδων (σσ 132-133) β Συνοχή παραγράφων microε αντιθετική σύνδεση Ανάπτυξη δύο εννοιών σε ένα ευρύτερο κείmicroενο (σσ 133-135)

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ndash ΚΡΙΤΙΚΗ

32

Ι Παρουσίαση και κριτική ενός βιβλίου 3 Βιβλιοκριτική α Λογοτεχνική κριτική (σσ163-169) β Κριτική άλλων κειmicroένων (σ170-171) 5 Απλή και διαδοχική υπόταξη (σ175) 6 Οι αναφορικές προτάσεις (σσ176-177) Λεξιλόγιο (σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν) (σ 178) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την τέχνη και την κριτική έργου τέχνης) (σσ 179-189) ΙΙ Παρουσίαση και κριτική microιας θεατρικής παράστασης Λεξιλόγιο (σχετικό microε τη θεατρική κριτική) (σσ 203-205) ΙΙΙ Παρουσίαση και κριτική άλλων microορφών τέχνης Λεξιλόγιο (σχετικό microε την κριτική (σσ 219-220) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την κριτικήαξιολόγηση του ατόmicroου και την αυτοκριτική) (σσ 221-224) ΙV Οργάνωση του λόγου ορισmicroός και διαίρεση microιας έννοιας 1Ορισmicroός (σσ 226-230) 2∆ιαίρεση (σσ 231-236)

Σηmicroειώσεις ndashΠερίληψη Ι Σηmicroειώσεις (σ 240)

Α Σηmicroειώσεις από γραπτό λόγο (σσ 241-242) 1Κρατώ σηmicroειώσεις κατά παράγραφο (σσ 243-248) 2Εργάζοmicroαι σε ευρύτερες (από την παράγραφο) νοηmicroατικές ενότητες και κρατώ σηmicroειώσεις (σσ249-252) 3Από τις σηmicroειώσεις προχωρώ στο διάγραmicromicroα του κειmicroένου (σσ 253-257) Β Σηmicroειώσεις από προφορικό λόγο (σσ 258-259) ΙΙ Περίληψη Α Περίληψη γραπτού λόγου 1Πώς οδηγούmicroαι στην περίληψη (σ 262) 2Τι πρέπει να προσέχω σε microια περίληψη (σ 263) 3Συγκρίνω δύο περιλήψεις microία εκτενή και microία συνοπτική του ίδιου κειmicroένου (σσ 264-265) 4Εξετάζω τη χρήση της ενεργητικής και της παθητικής σύνταξης σε microία περίληψη (σσ 266-267) 5Παρατηρώ περιλήψεις από ποικίλα κείmicroενα (σσ 268-273) Β Περίληψη προφορικού λόγου 1∆ιαβάζω τη δηmicroοσιογραφική περίληψη microιας συζήτησης (σσ 274-275) 2Παρουσιάζω σε προφορικό και γραπτό λόγο περίληψη microιας συζήτησης (σ 276) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τη λακωνική έκφραση και την προσπάθεια για εξοικονόmicroηση χρόνου στη σύγχρονη καθηmicroερινή ζωή) (σσ 277-286)

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Για τον ορθό καταmicroερισmicroό και την αποδοτικότερη διδασκαλία της διδακτέας ύλης της

Νεοελληνικής Γλώσσας του Ηmicroερήσιου Επαγγελmicroατικού Λυκείου (ΕΠΑΛ) είναι σκόπιmicroο να ληφθούν υπόψη

1Το Πρόγραmicromicroα Σπουδών για τη Γλωσσική ∆ιδασκαλία στο Λύκειο (σ79-105) που περιλαmicroβάνεται στο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Α΄θmicroιας και Β΄θmicroιας Εκπσης Θεωρητικές Επιστήmicroες (2000) 2Οι laquoΟδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών microαθηmicroάτων στο Γενικό Λύκειοraquo που περιλαmicroβάνουν προτάσεις για τη διδασκαλία των εγχειριδίων Έκφραση-Έκθεση και την αξιοποίηση των βιβλίων Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου και Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο Επίσης οι διδάσκοντεςδιδάσκουσες στο πλαίσιο της υλοποίησης των εκάστοτε

διδακτικών στόχων και του διαθέσιmicroου διδακτικού χρόνου microπορούν να χρησιmicroοποιούν κατά περίπτωση κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό (κείmicroενα δραστηριότητες κά) και από άλλες πηγές microε σκοπό την περαιτέρω εξοικείωση των microαθητώνmicroαθητριών microε ποικίλα κειmicroενικά

33

είδη και την καλλιέργεια της ικανότητάς τους να κατανοούν και να παράγουν επιτυχώς προφορικό και γραπτό λόγο

ΕΣΠΕΡΙΝΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ

Η διδακτέα ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Γλώσσας των Β΄ και Γ΄ τάξεων Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου περιλαmicroβάνεται στα εγχειρίδια

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Α΄ της Α΄ τάξης Γενικού Λυκείου

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Β΄ της Β΄ τάξης Γενικού Λυκείου

bull Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο - Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου

bull Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο

Β΄ Τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Α΄ να διδαχτούν ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Ι ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ (σ 140) 1 Μεθόδευση της περιγραφής

α Η επιλογή και η παράθεσηοργάνωση των λεπτοmicroερειών (σσ 142-147) β Η ακρίβεια και η σαφήνεια στην περιγραφή (σσ 148-152)

2 Η γλώσσα της περιγραφής α Η επιλογή των κατάλληλων λέξεωνφράσεων (σσ 152-153) β Κυριολεκτική (δηλωτική) και microεταφορική (συνυποδηλωτική) χρήση της γλώσσας (σ 153)

3 Το σχόλιο και η οπτική γωνία στην περιγραφή (σσ 154-159) ΙΙ ∆ΙΑΦΟΡΑ ΘΕΜΑΤΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗΣ 1Περιγραφή ενός χώρου κτιρίου (σσ 160-167) 2Περιγραφή προσώπουατόmicroου

α Τα τυπικά και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ενός προσώπου ατόmicroου (σσ 168-170) β Το σχόλιο στην περιγραφή ενός ατόmicroου (σσ 171-176)

3 Περιγραφή ζωγραφικού πίνακα ή άλλου έργου τέχνης (σσ 176-178) 4 Ειδικά θέmicroατα β Περιγραφή της διαδικασίας για την κατασκευή ή τη χρήση ενός αντικειmicroένου (σσ 182-183) ΙΙΙ ΕΚΦΡΑΣΗ-ΕΚΘΕΣΗ θέmicroατα σχετικά microε την ενδυmicroασία και τη microόδα (σσ 184-199) ΙV ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ

Ανάπτυξη microιας παραγράφου microε αναλογία (σσ 200-205) ΑΦΗΓΗΣΗ Ι ΑΦΗΓΗΣΗ

1Ορισmicroός της αφήγησης (σσ 210-211) 2Αφηγηmicroατικό περιεχόmicroενο και αφηγηmicroατική πράξη (σσ 212-214) 7Αφηγηmicroατικός χρόνος (σσ 240-250)

Λεξιλόγιο σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν (σσ 251-252) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση (Γηρατειά και νεότητα Χθες-Σήmicroερα-Αύριο Αφηγήσεις για το παρελθόν και το microέλλον) (σσ 252-258) ΙΙ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΦΗΓΗΣΗ Λεξιλόγιο (σσ 262-263) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση Το κωmicroικό και η σηmicroασία του γέλιου (σσ 264-271) ΙΙΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ Συνοχή κειmicroένου (σσ 272-274)

Συνοχή σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο (σσ 274-277) ΤΟ ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΗΜΑ (σσ 280-295)

34

Γ΄ Τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Β΄ να διδαχτούν

Η ΕΙ∆ΗΣΗ Ι Η ΕΙ∆ΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ 1 Το γεγονός και το σχόλιο στην είδηση (σσ 14-17) 2 Προβολή και διαφοροποίηση της είδησης (σσ 18-19) 3 Παρεmicroβολή ξένου σχολίου στην είδηση (σ 20) 4 ∆ιαπλοκή του γεγονότος microε το σχόλιο στην είδηση (σσ 21-22) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το σχόλιο και την είδηση) (σσ 23-25) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την πληροφόρηση τη δηmicroοσιογραφία τον Τύπο) (σσ 26-30) ΙΙ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΙ∆ΗΣΗΣ 1 Η οργάνωση της είδησης (σσ 32-35) 2 Η οπτική γωνία του δηmicroοσιογράφου στην είδηση (σσ 36-38) 3 Ο τίτλος της είδησης (σσ 39-42) 4 Συντακτικά στοιχεία στην είδηση

α Η σειρά των λεκτικών συνόλων στην είδηση (σσ 43-44) β Ενεργητική και παθητική σύνταξη στην είδηση (σ 45) γ Η χρήση των ονοmicroατικών προσδιορισmicroών στην είδηση Χρήση ονοmicroάτων και επιθέτων (σ 46)

δ Ο προσδιορισmicroός του χρόνου στην είδηση (σ 47) 5 Το σχόλιο πάνω σε microια είδηση (σσ 48-53)

Λεξιλόγιο (σχετικό microε το χρόνο) (σσ 54-55) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τα microέσα microαζικής επικοινωνίας) (σσ 56-63) Οργάνωση του λόγου Η χρήση του παραδείγmicroατος στην ανάπτυξη παραγράφου και ευρύτερου κειmicroένου (σσ 63-68)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΙ∆Η

Βιογραφικά είδη (σσ 71-72) 1 Βιογραφία microυθιστορηmicroατική βιογραφία (σσ 73-76) 2 Βιογραφικό σηmicroείωmicroα

α Τα γεγονότα και τα σχόλια σε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 77-78) β Η δοmicroή και το περιεχόmicroενο ενός βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 78-79) Λεξιλόγιο βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 82-84)

4 Αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα α Σύγκριση ενός αυτοβιογραφικού σηmicroειώmicroατος microε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σ 86) β Το έmicromicroεσο σχόλιο στο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 86-87) δ Ο πρακτικός σκοπός ενός (αυτο)βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 89-94)

Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την εργασία και την επιλογή επαγγέλmicroατος) (σσ 95-103) 6 Ηmicroερολόγιο (σσ 108-111) 7 Συστατική επιστολή (σσ 112-118) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε το χαρακτηρισmicroό ατόmicroου τις στερεότυπες αντιλήψεις το φυλετικό και κοινωνικό ρατσισmicroό) (σσ 119-126) Οργάνωση του λόγου Ι Παράγραφος Ανάπτυξη microε σύγκριση και αντίθεση (σσ 127-131) ΙΙ Ο ρόλος της αντίθεσης στη συνοχή του κειmicroένου α Συνοχή προτάσεων και περιόδων (σσ 132-133) β Συνοχή παραγράφων microε αντιθετική σύνδεση Ανάπτυξη δύο εννοιών σε ένα ευρύτερο κείmicroενο (σσ 133-135)

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ndash ΚΡΙΤΙΚΗ

Ι Παρουσίαση και κριτική ενός βιβλίου 3 Βιβλιοκριτική α Λογοτεχνική κριτική (σσ 163-169)

35

β Κριτική άλλων κειmicroένων (σσ 170-171) 5 Απλή και διαδοχική υπόταξη (σ175) 6 Οι αναφορικές προτάσεις (σσ 176-177) Λεξιλόγιο (σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν) (σ 178) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την τέχνη και την κριτική έργου τέχνης) (σσ 179-189) ΙΙ Παρουσίαση και κριτική microιας θεατρικής παράστασης Λεξιλόγιο (σχετικό microε τη θεατρική κριτική) (σσ 203-205) ΙΙΙ Παρουσίαση και κριτική άλλων microορφών τέχνης Λεξιλόγιο (σχετικό microε την κριτική (σσ 219-220) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την κριτικήαξιολόγηση του ατόmicroου και την αυτοκριτική) (σσ 221-224) ΙV Οργάνωση του λόγου ορισmicroός και διαίρεση microιας έννοιας 1Ορισmicroός (σσ 226-230) 2∆ιαίρεση (σσ 231-236)

Σηmicroειώσεις ndashΠερίληψη Ι Σηmicroειώσεις (σ 240)

Α Σηmicroειώσεις από γραπτό λόγο (σσ 241-242) 1Κρατώ σηmicroειώσεις κατά παράγραφο (σσ 243-248) 2Εργάζοmicroαι σε ευρύτερες (από την παράγραφο) νοηmicroατικές ενότητες και κρατώ σηmicroειώσεις (σσ249-252) 3 Από τις σηmicroειώσεις προχωρώ στο διάγραmicromicroα του κειmicroένου (σσ 253-257) Β Σηmicroειώσεις από προφορικό λόγο (σσ 258-259) ΙΙ Περίληψη Α Περίληψη γραπτού λόγου 1Πώς οδηγούmicroαι στην περίληψη (σ 262) 2 Τι πρέπει να προσέχω σε microια περίληψη (σ 263) 3 Συγκρίνω δύο περιλήψεις microία εκτενή και microία συνοπτική του ίδιου κειmicroένου (σσ 264-265) 4 Εξετάζω τη χρήση της ενεργητικής και της παθητικής σύνταξης σε microία περίληψη (σσ 266-267) 5 Παρατηρώ περιλήψεις από ποικίλα κείmicroενα (σσ 268-273) Β Περίληψη προφορικού λόγου 1 ∆ιαβάζω τη δηmicroοσιογραφική περίληψη microιας συζήτησης (σσ 274-275) 2 Παρουσιάζω σε προφορικό και γραπτό λόγο περίληψη microιας συζήτησης (σσ 276) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τη λακωνική έκφραση και την προσπάθεια για εξοικονόmicroηση χρόνου στη σύγχρονη καθηmicroερινή ζωή) (σ 277-286)

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Για τον ορθό καταmicroερισmicroό και την αποδοτικότερη διδασκαλία της διδακτέας ύλης της

Νεοελληνικής Γλώσσας του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου είναι σκόπιmicroο να ληφθούν υπόψη

1Το Πρόγραmicromicroα Σπουδών για τη Γλωσσική ∆ιδασκαλία στο Λύκειο (σ79-105) που περιλαmicroβάνεται στο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Αθmicroιας και Βθmicroιας Εκπσης Θεωρητικές Επιστήmicroες (2000) 2Οι laquoΟδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών microαθηmicroάτων στο Γενικό Λύκειοraquo που περιλαmicroβάνουν προτάσεις για τη διδασκαλία των εγχειριδίων Έκφραση-Έκθεση και την αξιοποίηση των βιβλίων Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου και Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο (να αξιοποιηθούν σύmicroφωνα microε την κατανοmicroή της διδακτέας ύλης στο Εσπερινό Γενικό Λύκειο)

Επίσης οι διδάσκοντεςδιδάσκουσες στο πλαίσιο της υλοποίησης των εκάστοτε διδακτικών στόχων και του διαθέσιmicroου διδακτικού χρόνου microπορούν να χρησιmicroοποιούν κατά περίπτωση κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό (κείmicroενα δραστηριότητες κά) και από άλλες πηγές microε σκοπό την περαιτέρω εξοικείωση των microαθητώνmicroαθητριών microε ποικίλα κειmicroενικά είδη και την καλλιέργεια της ικανότητάς τους να κατανοούν και να παράγουν επιτυχώς προφορικό και γραπτό λόγο

36

Για την εξέταση του microαθήmicroατος στη Β΄ και Γ΄ τάξη του Ηmicroερήσιου και του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου και στη ∆΄ τάξη του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου ισχύει ότι προβλέπεται στο άρθρο 1 παρ 6 εδάφιο 2 του Π∆ 612012 (ΦΕΚ Α΄ 112)

Οι διδάσκοντες να ενηmicroερωθούν ενυπόγραφα

ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΔΙΑΝΟΜΗ

bull Γραφείο Υφυπουργού

bull Γραφείο Γενικού Γραmicromicroατέα

bull Γραφείο Ειδικού Γραmicromicroατέα

bull ∆νση Σπουδών ∆Ε Τmicroήmicroα Β΄

bull ∆νση Ιδιωτικής Εκπσης

bull ∆νση ΠΟ∆Ε

bull ∆νση Ξένων και Μειονοτικών Σχολείων

bull ∆νση Ειδικής Αγωγής

bull ΣΕΠΕ∆

ΣΥΝΤΗΣ ΤΜΡΧΗΣ ∆ΝΤΗΣ

∆Σ∆Ε

ΕΙ∆ΙΚΟΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

ΓΕΝΙΚΟΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

Ο ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ

ΘΕΟ∆ΩΡΟΣ Π ΠΑΠΑΘΕΟ∆ΩΡΟΥ

23

διαφηmicroίσεων κάθε άλλο παρά ουδέτερες είναι και σχετίζονται microε ένα ευρύτερο σύστηmicroα πεποιθήσεων που ενισχύει συγκεκριmicroένου τύπου καταναλωτικά πρότυπα Θα microπορούσαmicroε εν ολίγοις να πούmicroε ότι οι γνώσεις για τη γλώσσα συνδέονται άmicroεσα microε τις γνώσεις για τον κόσmicroο Από το ΠΣ

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)

διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της

προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική

διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για

συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά

microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να

ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα

επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία

για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo

Γνώσεις για τη γλώσσα

Εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Αναδεικνύεται ότι και στα προηγούmicroενα Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την κοινωνική γλωσσική ποικιλία που χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή για συγκεκριmicroένους στόχους Από το ΠΣ

bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική) διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo

bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική διαφοροποίησηraquo

bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν laquoφωνέςraquo που αποτυπώνονται συχνά microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo

Γραmicromicroατισmicroοί και κριτικός γραmicromicroατισmicroός

Θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι καλύπτονται οι γραmicromicroατισmicroοί και οι δεξιότητες των δύο προηγούmicroενων εκδοχών Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες microαθαίνουν να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από κοινωνικούς παράγοντες Νέοι γραmicromicroατισmicroοί υποστήριξη άποψης microε τη χρήση ΠΠ διαχείριση βίντεο συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο κλπ Στο παράδειγmicroα όmicroως αυτό δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην καλλιέργεια του κριτικού γραmicromicroατισmicroού τα παιδιά αποκτούν κριτική στάση απέναντι στον διαφηmicroιστικό λόγο τη γλωσσική ποικιλότητα και τα στερεότυπα microελετούν διαφορετικές εκδοχές και καλούνται να τοποθετηθούν microιλώντας διαβάζοντας και γράφοντας Από το ΠΣ

bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo

bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου

περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής

24

επιχειρηmicroατολογίας κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή

προφορική ενώπιον ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των

πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση

της γλωσσικής ποικιλότηταςraquo

bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής

δικτύωσης)raquo

bull laquoΟ διάλογος είναι το βασικότερο είδος προφορικής επικοινωνίας και διέπεται από

ενδογλωσσικούς και εξωγλωσσικούς κανόνεςraquo

bull laquoΑναγνώριση του σηmicroαντικού ρόλου της εκάστοτε κοινωνικής πρακτικής στον

προσδιορισmicroό της γλώσσας και του είδους του κειmicroένου που χρησιmicroοποιείταιraquo

bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς

ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo

bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης

που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση

αυτή αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις

ταυτότητες που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo

bull laquoΝα αντιλαmicroβάνονται ότι στη γλώσσα αποτυπώνονται πάντα οπτικές θέασης του

κόσmicroου γιrsquo αυτό οι γλωσσικές επιλογές υποδηλώνουν πολιτικές (microε microία ευρύτερη

έννοια) επιλογέςraquo

∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες

Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται microε την εργασία στο σπίτι το σενάριο εκτείνεται πέραν του σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την παραγωγή κειmicroένων τη διαχείριση πολυmicroέσων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Ο σχολικός χώρος το ίδιο δεν είναι microόνον η εξωσχολική δραστηριοποίηση των παιδιών είναι και η αλλαγή της κατανοmicroής τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους για να δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τις σκέψεις τους παίζουν ρόλους στη δραmicroατοποίηση ndash αλλάζει έτσι η εικόνα των σειρών των παιδιών που κάθονται προσηλωmicroένα στον πίνακα

Οη εκπαιδευτικός υποχωρεί από το ρόλο του ποmicroπού της γνώσης σε εmicroψυχωτικό και συντονιστικό ρόλο ∆εν παίζει τόσο ρόλο πόσο θα microιλήσει όσο πώς θα υποστηρίξει την κάθε οmicroάδα και το κάθε παιδί να ολοκληρώσει την εργασία του ∆εν έρχεται εκ των υστέρων να διορθώσει αλλά είναι πολύ κοντά στα παιδιά καθώς ψάχνουν γράφουν ή παρουσιάζουν προκειmicroένου να τα υποστηρίξει

Οι microαθητές και οι microαθήτριες βρίσκονται στο επίκεντρο και διαmicroορφώνουν σε ένα microεγάλο βαθmicroό τη microαθησιακή διαδικασία επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται και συνεργάζονται microελετούν ποικιλία κειmicroένων στέκονται κριτικά απέναντι στα microηνύmicroατα των ΜΜΕ γίνονται σκεπτόmicroενοι και υποψιασmicroένοι πολίτες Από το ΠΣ

bull laquoΑνάλυση microέσω της γλώσσας και των άλλων τρόπων κειmicroένων της καθηmicroερινότητας

(περιοδικά τύπος σώmicroατα κειmicroένων) προκειmicroένου να αναδειχθεί πώς

αναπαριστώνται microέσω του λόγου διάφορες κοινωνικές οmicroάδες (πχ microετανάστες

γυναίκες νέοι κλπ) Ανάδειξη των στερεοτύπων και προκαταλήψεωνraquo

bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν

την κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε

περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να

τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo

bull laquoΑνάλυση κειmicroένων από τον διαφηmicroιστικό λόγο και ανίχνευση του ρόλου της

ποιητικής λειτουργίας των κειmicroενικών τύπων (περιγραφή αφήγηση) και της

25

πολυτροπικότητας στην κατασκευή της οπτικής που θέλουν να επιβάλλουν στον

αναγνώστηθεατήraquo

bull laquoΚαταγραφή και ανάλυση microιας συνοmicroιλίας (πχ ενηλίκων εφήβων) και ανάδειξη των

ταυτοτήτων που αναδεικνύονταιraquo

bull laquoΑνάλυση διαδικτυακών ήκαι πολυmicroεσικών κειmicroένων και εντοπισmicroός των microέσων

(γλωσσικών πολυτροπικών συmicroφραστικό πλαίσιο κλπ) που συνεισφέρουν στην

οπτική των συντακτώνraquo

Αξιολόγηση

Με τη συγκεκριmicroένη εκδοχή καλύπτονται σχεδόν πλήρως οι στόχοι του ΠΣ της συγκεκριmicroένης θεmicroατικής ενότητας Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό (προφορικά γραπτά)

bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική microεταβολή

bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή

bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα

bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών τους

bull να εκφράζονται κριτικά ως προς την καταλληλότητα ενός (διαλεκτικού πχ) κειmicroένου σε σχέση microε την περίσταση επικοινωνίας

bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα Επίσης η 3η εκδοχή καλύπτει και microια σειρά στόχων από άλλες θεmicroατικές του ΠΣ όπως οι ακόλουθες ΘΕΜΑΤΙΚΗ Προφορικός γραπτός και πολυτροπικός λόγος Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να αναλύουν τη σηmicroασία των παραγλωσσικών και εξωγλωσσικών στοιχείων για τη microετάδοση νοηmicroάτων που δε δηλώνονται γλωσσικά

bull να ερmicroηνεύουν τη συmicroβολή κάθε τρόπου για τη δόmicroηση νοηmicroάτων στα πολυτροπικά κείmicroενα

bull να κατασκευάζουν πολυτροπικά κείmicroενα για ποικίλες περιστάσεις

bull να κρίνουν αν ένα κείmicroενο είναι αποτελεσmicroατικό ως προς τη microορφή λόγου που χρησιmicroοποιείται (προφορικός γραπτός πολυτροπικός κλπ) και να εξηγούν τον ρόλο που έχει η τεχνολογία στη διαmicroόρφωση πολυτροπικών πολυmicroεσικών κειmicroένων

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Το κείmicroενο η δοmicroή τα χαρακτηριστικά του και η ποικιλότητά του Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να συντάσσουν ποικιλία κειmicroενικών ειδών και τύπων microε συνοχή και συνεκτικότητα και να αναγνωρίζουν τα δοmicroικά χαρακτηριστικά τους

bull να πυκνώνουν το λόγο και να αξιοποιούν τις περιλήψεις ως βάση για την παραγωγή ευρύτερων κειmicroένων

bull να αναγνωρίζουν τη λειτουργία και συνέργεια των τρόπων σε διαφορετικά πολυτροπικά κείmicroενα (αφηγηmicroατικά περιγραφικά επιχειρηmicroατολογικά)

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα κοινωνία και επικοινωνία Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να διακρίνουν ότι κάθε χρήση της γλώσσας είναι κοινωνικά διαφοροποιηmicroένη και σχετίζεται microε τις ταυτότητες των οmicroιλητώντριών αλλά και microε καταστασιακά δεδοmicroένα

bull να εντοπίζουν τις κοινωνικές συνδηλώσεις σε ένα κείmicroενο

26

bull να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου

bull να αξιοποιούν τις γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές

bull να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού

Προστιθέmicroενη αξία

Προωθούνται οι νέοι γραmicromicroατισmicroοί και ο κριτικός γραmicromicroατισmicroός και διευρύνεται ο σχολικός χωροχρόνος Οι microαθητές και οι microαθήτριες αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες και συνεργάζονται αναδεικνύεται και ενθαρρύνεται η κριτική τους σκέψη και προάγεται η κριτική τους θέση ως πολιτών στον κόσmicroο που τιςτους περιβάλλει Η εκδοχή αυτή είναι και η πλησιέστερη στους στόχους και τις επιδιώξεις του νέου ΠΣ Η 3η εκδοχή αναδεικνύει επίσης τις ακόλουθες βασικές αρχές του ΠΣ

bull Το ΠΣ πρέπει να αποτελεί αφετηρία για την αξιοποίηση του διδακτικού υλικού και όχι

το αντίστροφο

bull Πρέπει να αξιοποιείται κάθε microαθησιακός πόρος (εποmicroένως και το βιβλίο)

προκειmicroένου να κατακτηθούν οι στόχοι

Σχηmicroατική παρουσίαση

Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής

A Γνώσεις για τον κόσmicroο πώς η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα (κριτική προσέγγιση)

Β Λειτουργική κατάκτησηΚειmicroενικών ειδών νέοι Γραmicromicroατισmicroοί

Γ Γνώσεις για τη γλώσσα

Γλωσσική ποικιλότητα η γλώσσα των νέων

∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές

Ταυτότητες

Στο σχήmicroα 3 βλέπουmicroε τώρα να microεταβάλλονται οι τρεις του άκρες σε σχέση microε την πρώτη εκδοχή αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) αλλά και αυτή που έχει σχέση microε τις γνώσεις για τον κόσmicroο (Α) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που εκβάλλει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή (κέντρο του ρόmicroβου) αφού τα παιδιά δεν ασκούνται στο να κάνουν απλώς διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα αλλά και στο να χρησιmicroοποιούν τις γνώσεις για τη γλώσσα προκειmicroένου να διαβάζουν καλύτερα τον κόσmicroο γύρω τους Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo στη δεύτερη laquoψάξε microάθε σύνθεσε και παρουσίασεraquo και τώρα τους λέει laquoΨάξει microάθε σύνθεσε παρουσίασε αλλά και δες ότι ο σηmicroειωτικός κόσmicroος γύρω σου δεν είναι αθώοςraquo

27

5 Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Με τα δεδοmicroένα που παρουσιάστηκαν και αναλύθηκαν παραπάνω το εύλογο ερώτηmicroα που τίθεται είναι το εξής σε ένα τέτοιο διδακτικό πλαίσιο πώς θα microπορέσουν οι εκπαιδευτικοί να αξιολογήσουν την επίδοση των microαθητών και των microαθητριών Για να απαντηθεί το ερώτηmicroα αυτό είναι χρήσιmicroο να γίνει προηγουmicroένως διάκριση των τριών διαφορετικών εννοιών που υπάρχουν πίσω από τον όρο αξιολόγηση Η πρώτη συζητήθηκε microέσω των παραδειγmicroάτων που αναπτύχθηκαν παραπάνω σύmicroφωνα microε το ΠΣ Στην περίπτωση αυτή η αξιολόγηση ταυτίζεται microε ότι τα παιδιά αναmicroένεται να είναι σε θέση να κάνουν σε κάθε θεmicroατική ενότητα Από εδώ κατά βάση ξεκινάει να σχεδιάζει τη διδασκαλία τουτης οη κάθε εκπαιδευτικός και προσπαθεί να αντιmicroετωπίσει συνδυαστικά τις αξιολογήσεις που προτείνονται στις τέσσερις θεmicroατικές ενότητες

Η δεύτερη συζητείται ιδιαίτερα στην έκτη ενότητα του ΠΣ Εκεί επισηmicroαίνεται ότι η αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά το microάθηmicroα στο σύνολό του (βλ περισσότερα εκεί) Αυτή η αξιολόγηση εποmicroένως αφορά την καθηmicroερινή διδακτική πρακτική από την οποία οι εκπαιδευτικοί αντλούν πολύ χρήσιmicroα στοιχεία που αφορούν τους ίδιους και τις ίδιες και τις επιλογές τους τους microαθητές και τις microαθήτριες και τον βαθmicroό ανταπόκρισής τους Από τη διαδικασία αυτή microπορούν οι εκπαιδευτικοί να αντλήσουν στοιχεία και για τη βαθmicroολόγηση (βλ παρακάτω)

Η τρίτη τέλος εκδοχή σχετίζεται microε αυτό που συνήθως στο ελληνικό σχολείο εννοούmicroε αξιολόγηση και ταυτίζεται microε την αποτίmicroηση του βαθmicroού που θα πάρει ο κάθε microαθητής και η κάθε microαθήτρια παράmicroετρος η οποία δε θα πρέπει να υποτιmicroάται

Στη συνέχεια αναλύεται η λογική του πλαισίου αξιολόγησης στο οποίο περιγράφεται η λογική των εξετάσεων που θα γίνονται στην Α Λυκείου

Στην εισαγωγή του πλαισίου αξιολόγησης αναφέρονται τα κάτωθι

laquoΓια την εξέταση στη Νέα Ελληνική Γλώσσα δίνεται στους microαθητές σε φωτοαντίγραφο ένα δύο ή και περισσότερα κείmicroενα περιορισmicroένης έκτασης (προτιmicroότερα τα δύο κείmicroενα) από τον έντυπο ήκαι τον ηλεκτρονικό λόγο που αναφέρονται σε κοινωνικά πολιτικά πολιτιστικά επιστηmicroονικά ή άλλα θέmicroατα της καθηmicroερινής ζωής Καλό είναι τα κείmicroενα να σχετίζονται microε τα θέmicroατα microε τα οποία ασχολήθηκαν οι microαθητές (γνώσεις για τον κόσmicroο βλ στήλη 1 του Προγράmicromicroατος Σπουδών) στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς Γενικότερος στόχος της εξέτασης είναι να ελεγχθεί ο βαθmicroός κατάκτησης των δεξιοτήτων και των γνώσεων που αναφέρονται στη στήλη 5 του Προγράmicromicroατος Σπουδώνraquo

- Προτείνεται να δίνονται δύο κείmicroενα αντί για ένα Η επιλογή αυτή οδηγεί στο να

ελέγξουmicroε καλύτερα microέσω συνδυαστικών ερωτήσεων την ικανότητα των microαθητών και

microαθητριών να κατανοούν κείmicroενα που έχουν σχέση microε κάποια θεmicroατική που

microελετήσαmicroε Εννοείται ότι τα κείmicroενα αυτά θα είναι άγνωστα αλλά θα σχετίζονται microε

τις θεmicroατικές microε τις οποίες ασχοληθήκαmicroε στην τάξη Τα κείmicroενα επίσης microπορούν να

αξιοποιηθούν ως βάση προκειmicroένου να αντληθούν πληροφορίες για την παραγωγή

λόγου (βλ παράγραφο 6 του Π∆ 612012)

- Η έννοια κείmicroενο χρησιmicroοποιείται εδώ microε microια ευρύτερη λογική Εννοούmicroε ως κείmicroενα

τα γνωστά ― γλωσσικά κυρίως― κείmicroενα που είναι σε έντυπη microορφή αλλά και τα

ποικίλα ηλεκτρονικά ή ψηφιακά και πολυτροπικά κείmicroενα (πχ βίντεο ιστοσελίδες

κλπ)

- Οδηγός των ερωτήσεων που θα τεθούν είναι το πλαίσιο της αξιολόγησης (τι

αναmicroένουmicroε οι microαθητές και οι microαθήτριες να ξέρουν microετά από κάποια φάση

διδασκαλίας ή στο τέλος) που δίνεται στη στήλη 5 του ΠΣ Με βάση τη στήλη αυτή και

την εστίαση στη διδασκαλία θα γίνει η επιλογή των ερωτήσεων

28

Στο πλαίσιο για την αξιολόγηση διακρίνονται δύο οmicroάδες ερωτήσεων Η πρώτη έχει σχέση microε

την κατανόηση του γραπτού λόγου (microε microια ευρύτερη λογική) Αναφέρεται χαρακτηριστικά

laquoΠιο συγκεκριmicroένα οι microαθητές καλούνται (α) Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται κατά πόσο έγινε κατανοητό το περιεχόmicroενο του ή των κειmicroένων (πχ οπτικές από τις οποίες προσεγγίζεται η πραγmicroατικότητα επιχειρήmicroατα συγγραφέα προβλήmicroατα που θέτει θέσεις που υποστηρίζει κτλ)raquo Στη συγκεκριmicroένη ενότητα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα εξής επίπεδα

- Κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες κατανοούν το (ή τα) κείmicroενο σε ένα πρώτο επίπεδο

- Κατά πόσο microπορούν να γίνουν κατανοητά τα επιχειρήmicroατα που microπορεί να χρησιmicroοποιούνται ή ο ρόλος που έχουν τα ποικίλα συmicroβολικά συστήmicroατα (φυσικά και η γλώσσα) στη συγκρότηση του νοήmicroατος των συγκεκριmicroένων κειmicroένων

- Με δεδοmicroένο το γεγονός ότι τα κείmicroενα προσεγγίζουν την πραγmicroατικότητα από συγκεκριmicroένες οπτικές γωνίες ενδιαφέρει ιδιαίτερα να διερευνάται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αντιληφθούν τις οπτικές γωνίες από τις οποίες το κάθε κείmicroενο προσεγγίζει την πραγmicroατικότητα Ενδιαφέρει ιδιαίτερα η ανάδειξη των διαφορών ή της συmicroπληρωmicroατικότητας που υπάρχει ανάmicroεσα στα κείmicroενα που δίνονται

- Εν κατακλείδι microας ενδιαφέρει να αποτυπωθεί στην αξιολόγησή microας όχι microόνο το κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να κατανοούν τα κείmicroενα αλλά και να αντιλαmicroβάνονται τη microη ουδετερότητα των κειmicroένων Να κατανοούν δηλαδή ότι η πραγmicroατικότητα που παρουσιάζεται σε κάθε κείmicroενο είναι αποτέλεσmicroα της ιδεολογίας της στάσης της θέσης και της γενικότερης κοσmicroοθεωρίας του συντάκτη ή της συντάκτριας και όχι αποτύπωση microιας ούτως ή άλλως microη υπαρκτής αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας (κριτικός γραmicromicroατισmicroός)

Με τη δεύτερη οmicroάδα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα εξής laquo(β) Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται πώς γλωσσικά (βλ γνώσεις για τη γλώσσα) ή εξωγλωσσικά στοιχεία (πβ πολυτροπικότητα) συγκροτούν την κειmicroενική ιδιαιτερότητα των συγκεκριmicroένων κειmicroένων και συνεισφέρουν στη σύνδεση των κειmicroένων αυτών microε την κοινωνική πραγmicroατικότητα όπου ανήκουν (βλ στήλη 3 του Προγράmicromicroατος Σπουδών)raquo Οι ερωτήσεις αυτές ξεκινούν από microια microεταγλωσσική αφετηρία και εστιάζουν και πάλι στα κείmicroενα Συγκεκριmicroένα διερευνώνται

- Ο ρόλος των γλωσσικών επιλογών στη συγκρότηση του νοήmicroατος των κειmicroένων γιατί για παράδειγmicroα επιλέγεται η γλώσσα των νέων και ποια ακριβώς εκδοχή της ή γιατί ο λόγος του κειmicroένου microπορεί να αξιοποιεί λόγιες ή λαϊκές εκφράσεις ή πώς η γλώσσα και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα (εικόνες φωτογραφίες διαγράmicromicroατα κλπ) αλληλοσυmicroπληρώνονται και κατασκευάζουν τα συγκεκριmicroένα νοήmicroατα

Ο αριθmicroός των υποερωτήσεων που microπορεί να υπάρχουν και η ακριβής κατεύθυνση προσδιορίζεται από τη διδασκαλία ή τις διδασκαλίες που έχουν προηγηθεί αλλά και το είδος της αξιολόγησης (τελική ενδιάmicroεση κλπ) Εκείνο που κυρίως ενδιαφέρει είναι να ανιχνευτεί microέσω των ερωτήσεων η δηmicroιουργικότητα και η κριτική ικανότητα των microαθητών και microαθητριών ως αναγνωστών ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ

- ∆ε δίνονται ερωτήσεις γραmicromicroατικές ή λεξιλογικές ανεξάρτητα από τα κείmicroενα αλλά ερωτήσεις microε τις οποίες επιχειρείται να διερευνηθούν τα λεξιλογικά και δοmicroικά

29

στοιχεία του κειmicroένου που συmicroβάλλουν στη διαmicroόρφωση των νοηmicroάτων που δίνει το κείmicroενο πχ η πραγmicroατικότητα που διαmicroορφώνει η χρήση της παθητικής φωνής σε σχέση microε την ενεργητική η χρήση ονοmicroατικών προτάσεων αντί των ρηmicroατικών η χρήση λόγιου λεξιλογίου αντί λαϊκού κλπ

- ∆ε δίνονται ασκήσεις microηχανιστικού τύπου (πχ συmicroπλήρωση κενών αντικαταστάσεις λέξεων κλπ)

- Η όποια γλωσσική εστίαση αποτυπώνεται σε ερωτήσεις που στοχεύουν στη διερεύνηση των κειmicroένων και του κόσmicroου Εξυπακούεται ότι οι όποιες γνώσεις για τη γλώσσα (και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα) ζητούνται από τα παιδιά έχουν κατακτηθεί στη διάρκεια των microαθηmicroάτων

Η τρίτη άσκηση έχει αποκλειστική σχέση microε την παραγωγή γραπτού λόγου Στο πλαίσιο αξιολόγησης αναφέρονται τα παρακάτω laquo(γ) Να παραγάγουν κείmicroενο το οποίο microε αφετηρία ένα από τα κείmicroενα που δίνονται θα προσαρmicroόζεται σε διαφορετικό επικοινωνιακό πλαίσιο (πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) και θα ανήκει σε ίδιο ή ενδεχοmicroένως διαφορετικό είδος κειmicroένου (πχ από συνέντευξη σε δοκίmicroιο από διαφήmicroιση σε δοκίmicroιο microε επιχειρηmicroατολογία από άρθρο εφηmicroερίδας σε αναδιήγηση κτλ) προκειmicroένου να αξιολογηθούν στοιχεία που σχετίζονται microε την κατάκτηση των γραmicromicroατισmicroών της στήλης 2 του Προγράmicromicroατος Σπουδών ή (εναλλακτικά) microε αφετηρία τα κείmicroενα που θα δοθούν να παραγάγουν (αφού microεταβληθεί το επικοινωνιακό πλαίσιο πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) συγκεκριmicroένο είδος κειmicroένου microέσω του οποίου να διατυπώνεται η συmicroφωνία ή διαφωνία τους microε θέσεις απόψεις και στάσεις που προβάλλονται στα κείmicroενα που έχουν δοθείraquo Εδώ αξίζει να προσεχθούν τα παρακάτω

- Η αξιολόγηση εστιάζει στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και συγκεκριmicroένων κειmicroενικών ειδών microε βάση συγκεκριmicroένο πλαίσιο επικοινωνίας Αυτή θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι είναι microια απαραίτητη γραπτή γλωσσική ικανότητα για ένα παιδί αυτή της ηλικίας

- Ελέγχεται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αξιοποιήσουν και να ενσωmicroατώσουν δηmicroιουργικά στα κείmicroενά τους πληροφορίες από άλλα κείmicroενα (τα κείmicroενα που δίνονται για την κατανόηση γραπτού λόγου) Η εστίαση αυτή αποβλέπει στο να αποτυπωθεί ο βαθmicroός δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών

- Ιδιαίτερα σηmicroαντικό είναι επίσης πέρα από την ενσωmicroάτωση γνώσεων και απόψεων τα παιδιά να microπορούν να διατυπώνουν τεκmicroηριωmicroένες θέσεις κρίσεις και αντιρρήσεις στα κείmicroενά τους ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος που έχουν να γράψουν

Γενικότερα το πνεύmicroα των εξετάσεων είναι απαραίτητο να κινείται στο γενικότερο πνεύmicroα του ΠΣ ενισχύοντας microεταξύ άλλων και -Κλασικού (που έχουν σχέση microε το έντυπο) και νέου τύπου γραmicromicroατισmicroούς (που έχουν σχέση microε τα ψηφιακά microέσα) -Τη δηmicroιουργικότητα των παιδιών σε σχέση microε το διάβασmicroα και το γράψιmicroο -Την κριτική τους ικανότητα -Την ικανότητά τους να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα τόσο για να εκφράζονται όσο και για να διαβάζουν τον κόσmicroο Για την αξιολόγηση του microαθήmicroατος laquoΝέα Ελληνική Γλώσσαraquo στην Α΄ τάξη ηmicroερησίου και Α΄

τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου ισχύει η παρ 6 του άρθ 1 του Π∆ 612012 (ΦΕΚ Α΄ 112)

30

3 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Β΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΠΑΛ Η Νεοελληνική Λογοτεχνία ως microάθηmicroα Γενικής Παιδείας διδάσκεται microία (1) ώρα την εβδοmicroάδα microε ελεύθερη επιλογή από τον διδάσκοντα Αναλυτικά Η ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καλύπτεται στη Β΄ Τάξη ηmicroερησίου ΕΠΑΛ από το εγχειρίδιο Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β΄ Τεύχος Β΄ Τάξης Γενικού Λυκείου

bull Η επιλογή της διδακτέας ύλης από τους διδάσκοντες πρέπει να είναι ίδια για όλα τα τmicroήmicroατα της τάξης του ίδιου σχολείου προκειmicroένου να τηρηθεί η ενότητα της διδασκαλίας και της αξιολόγησης

bull Θα πρέπει να διδαχθούν κείmicroενα από όλες τις περιόδους (περίπου 10 κείmicroενα)

bull Θα πρέπει να διδαχθούν τουλάχιστον ένα ή δύο κείmicroενα και από την ξένη λογοτεχνία ως αντιπροσωπευτικά των microεγάλων κλασικών έργων

bull Επίσης microπορούν να διδαχτούν ένα ή δύο δοκίmicroια εάν επαρκεί ο χρόνος ή να γίνει ανάγνωση κάποιων δοκιmicroίων κατά την κρίση του διδάσκοντος

bull Κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς εφόσον είναι εφικτό ο διδάσκων microπορεί να προγραmicromicroατίσει τη microελέτη δύο (2) το πολύ λογοτεχνικών βιβλίων αφιερώνοντας τρεις (3) το πολύ ώρες για καθένα από αυτά Τα βιβλία microπορεί να σχετίζονται microε τα ενδιαφέροντα των microαθητών ή microε τη διδακτέα ύλη Σκοπός της microελέτης αυτής είναι η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας των microαθητών Επισηmicroαίνεται ότι η δραστηριότητα αυτή αποτελεί microεν κριτήριο αξιολόγησης των microαθητών ωστόσο τα βιβλία δεν συmicroπεριλαmicroβάνονται στην ύλη των εξετάσεων της περιόδου Μαΐου-Ιουνίου

Β΄ ΤΑΞΗ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΕΠΑΛ Στη Β΄ τάξη Εσπερινού ΕΠΑΛ η Νεοελληνική Λογοτεχνία διδάσκεται microία (1) ώρα την εβδοmicroάδα microε ελεύθερη επιλογή από τον διδάσκοντα Η ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καλύπτεται στην Β΄ Τάξη Εσπερινού ΕΠΑΛ από το εγχειρίδιο Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α΄ Τεύχος Α΄ Τάξης Γενικού Λυκείου

bull Η επιλογή της διδακτέας ύλης από τους διδάσκοντες πρέπει να είναι ίδια για όλα τα τmicroήmicroατα της τάξης του ίδιου σχολείου προκειmicroένου να τηρηθεί η ενότητα της διδασκαλίας και της αξιολόγησης

bull Θα πρέπει να διδαχθούν κείmicroενα από όλες τις περιόδους (περίπου 7 κείmicroενα)

bull Θα πρέπει να διδαχθούν τουλάχιστον ένα ή δύο κείmicroενα και από την ξένη λογοτεχνία ως αντιπροσωπευτικά των microεγάλων κλασικών έργων

bull Κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς εφόσον είναι εφικτό ο διδάσκων microπορεί να προγραmicromicroατίσει τη microελέτη δύο (2) το πολύ λογοτεχνικών βιβλίων αφιερώνοντας τρεις (3) το πολύ ώρες για καθένα από αυτά Τα βιβλία microπορεί να σχετίζονται microε τα ενδιαφέροντα των microαθητών ή microε τη διδακτέα ύλη Σκοπός της microελέτης αυτής είναι η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας των microαθητών Επισηmicroαίνεται ότι η δραστηριότητα αυτή αποτελεί microεν κριτήριο αξιολόγησης των microαθητών ωστόσο τα βιβλία δεν συmicroπεριλαmicroβάνονται στην ύλη των εξετάσεων της περιόδου Μαΐου-Ιουνίου

Για την εξέταση του microαθήmicroατος ισχύει για τις ανωτέρω τάξεις ότι προβλέπεται στο Π∆ 612012 άρθρο 1 παρ 7 εδάφ 2 (ΦΕΚ Α΄ 112)

4 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

Β΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ Η διδακτέα ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Γλώσσας της Β΄ τάξης Ηmicroερησίου

Επαγγελmicroατικού Λυκείου περιλαmicroβάνεται στα εγχειρίδια

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Β΄ της Β΄ τάξης Γενικού Λυκείου

31

bull Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου

bull Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο

Β΄ Τάξη Ηmicroερήσιου Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Β΄ να διδαχτούν Η ΕΙ∆ΗΣΗ Ι Η ΕΙ∆ΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ 1Το γεγονός και το σχόλιο στην είδηση (σσ 14-17) 2Προβολή και διαφοροποίηση της είδησης (σσ 18-19) 3Παρεmicroβολή ξένου σχολίου στην είδηση (σ 20) 4 ∆ιαπλοκή του γεγονότος microε το σχόλιο στην είδηση (σσ 21-22) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το σχόλιο και την είδηση) (σσ 23-25) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την πληροφόρηση τη δηmicroοσιογραφία τον Τύπο) (σσ 26-30) ΙΙ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΙ∆ΗΣΗΣ 1Η οργάνωση της είδησης (σσ 32-35) 2Η οπτική γωνία του δηmicroοσιογράφου στην είδηση (σσ 36-38) 3Ο τίτλος της είδησης (σσ 39-42) 4Συντακτικά στοιχεία στην είδηση α Η σειρά των λεκτικών συνόλων στην είδηση (σσ 43-44) β Ενεργητική και παθητική σύνταξη στην είδηση (σ 45) γ Η χρήση των ονοmicroατικών προσδιορισmicroών στην είδηση Χρήση ονοmicroάτων και επιθέτων (σ 46)

δ Ο προσδιορισmicroός του χρόνου στην είδηση (σ 47) 5 Το σχόλιο πάνω σε microια είδηση (σσ 48-53) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το χρόνο) (σσ 54-55) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τα microέσα microαζικής επικοινωνίας) (σσ 56-63) Οργάνωση του λόγου Η χρήση του παραδείγmicroατος στην ανάπτυξη παραγράφου και ευρύτερου κειmicroένου (σσ 63-68)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΙ∆Η

Βιογραφικά είδη (σσ 71-72) 1 Βιογραφία microυθιστορηmicroατική βιογραφία (σσ 73-76) 2 Βιογραφικό σηmicroείωmicroα

α Τα γεγονότα και τα σχόλια σε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 77-78) β Η δοmicroή και το περιεχόmicroενο ενός βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 78-79) Λεξιλόγιο βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 82-84)

4 Αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα α Σύγκριση ενός αυτοβιογραφικού σηmicroειώmicroατος microε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σ 86) β Το έmicromicroεσο σχόλιο στο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 86-87) δ Ο πρακτικός σκοπός ενός (αυτο)βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 89-94)

Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την εργασία και την επιλογή επαγγέλmicroατος) (σσ 95-103) 6 Ηmicroερολόγιο (σσ 108-111) 7 Συστατική επιστολή (σσ 112-118) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε το χαρακτηρισmicroό ατόmicroου τις στερεότυπες αντιλήψεις το φυλετικό και κοινωνικό ρατσισmicroό) (σσ 119-126) Οργάνωση του λόγου Ι Παράγραφος Ανάπτυξη microε σύγκριση και αντίθεση (σσ 127-131) ΙΙ Ο ρόλος της αντίθεσης στη συνοχή του κειmicroένου α Συνοχή προτάσεων και περιόδων (σσ 132-133) β Συνοχή παραγράφων microε αντιθετική σύνδεση Ανάπτυξη δύο εννοιών σε ένα ευρύτερο κείmicroενο (σσ 133-135)

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ndash ΚΡΙΤΙΚΗ

32

Ι Παρουσίαση και κριτική ενός βιβλίου 3 Βιβλιοκριτική α Λογοτεχνική κριτική (σσ163-169) β Κριτική άλλων κειmicroένων (σ170-171) 5 Απλή και διαδοχική υπόταξη (σ175) 6 Οι αναφορικές προτάσεις (σσ176-177) Λεξιλόγιο (σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν) (σ 178) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την τέχνη και την κριτική έργου τέχνης) (σσ 179-189) ΙΙ Παρουσίαση και κριτική microιας θεατρικής παράστασης Λεξιλόγιο (σχετικό microε τη θεατρική κριτική) (σσ 203-205) ΙΙΙ Παρουσίαση και κριτική άλλων microορφών τέχνης Λεξιλόγιο (σχετικό microε την κριτική (σσ 219-220) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την κριτικήαξιολόγηση του ατόmicroου και την αυτοκριτική) (σσ 221-224) ΙV Οργάνωση του λόγου ορισmicroός και διαίρεση microιας έννοιας 1Ορισmicroός (σσ 226-230) 2∆ιαίρεση (σσ 231-236)

Σηmicroειώσεις ndashΠερίληψη Ι Σηmicroειώσεις (σ 240)

Α Σηmicroειώσεις από γραπτό λόγο (σσ 241-242) 1Κρατώ σηmicroειώσεις κατά παράγραφο (σσ 243-248) 2Εργάζοmicroαι σε ευρύτερες (από την παράγραφο) νοηmicroατικές ενότητες και κρατώ σηmicroειώσεις (σσ249-252) 3Από τις σηmicroειώσεις προχωρώ στο διάγραmicromicroα του κειmicroένου (σσ 253-257) Β Σηmicroειώσεις από προφορικό λόγο (σσ 258-259) ΙΙ Περίληψη Α Περίληψη γραπτού λόγου 1Πώς οδηγούmicroαι στην περίληψη (σ 262) 2Τι πρέπει να προσέχω σε microια περίληψη (σ 263) 3Συγκρίνω δύο περιλήψεις microία εκτενή και microία συνοπτική του ίδιου κειmicroένου (σσ 264-265) 4Εξετάζω τη χρήση της ενεργητικής και της παθητικής σύνταξης σε microία περίληψη (σσ 266-267) 5Παρατηρώ περιλήψεις από ποικίλα κείmicroενα (σσ 268-273) Β Περίληψη προφορικού λόγου 1∆ιαβάζω τη δηmicroοσιογραφική περίληψη microιας συζήτησης (σσ 274-275) 2Παρουσιάζω σε προφορικό και γραπτό λόγο περίληψη microιας συζήτησης (σ 276) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τη λακωνική έκφραση και την προσπάθεια για εξοικονόmicroηση χρόνου στη σύγχρονη καθηmicroερινή ζωή) (σσ 277-286)

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Για τον ορθό καταmicroερισmicroό και την αποδοτικότερη διδασκαλία της διδακτέας ύλης της

Νεοελληνικής Γλώσσας του Ηmicroερήσιου Επαγγελmicroατικού Λυκείου (ΕΠΑΛ) είναι σκόπιmicroο να ληφθούν υπόψη

1Το Πρόγραmicromicroα Σπουδών για τη Γλωσσική ∆ιδασκαλία στο Λύκειο (σ79-105) που περιλαmicroβάνεται στο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Α΄θmicroιας και Β΄θmicroιας Εκπσης Θεωρητικές Επιστήmicroες (2000) 2Οι laquoΟδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών microαθηmicroάτων στο Γενικό Λύκειοraquo που περιλαmicroβάνουν προτάσεις για τη διδασκαλία των εγχειριδίων Έκφραση-Έκθεση και την αξιοποίηση των βιβλίων Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου και Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο Επίσης οι διδάσκοντεςδιδάσκουσες στο πλαίσιο της υλοποίησης των εκάστοτε

διδακτικών στόχων και του διαθέσιmicroου διδακτικού χρόνου microπορούν να χρησιmicroοποιούν κατά περίπτωση κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό (κείmicroενα δραστηριότητες κά) και από άλλες πηγές microε σκοπό την περαιτέρω εξοικείωση των microαθητώνmicroαθητριών microε ποικίλα κειmicroενικά

33

είδη και την καλλιέργεια της ικανότητάς τους να κατανοούν και να παράγουν επιτυχώς προφορικό και γραπτό λόγο

ΕΣΠΕΡΙΝΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ

Η διδακτέα ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Γλώσσας των Β΄ και Γ΄ τάξεων Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου περιλαmicroβάνεται στα εγχειρίδια

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Α΄ της Α΄ τάξης Γενικού Λυκείου

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Β΄ της Β΄ τάξης Γενικού Λυκείου

bull Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο - Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου

bull Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο

Β΄ Τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Α΄ να διδαχτούν ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Ι ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ (σ 140) 1 Μεθόδευση της περιγραφής

α Η επιλογή και η παράθεσηοργάνωση των λεπτοmicroερειών (σσ 142-147) β Η ακρίβεια και η σαφήνεια στην περιγραφή (σσ 148-152)

2 Η γλώσσα της περιγραφής α Η επιλογή των κατάλληλων λέξεωνφράσεων (σσ 152-153) β Κυριολεκτική (δηλωτική) και microεταφορική (συνυποδηλωτική) χρήση της γλώσσας (σ 153)

3 Το σχόλιο και η οπτική γωνία στην περιγραφή (σσ 154-159) ΙΙ ∆ΙΑΦΟΡΑ ΘΕΜΑΤΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗΣ 1Περιγραφή ενός χώρου κτιρίου (σσ 160-167) 2Περιγραφή προσώπουατόmicroου

α Τα τυπικά και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ενός προσώπου ατόmicroου (σσ 168-170) β Το σχόλιο στην περιγραφή ενός ατόmicroου (σσ 171-176)

3 Περιγραφή ζωγραφικού πίνακα ή άλλου έργου τέχνης (σσ 176-178) 4 Ειδικά θέmicroατα β Περιγραφή της διαδικασίας για την κατασκευή ή τη χρήση ενός αντικειmicroένου (σσ 182-183) ΙΙΙ ΕΚΦΡΑΣΗ-ΕΚΘΕΣΗ θέmicroατα σχετικά microε την ενδυmicroασία και τη microόδα (σσ 184-199) ΙV ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ

Ανάπτυξη microιας παραγράφου microε αναλογία (σσ 200-205) ΑΦΗΓΗΣΗ Ι ΑΦΗΓΗΣΗ

1Ορισmicroός της αφήγησης (σσ 210-211) 2Αφηγηmicroατικό περιεχόmicroενο και αφηγηmicroατική πράξη (σσ 212-214) 7Αφηγηmicroατικός χρόνος (σσ 240-250)

Λεξιλόγιο σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν (σσ 251-252) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση (Γηρατειά και νεότητα Χθες-Σήmicroερα-Αύριο Αφηγήσεις για το παρελθόν και το microέλλον) (σσ 252-258) ΙΙ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΦΗΓΗΣΗ Λεξιλόγιο (σσ 262-263) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση Το κωmicroικό και η σηmicroασία του γέλιου (σσ 264-271) ΙΙΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ Συνοχή κειmicroένου (σσ 272-274)

Συνοχή σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο (σσ 274-277) ΤΟ ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΗΜΑ (σσ 280-295)

34

Γ΄ Τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Β΄ να διδαχτούν

Η ΕΙ∆ΗΣΗ Ι Η ΕΙ∆ΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ 1 Το γεγονός και το σχόλιο στην είδηση (σσ 14-17) 2 Προβολή και διαφοροποίηση της είδησης (σσ 18-19) 3 Παρεmicroβολή ξένου σχολίου στην είδηση (σ 20) 4 ∆ιαπλοκή του γεγονότος microε το σχόλιο στην είδηση (σσ 21-22) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το σχόλιο και την είδηση) (σσ 23-25) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την πληροφόρηση τη δηmicroοσιογραφία τον Τύπο) (σσ 26-30) ΙΙ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΙ∆ΗΣΗΣ 1 Η οργάνωση της είδησης (σσ 32-35) 2 Η οπτική γωνία του δηmicroοσιογράφου στην είδηση (σσ 36-38) 3 Ο τίτλος της είδησης (σσ 39-42) 4 Συντακτικά στοιχεία στην είδηση

α Η σειρά των λεκτικών συνόλων στην είδηση (σσ 43-44) β Ενεργητική και παθητική σύνταξη στην είδηση (σ 45) γ Η χρήση των ονοmicroατικών προσδιορισmicroών στην είδηση Χρήση ονοmicroάτων και επιθέτων (σ 46)

δ Ο προσδιορισmicroός του χρόνου στην είδηση (σ 47) 5 Το σχόλιο πάνω σε microια είδηση (σσ 48-53)

Λεξιλόγιο (σχετικό microε το χρόνο) (σσ 54-55) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τα microέσα microαζικής επικοινωνίας) (σσ 56-63) Οργάνωση του λόγου Η χρήση του παραδείγmicroατος στην ανάπτυξη παραγράφου και ευρύτερου κειmicroένου (σσ 63-68)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΙ∆Η

Βιογραφικά είδη (σσ 71-72) 1 Βιογραφία microυθιστορηmicroατική βιογραφία (σσ 73-76) 2 Βιογραφικό σηmicroείωmicroα

α Τα γεγονότα και τα σχόλια σε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 77-78) β Η δοmicroή και το περιεχόmicroενο ενός βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 78-79) Λεξιλόγιο βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 82-84)

4 Αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα α Σύγκριση ενός αυτοβιογραφικού σηmicroειώmicroατος microε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σ 86) β Το έmicromicroεσο σχόλιο στο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 86-87) δ Ο πρακτικός σκοπός ενός (αυτο)βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 89-94)

Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την εργασία και την επιλογή επαγγέλmicroατος) (σσ 95-103) 6 Ηmicroερολόγιο (σσ 108-111) 7 Συστατική επιστολή (σσ 112-118) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε το χαρακτηρισmicroό ατόmicroου τις στερεότυπες αντιλήψεις το φυλετικό και κοινωνικό ρατσισmicroό) (σσ 119-126) Οργάνωση του λόγου Ι Παράγραφος Ανάπτυξη microε σύγκριση και αντίθεση (σσ 127-131) ΙΙ Ο ρόλος της αντίθεσης στη συνοχή του κειmicroένου α Συνοχή προτάσεων και περιόδων (σσ 132-133) β Συνοχή παραγράφων microε αντιθετική σύνδεση Ανάπτυξη δύο εννοιών σε ένα ευρύτερο κείmicroενο (σσ 133-135)

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ndash ΚΡΙΤΙΚΗ

Ι Παρουσίαση και κριτική ενός βιβλίου 3 Βιβλιοκριτική α Λογοτεχνική κριτική (σσ 163-169)

35

β Κριτική άλλων κειmicroένων (σσ 170-171) 5 Απλή και διαδοχική υπόταξη (σ175) 6 Οι αναφορικές προτάσεις (σσ 176-177) Λεξιλόγιο (σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν) (σ 178) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την τέχνη και την κριτική έργου τέχνης) (σσ 179-189) ΙΙ Παρουσίαση και κριτική microιας θεατρικής παράστασης Λεξιλόγιο (σχετικό microε τη θεατρική κριτική) (σσ 203-205) ΙΙΙ Παρουσίαση και κριτική άλλων microορφών τέχνης Λεξιλόγιο (σχετικό microε την κριτική (σσ 219-220) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την κριτικήαξιολόγηση του ατόmicroου και την αυτοκριτική) (σσ 221-224) ΙV Οργάνωση του λόγου ορισmicroός και διαίρεση microιας έννοιας 1Ορισmicroός (σσ 226-230) 2∆ιαίρεση (σσ 231-236)

Σηmicroειώσεις ndashΠερίληψη Ι Σηmicroειώσεις (σ 240)

Α Σηmicroειώσεις από γραπτό λόγο (σσ 241-242) 1Κρατώ σηmicroειώσεις κατά παράγραφο (σσ 243-248) 2Εργάζοmicroαι σε ευρύτερες (από την παράγραφο) νοηmicroατικές ενότητες και κρατώ σηmicroειώσεις (σσ249-252) 3 Από τις σηmicroειώσεις προχωρώ στο διάγραmicromicroα του κειmicroένου (σσ 253-257) Β Σηmicroειώσεις από προφορικό λόγο (σσ 258-259) ΙΙ Περίληψη Α Περίληψη γραπτού λόγου 1Πώς οδηγούmicroαι στην περίληψη (σ 262) 2 Τι πρέπει να προσέχω σε microια περίληψη (σ 263) 3 Συγκρίνω δύο περιλήψεις microία εκτενή και microία συνοπτική του ίδιου κειmicroένου (σσ 264-265) 4 Εξετάζω τη χρήση της ενεργητικής και της παθητικής σύνταξης σε microία περίληψη (σσ 266-267) 5 Παρατηρώ περιλήψεις από ποικίλα κείmicroενα (σσ 268-273) Β Περίληψη προφορικού λόγου 1 ∆ιαβάζω τη δηmicroοσιογραφική περίληψη microιας συζήτησης (σσ 274-275) 2 Παρουσιάζω σε προφορικό και γραπτό λόγο περίληψη microιας συζήτησης (σσ 276) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τη λακωνική έκφραση και την προσπάθεια για εξοικονόmicroηση χρόνου στη σύγχρονη καθηmicroερινή ζωή) (σ 277-286)

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Για τον ορθό καταmicroερισmicroό και την αποδοτικότερη διδασκαλία της διδακτέας ύλης της

Νεοελληνικής Γλώσσας του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου είναι σκόπιmicroο να ληφθούν υπόψη

1Το Πρόγραmicromicroα Σπουδών για τη Γλωσσική ∆ιδασκαλία στο Λύκειο (σ79-105) που περιλαmicroβάνεται στο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Αθmicroιας και Βθmicroιας Εκπσης Θεωρητικές Επιστήmicroες (2000) 2Οι laquoΟδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών microαθηmicroάτων στο Γενικό Λύκειοraquo που περιλαmicroβάνουν προτάσεις για τη διδασκαλία των εγχειριδίων Έκφραση-Έκθεση και την αξιοποίηση των βιβλίων Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου και Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο (να αξιοποιηθούν σύmicroφωνα microε την κατανοmicroή της διδακτέας ύλης στο Εσπερινό Γενικό Λύκειο)

Επίσης οι διδάσκοντεςδιδάσκουσες στο πλαίσιο της υλοποίησης των εκάστοτε διδακτικών στόχων και του διαθέσιmicroου διδακτικού χρόνου microπορούν να χρησιmicroοποιούν κατά περίπτωση κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό (κείmicroενα δραστηριότητες κά) και από άλλες πηγές microε σκοπό την περαιτέρω εξοικείωση των microαθητώνmicroαθητριών microε ποικίλα κειmicroενικά είδη και την καλλιέργεια της ικανότητάς τους να κατανοούν και να παράγουν επιτυχώς προφορικό και γραπτό λόγο

36

Για την εξέταση του microαθήmicroατος στη Β΄ και Γ΄ τάξη του Ηmicroερήσιου και του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου και στη ∆΄ τάξη του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου ισχύει ότι προβλέπεται στο άρθρο 1 παρ 6 εδάφιο 2 του Π∆ 612012 (ΦΕΚ Α΄ 112)

Οι διδάσκοντες να ενηmicroερωθούν ενυπόγραφα

ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΔΙΑΝΟΜΗ

bull Γραφείο Υφυπουργού

bull Γραφείο Γενικού Γραmicromicroατέα

bull Γραφείο Ειδικού Γραmicromicroατέα

bull ∆νση Σπουδών ∆Ε Τmicroήmicroα Β΄

bull ∆νση Ιδιωτικής Εκπσης

bull ∆νση ΠΟ∆Ε

bull ∆νση Ξένων και Μειονοτικών Σχολείων

bull ∆νση Ειδικής Αγωγής

bull ΣΕΠΕ∆

ΣΥΝΤΗΣ ΤΜΡΧΗΣ ∆ΝΤΗΣ

∆Σ∆Ε

ΕΙ∆ΙΚΟΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

ΓΕΝΙΚΟΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

Ο ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ

ΘΕΟ∆ΩΡΟΣ Π ΠΑΠΑΘΕΟ∆ΩΡΟΥ

24

επιχειρηmicroατολογίας κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή

προφορική ενώπιον ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo

bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των

πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση

της γλωσσικής ποικιλότηταςraquo

bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής

δικτύωσης)raquo

bull laquoΟ διάλογος είναι το βασικότερο είδος προφορικής επικοινωνίας και διέπεται από

ενδογλωσσικούς και εξωγλωσσικούς κανόνεςraquo

bull laquoΑναγνώριση του σηmicroαντικού ρόλου της εκάστοτε κοινωνικής πρακτικής στον

προσδιορισmicroό της γλώσσας και του είδους του κειmicroένου που χρησιmicroοποιείταιraquo

bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς

ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo

bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης

που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση

αυτή αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις

ταυτότητες που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo

bull laquoΝα αντιλαmicroβάνονται ότι στη γλώσσα αποτυπώνονται πάντα οπτικές θέασης του

κόσmicroου γιrsquo αυτό οι γλωσσικές επιλογές υποδηλώνουν πολιτικές (microε microία ευρύτερη

έννοια) επιλογέςraquo

∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες

Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται microε την εργασία στο σπίτι το σενάριο εκτείνεται πέραν του σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την παραγωγή κειmicroένων τη διαχείριση πολυmicroέσων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Ο σχολικός χώρος το ίδιο δεν είναι microόνον η εξωσχολική δραστηριοποίηση των παιδιών είναι και η αλλαγή της κατανοmicroής τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους για να δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τις σκέψεις τους παίζουν ρόλους στη δραmicroατοποίηση ndash αλλάζει έτσι η εικόνα των σειρών των παιδιών που κάθονται προσηλωmicroένα στον πίνακα

Οη εκπαιδευτικός υποχωρεί από το ρόλο του ποmicroπού της γνώσης σε εmicroψυχωτικό και συντονιστικό ρόλο ∆εν παίζει τόσο ρόλο πόσο θα microιλήσει όσο πώς θα υποστηρίξει την κάθε οmicroάδα και το κάθε παιδί να ολοκληρώσει την εργασία του ∆εν έρχεται εκ των υστέρων να διορθώσει αλλά είναι πολύ κοντά στα παιδιά καθώς ψάχνουν γράφουν ή παρουσιάζουν προκειmicroένου να τα υποστηρίξει

Οι microαθητές και οι microαθήτριες βρίσκονται στο επίκεντρο και διαmicroορφώνουν σε ένα microεγάλο βαθmicroό τη microαθησιακή διαδικασία επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται και συνεργάζονται microελετούν ποικιλία κειmicroένων στέκονται κριτικά απέναντι στα microηνύmicroατα των ΜΜΕ γίνονται σκεπτόmicroενοι και υποψιασmicroένοι πολίτες Από το ΠΣ

bull laquoΑνάλυση microέσω της γλώσσας και των άλλων τρόπων κειmicroένων της καθηmicroερινότητας

(περιοδικά τύπος σώmicroατα κειmicroένων) προκειmicroένου να αναδειχθεί πώς

αναπαριστώνται microέσω του λόγου διάφορες κοινωνικές οmicroάδες (πχ microετανάστες

γυναίκες νέοι κλπ) Ανάδειξη των στερεοτύπων και προκαταλήψεωνraquo

bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν

την κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε

περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να

τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo

bull laquoΑνάλυση κειmicroένων από τον διαφηmicroιστικό λόγο και ανίχνευση του ρόλου της

ποιητικής λειτουργίας των κειmicroενικών τύπων (περιγραφή αφήγηση) και της

25

πολυτροπικότητας στην κατασκευή της οπτικής που θέλουν να επιβάλλουν στον

αναγνώστηθεατήraquo

bull laquoΚαταγραφή και ανάλυση microιας συνοmicroιλίας (πχ ενηλίκων εφήβων) και ανάδειξη των

ταυτοτήτων που αναδεικνύονταιraquo

bull laquoΑνάλυση διαδικτυακών ήκαι πολυmicroεσικών κειmicroένων και εντοπισmicroός των microέσων

(γλωσσικών πολυτροπικών συmicroφραστικό πλαίσιο κλπ) που συνεισφέρουν στην

οπτική των συντακτώνraquo

Αξιολόγηση

Με τη συγκεκριmicroένη εκδοχή καλύπτονται σχεδόν πλήρως οι στόχοι του ΠΣ της συγκεκριmicroένης θεmicroατικής ενότητας Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό (προφορικά γραπτά)

bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική microεταβολή

bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή

bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα

bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών τους

bull να εκφράζονται κριτικά ως προς την καταλληλότητα ενός (διαλεκτικού πχ) κειmicroένου σε σχέση microε την περίσταση επικοινωνίας

bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα Επίσης η 3η εκδοχή καλύπτει και microια σειρά στόχων από άλλες θεmicroατικές του ΠΣ όπως οι ακόλουθες ΘΕΜΑΤΙΚΗ Προφορικός γραπτός και πολυτροπικός λόγος Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να αναλύουν τη σηmicroασία των παραγλωσσικών και εξωγλωσσικών στοιχείων για τη microετάδοση νοηmicroάτων που δε δηλώνονται γλωσσικά

bull να ερmicroηνεύουν τη συmicroβολή κάθε τρόπου για τη δόmicroηση νοηmicroάτων στα πολυτροπικά κείmicroενα

bull να κατασκευάζουν πολυτροπικά κείmicroενα για ποικίλες περιστάσεις

bull να κρίνουν αν ένα κείmicroενο είναι αποτελεσmicroατικό ως προς τη microορφή λόγου που χρησιmicroοποιείται (προφορικός γραπτός πολυτροπικός κλπ) και να εξηγούν τον ρόλο που έχει η τεχνολογία στη διαmicroόρφωση πολυτροπικών πολυmicroεσικών κειmicroένων

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Το κείmicroενο η δοmicroή τα χαρακτηριστικά του και η ποικιλότητά του Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να συντάσσουν ποικιλία κειmicroενικών ειδών και τύπων microε συνοχή και συνεκτικότητα και να αναγνωρίζουν τα δοmicroικά χαρακτηριστικά τους

bull να πυκνώνουν το λόγο και να αξιοποιούν τις περιλήψεις ως βάση για την παραγωγή ευρύτερων κειmicroένων

bull να αναγνωρίζουν τη λειτουργία και συνέργεια των τρόπων σε διαφορετικά πολυτροπικά κείmicroενα (αφηγηmicroατικά περιγραφικά επιχειρηmicroατολογικά)

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα κοινωνία και επικοινωνία Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να διακρίνουν ότι κάθε χρήση της γλώσσας είναι κοινωνικά διαφοροποιηmicroένη και σχετίζεται microε τις ταυτότητες των οmicroιλητώντριών αλλά και microε καταστασιακά δεδοmicroένα

bull να εντοπίζουν τις κοινωνικές συνδηλώσεις σε ένα κείmicroενο

26

bull να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου

bull να αξιοποιούν τις γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές

bull να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού

Προστιθέmicroενη αξία

Προωθούνται οι νέοι γραmicromicroατισmicroοί και ο κριτικός γραmicromicroατισmicroός και διευρύνεται ο σχολικός χωροχρόνος Οι microαθητές και οι microαθήτριες αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες και συνεργάζονται αναδεικνύεται και ενθαρρύνεται η κριτική τους σκέψη και προάγεται η κριτική τους θέση ως πολιτών στον κόσmicroο που τιςτους περιβάλλει Η εκδοχή αυτή είναι και η πλησιέστερη στους στόχους και τις επιδιώξεις του νέου ΠΣ Η 3η εκδοχή αναδεικνύει επίσης τις ακόλουθες βασικές αρχές του ΠΣ

bull Το ΠΣ πρέπει να αποτελεί αφετηρία για την αξιοποίηση του διδακτικού υλικού και όχι

το αντίστροφο

bull Πρέπει να αξιοποιείται κάθε microαθησιακός πόρος (εποmicroένως και το βιβλίο)

προκειmicroένου να κατακτηθούν οι στόχοι

Σχηmicroατική παρουσίαση

Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής

A Γνώσεις για τον κόσmicroο πώς η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα (κριτική προσέγγιση)

Β Λειτουργική κατάκτησηΚειmicroενικών ειδών νέοι Γραmicromicroατισmicroοί

Γ Γνώσεις για τη γλώσσα

Γλωσσική ποικιλότητα η γλώσσα των νέων

∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές

Ταυτότητες

Στο σχήmicroα 3 βλέπουmicroε τώρα να microεταβάλλονται οι τρεις του άκρες σε σχέση microε την πρώτη εκδοχή αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) αλλά και αυτή που έχει σχέση microε τις γνώσεις για τον κόσmicroο (Α) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που εκβάλλει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή (κέντρο του ρόmicroβου) αφού τα παιδιά δεν ασκούνται στο να κάνουν απλώς διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα αλλά και στο να χρησιmicroοποιούν τις γνώσεις για τη γλώσσα προκειmicroένου να διαβάζουν καλύτερα τον κόσmicroο γύρω τους Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo στη δεύτερη laquoψάξε microάθε σύνθεσε και παρουσίασεraquo και τώρα τους λέει laquoΨάξει microάθε σύνθεσε παρουσίασε αλλά και δες ότι ο σηmicroειωτικός κόσmicroος γύρω σου δεν είναι αθώοςraquo

27

5 Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Με τα δεδοmicroένα που παρουσιάστηκαν και αναλύθηκαν παραπάνω το εύλογο ερώτηmicroα που τίθεται είναι το εξής σε ένα τέτοιο διδακτικό πλαίσιο πώς θα microπορέσουν οι εκπαιδευτικοί να αξιολογήσουν την επίδοση των microαθητών και των microαθητριών Για να απαντηθεί το ερώτηmicroα αυτό είναι χρήσιmicroο να γίνει προηγουmicroένως διάκριση των τριών διαφορετικών εννοιών που υπάρχουν πίσω από τον όρο αξιολόγηση Η πρώτη συζητήθηκε microέσω των παραδειγmicroάτων που αναπτύχθηκαν παραπάνω σύmicroφωνα microε το ΠΣ Στην περίπτωση αυτή η αξιολόγηση ταυτίζεται microε ότι τα παιδιά αναmicroένεται να είναι σε θέση να κάνουν σε κάθε θεmicroατική ενότητα Από εδώ κατά βάση ξεκινάει να σχεδιάζει τη διδασκαλία τουτης οη κάθε εκπαιδευτικός και προσπαθεί να αντιmicroετωπίσει συνδυαστικά τις αξιολογήσεις που προτείνονται στις τέσσερις θεmicroατικές ενότητες

Η δεύτερη συζητείται ιδιαίτερα στην έκτη ενότητα του ΠΣ Εκεί επισηmicroαίνεται ότι η αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά το microάθηmicroα στο σύνολό του (βλ περισσότερα εκεί) Αυτή η αξιολόγηση εποmicroένως αφορά την καθηmicroερινή διδακτική πρακτική από την οποία οι εκπαιδευτικοί αντλούν πολύ χρήσιmicroα στοιχεία που αφορούν τους ίδιους και τις ίδιες και τις επιλογές τους τους microαθητές και τις microαθήτριες και τον βαθmicroό ανταπόκρισής τους Από τη διαδικασία αυτή microπορούν οι εκπαιδευτικοί να αντλήσουν στοιχεία και για τη βαθmicroολόγηση (βλ παρακάτω)

Η τρίτη τέλος εκδοχή σχετίζεται microε αυτό που συνήθως στο ελληνικό σχολείο εννοούmicroε αξιολόγηση και ταυτίζεται microε την αποτίmicroηση του βαθmicroού που θα πάρει ο κάθε microαθητής και η κάθε microαθήτρια παράmicroετρος η οποία δε θα πρέπει να υποτιmicroάται

Στη συνέχεια αναλύεται η λογική του πλαισίου αξιολόγησης στο οποίο περιγράφεται η λογική των εξετάσεων που θα γίνονται στην Α Λυκείου

Στην εισαγωγή του πλαισίου αξιολόγησης αναφέρονται τα κάτωθι

laquoΓια την εξέταση στη Νέα Ελληνική Γλώσσα δίνεται στους microαθητές σε φωτοαντίγραφο ένα δύο ή και περισσότερα κείmicroενα περιορισmicroένης έκτασης (προτιmicroότερα τα δύο κείmicroενα) από τον έντυπο ήκαι τον ηλεκτρονικό λόγο που αναφέρονται σε κοινωνικά πολιτικά πολιτιστικά επιστηmicroονικά ή άλλα θέmicroατα της καθηmicroερινής ζωής Καλό είναι τα κείmicroενα να σχετίζονται microε τα θέmicroατα microε τα οποία ασχολήθηκαν οι microαθητές (γνώσεις για τον κόσmicroο βλ στήλη 1 του Προγράmicromicroατος Σπουδών) στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς Γενικότερος στόχος της εξέτασης είναι να ελεγχθεί ο βαθmicroός κατάκτησης των δεξιοτήτων και των γνώσεων που αναφέρονται στη στήλη 5 του Προγράmicromicroατος Σπουδώνraquo

- Προτείνεται να δίνονται δύο κείmicroενα αντί για ένα Η επιλογή αυτή οδηγεί στο να

ελέγξουmicroε καλύτερα microέσω συνδυαστικών ερωτήσεων την ικανότητα των microαθητών και

microαθητριών να κατανοούν κείmicroενα που έχουν σχέση microε κάποια θεmicroατική που

microελετήσαmicroε Εννοείται ότι τα κείmicroενα αυτά θα είναι άγνωστα αλλά θα σχετίζονται microε

τις θεmicroατικές microε τις οποίες ασχοληθήκαmicroε στην τάξη Τα κείmicroενα επίσης microπορούν να

αξιοποιηθούν ως βάση προκειmicroένου να αντληθούν πληροφορίες για την παραγωγή

λόγου (βλ παράγραφο 6 του Π∆ 612012)

- Η έννοια κείmicroενο χρησιmicroοποιείται εδώ microε microια ευρύτερη λογική Εννοούmicroε ως κείmicroενα

τα γνωστά ― γλωσσικά κυρίως― κείmicroενα που είναι σε έντυπη microορφή αλλά και τα

ποικίλα ηλεκτρονικά ή ψηφιακά και πολυτροπικά κείmicroενα (πχ βίντεο ιστοσελίδες

κλπ)

- Οδηγός των ερωτήσεων που θα τεθούν είναι το πλαίσιο της αξιολόγησης (τι

αναmicroένουmicroε οι microαθητές και οι microαθήτριες να ξέρουν microετά από κάποια φάση

διδασκαλίας ή στο τέλος) που δίνεται στη στήλη 5 του ΠΣ Με βάση τη στήλη αυτή και

την εστίαση στη διδασκαλία θα γίνει η επιλογή των ερωτήσεων

28

Στο πλαίσιο για την αξιολόγηση διακρίνονται δύο οmicroάδες ερωτήσεων Η πρώτη έχει σχέση microε

την κατανόηση του γραπτού λόγου (microε microια ευρύτερη λογική) Αναφέρεται χαρακτηριστικά

laquoΠιο συγκεκριmicroένα οι microαθητές καλούνται (α) Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται κατά πόσο έγινε κατανοητό το περιεχόmicroενο του ή των κειmicroένων (πχ οπτικές από τις οποίες προσεγγίζεται η πραγmicroατικότητα επιχειρήmicroατα συγγραφέα προβλήmicroατα που θέτει θέσεις που υποστηρίζει κτλ)raquo Στη συγκεκριmicroένη ενότητα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα εξής επίπεδα

- Κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες κατανοούν το (ή τα) κείmicroενο σε ένα πρώτο επίπεδο

- Κατά πόσο microπορούν να γίνουν κατανοητά τα επιχειρήmicroατα που microπορεί να χρησιmicroοποιούνται ή ο ρόλος που έχουν τα ποικίλα συmicroβολικά συστήmicroατα (φυσικά και η γλώσσα) στη συγκρότηση του νοήmicroατος των συγκεκριmicroένων κειmicroένων

- Με δεδοmicroένο το γεγονός ότι τα κείmicroενα προσεγγίζουν την πραγmicroατικότητα από συγκεκριmicroένες οπτικές γωνίες ενδιαφέρει ιδιαίτερα να διερευνάται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αντιληφθούν τις οπτικές γωνίες από τις οποίες το κάθε κείmicroενο προσεγγίζει την πραγmicroατικότητα Ενδιαφέρει ιδιαίτερα η ανάδειξη των διαφορών ή της συmicroπληρωmicroατικότητας που υπάρχει ανάmicroεσα στα κείmicroενα που δίνονται

- Εν κατακλείδι microας ενδιαφέρει να αποτυπωθεί στην αξιολόγησή microας όχι microόνο το κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να κατανοούν τα κείmicroενα αλλά και να αντιλαmicroβάνονται τη microη ουδετερότητα των κειmicroένων Να κατανοούν δηλαδή ότι η πραγmicroατικότητα που παρουσιάζεται σε κάθε κείmicroενο είναι αποτέλεσmicroα της ιδεολογίας της στάσης της θέσης και της γενικότερης κοσmicroοθεωρίας του συντάκτη ή της συντάκτριας και όχι αποτύπωση microιας ούτως ή άλλως microη υπαρκτής αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας (κριτικός γραmicromicroατισmicroός)

Με τη δεύτερη οmicroάδα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα εξής laquo(β) Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται πώς γλωσσικά (βλ γνώσεις για τη γλώσσα) ή εξωγλωσσικά στοιχεία (πβ πολυτροπικότητα) συγκροτούν την κειmicroενική ιδιαιτερότητα των συγκεκριmicroένων κειmicroένων και συνεισφέρουν στη σύνδεση των κειmicroένων αυτών microε την κοινωνική πραγmicroατικότητα όπου ανήκουν (βλ στήλη 3 του Προγράmicromicroατος Σπουδών)raquo Οι ερωτήσεις αυτές ξεκινούν από microια microεταγλωσσική αφετηρία και εστιάζουν και πάλι στα κείmicroενα Συγκεκριmicroένα διερευνώνται

- Ο ρόλος των γλωσσικών επιλογών στη συγκρότηση του νοήmicroατος των κειmicroένων γιατί για παράδειγmicroα επιλέγεται η γλώσσα των νέων και ποια ακριβώς εκδοχή της ή γιατί ο λόγος του κειmicroένου microπορεί να αξιοποιεί λόγιες ή λαϊκές εκφράσεις ή πώς η γλώσσα και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα (εικόνες φωτογραφίες διαγράmicromicroατα κλπ) αλληλοσυmicroπληρώνονται και κατασκευάζουν τα συγκεκριmicroένα νοήmicroατα

Ο αριθmicroός των υποερωτήσεων που microπορεί να υπάρχουν και η ακριβής κατεύθυνση προσδιορίζεται από τη διδασκαλία ή τις διδασκαλίες που έχουν προηγηθεί αλλά και το είδος της αξιολόγησης (τελική ενδιάmicroεση κλπ) Εκείνο που κυρίως ενδιαφέρει είναι να ανιχνευτεί microέσω των ερωτήσεων η δηmicroιουργικότητα και η κριτική ικανότητα των microαθητών και microαθητριών ως αναγνωστών ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ

- ∆ε δίνονται ερωτήσεις γραmicromicroατικές ή λεξιλογικές ανεξάρτητα από τα κείmicroενα αλλά ερωτήσεις microε τις οποίες επιχειρείται να διερευνηθούν τα λεξιλογικά και δοmicroικά

29

στοιχεία του κειmicroένου που συmicroβάλλουν στη διαmicroόρφωση των νοηmicroάτων που δίνει το κείmicroενο πχ η πραγmicroατικότητα που διαmicroορφώνει η χρήση της παθητικής φωνής σε σχέση microε την ενεργητική η χρήση ονοmicroατικών προτάσεων αντί των ρηmicroατικών η χρήση λόγιου λεξιλογίου αντί λαϊκού κλπ

- ∆ε δίνονται ασκήσεις microηχανιστικού τύπου (πχ συmicroπλήρωση κενών αντικαταστάσεις λέξεων κλπ)

- Η όποια γλωσσική εστίαση αποτυπώνεται σε ερωτήσεις που στοχεύουν στη διερεύνηση των κειmicroένων και του κόσmicroου Εξυπακούεται ότι οι όποιες γνώσεις για τη γλώσσα (και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα) ζητούνται από τα παιδιά έχουν κατακτηθεί στη διάρκεια των microαθηmicroάτων

Η τρίτη άσκηση έχει αποκλειστική σχέση microε την παραγωγή γραπτού λόγου Στο πλαίσιο αξιολόγησης αναφέρονται τα παρακάτω laquo(γ) Να παραγάγουν κείmicroενο το οποίο microε αφετηρία ένα από τα κείmicroενα που δίνονται θα προσαρmicroόζεται σε διαφορετικό επικοινωνιακό πλαίσιο (πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) και θα ανήκει σε ίδιο ή ενδεχοmicroένως διαφορετικό είδος κειmicroένου (πχ από συνέντευξη σε δοκίmicroιο από διαφήmicroιση σε δοκίmicroιο microε επιχειρηmicroατολογία από άρθρο εφηmicroερίδας σε αναδιήγηση κτλ) προκειmicroένου να αξιολογηθούν στοιχεία που σχετίζονται microε την κατάκτηση των γραmicromicroατισmicroών της στήλης 2 του Προγράmicromicroατος Σπουδών ή (εναλλακτικά) microε αφετηρία τα κείmicroενα που θα δοθούν να παραγάγουν (αφού microεταβληθεί το επικοινωνιακό πλαίσιο πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) συγκεκριmicroένο είδος κειmicroένου microέσω του οποίου να διατυπώνεται η συmicroφωνία ή διαφωνία τους microε θέσεις απόψεις και στάσεις που προβάλλονται στα κείmicroενα που έχουν δοθείraquo Εδώ αξίζει να προσεχθούν τα παρακάτω

- Η αξιολόγηση εστιάζει στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και συγκεκριmicroένων κειmicroενικών ειδών microε βάση συγκεκριmicroένο πλαίσιο επικοινωνίας Αυτή θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι είναι microια απαραίτητη γραπτή γλωσσική ικανότητα για ένα παιδί αυτή της ηλικίας

- Ελέγχεται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αξιοποιήσουν και να ενσωmicroατώσουν δηmicroιουργικά στα κείmicroενά τους πληροφορίες από άλλα κείmicroενα (τα κείmicroενα που δίνονται για την κατανόηση γραπτού λόγου) Η εστίαση αυτή αποβλέπει στο να αποτυπωθεί ο βαθmicroός δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών

- Ιδιαίτερα σηmicroαντικό είναι επίσης πέρα από την ενσωmicroάτωση γνώσεων και απόψεων τα παιδιά να microπορούν να διατυπώνουν τεκmicroηριωmicroένες θέσεις κρίσεις και αντιρρήσεις στα κείmicroενά τους ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος που έχουν να γράψουν

Γενικότερα το πνεύmicroα των εξετάσεων είναι απαραίτητο να κινείται στο γενικότερο πνεύmicroα του ΠΣ ενισχύοντας microεταξύ άλλων και -Κλασικού (που έχουν σχέση microε το έντυπο) και νέου τύπου γραmicromicroατισmicroούς (που έχουν σχέση microε τα ψηφιακά microέσα) -Τη δηmicroιουργικότητα των παιδιών σε σχέση microε το διάβασmicroα και το γράψιmicroο -Την κριτική τους ικανότητα -Την ικανότητά τους να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα τόσο για να εκφράζονται όσο και για να διαβάζουν τον κόσmicroο Για την αξιολόγηση του microαθήmicroατος laquoΝέα Ελληνική Γλώσσαraquo στην Α΄ τάξη ηmicroερησίου και Α΄

τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου ισχύει η παρ 6 του άρθ 1 του Π∆ 612012 (ΦΕΚ Α΄ 112)

30

3 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Β΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΠΑΛ Η Νεοελληνική Λογοτεχνία ως microάθηmicroα Γενικής Παιδείας διδάσκεται microία (1) ώρα την εβδοmicroάδα microε ελεύθερη επιλογή από τον διδάσκοντα Αναλυτικά Η ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καλύπτεται στη Β΄ Τάξη ηmicroερησίου ΕΠΑΛ από το εγχειρίδιο Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β΄ Τεύχος Β΄ Τάξης Γενικού Λυκείου

bull Η επιλογή της διδακτέας ύλης από τους διδάσκοντες πρέπει να είναι ίδια για όλα τα τmicroήmicroατα της τάξης του ίδιου σχολείου προκειmicroένου να τηρηθεί η ενότητα της διδασκαλίας και της αξιολόγησης

bull Θα πρέπει να διδαχθούν κείmicroενα από όλες τις περιόδους (περίπου 10 κείmicroενα)

bull Θα πρέπει να διδαχθούν τουλάχιστον ένα ή δύο κείmicroενα και από την ξένη λογοτεχνία ως αντιπροσωπευτικά των microεγάλων κλασικών έργων

bull Επίσης microπορούν να διδαχτούν ένα ή δύο δοκίmicroια εάν επαρκεί ο χρόνος ή να γίνει ανάγνωση κάποιων δοκιmicroίων κατά την κρίση του διδάσκοντος

bull Κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς εφόσον είναι εφικτό ο διδάσκων microπορεί να προγραmicromicroατίσει τη microελέτη δύο (2) το πολύ λογοτεχνικών βιβλίων αφιερώνοντας τρεις (3) το πολύ ώρες για καθένα από αυτά Τα βιβλία microπορεί να σχετίζονται microε τα ενδιαφέροντα των microαθητών ή microε τη διδακτέα ύλη Σκοπός της microελέτης αυτής είναι η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας των microαθητών Επισηmicroαίνεται ότι η δραστηριότητα αυτή αποτελεί microεν κριτήριο αξιολόγησης των microαθητών ωστόσο τα βιβλία δεν συmicroπεριλαmicroβάνονται στην ύλη των εξετάσεων της περιόδου Μαΐου-Ιουνίου

Β΄ ΤΑΞΗ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΕΠΑΛ Στη Β΄ τάξη Εσπερινού ΕΠΑΛ η Νεοελληνική Λογοτεχνία διδάσκεται microία (1) ώρα την εβδοmicroάδα microε ελεύθερη επιλογή από τον διδάσκοντα Η ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καλύπτεται στην Β΄ Τάξη Εσπερινού ΕΠΑΛ από το εγχειρίδιο Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α΄ Τεύχος Α΄ Τάξης Γενικού Λυκείου

bull Η επιλογή της διδακτέας ύλης από τους διδάσκοντες πρέπει να είναι ίδια για όλα τα τmicroήmicroατα της τάξης του ίδιου σχολείου προκειmicroένου να τηρηθεί η ενότητα της διδασκαλίας και της αξιολόγησης

bull Θα πρέπει να διδαχθούν κείmicroενα από όλες τις περιόδους (περίπου 7 κείmicroενα)

bull Θα πρέπει να διδαχθούν τουλάχιστον ένα ή δύο κείmicroενα και από την ξένη λογοτεχνία ως αντιπροσωπευτικά των microεγάλων κλασικών έργων

bull Κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς εφόσον είναι εφικτό ο διδάσκων microπορεί να προγραmicromicroατίσει τη microελέτη δύο (2) το πολύ λογοτεχνικών βιβλίων αφιερώνοντας τρεις (3) το πολύ ώρες για καθένα από αυτά Τα βιβλία microπορεί να σχετίζονται microε τα ενδιαφέροντα των microαθητών ή microε τη διδακτέα ύλη Σκοπός της microελέτης αυτής είναι η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας των microαθητών Επισηmicroαίνεται ότι η δραστηριότητα αυτή αποτελεί microεν κριτήριο αξιολόγησης των microαθητών ωστόσο τα βιβλία δεν συmicroπεριλαmicroβάνονται στην ύλη των εξετάσεων της περιόδου Μαΐου-Ιουνίου

Για την εξέταση του microαθήmicroατος ισχύει για τις ανωτέρω τάξεις ότι προβλέπεται στο Π∆ 612012 άρθρο 1 παρ 7 εδάφ 2 (ΦΕΚ Α΄ 112)

4 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

Β΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ Η διδακτέα ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Γλώσσας της Β΄ τάξης Ηmicroερησίου

Επαγγελmicroατικού Λυκείου περιλαmicroβάνεται στα εγχειρίδια

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Β΄ της Β΄ τάξης Γενικού Λυκείου

31

bull Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου

bull Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο

Β΄ Τάξη Ηmicroερήσιου Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Β΄ να διδαχτούν Η ΕΙ∆ΗΣΗ Ι Η ΕΙ∆ΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ 1Το γεγονός και το σχόλιο στην είδηση (σσ 14-17) 2Προβολή και διαφοροποίηση της είδησης (σσ 18-19) 3Παρεmicroβολή ξένου σχολίου στην είδηση (σ 20) 4 ∆ιαπλοκή του γεγονότος microε το σχόλιο στην είδηση (σσ 21-22) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το σχόλιο και την είδηση) (σσ 23-25) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την πληροφόρηση τη δηmicroοσιογραφία τον Τύπο) (σσ 26-30) ΙΙ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΙ∆ΗΣΗΣ 1Η οργάνωση της είδησης (σσ 32-35) 2Η οπτική γωνία του δηmicroοσιογράφου στην είδηση (σσ 36-38) 3Ο τίτλος της είδησης (σσ 39-42) 4Συντακτικά στοιχεία στην είδηση α Η σειρά των λεκτικών συνόλων στην είδηση (σσ 43-44) β Ενεργητική και παθητική σύνταξη στην είδηση (σ 45) γ Η χρήση των ονοmicroατικών προσδιορισmicroών στην είδηση Χρήση ονοmicroάτων και επιθέτων (σ 46)

δ Ο προσδιορισmicroός του χρόνου στην είδηση (σ 47) 5 Το σχόλιο πάνω σε microια είδηση (σσ 48-53) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το χρόνο) (σσ 54-55) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τα microέσα microαζικής επικοινωνίας) (σσ 56-63) Οργάνωση του λόγου Η χρήση του παραδείγmicroατος στην ανάπτυξη παραγράφου και ευρύτερου κειmicroένου (σσ 63-68)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΙ∆Η

Βιογραφικά είδη (σσ 71-72) 1 Βιογραφία microυθιστορηmicroατική βιογραφία (σσ 73-76) 2 Βιογραφικό σηmicroείωmicroα

α Τα γεγονότα και τα σχόλια σε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 77-78) β Η δοmicroή και το περιεχόmicroενο ενός βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 78-79) Λεξιλόγιο βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 82-84)

4 Αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα α Σύγκριση ενός αυτοβιογραφικού σηmicroειώmicroατος microε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σ 86) β Το έmicromicroεσο σχόλιο στο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 86-87) δ Ο πρακτικός σκοπός ενός (αυτο)βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 89-94)

Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την εργασία και την επιλογή επαγγέλmicroατος) (σσ 95-103) 6 Ηmicroερολόγιο (σσ 108-111) 7 Συστατική επιστολή (σσ 112-118) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε το χαρακτηρισmicroό ατόmicroου τις στερεότυπες αντιλήψεις το φυλετικό και κοινωνικό ρατσισmicroό) (σσ 119-126) Οργάνωση του λόγου Ι Παράγραφος Ανάπτυξη microε σύγκριση και αντίθεση (σσ 127-131) ΙΙ Ο ρόλος της αντίθεσης στη συνοχή του κειmicroένου α Συνοχή προτάσεων και περιόδων (σσ 132-133) β Συνοχή παραγράφων microε αντιθετική σύνδεση Ανάπτυξη δύο εννοιών σε ένα ευρύτερο κείmicroενο (σσ 133-135)

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ndash ΚΡΙΤΙΚΗ

32

Ι Παρουσίαση και κριτική ενός βιβλίου 3 Βιβλιοκριτική α Λογοτεχνική κριτική (σσ163-169) β Κριτική άλλων κειmicroένων (σ170-171) 5 Απλή και διαδοχική υπόταξη (σ175) 6 Οι αναφορικές προτάσεις (σσ176-177) Λεξιλόγιο (σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν) (σ 178) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την τέχνη και την κριτική έργου τέχνης) (σσ 179-189) ΙΙ Παρουσίαση και κριτική microιας θεατρικής παράστασης Λεξιλόγιο (σχετικό microε τη θεατρική κριτική) (σσ 203-205) ΙΙΙ Παρουσίαση και κριτική άλλων microορφών τέχνης Λεξιλόγιο (σχετικό microε την κριτική (σσ 219-220) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την κριτικήαξιολόγηση του ατόmicroου και την αυτοκριτική) (σσ 221-224) ΙV Οργάνωση του λόγου ορισmicroός και διαίρεση microιας έννοιας 1Ορισmicroός (σσ 226-230) 2∆ιαίρεση (σσ 231-236)

Σηmicroειώσεις ndashΠερίληψη Ι Σηmicroειώσεις (σ 240)

Α Σηmicroειώσεις από γραπτό λόγο (σσ 241-242) 1Κρατώ σηmicroειώσεις κατά παράγραφο (σσ 243-248) 2Εργάζοmicroαι σε ευρύτερες (από την παράγραφο) νοηmicroατικές ενότητες και κρατώ σηmicroειώσεις (σσ249-252) 3Από τις σηmicroειώσεις προχωρώ στο διάγραmicromicroα του κειmicroένου (σσ 253-257) Β Σηmicroειώσεις από προφορικό λόγο (σσ 258-259) ΙΙ Περίληψη Α Περίληψη γραπτού λόγου 1Πώς οδηγούmicroαι στην περίληψη (σ 262) 2Τι πρέπει να προσέχω σε microια περίληψη (σ 263) 3Συγκρίνω δύο περιλήψεις microία εκτενή και microία συνοπτική του ίδιου κειmicroένου (σσ 264-265) 4Εξετάζω τη χρήση της ενεργητικής και της παθητικής σύνταξης σε microία περίληψη (σσ 266-267) 5Παρατηρώ περιλήψεις από ποικίλα κείmicroενα (σσ 268-273) Β Περίληψη προφορικού λόγου 1∆ιαβάζω τη δηmicroοσιογραφική περίληψη microιας συζήτησης (σσ 274-275) 2Παρουσιάζω σε προφορικό και γραπτό λόγο περίληψη microιας συζήτησης (σ 276) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τη λακωνική έκφραση και την προσπάθεια για εξοικονόmicroηση χρόνου στη σύγχρονη καθηmicroερινή ζωή) (σσ 277-286)

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Για τον ορθό καταmicroερισmicroό και την αποδοτικότερη διδασκαλία της διδακτέας ύλης της

Νεοελληνικής Γλώσσας του Ηmicroερήσιου Επαγγελmicroατικού Λυκείου (ΕΠΑΛ) είναι σκόπιmicroο να ληφθούν υπόψη

1Το Πρόγραmicromicroα Σπουδών για τη Γλωσσική ∆ιδασκαλία στο Λύκειο (σ79-105) που περιλαmicroβάνεται στο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Α΄θmicroιας και Β΄θmicroιας Εκπσης Θεωρητικές Επιστήmicroες (2000) 2Οι laquoΟδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών microαθηmicroάτων στο Γενικό Λύκειοraquo που περιλαmicroβάνουν προτάσεις για τη διδασκαλία των εγχειριδίων Έκφραση-Έκθεση και την αξιοποίηση των βιβλίων Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου και Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο Επίσης οι διδάσκοντεςδιδάσκουσες στο πλαίσιο της υλοποίησης των εκάστοτε

διδακτικών στόχων και του διαθέσιmicroου διδακτικού χρόνου microπορούν να χρησιmicroοποιούν κατά περίπτωση κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό (κείmicroενα δραστηριότητες κά) και από άλλες πηγές microε σκοπό την περαιτέρω εξοικείωση των microαθητώνmicroαθητριών microε ποικίλα κειmicroενικά

33

είδη και την καλλιέργεια της ικανότητάς τους να κατανοούν και να παράγουν επιτυχώς προφορικό και γραπτό λόγο

ΕΣΠΕΡΙΝΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ

Η διδακτέα ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Γλώσσας των Β΄ και Γ΄ τάξεων Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου περιλαmicroβάνεται στα εγχειρίδια

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Α΄ της Α΄ τάξης Γενικού Λυκείου

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Β΄ της Β΄ τάξης Γενικού Λυκείου

bull Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο - Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου

bull Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο

Β΄ Τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Α΄ να διδαχτούν ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Ι ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ (σ 140) 1 Μεθόδευση της περιγραφής

α Η επιλογή και η παράθεσηοργάνωση των λεπτοmicroερειών (σσ 142-147) β Η ακρίβεια και η σαφήνεια στην περιγραφή (σσ 148-152)

2 Η γλώσσα της περιγραφής α Η επιλογή των κατάλληλων λέξεωνφράσεων (σσ 152-153) β Κυριολεκτική (δηλωτική) και microεταφορική (συνυποδηλωτική) χρήση της γλώσσας (σ 153)

3 Το σχόλιο και η οπτική γωνία στην περιγραφή (σσ 154-159) ΙΙ ∆ΙΑΦΟΡΑ ΘΕΜΑΤΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗΣ 1Περιγραφή ενός χώρου κτιρίου (σσ 160-167) 2Περιγραφή προσώπουατόmicroου

α Τα τυπικά και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ενός προσώπου ατόmicroου (σσ 168-170) β Το σχόλιο στην περιγραφή ενός ατόmicroου (σσ 171-176)

3 Περιγραφή ζωγραφικού πίνακα ή άλλου έργου τέχνης (σσ 176-178) 4 Ειδικά θέmicroατα β Περιγραφή της διαδικασίας για την κατασκευή ή τη χρήση ενός αντικειmicroένου (σσ 182-183) ΙΙΙ ΕΚΦΡΑΣΗ-ΕΚΘΕΣΗ θέmicroατα σχετικά microε την ενδυmicroασία και τη microόδα (σσ 184-199) ΙV ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ

Ανάπτυξη microιας παραγράφου microε αναλογία (σσ 200-205) ΑΦΗΓΗΣΗ Ι ΑΦΗΓΗΣΗ

1Ορισmicroός της αφήγησης (σσ 210-211) 2Αφηγηmicroατικό περιεχόmicroενο και αφηγηmicroατική πράξη (σσ 212-214) 7Αφηγηmicroατικός χρόνος (σσ 240-250)

Λεξιλόγιο σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν (σσ 251-252) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση (Γηρατειά και νεότητα Χθες-Σήmicroερα-Αύριο Αφηγήσεις για το παρελθόν και το microέλλον) (σσ 252-258) ΙΙ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΦΗΓΗΣΗ Λεξιλόγιο (σσ 262-263) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση Το κωmicroικό και η σηmicroασία του γέλιου (σσ 264-271) ΙΙΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ Συνοχή κειmicroένου (σσ 272-274)

Συνοχή σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο (σσ 274-277) ΤΟ ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΗΜΑ (σσ 280-295)

34

Γ΄ Τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Β΄ να διδαχτούν

Η ΕΙ∆ΗΣΗ Ι Η ΕΙ∆ΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ 1 Το γεγονός και το σχόλιο στην είδηση (σσ 14-17) 2 Προβολή και διαφοροποίηση της είδησης (σσ 18-19) 3 Παρεmicroβολή ξένου σχολίου στην είδηση (σ 20) 4 ∆ιαπλοκή του γεγονότος microε το σχόλιο στην είδηση (σσ 21-22) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το σχόλιο και την είδηση) (σσ 23-25) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την πληροφόρηση τη δηmicroοσιογραφία τον Τύπο) (σσ 26-30) ΙΙ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΙ∆ΗΣΗΣ 1 Η οργάνωση της είδησης (σσ 32-35) 2 Η οπτική γωνία του δηmicroοσιογράφου στην είδηση (σσ 36-38) 3 Ο τίτλος της είδησης (σσ 39-42) 4 Συντακτικά στοιχεία στην είδηση

α Η σειρά των λεκτικών συνόλων στην είδηση (σσ 43-44) β Ενεργητική και παθητική σύνταξη στην είδηση (σ 45) γ Η χρήση των ονοmicroατικών προσδιορισmicroών στην είδηση Χρήση ονοmicroάτων και επιθέτων (σ 46)

δ Ο προσδιορισmicroός του χρόνου στην είδηση (σ 47) 5 Το σχόλιο πάνω σε microια είδηση (σσ 48-53)

Λεξιλόγιο (σχετικό microε το χρόνο) (σσ 54-55) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τα microέσα microαζικής επικοινωνίας) (σσ 56-63) Οργάνωση του λόγου Η χρήση του παραδείγmicroατος στην ανάπτυξη παραγράφου και ευρύτερου κειmicroένου (σσ 63-68)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΙ∆Η

Βιογραφικά είδη (σσ 71-72) 1 Βιογραφία microυθιστορηmicroατική βιογραφία (σσ 73-76) 2 Βιογραφικό σηmicroείωmicroα

α Τα γεγονότα και τα σχόλια σε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 77-78) β Η δοmicroή και το περιεχόmicroενο ενός βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 78-79) Λεξιλόγιο βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 82-84)

4 Αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα α Σύγκριση ενός αυτοβιογραφικού σηmicroειώmicroατος microε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σ 86) β Το έmicromicroεσο σχόλιο στο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 86-87) δ Ο πρακτικός σκοπός ενός (αυτο)βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 89-94)

Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την εργασία και την επιλογή επαγγέλmicroατος) (σσ 95-103) 6 Ηmicroερολόγιο (σσ 108-111) 7 Συστατική επιστολή (σσ 112-118) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε το χαρακτηρισmicroό ατόmicroου τις στερεότυπες αντιλήψεις το φυλετικό και κοινωνικό ρατσισmicroό) (σσ 119-126) Οργάνωση του λόγου Ι Παράγραφος Ανάπτυξη microε σύγκριση και αντίθεση (σσ 127-131) ΙΙ Ο ρόλος της αντίθεσης στη συνοχή του κειmicroένου α Συνοχή προτάσεων και περιόδων (σσ 132-133) β Συνοχή παραγράφων microε αντιθετική σύνδεση Ανάπτυξη δύο εννοιών σε ένα ευρύτερο κείmicroενο (σσ 133-135)

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ndash ΚΡΙΤΙΚΗ

Ι Παρουσίαση και κριτική ενός βιβλίου 3 Βιβλιοκριτική α Λογοτεχνική κριτική (σσ 163-169)

35

β Κριτική άλλων κειmicroένων (σσ 170-171) 5 Απλή και διαδοχική υπόταξη (σ175) 6 Οι αναφορικές προτάσεις (σσ 176-177) Λεξιλόγιο (σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν) (σ 178) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την τέχνη και την κριτική έργου τέχνης) (σσ 179-189) ΙΙ Παρουσίαση και κριτική microιας θεατρικής παράστασης Λεξιλόγιο (σχετικό microε τη θεατρική κριτική) (σσ 203-205) ΙΙΙ Παρουσίαση και κριτική άλλων microορφών τέχνης Λεξιλόγιο (σχετικό microε την κριτική (σσ 219-220) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την κριτικήαξιολόγηση του ατόmicroου και την αυτοκριτική) (σσ 221-224) ΙV Οργάνωση του λόγου ορισmicroός και διαίρεση microιας έννοιας 1Ορισmicroός (σσ 226-230) 2∆ιαίρεση (σσ 231-236)

Σηmicroειώσεις ndashΠερίληψη Ι Σηmicroειώσεις (σ 240)

Α Σηmicroειώσεις από γραπτό λόγο (σσ 241-242) 1Κρατώ σηmicroειώσεις κατά παράγραφο (σσ 243-248) 2Εργάζοmicroαι σε ευρύτερες (από την παράγραφο) νοηmicroατικές ενότητες και κρατώ σηmicroειώσεις (σσ249-252) 3 Από τις σηmicroειώσεις προχωρώ στο διάγραmicromicroα του κειmicroένου (σσ 253-257) Β Σηmicroειώσεις από προφορικό λόγο (σσ 258-259) ΙΙ Περίληψη Α Περίληψη γραπτού λόγου 1Πώς οδηγούmicroαι στην περίληψη (σ 262) 2 Τι πρέπει να προσέχω σε microια περίληψη (σ 263) 3 Συγκρίνω δύο περιλήψεις microία εκτενή και microία συνοπτική του ίδιου κειmicroένου (σσ 264-265) 4 Εξετάζω τη χρήση της ενεργητικής και της παθητικής σύνταξης σε microία περίληψη (σσ 266-267) 5 Παρατηρώ περιλήψεις από ποικίλα κείmicroενα (σσ 268-273) Β Περίληψη προφορικού λόγου 1 ∆ιαβάζω τη δηmicroοσιογραφική περίληψη microιας συζήτησης (σσ 274-275) 2 Παρουσιάζω σε προφορικό και γραπτό λόγο περίληψη microιας συζήτησης (σσ 276) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τη λακωνική έκφραση και την προσπάθεια για εξοικονόmicroηση χρόνου στη σύγχρονη καθηmicroερινή ζωή) (σ 277-286)

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Για τον ορθό καταmicroερισmicroό και την αποδοτικότερη διδασκαλία της διδακτέας ύλης της

Νεοελληνικής Γλώσσας του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου είναι σκόπιmicroο να ληφθούν υπόψη

1Το Πρόγραmicromicroα Σπουδών για τη Γλωσσική ∆ιδασκαλία στο Λύκειο (σ79-105) που περιλαmicroβάνεται στο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Αθmicroιας και Βθmicroιας Εκπσης Θεωρητικές Επιστήmicroες (2000) 2Οι laquoΟδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών microαθηmicroάτων στο Γενικό Λύκειοraquo που περιλαmicroβάνουν προτάσεις για τη διδασκαλία των εγχειριδίων Έκφραση-Έκθεση και την αξιοποίηση των βιβλίων Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου και Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο (να αξιοποιηθούν σύmicroφωνα microε την κατανοmicroή της διδακτέας ύλης στο Εσπερινό Γενικό Λύκειο)

Επίσης οι διδάσκοντεςδιδάσκουσες στο πλαίσιο της υλοποίησης των εκάστοτε διδακτικών στόχων και του διαθέσιmicroου διδακτικού χρόνου microπορούν να χρησιmicroοποιούν κατά περίπτωση κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό (κείmicroενα δραστηριότητες κά) και από άλλες πηγές microε σκοπό την περαιτέρω εξοικείωση των microαθητώνmicroαθητριών microε ποικίλα κειmicroενικά είδη και την καλλιέργεια της ικανότητάς τους να κατανοούν και να παράγουν επιτυχώς προφορικό και γραπτό λόγο

36

Για την εξέταση του microαθήmicroατος στη Β΄ και Γ΄ τάξη του Ηmicroερήσιου και του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου και στη ∆΄ τάξη του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου ισχύει ότι προβλέπεται στο άρθρο 1 παρ 6 εδάφιο 2 του Π∆ 612012 (ΦΕΚ Α΄ 112)

Οι διδάσκοντες να ενηmicroερωθούν ενυπόγραφα

ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΔΙΑΝΟΜΗ

bull Γραφείο Υφυπουργού

bull Γραφείο Γενικού Γραmicromicroατέα

bull Γραφείο Ειδικού Γραmicromicroατέα

bull ∆νση Σπουδών ∆Ε Τmicroήmicroα Β΄

bull ∆νση Ιδιωτικής Εκπσης

bull ∆νση ΠΟ∆Ε

bull ∆νση Ξένων και Μειονοτικών Σχολείων

bull ∆νση Ειδικής Αγωγής

bull ΣΕΠΕ∆

ΣΥΝΤΗΣ ΤΜΡΧΗΣ ∆ΝΤΗΣ

∆Σ∆Ε

ΕΙ∆ΙΚΟΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

ΓΕΝΙΚΟΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

Ο ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ

ΘΕΟ∆ΩΡΟΣ Π ΠΑΠΑΘΕΟ∆ΩΡΟΥ

25

πολυτροπικότητας στην κατασκευή της οπτικής που θέλουν να επιβάλλουν στον

αναγνώστηθεατήraquo

bull laquoΚαταγραφή και ανάλυση microιας συνοmicroιλίας (πχ ενηλίκων εφήβων) και ανάδειξη των

ταυτοτήτων που αναδεικνύονταιraquo

bull laquoΑνάλυση διαδικτυακών ήκαι πολυmicroεσικών κειmicroένων και εντοπισmicroός των microέσων

(γλωσσικών πολυτροπικών συmicroφραστικό πλαίσιο κλπ) που συνεισφέρουν στην

οπτική των συντακτώνraquo

Αξιολόγηση

Με τη συγκεκριmicroένη εκδοχή καλύπτονται σχεδόν πλήρως οι στόχοι του ΠΣ της συγκεκριmicroένης θεmicroατικής ενότητας Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό (προφορικά γραπτά)

bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική microεταβολή

bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή

bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα

bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών τους

bull να εκφράζονται κριτικά ως προς την καταλληλότητα ενός (διαλεκτικού πχ) κειmicroένου σε σχέση microε την περίσταση επικοινωνίας

bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα Επίσης η 3η εκδοχή καλύπτει και microια σειρά στόχων από άλλες θεmicroατικές του ΠΣ όπως οι ακόλουθες ΘΕΜΑΤΙΚΗ Προφορικός γραπτός και πολυτροπικός λόγος Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να αναλύουν τη σηmicroασία των παραγλωσσικών και εξωγλωσσικών στοιχείων για τη microετάδοση νοηmicroάτων που δε δηλώνονται γλωσσικά

bull να ερmicroηνεύουν τη συmicroβολή κάθε τρόπου για τη δόmicroηση νοηmicroάτων στα πολυτροπικά κείmicroενα

bull να κατασκευάζουν πολυτροπικά κείmicroενα για ποικίλες περιστάσεις

bull να κρίνουν αν ένα κείmicroενο είναι αποτελεσmicroατικό ως προς τη microορφή λόγου που χρησιmicroοποιείται (προφορικός γραπτός πολυτροπικός κλπ) και να εξηγούν τον ρόλο που έχει η τεχνολογία στη διαmicroόρφωση πολυτροπικών πολυmicroεσικών κειmicroένων

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Το κείmicroενο η δοmicroή τα χαρακτηριστικά του και η ποικιλότητά του Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να συντάσσουν ποικιλία κειmicroενικών ειδών και τύπων microε συνοχή και συνεκτικότητα και να αναγνωρίζουν τα δοmicroικά χαρακτηριστικά τους

bull να πυκνώνουν το λόγο και να αξιοποιούν τις περιλήψεις ως βάση για την παραγωγή ευρύτερων κειmicroένων

bull να αναγνωρίζουν τη λειτουργία και συνέργεια των τρόπων σε διαφορετικά πολυτροπικά κείmicroενα (αφηγηmicroατικά περιγραφικά επιχειρηmicroατολογικά)

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα κοινωνία και επικοινωνία Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση

bull να διακρίνουν ότι κάθε χρήση της γλώσσας είναι κοινωνικά διαφοροποιηmicroένη και σχετίζεται microε τις ταυτότητες των οmicroιλητώντριών αλλά και microε καταστασιακά δεδοmicroένα

bull να εντοπίζουν τις κοινωνικές συνδηλώσεις σε ένα κείmicroενο

26

bull να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου

bull να αξιοποιούν τις γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές

bull να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού

Προστιθέmicroενη αξία

Προωθούνται οι νέοι γραmicromicroατισmicroοί και ο κριτικός γραmicromicroατισmicroός και διευρύνεται ο σχολικός χωροχρόνος Οι microαθητές και οι microαθήτριες αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες και συνεργάζονται αναδεικνύεται και ενθαρρύνεται η κριτική τους σκέψη και προάγεται η κριτική τους θέση ως πολιτών στον κόσmicroο που τιςτους περιβάλλει Η εκδοχή αυτή είναι και η πλησιέστερη στους στόχους και τις επιδιώξεις του νέου ΠΣ Η 3η εκδοχή αναδεικνύει επίσης τις ακόλουθες βασικές αρχές του ΠΣ

bull Το ΠΣ πρέπει να αποτελεί αφετηρία για την αξιοποίηση του διδακτικού υλικού και όχι

το αντίστροφο

bull Πρέπει να αξιοποιείται κάθε microαθησιακός πόρος (εποmicroένως και το βιβλίο)

προκειmicroένου να κατακτηθούν οι στόχοι

Σχηmicroατική παρουσίαση

Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής

A Γνώσεις για τον κόσmicroο πώς η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα (κριτική προσέγγιση)

Β Λειτουργική κατάκτησηΚειmicroενικών ειδών νέοι Γραmicromicroατισmicroοί

Γ Γνώσεις για τη γλώσσα

Γλωσσική ποικιλότητα η γλώσσα των νέων

∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές

Ταυτότητες

Στο σχήmicroα 3 βλέπουmicroε τώρα να microεταβάλλονται οι τρεις του άκρες σε σχέση microε την πρώτη εκδοχή αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) αλλά και αυτή που έχει σχέση microε τις γνώσεις για τον κόσmicroο (Α) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που εκβάλλει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή (κέντρο του ρόmicroβου) αφού τα παιδιά δεν ασκούνται στο να κάνουν απλώς διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα αλλά και στο να χρησιmicroοποιούν τις γνώσεις για τη γλώσσα προκειmicroένου να διαβάζουν καλύτερα τον κόσmicroο γύρω τους Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo στη δεύτερη laquoψάξε microάθε σύνθεσε και παρουσίασεraquo και τώρα τους λέει laquoΨάξει microάθε σύνθεσε παρουσίασε αλλά και δες ότι ο σηmicroειωτικός κόσmicroος γύρω σου δεν είναι αθώοςraquo

27

5 Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Με τα δεδοmicroένα που παρουσιάστηκαν και αναλύθηκαν παραπάνω το εύλογο ερώτηmicroα που τίθεται είναι το εξής σε ένα τέτοιο διδακτικό πλαίσιο πώς θα microπορέσουν οι εκπαιδευτικοί να αξιολογήσουν την επίδοση των microαθητών και των microαθητριών Για να απαντηθεί το ερώτηmicroα αυτό είναι χρήσιmicroο να γίνει προηγουmicroένως διάκριση των τριών διαφορετικών εννοιών που υπάρχουν πίσω από τον όρο αξιολόγηση Η πρώτη συζητήθηκε microέσω των παραδειγmicroάτων που αναπτύχθηκαν παραπάνω σύmicroφωνα microε το ΠΣ Στην περίπτωση αυτή η αξιολόγηση ταυτίζεται microε ότι τα παιδιά αναmicroένεται να είναι σε θέση να κάνουν σε κάθε θεmicroατική ενότητα Από εδώ κατά βάση ξεκινάει να σχεδιάζει τη διδασκαλία τουτης οη κάθε εκπαιδευτικός και προσπαθεί να αντιmicroετωπίσει συνδυαστικά τις αξιολογήσεις που προτείνονται στις τέσσερις θεmicroατικές ενότητες

Η δεύτερη συζητείται ιδιαίτερα στην έκτη ενότητα του ΠΣ Εκεί επισηmicroαίνεται ότι η αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά το microάθηmicroα στο σύνολό του (βλ περισσότερα εκεί) Αυτή η αξιολόγηση εποmicroένως αφορά την καθηmicroερινή διδακτική πρακτική από την οποία οι εκπαιδευτικοί αντλούν πολύ χρήσιmicroα στοιχεία που αφορούν τους ίδιους και τις ίδιες και τις επιλογές τους τους microαθητές και τις microαθήτριες και τον βαθmicroό ανταπόκρισής τους Από τη διαδικασία αυτή microπορούν οι εκπαιδευτικοί να αντλήσουν στοιχεία και για τη βαθmicroολόγηση (βλ παρακάτω)

Η τρίτη τέλος εκδοχή σχετίζεται microε αυτό που συνήθως στο ελληνικό σχολείο εννοούmicroε αξιολόγηση και ταυτίζεται microε την αποτίmicroηση του βαθmicroού που θα πάρει ο κάθε microαθητής και η κάθε microαθήτρια παράmicroετρος η οποία δε θα πρέπει να υποτιmicroάται

Στη συνέχεια αναλύεται η λογική του πλαισίου αξιολόγησης στο οποίο περιγράφεται η λογική των εξετάσεων που θα γίνονται στην Α Λυκείου

Στην εισαγωγή του πλαισίου αξιολόγησης αναφέρονται τα κάτωθι

laquoΓια την εξέταση στη Νέα Ελληνική Γλώσσα δίνεται στους microαθητές σε φωτοαντίγραφο ένα δύο ή και περισσότερα κείmicroενα περιορισmicroένης έκτασης (προτιmicroότερα τα δύο κείmicroενα) από τον έντυπο ήκαι τον ηλεκτρονικό λόγο που αναφέρονται σε κοινωνικά πολιτικά πολιτιστικά επιστηmicroονικά ή άλλα θέmicroατα της καθηmicroερινής ζωής Καλό είναι τα κείmicroενα να σχετίζονται microε τα θέmicroατα microε τα οποία ασχολήθηκαν οι microαθητές (γνώσεις για τον κόσmicroο βλ στήλη 1 του Προγράmicromicroατος Σπουδών) στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς Γενικότερος στόχος της εξέτασης είναι να ελεγχθεί ο βαθmicroός κατάκτησης των δεξιοτήτων και των γνώσεων που αναφέρονται στη στήλη 5 του Προγράmicromicroατος Σπουδώνraquo

- Προτείνεται να δίνονται δύο κείmicroενα αντί για ένα Η επιλογή αυτή οδηγεί στο να

ελέγξουmicroε καλύτερα microέσω συνδυαστικών ερωτήσεων την ικανότητα των microαθητών και

microαθητριών να κατανοούν κείmicroενα που έχουν σχέση microε κάποια θεmicroατική που

microελετήσαmicroε Εννοείται ότι τα κείmicroενα αυτά θα είναι άγνωστα αλλά θα σχετίζονται microε

τις θεmicroατικές microε τις οποίες ασχοληθήκαmicroε στην τάξη Τα κείmicroενα επίσης microπορούν να

αξιοποιηθούν ως βάση προκειmicroένου να αντληθούν πληροφορίες για την παραγωγή

λόγου (βλ παράγραφο 6 του Π∆ 612012)

- Η έννοια κείmicroενο χρησιmicroοποιείται εδώ microε microια ευρύτερη λογική Εννοούmicroε ως κείmicroενα

τα γνωστά ― γλωσσικά κυρίως― κείmicroενα που είναι σε έντυπη microορφή αλλά και τα

ποικίλα ηλεκτρονικά ή ψηφιακά και πολυτροπικά κείmicroενα (πχ βίντεο ιστοσελίδες

κλπ)

- Οδηγός των ερωτήσεων που θα τεθούν είναι το πλαίσιο της αξιολόγησης (τι

αναmicroένουmicroε οι microαθητές και οι microαθήτριες να ξέρουν microετά από κάποια φάση

διδασκαλίας ή στο τέλος) που δίνεται στη στήλη 5 του ΠΣ Με βάση τη στήλη αυτή και

την εστίαση στη διδασκαλία θα γίνει η επιλογή των ερωτήσεων

28

Στο πλαίσιο για την αξιολόγηση διακρίνονται δύο οmicroάδες ερωτήσεων Η πρώτη έχει σχέση microε

την κατανόηση του γραπτού λόγου (microε microια ευρύτερη λογική) Αναφέρεται χαρακτηριστικά

laquoΠιο συγκεκριmicroένα οι microαθητές καλούνται (α) Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται κατά πόσο έγινε κατανοητό το περιεχόmicroενο του ή των κειmicroένων (πχ οπτικές από τις οποίες προσεγγίζεται η πραγmicroατικότητα επιχειρήmicroατα συγγραφέα προβλήmicroατα που θέτει θέσεις που υποστηρίζει κτλ)raquo Στη συγκεκριmicroένη ενότητα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα εξής επίπεδα

- Κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες κατανοούν το (ή τα) κείmicroενο σε ένα πρώτο επίπεδο

- Κατά πόσο microπορούν να γίνουν κατανοητά τα επιχειρήmicroατα που microπορεί να χρησιmicroοποιούνται ή ο ρόλος που έχουν τα ποικίλα συmicroβολικά συστήmicroατα (φυσικά και η γλώσσα) στη συγκρότηση του νοήmicroατος των συγκεκριmicroένων κειmicroένων

- Με δεδοmicroένο το γεγονός ότι τα κείmicroενα προσεγγίζουν την πραγmicroατικότητα από συγκεκριmicroένες οπτικές γωνίες ενδιαφέρει ιδιαίτερα να διερευνάται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αντιληφθούν τις οπτικές γωνίες από τις οποίες το κάθε κείmicroενο προσεγγίζει την πραγmicroατικότητα Ενδιαφέρει ιδιαίτερα η ανάδειξη των διαφορών ή της συmicroπληρωmicroατικότητας που υπάρχει ανάmicroεσα στα κείmicroενα που δίνονται

- Εν κατακλείδι microας ενδιαφέρει να αποτυπωθεί στην αξιολόγησή microας όχι microόνο το κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να κατανοούν τα κείmicroενα αλλά και να αντιλαmicroβάνονται τη microη ουδετερότητα των κειmicroένων Να κατανοούν δηλαδή ότι η πραγmicroατικότητα που παρουσιάζεται σε κάθε κείmicroενο είναι αποτέλεσmicroα της ιδεολογίας της στάσης της θέσης και της γενικότερης κοσmicroοθεωρίας του συντάκτη ή της συντάκτριας και όχι αποτύπωση microιας ούτως ή άλλως microη υπαρκτής αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας (κριτικός γραmicromicroατισmicroός)

Με τη δεύτερη οmicroάδα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα εξής laquo(β) Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται πώς γλωσσικά (βλ γνώσεις για τη γλώσσα) ή εξωγλωσσικά στοιχεία (πβ πολυτροπικότητα) συγκροτούν την κειmicroενική ιδιαιτερότητα των συγκεκριmicroένων κειmicroένων και συνεισφέρουν στη σύνδεση των κειmicroένων αυτών microε την κοινωνική πραγmicroατικότητα όπου ανήκουν (βλ στήλη 3 του Προγράmicromicroατος Σπουδών)raquo Οι ερωτήσεις αυτές ξεκινούν από microια microεταγλωσσική αφετηρία και εστιάζουν και πάλι στα κείmicroενα Συγκεκριmicroένα διερευνώνται

- Ο ρόλος των γλωσσικών επιλογών στη συγκρότηση του νοήmicroατος των κειmicroένων γιατί για παράδειγmicroα επιλέγεται η γλώσσα των νέων και ποια ακριβώς εκδοχή της ή γιατί ο λόγος του κειmicroένου microπορεί να αξιοποιεί λόγιες ή λαϊκές εκφράσεις ή πώς η γλώσσα και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα (εικόνες φωτογραφίες διαγράmicromicroατα κλπ) αλληλοσυmicroπληρώνονται και κατασκευάζουν τα συγκεκριmicroένα νοήmicroατα

Ο αριθmicroός των υποερωτήσεων που microπορεί να υπάρχουν και η ακριβής κατεύθυνση προσδιορίζεται από τη διδασκαλία ή τις διδασκαλίες που έχουν προηγηθεί αλλά και το είδος της αξιολόγησης (τελική ενδιάmicroεση κλπ) Εκείνο που κυρίως ενδιαφέρει είναι να ανιχνευτεί microέσω των ερωτήσεων η δηmicroιουργικότητα και η κριτική ικανότητα των microαθητών και microαθητριών ως αναγνωστών ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ

- ∆ε δίνονται ερωτήσεις γραmicromicroατικές ή λεξιλογικές ανεξάρτητα από τα κείmicroενα αλλά ερωτήσεις microε τις οποίες επιχειρείται να διερευνηθούν τα λεξιλογικά και δοmicroικά

29

στοιχεία του κειmicroένου που συmicroβάλλουν στη διαmicroόρφωση των νοηmicroάτων που δίνει το κείmicroενο πχ η πραγmicroατικότητα που διαmicroορφώνει η χρήση της παθητικής φωνής σε σχέση microε την ενεργητική η χρήση ονοmicroατικών προτάσεων αντί των ρηmicroατικών η χρήση λόγιου λεξιλογίου αντί λαϊκού κλπ

- ∆ε δίνονται ασκήσεις microηχανιστικού τύπου (πχ συmicroπλήρωση κενών αντικαταστάσεις λέξεων κλπ)

- Η όποια γλωσσική εστίαση αποτυπώνεται σε ερωτήσεις που στοχεύουν στη διερεύνηση των κειmicroένων και του κόσmicroου Εξυπακούεται ότι οι όποιες γνώσεις για τη γλώσσα (και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα) ζητούνται από τα παιδιά έχουν κατακτηθεί στη διάρκεια των microαθηmicroάτων

Η τρίτη άσκηση έχει αποκλειστική σχέση microε την παραγωγή γραπτού λόγου Στο πλαίσιο αξιολόγησης αναφέρονται τα παρακάτω laquo(γ) Να παραγάγουν κείmicroενο το οποίο microε αφετηρία ένα από τα κείmicroενα που δίνονται θα προσαρmicroόζεται σε διαφορετικό επικοινωνιακό πλαίσιο (πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) και θα ανήκει σε ίδιο ή ενδεχοmicroένως διαφορετικό είδος κειmicroένου (πχ από συνέντευξη σε δοκίmicroιο από διαφήmicroιση σε δοκίmicroιο microε επιχειρηmicroατολογία από άρθρο εφηmicroερίδας σε αναδιήγηση κτλ) προκειmicroένου να αξιολογηθούν στοιχεία που σχετίζονται microε την κατάκτηση των γραmicromicroατισmicroών της στήλης 2 του Προγράmicromicroατος Σπουδών ή (εναλλακτικά) microε αφετηρία τα κείmicroενα που θα δοθούν να παραγάγουν (αφού microεταβληθεί το επικοινωνιακό πλαίσιο πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) συγκεκριmicroένο είδος κειmicroένου microέσω του οποίου να διατυπώνεται η συmicroφωνία ή διαφωνία τους microε θέσεις απόψεις και στάσεις που προβάλλονται στα κείmicroενα που έχουν δοθείraquo Εδώ αξίζει να προσεχθούν τα παρακάτω

- Η αξιολόγηση εστιάζει στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και συγκεκριmicroένων κειmicroενικών ειδών microε βάση συγκεκριmicroένο πλαίσιο επικοινωνίας Αυτή θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι είναι microια απαραίτητη γραπτή γλωσσική ικανότητα για ένα παιδί αυτή της ηλικίας

- Ελέγχεται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αξιοποιήσουν και να ενσωmicroατώσουν δηmicroιουργικά στα κείmicroενά τους πληροφορίες από άλλα κείmicroενα (τα κείmicroενα που δίνονται για την κατανόηση γραπτού λόγου) Η εστίαση αυτή αποβλέπει στο να αποτυπωθεί ο βαθmicroός δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών

- Ιδιαίτερα σηmicroαντικό είναι επίσης πέρα από την ενσωmicroάτωση γνώσεων και απόψεων τα παιδιά να microπορούν να διατυπώνουν τεκmicroηριωmicroένες θέσεις κρίσεις και αντιρρήσεις στα κείmicroενά τους ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος που έχουν να γράψουν

Γενικότερα το πνεύmicroα των εξετάσεων είναι απαραίτητο να κινείται στο γενικότερο πνεύmicroα του ΠΣ ενισχύοντας microεταξύ άλλων και -Κλασικού (που έχουν σχέση microε το έντυπο) και νέου τύπου γραmicromicroατισmicroούς (που έχουν σχέση microε τα ψηφιακά microέσα) -Τη δηmicroιουργικότητα των παιδιών σε σχέση microε το διάβασmicroα και το γράψιmicroο -Την κριτική τους ικανότητα -Την ικανότητά τους να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα τόσο για να εκφράζονται όσο και για να διαβάζουν τον κόσmicroο Για την αξιολόγηση του microαθήmicroατος laquoΝέα Ελληνική Γλώσσαraquo στην Α΄ τάξη ηmicroερησίου και Α΄

τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου ισχύει η παρ 6 του άρθ 1 του Π∆ 612012 (ΦΕΚ Α΄ 112)

30

3 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Β΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΠΑΛ Η Νεοελληνική Λογοτεχνία ως microάθηmicroα Γενικής Παιδείας διδάσκεται microία (1) ώρα την εβδοmicroάδα microε ελεύθερη επιλογή από τον διδάσκοντα Αναλυτικά Η ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καλύπτεται στη Β΄ Τάξη ηmicroερησίου ΕΠΑΛ από το εγχειρίδιο Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β΄ Τεύχος Β΄ Τάξης Γενικού Λυκείου

bull Η επιλογή της διδακτέας ύλης από τους διδάσκοντες πρέπει να είναι ίδια για όλα τα τmicroήmicroατα της τάξης του ίδιου σχολείου προκειmicroένου να τηρηθεί η ενότητα της διδασκαλίας και της αξιολόγησης

bull Θα πρέπει να διδαχθούν κείmicroενα από όλες τις περιόδους (περίπου 10 κείmicroενα)

bull Θα πρέπει να διδαχθούν τουλάχιστον ένα ή δύο κείmicroενα και από την ξένη λογοτεχνία ως αντιπροσωπευτικά των microεγάλων κλασικών έργων

bull Επίσης microπορούν να διδαχτούν ένα ή δύο δοκίmicroια εάν επαρκεί ο χρόνος ή να γίνει ανάγνωση κάποιων δοκιmicroίων κατά την κρίση του διδάσκοντος

bull Κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς εφόσον είναι εφικτό ο διδάσκων microπορεί να προγραmicromicroατίσει τη microελέτη δύο (2) το πολύ λογοτεχνικών βιβλίων αφιερώνοντας τρεις (3) το πολύ ώρες για καθένα από αυτά Τα βιβλία microπορεί να σχετίζονται microε τα ενδιαφέροντα των microαθητών ή microε τη διδακτέα ύλη Σκοπός της microελέτης αυτής είναι η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας των microαθητών Επισηmicroαίνεται ότι η δραστηριότητα αυτή αποτελεί microεν κριτήριο αξιολόγησης των microαθητών ωστόσο τα βιβλία δεν συmicroπεριλαmicroβάνονται στην ύλη των εξετάσεων της περιόδου Μαΐου-Ιουνίου

Β΄ ΤΑΞΗ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΕΠΑΛ Στη Β΄ τάξη Εσπερινού ΕΠΑΛ η Νεοελληνική Λογοτεχνία διδάσκεται microία (1) ώρα την εβδοmicroάδα microε ελεύθερη επιλογή από τον διδάσκοντα Η ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καλύπτεται στην Β΄ Τάξη Εσπερινού ΕΠΑΛ από το εγχειρίδιο Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α΄ Τεύχος Α΄ Τάξης Γενικού Λυκείου

bull Η επιλογή της διδακτέας ύλης από τους διδάσκοντες πρέπει να είναι ίδια για όλα τα τmicroήmicroατα της τάξης του ίδιου σχολείου προκειmicroένου να τηρηθεί η ενότητα της διδασκαλίας και της αξιολόγησης

bull Θα πρέπει να διδαχθούν κείmicroενα από όλες τις περιόδους (περίπου 7 κείmicroενα)

bull Θα πρέπει να διδαχθούν τουλάχιστον ένα ή δύο κείmicroενα και από την ξένη λογοτεχνία ως αντιπροσωπευτικά των microεγάλων κλασικών έργων

bull Κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς εφόσον είναι εφικτό ο διδάσκων microπορεί να προγραmicromicroατίσει τη microελέτη δύο (2) το πολύ λογοτεχνικών βιβλίων αφιερώνοντας τρεις (3) το πολύ ώρες για καθένα από αυτά Τα βιβλία microπορεί να σχετίζονται microε τα ενδιαφέροντα των microαθητών ή microε τη διδακτέα ύλη Σκοπός της microελέτης αυτής είναι η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας των microαθητών Επισηmicroαίνεται ότι η δραστηριότητα αυτή αποτελεί microεν κριτήριο αξιολόγησης των microαθητών ωστόσο τα βιβλία δεν συmicroπεριλαmicroβάνονται στην ύλη των εξετάσεων της περιόδου Μαΐου-Ιουνίου

Για την εξέταση του microαθήmicroατος ισχύει για τις ανωτέρω τάξεις ότι προβλέπεται στο Π∆ 612012 άρθρο 1 παρ 7 εδάφ 2 (ΦΕΚ Α΄ 112)

4 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

Β΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ Η διδακτέα ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Γλώσσας της Β΄ τάξης Ηmicroερησίου

Επαγγελmicroατικού Λυκείου περιλαmicroβάνεται στα εγχειρίδια

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Β΄ της Β΄ τάξης Γενικού Λυκείου

31

bull Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου

bull Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο

Β΄ Τάξη Ηmicroερήσιου Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Β΄ να διδαχτούν Η ΕΙ∆ΗΣΗ Ι Η ΕΙ∆ΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ 1Το γεγονός και το σχόλιο στην είδηση (σσ 14-17) 2Προβολή και διαφοροποίηση της είδησης (σσ 18-19) 3Παρεmicroβολή ξένου σχολίου στην είδηση (σ 20) 4 ∆ιαπλοκή του γεγονότος microε το σχόλιο στην είδηση (σσ 21-22) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το σχόλιο και την είδηση) (σσ 23-25) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την πληροφόρηση τη δηmicroοσιογραφία τον Τύπο) (σσ 26-30) ΙΙ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΙ∆ΗΣΗΣ 1Η οργάνωση της είδησης (σσ 32-35) 2Η οπτική γωνία του δηmicroοσιογράφου στην είδηση (σσ 36-38) 3Ο τίτλος της είδησης (σσ 39-42) 4Συντακτικά στοιχεία στην είδηση α Η σειρά των λεκτικών συνόλων στην είδηση (σσ 43-44) β Ενεργητική και παθητική σύνταξη στην είδηση (σ 45) γ Η χρήση των ονοmicroατικών προσδιορισmicroών στην είδηση Χρήση ονοmicroάτων και επιθέτων (σ 46)

δ Ο προσδιορισmicroός του χρόνου στην είδηση (σ 47) 5 Το σχόλιο πάνω σε microια είδηση (σσ 48-53) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το χρόνο) (σσ 54-55) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τα microέσα microαζικής επικοινωνίας) (σσ 56-63) Οργάνωση του λόγου Η χρήση του παραδείγmicroατος στην ανάπτυξη παραγράφου και ευρύτερου κειmicroένου (σσ 63-68)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΙ∆Η

Βιογραφικά είδη (σσ 71-72) 1 Βιογραφία microυθιστορηmicroατική βιογραφία (σσ 73-76) 2 Βιογραφικό σηmicroείωmicroα

α Τα γεγονότα και τα σχόλια σε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 77-78) β Η δοmicroή και το περιεχόmicroενο ενός βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 78-79) Λεξιλόγιο βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 82-84)

4 Αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα α Σύγκριση ενός αυτοβιογραφικού σηmicroειώmicroατος microε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σ 86) β Το έmicromicroεσο σχόλιο στο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 86-87) δ Ο πρακτικός σκοπός ενός (αυτο)βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 89-94)

Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την εργασία και την επιλογή επαγγέλmicroατος) (σσ 95-103) 6 Ηmicroερολόγιο (σσ 108-111) 7 Συστατική επιστολή (σσ 112-118) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε το χαρακτηρισmicroό ατόmicroου τις στερεότυπες αντιλήψεις το φυλετικό και κοινωνικό ρατσισmicroό) (σσ 119-126) Οργάνωση του λόγου Ι Παράγραφος Ανάπτυξη microε σύγκριση και αντίθεση (σσ 127-131) ΙΙ Ο ρόλος της αντίθεσης στη συνοχή του κειmicroένου α Συνοχή προτάσεων και περιόδων (σσ 132-133) β Συνοχή παραγράφων microε αντιθετική σύνδεση Ανάπτυξη δύο εννοιών σε ένα ευρύτερο κείmicroενο (σσ 133-135)

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ndash ΚΡΙΤΙΚΗ

32

Ι Παρουσίαση και κριτική ενός βιβλίου 3 Βιβλιοκριτική α Λογοτεχνική κριτική (σσ163-169) β Κριτική άλλων κειmicroένων (σ170-171) 5 Απλή και διαδοχική υπόταξη (σ175) 6 Οι αναφορικές προτάσεις (σσ176-177) Λεξιλόγιο (σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν) (σ 178) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την τέχνη και την κριτική έργου τέχνης) (σσ 179-189) ΙΙ Παρουσίαση και κριτική microιας θεατρικής παράστασης Λεξιλόγιο (σχετικό microε τη θεατρική κριτική) (σσ 203-205) ΙΙΙ Παρουσίαση και κριτική άλλων microορφών τέχνης Λεξιλόγιο (σχετικό microε την κριτική (σσ 219-220) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την κριτικήαξιολόγηση του ατόmicroου και την αυτοκριτική) (σσ 221-224) ΙV Οργάνωση του λόγου ορισmicroός και διαίρεση microιας έννοιας 1Ορισmicroός (σσ 226-230) 2∆ιαίρεση (σσ 231-236)

Σηmicroειώσεις ndashΠερίληψη Ι Σηmicroειώσεις (σ 240)

Α Σηmicroειώσεις από γραπτό λόγο (σσ 241-242) 1Κρατώ σηmicroειώσεις κατά παράγραφο (σσ 243-248) 2Εργάζοmicroαι σε ευρύτερες (από την παράγραφο) νοηmicroατικές ενότητες και κρατώ σηmicroειώσεις (σσ249-252) 3Από τις σηmicroειώσεις προχωρώ στο διάγραmicromicroα του κειmicroένου (σσ 253-257) Β Σηmicroειώσεις από προφορικό λόγο (σσ 258-259) ΙΙ Περίληψη Α Περίληψη γραπτού λόγου 1Πώς οδηγούmicroαι στην περίληψη (σ 262) 2Τι πρέπει να προσέχω σε microια περίληψη (σ 263) 3Συγκρίνω δύο περιλήψεις microία εκτενή και microία συνοπτική του ίδιου κειmicroένου (σσ 264-265) 4Εξετάζω τη χρήση της ενεργητικής και της παθητικής σύνταξης σε microία περίληψη (σσ 266-267) 5Παρατηρώ περιλήψεις από ποικίλα κείmicroενα (σσ 268-273) Β Περίληψη προφορικού λόγου 1∆ιαβάζω τη δηmicroοσιογραφική περίληψη microιας συζήτησης (σσ 274-275) 2Παρουσιάζω σε προφορικό και γραπτό λόγο περίληψη microιας συζήτησης (σ 276) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τη λακωνική έκφραση και την προσπάθεια για εξοικονόmicroηση χρόνου στη σύγχρονη καθηmicroερινή ζωή) (σσ 277-286)

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Για τον ορθό καταmicroερισmicroό και την αποδοτικότερη διδασκαλία της διδακτέας ύλης της

Νεοελληνικής Γλώσσας του Ηmicroερήσιου Επαγγελmicroατικού Λυκείου (ΕΠΑΛ) είναι σκόπιmicroο να ληφθούν υπόψη

1Το Πρόγραmicromicroα Σπουδών για τη Γλωσσική ∆ιδασκαλία στο Λύκειο (σ79-105) που περιλαmicroβάνεται στο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Α΄θmicroιας και Β΄θmicroιας Εκπσης Θεωρητικές Επιστήmicroες (2000) 2Οι laquoΟδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών microαθηmicroάτων στο Γενικό Λύκειοraquo που περιλαmicroβάνουν προτάσεις για τη διδασκαλία των εγχειριδίων Έκφραση-Έκθεση και την αξιοποίηση των βιβλίων Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου και Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο Επίσης οι διδάσκοντεςδιδάσκουσες στο πλαίσιο της υλοποίησης των εκάστοτε

διδακτικών στόχων και του διαθέσιmicroου διδακτικού χρόνου microπορούν να χρησιmicroοποιούν κατά περίπτωση κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό (κείmicroενα δραστηριότητες κά) και από άλλες πηγές microε σκοπό την περαιτέρω εξοικείωση των microαθητώνmicroαθητριών microε ποικίλα κειmicroενικά

33

είδη και την καλλιέργεια της ικανότητάς τους να κατανοούν και να παράγουν επιτυχώς προφορικό και γραπτό λόγο

ΕΣΠΕΡΙΝΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ

Η διδακτέα ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Γλώσσας των Β΄ και Γ΄ τάξεων Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου περιλαmicroβάνεται στα εγχειρίδια

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Α΄ της Α΄ τάξης Γενικού Λυκείου

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Β΄ της Β΄ τάξης Γενικού Λυκείου

bull Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο - Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου

bull Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο

Β΄ Τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Α΄ να διδαχτούν ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Ι ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ (σ 140) 1 Μεθόδευση της περιγραφής

α Η επιλογή και η παράθεσηοργάνωση των λεπτοmicroερειών (σσ 142-147) β Η ακρίβεια και η σαφήνεια στην περιγραφή (σσ 148-152)

2 Η γλώσσα της περιγραφής α Η επιλογή των κατάλληλων λέξεωνφράσεων (σσ 152-153) β Κυριολεκτική (δηλωτική) και microεταφορική (συνυποδηλωτική) χρήση της γλώσσας (σ 153)

3 Το σχόλιο και η οπτική γωνία στην περιγραφή (σσ 154-159) ΙΙ ∆ΙΑΦΟΡΑ ΘΕΜΑΤΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗΣ 1Περιγραφή ενός χώρου κτιρίου (σσ 160-167) 2Περιγραφή προσώπουατόmicroου

α Τα τυπικά και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ενός προσώπου ατόmicroου (σσ 168-170) β Το σχόλιο στην περιγραφή ενός ατόmicroου (σσ 171-176)

3 Περιγραφή ζωγραφικού πίνακα ή άλλου έργου τέχνης (σσ 176-178) 4 Ειδικά θέmicroατα β Περιγραφή της διαδικασίας για την κατασκευή ή τη χρήση ενός αντικειmicroένου (σσ 182-183) ΙΙΙ ΕΚΦΡΑΣΗ-ΕΚΘΕΣΗ θέmicroατα σχετικά microε την ενδυmicroασία και τη microόδα (σσ 184-199) ΙV ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ

Ανάπτυξη microιας παραγράφου microε αναλογία (σσ 200-205) ΑΦΗΓΗΣΗ Ι ΑΦΗΓΗΣΗ

1Ορισmicroός της αφήγησης (σσ 210-211) 2Αφηγηmicroατικό περιεχόmicroενο και αφηγηmicroατική πράξη (σσ 212-214) 7Αφηγηmicroατικός χρόνος (σσ 240-250)

Λεξιλόγιο σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν (σσ 251-252) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση (Γηρατειά και νεότητα Χθες-Σήmicroερα-Αύριο Αφηγήσεις για το παρελθόν και το microέλλον) (σσ 252-258) ΙΙ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΦΗΓΗΣΗ Λεξιλόγιο (σσ 262-263) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση Το κωmicroικό και η σηmicroασία του γέλιου (σσ 264-271) ΙΙΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ Συνοχή κειmicroένου (σσ 272-274)

Συνοχή σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο (σσ 274-277) ΤΟ ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΗΜΑ (σσ 280-295)

34

Γ΄ Τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Β΄ να διδαχτούν

Η ΕΙ∆ΗΣΗ Ι Η ΕΙ∆ΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ 1 Το γεγονός και το σχόλιο στην είδηση (σσ 14-17) 2 Προβολή και διαφοροποίηση της είδησης (σσ 18-19) 3 Παρεmicroβολή ξένου σχολίου στην είδηση (σ 20) 4 ∆ιαπλοκή του γεγονότος microε το σχόλιο στην είδηση (σσ 21-22) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το σχόλιο και την είδηση) (σσ 23-25) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την πληροφόρηση τη δηmicroοσιογραφία τον Τύπο) (σσ 26-30) ΙΙ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΙ∆ΗΣΗΣ 1 Η οργάνωση της είδησης (σσ 32-35) 2 Η οπτική γωνία του δηmicroοσιογράφου στην είδηση (σσ 36-38) 3 Ο τίτλος της είδησης (σσ 39-42) 4 Συντακτικά στοιχεία στην είδηση

α Η σειρά των λεκτικών συνόλων στην είδηση (σσ 43-44) β Ενεργητική και παθητική σύνταξη στην είδηση (σ 45) γ Η χρήση των ονοmicroατικών προσδιορισmicroών στην είδηση Χρήση ονοmicroάτων και επιθέτων (σ 46)

δ Ο προσδιορισmicroός του χρόνου στην είδηση (σ 47) 5 Το σχόλιο πάνω σε microια είδηση (σσ 48-53)

Λεξιλόγιο (σχετικό microε το χρόνο) (σσ 54-55) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τα microέσα microαζικής επικοινωνίας) (σσ 56-63) Οργάνωση του λόγου Η χρήση του παραδείγmicroατος στην ανάπτυξη παραγράφου και ευρύτερου κειmicroένου (σσ 63-68)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΙ∆Η

Βιογραφικά είδη (σσ 71-72) 1 Βιογραφία microυθιστορηmicroατική βιογραφία (σσ 73-76) 2 Βιογραφικό σηmicroείωmicroα

α Τα γεγονότα και τα σχόλια σε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 77-78) β Η δοmicroή και το περιεχόmicroενο ενός βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 78-79) Λεξιλόγιο βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 82-84)

4 Αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα α Σύγκριση ενός αυτοβιογραφικού σηmicroειώmicroατος microε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σ 86) β Το έmicromicroεσο σχόλιο στο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 86-87) δ Ο πρακτικός σκοπός ενός (αυτο)βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 89-94)

Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την εργασία και την επιλογή επαγγέλmicroατος) (σσ 95-103) 6 Ηmicroερολόγιο (σσ 108-111) 7 Συστατική επιστολή (σσ 112-118) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε το χαρακτηρισmicroό ατόmicroου τις στερεότυπες αντιλήψεις το φυλετικό και κοινωνικό ρατσισmicroό) (σσ 119-126) Οργάνωση του λόγου Ι Παράγραφος Ανάπτυξη microε σύγκριση και αντίθεση (σσ 127-131) ΙΙ Ο ρόλος της αντίθεσης στη συνοχή του κειmicroένου α Συνοχή προτάσεων και περιόδων (σσ 132-133) β Συνοχή παραγράφων microε αντιθετική σύνδεση Ανάπτυξη δύο εννοιών σε ένα ευρύτερο κείmicroενο (σσ 133-135)

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ndash ΚΡΙΤΙΚΗ

Ι Παρουσίαση και κριτική ενός βιβλίου 3 Βιβλιοκριτική α Λογοτεχνική κριτική (σσ 163-169)

35

β Κριτική άλλων κειmicroένων (σσ 170-171) 5 Απλή και διαδοχική υπόταξη (σ175) 6 Οι αναφορικές προτάσεις (σσ 176-177) Λεξιλόγιο (σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν) (σ 178) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την τέχνη και την κριτική έργου τέχνης) (σσ 179-189) ΙΙ Παρουσίαση και κριτική microιας θεατρικής παράστασης Λεξιλόγιο (σχετικό microε τη θεατρική κριτική) (σσ 203-205) ΙΙΙ Παρουσίαση και κριτική άλλων microορφών τέχνης Λεξιλόγιο (σχετικό microε την κριτική (σσ 219-220) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την κριτικήαξιολόγηση του ατόmicroου και την αυτοκριτική) (σσ 221-224) ΙV Οργάνωση του λόγου ορισmicroός και διαίρεση microιας έννοιας 1Ορισmicroός (σσ 226-230) 2∆ιαίρεση (σσ 231-236)

Σηmicroειώσεις ndashΠερίληψη Ι Σηmicroειώσεις (σ 240)

Α Σηmicroειώσεις από γραπτό λόγο (σσ 241-242) 1Κρατώ σηmicroειώσεις κατά παράγραφο (σσ 243-248) 2Εργάζοmicroαι σε ευρύτερες (από την παράγραφο) νοηmicroατικές ενότητες και κρατώ σηmicroειώσεις (σσ249-252) 3 Από τις σηmicroειώσεις προχωρώ στο διάγραmicromicroα του κειmicroένου (σσ 253-257) Β Σηmicroειώσεις από προφορικό λόγο (σσ 258-259) ΙΙ Περίληψη Α Περίληψη γραπτού λόγου 1Πώς οδηγούmicroαι στην περίληψη (σ 262) 2 Τι πρέπει να προσέχω σε microια περίληψη (σ 263) 3 Συγκρίνω δύο περιλήψεις microία εκτενή και microία συνοπτική του ίδιου κειmicroένου (σσ 264-265) 4 Εξετάζω τη χρήση της ενεργητικής και της παθητικής σύνταξης σε microία περίληψη (σσ 266-267) 5 Παρατηρώ περιλήψεις από ποικίλα κείmicroενα (σσ 268-273) Β Περίληψη προφορικού λόγου 1 ∆ιαβάζω τη δηmicroοσιογραφική περίληψη microιας συζήτησης (σσ 274-275) 2 Παρουσιάζω σε προφορικό και γραπτό λόγο περίληψη microιας συζήτησης (σσ 276) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τη λακωνική έκφραση και την προσπάθεια για εξοικονόmicroηση χρόνου στη σύγχρονη καθηmicroερινή ζωή) (σ 277-286)

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Για τον ορθό καταmicroερισmicroό και την αποδοτικότερη διδασκαλία της διδακτέας ύλης της

Νεοελληνικής Γλώσσας του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου είναι σκόπιmicroο να ληφθούν υπόψη

1Το Πρόγραmicromicroα Σπουδών για τη Γλωσσική ∆ιδασκαλία στο Λύκειο (σ79-105) που περιλαmicroβάνεται στο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Αθmicroιας και Βθmicroιας Εκπσης Θεωρητικές Επιστήmicroες (2000) 2Οι laquoΟδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών microαθηmicroάτων στο Γενικό Λύκειοraquo που περιλαmicroβάνουν προτάσεις για τη διδασκαλία των εγχειριδίων Έκφραση-Έκθεση και την αξιοποίηση των βιβλίων Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου και Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο (να αξιοποιηθούν σύmicroφωνα microε την κατανοmicroή της διδακτέας ύλης στο Εσπερινό Γενικό Λύκειο)

Επίσης οι διδάσκοντεςδιδάσκουσες στο πλαίσιο της υλοποίησης των εκάστοτε διδακτικών στόχων και του διαθέσιmicroου διδακτικού χρόνου microπορούν να χρησιmicroοποιούν κατά περίπτωση κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό (κείmicroενα δραστηριότητες κά) και από άλλες πηγές microε σκοπό την περαιτέρω εξοικείωση των microαθητώνmicroαθητριών microε ποικίλα κειmicroενικά είδη και την καλλιέργεια της ικανότητάς τους να κατανοούν και να παράγουν επιτυχώς προφορικό και γραπτό λόγο

36

Για την εξέταση του microαθήmicroατος στη Β΄ και Γ΄ τάξη του Ηmicroερήσιου και του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου και στη ∆΄ τάξη του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου ισχύει ότι προβλέπεται στο άρθρο 1 παρ 6 εδάφιο 2 του Π∆ 612012 (ΦΕΚ Α΄ 112)

Οι διδάσκοντες να ενηmicroερωθούν ενυπόγραφα

ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΔΙΑΝΟΜΗ

bull Γραφείο Υφυπουργού

bull Γραφείο Γενικού Γραmicromicroατέα

bull Γραφείο Ειδικού Γραmicromicroατέα

bull ∆νση Σπουδών ∆Ε Τmicroήmicroα Β΄

bull ∆νση Ιδιωτικής Εκπσης

bull ∆νση ΠΟ∆Ε

bull ∆νση Ξένων και Μειονοτικών Σχολείων

bull ∆νση Ειδικής Αγωγής

bull ΣΕΠΕ∆

ΣΥΝΤΗΣ ΤΜΡΧΗΣ ∆ΝΤΗΣ

∆Σ∆Ε

ΕΙ∆ΙΚΟΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

ΓΕΝΙΚΟΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

Ο ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ

ΘΕΟ∆ΩΡΟΣ Π ΠΑΠΑΘΕΟ∆ΩΡΟΥ

26

bull να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου

bull να αξιοποιούν τις γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές

bull να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού

Προστιθέmicroενη αξία

Προωθούνται οι νέοι γραmicromicroατισmicroοί και ο κριτικός γραmicromicroατισmicroός και διευρύνεται ο σχολικός χωροχρόνος Οι microαθητές και οι microαθήτριες αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες και συνεργάζονται αναδεικνύεται και ενθαρρύνεται η κριτική τους σκέψη και προάγεται η κριτική τους θέση ως πολιτών στον κόσmicroο που τιςτους περιβάλλει Η εκδοχή αυτή είναι και η πλησιέστερη στους στόχους και τις επιδιώξεις του νέου ΠΣ Η 3η εκδοχή αναδεικνύει επίσης τις ακόλουθες βασικές αρχές του ΠΣ

bull Το ΠΣ πρέπει να αποτελεί αφετηρία για την αξιοποίηση του διδακτικού υλικού και όχι

το αντίστροφο

bull Πρέπει να αξιοποιείται κάθε microαθησιακός πόρος (εποmicroένως και το βιβλίο)

προκειmicroένου να κατακτηθούν οι στόχοι

Σχηmicroατική παρουσίαση

Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής

A Γνώσεις για τον κόσmicroο πώς η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα (κριτική προσέγγιση)

Β Λειτουργική κατάκτησηΚειmicroενικών ειδών νέοι Γραmicromicroατισmicroοί

Γ Γνώσεις για τη γλώσσα

Γλωσσική ποικιλότητα η γλώσσα των νέων

∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές

Ταυτότητες

Στο σχήmicroα 3 βλέπουmicroε τώρα να microεταβάλλονται οι τρεις του άκρες σε σχέση microε την πρώτη εκδοχή αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) αλλά και αυτή που έχει σχέση microε τις γνώσεις για τον κόσmicroο (Α) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που εκβάλλει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή (κέντρο του ρόmicroβου) αφού τα παιδιά δεν ασκούνται στο να κάνουν απλώς διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα αλλά και στο να χρησιmicroοποιούν τις γνώσεις για τη γλώσσα προκειmicroένου να διαβάζουν καλύτερα τον κόσmicroο γύρω τους Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo στη δεύτερη laquoψάξε microάθε σύνθεσε και παρουσίασεraquo και τώρα τους λέει laquoΨάξει microάθε σύνθεσε παρουσίασε αλλά και δες ότι ο σηmicroειωτικός κόσmicroος γύρω σου δεν είναι αθώοςraquo

27

5 Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Με τα δεδοmicroένα που παρουσιάστηκαν και αναλύθηκαν παραπάνω το εύλογο ερώτηmicroα που τίθεται είναι το εξής σε ένα τέτοιο διδακτικό πλαίσιο πώς θα microπορέσουν οι εκπαιδευτικοί να αξιολογήσουν την επίδοση των microαθητών και των microαθητριών Για να απαντηθεί το ερώτηmicroα αυτό είναι χρήσιmicroο να γίνει προηγουmicroένως διάκριση των τριών διαφορετικών εννοιών που υπάρχουν πίσω από τον όρο αξιολόγηση Η πρώτη συζητήθηκε microέσω των παραδειγmicroάτων που αναπτύχθηκαν παραπάνω σύmicroφωνα microε το ΠΣ Στην περίπτωση αυτή η αξιολόγηση ταυτίζεται microε ότι τα παιδιά αναmicroένεται να είναι σε θέση να κάνουν σε κάθε θεmicroατική ενότητα Από εδώ κατά βάση ξεκινάει να σχεδιάζει τη διδασκαλία τουτης οη κάθε εκπαιδευτικός και προσπαθεί να αντιmicroετωπίσει συνδυαστικά τις αξιολογήσεις που προτείνονται στις τέσσερις θεmicroατικές ενότητες

Η δεύτερη συζητείται ιδιαίτερα στην έκτη ενότητα του ΠΣ Εκεί επισηmicroαίνεται ότι η αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά το microάθηmicroα στο σύνολό του (βλ περισσότερα εκεί) Αυτή η αξιολόγηση εποmicroένως αφορά την καθηmicroερινή διδακτική πρακτική από την οποία οι εκπαιδευτικοί αντλούν πολύ χρήσιmicroα στοιχεία που αφορούν τους ίδιους και τις ίδιες και τις επιλογές τους τους microαθητές και τις microαθήτριες και τον βαθmicroό ανταπόκρισής τους Από τη διαδικασία αυτή microπορούν οι εκπαιδευτικοί να αντλήσουν στοιχεία και για τη βαθmicroολόγηση (βλ παρακάτω)

Η τρίτη τέλος εκδοχή σχετίζεται microε αυτό που συνήθως στο ελληνικό σχολείο εννοούmicroε αξιολόγηση και ταυτίζεται microε την αποτίmicroηση του βαθmicroού που θα πάρει ο κάθε microαθητής και η κάθε microαθήτρια παράmicroετρος η οποία δε θα πρέπει να υποτιmicroάται

Στη συνέχεια αναλύεται η λογική του πλαισίου αξιολόγησης στο οποίο περιγράφεται η λογική των εξετάσεων που θα γίνονται στην Α Λυκείου

Στην εισαγωγή του πλαισίου αξιολόγησης αναφέρονται τα κάτωθι

laquoΓια την εξέταση στη Νέα Ελληνική Γλώσσα δίνεται στους microαθητές σε φωτοαντίγραφο ένα δύο ή και περισσότερα κείmicroενα περιορισmicroένης έκτασης (προτιmicroότερα τα δύο κείmicroενα) από τον έντυπο ήκαι τον ηλεκτρονικό λόγο που αναφέρονται σε κοινωνικά πολιτικά πολιτιστικά επιστηmicroονικά ή άλλα θέmicroατα της καθηmicroερινής ζωής Καλό είναι τα κείmicroενα να σχετίζονται microε τα θέmicroατα microε τα οποία ασχολήθηκαν οι microαθητές (γνώσεις για τον κόσmicroο βλ στήλη 1 του Προγράmicromicroατος Σπουδών) στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς Γενικότερος στόχος της εξέτασης είναι να ελεγχθεί ο βαθmicroός κατάκτησης των δεξιοτήτων και των γνώσεων που αναφέρονται στη στήλη 5 του Προγράmicromicroατος Σπουδώνraquo

- Προτείνεται να δίνονται δύο κείmicroενα αντί για ένα Η επιλογή αυτή οδηγεί στο να

ελέγξουmicroε καλύτερα microέσω συνδυαστικών ερωτήσεων την ικανότητα των microαθητών και

microαθητριών να κατανοούν κείmicroενα που έχουν σχέση microε κάποια θεmicroατική που

microελετήσαmicroε Εννοείται ότι τα κείmicroενα αυτά θα είναι άγνωστα αλλά θα σχετίζονται microε

τις θεmicroατικές microε τις οποίες ασχοληθήκαmicroε στην τάξη Τα κείmicroενα επίσης microπορούν να

αξιοποιηθούν ως βάση προκειmicroένου να αντληθούν πληροφορίες για την παραγωγή

λόγου (βλ παράγραφο 6 του Π∆ 612012)

- Η έννοια κείmicroενο χρησιmicroοποιείται εδώ microε microια ευρύτερη λογική Εννοούmicroε ως κείmicroενα

τα γνωστά ― γλωσσικά κυρίως― κείmicroενα που είναι σε έντυπη microορφή αλλά και τα

ποικίλα ηλεκτρονικά ή ψηφιακά και πολυτροπικά κείmicroενα (πχ βίντεο ιστοσελίδες

κλπ)

- Οδηγός των ερωτήσεων που θα τεθούν είναι το πλαίσιο της αξιολόγησης (τι

αναmicroένουmicroε οι microαθητές και οι microαθήτριες να ξέρουν microετά από κάποια φάση

διδασκαλίας ή στο τέλος) που δίνεται στη στήλη 5 του ΠΣ Με βάση τη στήλη αυτή και

την εστίαση στη διδασκαλία θα γίνει η επιλογή των ερωτήσεων

28

Στο πλαίσιο για την αξιολόγηση διακρίνονται δύο οmicroάδες ερωτήσεων Η πρώτη έχει σχέση microε

την κατανόηση του γραπτού λόγου (microε microια ευρύτερη λογική) Αναφέρεται χαρακτηριστικά

laquoΠιο συγκεκριmicroένα οι microαθητές καλούνται (α) Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται κατά πόσο έγινε κατανοητό το περιεχόmicroενο του ή των κειmicroένων (πχ οπτικές από τις οποίες προσεγγίζεται η πραγmicroατικότητα επιχειρήmicroατα συγγραφέα προβλήmicroατα που θέτει θέσεις που υποστηρίζει κτλ)raquo Στη συγκεκριmicroένη ενότητα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα εξής επίπεδα

- Κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες κατανοούν το (ή τα) κείmicroενο σε ένα πρώτο επίπεδο

- Κατά πόσο microπορούν να γίνουν κατανοητά τα επιχειρήmicroατα που microπορεί να χρησιmicroοποιούνται ή ο ρόλος που έχουν τα ποικίλα συmicroβολικά συστήmicroατα (φυσικά και η γλώσσα) στη συγκρότηση του νοήmicroατος των συγκεκριmicroένων κειmicroένων

- Με δεδοmicroένο το γεγονός ότι τα κείmicroενα προσεγγίζουν την πραγmicroατικότητα από συγκεκριmicroένες οπτικές γωνίες ενδιαφέρει ιδιαίτερα να διερευνάται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αντιληφθούν τις οπτικές γωνίες από τις οποίες το κάθε κείmicroενο προσεγγίζει την πραγmicroατικότητα Ενδιαφέρει ιδιαίτερα η ανάδειξη των διαφορών ή της συmicroπληρωmicroατικότητας που υπάρχει ανάmicroεσα στα κείmicroενα που δίνονται

- Εν κατακλείδι microας ενδιαφέρει να αποτυπωθεί στην αξιολόγησή microας όχι microόνο το κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να κατανοούν τα κείmicroενα αλλά και να αντιλαmicroβάνονται τη microη ουδετερότητα των κειmicroένων Να κατανοούν δηλαδή ότι η πραγmicroατικότητα που παρουσιάζεται σε κάθε κείmicroενο είναι αποτέλεσmicroα της ιδεολογίας της στάσης της θέσης και της γενικότερης κοσmicroοθεωρίας του συντάκτη ή της συντάκτριας και όχι αποτύπωση microιας ούτως ή άλλως microη υπαρκτής αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας (κριτικός γραmicromicroατισmicroός)

Με τη δεύτερη οmicroάδα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα εξής laquo(β) Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται πώς γλωσσικά (βλ γνώσεις για τη γλώσσα) ή εξωγλωσσικά στοιχεία (πβ πολυτροπικότητα) συγκροτούν την κειmicroενική ιδιαιτερότητα των συγκεκριmicroένων κειmicroένων και συνεισφέρουν στη σύνδεση των κειmicroένων αυτών microε την κοινωνική πραγmicroατικότητα όπου ανήκουν (βλ στήλη 3 του Προγράmicromicroατος Σπουδών)raquo Οι ερωτήσεις αυτές ξεκινούν από microια microεταγλωσσική αφετηρία και εστιάζουν και πάλι στα κείmicroενα Συγκεκριmicroένα διερευνώνται

- Ο ρόλος των γλωσσικών επιλογών στη συγκρότηση του νοήmicroατος των κειmicroένων γιατί για παράδειγmicroα επιλέγεται η γλώσσα των νέων και ποια ακριβώς εκδοχή της ή γιατί ο λόγος του κειmicroένου microπορεί να αξιοποιεί λόγιες ή λαϊκές εκφράσεις ή πώς η γλώσσα και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα (εικόνες φωτογραφίες διαγράmicromicroατα κλπ) αλληλοσυmicroπληρώνονται και κατασκευάζουν τα συγκεκριmicroένα νοήmicroατα

Ο αριθmicroός των υποερωτήσεων που microπορεί να υπάρχουν και η ακριβής κατεύθυνση προσδιορίζεται από τη διδασκαλία ή τις διδασκαλίες που έχουν προηγηθεί αλλά και το είδος της αξιολόγησης (τελική ενδιάmicroεση κλπ) Εκείνο που κυρίως ενδιαφέρει είναι να ανιχνευτεί microέσω των ερωτήσεων η δηmicroιουργικότητα και η κριτική ικανότητα των microαθητών και microαθητριών ως αναγνωστών ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ

- ∆ε δίνονται ερωτήσεις γραmicromicroατικές ή λεξιλογικές ανεξάρτητα από τα κείmicroενα αλλά ερωτήσεις microε τις οποίες επιχειρείται να διερευνηθούν τα λεξιλογικά και δοmicroικά

29

στοιχεία του κειmicroένου που συmicroβάλλουν στη διαmicroόρφωση των νοηmicroάτων που δίνει το κείmicroενο πχ η πραγmicroατικότητα που διαmicroορφώνει η χρήση της παθητικής φωνής σε σχέση microε την ενεργητική η χρήση ονοmicroατικών προτάσεων αντί των ρηmicroατικών η χρήση λόγιου λεξιλογίου αντί λαϊκού κλπ

- ∆ε δίνονται ασκήσεις microηχανιστικού τύπου (πχ συmicroπλήρωση κενών αντικαταστάσεις λέξεων κλπ)

- Η όποια γλωσσική εστίαση αποτυπώνεται σε ερωτήσεις που στοχεύουν στη διερεύνηση των κειmicroένων και του κόσmicroου Εξυπακούεται ότι οι όποιες γνώσεις για τη γλώσσα (και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα) ζητούνται από τα παιδιά έχουν κατακτηθεί στη διάρκεια των microαθηmicroάτων

Η τρίτη άσκηση έχει αποκλειστική σχέση microε την παραγωγή γραπτού λόγου Στο πλαίσιο αξιολόγησης αναφέρονται τα παρακάτω laquo(γ) Να παραγάγουν κείmicroενο το οποίο microε αφετηρία ένα από τα κείmicroενα που δίνονται θα προσαρmicroόζεται σε διαφορετικό επικοινωνιακό πλαίσιο (πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) και θα ανήκει σε ίδιο ή ενδεχοmicroένως διαφορετικό είδος κειmicroένου (πχ από συνέντευξη σε δοκίmicroιο από διαφήmicroιση σε δοκίmicroιο microε επιχειρηmicroατολογία από άρθρο εφηmicroερίδας σε αναδιήγηση κτλ) προκειmicroένου να αξιολογηθούν στοιχεία που σχετίζονται microε την κατάκτηση των γραmicromicroατισmicroών της στήλης 2 του Προγράmicromicroατος Σπουδών ή (εναλλακτικά) microε αφετηρία τα κείmicroενα που θα δοθούν να παραγάγουν (αφού microεταβληθεί το επικοινωνιακό πλαίσιο πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) συγκεκριmicroένο είδος κειmicroένου microέσω του οποίου να διατυπώνεται η συmicroφωνία ή διαφωνία τους microε θέσεις απόψεις και στάσεις που προβάλλονται στα κείmicroενα που έχουν δοθείraquo Εδώ αξίζει να προσεχθούν τα παρακάτω

- Η αξιολόγηση εστιάζει στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και συγκεκριmicroένων κειmicroενικών ειδών microε βάση συγκεκριmicroένο πλαίσιο επικοινωνίας Αυτή θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι είναι microια απαραίτητη γραπτή γλωσσική ικανότητα για ένα παιδί αυτή της ηλικίας

- Ελέγχεται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αξιοποιήσουν και να ενσωmicroατώσουν δηmicroιουργικά στα κείmicroενά τους πληροφορίες από άλλα κείmicroενα (τα κείmicroενα που δίνονται για την κατανόηση γραπτού λόγου) Η εστίαση αυτή αποβλέπει στο να αποτυπωθεί ο βαθmicroός δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών

- Ιδιαίτερα σηmicroαντικό είναι επίσης πέρα από την ενσωmicroάτωση γνώσεων και απόψεων τα παιδιά να microπορούν να διατυπώνουν τεκmicroηριωmicroένες θέσεις κρίσεις και αντιρρήσεις στα κείmicroενά τους ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος που έχουν να γράψουν

Γενικότερα το πνεύmicroα των εξετάσεων είναι απαραίτητο να κινείται στο γενικότερο πνεύmicroα του ΠΣ ενισχύοντας microεταξύ άλλων και -Κλασικού (που έχουν σχέση microε το έντυπο) και νέου τύπου γραmicromicroατισmicroούς (που έχουν σχέση microε τα ψηφιακά microέσα) -Τη δηmicroιουργικότητα των παιδιών σε σχέση microε το διάβασmicroα και το γράψιmicroο -Την κριτική τους ικανότητα -Την ικανότητά τους να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα τόσο για να εκφράζονται όσο και για να διαβάζουν τον κόσmicroο Για την αξιολόγηση του microαθήmicroατος laquoΝέα Ελληνική Γλώσσαraquo στην Α΄ τάξη ηmicroερησίου και Α΄

τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου ισχύει η παρ 6 του άρθ 1 του Π∆ 612012 (ΦΕΚ Α΄ 112)

30

3 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Β΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΠΑΛ Η Νεοελληνική Λογοτεχνία ως microάθηmicroα Γενικής Παιδείας διδάσκεται microία (1) ώρα την εβδοmicroάδα microε ελεύθερη επιλογή από τον διδάσκοντα Αναλυτικά Η ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καλύπτεται στη Β΄ Τάξη ηmicroερησίου ΕΠΑΛ από το εγχειρίδιο Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β΄ Τεύχος Β΄ Τάξης Γενικού Λυκείου

bull Η επιλογή της διδακτέας ύλης από τους διδάσκοντες πρέπει να είναι ίδια για όλα τα τmicroήmicroατα της τάξης του ίδιου σχολείου προκειmicroένου να τηρηθεί η ενότητα της διδασκαλίας και της αξιολόγησης

bull Θα πρέπει να διδαχθούν κείmicroενα από όλες τις περιόδους (περίπου 10 κείmicroενα)

bull Θα πρέπει να διδαχθούν τουλάχιστον ένα ή δύο κείmicroενα και από την ξένη λογοτεχνία ως αντιπροσωπευτικά των microεγάλων κλασικών έργων

bull Επίσης microπορούν να διδαχτούν ένα ή δύο δοκίmicroια εάν επαρκεί ο χρόνος ή να γίνει ανάγνωση κάποιων δοκιmicroίων κατά την κρίση του διδάσκοντος

bull Κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς εφόσον είναι εφικτό ο διδάσκων microπορεί να προγραmicromicroατίσει τη microελέτη δύο (2) το πολύ λογοτεχνικών βιβλίων αφιερώνοντας τρεις (3) το πολύ ώρες για καθένα από αυτά Τα βιβλία microπορεί να σχετίζονται microε τα ενδιαφέροντα των microαθητών ή microε τη διδακτέα ύλη Σκοπός της microελέτης αυτής είναι η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας των microαθητών Επισηmicroαίνεται ότι η δραστηριότητα αυτή αποτελεί microεν κριτήριο αξιολόγησης των microαθητών ωστόσο τα βιβλία δεν συmicroπεριλαmicroβάνονται στην ύλη των εξετάσεων της περιόδου Μαΐου-Ιουνίου

Β΄ ΤΑΞΗ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΕΠΑΛ Στη Β΄ τάξη Εσπερινού ΕΠΑΛ η Νεοελληνική Λογοτεχνία διδάσκεται microία (1) ώρα την εβδοmicroάδα microε ελεύθερη επιλογή από τον διδάσκοντα Η ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καλύπτεται στην Β΄ Τάξη Εσπερινού ΕΠΑΛ από το εγχειρίδιο Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α΄ Τεύχος Α΄ Τάξης Γενικού Λυκείου

bull Η επιλογή της διδακτέας ύλης από τους διδάσκοντες πρέπει να είναι ίδια για όλα τα τmicroήmicroατα της τάξης του ίδιου σχολείου προκειmicroένου να τηρηθεί η ενότητα της διδασκαλίας και της αξιολόγησης

bull Θα πρέπει να διδαχθούν κείmicroενα από όλες τις περιόδους (περίπου 7 κείmicroενα)

bull Θα πρέπει να διδαχθούν τουλάχιστον ένα ή δύο κείmicroενα και από την ξένη λογοτεχνία ως αντιπροσωπευτικά των microεγάλων κλασικών έργων

bull Κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς εφόσον είναι εφικτό ο διδάσκων microπορεί να προγραmicromicroατίσει τη microελέτη δύο (2) το πολύ λογοτεχνικών βιβλίων αφιερώνοντας τρεις (3) το πολύ ώρες για καθένα από αυτά Τα βιβλία microπορεί να σχετίζονται microε τα ενδιαφέροντα των microαθητών ή microε τη διδακτέα ύλη Σκοπός της microελέτης αυτής είναι η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας των microαθητών Επισηmicroαίνεται ότι η δραστηριότητα αυτή αποτελεί microεν κριτήριο αξιολόγησης των microαθητών ωστόσο τα βιβλία δεν συmicroπεριλαmicroβάνονται στην ύλη των εξετάσεων της περιόδου Μαΐου-Ιουνίου

Για την εξέταση του microαθήmicroατος ισχύει για τις ανωτέρω τάξεις ότι προβλέπεται στο Π∆ 612012 άρθρο 1 παρ 7 εδάφ 2 (ΦΕΚ Α΄ 112)

4 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

Β΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ Η διδακτέα ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Γλώσσας της Β΄ τάξης Ηmicroερησίου

Επαγγελmicroατικού Λυκείου περιλαmicroβάνεται στα εγχειρίδια

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Β΄ της Β΄ τάξης Γενικού Λυκείου

31

bull Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου

bull Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο

Β΄ Τάξη Ηmicroερήσιου Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Β΄ να διδαχτούν Η ΕΙ∆ΗΣΗ Ι Η ΕΙ∆ΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ 1Το γεγονός και το σχόλιο στην είδηση (σσ 14-17) 2Προβολή και διαφοροποίηση της είδησης (σσ 18-19) 3Παρεmicroβολή ξένου σχολίου στην είδηση (σ 20) 4 ∆ιαπλοκή του γεγονότος microε το σχόλιο στην είδηση (σσ 21-22) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το σχόλιο και την είδηση) (σσ 23-25) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την πληροφόρηση τη δηmicroοσιογραφία τον Τύπο) (σσ 26-30) ΙΙ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΙ∆ΗΣΗΣ 1Η οργάνωση της είδησης (σσ 32-35) 2Η οπτική γωνία του δηmicroοσιογράφου στην είδηση (σσ 36-38) 3Ο τίτλος της είδησης (σσ 39-42) 4Συντακτικά στοιχεία στην είδηση α Η σειρά των λεκτικών συνόλων στην είδηση (σσ 43-44) β Ενεργητική και παθητική σύνταξη στην είδηση (σ 45) γ Η χρήση των ονοmicroατικών προσδιορισmicroών στην είδηση Χρήση ονοmicroάτων και επιθέτων (σ 46)

δ Ο προσδιορισmicroός του χρόνου στην είδηση (σ 47) 5 Το σχόλιο πάνω σε microια είδηση (σσ 48-53) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το χρόνο) (σσ 54-55) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τα microέσα microαζικής επικοινωνίας) (σσ 56-63) Οργάνωση του λόγου Η χρήση του παραδείγmicroατος στην ανάπτυξη παραγράφου και ευρύτερου κειmicroένου (σσ 63-68)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΙ∆Η

Βιογραφικά είδη (σσ 71-72) 1 Βιογραφία microυθιστορηmicroατική βιογραφία (σσ 73-76) 2 Βιογραφικό σηmicroείωmicroα

α Τα γεγονότα και τα σχόλια σε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 77-78) β Η δοmicroή και το περιεχόmicroενο ενός βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 78-79) Λεξιλόγιο βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 82-84)

4 Αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα α Σύγκριση ενός αυτοβιογραφικού σηmicroειώmicroατος microε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σ 86) β Το έmicromicroεσο σχόλιο στο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 86-87) δ Ο πρακτικός σκοπός ενός (αυτο)βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 89-94)

Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την εργασία και την επιλογή επαγγέλmicroατος) (σσ 95-103) 6 Ηmicroερολόγιο (σσ 108-111) 7 Συστατική επιστολή (σσ 112-118) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε το χαρακτηρισmicroό ατόmicroου τις στερεότυπες αντιλήψεις το φυλετικό και κοινωνικό ρατσισmicroό) (σσ 119-126) Οργάνωση του λόγου Ι Παράγραφος Ανάπτυξη microε σύγκριση και αντίθεση (σσ 127-131) ΙΙ Ο ρόλος της αντίθεσης στη συνοχή του κειmicroένου α Συνοχή προτάσεων και περιόδων (σσ 132-133) β Συνοχή παραγράφων microε αντιθετική σύνδεση Ανάπτυξη δύο εννοιών σε ένα ευρύτερο κείmicroενο (σσ 133-135)

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ndash ΚΡΙΤΙΚΗ

32

Ι Παρουσίαση και κριτική ενός βιβλίου 3 Βιβλιοκριτική α Λογοτεχνική κριτική (σσ163-169) β Κριτική άλλων κειmicroένων (σ170-171) 5 Απλή και διαδοχική υπόταξη (σ175) 6 Οι αναφορικές προτάσεις (σσ176-177) Λεξιλόγιο (σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν) (σ 178) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την τέχνη και την κριτική έργου τέχνης) (σσ 179-189) ΙΙ Παρουσίαση και κριτική microιας θεατρικής παράστασης Λεξιλόγιο (σχετικό microε τη θεατρική κριτική) (σσ 203-205) ΙΙΙ Παρουσίαση και κριτική άλλων microορφών τέχνης Λεξιλόγιο (σχετικό microε την κριτική (σσ 219-220) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την κριτικήαξιολόγηση του ατόmicroου και την αυτοκριτική) (σσ 221-224) ΙV Οργάνωση του λόγου ορισmicroός και διαίρεση microιας έννοιας 1Ορισmicroός (σσ 226-230) 2∆ιαίρεση (σσ 231-236)

Σηmicroειώσεις ndashΠερίληψη Ι Σηmicroειώσεις (σ 240)

Α Σηmicroειώσεις από γραπτό λόγο (σσ 241-242) 1Κρατώ σηmicroειώσεις κατά παράγραφο (σσ 243-248) 2Εργάζοmicroαι σε ευρύτερες (από την παράγραφο) νοηmicroατικές ενότητες και κρατώ σηmicroειώσεις (σσ249-252) 3Από τις σηmicroειώσεις προχωρώ στο διάγραmicromicroα του κειmicroένου (σσ 253-257) Β Σηmicroειώσεις από προφορικό λόγο (σσ 258-259) ΙΙ Περίληψη Α Περίληψη γραπτού λόγου 1Πώς οδηγούmicroαι στην περίληψη (σ 262) 2Τι πρέπει να προσέχω σε microια περίληψη (σ 263) 3Συγκρίνω δύο περιλήψεις microία εκτενή και microία συνοπτική του ίδιου κειmicroένου (σσ 264-265) 4Εξετάζω τη χρήση της ενεργητικής και της παθητικής σύνταξης σε microία περίληψη (σσ 266-267) 5Παρατηρώ περιλήψεις από ποικίλα κείmicroενα (σσ 268-273) Β Περίληψη προφορικού λόγου 1∆ιαβάζω τη δηmicroοσιογραφική περίληψη microιας συζήτησης (σσ 274-275) 2Παρουσιάζω σε προφορικό και γραπτό λόγο περίληψη microιας συζήτησης (σ 276) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τη λακωνική έκφραση και την προσπάθεια για εξοικονόmicroηση χρόνου στη σύγχρονη καθηmicroερινή ζωή) (σσ 277-286)

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Για τον ορθό καταmicroερισmicroό και την αποδοτικότερη διδασκαλία της διδακτέας ύλης της

Νεοελληνικής Γλώσσας του Ηmicroερήσιου Επαγγελmicroατικού Λυκείου (ΕΠΑΛ) είναι σκόπιmicroο να ληφθούν υπόψη

1Το Πρόγραmicromicroα Σπουδών για τη Γλωσσική ∆ιδασκαλία στο Λύκειο (σ79-105) που περιλαmicroβάνεται στο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Α΄θmicroιας και Β΄θmicroιας Εκπσης Θεωρητικές Επιστήmicroες (2000) 2Οι laquoΟδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών microαθηmicroάτων στο Γενικό Λύκειοraquo που περιλαmicroβάνουν προτάσεις για τη διδασκαλία των εγχειριδίων Έκφραση-Έκθεση και την αξιοποίηση των βιβλίων Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου και Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο Επίσης οι διδάσκοντεςδιδάσκουσες στο πλαίσιο της υλοποίησης των εκάστοτε

διδακτικών στόχων και του διαθέσιmicroου διδακτικού χρόνου microπορούν να χρησιmicroοποιούν κατά περίπτωση κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό (κείmicroενα δραστηριότητες κά) και από άλλες πηγές microε σκοπό την περαιτέρω εξοικείωση των microαθητώνmicroαθητριών microε ποικίλα κειmicroενικά

33

είδη και την καλλιέργεια της ικανότητάς τους να κατανοούν και να παράγουν επιτυχώς προφορικό και γραπτό λόγο

ΕΣΠΕΡΙΝΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ

Η διδακτέα ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Γλώσσας των Β΄ και Γ΄ τάξεων Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου περιλαmicroβάνεται στα εγχειρίδια

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Α΄ της Α΄ τάξης Γενικού Λυκείου

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Β΄ της Β΄ τάξης Γενικού Λυκείου

bull Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο - Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου

bull Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο

Β΄ Τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Α΄ να διδαχτούν ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Ι ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ (σ 140) 1 Μεθόδευση της περιγραφής

α Η επιλογή και η παράθεσηοργάνωση των λεπτοmicroερειών (σσ 142-147) β Η ακρίβεια και η σαφήνεια στην περιγραφή (σσ 148-152)

2 Η γλώσσα της περιγραφής α Η επιλογή των κατάλληλων λέξεωνφράσεων (σσ 152-153) β Κυριολεκτική (δηλωτική) και microεταφορική (συνυποδηλωτική) χρήση της γλώσσας (σ 153)

3 Το σχόλιο και η οπτική γωνία στην περιγραφή (σσ 154-159) ΙΙ ∆ΙΑΦΟΡΑ ΘΕΜΑΤΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗΣ 1Περιγραφή ενός χώρου κτιρίου (σσ 160-167) 2Περιγραφή προσώπουατόmicroου

α Τα τυπικά και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ενός προσώπου ατόmicroου (σσ 168-170) β Το σχόλιο στην περιγραφή ενός ατόmicroου (σσ 171-176)

3 Περιγραφή ζωγραφικού πίνακα ή άλλου έργου τέχνης (σσ 176-178) 4 Ειδικά θέmicroατα β Περιγραφή της διαδικασίας για την κατασκευή ή τη χρήση ενός αντικειmicroένου (σσ 182-183) ΙΙΙ ΕΚΦΡΑΣΗ-ΕΚΘΕΣΗ θέmicroατα σχετικά microε την ενδυmicroασία και τη microόδα (σσ 184-199) ΙV ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ

Ανάπτυξη microιας παραγράφου microε αναλογία (σσ 200-205) ΑΦΗΓΗΣΗ Ι ΑΦΗΓΗΣΗ

1Ορισmicroός της αφήγησης (σσ 210-211) 2Αφηγηmicroατικό περιεχόmicroενο και αφηγηmicroατική πράξη (σσ 212-214) 7Αφηγηmicroατικός χρόνος (σσ 240-250)

Λεξιλόγιο σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν (σσ 251-252) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση (Γηρατειά και νεότητα Χθες-Σήmicroερα-Αύριο Αφηγήσεις για το παρελθόν και το microέλλον) (σσ 252-258) ΙΙ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΦΗΓΗΣΗ Λεξιλόγιο (σσ 262-263) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση Το κωmicroικό και η σηmicroασία του γέλιου (σσ 264-271) ΙΙΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ Συνοχή κειmicroένου (σσ 272-274)

Συνοχή σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο (σσ 274-277) ΤΟ ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΗΜΑ (σσ 280-295)

34

Γ΄ Τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Β΄ να διδαχτούν

Η ΕΙ∆ΗΣΗ Ι Η ΕΙ∆ΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ 1 Το γεγονός και το σχόλιο στην είδηση (σσ 14-17) 2 Προβολή και διαφοροποίηση της είδησης (σσ 18-19) 3 Παρεmicroβολή ξένου σχολίου στην είδηση (σ 20) 4 ∆ιαπλοκή του γεγονότος microε το σχόλιο στην είδηση (σσ 21-22) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το σχόλιο και την είδηση) (σσ 23-25) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την πληροφόρηση τη δηmicroοσιογραφία τον Τύπο) (σσ 26-30) ΙΙ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΙ∆ΗΣΗΣ 1 Η οργάνωση της είδησης (σσ 32-35) 2 Η οπτική γωνία του δηmicroοσιογράφου στην είδηση (σσ 36-38) 3 Ο τίτλος της είδησης (σσ 39-42) 4 Συντακτικά στοιχεία στην είδηση

α Η σειρά των λεκτικών συνόλων στην είδηση (σσ 43-44) β Ενεργητική και παθητική σύνταξη στην είδηση (σ 45) γ Η χρήση των ονοmicroατικών προσδιορισmicroών στην είδηση Χρήση ονοmicroάτων και επιθέτων (σ 46)

δ Ο προσδιορισmicroός του χρόνου στην είδηση (σ 47) 5 Το σχόλιο πάνω σε microια είδηση (σσ 48-53)

Λεξιλόγιο (σχετικό microε το χρόνο) (σσ 54-55) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τα microέσα microαζικής επικοινωνίας) (σσ 56-63) Οργάνωση του λόγου Η χρήση του παραδείγmicroατος στην ανάπτυξη παραγράφου και ευρύτερου κειmicroένου (σσ 63-68)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΙ∆Η

Βιογραφικά είδη (σσ 71-72) 1 Βιογραφία microυθιστορηmicroατική βιογραφία (σσ 73-76) 2 Βιογραφικό σηmicroείωmicroα

α Τα γεγονότα και τα σχόλια σε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 77-78) β Η δοmicroή και το περιεχόmicroενο ενός βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 78-79) Λεξιλόγιο βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 82-84)

4 Αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα α Σύγκριση ενός αυτοβιογραφικού σηmicroειώmicroατος microε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σ 86) β Το έmicromicroεσο σχόλιο στο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 86-87) δ Ο πρακτικός σκοπός ενός (αυτο)βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 89-94)

Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την εργασία και την επιλογή επαγγέλmicroατος) (σσ 95-103) 6 Ηmicroερολόγιο (σσ 108-111) 7 Συστατική επιστολή (σσ 112-118) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε το χαρακτηρισmicroό ατόmicroου τις στερεότυπες αντιλήψεις το φυλετικό και κοινωνικό ρατσισmicroό) (σσ 119-126) Οργάνωση του λόγου Ι Παράγραφος Ανάπτυξη microε σύγκριση και αντίθεση (σσ 127-131) ΙΙ Ο ρόλος της αντίθεσης στη συνοχή του κειmicroένου α Συνοχή προτάσεων και περιόδων (σσ 132-133) β Συνοχή παραγράφων microε αντιθετική σύνδεση Ανάπτυξη δύο εννοιών σε ένα ευρύτερο κείmicroενο (σσ 133-135)

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ndash ΚΡΙΤΙΚΗ

Ι Παρουσίαση και κριτική ενός βιβλίου 3 Βιβλιοκριτική α Λογοτεχνική κριτική (σσ 163-169)

35

β Κριτική άλλων κειmicroένων (σσ 170-171) 5 Απλή και διαδοχική υπόταξη (σ175) 6 Οι αναφορικές προτάσεις (σσ 176-177) Λεξιλόγιο (σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν) (σ 178) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την τέχνη και την κριτική έργου τέχνης) (σσ 179-189) ΙΙ Παρουσίαση και κριτική microιας θεατρικής παράστασης Λεξιλόγιο (σχετικό microε τη θεατρική κριτική) (σσ 203-205) ΙΙΙ Παρουσίαση και κριτική άλλων microορφών τέχνης Λεξιλόγιο (σχετικό microε την κριτική (σσ 219-220) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την κριτικήαξιολόγηση του ατόmicroου και την αυτοκριτική) (σσ 221-224) ΙV Οργάνωση του λόγου ορισmicroός και διαίρεση microιας έννοιας 1Ορισmicroός (σσ 226-230) 2∆ιαίρεση (σσ 231-236)

Σηmicroειώσεις ndashΠερίληψη Ι Σηmicroειώσεις (σ 240)

Α Σηmicroειώσεις από γραπτό λόγο (σσ 241-242) 1Κρατώ σηmicroειώσεις κατά παράγραφο (σσ 243-248) 2Εργάζοmicroαι σε ευρύτερες (από την παράγραφο) νοηmicroατικές ενότητες και κρατώ σηmicroειώσεις (σσ249-252) 3 Από τις σηmicroειώσεις προχωρώ στο διάγραmicromicroα του κειmicroένου (σσ 253-257) Β Σηmicroειώσεις από προφορικό λόγο (σσ 258-259) ΙΙ Περίληψη Α Περίληψη γραπτού λόγου 1Πώς οδηγούmicroαι στην περίληψη (σ 262) 2 Τι πρέπει να προσέχω σε microια περίληψη (σ 263) 3 Συγκρίνω δύο περιλήψεις microία εκτενή και microία συνοπτική του ίδιου κειmicroένου (σσ 264-265) 4 Εξετάζω τη χρήση της ενεργητικής και της παθητικής σύνταξης σε microία περίληψη (σσ 266-267) 5 Παρατηρώ περιλήψεις από ποικίλα κείmicroενα (σσ 268-273) Β Περίληψη προφορικού λόγου 1 ∆ιαβάζω τη δηmicroοσιογραφική περίληψη microιας συζήτησης (σσ 274-275) 2 Παρουσιάζω σε προφορικό και γραπτό λόγο περίληψη microιας συζήτησης (σσ 276) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τη λακωνική έκφραση και την προσπάθεια για εξοικονόmicroηση χρόνου στη σύγχρονη καθηmicroερινή ζωή) (σ 277-286)

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Για τον ορθό καταmicroερισmicroό και την αποδοτικότερη διδασκαλία της διδακτέας ύλης της

Νεοελληνικής Γλώσσας του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου είναι σκόπιmicroο να ληφθούν υπόψη

1Το Πρόγραmicromicroα Σπουδών για τη Γλωσσική ∆ιδασκαλία στο Λύκειο (σ79-105) που περιλαmicroβάνεται στο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Αθmicroιας και Βθmicroιας Εκπσης Θεωρητικές Επιστήmicroες (2000) 2Οι laquoΟδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών microαθηmicroάτων στο Γενικό Λύκειοraquo που περιλαmicroβάνουν προτάσεις για τη διδασκαλία των εγχειριδίων Έκφραση-Έκθεση και την αξιοποίηση των βιβλίων Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου και Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο (να αξιοποιηθούν σύmicroφωνα microε την κατανοmicroή της διδακτέας ύλης στο Εσπερινό Γενικό Λύκειο)

Επίσης οι διδάσκοντεςδιδάσκουσες στο πλαίσιο της υλοποίησης των εκάστοτε διδακτικών στόχων και του διαθέσιmicroου διδακτικού χρόνου microπορούν να χρησιmicroοποιούν κατά περίπτωση κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό (κείmicroενα δραστηριότητες κά) και από άλλες πηγές microε σκοπό την περαιτέρω εξοικείωση των microαθητώνmicroαθητριών microε ποικίλα κειmicroενικά είδη και την καλλιέργεια της ικανότητάς τους να κατανοούν και να παράγουν επιτυχώς προφορικό και γραπτό λόγο

36

Για την εξέταση του microαθήmicroατος στη Β΄ και Γ΄ τάξη του Ηmicroερήσιου και του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου και στη ∆΄ τάξη του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου ισχύει ότι προβλέπεται στο άρθρο 1 παρ 6 εδάφιο 2 του Π∆ 612012 (ΦΕΚ Α΄ 112)

Οι διδάσκοντες να ενηmicroερωθούν ενυπόγραφα

ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΔΙΑΝΟΜΗ

bull Γραφείο Υφυπουργού

bull Γραφείο Γενικού Γραmicromicroατέα

bull Γραφείο Ειδικού Γραmicromicroατέα

bull ∆νση Σπουδών ∆Ε Τmicroήmicroα Β΄

bull ∆νση Ιδιωτικής Εκπσης

bull ∆νση ΠΟ∆Ε

bull ∆νση Ξένων και Μειονοτικών Σχολείων

bull ∆νση Ειδικής Αγωγής

bull ΣΕΠΕ∆

ΣΥΝΤΗΣ ΤΜΡΧΗΣ ∆ΝΤΗΣ

∆Σ∆Ε

ΕΙ∆ΙΚΟΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

ΓΕΝΙΚΟΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

Ο ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ

ΘΕΟ∆ΩΡΟΣ Π ΠΑΠΑΘΕΟ∆ΩΡΟΥ

27

5 Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Με τα δεδοmicroένα που παρουσιάστηκαν και αναλύθηκαν παραπάνω το εύλογο ερώτηmicroα που τίθεται είναι το εξής σε ένα τέτοιο διδακτικό πλαίσιο πώς θα microπορέσουν οι εκπαιδευτικοί να αξιολογήσουν την επίδοση των microαθητών και των microαθητριών Για να απαντηθεί το ερώτηmicroα αυτό είναι χρήσιmicroο να γίνει προηγουmicroένως διάκριση των τριών διαφορετικών εννοιών που υπάρχουν πίσω από τον όρο αξιολόγηση Η πρώτη συζητήθηκε microέσω των παραδειγmicroάτων που αναπτύχθηκαν παραπάνω σύmicroφωνα microε το ΠΣ Στην περίπτωση αυτή η αξιολόγηση ταυτίζεται microε ότι τα παιδιά αναmicroένεται να είναι σε θέση να κάνουν σε κάθε θεmicroατική ενότητα Από εδώ κατά βάση ξεκινάει να σχεδιάζει τη διδασκαλία τουτης οη κάθε εκπαιδευτικός και προσπαθεί να αντιmicroετωπίσει συνδυαστικά τις αξιολογήσεις που προτείνονται στις τέσσερις θεmicroατικές ενότητες

Η δεύτερη συζητείται ιδιαίτερα στην έκτη ενότητα του ΠΣ Εκεί επισηmicroαίνεται ότι η αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά το microάθηmicroα στο σύνολό του (βλ περισσότερα εκεί) Αυτή η αξιολόγηση εποmicroένως αφορά την καθηmicroερινή διδακτική πρακτική από την οποία οι εκπαιδευτικοί αντλούν πολύ χρήσιmicroα στοιχεία που αφορούν τους ίδιους και τις ίδιες και τις επιλογές τους τους microαθητές και τις microαθήτριες και τον βαθmicroό ανταπόκρισής τους Από τη διαδικασία αυτή microπορούν οι εκπαιδευτικοί να αντλήσουν στοιχεία και για τη βαθmicroολόγηση (βλ παρακάτω)

Η τρίτη τέλος εκδοχή σχετίζεται microε αυτό που συνήθως στο ελληνικό σχολείο εννοούmicroε αξιολόγηση και ταυτίζεται microε την αποτίmicroηση του βαθmicroού που θα πάρει ο κάθε microαθητής και η κάθε microαθήτρια παράmicroετρος η οποία δε θα πρέπει να υποτιmicroάται

Στη συνέχεια αναλύεται η λογική του πλαισίου αξιολόγησης στο οποίο περιγράφεται η λογική των εξετάσεων που θα γίνονται στην Α Λυκείου

Στην εισαγωγή του πλαισίου αξιολόγησης αναφέρονται τα κάτωθι

laquoΓια την εξέταση στη Νέα Ελληνική Γλώσσα δίνεται στους microαθητές σε φωτοαντίγραφο ένα δύο ή και περισσότερα κείmicroενα περιορισmicroένης έκτασης (προτιmicroότερα τα δύο κείmicroενα) από τον έντυπο ήκαι τον ηλεκτρονικό λόγο που αναφέρονται σε κοινωνικά πολιτικά πολιτιστικά επιστηmicroονικά ή άλλα θέmicroατα της καθηmicroερινής ζωής Καλό είναι τα κείmicroενα να σχετίζονται microε τα θέmicroατα microε τα οποία ασχολήθηκαν οι microαθητές (γνώσεις για τον κόσmicroο βλ στήλη 1 του Προγράmicromicroατος Σπουδών) στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς Γενικότερος στόχος της εξέτασης είναι να ελεγχθεί ο βαθmicroός κατάκτησης των δεξιοτήτων και των γνώσεων που αναφέρονται στη στήλη 5 του Προγράmicromicroατος Σπουδώνraquo

- Προτείνεται να δίνονται δύο κείmicroενα αντί για ένα Η επιλογή αυτή οδηγεί στο να

ελέγξουmicroε καλύτερα microέσω συνδυαστικών ερωτήσεων την ικανότητα των microαθητών και

microαθητριών να κατανοούν κείmicroενα που έχουν σχέση microε κάποια θεmicroατική που

microελετήσαmicroε Εννοείται ότι τα κείmicroενα αυτά θα είναι άγνωστα αλλά θα σχετίζονται microε

τις θεmicroατικές microε τις οποίες ασχοληθήκαmicroε στην τάξη Τα κείmicroενα επίσης microπορούν να

αξιοποιηθούν ως βάση προκειmicroένου να αντληθούν πληροφορίες για την παραγωγή

λόγου (βλ παράγραφο 6 του Π∆ 612012)

- Η έννοια κείmicroενο χρησιmicroοποιείται εδώ microε microια ευρύτερη λογική Εννοούmicroε ως κείmicroενα

τα γνωστά ― γλωσσικά κυρίως― κείmicroενα που είναι σε έντυπη microορφή αλλά και τα

ποικίλα ηλεκτρονικά ή ψηφιακά και πολυτροπικά κείmicroενα (πχ βίντεο ιστοσελίδες

κλπ)

- Οδηγός των ερωτήσεων που θα τεθούν είναι το πλαίσιο της αξιολόγησης (τι

αναmicroένουmicroε οι microαθητές και οι microαθήτριες να ξέρουν microετά από κάποια φάση

διδασκαλίας ή στο τέλος) που δίνεται στη στήλη 5 του ΠΣ Με βάση τη στήλη αυτή και

την εστίαση στη διδασκαλία θα γίνει η επιλογή των ερωτήσεων

28

Στο πλαίσιο για την αξιολόγηση διακρίνονται δύο οmicroάδες ερωτήσεων Η πρώτη έχει σχέση microε

την κατανόηση του γραπτού λόγου (microε microια ευρύτερη λογική) Αναφέρεται χαρακτηριστικά

laquoΠιο συγκεκριmicroένα οι microαθητές καλούνται (α) Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται κατά πόσο έγινε κατανοητό το περιεχόmicroενο του ή των κειmicroένων (πχ οπτικές από τις οποίες προσεγγίζεται η πραγmicroατικότητα επιχειρήmicroατα συγγραφέα προβλήmicroατα που θέτει θέσεις που υποστηρίζει κτλ)raquo Στη συγκεκριmicroένη ενότητα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα εξής επίπεδα

- Κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες κατανοούν το (ή τα) κείmicroενο σε ένα πρώτο επίπεδο

- Κατά πόσο microπορούν να γίνουν κατανοητά τα επιχειρήmicroατα που microπορεί να χρησιmicroοποιούνται ή ο ρόλος που έχουν τα ποικίλα συmicroβολικά συστήmicroατα (φυσικά και η γλώσσα) στη συγκρότηση του νοήmicroατος των συγκεκριmicroένων κειmicroένων

- Με δεδοmicroένο το γεγονός ότι τα κείmicroενα προσεγγίζουν την πραγmicroατικότητα από συγκεκριmicroένες οπτικές γωνίες ενδιαφέρει ιδιαίτερα να διερευνάται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αντιληφθούν τις οπτικές γωνίες από τις οποίες το κάθε κείmicroενο προσεγγίζει την πραγmicroατικότητα Ενδιαφέρει ιδιαίτερα η ανάδειξη των διαφορών ή της συmicroπληρωmicroατικότητας που υπάρχει ανάmicroεσα στα κείmicroενα που δίνονται

- Εν κατακλείδι microας ενδιαφέρει να αποτυπωθεί στην αξιολόγησή microας όχι microόνο το κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να κατανοούν τα κείmicroενα αλλά και να αντιλαmicroβάνονται τη microη ουδετερότητα των κειmicroένων Να κατανοούν δηλαδή ότι η πραγmicroατικότητα που παρουσιάζεται σε κάθε κείmicroενο είναι αποτέλεσmicroα της ιδεολογίας της στάσης της θέσης και της γενικότερης κοσmicroοθεωρίας του συντάκτη ή της συντάκτριας και όχι αποτύπωση microιας ούτως ή άλλως microη υπαρκτής αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας (κριτικός γραmicromicroατισmicroός)

Με τη δεύτερη οmicroάδα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα εξής laquo(β) Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται πώς γλωσσικά (βλ γνώσεις για τη γλώσσα) ή εξωγλωσσικά στοιχεία (πβ πολυτροπικότητα) συγκροτούν την κειmicroενική ιδιαιτερότητα των συγκεκριmicroένων κειmicroένων και συνεισφέρουν στη σύνδεση των κειmicroένων αυτών microε την κοινωνική πραγmicroατικότητα όπου ανήκουν (βλ στήλη 3 του Προγράmicromicroατος Σπουδών)raquo Οι ερωτήσεις αυτές ξεκινούν από microια microεταγλωσσική αφετηρία και εστιάζουν και πάλι στα κείmicroενα Συγκεκριmicroένα διερευνώνται

- Ο ρόλος των γλωσσικών επιλογών στη συγκρότηση του νοήmicroατος των κειmicroένων γιατί για παράδειγmicroα επιλέγεται η γλώσσα των νέων και ποια ακριβώς εκδοχή της ή γιατί ο λόγος του κειmicroένου microπορεί να αξιοποιεί λόγιες ή λαϊκές εκφράσεις ή πώς η γλώσσα και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα (εικόνες φωτογραφίες διαγράmicromicroατα κλπ) αλληλοσυmicroπληρώνονται και κατασκευάζουν τα συγκεκριmicroένα νοήmicroατα

Ο αριθmicroός των υποερωτήσεων που microπορεί να υπάρχουν και η ακριβής κατεύθυνση προσδιορίζεται από τη διδασκαλία ή τις διδασκαλίες που έχουν προηγηθεί αλλά και το είδος της αξιολόγησης (τελική ενδιάmicroεση κλπ) Εκείνο που κυρίως ενδιαφέρει είναι να ανιχνευτεί microέσω των ερωτήσεων η δηmicroιουργικότητα και η κριτική ικανότητα των microαθητών και microαθητριών ως αναγνωστών ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ

- ∆ε δίνονται ερωτήσεις γραmicromicroατικές ή λεξιλογικές ανεξάρτητα από τα κείmicroενα αλλά ερωτήσεις microε τις οποίες επιχειρείται να διερευνηθούν τα λεξιλογικά και δοmicroικά

29

στοιχεία του κειmicroένου που συmicroβάλλουν στη διαmicroόρφωση των νοηmicroάτων που δίνει το κείmicroενο πχ η πραγmicroατικότητα που διαmicroορφώνει η χρήση της παθητικής φωνής σε σχέση microε την ενεργητική η χρήση ονοmicroατικών προτάσεων αντί των ρηmicroατικών η χρήση λόγιου λεξιλογίου αντί λαϊκού κλπ

- ∆ε δίνονται ασκήσεις microηχανιστικού τύπου (πχ συmicroπλήρωση κενών αντικαταστάσεις λέξεων κλπ)

- Η όποια γλωσσική εστίαση αποτυπώνεται σε ερωτήσεις που στοχεύουν στη διερεύνηση των κειmicroένων και του κόσmicroου Εξυπακούεται ότι οι όποιες γνώσεις για τη γλώσσα (και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα) ζητούνται από τα παιδιά έχουν κατακτηθεί στη διάρκεια των microαθηmicroάτων

Η τρίτη άσκηση έχει αποκλειστική σχέση microε την παραγωγή γραπτού λόγου Στο πλαίσιο αξιολόγησης αναφέρονται τα παρακάτω laquo(γ) Να παραγάγουν κείmicroενο το οποίο microε αφετηρία ένα από τα κείmicroενα που δίνονται θα προσαρmicroόζεται σε διαφορετικό επικοινωνιακό πλαίσιο (πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) και θα ανήκει σε ίδιο ή ενδεχοmicroένως διαφορετικό είδος κειmicroένου (πχ από συνέντευξη σε δοκίmicroιο από διαφήmicroιση σε δοκίmicroιο microε επιχειρηmicroατολογία από άρθρο εφηmicroερίδας σε αναδιήγηση κτλ) προκειmicroένου να αξιολογηθούν στοιχεία που σχετίζονται microε την κατάκτηση των γραmicromicroατισmicroών της στήλης 2 του Προγράmicromicroατος Σπουδών ή (εναλλακτικά) microε αφετηρία τα κείmicroενα που θα δοθούν να παραγάγουν (αφού microεταβληθεί το επικοινωνιακό πλαίσιο πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) συγκεκριmicroένο είδος κειmicroένου microέσω του οποίου να διατυπώνεται η συmicroφωνία ή διαφωνία τους microε θέσεις απόψεις και στάσεις που προβάλλονται στα κείmicroενα που έχουν δοθείraquo Εδώ αξίζει να προσεχθούν τα παρακάτω

- Η αξιολόγηση εστιάζει στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και συγκεκριmicroένων κειmicroενικών ειδών microε βάση συγκεκριmicroένο πλαίσιο επικοινωνίας Αυτή θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι είναι microια απαραίτητη γραπτή γλωσσική ικανότητα για ένα παιδί αυτή της ηλικίας

- Ελέγχεται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αξιοποιήσουν και να ενσωmicroατώσουν δηmicroιουργικά στα κείmicroενά τους πληροφορίες από άλλα κείmicroενα (τα κείmicroενα που δίνονται για την κατανόηση γραπτού λόγου) Η εστίαση αυτή αποβλέπει στο να αποτυπωθεί ο βαθmicroός δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών

- Ιδιαίτερα σηmicroαντικό είναι επίσης πέρα από την ενσωmicroάτωση γνώσεων και απόψεων τα παιδιά να microπορούν να διατυπώνουν τεκmicroηριωmicroένες θέσεις κρίσεις και αντιρρήσεις στα κείmicroενά τους ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος που έχουν να γράψουν

Γενικότερα το πνεύmicroα των εξετάσεων είναι απαραίτητο να κινείται στο γενικότερο πνεύmicroα του ΠΣ ενισχύοντας microεταξύ άλλων και -Κλασικού (που έχουν σχέση microε το έντυπο) και νέου τύπου γραmicromicroατισmicroούς (που έχουν σχέση microε τα ψηφιακά microέσα) -Τη δηmicroιουργικότητα των παιδιών σε σχέση microε το διάβασmicroα και το γράψιmicroο -Την κριτική τους ικανότητα -Την ικανότητά τους να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα τόσο για να εκφράζονται όσο και για να διαβάζουν τον κόσmicroο Για την αξιολόγηση του microαθήmicroατος laquoΝέα Ελληνική Γλώσσαraquo στην Α΄ τάξη ηmicroερησίου και Α΄

τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου ισχύει η παρ 6 του άρθ 1 του Π∆ 612012 (ΦΕΚ Α΄ 112)

30

3 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Β΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΠΑΛ Η Νεοελληνική Λογοτεχνία ως microάθηmicroα Γενικής Παιδείας διδάσκεται microία (1) ώρα την εβδοmicroάδα microε ελεύθερη επιλογή από τον διδάσκοντα Αναλυτικά Η ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καλύπτεται στη Β΄ Τάξη ηmicroερησίου ΕΠΑΛ από το εγχειρίδιο Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β΄ Τεύχος Β΄ Τάξης Γενικού Λυκείου

bull Η επιλογή της διδακτέας ύλης από τους διδάσκοντες πρέπει να είναι ίδια για όλα τα τmicroήmicroατα της τάξης του ίδιου σχολείου προκειmicroένου να τηρηθεί η ενότητα της διδασκαλίας και της αξιολόγησης

bull Θα πρέπει να διδαχθούν κείmicroενα από όλες τις περιόδους (περίπου 10 κείmicroενα)

bull Θα πρέπει να διδαχθούν τουλάχιστον ένα ή δύο κείmicroενα και από την ξένη λογοτεχνία ως αντιπροσωπευτικά των microεγάλων κλασικών έργων

bull Επίσης microπορούν να διδαχτούν ένα ή δύο δοκίmicroια εάν επαρκεί ο χρόνος ή να γίνει ανάγνωση κάποιων δοκιmicroίων κατά την κρίση του διδάσκοντος

bull Κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς εφόσον είναι εφικτό ο διδάσκων microπορεί να προγραmicromicroατίσει τη microελέτη δύο (2) το πολύ λογοτεχνικών βιβλίων αφιερώνοντας τρεις (3) το πολύ ώρες για καθένα από αυτά Τα βιβλία microπορεί να σχετίζονται microε τα ενδιαφέροντα των microαθητών ή microε τη διδακτέα ύλη Σκοπός της microελέτης αυτής είναι η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας των microαθητών Επισηmicroαίνεται ότι η δραστηριότητα αυτή αποτελεί microεν κριτήριο αξιολόγησης των microαθητών ωστόσο τα βιβλία δεν συmicroπεριλαmicroβάνονται στην ύλη των εξετάσεων της περιόδου Μαΐου-Ιουνίου

Β΄ ΤΑΞΗ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΕΠΑΛ Στη Β΄ τάξη Εσπερινού ΕΠΑΛ η Νεοελληνική Λογοτεχνία διδάσκεται microία (1) ώρα την εβδοmicroάδα microε ελεύθερη επιλογή από τον διδάσκοντα Η ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καλύπτεται στην Β΄ Τάξη Εσπερινού ΕΠΑΛ από το εγχειρίδιο Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α΄ Τεύχος Α΄ Τάξης Γενικού Λυκείου

bull Η επιλογή της διδακτέας ύλης από τους διδάσκοντες πρέπει να είναι ίδια για όλα τα τmicroήmicroατα της τάξης του ίδιου σχολείου προκειmicroένου να τηρηθεί η ενότητα της διδασκαλίας και της αξιολόγησης

bull Θα πρέπει να διδαχθούν κείmicroενα από όλες τις περιόδους (περίπου 7 κείmicroενα)

bull Θα πρέπει να διδαχθούν τουλάχιστον ένα ή δύο κείmicroενα και από την ξένη λογοτεχνία ως αντιπροσωπευτικά των microεγάλων κλασικών έργων

bull Κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς εφόσον είναι εφικτό ο διδάσκων microπορεί να προγραmicromicroατίσει τη microελέτη δύο (2) το πολύ λογοτεχνικών βιβλίων αφιερώνοντας τρεις (3) το πολύ ώρες για καθένα από αυτά Τα βιβλία microπορεί να σχετίζονται microε τα ενδιαφέροντα των microαθητών ή microε τη διδακτέα ύλη Σκοπός της microελέτης αυτής είναι η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας των microαθητών Επισηmicroαίνεται ότι η δραστηριότητα αυτή αποτελεί microεν κριτήριο αξιολόγησης των microαθητών ωστόσο τα βιβλία δεν συmicroπεριλαmicroβάνονται στην ύλη των εξετάσεων της περιόδου Μαΐου-Ιουνίου

Για την εξέταση του microαθήmicroατος ισχύει για τις ανωτέρω τάξεις ότι προβλέπεται στο Π∆ 612012 άρθρο 1 παρ 7 εδάφ 2 (ΦΕΚ Α΄ 112)

4 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

Β΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ Η διδακτέα ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Γλώσσας της Β΄ τάξης Ηmicroερησίου

Επαγγελmicroατικού Λυκείου περιλαmicroβάνεται στα εγχειρίδια

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Β΄ της Β΄ τάξης Γενικού Λυκείου

31

bull Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου

bull Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο

Β΄ Τάξη Ηmicroερήσιου Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Β΄ να διδαχτούν Η ΕΙ∆ΗΣΗ Ι Η ΕΙ∆ΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ 1Το γεγονός και το σχόλιο στην είδηση (σσ 14-17) 2Προβολή και διαφοροποίηση της είδησης (σσ 18-19) 3Παρεmicroβολή ξένου σχολίου στην είδηση (σ 20) 4 ∆ιαπλοκή του γεγονότος microε το σχόλιο στην είδηση (σσ 21-22) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το σχόλιο και την είδηση) (σσ 23-25) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την πληροφόρηση τη δηmicroοσιογραφία τον Τύπο) (σσ 26-30) ΙΙ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΙ∆ΗΣΗΣ 1Η οργάνωση της είδησης (σσ 32-35) 2Η οπτική γωνία του δηmicroοσιογράφου στην είδηση (σσ 36-38) 3Ο τίτλος της είδησης (σσ 39-42) 4Συντακτικά στοιχεία στην είδηση α Η σειρά των λεκτικών συνόλων στην είδηση (σσ 43-44) β Ενεργητική και παθητική σύνταξη στην είδηση (σ 45) γ Η χρήση των ονοmicroατικών προσδιορισmicroών στην είδηση Χρήση ονοmicroάτων και επιθέτων (σ 46)

δ Ο προσδιορισmicroός του χρόνου στην είδηση (σ 47) 5 Το σχόλιο πάνω σε microια είδηση (σσ 48-53) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το χρόνο) (σσ 54-55) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τα microέσα microαζικής επικοινωνίας) (σσ 56-63) Οργάνωση του λόγου Η χρήση του παραδείγmicroατος στην ανάπτυξη παραγράφου και ευρύτερου κειmicroένου (σσ 63-68)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΙ∆Η

Βιογραφικά είδη (σσ 71-72) 1 Βιογραφία microυθιστορηmicroατική βιογραφία (σσ 73-76) 2 Βιογραφικό σηmicroείωmicroα

α Τα γεγονότα και τα σχόλια σε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 77-78) β Η δοmicroή και το περιεχόmicroενο ενός βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 78-79) Λεξιλόγιο βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 82-84)

4 Αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα α Σύγκριση ενός αυτοβιογραφικού σηmicroειώmicroατος microε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σ 86) β Το έmicromicroεσο σχόλιο στο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 86-87) δ Ο πρακτικός σκοπός ενός (αυτο)βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 89-94)

Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την εργασία και την επιλογή επαγγέλmicroατος) (σσ 95-103) 6 Ηmicroερολόγιο (σσ 108-111) 7 Συστατική επιστολή (σσ 112-118) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε το χαρακτηρισmicroό ατόmicroου τις στερεότυπες αντιλήψεις το φυλετικό και κοινωνικό ρατσισmicroό) (σσ 119-126) Οργάνωση του λόγου Ι Παράγραφος Ανάπτυξη microε σύγκριση και αντίθεση (σσ 127-131) ΙΙ Ο ρόλος της αντίθεσης στη συνοχή του κειmicroένου α Συνοχή προτάσεων και περιόδων (σσ 132-133) β Συνοχή παραγράφων microε αντιθετική σύνδεση Ανάπτυξη δύο εννοιών σε ένα ευρύτερο κείmicroενο (σσ 133-135)

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ndash ΚΡΙΤΙΚΗ

32

Ι Παρουσίαση και κριτική ενός βιβλίου 3 Βιβλιοκριτική α Λογοτεχνική κριτική (σσ163-169) β Κριτική άλλων κειmicroένων (σ170-171) 5 Απλή και διαδοχική υπόταξη (σ175) 6 Οι αναφορικές προτάσεις (σσ176-177) Λεξιλόγιο (σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν) (σ 178) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την τέχνη και την κριτική έργου τέχνης) (σσ 179-189) ΙΙ Παρουσίαση και κριτική microιας θεατρικής παράστασης Λεξιλόγιο (σχετικό microε τη θεατρική κριτική) (σσ 203-205) ΙΙΙ Παρουσίαση και κριτική άλλων microορφών τέχνης Λεξιλόγιο (σχετικό microε την κριτική (σσ 219-220) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την κριτικήαξιολόγηση του ατόmicroου και την αυτοκριτική) (σσ 221-224) ΙV Οργάνωση του λόγου ορισmicroός και διαίρεση microιας έννοιας 1Ορισmicroός (σσ 226-230) 2∆ιαίρεση (σσ 231-236)

Σηmicroειώσεις ndashΠερίληψη Ι Σηmicroειώσεις (σ 240)

Α Σηmicroειώσεις από γραπτό λόγο (σσ 241-242) 1Κρατώ σηmicroειώσεις κατά παράγραφο (σσ 243-248) 2Εργάζοmicroαι σε ευρύτερες (από την παράγραφο) νοηmicroατικές ενότητες και κρατώ σηmicroειώσεις (σσ249-252) 3Από τις σηmicroειώσεις προχωρώ στο διάγραmicromicroα του κειmicroένου (σσ 253-257) Β Σηmicroειώσεις από προφορικό λόγο (σσ 258-259) ΙΙ Περίληψη Α Περίληψη γραπτού λόγου 1Πώς οδηγούmicroαι στην περίληψη (σ 262) 2Τι πρέπει να προσέχω σε microια περίληψη (σ 263) 3Συγκρίνω δύο περιλήψεις microία εκτενή και microία συνοπτική του ίδιου κειmicroένου (σσ 264-265) 4Εξετάζω τη χρήση της ενεργητικής και της παθητικής σύνταξης σε microία περίληψη (σσ 266-267) 5Παρατηρώ περιλήψεις από ποικίλα κείmicroενα (σσ 268-273) Β Περίληψη προφορικού λόγου 1∆ιαβάζω τη δηmicroοσιογραφική περίληψη microιας συζήτησης (σσ 274-275) 2Παρουσιάζω σε προφορικό και γραπτό λόγο περίληψη microιας συζήτησης (σ 276) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τη λακωνική έκφραση και την προσπάθεια για εξοικονόmicroηση χρόνου στη σύγχρονη καθηmicroερινή ζωή) (σσ 277-286)

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Για τον ορθό καταmicroερισmicroό και την αποδοτικότερη διδασκαλία της διδακτέας ύλης της

Νεοελληνικής Γλώσσας του Ηmicroερήσιου Επαγγελmicroατικού Λυκείου (ΕΠΑΛ) είναι σκόπιmicroο να ληφθούν υπόψη

1Το Πρόγραmicromicroα Σπουδών για τη Γλωσσική ∆ιδασκαλία στο Λύκειο (σ79-105) που περιλαmicroβάνεται στο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Α΄θmicroιας και Β΄θmicroιας Εκπσης Θεωρητικές Επιστήmicroες (2000) 2Οι laquoΟδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών microαθηmicroάτων στο Γενικό Λύκειοraquo που περιλαmicroβάνουν προτάσεις για τη διδασκαλία των εγχειριδίων Έκφραση-Έκθεση και την αξιοποίηση των βιβλίων Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου και Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο Επίσης οι διδάσκοντεςδιδάσκουσες στο πλαίσιο της υλοποίησης των εκάστοτε

διδακτικών στόχων και του διαθέσιmicroου διδακτικού χρόνου microπορούν να χρησιmicroοποιούν κατά περίπτωση κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό (κείmicroενα δραστηριότητες κά) και από άλλες πηγές microε σκοπό την περαιτέρω εξοικείωση των microαθητώνmicroαθητριών microε ποικίλα κειmicroενικά

33

είδη και την καλλιέργεια της ικανότητάς τους να κατανοούν και να παράγουν επιτυχώς προφορικό και γραπτό λόγο

ΕΣΠΕΡΙΝΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ

Η διδακτέα ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Γλώσσας των Β΄ και Γ΄ τάξεων Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου περιλαmicroβάνεται στα εγχειρίδια

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Α΄ της Α΄ τάξης Γενικού Λυκείου

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Β΄ της Β΄ τάξης Γενικού Λυκείου

bull Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο - Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου

bull Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο

Β΄ Τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Α΄ να διδαχτούν ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Ι ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ (σ 140) 1 Μεθόδευση της περιγραφής

α Η επιλογή και η παράθεσηοργάνωση των λεπτοmicroερειών (σσ 142-147) β Η ακρίβεια και η σαφήνεια στην περιγραφή (σσ 148-152)

2 Η γλώσσα της περιγραφής α Η επιλογή των κατάλληλων λέξεωνφράσεων (σσ 152-153) β Κυριολεκτική (δηλωτική) και microεταφορική (συνυποδηλωτική) χρήση της γλώσσας (σ 153)

3 Το σχόλιο και η οπτική γωνία στην περιγραφή (σσ 154-159) ΙΙ ∆ΙΑΦΟΡΑ ΘΕΜΑΤΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗΣ 1Περιγραφή ενός χώρου κτιρίου (σσ 160-167) 2Περιγραφή προσώπουατόmicroου

α Τα τυπικά και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ενός προσώπου ατόmicroου (σσ 168-170) β Το σχόλιο στην περιγραφή ενός ατόmicroου (σσ 171-176)

3 Περιγραφή ζωγραφικού πίνακα ή άλλου έργου τέχνης (σσ 176-178) 4 Ειδικά θέmicroατα β Περιγραφή της διαδικασίας για την κατασκευή ή τη χρήση ενός αντικειmicroένου (σσ 182-183) ΙΙΙ ΕΚΦΡΑΣΗ-ΕΚΘΕΣΗ θέmicroατα σχετικά microε την ενδυmicroασία και τη microόδα (σσ 184-199) ΙV ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ

Ανάπτυξη microιας παραγράφου microε αναλογία (σσ 200-205) ΑΦΗΓΗΣΗ Ι ΑΦΗΓΗΣΗ

1Ορισmicroός της αφήγησης (σσ 210-211) 2Αφηγηmicroατικό περιεχόmicroενο και αφηγηmicroατική πράξη (σσ 212-214) 7Αφηγηmicroατικός χρόνος (σσ 240-250)

Λεξιλόγιο σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν (σσ 251-252) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση (Γηρατειά και νεότητα Χθες-Σήmicroερα-Αύριο Αφηγήσεις για το παρελθόν και το microέλλον) (σσ 252-258) ΙΙ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΦΗΓΗΣΗ Λεξιλόγιο (σσ 262-263) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση Το κωmicroικό και η σηmicroασία του γέλιου (σσ 264-271) ΙΙΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ Συνοχή κειmicroένου (σσ 272-274)

Συνοχή σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο (σσ 274-277) ΤΟ ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΗΜΑ (σσ 280-295)

34

Γ΄ Τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Β΄ να διδαχτούν

Η ΕΙ∆ΗΣΗ Ι Η ΕΙ∆ΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ 1 Το γεγονός και το σχόλιο στην είδηση (σσ 14-17) 2 Προβολή και διαφοροποίηση της είδησης (σσ 18-19) 3 Παρεmicroβολή ξένου σχολίου στην είδηση (σ 20) 4 ∆ιαπλοκή του γεγονότος microε το σχόλιο στην είδηση (σσ 21-22) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το σχόλιο και την είδηση) (σσ 23-25) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την πληροφόρηση τη δηmicroοσιογραφία τον Τύπο) (σσ 26-30) ΙΙ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΙ∆ΗΣΗΣ 1 Η οργάνωση της είδησης (σσ 32-35) 2 Η οπτική γωνία του δηmicroοσιογράφου στην είδηση (σσ 36-38) 3 Ο τίτλος της είδησης (σσ 39-42) 4 Συντακτικά στοιχεία στην είδηση

α Η σειρά των λεκτικών συνόλων στην είδηση (σσ 43-44) β Ενεργητική και παθητική σύνταξη στην είδηση (σ 45) γ Η χρήση των ονοmicroατικών προσδιορισmicroών στην είδηση Χρήση ονοmicroάτων και επιθέτων (σ 46)

δ Ο προσδιορισmicroός του χρόνου στην είδηση (σ 47) 5 Το σχόλιο πάνω σε microια είδηση (σσ 48-53)

Λεξιλόγιο (σχετικό microε το χρόνο) (σσ 54-55) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τα microέσα microαζικής επικοινωνίας) (σσ 56-63) Οργάνωση του λόγου Η χρήση του παραδείγmicroατος στην ανάπτυξη παραγράφου και ευρύτερου κειmicroένου (σσ 63-68)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΙ∆Η

Βιογραφικά είδη (σσ 71-72) 1 Βιογραφία microυθιστορηmicroατική βιογραφία (σσ 73-76) 2 Βιογραφικό σηmicroείωmicroα

α Τα γεγονότα και τα σχόλια σε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 77-78) β Η δοmicroή και το περιεχόmicroενο ενός βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 78-79) Λεξιλόγιο βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 82-84)

4 Αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα α Σύγκριση ενός αυτοβιογραφικού σηmicroειώmicroατος microε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σ 86) β Το έmicromicroεσο σχόλιο στο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 86-87) δ Ο πρακτικός σκοπός ενός (αυτο)βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 89-94)

Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την εργασία και την επιλογή επαγγέλmicroατος) (σσ 95-103) 6 Ηmicroερολόγιο (σσ 108-111) 7 Συστατική επιστολή (σσ 112-118) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε το χαρακτηρισmicroό ατόmicroου τις στερεότυπες αντιλήψεις το φυλετικό και κοινωνικό ρατσισmicroό) (σσ 119-126) Οργάνωση του λόγου Ι Παράγραφος Ανάπτυξη microε σύγκριση και αντίθεση (σσ 127-131) ΙΙ Ο ρόλος της αντίθεσης στη συνοχή του κειmicroένου α Συνοχή προτάσεων και περιόδων (σσ 132-133) β Συνοχή παραγράφων microε αντιθετική σύνδεση Ανάπτυξη δύο εννοιών σε ένα ευρύτερο κείmicroενο (σσ 133-135)

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ndash ΚΡΙΤΙΚΗ

Ι Παρουσίαση και κριτική ενός βιβλίου 3 Βιβλιοκριτική α Λογοτεχνική κριτική (σσ 163-169)

35

β Κριτική άλλων κειmicroένων (σσ 170-171) 5 Απλή και διαδοχική υπόταξη (σ175) 6 Οι αναφορικές προτάσεις (σσ 176-177) Λεξιλόγιο (σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν) (σ 178) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την τέχνη και την κριτική έργου τέχνης) (σσ 179-189) ΙΙ Παρουσίαση και κριτική microιας θεατρικής παράστασης Λεξιλόγιο (σχετικό microε τη θεατρική κριτική) (σσ 203-205) ΙΙΙ Παρουσίαση και κριτική άλλων microορφών τέχνης Λεξιλόγιο (σχετικό microε την κριτική (σσ 219-220) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την κριτικήαξιολόγηση του ατόmicroου και την αυτοκριτική) (σσ 221-224) ΙV Οργάνωση του λόγου ορισmicroός και διαίρεση microιας έννοιας 1Ορισmicroός (σσ 226-230) 2∆ιαίρεση (σσ 231-236)

Σηmicroειώσεις ndashΠερίληψη Ι Σηmicroειώσεις (σ 240)

Α Σηmicroειώσεις από γραπτό λόγο (σσ 241-242) 1Κρατώ σηmicroειώσεις κατά παράγραφο (σσ 243-248) 2Εργάζοmicroαι σε ευρύτερες (από την παράγραφο) νοηmicroατικές ενότητες και κρατώ σηmicroειώσεις (σσ249-252) 3 Από τις σηmicroειώσεις προχωρώ στο διάγραmicromicroα του κειmicroένου (σσ 253-257) Β Σηmicroειώσεις από προφορικό λόγο (σσ 258-259) ΙΙ Περίληψη Α Περίληψη γραπτού λόγου 1Πώς οδηγούmicroαι στην περίληψη (σ 262) 2 Τι πρέπει να προσέχω σε microια περίληψη (σ 263) 3 Συγκρίνω δύο περιλήψεις microία εκτενή και microία συνοπτική του ίδιου κειmicroένου (σσ 264-265) 4 Εξετάζω τη χρήση της ενεργητικής και της παθητικής σύνταξης σε microία περίληψη (σσ 266-267) 5 Παρατηρώ περιλήψεις από ποικίλα κείmicroενα (σσ 268-273) Β Περίληψη προφορικού λόγου 1 ∆ιαβάζω τη δηmicroοσιογραφική περίληψη microιας συζήτησης (σσ 274-275) 2 Παρουσιάζω σε προφορικό και γραπτό λόγο περίληψη microιας συζήτησης (σσ 276) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τη λακωνική έκφραση και την προσπάθεια για εξοικονόmicroηση χρόνου στη σύγχρονη καθηmicroερινή ζωή) (σ 277-286)

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Για τον ορθό καταmicroερισmicroό και την αποδοτικότερη διδασκαλία της διδακτέας ύλης της

Νεοελληνικής Γλώσσας του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου είναι σκόπιmicroο να ληφθούν υπόψη

1Το Πρόγραmicromicroα Σπουδών για τη Γλωσσική ∆ιδασκαλία στο Λύκειο (σ79-105) που περιλαmicroβάνεται στο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Αθmicroιας και Βθmicroιας Εκπσης Θεωρητικές Επιστήmicroες (2000) 2Οι laquoΟδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών microαθηmicroάτων στο Γενικό Λύκειοraquo που περιλαmicroβάνουν προτάσεις για τη διδασκαλία των εγχειριδίων Έκφραση-Έκθεση και την αξιοποίηση των βιβλίων Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου και Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο (να αξιοποιηθούν σύmicroφωνα microε την κατανοmicroή της διδακτέας ύλης στο Εσπερινό Γενικό Λύκειο)

Επίσης οι διδάσκοντεςδιδάσκουσες στο πλαίσιο της υλοποίησης των εκάστοτε διδακτικών στόχων και του διαθέσιmicroου διδακτικού χρόνου microπορούν να χρησιmicroοποιούν κατά περίπτωση κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό (κείmicroενα δραστηριότητες κά) και από άλλες πηγές microε σκοπό την περαιτέρω εξοικείωση των microαθητώνmicroαθητριών microε ποικίλα κειmicroενικά είδη και την καλλιέργεια της ικανότητάς τους να κατανοούν και να παράγουν επιτυχώς προφορικό και γραπτό λόγο

36

Για την εξέταση του microαθήmicroατος στη Β΄ και Γ΄ τάξη του Ηmicroερήσιου και του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου και στη ∆΄ τάξη του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου ισχύει ότι προβλέπεται στο άρθρο 1 παρ 6 εδάφιο 2 του Π∆ 612012 (ΦΕΚ Α΄ 112)

Οι διδάσκοντες να ενηmicroερωθούν ενυπόγραφα

ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΔΙΑΝΟΜΗ

bull Γραφείο Υφυπουργού

bull Γραφείο Γενικού Γραmicromicroατέα

bull Γραφείο Ειδικού Γραmicromicroατέα

bull ∆νση Σπουδών ∆Ε Τmicroήmicroα Β΄

bull ∆νση Ιδιωτικής Εκπσης

bull ∆νση ΠΟ∆Ε

bull ∆νση Ξένων και Μειονοτικών Σχολείων

bull ∆νση Ειδικής Αγωγής

bull ΣΕΠΕ∆

ΣΥΝΤΗΣ ΤΜΡΧΗΣ ∆ΝΤΗΣ

∆Σ∆Ε

ΕΙ∆ΙΚΟΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

ΓΕΝΙΚΟΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

Ο ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ

ΘΕΟ∆ΩΡΟΣ Π ΠΑΠΑΘΕΟ∆ΩΡΟΥ

28

Στο πλαίσιο για την αξιολόγηση διακρίνονται δύο οmicroάδες ερωτήσεων Η πρώτη έχει σχέση microε

την κατανόηση του γραπτού λόγου (microε microια ευρύτερη λογική) Αναφέρεται χαρακτηριστικά

laquoΠιο συγκεκριmicroένα οι microαθητές καλούνται (α) Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται κατά πόσο έγινε κατανοητό το περιεχόmicroενο του ή των κειmicroένων (πχ οπτικές από τις οποίες προσεγγίζεται η πραγmicroατικότητα επιχειρήmicroατα συγγραφέα προβλήmicroατα που θέτει θέσεις που υποστηρίζει κτλ)raquo Στη συγκεκριmicroένη ενότητα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα εξής επίπεδα

- Κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες κατανοούν το (ή τα) κείmicroενο σε ένα πρώτο επίπεδο

- Κατά πόσο microπορούν να γίνουν κατανοητά τα επιχειρήmicroατα που microπορεί να χρησιmicroοποιούνται ή ο ρόλος που έχουν τα ποικίλα συmicroβολικά συστήmicroατα (φυσικά και η γλώσσα) στη συγκρότηση του νοήmicroατος των συγκεκριmicroένων κειmicroένων

- Με δεδοmicroένο το γεγονός ότι τα κείmicroενα προσεγγίζουν την πραγmicroατικότητα από συγκεκριmicroένες οπτικές γωνίες ενδιαφέρει ιδιαίτερα να διερευνάται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αντιληφθούν τις οπτικές γωνίες από τις οποίες το κάθε κείmicroενο προσεγγίζει την πραγmicroατικότητα Ενδιαφέρει ιδιαίτερα η ανάδειξη των διαφορών ή της συmicroπληρωmicroατικότητας που υπάρχει ανάmicroεσα στα κείmicroενα που δίνονται

- Εν κατακλείδι microας ενδιαφέρει να αποτυπωθεί στην αξιολόγησή microας όχι microόνο το κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να κατανοούν τα κείmicroενα αλλά και να αντιλαmicroβάνονται τη microη ουδετερότητα των κειmicroένων Να κατανοούν δηλαδή ότι η πραγmicroατικότητα που παρουσιάζεται σε κάθε κείmicroενο είναι αποτέλεσmicroα της ιδεολογίας της στάσης της θέσης και της γενικότερης κοσmicroοθεωρίας του συντάκτη ή της συντάκτριας και όχι αποτύπωση microιας ούτως ή άλλως microη υπαρκτής αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας (κριτικός γραmicromicroατισmicroός)

Με τη δεύτερη οmicroάδα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα εξής laquo(β) Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται πώς γλωσσικά (βλ γνώσεις για τη γλώσσα) ή εξωγλωσσικά στοιχεία (πβ πολυτροπικότητα) συγκροτούν την κειmicroενική ιδιαιτερότητα των συγκεκριmicroένων κειmicroένων και συνεισφέρουν στη σύνδεση των κειmicroένων αυτών microε την κοινωνική πραγmicroατικότητα όπου ανήκουν (βλ στήλη 3 του Προγράmicromicroατος Σπουδών)raquo Οι ερωτήσεις αυτές ξεκινούν από microια microεταγλωσσική αφετηρία και εστιάζουν και πάλι στα κείmicroενα Συγκεκριmicroένα διερευνώνται

- Ο ρόλος των γλωσσικών επιλογών στη συγκρότηση του νοήmicroατος των κειmicroένων γιατί για παράδειγmicroα επιλέγεται η γλώσσα των νέων και ποια ακριβώς εκδοχή της ή γιατί ο λόγος του κειmicroένου microπορεί να αξιοποιεί λόγιες ή λαϊκές εκφράσεις ή πώς η γλώσσα και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα (εικόνες φωτογραφίες διαγράmicromicroατα κλπ) αλληλοσυmicroπληρώνονται και κατασκευάζουν τα συγκεκριmicroένα νοήmicroατα

Ο αριθmicroός των υποερωτήσεων που microπορεί να υπάρχουν και η ακριβής κατεύθυνση προσδιορίζεται από τη διδασκαλία ή τις διδασκαλίες που έχουν προηγηθεί αλλά και το είδος της αξιολόγησης (τελική ενδιάmicroεση κλπ) Εκείνο που κυρίως ενδιαφέρει είναι να ανιχνευτεί microέσω των ερωτήσεων η δηmicroιουργικότητα και η κριτική ικανότητα των microαθητών και microαθητριών ως αναγνωστών ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ

- ∆ε δίνονται ερωτήσεις γραmicromicroατικές ή λεξιλογικές ανεξάρτητα από τα κείmicroενα αλλά ερωτήσεις microε τις οποίες επιχειρείται να διερευνηθούν τα λεξιλογικά και δοmicroικά

29

στοιχεία του κειmicroένου που συmicroβάλλουν στη διαmicroόρφωση των νοηmicroάτων που δίνει το κείmicroενο πχ η πραγmicroατικότητα που διαmicroορφώνει η χρήση της παθητικής φωνής σε σχέση microε την ενεργητική η χρήση ονοmicroατικών προτάσεων αντί των ρηmicroατικών η χρήση λόγιου λεξιλογίου αντί λαϊκού κλπ

- ∆ε δίνονται ασκήσεις microηχανιστικού τύπου (πχ συmicroπλήρωση κενών αντικαταστάσεις λέξεων κλπ)

- Η όποια γλωσσική εστίαση αποτυπώνεται σε ερωτήσεις που στοχεύουν στη διερεύνηση των κειmicroένων και του κόσmicroου Εξυπακούεται ότι οι όποιες γνώσεις για τη γλώσσα (και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα) ζητούνται από τα παιδιά έχουν κατακτηθεί στη διάρκεια των microαθηmicroάτων

Η τρίτη άσκηση έχει αποκλειστική σχέση microε την παραγωγή γραπτού λόγου Στο πλαίσιο αξιολόγησης αναφέρονται τα παρακάτω laquo(γ) Να παραγάγουν κείmicroενο το οποίο microε αφετηρία ένα από τα κείmicroενα που δίνονται θα προσαρmicroόζεται σε διαφορετικό επικοινωνιακό πλαίσιο (πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) και θα ανήκει σε ίδιο ή ενδεχοmicroένως διαφορετικό είδος κειmicroένου (πχ από συνέντευξη σε δοκίmicroιο από διαφήmicroιση σε δοκίmicroιο microε επιχειρηmicroατολογία από άρθρο εφηmicroερίδας σε αναδιήγηση κτλ) προκειmicroένου να αξιολογηθούν στοιχεία που σχετίζονται microε την κατάκτηση των γραmicromicroατισmicroών της στήλης 2 του Προγράmicromicroατος Σπουδών ή (εναλλακτικά) microε αφετηρία τα κείmicroενα που θα δοθούν να παραγάγουν (αφού microεταβληθεί το επικοινωνιακό πλαίσιο πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) συγκεκριmicroένο είδος κειmicroένου microέσω του οποίου να διατυπώνεται η συmicroφωνία ή διαφωνία τους microε θέσεις απόψεις και στάσεις που προβάλλονται στα κείmicroενα που έχουν δοθείraquo Εδώ αξίζει να προσεχθούν τα παρακάτω

- Η αξιολόγηση εστιάζει στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και συγκεκριmicroένων κειmicroενικών ειδών microε βάση συγκεκριmicroένο πλαίσιο επικοινωνίας Αυτή θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι είναι microια απαραίτητη γραπτή γλωσσική ικανότητα για ένα παιδί αυτή της ηλικίας

- Ελέγχεται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αξιοποιήσουν και να ενσωmicroατώσουν δηmicroιουργικά στα κείmicroενά τους πληροφορίες από άλλα κείmicroενα (τα κείmicroενα που δίνονται για την κατανόηση γραπτού λόγου) Η εστίαση αυτή αποβλέπει στο να αποτυπωθεί ο βαθmicroός δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών

- Ιδιαίτερα σηmicroαντικό είναι επίσης πέρα από την ενσωmicroάτωση γνώσεων και απόψεων τα παιδιά να microπορούν να διατυπώνουν τεκmicroηριωmicroένες θέσεις κρίσεις και αντιρρήσεις στα κείmicroενά τους ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος που έχουν να γράψουν

Γενικότερα το πνεύmicroα των εξετάσεων είναι απαραίτητο να κινείται στο γενικότερο πνεύmicroα του ΠΣ ενισχύοντας microεταξύ άλλων και -Κλασικού (που έχουν σχέση microε το έντυπο) και νέου τύπου γραmicromicroατισmicroούς (που έχουν σχέση microε τα ψηφιακά microέσα) -Τη δηmicroιουργικότητα των παιδιών σε σχέση microε το διάβασmicroα και το γράψιmicroο -Την κριτική τους ικανότητα -Την ικανότητά τους να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα τόσο για να εκφράζονται όσο και για να διαβάζουν τον κόσmicroο Για την αξιολόγηση του microαθήmicroατος laquoΝέα Ελληνική Γλώσσαraquo στην Α΄ τάξη ηmicroερησίου και Α΄

τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου ισχύει η παρ 6 του άρθ 1 του Π∆ 612012 (ΦΕΚ Α΄ 112)

30

3 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Β΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΠΑΛ Η Νεοελληνική Λογοτεχνία ως microάθηmicroα Γενικής Παιδείας διδάσκεται microία (1) ώρα την εβδοmicroάδα microε ελεύθερη επιλογή από τον διδάσκοντα Αναλυτικά Η ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καλύπτεται στη Β΄ Τάξη ηmicroερησίου ΕΠΑΛ από το εγχειρίδιο Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β΄ Τεύχος Β΄ Τάξης Γενικού Λυκείου

bull Η επιλογή της διδακτέας ύλης από τους διδάσκοντες πρέπει να είναι ίδια για όλα τα τmicroήmicroατα της τάξης του ίδιου σχολείου προκειmicroένου να τηρηθεί η ενότητα της διδασκαλίας και της αξιολόγησης

bull Θα πρέπει να διδαχθούν κείmicroενα από όλες τις περιόδους (περίπου 10 κείmicroενα)

bull Θα πρέπει να διδαχθούν τουλάχιστον ένα ή δύο κείmicroενα και από την ξένη λογοτεχνία ως αντιπροσωπευτικά των microεγάλων κλασικών έργων

bull Επίσης microπορούν να διδαχτούν ένα ή δύο δοκίmicroια εάν επαρκεί ο χρόνος ή να γίνει ανάγνωση κάποιων δοκιmicroίων κατά την κρίση του διδάσκοντος

bull Κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς εφόσον είναι εφικτό ο διδάσκων microπορεί να προγραmicromicroατίσει τη microελέτη δύο (2) το πολύ λογοτεχνικών βιβλίων αφιερώνοντας τρεις (3) το πολύ ώρες για καθένα από αυτά Τα βιβλία microπορεί να σχετίζονται microε τα ενδιαφέροντα των microαθητών ή microε τη διδακτέα ύλη Σκοπός της microελέτης αυτής είναι η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας των microαθητών Επισηmicroαίνεται ότι η δραστηριότητα αυτή αποτελεί microεν κριτήριο αξιολόγησης των microαθητών ωστόσο τα βιβλία δεν συmicroπεριλαmicroβάνονται στην ύλη των εξετάσεων της περιόδου Μαΐου-Ιουνίου

Β΄ ΤΑΞΗ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΕΠΑΛ Στη Β΄ τάξη Εσπερινού ΕΠΑΛ η Νεοελληνική Λογοτεχνία διδάσκεται microία (1) ώρα την εβδοmicroάδα microε ελεύθερη επιλογή από τον διδάσκοντα Η ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καλύπτεται στην Β΄ Τάξη Εσπερινού ΕΠΑΛ από το εγχειρίδιο Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α΄ Τεύχος Α΄ Τάξης Γενικού Λυκείου

bull Η επιλογή της διδακτέας ύλης από τους διδάσκοντες πρέπει να είναι ίδια για όλα τα τmicroήmicroατα της τάξης του ίδιου σχολείου προκειmicroένου να τηρηθεί η ενότητα της διδασκαλίας και της αξιολόγησης

bull Θα πρέπει να διδαχθούν κείmicroενα από όλες τις περιόδους (περίπου 7 κείmicroενα)

bull Θα πρέπει να διδαχθούν τουλάχιστον ένα ή δύο κείmicroενα και από την ξένη λογοτεχνία ως αντιπροσωπευτικά των microεγάλων κλασικών έργων

bull Κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς εφόσον είναι εφικτό ο διδάσκων microπορεί να προγραmicromicroατίσει τη microελέτη δύο (2) το πολύ λογοτεχνικών βιβλίων αφιερώνοντας τρεις (3) το πολύ ώρες για καθένα από αυτά Τα βιβλία microπορεί να σχετίζονται microε τα ενδιαφέροντα των microαθητών ή microε τη διδακτέα ύλη Σκοπός της microελέτης αυτής είναι η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας των microαθητών Επισηmicroαίνεται ότι η δραστηριότητα αυτή αποτελεί microεν κριτήριο αξιολόγησης των microαθητών ωστόσο τα βιβλία δεν συmicroπεριλαmicroβάνονται στην ύλη των εξετάσεων της περιόδου Μαΐου-Ιουνίου

Για την εξέταση του microαθήmicroατος ισχύει για τις ανωτέρω τάξεις ότι προβλέπεται στο Π∆ 612012 άρθρο 1 παρ 7 εδάφ 2 (ΦΕΚ Α΄ 112)

4 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

Β΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ Η διδακτέα ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Γλώσσας της Β΄ τάξης Ηmicroερησίου

Επαγγελmicroατικού Λυκείου περιλαmicroβάνεται στα εγχειρίδια

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Β΄ της Β΄ τάξης Γενικού Λυκείου

31

bull Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου

bull Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο

Β΄ Τάξη Ηmicroερήσιου Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Β΄ να διδαχτούν Η ΕΙ∆ΗΣΗ Ι Η ΕΙ∆ΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ 1Το γεγονός και το σχόλιο στην είδηση (σσ 14-17) 2Προβολή και διαφοροποίηση της είδησης (σσ 18-19) 3Παρεmicroβολή ξένου σχολίου στην είδηση (σ 20) 4 ∆ιαπλοκή του γεγονότος microε το σχόλιο στην είδηση (σσ 21-22) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το σχόλιο και την είδηση) (σσ 23-25) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την πληροφόρηση τη δηmicroοσιογραφία τον Τύπο) (σσ 26-30) ΙΙ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΙ∆ΗΣΗΣ 1Η οργάνωση της είδησης (σσ 32-35) 2Η οπτική γωνία του δηmicroοσιογράφου στην είδηση (σσ 36-38) 3Ο τίτλος της είδησης (σσ 39-42) 4Συντακτικά στοιχεία στην είδηση α Η σειρά των λεκτικών συνόλων στην είδηση (σσ 43-44) β Ενεργητική και παθητική σύνταξη στην είδηση (σ 45) γ Η χρήση των ονοmicroατικών προσδιορισmicroών στην είδηση Χρήση ονοmicroάτων και επιθέτων (σ 46)

δ Ο προσδιορισmicroός του χρόνου στην είδηση (σ 47) 5 Το σχόλιο πάνω σε microια είδηση (σσ 48-53) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το χρόνο) (σσ 54-55) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τα microέσα microαζικής επικοινωνίας) (σσ 56-63) Οργάνωση του λόγου Η χρήση του παραδείγmicroατος στην ανάπτυξη παραγράφου και ευρύτερου κειmicroένου (σσ 63-68)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΙ∆Η

Βιογραφικά είδη (σσ 71-72) 1 Βιογραφία microυθιστορηmicroατική βιογραφία (σσ 73-76) 2 Βιογραφικό σηmicroείωmicroα

α Τα γεγονότα και τα σχόλια σε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 77-78) β Η δοmicroή και το περιεχόmicroενο ενός βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 78-79) Λεξιλόγιο βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 82-84)

4 Αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα α Σύγκριση ενός αυτοβιογραφικού σηmicroειώmicroατος microε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σ 86) β Το έmicromicroεσο σχόλιο στο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 86-87) δ Ο πρακτικός σκοπός ενός (αυτο)βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 89-94)

Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την εργασία και την επιλογή επαγγέλmicroατος) (σσ 95-103) 6 Ηmicroερολόγιο (σσ 108-111) 7 Συστατική επιστολή (σσ 112-118) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε το χαρακτηρισmicroό ατόmicroου τις στερεότυπες αντιλήψεις το φυλετικό και κοινωνικό ρατσισmicroό) (σσ 119-126) Οργάνωση του λόγου Ι Παράγραφος Ανάπτυξη microε σύγκριση και αντίθεση (σσ 127-131) ΙΙ Ο ρόλος της αντίθεσης στη συνοχή του κειmicroένου α Συνοχή προτάσεων και περιόδων (σσ 132-133) β Συνοχή παραγράφων microε αντιθετική σύνδεση Ανάπτυξη δύο εννοιών σε ένα ευρύτερο κείmicroενο (σσ 133-135)

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ndash ΚΡΙΤΙΚΗ

32

Ι Παρουσίαση και κριτική ενός βιβλίου 3 Βιβλιοκριτική α Λογοτεχνική κριτική (σσ163-169) β Κριτική άλλων κειmicroένων (σ170-171) 5 Απλή και διαδοχική υπόταξη (σ175) 6 Οι αναφορικές προτάσεις (σσ176-177) Λεξιλόγιο (σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν) (σ 178) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την τέχνη και την κριτική έργου τέχνης) (σσ 179-189) ΙΙ Παρουσίαση και κριτική microιας θεατρικής παράστασης Λεξιλόγιο (σχετικό microε τη θεατρική κριτική) (σσ 203-205) ΙΙΙ Παρουσίαση και κριτική άλλων microορφών τέχνης Λεξιλόγιο (σχετικό microε την κριτική (σσ 219-220) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την κριτικήαξιολόγηση του ατόmicroου και την αυτοκριτική) (σσ 221-224) ΙV Οργάνωση του λόγου ορισmicroός και διαίρεση microιας έννοιας 1Ορισmicroός (σσ 226-230) 2∆ιαίρεση (σσ 231-236)

Σηmicroειώσεις ndashΠερίληψη Ι Σηmicroειώσεις (σ 240)

Α Σηmicroειώσεις από γραπτό λόγο (σσ 241-242) 1Κρατώ σηmicroειώσεις κατά παράγραφο (σσ 243-248) 2Εργάζοmicroαι σε ευρύτερες (από την παράγραφο) νοηmicroατικές ενότητες και κρατώ σηmicroειώσεις (σσ249-252) 3Από τις σηmicroειώσεις προχωρώ στο διάγραmicromicroα του κειmicroένου (σσ 253-257) Β Σηmicroειώσεις από προφορικό λόγο (σσ 258-259) ΙΙ Περίληψη Α Περίληψη γραπτού λόγου 1Πώς οδηγούmicroαι στην περίληψη (σ 262) 2Τι πρέπει να προσέχω σε microια περίληψη (σ 263) 3Συγκρίνω δύο περιλήψεις microία εκτενή και microία συνοπτική του ίδιου κειmicroένου (σσ 264-265) 4Εξετάζω τη χρήση της ενεργητικής και της παθητικής σύνταξης σε microία περίληψη (σσ 266-267) 5Παρατηρώ περιλήψεις από ποικίλα κείmicroενα (σσ 268-273) Β Περίληψη προφορικού λόγου 1∆ιαβάζω τη δηmicroοσιογραφική περίληψη microιας συζήτησης (σσ 274-275) 2Παρουσιάζω σε προφορικό και γραπτό λόγο περίληψη microιας συζήτησης (σ 276) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τη λακωνική έκφραση και την προσπάθεια για εξοικονόmicroηση χρόνου στη σύγχρονη καθηmicroερινή ζωή) (σσ 277-286)

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Για τον ορθό καταmicroερισmicroό και την αποδοτικότερη διδασκαλία της διδακτέας ύλης της

Νεοελληνικής Γλώσσας του Ηmicroερήσιου Επαγγελmicroατικού Λυκείου (ΕΠΑΛ) είναι σκόπιmicroο να ληφθούν υπόψη

1Το Πρόγραmicromicroα Σπουδών για τη Γλωσσική ∆ιδασκαλία στο Λύκειο (σ79-105) που περιλαmicroβάνεται στο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Α΄θmicroιας και Β΄θmicroιας Εκπσης Θεωρητικές Επιστήmicroες (2000) 2Οι laquoΟδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών microαθηmicroάτων στο Γενικό Λύκειοraquo που περιλαmicroβάνουν προτάσεις για τη διδασκαλία των εγχειριδίων Έκφραση-Έκθεση και την αξιοποίηση των βιβλίων Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου και Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο Επίσης οι διδάσκοντεςδιδάσκουσες στο πλαίσιο της υλοποίησης των εκάστοτε

διδακτικών στόχων και του διαθέσιmicroου διδακτικού χρόνου microπορούν να χρησιmicroοποιούν κατά περίπτωση κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό (κείmicroενα δραστηριότητες κά) και από άλλες πηγές microε σκοπό την περαιτέρω εξοικείωση των microαθητώνmicroαθητριών microε ποικίλα κειmicroενικά

33

είδη και την καλλιέργεια της ικανότητάς τους να κατανοούν και να παράγουν επιτυχώς προφορικό και γραπτό λόγο

ΕΣΠΕΡΙΝΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ

Η διδακτέα ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Γλώσσας των Β΄ και Γ΄ τάξεων Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου περιλαmicroβάνεται στα εγχειρίδια

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Α΄ της Α΄ τάξης Γενικού Λυκείου

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Β΄ της Β΄ τάξης Γενικού Λυκείου

bull Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο - Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου

bull Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο

Β΄ Τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Α΄ να διδαχτούν ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Ι ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ (σ 140) 1 Μεθόδευση της περιγραφής

α Η επιλογή και η παράθεσηοργάνωση των λεπτοmicroερειών (σσ 142-147) β Η ακρίβεια και η σαφήνεια στην περιγραφή (σσ 148-152)

2 Η γλώσσα της περιγραφής α Η επιλογή των κατάλληλων λέξεωνφράσεων (σσ 152-153) β Κυριολεκτική (δηλωτική) και microεταφορική (συνυποδηλωτική) χρήση της γλώσσας (σ 153)

3 Το σχόλιο και η οπτική γωνία στην περιγραφή (σσ 154-159) ΙΙ ∆ΙΑΦΟΡΑ ΘΕΜΑΤΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗΣ 1Περιγραφή ενός χώρου κτιρίου (σσ 160-167) 2Περιγραφή προσώπουατόmicroου

α Τα τυπικά και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ενός προσώπου ατόmicroου (σσ 168-170) β Το σχόλιο στην περιγραφή ενός ατόmicroου (σσ 171-176)

3 Περιγραφή ζωγραφικού πίνακα ή άλλου έργου τέχνης (σσ 176-178) 4 Ειδικά θέmicroατα β Περιγραφή της διαδικασίας για την κατασκευή ή τη χρήση ενός αντικειmicroένου (σσ 182-183) ΙΙΙ ΕΚΦΡΑΣΗ-ΕΚΘΕΣΗ θέmicroατα σχετικά microε την ενδυmicroασία και τη microόδα (σσ 184-199) ΙV ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ

Ανάπτυξη microιας παραγράφου microε αναλογία (σσ 200-205) ΑΦΗΓΗΣΗ Ι ΑΦΗΓΗΣΗ

1Ορισmicroός της αφήγησης (σσ 210-211) 2Αφηγηmicroατικό περιεχόmicroενο και αφηγηmicroατική πράξη (σσ 212-214) 7Αφηγηmicroατικός χρόνος (σσ 240-250)

Λεξιλόγιο σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν (σσ 251-252) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση (Γηρατειά και νεότητα Χθες-Σήmicroερα-Αύριο Αφηγήσεις για το παρελθόν και το microέλλον) (σσ 252-258) ΙΙ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΦΗΓΗΣΗ Λεξιλόγιο (σσ 262-263) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση Το κωmicroικό και η σηmicroασία του γέλιου (σσ 264-271) ΙΙΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ Συνοχή κειmicroένου (σσ 272-274)

Συνοχή σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο (σσ 274-277) ΤΟ ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΗΜΑ (σσ 280-295)

34

Γ΄ Τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Β΄ να διδαχτούν

Η ΕΙ∆ΗΣΗ Ι Η ΕΙ∆ΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ 1 Το γεγονός και το σχόλιο στην είδηση (σσ 14-17) 2 Προβολή και διαφοροποίηση της είδησης (σσ 18-19) 3 Παρεmicroβολή ξένου σχολίου στην είδηση (σ 20) 4 ∆ιαπλοκή του γεγονότος microε το σχόλιο στην είδηση (σσ 21-22) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το σχόλιο και την είδηση) (σσ 23-25) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την πληροφόρηση τη δηmicroοσιογραφία τον Τύπο) (σσ 26-30) ΙΙ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΙ∆ΗΣΗΣ 1 Η οργάνωση της είδησης (σσ 32-35) 2 Η οπτική γωνία του δηmicroοσιογράφου στην είδηση (σσ 36-38) 3 Ο τίτλος της είδησης (σσ 39-42) 4 Συντακτικά στοιχεία στην είδηση

α Η σειρά των λεκτικών συνόλων στην είδηση (σσ 43-44) β Ενεργητική και παθητική σύνταξη στην είδηση (σ 45) γ Η χρήση των ονοmicroατικών προσδιορισmicroών στην είδηση Χρήση ονοmicroάτων και επιθέτων (σ 46)

δ Ο προσδιορισmicroός του χρόνου στην είδηση (σ 47) 5 Το σχόλιο πάνω σε microια είδηση (σσ 48-53)

Λεξιλόγιο (σχετικό microε το χρόνο) (σσ 54-55) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τα microέσα microαζικής επικοινωνίας) (σσ 56-63) Οργάνωση του λόγου Η χρήση του παραδείγmicroατος στην ανάπτυξη παραγράφου και ευρύτερου κειmicroένου (σσ 63-68)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΙ∆Η

Βιογραφικά είδη (σσ 71-72) 1 Βιογραφία microυθιστορηmicroατική βιογραφία (σσ 73-76) 2 Βιογραφικό σηmicroείωmicroα

α Τα γεγονότα και τα σχόλια σε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 77-78) β Η δοmicroή και το περιεχόmicroενο ενός βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 78-79) Λεξιλόγιο βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 82-84)

4 Αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα α Σύγκριση ενός αυτοβιογραφικού σηmicroειώmicroατος microε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σ 86) β Το έmicromicroεσο σχόλιο στο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 86-87) δ Ο πρακτικός σκοπός ενός (αυτο)βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 89-94)

Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την εργασία και την επιλογή επαγγέλmicroατος) (σσ 95-103) 6 Ηmicroερολόγιο (σσ 108-111) 7 Συστατική επιστολή (σσ 112-118) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε το χαρακτηρισmicroό ατόmicroου τις στερεότυπες αντιλήψεις το φυλετικό και κοινωνικό ρατσισmicroό) (σσ 119-126) Οργάνωση του λόγου Ι Παράγραφος Ανάπτυξη microε σύγκριση και αντίθεση (σσ 127-131) ΙΙ Ο ρόλος της αντίθεσης στη συνοχή του κειmicroένου α Συνοχή προτάσεων και περιόδων (σσ 132-133) β Συνοχή παραγράφων microε αντιθετική σύνδεση Ανάπτυξη δύο εννοιών σε ένα ευρύτερο κείmicroενο (σσ 133-135)

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ndash ΚΡΙΤΙΚΗ

Ι Παρουσίαση και κριτική ενός βιβλίου 3 Βιβλιοκριτική α Λογοτεχνική κριτική (σσ 163-169)

35

β Κριτική άλλων κειmicroένων (σσ 170-171) 5 Απλή και διαδοχική υπόταξη (σ175) 6 Οι αναφορικές προτάσεις (σσ 176-177) Λεξιλόγιο (σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν) (σ 178) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την τέχνη και την κριτική έργου τέχνης) (σσ 179-189) ΙΙ Παρουσίαση και κριτική microιας θεατρικής παράστασης Λεξιλόγιο (σχετικό microε τη θεατρική κριτική) (σσ 203-205) ΙΙΙ Παρουσίαση και κριτική άλλων microορφών τέχνης Λεξιλόγιο (σχετικό microε την κριτική (σσ 219-220) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την κριτικήαξιολόγηση του ατόmicroου και την αυτοκριτική) (σσ 221-224) ΙV Οργάνωση του λόγου ορισmicroός και διαίρεση microιας έννοιας 1Ορισmicroός (σσ 226-230) 2∆ιαίρεση (σσ 231-236)

Σηmicroειώσεις ndashΠερίληψη Ι Σηmicroειώσεις (σ 240)

Α Σηmicroειώσεις από γραπτό λόγο (σσ 241-242) 1Κρατώ σηmicroειώσεις κατά παράγραφο (σσ 243-248) 2Εργάζοmicroαι σε ευρύτερες (από την παράγραφο) νοηmicroατικές ενότητες και κρατώ σηmicroειώσεις (σσ249-252) 3 Από τις σηmicroειώσεις προχωρώ στο διάγραmicromicroα του κειmicroένου (σσ 253-257) Β Σηmicroειώσεις από προφορικό λόγο (σσ 258-259) ΙΙ Περίληψη Α Περίληψη γραπτού λόγου 1Πώς οδηγούmicroαι στην περίληψη (σ 262) 2 Τι πρέπει να προσέχω σε microια περίληψη (σ 263) 3 Συγκρίνω δύο περιλήψεις microία εκτενή και microία συνοπτική του ίδιου κειmicroένου (σσ 264-265) 4 Εξετάζω τη χρήση της ενεργητικής και της παθητικής σύνταξης σε microία περίληψη (σσ 266-267) 5 Παρατηρώ περιλήψεις από ποικίλα κείmicroενα (σσ 268-273) Β Περίληψη προφορικού λόγου 1 ∆ιαβάζω τη δηmicroοσιογραφική περίληψη microιας συζήτησης (σσ 274-275) 2 Παρουσιάζω σε προφορικό και γραπτό λόγο περίληψη microιας συζήτησης (σσ 276) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τη λακωνική έκφραση και την προσπάθεια για εξοικονόmicroηση χρόνου στη σύγχρονη καθηmicroερινή ζωή) (σ 277-286)

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Για τον ορθό καταmicroερισmicroό και την αποδοτικότερη διδασκαλία της διδακτέας ύλης της

Νεοελληνικής Γλώσσας του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου είναι σκόπιmicroο να ληφθούν υπόψη

1Το Πρόγραmicromicroα Σπουδών για τη Γλωσσική ∆ιδασκαλία στο Λύκειο (σ79-105) που περιλαmicroβάνεται στο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Αθmicroιας και Βθmicroιας Εκπσης Θεωρητικές Επιστήmicroες (2000) 2Οι laquoΟδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών microαθηmicroάτων στο Γενικό Λύκειοraquo που περιλαmicroβάνουν προτάσεις για τη διδασκαλία των εγχειριδίων Έκφραση-Έκθεση και την αξιοποίηση των βιβλίων Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου και Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο (να αξιοποιηθούν σύmicroφωνα microε την κατανοmicroή της διδακτέας ύλης στο Εσπερινό Γενικό Λύκειο)

Επίσης οι διδάσκοντεςδιδάσκουσες στο πλαίσιο της υλοποίησης των εκάστοτε διδακτικών στόχων και του διαθέσιmicroου διδακτικού χρόνου microπορούν να χρησιmicroοποιούν κατά περίπτωση κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό (κείmicroενα δραστηριότητες κά) και από άλλες πηγές microε σκοπό την περαιτέρω εξοικείωση των microαθητώνmicroαθητριών microε ποικίλα κειmicroενικά είδη και την καλλιέργεια της ικανότητάς τους να κατανοούν και να παράγουν επιτυχώς προφορικό και γραπτό λόγο

36

Για την εξέταση του microαθήmicroατος στη Β΄ και Γ΄ τάξη του Ηmicroερήσιου και του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου και στη ∆΄ τάξη του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου ισχύει ότι προβλέπεται στο άρθρο 1 παρ 6 εδάφιο 2 του Π∆ 612012 (ΦΕΚ Α΄ 112)

Οι διδάσκοντες να ενηmicroερωθούν ενυπόγραφα

ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΔΙΑΝΟΜΗ

bull Γραφείο Υφυπουργού

bull Γραφείο Γενικού Γραmicromicroατέα

bull Γραφείο Ειδικού Γραmicromicroατέα

bull ∆νση Σπουδών ∆Ε Τmicroήmicroα Β΄

bull ∆νση Ιδιωτικής Εκπσης

bull ∆νση ΠΟ∆Ε

bull ∆νση Ξένων και Μειονοτικών Σχολείων

bull ∆νση Ειδικής Αγωγής

bull ΣΕΠΕ∆

ΣΥΝΤΗΣ ΤΜΡΧΗΣ ∆ΝΤΗΣ

∆Σ∆Ε

ΕΙ∆ΙΚΟΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

ΓΕΝΙΚΟΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

Ο ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ

ΘΕΟ∆ΩΡΟΣ Π ΠΑΠΑΘΕΟ∆ΩΡΟΥ

29

στοιχεία του κειmicroένου που συmicroβάλλουν στη διαmicroόρφωση των νοηmicroάτων που δίνει το κείmicroενο πχ η πραγmicroατικότητα που διαmicroορφώνει η χρήση της παθητικής φωνής σε σχέση microε την ενεργητική η χρήση ονοmicroατικών προτάσεων αντί των ρηmicroατικών η χρήση λόγιου λεξιλογίου αντί λαϊκού κλπ

- ∆ε δίνονται ασκήσεις microηχανιστικού τύπου (πχ συmicroπλήρωση κενών αντικαταστάσεις λέξεων κλπ)

- Η όποια γλωσσική εστίαση αποτυπώνεται σε ερωτήσεις που στοχεύουν στη διερεύνηση των κειmicroένων και του κόσmicroου Εξυπακούεται ότι οι όποιες γνώσεις για τη γλώσσα (και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα) ζητούνται από τα παιδιά έχουν κατακτηθεί στη διάρκεια των microαθηmicroάτων

Η τρίτη άσκηση έχει αποκλειστική σχέση microε την παραγωγή γραπτού λόγου Στο πλαίσιο αξιολόγησης αναφέρονται τα παρακάτω laquo(γ) Να παραγάγουν κείmicroενο το οποίο microε αφετηρία ένα από τα κείmicroενα που δίνονται θα προσαρmicroόζεται σε διαφορετικό επικοινωνιακό πλαίσιο (πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) και θα ανήκει σε ίδιο ή ενδεχοmicroένως διαφορετικό είδος κειmicroένου (πχ από συνέντευξη σε δοκίmicroιο από διαφήmicroιση σε δοκίmicroιο microε επιχειρηmicroατολογία από άρθρο εφηmicroερίδας σε αναδιήγηση κτλ) προκειmicroένου να αξιολογηθούν στοιχεία που σχετίζονται microε την κατάκτηση των γραmicromicroατισmicroών της στήλης 2 του Προγράmicromicroατος Σπουδών ή (εναλλακτικά) microε αφετηρία τα κείmicroενα που θα δοθούν να παραγάγουν (αφού microεταβληθεί το επικοινωνιακό πλαίσιο πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) συγκεκριmicroένο είδος κειmicroένου microέσω του οποίου να διατυπώνεται η συmicroφωνία ή διαφωνία τους microε θέσεις απόψεις και στάσεις που προβάλλονται στα κείmicroενα που έχουν δοθείraquo Εδώ αξίζει να προσεχθούν τα παρακάτω

- Η αξιολόγηση εστιάζει στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και συγκεκριmicroένων κειmicroενικών ειδών microε βάση συγκεκριmicroένο πλαίσιο επικοινωνίας Αυτή θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι είναι microια απαραίτητη γραπτή γλωσσική ικανότητα για ένα παιδί αυτή της ηλικίας

- Ελέγχεται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αξιοποιήσουν και να ενσωmicroατώσουν δηmicroιουργικά στα κείmicroενά τους πληροφορίες από άλλα κείmicroενα (τα κείmicroενα που δίνονται για την κατανόηση γραπτού λόγου) Η εστίαση αυτή αποβλέπει στο να αποτυπωθεί ο βαθmicroός δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών

- Ιδιαίτερα σηmicroαντικό είναι επίσης πέρα από την ενσωmicroάτωση γνώσεων και απόψεων τα παιδιά να microπορούν να διατυπώνουν τεκmicroηριωmicroένες θέσεις κρίσεις και αντιρρήσεις στα κείmicroενά τους ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος που έχουν να γράψουν

Γενικότερα το πνεύmicroα των εξετάσεων είναι απαραίτητο να κινείται στο γενικότερο πνεύmicroα του ΠΣ ενισχύοντας microεταξύ άλλων και -Κλασικού (που έχουν σχέση microε το έντυπο) και νέου τύπου γραmicromicroατισmicroούς (που έχουν σχέση microε τα ψηφιακά microέσα) -Τη δηmicroιουργικότητα των παιδιών σε σχέση microε το διάβασmicroα και το γράψιmicroο -Την κριτική τους ικανότητα -Την ικανότητά τους να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα τόσο για να εκφράζονται όσο και για να διαβάζουν τον κόσmicroο Για την αξιολόγηση του microαθήmicroατος laquoΝέα Ελληνική Γλώσσαraquo στην Α΄ τάξη ηmicroερησίου και Α΄

τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου ισχύει η παρ 6 του άρθ 1 του Π∆ 612012 (ΦΕΚ Α΄ 112)

30

3 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Β΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΠΑΛ Η Νεοελληνική Λογοτεχνία ως microάθηmicroα Γενικής Παιδείας διδάσκεται microία (1) ώρα την εβδοmicroάδα microε ελεύθερη επιλογή από τον διδάσκοντα Αναλυτικά Η ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καλύπτεται στη Β΄ Τάξη ηmicroερησίου ΕΠΑΛ από το εγχειρίδιο Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β΄ Τεύχος Β΄ Τάξης Γενικού Λυκείου

bull Η επιλογή της διδακτέας ύλης από τους διδάσκοντες πρέπει να είναι ίδια για όλα τα τmicroήmicroατα της τάξης του ίδιου σχολείου προκειmicroένου να τηρηθεί η ενότητα της διδασκαλίας και της αξιολόγησης

bull Θα πρέπει να διδαχθούν κείmicroενα από όλες τις περιόδους (περίπου 10 κείmicroενα)

bull Θα πρέπει να διδαχθούν τουλάχιστον ένα ή δύο κείmicroενα και από την ξένη λογοτεχνία ως αντιπροσωπευτικά των microεγάλων κλασικών έργων

bull Επίσης microπορούν να διδαχτούν ένα ή δύο δοκίmicroια εάν επαρκεί ο χρόνος ή να γίνει ανάγνωση κάποιων δοκιmicroίων κατά την κρίση του διδάσκοντος

bull Κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς εφόσον είναι εφικτό ο διδάσκων microπορεί να προγραmicromicroατίσει τη microελέτη δύο (2) το πολύ λογοτεχνικών βιβλίων αφιερώνοντας τρεις (3) το πολύ ώρες για καθένα από αυτά Τα βιβλία microπορεί να σχετίζονται microε τα ενδιαφέροντα των microαθητών ή microε τη διδακτέα ύλη Σκοπός της microελέτης αυτής είναι η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας των microαθητών Επισηmicroαίνεται ότι η δραστηριότητα αυτή αποτελεί microεν κριτήριο αξιολόγησης των microαθητών ωστόσο τα βιβλία δεν συmicroπεριλαmicroβάνονται στην ύλη των εξετάσεων της περιόδου Μαΐου-Ιουνίου

Β΄ ΤΑΞΗ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΕΠΑΛ Στη Β΄ τάξη Εσπερινού ΕΠΑΛ η Νεοελληνική Λογοτεχνία διδάσκεται microία (1) ώρα την εβδοmicroάδα microε ελεύθερη επιλογή από τον διδάσκοντα Η ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καλύπτεται στην Β΄ Τάξη Εσπερινού ΕΠΑΛ από το εγχειρίδιο Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α΄ Τεύχος Α΄ Τάξης Γενικού Λυκείου

bull Η επιλογή της διδακτέας ύλης από τους διδάσκοντες πρέπει να είναι ίδια για όλα τα τmicroήmicroατα της τάξης του ίδιου σχολείου προκειmicroένου να τηρηθεί η ενότητα της διδασκαλίας και της αξιολόγησης

bull Θα πρέπει να διδαχθούν κείmicroενα από όλες τις περιόδους (περίπου 7 κείmicroενα)

bull Θα πρέπει να διδαχθούν τουλάχιστον ένα ή δύο κείmicroενα και από την ξένη λογοτεχνία ως αντιπροσωπευτικά των microεγάλων κλασικών έργων

bull Κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς εφόσον είναι εφικτό ο διδάσκων microπορεί να προγραmicromicroατίσει τη microελέτη δύο (2) το πολύ λογοτεχνικών βιβλίων αφιερώνοντας τρεις (3) το πολύ ώρες για καθένα από αυτά Τα βιβλία microπορεί να σχετίζονται microε τα ενδιαφέροντα των microαθητών ή microε τη διδακτέα ύλη Σκοπός της microελέτης αυτής είναι η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας των microαθητών Επισηmicroαίνεται ότι η δραστηριότητα αυτή αποτελεί microεν κριτήριο αξιολόγησης των microαθητών ωστόσο τα βιβλία δεν συmicroπεριλαmicroβάνονται στην ύλη των εξετάσεων της περιόδου Μαΐου-Ιουνίου

Για την εξέταση του microαθήmicroατος ισχύει για τις ανωτέρω τάξεις ότι προβλέπεται στο Π∆ 612012 άρθρο 1 παρ 7 εδάφ 2 (ΦΕΚ Α΄ 112)

4 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

Β΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ Η διδακτέα ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Γλώσσας της Β΄ τάξης Ηmicroερησίου

Επαγγελmicroατικού Λυκείου περιλαmicroβάνεται στα εγχειρίδια

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Β΄ της Β΄ τάξης Γενικού Λυκείου

31

bull Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου

bull Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο

Β΄ Τάξη Ηmicroερήσιου Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Β΄ να διδαχτούν Η ΕΙ∆ΗΣΗ Ι Η ΕΙ∆ΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ 1Το γεγονός και το σχόλιο στην είδηση (σσ 14-17) 2Προβολή και διαφοροποίηση της είδησης (σσ 18-19) 3Παρεmicroβολή ξένου σχολίου στην είδηση (σ 20) 4 ∆ιαπλοκή του γεγονότος microε το σχόλιο στην είδηση (σσ 21-22) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το σχόλιο και την είδηση) (σσ 23-25) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την πληροφόρηση τη δηmicroοσιογραφία τον Τύπο) (σσ 26-30) ΙΙ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΙ∆ΗΣΗΣ 1Η οργάνωση της είδησης (σσ 32-35) 2Η οπτική γωνία του δηmicroοσιογράφου στην είδηση (σσ 36-38) 3Ο τίτλος της είδησης (σσ 39-42) 4Συντακτικά στοιχεία στην είδηση α Η σειρά των λεκτικών συνόλων στην είδηση (σσ 43-44) β Ενεργητική και παθητική σύνταξη στην είδηση (σ 45) γ Η χρήση των ονοmicroατικών προσδιορισmicroών στην είδηση Χρήση ονοmicroάτων και επιθέτων (σ 46)

δ Ο προσδιορισmicroός του χρόνου στην είδηση (σ 47) 5 Το σχόλιο πάνω σε microια είδηση (σσ 48-53) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το χρόνο) (σσ 54-55) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τα microέσα microαζικής επικοινωνίας) (σσ 56-63) Οργάνωση του λόγου Η χρήση του παραδείγmicroατος στην ανάπτυξη παραγράφου και ευρύτερου κειmicroένου (σσ 63-68)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΙ∆Η

Βιογραφικά είδη (σσ 71-72) 1 Βιογραφία microυθιστορηmicroατική βιογραφία (σσ 73-76) 2 Βιογραφικό σηmicroείωmicroα

α Τα γεγονότα και τα σχόλια σε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 77-78) β Η δοmicroή και το περιεχόmicroενο ενός βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 78-79) Λεξιλόγιο βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 82-84)

4 Αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα α Σύγκριση ενός αυτοβιογραφικού σηmicroειώmicroατος microε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σ 86) β Το έmicromicroεσο σχόλιο στο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 86-87) δ Ο πρακτικός σκοπός ενός (αυτο)βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 89-94)

Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την εργασία και την επιλογή επαγγέλmicroατος) (σσ 95-103) 6 Ηmicroερολόγιο (σσ 108-111) 7 Συστατική επιστολή (σσ 112-118) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε το χαρακτηρισmicroό ατόmicroου τις στερεότυπες αντιλήψεις το φυλετικό και κοινωνικό ρατσισmicroό) (σσ 119-126) Οργάνωση του λόγου Ι Παράγραφος Ανάπτυξη microε σύγκριση και αντίθεση (σσ 127-131) ΙΙ Ο ρόλος της αντίθεσης στη συνοχή του κειmicroένου α Συνοχή προτάσεων και περιόδων (σσ 132-133) β Συνοχή παραγράφων microε αντιθετική σύνδεση Ανάπτυξη δύο εννοιών σε ένα ευρύτερο κείmicroενο (σσ 133-135)

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ndash ΚΡΙΤΙΚΗ

32

Ι Παρουσίαση και κριτική ενός βιβλίου 3 Βιβλιοκριτική α Λογοτεχνική κριτική (σσ163-169) β Κριτική άλλων κειmicroένων (σ170-171) 5 Απλή και διαδοχική υπόταξη (σ175) 6 Οι αναφορικές προτάσεις (σσ176-177) Λεξιλόγιο (σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν) (σ 178) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την τέχνη και την κριτική έργου τέχνης) (σσ 179-189) ΙΙ Παρουσίαση και κριτική microιας θεατρικής παράστασης Λεξιλόγιο (σχετικό microε τη θεατρική κριτική) (σσ 203-205) ΙΙΙ Παρουσίαση και κριτική άλλων microορφών τέχνης Λεξιλόγιο (σχετικό microε την κριτική (σσ 219-220) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την κριτικήαξιολόγηση του ατόmicroου και την αυτοκριτική) (σσ 221-224) ΙV Οργάνωση του λόγου ορισmicroός και διαίρεση microιας έννοιας 1Ορισmicroός (σσ 226-230) 2∆ιαίρεση (σσ 231-236)

Σηmicroειώσεις ndashΠερίληψη Ι Σηmicroειώσεις (σ 240)

Α Σηmicroειώσεις από γραπτό λόγο (σσ 241-242) 1Κρατώ σηmicroειώσεις κατά παράγραφο (σσ 243-248) 2Εργάζοmicroαι σε ευρύτερες (από την παράγραφο) νοηmicroατικές ενότητες και κρατώ σηmicroειώσεις (σσ249-252) 3Από τις σηmicroειώσεις προχωρώ στο διάγραmicromicroα του κειmicroένου (σσ 253-257) Β Σηmicroειώσεις από προφορικό λόγο (σσ 258-259) ΙΙ Περίληψη Α Περίληψη γραπτού λόγου 1Πώς οδηγούmicroαι στην περίληψη (σ 262) 2Τι πρέπει να προσέχω σε microια περίληψη (σ 263) 3Συγκρίνω δύο περιλήψεις microία εκτενή και microία συνοπτική του ίδιου κειmicroένου (σσ 264-265) 4Εξετάζω τη χρήση της ενεργητικής και της παθητικής σύνταξης σε microία περίληψη (σσ 266-267) 5Παρατηρώ περιλήψεις από ποικίλα κείmicroενα (σσ 268-273) Β Περίληψη προφορικού λόγου 1∆ιαβάζω τη δηmicroοσιογραφική περίληψη microιας συζήτησης (σσ 274-275) 2Παρουσιάζω σε προφορικό και γραπτό λόγο περίληψη microιας συζήτησης (σ 276) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τη λακωνική έκφραση και την προσπάθεια για εξοικονόmicroηση χρόνου στη σύγχρονη καθηmicroερινή ζωή) (σσ 277-286)

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Για τον ορθό καταmicroερισmicroό και την αποδοτικότερη διδασκαλία της διδακτέας ύλης της

Νεοελληνικής Γλώσσας του Ηmicroερήσιου Επαγγελmicroατικού Λυκείου (ΕΠΑΛ) είναι σκόπιmicroο να ληφθούν υπόψη

1Το Πρόγραmicromicroα Σπουδών για τη Γλωσσική ∆ιδασκαλία στο Λύκειο (σ79-105) που περιλαmicroβάνεται στο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Α΄θmicroιας και Β΄θmicroιας Εκπσης Θεωρητικές Επιστήmicroες (2000) 2Οι laquoΟδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών microαθηmicroάτων στο Γενικό Λύκειοraquo που περιλαmicroβάνουν προτάσεις για τη διδασκαλία των εγχειριδίων Έκφραση-Έκθεση και την αξιοποίηση των βιβλίων Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου και Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο Επίσης οι διδάσκοντεςδιδάσκουσες στο πλαίσιο της υλοποίησης των εκάστοτε

διδακτικών στόχων και του διαθέσιmicroου διδακτικού χρόνου microπορούν να χρησιmicroοποιούν κατά περίπτωση κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό (κείmicroενα δραστηριότητες κά) και από άλλες πηγές microε σκοπό την περαιτέρω εξοικείωση των microαθητώνmicroαθητριών microε ποικίλα κειmicroενικά

33

είδη και την καλλιέργεια της ικανότητάς τους να κατανοούν και να παράγουν επιτυχώς προφορικό και γραπτό λόγο

ΕΣΠΕΡΙΝΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ

Η διδακτέα ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Γλώσσας των Β΄ και Γ΄ τάξεων Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου περιλαmicroβάνεται στα εγχειρίδια

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Α΄ της Α΄ τάξης Γενικού Λυκείου

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Β΄ της Β΄ τάξης Γενικού Λυκείου

bull Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο - Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου

bull Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο

Β΄ Τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Α΄ να διδαχτούν ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Ι ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ (σ 140) 1 Μεθόδευση της περιγραφής

α Η επιλογή και η παράθεσηοργάνωση των λεπτοmicroερειών (σσ 142-147) β Η ακρίβεια και η σαφήνεια στην περιγραφή (σσ 148-152)

2 Η γλώσσα της περιγραφής α Η επιλογή των κατάλληλων λέξεωνφράσεων (σσ 152-153) β Κυριολεκτική (δηλωτική) και microεταφορική (συνυποδηλωτική) χρήση της γλώσσας (σ 153)

3 Το σχόλιο και η οπτική γωνία στην περιγραφή (σσ 154-159) ΙΙ ∆ΙΑΦΟΡΑ ΘΕΜΑΤΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗΣ 1Περιγραφή ενός χώρου κτιρίου (σσ 160-167) 2Περιγραφή προσώπουατόmicroου

α Τα τυπικά και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ενός προσώπου ατόmicroου (σσ 168-170) β Το σχόλιο στην περιγραφή ενός ατόmicroου (σσ 171-176)

3 Περιγραφή ζωγραφικού πίνακα ή άλλου έργου τέχνης (σσ 176-178) 4 Ειδικά θέmicroατα β Περιγραφή της διαδικασίας για την κατασκευή ή τη χρήση ενός αντικειmicroένου (σσ 182-183) ΙΙΙ ΕΚΦΡΑΣΗ-ΕΚΘΕΣΗ θέmicroατα σχετικά microε την ενδυmicroασία και τη microόδα (σσ 184-199) ΙV ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ

Ανάπτυξη microιας παραγράφου microε αναλογία (σσ 200-205) ΑΦΗΓΗΣΗ Ι ΑΦΗΓΗΣΗ

1Ορισmicroός της αφήγησης (σσ 210-211) 2Αφηγηmicroατικό περιεχόmicroενο και αφηγηmicroατική πράξη (σσ 212-214) 7Αφηγηmicroατικός χρόνος (σσ 240-250)

Λεξιλόγιο σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν (σσ 251-252) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση (Γηρατειά και νεότητα Χθες-Σήmicroερα-Αύριο Αφηγήσεις για το παρελθόν και το microέλλον) (σσ 252-258) ΙΙ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΦΗΓΗΣΗ Λεξιλόγιο (σσ 262-263) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση Το κωmicroικό και η σηmicroασία του γέλιου (σσ 264-271) ΙΙΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ Συνοχή κειmicroένου (σσ 272-274)

Συνοχή σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο (σσ 274-277) ΤΟ ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΗΜΑ (σσ 280-295)

34

Γ΄ Τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Β΄ να διδαχτούν

Η ΕΙ∆ΗΣΗ Ι Η ΕΙ∆ΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ 1 Το γεγονός και το σχόλιο στην είδηση (σσ 14-17) 2 Προβολή και διαφοροποίηση της είδησης (σσ 18-19) 3 Παρεmicroβολή ξένου σχολίου στην είδηση (σ 20) 4 ∆ιαπλοκή του γεγονότος microε το σχόλιο στην είδηση (σσ 21-22) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το σχόλιο και την είδηση) (σσ 23-25) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την πληροφόρηση τη δηmicroοσιογραφία τον Τύπο) (σσ 26-30) ΙΙ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΙ∆ΗΣΗΣ 1 Η οργάνωση της είδησης (σσ 32-35) 2 Η οπτική γωνία του δηmicroοσιογράφου στην είδηση (σσ 36-38) 3 Ο τίτλος της είδησης (σσ 39-42) 4 Συντακτικά στοιχεία στην είδηση

α Η σειρά των λεκτικών συνόλων στην είδηση (σσ 43-44) β Ενεργητική και παθητική σύνταξη στην είδηση (σ 45) γ Η χρήση των ονοmicroατικών προσδιορισmicroών στην είδηση Χρήση ονοmicroάτων και επιθέτων (σ 46)

δ Ο προσδιορισmicroός του χρόνου στην είδηση (σ 47) 5 Το σχόλιο πάνω σε microια είδηση (σσ 48-53)

Λεξιλόγιο (σχετικό microε το χρόνο) (σσ 54-55) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τα microέσα microαζικής επικοινωνίας) (σσ 56-63) Οργάνωση του λόγου Η χρήση του παραδείγmicroατος στην ανάπτυξη παραγράφου και ευρύτερου κειmicroένου (σσ 63-68)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΙ∆Η

Βιογραφικά είδη (σσ 71-72) 1 Βιογραφία microυθιστορηmicroατική βιογραφία (σσ 73-76) 2 Βιογραφικό σηmicroείωmicroα

α Τα γεγονότα και τα σχόλια σε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 77-78) β Η δοmicroή και το περιεχόmicroενο ενός βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 78-79) Λεξιλόγιο βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 82-84)

4 Αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα α Σύγκριση ενός αυτοβιογραφικού σηmicroειώmicroατος microε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σ 86) β Το έmicromicroεσο σχόλιο στο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 86-87) δ Ο πρακτικός σκοπός ενός (αυτο)βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 89-94)

Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την εργασία και την επιλογή επαγγέλmicroατος) (σσ 95-103) 6 Ηmicroερολόγιο (σσ 108-111) 7 Συστατική επιστολή (σσ 112-118) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε το χαρακτηρισmicroό ατόmicroου τις στερεότυπες αντιλήψεις το φυλετικό και κοινωνικό ρατσισmicroό) (σσ 119-126) Οργάνωση του λόγου Ι Παράγραφος Ανάπτυξη microε σύγκριση και αντίθεση (σσ 127-131) ΙΙ Ο ρόλος της αντίθεσης στη συνοχή του κειmicroένου α Συνοχή προτάσεων και περιόδων (σσ 132-133) β Συνοχή παραγράφων microε αντιθετική σύνδεση Ανάπτυξη δύο εννοιών σε ένα ευρύτερο κείmicroενο (σσ 133-135)

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ndash ΚΡΙΤΙΚΗ

Ι Παρουσίαση και κριτική ενός βιβλίου 3 Βιβλιοκριτική α Λογοτεχνική κριτική (σσ 163-169)

35

β Κριτική άλλων κειmicroένων (σσ 170-171) 5 Απλή και διαδοχική υπόταξη (σ175) 6 Οι αναφορικές προτάσεις (σσ 176-177) Λεξιλόγιο (σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν) (σ 178) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την τέχνη και την κριτική έργου τέχνης) (σσ 179-189) ΙΙ Παρουσίαση και κριτική microιας θεατρικής παράστασης Λεξιλόγιο (σχετικό microε τη θεατρική κριτική) (σσ 203-205) ΙΙΙ Παρουσίαση και κριτική άλλων microορφών τέχνης Λεξιλόγιο (σχετικό microε την κριτική (σσ 219-220) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την κριτικήαξιολόγηση του ατόmicroου και την αυτοκριτική) (σσ 221-224) ΙV Οργάνωση του λόγου ορισmicroός και διαίρεση microιας έννοιας 1Ορισmicroός (σσ 226-230) 2∆ιαίρεση (σσ 231-236)

Σηmicroειώσεις ndashΠερίληψη Ι Σηmicroειώσεις (σ 240)

Α Σηmicroειώσεις από γραπτό λόγο (σσ 241-242) 1Κρατώ σηmicroειώσεις κατά παράγραφο (σσ 243-248) 2Εργάζοmicroαι σε ευρύτερες (από την παράγραφο) νοηmicroατικές ενότητες και κρατώ σηmicroειώσεις (σσ249-252) 3 Από τις σηmicroειώσεις προχωρώ στο διάγραmicromicroα του κειmicroένου (σσ 253-257) Β Σηmicroειώσεις από προφορικό λόγο (σσ 258-259) ΙΙ Περίληψη Α Περίληψη γραπτού λόγου 1Πώς οδηγούmicroαι στην περίληψη (σ 262) 2 Τι πρέπει να προσέχω σε microια περίληψη (σ 263) 3 Συγκρίνω δύο περιλήψεις microία εκτενή και microία συνοπτική του ίδιου κειmicroένου (σσ 264-265) 4 Εξετάζω τη χρήση της ενεργητικής και της παθητικής σύνταξης σε microία περίληψη (σσ 266-267) 5 Παρατηρώ περιλήψεις από ποικίλα κείmicroενα (σσ 268-273) Β Περίληψη προφορικού λόγου 1 ∆ιαβάζω τη δηmicroοσιογραφική περίληψη microιας συζήτησης (σσ 274-275) 2 Παρουσιάζω σε προφορικό και γραπτό λόγο περίληψη microιας συζήτησης (σσ 276) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τη λακωνική έκφραση και την προσπάθεια για εξοικονόmicroηση χρόνου στη σύγχρονη καθηmicroερινή ζωή) (σ 277-286)

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Για τον ορθό καταmicroερισmicroό και την αποδοτικότερη διδασκαλία της διδακτέας ύλης της

Νεοελληνικής Γλώσσας του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου είναι σκόπιmicroο να ληφθούν υπόψη

1Το Πρόγραmicromicroα Σπουδών για τη Γλωσσική ∆ιδασκαλία στο Λύκειο (σ79-105) που περιλαmicroβάνεται στο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Αθmicroιας και Βθmicroιας Εκπσης Θεωρητικές Επιστήmicroες (2000) 2Οι laquoΟδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών microαθηmicroάτων στο Γενικό Λύκειοraquo που περιλαmicroβάνουν προτάσεις για τη διδασκαλία των εγχειριδίων Έκφραση-Έκθεση και την αξιοποίηση των βιβλίων Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου και Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο (να αξιοποιηθούν σύmicroφωνα microε την κατανοmicroή της διδακτέας ύλης στο Εσπερινό Γενικό Λύκειο)

Επίσης οι διδάσκοντεςδιδάσκουσες στο πλαίσιο της υλοποίησης των εκάστοτε διδακτικών στόχων και του διαθέσιmicroου διδακτικού χρόνου microπορούν να χρησιmicroοποιούν κατά περίπτωση κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό (κείmicroενα δραστηριότητες κά) και από άλλες πηγές microε σκοπό την περαιτέρω εξοικείωση των microαθητώνmicroαθητριών microε ποικίλα κειmicroενικά είδη και την καλλιέργεια της ικανότητάς τους να κατανοούν και να παράγουν επιτυχώς προφορικό και γραπτό λόγο

36

Για την εξέταση του microαθήmicroατος στη Β΄ και Γ΄ τάξη του Ηmicroερήσιου και του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου και στη ∆΄ τάξη του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου ισχύει ότι προβλέπεται στο άρθρο 1 παρ 6 εδάφιο 2 του Π∆ 612012 (ΦΕΚ Α΄ 112)

Οι διδάσκοντες να ενηmicroερωθούν ενυπόγραφα

ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΔΙΑΝΟΜΗ

bull Γραφείο Υφυπουργού

bull Γραφείο Γενικού Γραmicromicroατέα

bull Γραφείο Ειδικού Γραmicromicroατέα

bull ∆νση Σπουδών ∆Ε Τmicroήmicroα Β΄

bull ∆νση Ιδιωτικής Εκπσης

bull ∆νση ΠΟ∆Ε

bull ∆νση Ξένων και Μειονοτικών Σχολείων

bull ∆νση Ειδικής Αγωγής

bull ΣΕΠΕ∆

ΣΥΝΤΗΣ ΤΜΡΧΗΣ ∆ΝΤΗΣ

∆Σ∆Ε

ΕΙ∆ΙΚΟΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

ΓΕΝΙΚΟΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

Ο ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ

ΘΕΟ∆ΩΡΟΣ Π ΠΑΠΑΘΕΟ∆ΩΡΟΥ

30

3 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Β΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΠΑΛ Η Νεοελληνική Λογοτεχνία ως microάθηmicroα Γενικής Παιδείας διδάσκεται microία (1) ώρα την εβδοmicroάδα microε ελεύθερη επιλογή από τον διδάσκοντα Αναλυτικά Η ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καλύπτεται στη Β΄ Τάξη ηmicroερησίου ΕΠΑΛ από το εγχειρίδιο Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β΄ Τεύχος Β΄ Τάξης Γενικού Λυκείου

bull Η επιλογή της διδακτέας ύλης από τους διδάσκοντες πρέπει να είναι ίδια για όλα τα τmicroήmicroατα της τάξης του ίδιου σχολείου προκειmicroένου να τηρηθεί η ενότητα της διδασκαλίας και της αξιολόγησης

bull Θα πρέπει να διδαχθούν κείmicroενα από όλες τις περιόδους (περίπου 10 κείmicroενα)

bull Θα πρέπει να διδαχθούν τουλάχιστον ένα ή δύο κείmicroενα και από την ξένη λογοτεχνία ως αντιπροσωπευτικά των microεγάλων κλασικών έργων

bull Επίσης microπορούν να διδαχτούν ένα ή δύο δοκίmicroια εάν επαρκεί ο χρόνος ή να γίνει ανάγνωση κάποιων δοκιmicroίων κατά την κρίση του διδάσκοντος

bull Κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς εφόσον είναι εφικτό ο διδάσκων microπορεί να προγραmicromicroατίσει τη microελέτη δύο (2) το πολύ λογοτεχνικών βιβλίων αφιερώνοντας τρεις (3) το πολύ ώρες για καθένα από αυτά Τα βιβλία microπορεί να σχετίζονται microε τα ενδιαφέροντα των microαθητών ή microε τη διδακτέα ύλη Σκοπός της microελέτης αυτής είναι η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας των microαθητών Επισηmicroαίνεται ότι η δραστηριότητα αυτή αποτελεί microεν κριτήριο αξιολόγησης των microαθητών ωστόσο τα βιβλία δεν συmicroπεριλαmicroβάνονται στην ύλη των εξετάσεων της περιόδου Μαΐου-Ιουνίου

Β΄ ΤΑΞΗ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΕΠΑΛ Στη Β΄ τάξη Εσπερινού ΕΠΑΛ η Νεοελληνική Λογοτεχνία διδάσκεται microία (1) ώρα την εβδοmicroάδα microε ελεύθερη επιλογή από τον διδάσκοντα Η ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας καλύπτεται στην Β΄ Τάξη Εσπερινού ΕΠΑΛ από το εγχειρίδιο Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α΄ Τεύχος Α΄ Τάξης Γενικού Λυκείου

bull Η επιλογή της διδακτέας ύλης από τους διδάσκοντες πρέπει να είναι ίδια για όλα τα τmicroήmicroατα της τάξης του ίδιου σχολείου προκειmicroένου να τηρηθεί η ενότητα της διδασκαλίας και της αξιολόγησης

bull Θα πρέπει να διδαχθούν κείmicroενα από όλες τις περιόδους (περίπου 7 κείmicroενα)

bull Θα πρέπει να διδαχθούν τουλάχιστον ένα ή δύο κείmicroενα και από την ξένη λογοτεχνία ως αντιπροσωπευτικά των microεγάλων κλασικών έργων

bull Κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς εφόσον είναι εφικτό ο διδάσκων microπορεί να προγραmicromicroατίσει τη microελέτη δύο (2) το πολύ λογοτεχνικών βιβλίων αφιερώνοντας τρεις (3) το πολύ ώρες για καθένα από αυτά Τα βιβλία microπορεί να σχετίζονται microε τα ενδιαφέροντα των microαθητών ή microε τη διδακτέα ύλη Σκοπός της microελέτης αυτής είναι η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας των microαθητών Επισηmicroαίνεται ότι η δραστηριότητα αυτή αποτελεί microεν κριτήριο αξιολόγησης των microαθητών ωστόσο τα βιβλία δεν συmicroπεριλαmicroβάνονται στην ύλη των εξετάσεων της περιόδου Μαΐου-Ιουνίου

Για την εξέταση του microαθήmicroατος ισχύει για τις ανωτέρω τάξεις ότι προβλέπεται στο Π∆ 612012 άρθρο 1 παρ 7 εδάφ 2 (ΦΕΚ Α΄ 112)

4 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

Β΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ Η διδακτέα ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Γλώσσας της Β΄ τάξης Ηmicroερησίου

Επαγγελmicroατικού Λυκείου περιλαmicroβάνεται στα εγχειρίδια

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Β΄ της Β΄ τάξης Γενικού Λυκείου

31

bull Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου

bull Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο

Β΄ Τάξη Ηmicroερήσιου Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Β΄ να διδαχτούν Η ΕΙ∆ΗΣΗ Ι Η ΕΙ∆ΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ 1Το γεγονός και το σχόλιο στην είδηση (σσ 14-17) 2Προβολή και διαφοροποίηση της είδησης (σσ 18-19) 3Παρεmicroβολή ξένου σχολίου στην είδηση (σ 20) 4 ∆ιαπλοκή του γεγονότος microε το σχόλιο στην είδηση (σσ 21-22) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το σχόλιο και την είδηση) (σσ 23-25) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την πληροφόρηση τη δηmicroοσιογραφία τον Τύπο) (σσ 26-30) ΙΙ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΙ∆ΗΣΗΣ 1Η οργάνωση της είδησης (σσ 32-35) 2Η οπτική γωνία του δηmicroοσιογράφου στην είδηση (σσ 36-38) 3Ο τίτλος της είδησης (σσ 39-42) 4Συντακτικά στοιχεία στην είδηση α Η σειρά των λεκτικών συνόλων στην είδηση (σσ 43-44) β Ενεργητική και παθητική σύνταξη στην είδηση (σ 45) γ Η χρήση των ονοmicroατικών προσδιορισmicroών στην είδηση Χρήση ονοmicroάτων και επιθέτων (σ 46)

δ Ο προσδιορισmicroός του χρόνου στην είδηση (σ 47) 5 Το σχόλιο πάνω σε microια είδηση (σσ 48-53) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το χρόνο) (σσ 54-55) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τα microέσα microαζικής επικοινωνίας) (σσ 56-63) Οργάνωση του λόγου Η χρήση του παραδείγmicroατος στην ανάπτυξη παραγράφου και ευρύτερου κειmicroένου (σσ 63-68)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΙ∆Η

Βιογραφικά είδη (σσ 71-72) 1 Βιογραφία microυθιστορηmicroατική βιογραφία (σσ 73-76) 2 Βιογραφικό σηmicroείωmicroα

α Τα γεγονότα και τα σχόλια σε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 77-78) β Η δοmicroή και το περιεχόmicroενο ενός βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 78-79) Λεξιλόγιο βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 82-84)

4 Αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα α Σύγκριση ενός αυτοβιογραφικού σηmicroειώmicroατος microε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σ 86) β Το έmicromicroεσο σχόλιο στο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 86-87) δ Ο πρακτικός σκοπός ενός (αυτο)βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 89-94)

Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την εργασία και την επιλογή επαγγέλmicroατος) (σσ 95-103) 6 Ηmicroερολόγιο (σσ 108-111) 7 Συστατική επιστολή (σσ 112-118) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε το χαρακτηρισmicroό ατόmicroου τις στερεότυπες αντιλήψεις το φυλετικό και κοινωνικό ρατσισmicroό) (σσ 119-126) Οργάνωση του λόγου Ι Παράγραφος Ανάπτυξη microε σύγκριση και αντίθεση (σσ 127-131) ΙΙ Ο ρόλος της αντίθεσης στη συνοχή του κειmicroένου α Συνοχή προτάσεων και περιόδων (σσ 132-133) β Συνοχή παραγράφων microε αντιθετική σύνδεση Ανάπτυξη δύο εννοιών σε ένα ευρύτερο κείmicroενο (σσ 133-135)

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ndash ΚΡΙΤΙΚΗ

32

Ι Παρουσίαση και κριτική ενός βιβλίου 3 Βιβλιοκριτική α Λογοτεχνική κριτική (σσ163-169) β Κριτική άλλων κειmicroένων (σ170-171) 5 Απλή και διαδοχική υπόταξη (σ175) 6 Οι αναφορικές προτάσεις (σσ176-177) Λεξιλόγιο (σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν) (σ 178) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την τέχνη και την κριτική έργου τέχνης) (σσ 179-189) ΙΙ Παρουσίαση και κριτική microιας θεατρικής παράστασης Λεξιλόγιο (σχετικό microε τη θεατρική κριτική) (σσ 203-205) ΙΙΙ Παρουσίαση και κριτική άλλων microορφών τέχνης Λεξιλόγιο (σχετικό microε την κριτική (σσ 219-220) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την κριτικήαξιολόγηση του ατόmicroου και την αυτοκριτική) (σσ 221-224) ΙV Οργάνωση του λόγου ορισmicroός και διαίρεση microιας έννοιας 1Ορισmicroός (σσ 226-230) 2∆ιαίρεση (σσ 231-236)

Σηmicroειώσεις ndashΠερίληψη Ι Σηmicroειώσεις (σ 240)

Α Σηmicroειώσεις από γραπτό λόγο (σσ 241-242) 1Κρατώ σηmicroειώσεις κατά παράγραφο (σσ 243-248) 2Εργάζοmicroαι σε ευρύτερες (από την παράγραφο) νοηmicroατικές ενότητες και κρατώ σηmicroειώσεις (σσ249-252) 3Από τις σηmicroειώσεις προχωρώ στο διάγραmicromicroα του κειmicroένου (σσ 253-257) Β Σηmicroειώσεις από προφορικό λόγο (σσ 258-259) ΙΙ Περίληψη Α Περίληψη γραπτού λόγου 1Πώς οδηγούmicroαι στην περίληψη (σ 262) 2Τι πρέπει να προσέχω σε microια περίληψη (σ 263) 3Συγκρίνω δύο περιλήψεις microία εκτενή και microία συνοπτική του ίδιου κειmicroένου (σσ 264-265) 4Εξετάζω τη χρήση της ενεργητικής και της παθητικής σύνταξης σε microία περίληψη (σσ 266-267) 5Παρατηρώ περιλήψεις από ποικίλα κείmicroενα (σσ 268-273) Β Περίληψη προφορικού λόγου 1∆ιαβάζω τη δηmicroοσιογραφική περίληψη microιας συζήτησης (σσ 274-275) 2Παρουσιάζω σε προφορικό και γραπτό λόγο περίληψη microιας συζήτησης (σ 276) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τη λακωνική έκφραση και την προσπάθεια για εξοικονόmicroηση χρόνου στη σύγχρονη καθηmicroερινή ζωή) (σσ 277-286)

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Για τον ορθό καταmicroερισmicroό και την αποδοτικότερη διδασκαλία της διδακτέας ύλης της

Νεοελληνικής Γλώσσας του Ηmicroερήσιου Επαγγελmicroατικού Λυκείου (ΕΠΑΛ) είναι σκόπιmicroο να ληφθούν υπόψη

1Το Πρόγραmicromicroα Σπουδών για τη Γλωσσική ∆ιδασκαλία στο Λύκειο (σ79-105) που περιλαmicroβάνεται στο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Α΄θmicroιας και Β΄θmicroιας Εκπσης Θεωρητικές Επιστήmicroες (2000) 2Οι laquoΟδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών microαθηmicroάτων στο Γενικό Λύκειοraquo που περιλαmicroβάνουν προτάσεις για τη διδασκαλία των εγχειριδίων Έκφραση-Έκθεση και την αξιοποίηση των βιβλίων Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου και Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο Επίσης οι διδάσκοντεςδιδάσκουσες στο πλαίσιο της υλοποίησης των εκάστοτε

διδακτικών στόχων και του διαθέσιmicroου διδακτικού χρόνου microπορούν να χρησιmicroοποιούν κατά περίπτωση κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό (κείmicroενα δραστηριότητες κά) και από άλλες πηγές microε σκοπό την περαιτέρω εξοικείωση των microαθητώνmicroαθητριών microε ποικίλα κειmicroενικά

33

είδη και την καλλιέργεια της ικανότητάς τους να κατανοούν και να παράγουν επιτυχώς προφορικό και γραπτό λόγο

ΕΣΠΕΡΙΝΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ

Η διδακτέα ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Γλώσσας των Β΄ και Γ΄ τάξεων Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου περιλαmicroβάνεται στα εγχειρίδια

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Α΄ της Α΄ τάξης Γενικού Λυκείου

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Β΄ της Β΄ τάξης Γενικού Λυκείου

bull Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο - Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου

bull Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο

Β΄ Τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Α΄ να διδαχτούν ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Ι ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ (σ 140) 1 Μεθόδευση της περιγραφής

α Η επιλογή και η παράθεσηοργάνωση των λεπτοmicroερειών (σσ 142-147) β Η ακρίβεια και η σαφήνεια στην περιγραφή (σσ 148-152)

2 Η γλώσσα της περιγραφής α Η επιλογή των κατάλληλων λέξεωνφράσεων (σσ 152-153) β Κυριολεκτική (δηλωτική) και microεταφορική (συνυποδηλωτική) χρήση της γλώσσας (σ 153)

3 Το σχόλιο και η οπτική γωνία στην περιγραφή (σσ 154-159) ΙΙ ∆ΙΑΦΟΡΑ ΘΕΜΑΤΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗΣ 1Περιγραφή ενός χώρου κτιρίου (σσ 160-167) 2Περιγραφή προσώπουατόmicroου

α Τα τυπικά και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ενός προσώπου ατόmicroου (σσ 168-170) β Το σχόλιο στην περιγραφή ενός ατόmicroου (σσ 171-176)

3 Περιγραφή ζωγραφικού πίνακα ή άλλου έργου τέχνης (σσ 176-178) 4 Ειδικά θέmicroατα β Περιγραφή της διαδικασίας για την κατασκευή ή τη χρήση ενός αντικειmicroένου (σσ 182-183) ΙΙΙ ΕΚΦΡΑΣΗ-ΕΚΘΕΣΗ θέmicroατα σχετικά microε την ενδυmicroασία και τη microόδα (σσ 184-199) ΙV ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ

Ανάπτυξη microιας παραγράφου microε αναλογία (σσ 200-205) ΑΦΗΓΗΣΗ Ι ΑΦΗΓΗΣΗ

1Ορισmicroός της αφήγησης (σσ 210-211) 2Αφηγηmicroατικό περιεχόmicroενο και αφηγηmicroατική πράξη (σσ 212-214) 7Αφηγηmicroατικός χρόνος (σσ 240-250)

Λεξιλόγιο σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν (σσ 251-252) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση (Γηρατειά και νεότητα Χθες-Σήmicroερα-Αύριο Αφηγήσεις για το παρελθόν και το microέλλον) (σσ 252-258) ΙΙ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΦΗΓΗΣΗ Λεξιλόγιο (σσ 262-263) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση Το κωmicroικό και η σηmicroασία του γέλιου (σσ 264-271) ΙΙΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ Συνοχή κειmicroένου (σσ 272-274)

Συνοχή σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο (σσ 274-277) ΤΟ ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΗΜΑ (σσ 280-295)

34

Γ΄ Τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Β΄ να διδαχτούν

Η ΕΙ∆ΗΣΗ Ι Η ΕΙ∆ΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ 1 Το γεγονός και το σχόλιο στην είδηση (σσ 14-17) 2 Προβολή και διαφοροποίηση της είδησης (σσ 18-19) 3 Παρεmicroβολή ξένου σχολίου στην είδηση (σ 20) 4 ∆ιαπλοκή του γεγονότος microε το σχόλιο στην είδηση (σσ 21-22) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το σχόλιο και την είδηση) (σσ 23-25) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την πληροφόρηση τη δηmicroοσιογραφία τον Τύπο) (σσ 26-30) ΙΙ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΙ∆ΗΣΗΣ 1 Η οργάνωση της είδησης (σσ 32-35) 2 Η οπτική γωνία του δηmicroοσιογράφου στην είδηση (σσ 36-38) 3 Ο τίτλος της είδησης (σσ 39-42) 4 Συντακτικά στοιχεία στην είδηση

α Η σειρά των λεκτικών συνόλων στην είδηση (σσ 43-44) β Ενεργητική και παθητική σύνταξη στην είδηση (σ 45) γ Η χρήση των ονοmicroατικών προσδιορισmicroών στην είδηση Χρήση ονοmicroάτων και επιθέτων (σ 46)

δ Ο προσδιορισmicroός του χρόνου στην είδηση (σ 47) 5 Το σχόλιο πάνω σε microια είδηση (σσ 48-53)

Λεξιλόγιο (σχετικό microε το χρόνο) (σσ 54-55) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τα microέσα microαζικής επικοινωνίας) (σσ 56-63) Οργάνωση του λόγου Η χρήση του παραδείγmicroατος στην ανάπτυξη παραγράφου και ευρύτερου κειmicroένου (σσ 63-68)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΙ∆Η

Βιογραφικά είδη (σσ 71-72) 1 Βιογραφία microυθιστορηmicroατική βιογραφία (σσ 73-76) 2 Βιογραφικό σηmicroείωmicroα

α Τα γεγονότα και τα σχόλια σε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 77-78) β Η δοmicroή και το περιεχόmicroενο ενός βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 78-79) Λεξιλόγιο βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 82-84)

4 Αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα α Σύγκριση ενός αυτοβιογραφικού σηmicroειώmicroατος microε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σ 86) β Το έmicromicroεσο σχόλιο στο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 86-87) δ Ο πρακτικός σκοπός ενός (αυτο)βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 89-94)

Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την εργασία και την επιλογή επαγγέλmicroατος) (σσ 95-103) 6 Ηmicroερολόγιο (σσ 108-111) 7 Συστατική επιστολή (σσ 112-118) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε το χαρακτηρισmicroό ατόmicroου τις στερεότυπες αντιλήψεις το φυλετικό και κοινωνικό ρατσισmicroό) (σσ 119-126) Οργάνωση του λόγου Ι Παράγραφος Ανάπτυξη microε σύγκριση και αντίθεση (σσ 127-131) ΙΙ Ο ρόλος της αντίθεσης στη συνοχή του κειmicroένου α Συνοχή προτάσεων και περιόδων (σσ 132-133) β Συνοχή παραγράφων microε αντιθετική σύνδεση Ανάπτυξη δύο εννοιών σε ένα ευρύτερο κείmicroενο (σσ 133-135)

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ndash ΚΡΙΤΙΚΗ

Ι Παρουσίαση και κριτική ενός βιβλίου 3 Βιβλιοκριτική α Λογοτεχνική κριτική (σσ 163-169)

35

β Κριτική άλλων κειmicroένων (σσ 170-171) 5 Απλή και διαδοχική υπόταξη (σ175) 6 Οι αναφορικές προτάσεις (σσ 176-177) Λεξιλόγιο (σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν) (σ 178) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την τέχνη και την κριτική έργου τέχνης) (σσ 179-189) ΙΙ Παρουσίαση και κριτική microιας θεατρικής παράστασης Λεξιλόγιο (σχετικό microε τη θεατρική κριτική) (σσ 203-205) ΙΙΙ Παρουσίαση και κριτική άλλων microορφών τέχνης Λεξιλόγιο (σχετικό microε την κριτική (σσ 219-220) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την κριτικήαξιολόγηση του ατόmicroου και την αυτοκριτική) (σσ 221-224) ΙV Οργάνωση του λόγου ορισmicroός και διαίρεση microιας έννοιας 1Ορισmicroός (σσ 226-230) 2∆ιαίρεση (σσ 231-236)

Σηmicroειώσεις ndashΠερίληψη Ι Σηmicroειώσεις (σ 240)

Α Σηmicroειώσεις από γραπτό λόγο (σσ 241-242) 1Κρατώ σηmicroειώσεις κατά παράγραφο (σσ 243-248) 2Εργάζοmicroαι σε ευρύτερες (από την παράγραφο) νοηmicroατικές ενότητες και κρατώ σηmicroειώσεις (σσ249-252) 3 Από τις σηmicroειώσεις προχωρώ στο διάγραmicromicroα του κειmicroένου (σσ 253-257) Β Σηmicroειώσεις από προφορικό λόγο (σσ 258-259) ΙΙ Περίληψη Α Περίληψη γραπτού λόγου 1Πώς οδηγούmicroαι στην περίληψη (σ 262) 2 Τι πρέπει να προσέχω σε microια περίληψη (σ 263) 3 Συγκρίνω δύο περιλήψεις microία εκτενή και microία συνοπτική του ίδιου κειmicroένου (σσ 264-265) 4 Εξετάζω τη χρήση της ενεργητικής και της παθητικής σύνταξης σε microία περίληψη (σσ 266-267) 5 Παρατηρώ περιλήψεις από ποικίλα κείmicroενα (σσ 268-273) Β Περίληψη προφορικού λόγου 1 ∆ιαβάζω τη δηmicroοσιογραφική περίληψη microιας συζήτησης (σσ 274-275) 2 Παρουσιάζω σε προφορικό και γραπτό λόγο περίληψη microιας συζήτησης (σσ 276) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τη λακωνική έκφραση και την προσπάθεια για εξοικονόmicroηση χρόνου στη σύγχρονη καθηmicroερινή ζωή) (σ 277-286)

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Για τον ορθό καταmicroερισmicroό και την αποδοτικότερη διδασκαλία της διδακτέας ύλης της

Νεοελληνικής Γλώσσας του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου είναι σκόπιmicroο να ληφθούν υπόψη

1Το Πρόγραmicromicroα Σπουδών για τη Γλωσσική ∆ιδασκαλία στο Λύκειο (σ79-105) που περιλαmicroβάνεται στο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Αθmicroιας και Βθmicroιας Εκπσης Θεωρητικές Επιστήmicroες (2000) 2Οι laquoΟδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών microαθηmicroάτων στο Γενικό Λύκειοraquo που περιλαmicroβάνουν προτάσεις για τη διδασκαλία των εγχειριδίων Έκφραση-Έκθεση και την αξιοποίηση των βιβλίων Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου και Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο (να αξιοποιηθούν σύmicroφωνα microε την κατανοmicroή της διδακτέας ύλης στο Εσπερινό Γενικό Λύκειο)

Επίσης οι διδάσκοντεςδιδάσκουσες στο πλαίσιο της υλοποίησης των εκάστοτε διδακτικών στόχων και του διαθέσιmicroου διδακτικού χρόνου microπορούν να χρησιmicroοποιούν κατά περίπτωση κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό (κείmicroενα δραστηριότητες κά) και από άλλες πηγές microε σκοπό την περαιτέρω εξοικείωση των microαθητώνmicroαθητριών microε ποικίλα κειmicroενικά είδη και την καλλιέργεια της ικανότητάς τους να κατανοούν και να παράγουν επιτυχώς προφορικό και γραπτό λόγο

36

Για την εξέταση του microαθήmicroατος στη Β΄ και Γ΄ τάξη του Ηmicroερήσιου και του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου και στη ∆΄ τάξη του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου ισχύει ότι προβλέπεται στο άρθρο 1 παρ 6 εδάφιο 2 του Π∆ 612012 (ΦΕΚ Α΄ 112)

Οι διδάσκοντες να ενηmicroερωθούν ενυπόγραφα

ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΔΙΑΝΟΜΗ

bull Γραφείο Υφυπουργού

bull Γραφείο Γενικού Γραmicromicroατέα

bull Γραφείο Ειδικού Γραmicromicroατέα

bull ∆νση Σπουδών ∆Ε Τmicroήmicroα Β΄

bull ∆νση Ιδιωτικής Εκπσης

bull ∆νση ΠΟ∆Ε

bull ∆νση Ξένων και Μειονοτικών Σχολείων

bull ∆νση Ειδικής Αγωγής

bull ΣΕΠΕ∆

ΣΥΝΤΗΣ ΤΜΡΧΗΣ ∆ΝΤΗΣ

∆Σ∆Ε

ΕΙ∆ΙΚΟΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

ΓΕΝΙΚΟΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

Ο ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ

ΘΕΟ∆ΩΡΟΣ Π ΠΑΠΑΘΕΟ∆ΩΡΟΥ

31

bull Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου

bull Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο

Β΄ Τάξη Ηmicroερήσιου Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Β΄ να διδαχτούν Η ΕΙ∆ΗΣΗ Ι Η ΕΙ∆ΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ 1Το γεγονός και το σχόλιο στην είδηση (σσ 14-17) 2Προβολή και διαφοροποίηση της είδησης (σσ 18-19) 3Παρεmicroβολή ξένου σχολίου στην είδηση (σ 20) 4 ∆ιαπλοκή του γεγονότος microε το σχόλιο στην είδηση (σσ 21-22) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το σχόλιο και την είδηση) (σσ 23-25) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την πληροφόρηση τη δηmicroοσιογραφία τον Τύπο) (σσ 26-30) ΙΙ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΙ∆ΗΣΗΣ 1Η οργάνωση της είδησης (σσ 32-35) 2Η οπτική γωνία του δηmicroοσιογράφου στην είδηση (σσ 36-38) 3Ο τίτλος της είδησης (σσ 39-42) 4Συντακτικά στοιχεία στην είδηση α Η σειρά των λεκτικών συνόλων στην είδηση (σσ 43-44) β Ενεργητική και παθητική σύνταξη στην είδηση (σ 45) γ Η χρήση των ονοmicroατικών προσδιορισmicroών στην είδηση Χρήση ονοmicroάτων και επιθέτων (σ 46)

δ Ο προσδιορισmicroός του χρόνου στην είδηση (σ 47) 5 Το σχόλιο πάνω σε microια είδηση (σσ 48-53) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το χρόνο) (σσ 54-55) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τα microέσα microαζικής επικοινωνίας) (σσ 56-63) Οργάνωση του λόγου Η χρήση του παραδείγmicroατος στην ανάπτυξη παραγράφου και ευρύτερου κειmicroένου (σσ 63-68)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΙ∆Η

Βιογραφικά είδη (σσ 71-72) 1 Βιογραφία microυθιστορηmicroατική βιογραφία (σσ 73-76) 2 Βιογραφικό σηmicroείωmicroα

α Τα γεγονότα και τα σχόλια σε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 77-78) β Η δοmicroή και το περιεχόmicroενο ενός βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 78-79) Λεξιλόγιο βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 82-84)

4 Αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα α Σύγκριση ενός αυτοβιογραφικού σηmicroειώmicroατος microε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σ 86) β Το έmicromicroεσο σχόλιο στο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 86-87) δ Ο πρακτικός σκοπός ενός (αυτο)βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 89-94)

Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την εργασία και την επιλογή επαγγέλmicroατος) (σσ 95-103) 6 Ηmicroερολόγιο (σσ 108-111) 7 Συστατική επιστολή (σσ 112-118) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε το χαρακτηρισmicroό ατόmicroου τις στερεότυπες αντιλήψεις το φυλετικό και κοινωνικό ρατσισmicroό) (σσ 119-126) Οργάνωση του λόγου Ι Παράγραφος Ανάπτυξη microε σύγκριση και αντίθεση (σσ 127-131) ΙΙ Ο ρόλος της αντίθεσης στη συνοχή του κειmicroένου α Συνοχή προτάσεων και περιόδων (σσ 132-133) β Συνοχή παραγράφων microε αντιθετική σύνδεση Ανάπτυξη δύο εννοιών σε ένα ευρύτερο κείmicroενο (σσ 133-135)

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ndash ΚΡΙΤΙΚΗ

32

Ι Παρουσίαση και κριτική ενός βιβλίου 3 Βιβλιοκριτική α Λογοτεχνική κριτική (σσ163-169) β Κριτική άλλων κειmicroένων (σ170-171) 5 Απλή και διαδοχική υπόταξη (σ175) 6 Οι αναφορικές προτάσεις (σσ176-177) Λεξιλόγιο (σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν) (σ 178) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την τέχνη και την κριτική έργου τέχνης) (σσ 179-189) ΙΙ Παρουσίαση και κριτική microιας θεατρικής παράστασης Λεξιλόγιο (σχετικό microε τη θεατρική κριτική) (σσ 203-205) ΙΙΙ Παρουσίαση και κριτική άλλων microορφών τέχνης Λεξιλόγιο (σχετικό microε την κριτική (σσ 219-220) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την κριτικήαξιολόγηση του ατόmicroου και την αυτοκριτική) (σσ 221-224) ΙV Οργάνωση του λόγου ορισmicroός και διαίρεση microιας έννοιας 1Ορισmicroός (σσ 226-230) 2∆ιαίρεση (σσ 231-236)

Σηmicroειώσεις ndashΠερίληψη Ι Σηmicroειώσεις (σ 240)

Α Σηmicroειώσεις από γραπτό λόγο (σσ 241-242) 1Κρατώ σηmicroειώσεις κατά παράγραφο (σσ 243-248) 2Εργάζοmicroαι σε ευρύτερες (από την παράγραφο) νοηmicroατικές ενότητες και κρατώ σηmicroειώσεις (σσ249-252) 3Από τις σηmicroειώσεις προχωρώ στο διάγραmicromicroα του κειmicroένου (σσ 253-257) Β Σηmicroειώσεις από προφορικό λόγο (σσ 258-259) ΙΙ Περίληψη Α Περίληψη γραπτού λόγου 1Πώς οδηγούmicroαι στην περίληψη (σ 262) 2Τι πρέπει να προσέχω σε microια περίληψη (σ 263) 3Συγκρίνω δύο περιλήψεις microία εκτενή και microία συνοπτική του ίδιου κειmicroένου (σσ 264-265) 4Εξετάζω τη χρήση της ενεργητικής και της παθητικής σύνταξης σε microία περίληψη (σσ 266-267) 5Παρατηρώ περιλήψεις από ποικίλα κείmicroενα (σσ 268-273) Β Περίληψη προφορικού λόγου 1∆ιαβάζω τη δηmicroοσιογραφική περίληψη microιας συζήτησης (σσ 274-275) 2Παρουσιάζω σε προφορικό και γραπτό λόγο περίληψη microιας συζήτησης (σ 276) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τη λακωνική έκφραση και την προσπάθεια για εξοικονόmicroηση χρόνου στη σύγχρονη καθηmicroερινή ζωή) (σσ 277-286)

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Για τον ορθό καταmicroερισmicroό και την αποδοτικότερη διδασκαλία της διδακτέας ύλης της

Νεοελληνικής Γλώσσας του Ηmicroερήσιου Επαγγελmicroατικού Λυκείου (ΕΠΑΛ) είναι σκόπιmicroο να ληφθούν υπόψη

1Το Πρόγραmicromicroα Σπουδών για τη Γλωσσική ∆ιδασκαλία στο Λύκειο (σ79-105) που περιλαmicroβάνεται στο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Α΄θmicroιας και Β΄θmicroιας Εκπσης Θεωρητικές Επιστήmicroες (2000) 2Οι laquoΟδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών microαθηmicroάτων στο Γενικό Λύκειοraquo που περιλαmicroβάνουν προτάσεις για τη διδασκαλία των εγχειριδίων Έκφραση-Έκθεση και την αξιοποίηση των βιβλίων Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου και Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο Επίσης οι διδάσκοντεςδιδάσκουσες στο πλαίσιο της υλοποίησης των εκάστοτε

διδακτικών στόχων και του διαθέσιmicroου διδακτικού χρόνου microπορούν να χρησιmicroοποιούν κατά περίπτωση κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό (κείmicroενα δραστηριότητες κά) και από άλλες πηγές microε σκοπό την περαιτέρω εξοικείωση των microαθητώνmicroαθητριών microε ποικίλα κειmicroενικά

33

είδη και την καλλιέργεια της ικανότητάς τους να κατανοούν και να παράγουν επιτυχώς προφορικό και γραπτό λόγο

ΕΣΠΕΡΙΝΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ

Η διδακτέα ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Γλώσσας των Β΄ και Γ΄ τάξεων Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου περιλαmicroβάνεται στα εγχειρίδια

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Α΄ της Α΄ τάξης Γενικού Λυκείου

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Β΄ της Β΄ τάξης Γενικού Λυκείου

bull Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο - Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου

bull Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο

Β΄ Τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Α΄ να διδαχτούν ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Ι ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ (σ 140) 1 Μεθόδευση της περιγραφής

α Η επιλογή και η παράθεσηοργάνωση των λεπτοmicroερειών (σσ 142-147) β Η ακρίβεια και η σαφήνεια στην περιγραφή (σσ 148-152)

2 Η γλώσσα της περιγραφής α Η επιλογή των κατάλληλων λέξεωνφράσεων (σσ 152-153) β Κυριολεκτική (δηλωτική) και microεταφορική (συνυποδηλωτική) χρήση της γλώσσας (σ 153)

3 Το σχόλιο και η οπτική γωνία στην περιγραφή (σσ 154-159) ΙΙ ∆ΙΑΦΟΡΑ ΘΕΜΑΤΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗΣ 1Περιγραφή ενός χώρου κτιρίου (σσ 160-167) 2Περιγραφή προσώπουατόmicroου

α Τα τυπικά και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ενός προσώπου ατόmicroου (σσ 168-170) β Το σχόλιο στην περιγραφή ενός ατόmicroου (σσ 171-176)

3 Περιγραφή ζωγραφικού πίνακα ή άλλου έργου τέχνης (σσ 176-178) 4 Ειδικά θέmicroατα β Περιγραφή της διαδικασίας για την κατασκευή ή τη χρήση ενός αντικειmicroένου (σσ 182-183) ΙΙΙ ΕΚΦΡΑΣΗ-ΕΚΘΕΣΗ θέmicroατα σχετικά microε την ενδυmicroασία και τη microόδα (σσ 184-199) ΙV ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ

Ανάπτυξη microιας παραγράφου microε αναλογία (σσ 200-205) ΑΦΗΓΗΣΗ Ι ΑΦΗΓΗΣΗ

1Ορισmicroός της αφήγησης (σσ 210-211) 2Αφηγηmicroατικό περιεχόmicroενο και αφηγηmicroατική πράξη (σσ 212-214) 7Αφηγηmicroατικός χρόνος (σσ 240-250)

Λεξιλόγιο σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν (σσ 251-252) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση (Γηρατειά και νεότητα Χθες-Σήmicroερα-Αύριο Αφηγήσεις για το παρελθόν και το microέλλον) (σσ 252-258) ΙΙ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΦΗΓΗΣΗ Λεξιλόγιο (σσ 262-263) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση Το κωmicroικό και η σηmicroασία του γέλιου (σσ 264-271) ΙΙΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ Συνοχή κειmicroένου (σσ 272-274)

Συνοχή σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο (σσ 274-277) ΤΟ ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΗΜΑ (σσ 280-295)

34

Γ΄ Τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Β΄ να διδαχτούν

Η ΕΙ∆ΗΣΗ Ι Η ΕΙ∆ΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ 1 Το γεγονός και το σχόλιο στην είδηση (σσ 14-17) 2 Προβολή και διαφοροποίηση της είδησης (σσ 18-19) 3 Παρεmicroβολή ξένου σχολίου στην είδηση (σ 20) 4 ∆ιαπλοκή του γεγονότος microε το σχόλιο στην είδηση (σσ 21-22) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το σχόλιο και την είδηση) (σσ 23-25) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την πληροφόρηση τη δηmicroοσιογραφία τον Τύπο) (σσ 26-30) ΙΙ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΙ∆ΗΣΗΣ 1 Η οργάνωση της είδησης (σσ 32-35) 2 Η οπτική γωνία του δηmicroοσιογράφου στην είδηση (σσ 36-38) 3 Ο τίτλος της είδησης (σσ 39-42) 4 Συντακτικά στοιχεία στην είδηση

α Η σειρά των λεκτικών συνόλων στην είδηση (σσ 43-44) β Ενεργητική και παθητική σύνταξη στην είδηση (σ 45) γ Η χρήση των ονοmicroατικών προσδιορισmicroών στην είδηση Χρήση ονοmicroάτων και επιθέτων (σ 46)

δ Ο προσδιορισmicroός του χρόνου στην είδηση (σ 47) 5 Το σχόλιο πάνω σε microια είδηση (σσ 48-53)

Λεξιλόγιο (σχετικό microε το χρόνο) (σσ 54-55) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τα microέσα microαζικής επικοινωνίας) (σσ 56-63) Οργάνωση του λόγου Η χρήση του παραδείγmicroατος στην ανάπτυξη παραγράφου και ευρύτερου κειmicroένου (σσ 63-68)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΙ∆Η

Βιογραφικά είδη (σσ 71-72) 1 Βιογραφία microυθιστορηmicroατική βιογραφία (σσ 73-76) 2 Βιογραφικό σηmicroείωmicroα

α Τα γεγονότα και τα σχόλια σε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 77-78) β Η δοmicroή και το περιεχόmicroενο ενός βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 78-79) Λεξιλόγιο βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 82-84)

4 Αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα α Σύγκριση ενός αυτοβιογραφικού σηmicroειώmicroατος microε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σ 86) β Το έmicromicroεσο σχόλιο στο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 86-87) δ Ο πρακτικός σκοπός ενός (αυτο)βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 89-94)

Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την εργασία και την επιλογή επαγγέλmicroατος) (σσ 95-103) 6 Ηmicroερολόγιο (σσ 108-111) 7 Συστατική επιστολή (σσ 112-118) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε το χαρακτηρισmicroό ατόmicroου τις στερεότυπες αντιλήψεις το φυλετικό και κοινωνικό ρατσισmicroό) (σσ 119-126) Οργάνωση του λόγου Ι Παράγραφος Ανάπτυξη microε σύγκριση και αντίθεση (σσ 127-131) ΙΙ Ο ρόλος της αντίθεσης στη συνοχή του κειmicroένου α Συνοχή προτάσεων και περιόδων (σσ 132-133) β Συνοχή παραγράφων microε αντιθετική σύνδεση Ανάπτυξη δύο εννοιών σε ένα ευρύτερο κείmicroενο (σσ 133-135)

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ndash ΚΡΙΤΙΚΗ

Ι Παρουσίαση και κριτική ενός βιβλίου 3 Βιβλιοκριτική α Λογοτεχνική κριτική (σσ 163-169)

35

β Κριτική άλλων κειmicroένων (σσ 170-171) 5 Απλή και διαδοχική υπόταξη (σ175) 6 Οι αναφορικές προτάσεις (σσ 176-177) Λεξιλόγιο (σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν) (σ 178) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την τέχνη και την κριτική έργου τέχνης) (σσ 179-189) ΙΙ Παρουσίαση και κριτική microιας θεατρικής παράστασης Λεξιλόγιο (σχετικό microε τη θεατρική κριτική) (σσ 203-205) ΙΙΙ Παρουσίαση και κριτική άλλων microορφών τέχνης Λεξιλόγιο (σχετικό microε την κριτική (σσ 219-220) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την κριτικήαξιολόγηση του ατόmicroου και την αυτοκριτική) (σσ 221-224) ΙV Οργάνωση του λόγου ορισmicroός και διαίρεση microιας έννοιας 1Ορισmicroός (σσ 226-230) 2∆ιαίρεση (σσ 231-236)

Σηmicroειώσεις ndashΠερίληψη Ι Σηmicroειώσεις (σ 240)

Α Σηmicroειώσεις από γραπτό λόγο (σσ 241-242) 1Κρατώ σηmicroειώσεις κατά παράγραφο (σσ 243-248) 2Εργάζοmicroαι σε ευρύτερες (από την παράγραφο) νοηmicroατικές ενότητες και κρατώ σηmicroειώσεις (σσ249-252) 3 Από τις σηmicroειώσεις προχωρώ στο διάγραmicromicroα του κειmicroένου (σσ 253-257) Β Σηmicroειώσεις από προφορικό λόγο (σσ 258-259) ΙΙ Περίληψη Α Περίληψη γραπτού λόγου 1Πώς οδηγούmicroαι στην περίληψη (σ 262) 2 Τι πρέπει να προσέχω σε microια περίληψη (σ 263) 3 Συγκρίνω δύο περιλήψεις microία εκτενή και microία συνοπτική του ίδιου κειmicroένου (σσ 264-265) 4 Εξετάζω τη χρήση της ενεργητικής και της παθητικής σύνταξης σε microία περίληψη (σσ 266-267) 5 Παρατηρώ περιλήψεις από ποικίλα κείmicroενα (σσ 268-273) Β Περίληψη προφορικού λόγου 1 ∆ιαβάζω τη δηmicroοσιογραφική περίληψη microιας συζήτησης (σσ 274-275) 2 Παρουσιάζω σε προφορικό και γραπτό λόγο περίληψη microιας συζήτησης (σσ 276) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τη λακωνική έκφραση και την προσπάθεια για εξοικονόmicroηση χρόνου στη σύγχρονη καθηmicroερινή ζωή) (σ 277-286)

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Για τον ορθό καταmicroερισmicroό και την αποδοτικότερη διδασκαλία της διδακτέας ύλης της

Νεοελληνικής Γλώσσας του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου είναι σκόπιmicroο να ληφθούν υπόψη

1Το Πρόγραmicromicroα Σπουδών για τη Γλωσσική ∆ιδασκαλία στο Λύκειο (σ79-105) που περιλαmicroβάνεται στο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Αθmicroιας και Βθmicroιας Εκπσης Θεωρητικές Επιστήmicroες (2000) 2Οι laquoΟδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών microαθηmicroάτων στο Γενικό Λύκειοraquo που περιλαmicroβάνουν προτάσεις για τη διδασκαλία των εγχειριδίων Έκφραση-Έκθεση και την αξιοποίηση των βιβλίων Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου και Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο (να αξιοποιηθούν σύmicroφωνα microε την κατανοmicroή της διδακτέας ύλης στο Εσπερινό Γενικό Λύκειο)

Επίσης οι διδάσκοντεςδιδάσκουσες στο πλαίσιο της υλοποίησης των εκάστοτε διδακτικών στόχων και του διαθέσιmicroου διδακτικού χρόνου microπορούν να χρησιmicroοποιούν κατά περίπτωση κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό (κείmicroενα δραστηριότητες κά) και από άλλες πηγές microε σκοπό την περαιτέρω εξοικείωση των microαθητώνmicroαθητριών microε ποικίλα κειmicroενικά είδη και την καλλιέργεια της ικανότητάς τους να κατανοούν και να παράγουν επιτυχώς προφορικό και γραπτό λόγο

36

Για την εξέταση του microαθήmicroατος στη Β΄ και Γ΄ τάξη του Ηmicroερήσιου και του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου και στη ∆΄ τάξη του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου ισχύει ότι προβλέπεται στο άρθρο 1 παρ 6 εδάφιο 2 του Π∆ 612012 (ΦΕΚ Α΄ 112)

Οι διδάσκοντες να ενηmicroερωθούν ενυπόγραφα

ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΔΙΑΝΟΜΗ

bull Γραφείο Υφυπουργού

bull Γραφείο Γενικού Γραmicromicroατέα

bull Γραφείο Ειδικού Γραmicromicroατέα

bull ∆νση Σπουδών ∆Ε Τmicroήmicroα Β΄

bull ∆νση Ιδιωτικής Εκπσης

bull ∆νση ΠΟ∆Ε

bull ∆νση Ξένων και Μειονοτικών Σχολείων

bull ∆νση Ειδικής Αγωγής

bull ΣΕΠΕ∆

ΣΥΝΤΗΣ ΤΜΡΧΗΣ ∆ΝΤΗΣ

∆Σ∆Ε

ΕΙ∆ΙΚΟΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

ΓΕΝΙΚΟΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

Ο ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ

ΘΕΟ∆ΩΡΟΣ Π ΠΑΠΑΘΕΟ∆ΩΡΟΥ

32

Ι Παρουσίαση και κριτική ενός βιβλίου 3 Βιβλιοκριτική α Λογοτεχνική κριτική (σσ163-169) β Κριτική άλλων κειmicroένων (σ170-171) 5 Απλή και διαδοχική υπόταξη (σ175) 6 Οι αναφορικές προτάσεις (σσ176-177) Λεξιλόγιο (σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν) (σ 178) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την τέχνη και την κριτική έργου τέχνης) (σσ 179-189) ΙΙ Παρουσίαση και κριτική microιας θεατρικής παράστασης Λεξιλόγιο (σχετικό microε τη θεατρική κριτική) (σσ 203-205) ΙΙΙ Παρουσίαση και κριτική άλλων microορφών τέχνης Λεξιλόγιο (σχετικό microε την κριτική (σσ 219-220) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την κριτικήαξιολόγηση του ατόmicroου και την αυτοκριτική) (σσ 221-224) ΙV Οργάνωση του λόγου ορισmicroός και διαίρεση microιας έννοιας 1Ορισmicroός (σσ 226-230) 2∆ιαίρεση (σσ 231-236)

Σηmicroειώσεις ndashΠερίληψη Ι Σηmicroειώσεις (σ 240)

Α Σηmicroειώσεις από γραπτό λόγο (σσ 241-242) 1Κρατώ σηmicroειώσεις κατά παράγραφο (σσ 243-248) 2Εργάζοmicroαι σε ευρύτερες (από την παράγραφο) νοηmicroατικές ενότητες και κρατώ σηmicroειώσεις (σσ249-252) 3Από τις σηmicroειώσεις προχωρώ στο διάγραmicromicroα του κειmicroένου (σσ 253-257) Β Σηmicroειώσεις από προφορικό λόγο (σσ 258-259) ΙΙ Περίληψη Α Περίληψη γραπτού λόγου 1Πώς οδηγούmicroαι στην περίληψη (σ 262) 2Τι πρέπει να προσέχω σε microια περίληψη (σ 263) 3Συγκρίνω δύο περιλήψεις microία εκτενή και microία συνοπτική του ίδιου κειmicroένου (σσ 264-265) 4Εξετάζω τη χρήση της ενεργητικής και της παθητικής σύνταξης σε microία περίληψη (σσ 266-267) 5Παρατηρώ περιλήψεις από ποικίλα κείmicroενα (σσ 268-273) Β Περίληψη προφορικού λόγου 1∆ιαβάζω τη δηmicroοσιογραφική περίληψη microιας συζήτησης (σσ 274-275) 2Παρουσιάζω σε προφορικό και γραπτό λόγο περίληψη microιας συζήτησης (σ 276) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τη λακωνική έκφραση και την προσπάθεια για εξοικονόmicroηση χρόνου στη σύγχρονη καθηmicroερινή ζωή) (σσ 277-286)

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Για τον ορθό καταmicroερισmicroό και την αποδοτικότερη διδασκαλία της διδακτέας ύλης της

Νεοελληνικής Γλώσσας του Ηmicroερήσιου Επαγγελmicroατικού Λυκείου (ΕΠΑΛ) είναι σκόπιmicroο να ληφθούν υπόψη

1Το Πρόγραmicromicroα Σπουδών για τη Γλωσσική ∆ιδασκαλία στο Λύκειο (σ79-105) που περιλαmicroβάνεται στο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Α΄θmicroιας και Β΄θmicroιας Εκπσης Θεωρητικές Επιστήmicroες (2000) 2Οι laquoΟδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών microαθηmicroάτων στο Γενικό Λύκειοraquo που περιλαmicroβάνουν προτάσεις για τη διδασκαλία των εγχειριδίων Έκφραση-Έκθεση και την αξιοποίηση των βιβλίων Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου και Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο Επίσης οι διδάσκοντεςδιδάσκουσες στο πλαίσιο της υλοποίησης των εκάστοτε

διδακτικών στόχων και του διαθέσιmicroου διδακτικού χρόνου microπορούν να χρησιmicroοποιούν κατά περίπτωση κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό (κείmicroενα δραστηριότητες κά) και από άλλες πηγές microε σκοπό την περαιτέρω εξοικείωση των microαθητώνmicroαθητριών microε ποικίλα κειmicroενικά

33

είδη και την καλλιέργεια της ικανότητάς τους να κατανοούν και να παράγουν επιτυχώς προφορικό και γραπτό λόγο

ΕΣΠΕΡΙΝΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ

Η διδακτέα ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Γλώσσας των Β΄ και Γ΄ τάξεων Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου περιλαmicroβάνεται στα εγχειρίδια

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Α΄ της Α΄ τάξης Γενικού Λυκείου

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Β΄ της Β΄ τάξης Γενικού Λυκείου

bull Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο - Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου

bull Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο

Β΄ Τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Α΄ να διδαχτούν ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Ι ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ (σ 140) 1 Μεθόδευση της περιγραφής

α Η επιλογή και η παράθεσηοργάνωση των λεπτοmicroερειών (σσ 142-147) β Η ακρίβεια και η σαφήνεια στην περιγραφή (σσ 148-152)

2 Η γλώσσα της περιγραφής α Η επιλογή των κατάλληλων λέξεωνφράσεων (σσ 152-153) β Κυριολεκτική (δηλωτική) και microεταφορική (συνυποδηλωτική) χρήση της γλώσσας (σ 153)

3 Το σχόλιο και η οπτική γωνία στην περιγραφή (σσ 154-159) ΙΙ ∆ΙΑΦΟΡΑ ΘΕΜΑΤΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗΣ 1Περιγραφή ενός χώρου κτιρίου (σσ 160-167) 2Περιγραφή προσώπουατόmicroου

α Τα τυπικά και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ενός προσώπου ατόmicroου (σσ 168-170) β Το σχόλιο στην περιγραφή ενός ατόmicroου (σσ 171-176)

3 Περιγραφή ζωγραφικού πίνακα ή άλλου έργου τέχνης (σσ 176-178) 4 Ειδικά θέmicroατα β Περιγραφή της διαδικασίας για την κατασκευή ή τη χρήση ενός αντικειmicroένου (σσ 182-183) ΙΙΙ ΕΚΦΡΑΣΗ-ΕΚΘΕΣΗ θέmicroατα σχετικά microε την ενδυmicroασία και τη microόδα (σσ 184-199) ΙV ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ

Ανάπτυξη microιας παραγράφου microε αναλογία (σσ 200-205) ΑΦΗΓΗΣΗ Ι ΑΦΗΓΗΣΗ

1Ορισmicroός της αφήγησης (σσ 210-211) 2Αφηγηmicroατικό περιεχόmicroενο και αφηγηmicroατική πράξη (σσ 212-214) 7Αφηγηmicroατικός χρόνος (σσ 240-250)

Λεξιλόγιο σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν (σσ 251-252) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση (Γηρατειά και νεότητα Χθες-Σήmicroερα-Αύριο Αφηγήσεις για το παρελθόν και το microέλλον) (σσ 252-258) ΙΙ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΦΗΓΗΣΗ Λεξιλόγιο (σσ 262-263) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση Το κωmicroικό και η σηmicroασία του γέλιου (σσ 264-271) ΙΙΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ Συνοχή κειmicroένου (σσ 272-274)

Συνοχή σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο (σσ 274-277) ΤΟ ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΗΜΑ (σσ 280-295)

34

Γ΄ Τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Β΄ να διδαχτούν

Η ΕΙ∆ΗΣΗ Ι Η ΕΙ∆ΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ 1 Το γεγονός και το σχόλιο στην είδηση (σσ 14-17) 2 Προβολή και διαφοροποίηση της είδησης (σσ 18-19) 3 Παρεmicroβολή ξένου σχολίου στην είδηση (σ 20) 4 ∆ιαπλοκή του γεγονότος microε το σχόλιο στην είδηση (σσ 21-22) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το σχόλιο και την είδηση) (σσ 23-25) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την πληροφόρηση τη δηmicroοσιογραφία τον Τύπο) (σσ 26-30) ΙΙ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΙ∆ΗΣΗΣ 1 Η οργάνωση της είδησης (σσ 32-35) 2 Η οπτική γωνία του δηmicroοσιογράφου στην είδηση (σσ 36-38) 3 Ο τίτλος της είδησης (σσ 39-42) 4 Συντακτικά στοιχεία στην είδηση

α Η σειρά των λεκτικών συνόλων στην είδηση (σσ 43-44) β Ενεργητική και παθητική σύνταξη στην είδηση (σ 45) γ Η χρήση των ονοmicroατικών προσδιορισmicroών στην είδηση Χρήση ονοmicroάτων και επιθέτων (σ 46)

δ Ο προσδιορισmicroός του χρόνου στην είδηση (σ 47) 5 Το σχόλιο πάνω σε microια είδηση (σσ 48-53)

Λεξιλόγιο (σχετικό microε το χρόνο) (σσ 54-55) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τα microέσα microαζικής επικοινωνίας) (σσ 56-63) Οργάνωση του λόγου Η χρήση του παραδείγmicroατος στην ανάπτυξη παραγράφου και ευρύτερου κειmicroένου (σσ 63-68)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΙ∆Η

Βιογραφικά είδη (σσ 71-72) 1 Βιογραφία microυθιστορηmicroατική βιογραφία (σσ 73-76) 2 Βιογραφικό σηmicroείωmicroα

α Τα γεγονότα και τα σχόλια σε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 77-78) β Η δοmicroή και το περιεχόmicroενο ενός βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 78-79) Λεξιλόγιο βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 82-84)

4 Αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα α Σύγκριση ενός αυτοβιογραφικού σηmicroειώmicroατος microε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σ 86) β Το έmicromicroεσο σχόλιο στο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 86-87) δ Ο πρακτικός σκοπός ενός (αυτο)βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 89-94)

Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την εργασία και την επιλογή επαγγέλmicroατος) (σσ 95-103) 6 Ηmicroερολόγιο (σσ 108-111) 7 Συστατική επιστολή (σσ 112-118) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε το χαρακτηρισmicroό ατόmicroου τις στερεότυπες αντιλήψεις το φυλετικό και κοινωνικό ρατσισmicroό) (σσ 119-126) Οργάνωση του λόγου Ι Παράγραφος Ανάπτυξη microε σύγκριση και αντίθεση (σσ 127-131) ΙΙ Ο ρόλος της αντίθεσης στη συνοχή του κειmicroένου α Συνοχή προτάσεων και περιόδων (σσ 132-133) β Συνοχή παραγράφων microε αντιθετική σύνδεση Ανάπτυξη δύο εννοιών σε ένα ευρύτερο κείmicroενο (σσ 133-135)

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ndash ΚΡΙΤΙΚΗ

Ι Παρουσίαση και κριτική ενός βιβλίου 3 Βιβλιοκριτική α Λογοτεχνική κριτική (σσ 163-169)

35

β Κριτική άλλων κειmicroένων (σσ 170-171) 5 Απλή και διαδοχική υπόταξη (σ175) 6 Οι αναφορικές προτάσεις (σσ 176-177) Λεξιλόγιο (σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν) (σ 178) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την τέχνη και την κριτική έργου τέχνης) (σσ 179-189) ΙΙ Παρουσίαση και κριτική microιας θεατρικής παράστασης Λεξιλόγιο (σχετικό microε τη θεατρική κριτική) (σσ 203-205) ΙΙΙ Παρουσίαση και κριτική άλλων microορφών τέχνης Λεξιλόγιο (σχετικό microε την κριτική (σσ 219-220) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την κριτικήαξιολόγηση του ατόmicroου και την αυτοκριτική) (σσ 221-224) ΙV Οργάνωση του λόγου ορισmicroός και διαίρεση microιας έννοιας 1Ορισmicroός (σσ 226-230) 2∆ιαίρεση (σσ 231-236)

Σηmicroειώσεις ndashΠερίληψη Ι Σηmicroειώσεις (σ 240)

Α Σηmicroειώσεις από γραπτό λόγο (σσ 241-242) 1Κρατώ σηmicroειώσεις κατά παράγραφο (σσ 243-248) 2Εργάζοmicroαι σε ευρύτερες (από την παράγραφο) νοηmicroατικές ενότητες και κρατώ σηmicroειώσεις (σσ249-252) 3 Από τις σηmicroειώσεις προχωρώ στο διάγραmicromicroα του κειmicroένου (σσ 253-257) Β Σηmicroειώσεις από προφορικό λόγο (σσ 258-259) ΙΙ Περίληψη Α Περίληψη γραπτού λόγου 1Πώς οδηγούmicroαι στην περίληψη (σ 262) 2 Τι πρέπει να προσέχω σε microια περίληψη (σ 263) 3 Συγκρίνω δύο περιλήψεις microία εκτενή και microία συνοπτική του ίδιου κειmicroένου (σσ 264-265) 4 Εξετάζω τη χρήση της ενεργητικής και της παθητικής σύνταξης σε microία περίληψη (σσ 266-267) 5 Παρατηρώ περιλήψεις από ποικίλα κείmicroενα (σσ 268-273) Β Περίληψη προφορικού λόγου 1 ∆ιαβάζω τη δηmicroοσιογραφική περίληψη microιας συζήτησης (σσ 274-275) 2 Παρουσιάζω σε προφορικό και γραπτό λόγο περίληψη microιας συζήτησης (σσ 276) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τη λακωνική έκφραση και την προσπάθεια για εξοικονόmicroηση χρόνου στη σύγχρονη καθηmicroερινή ζωή) (σ 277-286)

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Για τον ορθό καταmicroερισmicroό και την αποδοτικότερη διδασκαλία της διδακτέας ύλης της

Νεοελληνικής Γλώσσας του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου είναι σκόπιmicroο να ληφθούν υπόψη

1Το Πρόγραmicromicroα Σπουδών για τη Γλωσσική ∆ιδασκαλία στο Λύκειο (σ79-105) που περιλαmicroβάνεται στο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Αθmicroιας και Βθmicroιας Εκπσης Θεωρητικές Επιστήmicroες (2000) 2Οι laquoΟδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών microαθηmicroάτων στο Γενικό Λύκειοraquo που περιλαmicroβάνουν προτάσεις για τη διδασκαλία των εγχειριδίων Έκφραση-Έκθεση και την αξιοποίηση των βιβλίων Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου και Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο (να αξιοποιηθούν σύmicroφωνα microε την κατανοmicroή της διδακτέας ύλης στο Εσπερινό Γενικό Λύκειο)

Επίσης οι διδάσκοντεςδιδάσκουσες στο πλαίσιο της υλοποίησης των εκάστοτε διδακτικών στόχων και του διαθέσιmicroου διδακτικού χρόνου microπορούν να χρησιmicroοποιούν κατά περίπτωση κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό (κείmicroενα δραστηριότητες κά) και από άλλες πηγές microε σκοπό την περαιτέρω εξοικείωση των microαθητώνmicroαθητριών microε ποικίλα κειmicroενικά είδη και την καλλιέργεια της ικανότητάς τους να κατανοούν και να παράγουν επιτυχώς προφορικό και γραπτό λόγο

36

Για την εξέταση του microαθήmicroατος στη Β΄ και Γ΄ τάξη του Ηmicroερήσιου και του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου και στη ∆΄ τάξη του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου ισχύει ότι προβλέπεται στο άρθρο 1 παρ 6 εδάφιο 2 του Π∆ 612012 (ΦΕΚ Α΄ 112)

Οι διδάσκοντες να ενηmicroερωθούν ενυπόγραφα

ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΔΙΑΝΟΜΗ

bull Γραφείο Υφυπουργού

bull Γραφείο Γενικού Γραmicromicroατέα

bull Γραφείο Ειδικού Γραmicromicroατέα

bull ∆νση Σπουδών ∆Ε Τmicroήmicroα Β΄

bull ∆νση Ιδιωτικής Εκπσης

bull ∆νση ΠΟ∆Ε

bull ∆νση Ξένων και Μειονοτικών Σχολείων

bull ∆νση Ειδικής Αγωγής

bull ΣΕΠΕ∆

ΣΥΝΤΗΣ ΤΜΡΧΗΣ ∆ΝΤΗΣ

∆Σ∆Ε

ΕΙ∆ΙΚΟΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

ΓΕΝΙΚΟΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

Ο ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ

ΘΕΟ∆ΩΡΟΣ Π ΠΑΠΑΘΕΟ∆ΩΡΟΥ

33

είδη και την καλλιέργεια της ικανότητάς τους να κατανοούν και να παράγουν επιτυχώς προφορικό και γραπτό λόγο

ΕΣΠΕΡΙΝΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ

Η διδακτέα ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Γλώσσας των Β΄ και Γ΄ τάξεων Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου περιλαmicroβάνεται στα εγχειρίδια

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Α΄ της Α΄ τάξης Γενικού Λυκείου

bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Β΄ της Β΄ τάξης Γενικού Λυκείου

bull Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο - Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου

bull Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο

Β΄ Τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Α΄ να διδαχτούν ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Ι ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ (σ 140) 1 Μεθόδευση της περιγραφής

α Η επιλογή και η παράθεσηοργάνωση των λεπτοmicroερειών (σσ 142-147) β Η ακρίβεια και η σαφήνεια στην περιγραφή (σσ 148-152)

2 Η γλώσσα της περιγραφής α Η επιλογή των κατάλληλων λέξεωνφράσεων (σσ 152-153) β Κυριολεκτική (δηλωτική) και microεταφορική (συνυποδηλωτική) χρήση της γλώσσας (σ 153)

3 Το σχόλιο και η οπτική γωνία στην περιγραφή (σσ 154-159) ΙΙ ∆ΙΑΦΟΡΑ ΘΕΜΑΤΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗΣ 1Περιγραφή ενός χώρου κτιρίου (σσ 160-167) 2Περιγραφή προσώπουατόmicroου

α Τα τυπικά και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ενός προσώπου ατόmicroου (σσ 168-170) β Το σχόλιο στην περιγραφή ενός ατόmicroου (σσ 171-176)

3 Περιγραφή ζωγραφικού πίνακα ή άλλου έργου τέχνης (σσ 176-178) 4 Ειδικά θέmicroατα β Περιγραφή της διαδικασίας για την κατασκευή ή τη χρήση ενός αντικειmicroένου (σσ 182-183) ΙΙΙ ΕΚΦΡΑΣΗ-ΕΚΘΕΣΗ θέmicroατα σχετικά microε την ενδυmicroασία και τη microόδα (σσ 184-199) ΙV ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ

Ανάπτυξη microιας παραγράφου microε αναλογία (σσ 200-205) ΑΦΗΓΗΣΗ Ι ΑΦΗΓΗΣΗ

1Ορισmicroός της αφήγησης (σσ 210-211) 2Αφηγηmicroατικό περιεχόmicroενο και αφηγηmicroατική πράξη (σσ 212-214) 7Αφηγηmicroατικός χρόνος (σσ 240-250)

Λεξιλόγιο σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν (σσ 251-252) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση (Γηρατειά και νεότητα Χθες-Σήmicroερα-Αύριο Αφηγήσεις για το παρελθόν και το microέλλον) (σσ 252-258) ΙΙ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΦΗΓΗΣΗ Λεξιλόγιο (σσ 262-263) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση Το κωmicroικό και η σηmicroασία του γέλιου (σσ 264-271) ΙΙΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ Συνοχή κειmicroένου (σσ 272-274)

Συνοχή σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο (σσ 274-277) ΤΟ ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΗΜΑ (σσ 280-295)

34

Γ΄ Τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Β΄ να διδαχτούν

Η ΕΙ∆ΗΣΗ Ι Η ΕΙ∆ΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ 1 Το γεγονός και το σχόλιο στην είδηση (σσ 14-17) 2 Προβολή και διαφοροποίηση της είδησης (σσ 18-19) 3 Παρεmicroβολή ξένου σχολίου στην είδηση (σ 20) 4 ∆ιαπλοκή του γεγονότος microε το σχόλιο στην είδηση (σσ 21-22) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το σχόλιο και την είδηση) (σσ 23-25) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την πληροφόρηση τη δηmicroοσιογραφία τον Τύπο) (σσ 26-30) ΙΙ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΙ∆ΗΣΗΣ 1 Η οργάνωση της είδησης (σσ 32-35) 2 Η οπτική γωνία του δηmicroοσιογράφου στην είδηση (σσ 36-38) 3 Ο τίτλος της είδησης (σσ 39-42) 4 Συντακτικά στοιχεία στην είδηση

α Η σειρά των λεκτικών συνόλων στην είδηση (σσ 43-44) β Ενεργητική και παθητική σύνταξη στην είδηση (σ 45) γ Η χρήση των ονοmicroατικών προσδιορισmicroών στην είδηση Χρήση ονοmicroάτων και επιθέτων (σ 46)

δ Ο προσδιορισmicroός του χρόνου στην είδηση (σ 47) 5 Το σχόλιο πάνω σε microια είδηση (σσ 48-53)

Λεξιλόγιο (σχετικό microε το χρόνο) (σσ 54-55) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τα microέσα microαζικής επικοινωνίας) (σσ 56-63) Οργάνωση του λόγου Η χρήση του παραδείγmicroατος στην ανάπτυξη παραγράφου και ευρύτερου κειmicroένου (σσ 63-68)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΙ∆Η

Βιογραφικά είδη (σσ 71-72) 1 Βιογραφία microυθιστορηmicroατική βιογραφία (σσ 73-76) 2 Βιογραφικό σηmicroείωmicroα

α Τα γεγονότα και τα σχόλια σε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 77-78) β Η δοmicroή και το περιεχόmicroενο ενός βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 78-79) Λεξιλόγιο βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 82-84)

4 Αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα α Σύγκριση ενός αυτοβιογραφικού σηmicroειώmicroατος microε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σ 86) β Το έmicromicroεσο σχόλιο στο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 86-87) δ Ο πρακτικός σκοπός ενός (αυτο)βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 89-94)

Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την εργασία και την επιλογή επαγγέλmicroατος) (σσ 95-103) 6 Ηmicroερολόγιο (σσ 108-111) 7 Συστατική επιστολή (σσ 112-118) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε το χαρακτηρισmicroό ατόmicroου τις στερεότυπες αντιλήψεις το φυλετικό και κοινωνικό ρατσισmicroό) (σσ 119-126) Οργάνωση του λόγου Ι Παράγραφος Ανάπτυξη microε σύγκριση και αντίθεση (σσ 127-131) ΙΙ Ο ρόλος της αντίθεσης στη συνοχή του κειmicroένου α Συνοχή προτάσεων και περιόδων (σσ 132-133) β Συνοχή παραγράφων microε αντιθετική σύνδεση Ανάπτυξη δύο εννοιών σε ένα ευρύτερο κείmicroενο (σσ 133-135)

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ndash ΚΡΙΤΙΚΗ

Ι Παρουσίαση και κριτική ενός βιβλίου 3 Βιβλιοκριτική α Λογοτεχνική κριτική (σσ 163-169)

35

β Κριτική άλλων κειmicroένων (σσ 170-171) 5 Απλή και διαδοχική υπόταξη (σ175) 6 Οι αναφορικές προτάσεις (σσ 176-177) Λεξιλόγιο (σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν) (σ 178) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την τέχνη και την κριτική έργου τέχνης) (σσ 179-189) ΙΙ Παρουσίαση και κριτική microιας θεατρικής παράστασης Λεξιλόγιο (σχετικό microε τη θεατρική κριτική) (σσ 203-205) ΙΙΙ Παρουσίαση και κριτική άλλων microορφών τέχνης Λεξιλόγιο (σχετικό microε την κριτική (σσ 219-220) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την κριτικήαξιολόγηση του ατόmicroου και την αυτοκριτική) (σσ 221-224) ΙV Οργάνωση του λόγου ορισmicroός και διαίρεση microιας έννοιας 1Ορισmicroός (σσ 226-230) 2∆ιαίρεση (σσ 231-236)

Σηmicroειώσεις ndashΠερίληψη Ι Σηmicroειώσεις (σ 240)

Α Σηmicroειώσεις από γραπτό λόγο (σσ 241-242) 1Κρατώ σηmicroειώσεις κατά παράγραφο (σσ 243-248) 2Εργάζοmicroαι σε ευρύτερες (από την παράγραφο) νοηmicroατικές ενότητες και κρατώ σηmicroειώσεις (σσ249-252) 3 Από τις σηmicroειώσεις προχωρώ στο διάγραmicromicroα του κειmicroένου (σσ 253-257) Β Σηmicroειώσεις από προφορικό λόγο (σσ 258-259) ΙΙ Περίληψη Α Περίληψη γραπτού λόγου 1Πώς οδηγούmicroαι στην περίληψη (σ 262) 2 Τι πρέπει να προσέχω σε microια περίληψη (σ 263) 3 Συγκρίνω δύο περιλήψεις microία εκτενή και microία συνοπτική του ίδιου κειmicroένου (σσ 264-265) 4 Εξετάζω τη χρήση της ενεργητικής και της παθητικής σύνταξης σε microία περίληψη (σσ 266-267) 5 Παρατηρώ περιλήψεις από ποικίλα κείmicroενα (σσ 268-273) Β Περίληψη προφορικού λόγου 1 ∆ιαβάζω τη δηmicroοσιογραφική περίληψη microιας συζήτησης (σσ 274-275) 2 Παρουσιάζω σε προφορικό και γραπτό λόγο περίληψη microιας συζήτησης (σσ 276) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τη λακωνική έκφραση και την προσπάθεια για εξοικονόmicroηση χρόνου στη σύγχρονη καθηmicroερινή ζωή) (σ 277-286)

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Για τον ορθό καταmicroερισmicroό και την αποδοτικότερη διδασκαλία της διδακτέας ύλης της

Νεοελληνικής Γλώσσας του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου είναι σκόπιmicroο να ληφθούν υπόψη

1Το Πρόγραmicromicroα Σπουδών για τη Γλωσσική ∆ιδασκαλία στο Λύκειο (σ79-105) που περιλαmicroβάνεται στο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Αθmicroιας και Βθmicroιας Εκπσης Θεωρητικές Επιστήmicroες (2000) 2Οι laquoΟδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών microαθηmicroάτων στο Γενικό Λύκειοraquo που περιλαmicroβάνουν προτάσεις για τη διδασκαλία των εγχειριδίων Έκφραση-Έκθεση και την αξιοποίηση των βιβλίων Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου και Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο (να αξιοποιηθούν σύmicroφωνα microε την κατανοmicroή της διδακτέας ύλης στο Εσπερινό Γενικό Λύκειο)

Επίσης οι διδάσκοντεςδιδάσκουσες στο πλαίσιο της υλοποίησης των εκάστοτε διδακτικών στόχων και του διαθέσιmicroου διδακτικού χρόνου microπορούν να χρησιmicroοποιούν κατά περίπτωση κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό (κείmicroενα δραστηριότητες κά) και από άλλες πηγές microε σκοπό την περαιτέρω εξοικείωση των microαθητώνmicroαθητριών microε ποικίλα κειmicroενικά είδη και την καλλιέργεια της ικανότητάς τους να κατανοούν και να παράγουν επιτυχώς προφορικό και γραπτό λόγο

36

Για την εξέταση του microαθήmicroατος στη Β΄ και Γ΄ τάξη του Ηmicroερήσιου και του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου και στη ∆΄ τάξη του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου ισχύει ότι προβλέπεται στο άρθρο 1 παρ 6 εδάφιο 2 του Π∆ 612012 (ΦΕΚ Α΄ 112)

Οι διδάσκοντες να ενηmicroερωθούν ενυπόγραφα

ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΔΙΑΝΟΜΗ

bull Γραφείο Υφυπουργού

bull Γραφείο Γενικού Γραmicromicroατέα

bull Γραφείο Ειδικού Γραmicromicroατέα

bull ∆νση Σπουδών ∆Ε Τmicroήmicroα Β΄

bull ∆νση Ιδιωτικής Εκπσης

bull ∆νση ΠΟ∆Ε

bull ∆νση Ξένων και Μειονοτικών Σχολείων

bull ∆νση Ειδικής Αγωγής

bull ΣΕΠΕ∆

ΣΥΝΤΗΣ ΤΜΡΧΗΣ ∆ΝΤΗΣ

∆Σ∆Ε

ΕΙ∆ΙΚΟΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

ΓΕΝΙΚΟΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

Ο ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ

ΘΕΟ∆ΩΡΟΣ Π ΠΑΠΑΘΕΟ∆ΩΡΟΥ

34

Γ΄ Τάξη Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου

Από το βιβλίο Έκφραση ndashΈκθεση Τεύχος Β΄ να διδαχτούν

Η ΕΙ∆ΗΣΗ Ι Η ΕΙ∆ΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ 1 Το γεγονός και το σχόλιο στην είδηση (σσ 14-17) 2 Προβολή και διαφοροποίηση της είδησης (σσ 18-19) 3 Παρεmicroβολή ξένου σχολίου στην είδηση (σ 20) 4 ∆ιαπλοκή του γεγονότος microε το σχόλιο στην είδηση (σσ 21-22) Λεξιλόγιο (σχετικό microε το σχόλιο και την είδηση) (σσ 23-25) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την πληροφόρηση τη δηmicroοσιογραφία τον Τύπο) (σσ 26-30) ΙΙ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΙ∆ΗΣΗΣ 1 Η οργάνωση της είδησης (σσ 32-35) 2 Η οπτική γωνία του δηmicroοσιογράφου στην είδηση (σσ 36-38) 3 Ο τίτλος της είδησης (σσ 39-42) 4 Συντακτικά στοιχεία στην είδηση

α Η σειρά των λεκτικών συνόλων στην είδηση (σσ 43-44) β Ενεργητική και παθητική σύνταξη στην είδηση (σ 45) γ Η χρήση των ονοmicroατικών προσδιορισmicroών στην είδηση Χρήση ονοmicroάτων και επιθέτων (σ 46)

δ Ο προσδιορισmicroός του χρόνου στην είδηση (σ 47) 5 Το σχόλιο πάνω σε microια είδηση (σσ 48-53)

Λεξιλόγιο (σχετικό microε το χρόνο) (σσ 54-55) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τα microέσα microαζικής επικοινωνίας) (σσ 56-63) Οργάνωση του λόγου Η χρήση του παραδείγmicroατος στην ανάπτυξη παραγράφου και ευρύτερου κειmicroένου (σσ 63-68)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΙ∆Η

Βιογραφικά είδη (σσ 71-72) 1 Βιογραφία microυθιστορηmicroατική βιογραφία (σσ 73-76) 2 Βιογραφικό σηmicroείωmicroα

α Τα γεγονότα και τα σχόλια σε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 77-78) β Η δοmicroή και το περιεχόmicroενο ενός βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 78-79) Λεξιλόγιο βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 82-84)

4 Αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα α Σύγκριση ενός αυτοβιογραφικού σηmicroειώmicroατος microε ένα βιογραφικό σηmicroείωmicroα (σ 86) β Το έmicromicroεσο σχόλιο στο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα (σσ 86-87) δ Ο πρακτικός σκοπός ενός (αυτο)βιογραφικού σηmicroειώmicroατος (σσ 89-94)

Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την εργασία και την επιλογή επαγγέλmicroατος) (σσ 95-103) 6 Ηmicroερολόγιο (σσ 108-111) 7 Συστατική επιστολή (σσ 112-118) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε το χαρακτηρισmicroό ατόmicroου τις στερεότυπες αντιλήψεις το φυλετικό και κοινωνικό ρατσισmicroό) (σσ 119-126) Οργάνωση του λόγου Ι Παράγραφος Ανάπτυξη microε σύγκριση και αντίθεση (σσ 127-131) ΙΙ Ο ρόλος της αντίθεσης στη συνοχή του κειmicroένου α Συνοχή προτάσεων και περιόδων (σσ 132-133) β Συνοχή παραγράφων microε αντιθετική σύνδεση Ανάπτυξη δύο εννοιών σε ένα ευρύτερο κείmicroενο (σσ 133-135)

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ndash ΚΡΙΤΙΚΗ

Ι Παρουσίαση και κριτική ενός βιβλίου 3 Βιβλιοκριτική α Λογοτεχνική κριτική (σσ 163-169)

35

β Κριτική άλλων κειmicroένων (σσ 170-171) 5 Απλή και διαδοχική υπόταξη (σ175) 6 Οι αναφορικές προτάσεις (σσ 176-177) Λεξιλόγιο (σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν) (σ 178) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την τέχνη και την κριτική έργου τέχνης) (σσ 179-189) ΙΙ Παρουσίαση και κριτική microιας θεατρικής παράστασης Λεξιλόγιο (σχετικό microε τη θεατρική κριτική) (σσ 203-205) ΙΙΙ Παρουσίαση και κριτική άλλων microορφών τέχνης Λεξιλόγιο (σχετικό microε την κριτική (σσ 219-220) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την κριτικήαξιολόγηση του ατόmicroου και την αυτοκριτική) (σσ 221-224) ΙV Οργάνωση του λόγου ορισmicroός και διαίρεση microιας έννοιας 1Ορισmicroός (σσ 226-230) 2∆ιαίρεση (σσ 231-236)

Σηmicroειώσεις ndashΠερίληψη Ι Σηmicroειώσεις (σ 240)

Α Σηmicroειώσεις από γραπτό λόγο (σσ 241-242) 1Κρατώ σηmicroειώσεις κατά παράγραφο (σσ 243-248) 2Εργάζοmicroαι σε ευρύτερες (από την παράγραφο) νοηmicroατικές ενότητες και κρατώ σηmicroειώσεις (σσ249-252) 3 Από τις σηmicroειώσεις προχωρώ στο διάγραmicromicroα του κειmicroένου (σσ 253-257) Β Σηmicroειώσεις από προφορικό λόγο (σσ 258-259) ΙΙ Περίληψη Α Περίληψη γραπτού λόγου 1Πώς οδηγούmicroαι στην περίληψη (σ 262) 2 Τι πρέπει να προσέχω σε microια περίληψη (σ 263) 3 Συγκρίνω δύο περιλήψεις microία εκτενή και microία συνοπτική του ίδιου κειmicroένου (σσ 264-265) 4 Εξετάζω τη χρήση της ενεργητικής και της παθητικής σύνταξης σε microία περίληψη (σσ 266-267) 5 Παρατηρώ περιλήψεις από ποικίλα κείmicroενα (σσ 268-273) Β Περίληψη προφορικού λόγου 1 ∆ιαβάζω τη δηmicroοσιογραφική περίληψη microιας συζήτησης (σσ 274-275) 2 Παρουσιάζω σε προφορικό και γραπτό λόγο περίληψη microιας συζήτησης (σσ 276) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τη λακωνική έκφραση και την προσπάθεια για εξοικονόmicroηση χρόνου στη σύγχρονη καθηmicroερινή ζωή) (σ 277-286)

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Για τον ορθό καταmicroερισmicroό και την αποδοτικότερη διδασκαλία της διδακτέας ύλης της

Νεοελληνικής Γλώσσας του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου είναι σκόπιmicroο να ληφθούν υπόψη

1Το Πρόγραmicromicroα Σπουδών για τη Γλωσσική ∆ιδασκαλία στο Λύκειο (σ79-105) που περιλαmicroβάνεται στο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Αθmicroιας και Βθmicroιας Εκπσης Θεωρητικές Επιστήmicroες (2000) 2Οι laquoΟδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών microαθηmicroάτων στο Γενικό Λύκειοraquo που περιλαmicroβάνουν προτάσεις για τη διδασκαλία των εγχειριδίων Έκφραση-Έκθεση και την αξιοποίηση των βιβλίων Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου και Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο (να αξιοποιηθούν σύmicroφωνα microε την κατανοmicroή της διδακτέας ύλης στο Εσπερινό Γενικό Λύκειο)

Επίσης οι διδάσκοντεςδιδάσκουσες στο πλαίσιο της υλοποίησης των εκάστοτε διδακτικών στόχων και του διαθέσιmicroου διδακτικού χρόνου microπορούν να χρησιmicroοποιούν κατά περίπτωση κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό (κείmicroενα δραστηριότητες κά) και από άλλες πηγές microε σκοπό την περαιτέρω εξοικείωση των microαθητώνmicroαθητριών microε ποικίλα κειmicroενικά είδη και την καλλιέργεια της ικανότητάς τους να κατανοούν και να παράγουν επιτυχώς προφορικό και γραπτό λόγο

36

Για την εξέταση του microαθήmicroατος στη Β΄ και Γ΄ τάξη του Ηmicroερήσιου και του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου και στη ∆΄ τάξη του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου ισχύει ότι προβλέπεται στο άρθρο 1 παρ 6 εδάφιο 2 του Π∆ 612012 (ΦΕΚ Α΄ 112)

Οι διδάσκοντες να ενηmicroερωθούν ενυπόγραφα

ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΔΙΑΝΟΜΗ

bull Γραφείο Υφυπουργού

bull Γραφείο Γενικού Γραmicromicroατέα

bull Γραφείο Ειδικού Γραmicromicroατέα

bull ∆νση Σπουδών ∆Ε Τmicroήmicroα Β΄

bull ∆νση Ιδιωτικής Εκπσης

bull ∆νση ΠΟ∆Ε

bull ∆νση Ξένων και Μειονοτικών Σχολείων

bull ∆νση Ειδικής Αγωγής

bull ΣΕΠΕ∆

ΣΥΝΤΗΣ ΤΜΡΧΗΣ ∆ΝΤΗΣ

∆Σ∆Ε

ΕΙ∆ΙΚΟΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

ΓΕΝΙΚΟΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

Ο ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ

ΘΕΟ∆ΩΡΟΣ Π ΠΑΠΑΘΕΟ∆ΩΡΟΥ

35

β Κριτική άλλων κειmicroένων (σσ 170-171) 5 Απλή και διαδοχική υπόταξη (σ175) 6 Οι αναφορικές προτάσεις (σσ 176-177) Λεξιλόγιο (σχετικό microε τα θέmicroατα για συζήτηση και έκφρασηέκθεση που ακολουθούν) (σ 178) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την τέχνη και την κριτική έργου τέχνης) (σσ 179-189) ΙΙ Παρουσίαση και κριτική microιας θεατρικής παράστασης Λεξιλόγιο (σχετικό microε τη θεατρική κριτική) (σσ 203-205) ΙΙΙ Παρουσίαση και κριτική άλλων microορφών τέχνης Λεξιλόγιο (σχετικό microε την κριτική (σσ 219-220) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε την κριτικήαξιολόγηση του ατόmicroου και την αυτοκριτική) (σσ 221-224) ΙV Οργάνωση του λόγου ορισmicroός και διαίρεση microιας έννοιας 1Ορισmicroός (σσ 226-230) 2∆ιαίρεση (σσ 231-236)

Σηmicroειώσεις ndashΠερίληψη Ι Σηmicroειώσεις (σ 240)

Α Σηmicroειώσεις από γραπτό λόγο (σσ 241-242) 1Κρατώ σηmicroειώσεις κατά παράγραφο (σσ 243-248) 2Εργάζοmicroαι σε ευρύτερες (από την παράγραφο) νοηmicroατικές ενότητες και κρατώ σηmicroειώσεις (σσ249-252) 3 Από τις σηmicroειώσεις προχωρώ στο διάγραmicromicroα του κειmicroένου (σσ 253-257) Β Σηmicroειώσεις από προφορικό λόγο (σσ 258-259) ΙΙ Περίληψη Α Περίληψη γραπτού λόγου 1Πώς οδηγούmicroαι στην περίληψη (σ 262) 2 Τι πρέπει να προσέχω σε microια περίληψη (σ 263) 3 Συγκρίνω δύο περιλήψεις microία εκτενή και microία συνοπτική του ίδιου κειmicroένου (σσ 264-265) 4 Εξετάζω τη χρήση της ενεργητικής και της παθητικής σύνταξης σε microία περίληψη (σσ 266-267) 5 Παρατηρώ περιλήψεις από ποικίλα κείmicroενα (σσ 268-273) Β Περίληψη προφορικού λόγου 1 ∆ιαβάζω τη δηmicroοσιογραφική περίληψη microιας συζήτησης (σσ 274-275) 2 Παρουσιάζω σε προφορικό και γραπτό λόγο περίληψη microιας συζήτησης (σσ 276) Θέmicroατα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση (σχετικά microε τη λακωνική έκφραση και την προσπάθεια για εξοικονόmicroηση χρόνου στη σύγχρονη καθηmicroερινή ζωή) (σ 277-286)

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Για τον ορθό καταmicroερισmicroό και την αποδοτικότερη διδασκαλία της διδακτέας ύλης της

Νεοελληνικής Γλώσσας του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου είναι σκόπιmicroο να ληφθούν υπόψη

1Το Πρόγραmicromicroα Σπουδών για τη Γλωσσική ∆ιδασκαλία στο Λύκειο (σ79-105) που περιλαmicroβάνεται στο Πρόγραmicromicroα Σπουδών Αθmicroιας και Βθmicroιας Εκπσης Θεωρητικές Επιστήmicroες (2000) 2Οι laquoΟδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών microαθηmicroάτων στο Γενικό Λύκειοraquo που περιλαmicroβάνουν προτάσεις για τη διδασκαλία των εγχειριδίων Έκφραση-Έκθεση και την αξιοποίηση των βιβλίων Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι Γενικού Λυκείου και Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο (να αξιοποιηθούν σύmicroφωνα microε την κατανοmicroή της διδακτέας ύλης στο Εσπερινό Γενικό Λύκειο)

Επίσης οι διδάσκοντεςδιδάσκουσες στο πλαίσιο της υλοποίησης των εκάστοτε διδακτικών στόχων και του διαθέσιmicroου διδακτικού χρόνου microπορούν να χρησιmicroοποιούν κατά περίπτωση κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό (κείmicroενα δραστηριότητες κά) και από άλλες πηγές microε σκοπό την περαιτέρω εξοικείωση των microαθητώνmicroαθητριών microε ποικίλα κειmicroενικά είδη και την καλλιέργεια της ικανότητάς τους να κατανοούν και να παράγουν επιτυχώς προφορικό και γραπτό λόγο

36

Για την εξέταση του microαθήmicroατος στη Β΄ και Γ΄ τάξη του Ηmicroερήσιου και του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου και στη ∆΄ τάξη του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου ισχύει ότι προβλέπεται στο άρθρο 1 παρ 6 εδάφιο 2 του Π∆ 612012 (ΦΕΚ Α΄ 112)

Οι διδάσκοντες να ενηmicroερωθούν ενυπόγραφα

ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΔΙΑΝΟΜΗ

bull Γραφείο Υφυπουργού

bull Γραφείο Γενικού Γραmicromicroατέα

bull Γραφείο Ειδικού Γραmicromicroατέα

bull ∆νση Σπουδών ∆Ε Τmicroήmicroα Β΄

bull ∆νση Ιδιωτικής Εκπσης

bull ∆νση ΠΟ∆Ε

bull ∆νση Ξένων και Μειονοτικών Σχολείων

bull ∆νση Ειδικής Αγωγής

bull ΣΕΠΕ∆

ΣΥΝΤΗΣ ΤΜΡΧΗΣ ∆ΝΤΗΣ

∆Σ∆Ε

ΕΙ∆ΙΚΟΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

ΓΕΝΙΚΟΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

Ο ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ

ΘΕΟ∆ΩΡΟΣ Π ΠΑΠΑΘΕΟ∆ΩΡΟΥ

36

Για την εξέταση του microαθήmicroατος στη Β΄ και Γ΄ τάξη του Ηmicroερήσιου και του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου και στη ∆΄ τάξη του Εσπερινού Επαγγελmicroατικού Λυκείου ισχύει ότι προβλέπεται στο άρθρο 1 παρ 6 εδάφιο 2 του Π∆ 612012 (ΦΕΚ Α΄ 112)

Οι διδάσκοντες να ενηmicroερωθούν ενυπόγραφα

ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΔΙΑΝΟΜΗ

bull Γραφείο Υφυπουργού

bull Γραφείο Γενικού Γραmicromicroατέα

bull Γραφείο Ειδικού Γραmicromicroατέα

bull ∆νση Σπουδών ∆Ε Τmicroήmicroα Β΄

bull ∆νση Ιδιωτικής Εκπσης

bull ∆νση ΠΟ∆Ε

bull ∆νση Ξένων και Μειονοτικών Σχολείων

bull ∆νση Ειδικής Αγωγής

bull ΣΕΠΕ∆

ΣΥΝΤΗΣ ΤΜΡΧΗΣ ∆ΝΤΗΣ

∆Σ∆Ε

ΕΙ∆ΙΚΟΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

ΓΕΝΙΚΟΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

Ο ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ

ΘΕΟ∆ΩΡΟΣ Π ΠΑΠΑΘΕΟ∆ΩΡΟΥ