AbstractPublic space is investigated as a container of activity in a state of programmatic instability. Research focuses on groups of young people spontaneously appropri-ating urban sites and therefore establishing an emergent public territory. Groups in focus are formed around “freestyle skate” and “free running”, two dynamic ac-tivities that assign new cohesion to an urban area inventing a latent use for it.

Drawing evidence through empirical observation in public places a frame-work for representation is constructed which negotiates relations between the activity and its receptacle. As a conceptual construct the “lateral territo-ry” composes two morphological models - the “oblique” as delivered by Paul Virillio και Claude Parent in the 60’s and the current notion of “single surface” confronting them with topological activity analysis. The main conclusion of the investigation concerns the transmutation of urban area through the sequenc-es of acts constituting the activities in question in a virtual single and fold-ing surface which incorporates heterogeneous territorial conditions. Variable and differentiated this continuous surface proved capable of facilitating as well as stimulating new collective leisure behaviour, to operate as social catalyst. Thus as a minimum necessary condition for the appropriation of an urban lo-cation and a ground up establishment of a public domain a new type of territory is reconstituted as inscribed to specific actions, revising design contracts and extending to three dimensions.

As exemplified in image 1, the architecture of single surface, a fascination of the past decade that incorporates functions of the “oblique” is discussed in terms of its performance. One example of a public space designed within these principles is discussed through a post occupancy perspective attending to its capacity to facilitate skate sessions. As exemplified in image 2 topologi-cal analysis of a skate session taking place in the entrance of a public complex proves the reconstitution of continuity between dispersed elements of the ur-ban poche through disciplined in time acts – skate tricks – that compose each session. As exemplified in image 3 the trajectory of a free runner is document-ed accentuating the argument for a virtual single surface established by the runner’s body that invents paradoxical continuities between urban fragments. Therefore the “oblique” condition refers not only to inclined forms but also to spatial permutations, conditions that constantly resume a dynamic (in)stabil-ity. Finally the “lateral territory” as conceptual construct attempts to feedback single surface architecture as a morphology that originates from and bares the potential to generate novel use patterns.

Αναμφισβήτητα η παροχή ελευθέρου αστικού εδάφους αποτελεί την ελάχιστη αναγκαία – αλλά όχι και ικανή – συνθήκη για τη δημιουργία δημοσίου χώρου. Ανατρέχοντας στους όρους της πολεοδομίας του μοντέρνου διαπιστώνουμε ότι η ελεύθερη αστική επιφάνεια είναι συνυφασμένη με τη λειτουργία της αναψυχής, μιας από τις τέσσερις λειτουργίες κλειδιά – μαζί με την κατοικία, την εργασία και την κυκλοφορία. Στο κοινωνικό όραμα της πολεοδομίας του μοντέρνου η αναψυ-χή ή ψυχαγωγία, – η καλλιέργεια σώματος και πνεύματος κατά την ανάπαυση- θε-ωρείται απαραίτητη για τη σωματική και ψυχική υγεία η των πολιτών. Όπως δια-βάζουμε στο άρθρο 39 της Χάρτας των Αθηνών το νεωτερικό όραμα συλλογικής αναψυχής αφορά « . . . ένα ψυχαγωγικό πρόγραμμα που θα περιλαμβάνει κάθε λογής δραστηριότητες: περίπατο, μοναχικό ή ομαδικό, στις όμορφες τοποθεσί-ες αθλήματα όλων των ειδών, τένις, μπάσκετ, ποδόσφαιρο, κολύμβηση, στίβο ψυχαγωγικά θεάματα, συναυλίες, υπαίθριο θέατρο, αγώνες στίβου και διάφορα αγωνίσματα».

ΠερίληψηΟ δημόσιος χώρος διερευνάται ως δοχείο δραστηριότητας σε καθεστώς προ-γραμματικής αστάθειας. η έρευνα επικεντρώνεται σε ομάδες νέων που κατοι-κούν κατ’ εξακολούθηση αυθόρμητα αστικούς χώρους προσδίδοντας τους μέσω της οικειοποίησης το χαρακτήρα μιας δημόσιας επικράτειας. Εξετάζονται ομά-δες που συγκροτούνται γύρω από το freestyle skate και το parkour, δυο δυναμι-κές δραστηριότητες που εγγράφονται στον αστικό χώρο εκ των ενόντων και του αποδίδουν νέα συνοχή επινοώντας μια λανθάνουσα χρήση του.

Αντλώντας τεκμήρια μέσω συμμετοχικής παρατήρησης σε δημόσιους χώ-ρους κατασκευάζεται ένα πλαίσιο αναπαράστασης που διαπραγματεύεται σχέ-σεις ανάμεσα στο δοχείο και τη δραστηριότητα. ως εννοιολογική κατασκευή το «πλάγιο έδαφος» συνθέτει δυο μορφολογικά μοντέλα – τη «συνθήκη του πλαγί-ου» και την «ενιαία επιφάνεια» – με τη τοπολογική ανάλυση δραστηριότητας.

Το κύριο συμπέρασμα της έρευνας αφορά τη μεταστοιχείωση του αστικού χώρου μέσα από τις αλληλουχίες των ενεργημάτων που συνθέτουν τις εν λόγω δραστηριότητες σε μια ιδεατή ενιαία και αναδιπλούμενη επιφάνεια που ενσωμα-τώνει ετερογενείς χωρικές συνθήκες. Μεταβαλλόμενη και διαφοροποιημένη η συνεχής αυτή επιφάνεια αποδεικνύεται ικανή να υποδέχεται και να διεγείρει νέ-ες συλλογικές συμπεριφορές, να λειτουργεί σαν κοινωνικός καταλύτης. Έτσι ως ελάχιστη αναγκαία συνθήκη για την οικειοποίηση του αστικού χώρου αναδεικνύ-εται ένα νέο είδος εδάφους που ανασυντίθεται καθώς συμμετέχει σε δράσεις, αναθεωρεί σχεδιαστικές συμβάσεις και επεκτείνεται στις τρεις διαστάσεις.

Αναγκαία και στοιχειώδης συνθήκη για την υλοποίηση του αποτελεί η διατή-ρηση του καθεστώτος του εδάφους, του καθεστώτος του κενού, του καθεστώτος της ελεύθερης αστικής επιφάνειας. Στο βαθμό που είναι ικανή να αλλάζει μορ-φολογικά χαρακτηριστικά και επένδυση και να αναβαθμίζει την υφή της η ελεύ-θερη αστική επιφάνεια παρέχει και ένα πεδίο πειραματισμού και καινοτομίας για τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό.

Τα τελευταία χρόνια παρατηρούμε μια σύγχρονη τάση στο διεπιστημονικό πε-δίο έρευνας των αστικών σπουδών – που διατρέχει την αστική γεωγραφία, την ανθρωπολογία, την πολεοδομία την αρχιτεκτονική και την τέχνη- προς τη μελέτη φαινόμενων οικειοποίησης του δημόσιου χώρου, της εγκατάστασης αυθόρμη-των δραστηριοτήτων από διακριτές ομάδες της πόλης καθώς και την οργάνωση εφήμερων δράσεων που εμπλέκουν τοπικές ομάδες στη δημιουργική διεκδίκη-ση του αστικού χώρου. Πρόκειται για μια πολεοδομία του συμβάντος, που στο-χεύει στη σταδιακή εμπέδωση μιας αλλαγής παραδείγματος που αφορά τη χρήση

Πλάγιο έδαφοςLateral territory

Σοφία ΒυζοβίτηΓ5 Sophia Vyzoviti

Γ5

η συζήτηση για την αρχιτεκτονική απόδοση και επίδοση του μοντέλου αυτού ως προς την κατοίκηση οφείλει επίσης να ανοίξει.

1. Η αρχιτεκτονική του κεκλιµένου επιπέδουΣτη σειρά αρχιτεκτονικών και πολεοδομικών μανιφέστο Architecture Principe, οι Virillio και Parent διακηρύττουν την περιστροφή του επιπέδου ως την τρίτη χωρική δυνατότητα της αρχιτεκτονικής (Limon 1995: 174). Υποστηρίζουν ότι το πλάγιο επίπεδο μέσω της δυναμικής (αν)ισορροπίας που εγκαθιστά ενεργοποιεί μια απτική και συνολική σχέση ανάμεσα στο σώμα και το κτίσμα ανατρέποντας την οπτική κυριαρχία του αρχιτεκτονικού αντικειμένου όπως αναπαράγεται στις συμβάσεις του οριζοντίου (κάτοψη) και καθέτου (πρόσοψη) άξονα. Το κεκλιμένο επίπεδο δύναται να συνδυάσει κυκλοφορία και στάση σε μια αδιάσπαστη ενότη-τα, να εγκαταστήσει την ομοιογενή κατανομή ενός σύνθετου προγράμματος, ένα συνεχές εσωτερικό ή την ενσωμάτωση ενός κτιρίου μέσα στο τοπίο. Η εδαφική υπόσταση του κεκλιμένου επιπέδου, η δυνατότητα του να επαναπροσδιορίζει τη σχέση σώματος και κτίσματος και να εντατικοποιεί την χωρική αντίληψη, καθο-ρίζει κατά τη γνώμη μου τη δυνατότητα του να συμβάλλει ως σήμερα στο πεδίο της αρχιτεκτονικής καινοτομίας. Υπάρχει μια σειρά σημαντικών σύγχρονων κτι-ρίων και ανοιχτών υπαίθριων χώρων που ενσωματώνουν το κεκλιμένο επίπεδο στην αρχιτεκτονική τους. Επιγραμματικά αναφέρω το Yokohama Port Terminal των FOA, την πανεπιστημιακή βιβλιοθήκη του Delft των Mecanoo, το Boston In-stitute of Contemporary Arts των Diller and Scoffidio, και το University Campus Ewha στη Seoul του Dominique Perrault.

Θεωρώ πως η συνθήκη του πλαγίου, όπως διατυπώθηκε το 1966 από τους Vi-rillio και Parent, αποτελεί εννοιολογική υποδομή της σύγχρονης αρχιτεκτονι-κής της ενιαίας επιφάνειας της οποίας η λειτουργική επίδοση αποτελεί ανοιχτό ερευνητικό ζήτημα. Πρόκειται για ένα μορφολογικό μοντέλο που επικαλείται τη διαχείριση της πολυπλοκότητας μέσω της ενσωμάτωσης ετερογενών σχέσεων σ’ ένα συνεχές εκτατό και τοπικά διαφοροποιούμενο σύστημα. Έχοντας ξεπερά-σει τη δεκαετία που η εννιαία επιφάνεια αποτελούσε αρχιτεκτονική φαντασίωση (fascination or trend) με την αγωνία της υλοποίησης της και τη συνάφεια της με τις τότε ανερχόμενες διαδικασίες ψηφιακής επινόησης μορφής, θα μπορούσαμε σήμερα να ξεκινήσουμε να συζητήσουμε τον ιδιαίτερο τρόπο που κατοικούνται δημόσιοι χώροι σχεδιασμένοι με αυτές τις αρχές. Θεωρώ ιδιαίτερα σημαντικό το γεγονός ότι έχουν υλοποιηθεί στην Ελλάδα μελέτες που εμπίπτουν στην κατηγο-ρία αυτή όπως η πλατεία «ΠΑΡΑΜΑΝΑ» στη Θέρμη Θεσσαλονίκης των Δημήτρη

του δημοσίου χώρου στη συλλογική συνείδηση. Στη κατεύθυνση αυτή σημαντική κατά τη γνώμη μου συνεισφορά έχει το γραφείο RaumLabor Berlin αλλά και οι Ολλανδοί Crimson ιδιαιτέρα με το έργο πολεοδομικής ανασυγκρότησης WIMBY! Στο πεδίο της θεωρίας σημαντική συνεισφορά όσον αφορά την «παιγνιώδη συν-θήκη» της κατοίκησης του δημόσιου χώρου είναι το βιβλίο της Liane Lefevre & Henk Doll, Ground Up City – Play as Design Tool. Όσον αφορά τις συγκεκριμέ-νες ομάδες στις οποίες η εισήγηση εστιάζει μπορώ να αναφέρω το βιβλίο του Ian Borden Skateboarding, Space and the City – Architecture and the Body ενώ για το parkour μπορώ να αναφερθώ κυρίως σε διαδικτυακές πηγές και ντοκιμα-ντέρ. Μέχρι στιγμής δεν υπάρχει μια συγκροτημένη μελέτη στο θέμα parkour. Στην επισκόπηση του πεδίου οφείλω να προσθέσω και τη διδακτορική διατρι-βή μου Emergent Places for Urban Groups Without a Place, που πραγματεύε-ται την οικειοποίηση δημόσιων χώρων από αναδυόμενες ομάδες της πόλης και εξερευνά τρόπους αναπαράστασης των κοινωνικών αυτών δικτύων και των δρα-στηριοτήτων τους όπως εγγράφονται στο χώρο. Όσον αφορά την ανάδυση, την άτυπη εγκαθίδρυση ενός αστικού τόπου, δύο περιπτώσεις μελέτης εξετάζονται μέσω εμπειρικής παρατήρησης πεδίου μια εκ των οποίων αποτελεί η δημοφιλέ-στερη τοποθεσία για skate στο Τίλμπουργκ της Ολλανδίας. Βάση των δεδομένων της εμπειρικής παρατήρησης κατασκευάζονται μοντέλα που αποσκοπούν στην περιγραφή και την επεξήγηση του αστικού φαινόμενου και συσχετίζουν τη μορ-φολογία του δοχείου δραστηριότητας με τη δραστηριότητα και το σύστημα αξιών της δρώσας ομάδας.

Στην εισήγηση αυτή επιχειρείται μια αναδιατύπωση της έννοιας του αστικού εδάφους σε αναφορά με τη θεωρία του πλαγίου των Paul Virillio και Claude Pa-rent, μέσα από το βλέμμα της ενεργητικής κατοίκησης – ή όπως διατυπώνεται στα κείμενα τους «circulation habitable» αλλά και με τις πρόσφατες θεωρήσεις του μοντέλου της ενιαίας επιφάνειας «single surface». Η συνεισφορά της εισή-γησης στο πεδίο του επιστητού είναι εν μέρη επεξηγηματική εφόσον αναπαριστά και ερμηνεύει τις δραστηριότητες των ομάδων σε σχέση με τη μορφολογία των χώρων όπου συμβαίνουν και εν μέρη συνθετική, σε αναφορά με τη σύντηξη μορ-φολογικών μοντέλων με την τοπολογική ανάλυση δραστηριότητας στην εννοιολο-γική κατασκευή του «πλαγίου εδάφους». Η πρωτοτυπία της εισήγησης έγκειται στο γεγονός ότι πραγματεύεται το μορφολογικό εφεύρημα της αναδιπλούμενης συνεχούς επιφανείας που απαντάται με αρκετές πρόσφατες εφαρμογές στο σχε-διασμό δημοσίων χώρων μέσα από την ανάλυση δραστηριότητας. Εφόσον η πρό-κληση της αρχιτεκτονικής υλοποίησης ενιαίων επιφανειών έχει ήδη κατακτηθεί,

1 Ανοιξιάτικο απόγευµα στην κεντρική πλατεία Θέρµης (φωτογραφία Αρτεµις Παπαχρήστου, 2010).Spring afternoon at Thermi central square (pho-tography Artemis Papachristou, 2010).

21

2Τοπολογική ανάλυση παρτίδας skate (Σοφία Βυζοβίτη, 2005).Topological analysis of a skate session (Sophia Vyzoviti, 2005).

172 / 173

Κονταξάκη, Μαρία-Ελένη Κοσμίδου και Σπύρου Παπαδημητρίου. Η συγκεκριμέ-νη μελετητική ομάδα διατυπώνει τη σχεδιαστική πρόθεση της με λεξιλόγιο που παραπέμπει άμεσα στους Virillio και Parent για μια «αρχιτεκτονική του κεκλι-μένου και της ανισορροπίας – εκτός από την εικόνα και το νόημα που φέρει – εί-ναι μια αρχιτεκτονική όπου η σωματική επαφή, με τις επιφάνειες που προτείνει, αποτελεί κυρίαρχο ζητούμενο» (εικ. 1).

Συνοπτική έρευνα πεδίου στην κεντρική πλατεία Θέρμης απέδειξε πως πράγ-ματι η τοπολογική επιφάνεια της πλατείας είναι ελκυστική για ομάδες skater και ιδιαίτερα – λόγω της εμβληματικής της εικόνας για διοργανώσεις αγώνων skate. Παράλληλα όμως παραμένει ελκυστική και για μια πληθώρα τυπικών κατοίκων του ελληνικού δημοσίου χώρου όπως γονείς με βρέφη και νήπια, παιδιά δημοτι-κού, έφηβους, και μεσήλικες που εμπλέκονται και σε άλλες λιγότερο θεαματικές δραστηριότητες όπως το η ποδηλασία, το ποδόσφαιρο, το ελεύθερο παιχνίδι, το μπουσούλημα, το άραγμα, η συζήτηση, ο καφές και το σνακ, το πατίνι, το τρέξιμο και η «δημιουργική» εξερεύνηση της πλατείας. Στη σύντομη διάρκεια της έρευ-νας πεδίου παρατηρήθηκε κατανομή των ομάδων σε διακριτές περιοχές της πλα-τείας και απουσία φαινόμενων διεκδίκησης περιοχών και εκτοπισμού. Οι skat-ers που εμφανίζονται στην πλατεία της Θέρμης εμφανίζονται μετριοπαθείς και εξημερωμένοι, καταλαμβάνουν συγκεκριμένα σημεία της πλατείας, είναι κυρίως αρχάριοι και ζουν στην περιοχή.

2. Όπου η δράση πιστοποιεί τη συλλογικότηταΑποστάζοντας την έννοια της ενεργητικής κατοίκησης από την κατά Virillio και Parent συνθήκη του πλαγίου διαπραγματεύομαι περαιτέρω την ανάλυση των δρα-στηριοτήτων freestyle skate και parkour όπως συμβαίνουν στον αστικό χώρο σε καθεστώς προγραμματικής αστάθειας, σε χώρους που δεν έχουν σχεδιαστεί για το σκοπό αυτό και όπου πολλές φορές απαγορεύεται η πρόσβαση. Εδώ η συνθή-κη του πλαγίου λειτουργεί εν μέρη ως μορφολογική συνθήκη και εν μέρει ως γεν-νήτορας δραστηριότητας. Επιπροσθέτως η επινόηση και εγγραφή μιας λανθά-νουσας χρήσης σε έναν αστικό χώρο μέσω της ενεργητικής κατοίκησης αποτελεί μια πράξη δημιουργικής διεκδίκησης της ελεύθερης αστικής επιφάνειας. Free-style skate και parkour αποτελούν δυο νέες σχετικά συλλογικές δραστηριότητες που αφορούν κυρίως εφήβους 12–18 ετών. Συνήθως λαμβάνουν χώρα αυθόρμητα και εκ των ενοντων σε αστικούς χώρους ενεργοποιώντας επιλεγμένα στοιχεία του αστικού προφίλ – έδαφος και urban poche. Από τη δεκαετία του 1960 σχεδιάζο-νται ειδικά πάρκα για skate των οποίων η αρχιτεκτονική διέπεται από ομαλές με-

ταβάσεις ανάμεσα στο οριζόντιο και το κατακόρυφο επίπεδο πιστοποιώντας μορ-φολογικά την ενεργητική κατοίκηση της συνθήκης του πλαγίου. Παρόλα αυτά το skate καθιστά μια αστική δράση που συμπεριλαμβάνει στοιχεία κοινωνικής ανυ-πακοής εξελίσσεται διαρκώς σε σχήματα – όπως το freestyle – που υπερβαίνουν τις θεσμοθετημένες λειτουργικά περιοχές των ειδικών πάρκων και προβαίνουν στη διαρκή αναζήτηση και χρήση νέων αστικών χώρων. Η διαρκής αναζήτηση και κατάκτηση αστικών τοποθεσιών αποτελεί για τους skaters μια πρόκληση που κα-θιστά τη δραστηριότητα πιο ενδιαφέρουσα.

Freestyle skate και parkour, αν και διαφέρουν στα ειδικά χαρακτηριστικά τους – το skate γίνεται ως γνωστό με σανίδα ενώ το parkour αποκλειστικά και μό-νο με το ενεργό σώμα – ομοιάζουν ως προς τα εξής: αποτελούν δραστηριότητες ικανές να γίνουν πυρήνες συγκρότησης ομάδας που διατρέχουν κοινωνικές και γεωγραφικές διαιρέσεις. Εδώ η δραστηριότητα πιστοποιεί τη συμμετοχή σε μια κοινότητα – κάνω skate (parkour) άρα είμαι skater (parker). Η κοινότητα αυτή διακρίνεται από αντιστοιχία ανάμεσα σε πεποιθήσεις και τρόπο ζωής – που εδώ μπορεί να εγγράφεται αποκλειστικά στη συγκεκριμένη δραστηριότητα – αλλά και από ένα αυθεντικό στυλ όπως διατυπώνει ο Dick Hebdidge (Hebdidge 1979: 35) τον όρο υποκουλτούρα.

Κοινές πεποιθήσεις μεταξύ των δυο ομάδων αποτελούν η έντονη σωματική άσκηση, η έλξη για τον κίνδυνο, η υπέρβαση των ορίων. Όπως γραφεί ο Ian Bor-den η ταυτότητα του skateboarder βασίζεται στον αριθμό και τη δυσκολία των κι-νήσεων που εκτελεί (Borden 2003: 121). Δεν θα ήταν υπερβολή να επεκτείνουμε το αξίωμα και στον parker. Επίσης η φύση των δραστηριοτήτων είναι συλλογική – όχι μόνο εφόσον όλοι μοιράζονται μια παλέτα από συγκεκριμένα ενεργήματα, αλλά επειδή η συλλογική παρουσία στις δράσεις – ή παρτίδες – που αποτελούν και άτυπους αγώνες αποτελεί απόλαυση και ανάγκη – ιδίως στο parkour με υψη-λό κίνδυνο ατυχημάτων.

Τέλος ας υπογραμμίσουμε τη δημιουργικότητα των ομάδων εμπλέκονται σε μια πράξη συμβολικού bricolage όπως γραφει ο Hebdidge ή τολμώ να διατυπώ-σω μια détournement του αστικού χώρου.

3. Ακολουθίες αστικών θραυσµάτωνΚατασκευάζω ένα μοντέλο αναπαράστασης των δυναμικών δραστηριοτήτων free-style skate και parkour σαν συνεχείς αλληλουχίες ενεργημάτων που συνδέουν μια σειρά εδαφικών αποσπασμάτων. Τμήματα του αστικού εδάφους – σκαλοπά-τια, πεζούλια, περβάζια, κατώφλια, μαρμάρινες πλακοστρώσεις, κεραμμοσκε-

3

3Αποτύπωση της τροχιάς ενός parker (Τµήµα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Πανεπιστήµιο Κύπρου, ΑΡΗ401:Αστικός Ταµιευτήρας, Διδάσκουσα: Σοφία Βυζοβίτη, Βοηθός: Σωσώ Αλεξιάδη, Φοιτήτρια: Έλενα Πηλαβάκη, 2011).

Documentation of a free runner’s trajectory (Department of Architecture, University of Cyprus, ARH401:Urban Reserve, Tutor: Sophia Vyzoviti, Assistant: Soso Alexiadi, Student: Elena Pilavaki, 2011).

Γ5

πές – όπου τα ενεργήματα λαμβάνουν χώρα αποτελούν στο σύνολο τους σαφώς περισσότερο από το άθροισμα των μερών – νοηματοδοτούνται σαν στάδια μιας αλληλουχίας, ενός τρικ ή μιας θεαματικής φιγούρας που όπως επιτελείται στο δημόσιο χώρο αποτελεί και ένα μικρό δημόσιο συμβάν. η συνέχεια της αστικής επιφάνειας συρράβεται κατά τη διάρκεια της ενεργητικής κατοίκησης της – ως ακολουθία αστικών θραυσμάτων που υποδέχεται τη δράση. Στην ενότητα αυτή παρατίθενται καταγραφές των δυο δραστηριοτήτων σε δυο διαφορετικές τοπο-θεσίες και χρονικές στιγμές που διατυπώθηκαν με συμμετοχική παρατήρηση στο πεδίο. Πρόκειται μάλλον για παράθεση των δυο περιπτώσεων – και όχι για συ-γκριτική ανάλυση – που στα πλαίσια της εισήγησης διατυπώνεται κυρίως απο-φθεγματικά υποστηρίζοντας την επιχειρηματολογία.

η πρώτη καταγραφή αφορά μια παρτίδα skate στο αίθριο του συγκροτήματος Brabant’s Conservatorium – της Μουσικής Ακαδημίας – στο Tilburg που έλα-βε χώρα στις 14 Σεπτεμβρίου του 2004, ημέρα Σάββατο, μεσημέρι. Το Brabant’s Conservatorium είναι ένα μεγάλο συγκρότημα δημοσίων κτιρίων σχεδιασμένο από τον Ολλανδό αρχιτέκτονα Jo Coenen. η είσοδος του συγκροτήματος οργανώ-νεται σε πυλωτή – κάτω από τη μεγάλη αίθουσα συναυλιών και περιλαμβάνει πο-λύπτυχο αστικό έδαφος με διαζώματα, σκαλοπάτια, πεζούλι και ράμπες. Το το-πολογικό γράφημα ανάλυσης δραστηριότητας που τοποθετείται στην κάτοψη της εισόδου στο συγκρότημα αναπαριστά τρεις διακριτές τροχιές, τρεις ταυτόχρονες παρτίδες μικρών ομάδων skater. Για κάθε τροχιά σημειώνονται η κατεύθυνση και τα σημεία μετάβασης των ενεργημάτων. Επίσης διακρίνονται τα τμήματα της τρο-χιάς όπου εκτελείται ένα τρικ – στη συγκεκριμένη περίπτωση έχουμε ollie (άλμα) και grind (πλαγιολίσθηση του άξονα της σανίδας σε μια ακμή). Τέλος σημειώνε-ται η θέση και το πλήθος του ακροατηρίου. Παρατηρούμε τη δομή του μικρού δη-μόσιου αστικού συμβάντος, τρεις ταυτόχρονες δράσεις που συσπειρώνουν παρα-τηρητές και συμμετέχοντες εντός και εκτός της ομάδας, φίλους και φίλες αλλά και περαστικούς (εικ. 2).

η δεύτερη καταγραφή αφορά μια παρτίδα parkour στο χώρο στάθμευσης και το κτίριο του Τμήματος Αρχιτεκτονικής του Πανεπιστημίου Κύπρου στη λευκωσία στις 5 φεβρουαρίου του 2011. η δράση λαμβάνει χώρα στις οροφές και τις βερά-ντες των δυο εφαπτόμενων κτιρίων. Καταγράφεται η τροχιά ενός parker, όπως σκαρφαλώνει στην οροφή του χώρου στάθμευσης, βαδίζει, επιταχύνει, κάνει άλ-ματα μετάβασης προς τα πάνω, σκαρφαλώνει στον 4ο όροφο του κτιρίου της Αρ-χιτεκτονικής, ισορροπεί και πηδά από βεράντα σε βεράντα ολοκληρώνοντας δυο θηλιές πριν πάρει τη σκάλα καθόδου στο κτίριο της Αρχιτεκτονικής. η σήμανση των ενεργημάτων κατά μήκος της τροχιάς γίνεται υπομνηματικά και σύμφωνα με την παλέτα ενεργημάτων του parkour. Δεν έχει καταγραφεί η κίνηση των συντρό-φων του, ούτε η παρουσία ακροατηρίου (εικ. 3).

Ας ιχνηλατήσουμε την κίνηση των υποκειμένων στους δυο αυτούς χάρτες κα-θώς δημιουργούν με την τροχιά τους συνέχειες ανάμεσα στα αποσπάσματα των αστικών αυτών χώρων. Σαφώς και η αλληλουχία των αποσπασμάτων εγκαθίστα-ται μέσα από την εγγραφή τους στη συγκεκριμένη δράση. η συρραφή αυτή φέρνει σε συνοχή χώρους που απέχουν υψομετρικά και στους οποίους η μετάβαση είναι αδύνατη, παράδοξη ή ανόητη αν σκεφτούμε τη χρήση τους με συμβατικό τρόπο. Προκύπτει έτσι μια ιδεατή ενιαία αναδιπλούμενη επιφάνεια ικανή να ενσωματώ-νει ετερογενείς χωρικές σχέσεις μέσω της συνέχειας της – που επιβεβαιώνει τη συνθήκη του πλαγίου όσον αφορά τη μορφολογία της μέσω της συνάθροισης των μελών της αλλά και όσον αφορά την εντατικοποίηση της αντίληψης του χώρου μέ-σω της συνθήκης δυναμικής (αν)ισορροπίας. Πρόκειται για μια μεταστοιχείωση του αστικού χώρου σένα ετερογενές μορφολογικά τοπολογικό συνεχές που εγκα-θιστά μια δυναμική σχέση ανάμεσα στο δοχείο και τη δραστηριότητα.

Συμπεράσματα η πολιτισμική επιτάχυνση δημιουργεί διαρκώς νέα είδη δραστηριοτήτων αναψυ-χής που διεκδικούν τη θέση τους στον αστικό χώρο. η αρχιτεκτονική ακολουθεί

διαδικασίες πολύ βραδύτερες. Εφόσον επιθυμούμε ο δημόσιος χώρος να πα-ρέχει ένα πεδίο πειραματισμού και επώασης νέων συλλογικών συμπεριφορών οφείλει να ανταποκρίνεται με πολυμορφία και μεταβλητότητα στην πολιτισμι-κή καινοτομία. Το μοντέλο αναπαράστασης των δυναμικών δραστηριοτήτων που αναπτύχθηκε στο δοκίμιο αυτό επιχείρησε να συντήξει δυο συνθήκες: τη συνθή-κη του εδάφους ως παροχή ελεύθερης αστικής επιφάνειας με τη συνθήκη του πλαγίου ως μορφολογία που ενεργοποιεί την ενεργητική κατοίκηση.

η εδαφική συνθήκη είναι η ελάχιστη αναγκαία για τη δημιουργία μια δημό-σιας επικράτειας. η έννοια του πλαγίου εδάφους όπως αναπτύχθηκε εδώ επα-νατοποθετεί το δημόσιο χώρο εκτός της συμβατικής μορφής του – ως πλατεία, δρόμο ή πάρκο – ως ελεύθερη προς οικειοποίηση προσβάσιμη επιφάνεια. Τμή-ματα δημοσιών κτιρίων αναβαθμίζονται μέσω της συμμετοχής τους στις δράσεις αυτές σε δημόσιους χώρους. Στα πλαίσια μιας πολεοδομίας του συμβάντος μπο-ρούμε να συζητήσουμε για την συμβολική εμβέλεια μιας δράσης – έστω και εν μέρη παραβατικής – σαν αλλαγή παραδείγματος στη χρήση του δημόσιου χώρου. Τέλος η έννοια του εδάφους μπορεί να συμπαρασύρει – μέσω της συμμετοχής – την ανάπτυξη μιας ιδιότυπης φροντίδας για το χώρο. η συνθήκη του πλαγίου αφορά τόσο τη μορφολογία των δοχείων δραστηριότητας όπως εγγράφονται στην ετερογενή και ενιαία επιφάνεια μέσω της ακολουθίας ενεργημάτων και μπορούν να περιγράφουν σύμφωνα με το κατά Virillio και Parent κεκλιμένο επίπεδο, όσο και την ενεργητική κατοίκηση που εντατικοποιεί τη σχέση σώματος και κτίσμα-τος και που παραδειγματικά τεκμηριώνουν οι δραστηριότητες freestyle skate και parkour. Άρα η συνθήκη του πλαγίου δεν αναφέρεται μόνο στο κεκλιμένο αλλά και στο ασταθές, το μεταβαλλόμενο, αυτό που βρίσκεται διαρκώς σε μια δυναμι-κή (αν)ισορροπία. Τέλος, το πλάγιο έδαφος ως εννοιολογική κατασκευή επιχει-ρεί να ανατροφοδοτήσει την αρχιτεκτονική της ενιαίας τοπολογικής επιφάνειας σαν μια αρχιτεκτονική που κατάγεται από και μπορεί να αναχθεί σε νέα παρα-δείγματα χρήσης.

Βιβλιογραφία Borden, I (2003) Skateboarding, Space and the City- Architecture and the Body.

Oxford–New York: Berg.Hebdidge D (1979) Subculture the meaning of style. London: Open University. Le Corbusier, (1943) η Χάρτα των Αθηνών. επιμ. Σημαιοφορίδης, Γ (1987) Αθή-

να: Ύψιλον.Lefaivre, L & Doll, η (2007) Ground-up City: Play as A Design Tool. Rotterdam:

010 publishers.Limon E (1995) “Paul Virilio and the Oblique” in Alen, S. & Kwon M eds. Sites

and Stations Provisional Utopias. Lusitania: Lusitania Press. Provoost, M et all (2008) WiMBY! Hoogvlet . Rotterdam: NAi Publishers.Virilio, P & Parent C (1997) Architecture Principe: 1966 and 1996. Besançon: Édi-

tions de l’imprimeur.Vyzoviti, S (2005) Emergent Places for Urban Groups Without a Place. Ensh-

cede: Febodruk.