une déclinaison comporte six cas, marqués par leur dÉsinence. chaque cas exprime diverses...
TRANSCRIPT
Les trois premières déclinaisons
Les « cas » et les fonctions grammaticales
Une déclinaison comporte six CAS, marqués par leur DÉSINENCE.
Chaque cas exprime diverses fonctions grammaticales. Voici les plus fréquentes :
Cas Fonctions les plus fréquentes
Nominatif Sujet, attribut du sujet, etc.
Vocatif Apostrophe (= pour interpeller quelqu’un)
Accusatif COD, certains CC. de temps et de lieu, etc.
Génitif Complément d’un nom, etc.
Datif COI, COS, etc.
Ablatif Autres compléments circonstanciels, etc.
Les cinq déclinaisons des noms
1ère 2ème 3ème 4ème 5ème
-ae -i -is -us -ei
Au nominatif singulier, les noms peuvent être très différents entre eux.
En revanche il n’y a que cinq désinences possibles au GÉNITIF SINGULIER, chacune correspond à une des CINQ DÉCLINAISONS :
On apprend les déclinaisons à l’aide de modèles
1ère 2ème 3ème 4ème 5ème
Rosa, rosae(une rose)
Dominus, domini(un maître )
Lex, legis(une loi)
Manus, manus(une main)
Dies, diei(un jour)
Exemples :
Importance du génitif singulier
Le génitif singulier donne deux indications très importantes :
1. Sa désinence indique la déclinaison :multitudo, inis (f) > 3° déclinaison (modèle lex, legis)
2. Le radical s’obtient en retranchant la désinence du génitif (seuls le
nominatif et le vocatif singuliers peuvent avoir un radical différent).
multitudo, inis (f) [lire multitudo, multitudinis] forme tous ses cas à partir de l’accusatif singulier sur le radical multitudin- .
Savoir utiliser le lexique
Exemple :
oratio, orationis (f) : un discours
Nominatif Génitif Genre
oration-= RADICAL
-is= DESINENCE
Lire le lexique : les noms
Dans un lexique latin, les noms sont inscrits d’abord au nominatif singulier, ensuite au génitif singulier (ci-après servus = nominatif, servi = génitif).
Servus, i (m) : esclave [ = servus, servi (masculin) ] est un nom de la 2ème déclinaison (désinence –i). Son radical est « SERV- ».
Pater, tris (m) : père [ = pater, patris (masculin) ] est un nom de la 3ème déclinaison (désinence –is). Son radical est « PATR- ».
Ager, i (m) : champ [ = ager, agri (masculin) ] est un nom de la 2ème déclinaison (désinence –i). Son radical est « AGR- ».
Quercus, us (f) : un chêne [ = quercus, quercus (féminin) ] est un nom de la 4ème déclinaison (désinence –us). Son radical est « QUERC- ».
Le vocatif
Sa forme est identique à celle du nominatif, sauf au singulier pour les mots en –us de la 2ème déclinaison (dominus, i : vocatif sing. = domine ) (filius, ii : vocatif sing. = fili)
Pour apprendre les déclinaisons, il sera donc plus facile de présenter le tableau ainsi :
Singulier Pluriel
Nominatif / VocatifAccusatifGénitifDatifAblatif
………………………………………
………………………………………
Les trois premières déclinaisons
Les 1ère , 2ème et 3ème déclinaisons concernent le plus grand nombre de noms, ce sont donc celles qu’il faut apprendre d’abord.
[modèles : rosa, ae / dominus, i / lex, legis]
Les trois premières déclinaisons
1ère déclinaison 2ème déclinaison 3ème déclinaison
singulier pluriel singulier pluriel singulier pluriel
Nominatif
Accusatif
Génitif
Datif
Ablatif
Les trois premières déclinaisons
1ère déclinaison 2ème déclinaison 3ème déclinaison
singulier pluriel singulier pluriel singulier pluriel
Nominatif rosa
Accusatif
Génitif
Datif
Ablatif
Les trois premières déclinaisons
1ère déclinaison 2ème déclinaison 3ème déclinaison
singulier pluriel singulier pluriel singulier pluriel
Nominatif rosa
Accusatif rosam
Génitif
Datif
Ablatif
Les trois premières déclinaisons
1ère déclinaison 2ème déclinaison 3ème déclinaison
singulier pluriel singulier pluriel singulier pluriel
Nominatif rosa
Accusatif rosam
Génitif rosae
Datif
Ablatif
Les trois premières déclinaisons
1ère déclinaison 2ème déclinaison 3ème déclinaison
singulier pluriel singulier pluriel singulier pluriel
Nominatif rosa
Accusatif rosam
Génitif rosae
Datif rosae
Ablatif
Les trois premières déclinaisons
1ère déclinaison 2ème déclinaison 3ème déclinaison
singulier pluriel singulier pluriel singulier pluriel
Nominatif rosa
Accusatif rosam
Génitif rosae
Datif rosae
Ablatif rosa
Les trois premières déclinaisons
1ère déclinaison 2ème déclinaison 3ème déclinaison
singulier pluriel singulier pluriel singulier pluriel
Nominatif rosa rosae
Accusatif rosam
Génitif rosae
Datif rosae
Ablatif rosa
Les trois premières déclinaisons
1ère déclinaison 2ème déclinaison 3ème déclinaison
singulier pluriel singulier pluriel singulier pluriel
Nominatif rosa rosae
Accusatif rosam rosas
Génitif rosae
Datif rosae
Ablatif rosa
Les trois premières déclinaisons
1ère déclinaison 2ème déclinaison 3ème déclinaison
singulier pluriel singulier pluriel singulier pluriel
Nominatif rosa rosae
Accusatif rosam rosas
Génitif rosae rosarum
Datif rosae
Ablatif rosa
Les trois premières déclinaisons
1ère déclinaison 2ème déclinaison 3ème déclinaison
singulier pluriel singulier pluriel singulier pluriel
Nominatif rosa rosae
Accusatif rosam rosas
Génitif rosae rosarum
Datif rosae rosis
Ablatif rosa
Les trois premières déclinaisons
1ère déclinaison 2ème déclinaison 3ème déclinaison
singulier pluriel singulier pluriel singulier pluriel
Nominatif rosa rosae
Accusatif rosam rosas
Génitif rosae rosarum
Datif rosae rosis
Ablatif rosa rosis
Les trois premières déclinaisons
1ère déclinaison 2ème déclinaison 3ème déclinaison
singulier pluriel singulier pluriel singulier pluriel
Nominatif rosa rosae dominus
Accusatif rosam rosas
Génitif rosae rosarum
Datif rosae rosis
Ablatif rosa rosis
Les trois premières déclinaisons
1ère déclinaison 2ème déclinaison 3ème déclinaison
singulier pluriel singulier pluriel singulier pluriel
Nominatif rosa rosae dominus
Accusatif rosam rosas dominum
Génitif rosae rosarum
Datif rosae rosis
Ablatif rosa rosis
Les trois premières déclinaisons
1ère déclinaison 2ème déclinaison 3ème déclinaison
singulier pluriel singulier pluriel singulier pluriel
Nominatif rosa rosae dominus
Accusatif rosam rosas dominum
Génitif rosae rosarum domini
Datif rosae rosis
Ablatif rosa rosis
Les trois premières déclinaisons
1ère déclinaison 2ème déclinaison 3ème déclinaison
singulier pluriel singulier pluriel singulier pluriel
Nominatif rosa rosae dominus
Accusatif rosam rosas dominum
Génitif rosae rosarum domini
Datif rosae rosis domino
Ablatif rosa rosis
Les trois premières déclinaisons
1ère déclinaison 2ème déclinaison 3ème déclinaison
singulier pluriel singulier pluriel singulier pluriel
Nominatif rosa rosae dominus
Accusatif rosam rosas dominum
Génitif rosae rosarum domini
Datif rosae rosis domino
Ablatif rosa rosis domino
Les trois premières déclinaisons
1ère déclinaison 2ème déclinaison 3ème déclinaison
singulier pluriel singulier pluriel singulier pluriel
Nominatif rosa rosae dominus domini
Accusatif rosam rosas dominum
Génitif rosae rosarum domini
Datif rosae rosis domino
Ablatif rosa rosis domino
Les trois premières déclinaisons
1ère déclinaison 2ème déclinaison 3ème déclinaison
singulier pluriel singulier pluriel singulier pluriel
Nominatif rosa rosae dominus domini
Accusatif rosam rosas dominum dominos
Génitif rosae rosarum domini
Datif rosae rosis domino
Ablatif rosa rosis domino
Les trois premières déclinaisons
1ère déclinaison 2ème déclinaison 3ème déclinaison
singulier pluriel singulier pluriel singulier pluriel
Nominatif rosa rosae dominus domini
Accusatif rosam rosas dominum dominos
Génitif rosae rosarum domini dominorum
Datif rosae rosis domino
Ablatif rosa rosis domino
Les trois premières déclinaisons
1ère déclinaison 2ème déclinaison 3ème déclinaison
singulier pluriel singulier pluriel singulier pluriel
Nominatif rosa rosae dominus domini
Accusatif rosam rosas dominum dominos
Génitif rosae rosarum domini dominorum
Datif rosae rosis domino dominis
Ablatif rosa rosis domino
Les trois premières déclinaisons
1ère déclinaison 2ème déclinaison 3ème déclinaison
singulier pluriel singulier pluriel singulier pluriel
Nominatif rosa rosae dominus domini
Accusatif rosam rosas dominum dominos
Génitif rosae rosarum domini dominorum
Datif rosae rosis domino dominis
Ablatif rosa rosis domino dominis
Les trois premières déclinaisons
1ère déclinaison 2ème déclinaison 3ème déclinaison
singulier pluriel singulier pluriel singulier pluriel
Nominatif rosa rosae dominus domini lex
Accusatif rosam rosas dominum dominos
Génitif rosae rosarum domini dominorum
Datif rosae rosis domino dominis
Ablatif rosa rosis domino dominis
Les trois premières déclinaisons
1ère déclinaison 2ème déclinaison 3ème déclinaison
singulier pluriel singulier pluriel singulier pluriel
Nominatif rosa rosae dominus domini lex
Accusatif rosam rosas dominum dominos legem
Génitif rosae rosarum domini dominorum
Datif rosae rosis domino dominis
Ablatif rosa rosis domino dominis
Les trois premières déclinaisons
1ère déclinaison 2ème déclinaison 3ème déclinaison
singulier pluriel singulier pluriel singulier pluriel
Nominatif rosa rosae dominus domini lex
Accusatif rosam rosas dominum dominos legem
Génitif rosae rosarum domini dominorum legis
Datif rosae rosis domino dominis
Ablatif rosa rosis domino dominis
Les trois premières déclinaisons
1ère déclinaison 2ème déclinaison 3ème déclinaison
singulier pluriel singulier pluriel singulier pluriel
Nominatif rosa rosae dominus domini lex
Accusatif rosam rosas dominum dominos legem
Génitif rosae rosarum domini dominorum legis
Datif rosae rosis domino dominis legi
Ablatif rosa rosis domino dominis
Les trois premières déclinaisons
1ère déclinaison 2ème déclinaison 3ème déclinaison
singulier pluriel singulier pluriel singulier pluriel
Nominatif rosa rosae dominus domini lex
Accusatif rosam rosas dominum dominos legem
Génitif rosae rosarum domini dominorum legis
Datif rosae rosis domino dominis legi
Ablatif rosa rosis domino dominis lege
Les trois premières déclinaisons
1ère déclinaison 2ème déclinaison 3ème déclinaison
singulier pluriel singulier pluriel singulier pluriel
Nominatif rosa rosae dominus domini lex leges
Accusatif rosam rosas dominum dominos legem
Génitif rosae rosarum domini dominorum legis
Datif rosae rosis domino dominis legi
Ablatif rosa rosis domino dominis lege
Les trois premières déclinaisons
1ère déclinaison 2ème déclinaison 3ème déclinaison
singulier pluriel singulier pluriel singulier pluriel
Nominatif rosa rosae dominus domini lex leges
Accusatif rosam rosas dominum dominos legem leges
Génitif rosae rosarum domini dominorum legis
Datif rosae rosis domino dominis legi
Ablatif rosa rosis domino dominis lege
Les trois premières déclinaisons
1ère déclinaison 2ème déclinaison 3ème déclinaison
singulier pluriel singulier pluriel singulier pluriel
Nominatif rosa rosae dominus domini lex leges
Accusatif rosam rosas dominum dominos legem leges
Génitif rosae rosarum domini dominorum legis legum
Datif rosae rosis domino dominis legi
Ablatif rosa rosis domino dominis lege
Les trois premières déclinaisons
1ère déclinaison 2ème déclinaison 3ème déclinaison
singulier pluriel singulier pluriel singulier pluriel
Nominatif rosa rosae dominus domini lex leges
Accusatif rosam rosas dominum dominos legem leges
Génitif rosae rosarum domini dominorum legis legum
Datif rosae rosis domino dominis legi legibus
Ablatif rosa rosis domino dominis lege
Les trois premières déclinaisons
1ère déclinaison 2ème déclinaison 3ème déclinaison
singulier pluriel singulier pluriel singulier pluriel
Nominatif rosa rosae dominus domini lex leges
Accusatif rosam rosas dominum dominos legem leges
Génitif rosae rosarum domini dominorum legis legum
Datif rosae rosis domino dominis legi legibus
Ablatif rosa rosis domino dominis lege legibus
Les trois premières déclinaisons
1ère déclinaison 2ème déclinaison 3ème déclinaison
singulier pluriel singulier pluriel singulier pluriel
Nominatif rosa rosae dominus domini lex leges
Accusatif rosam rosas dominum dominos legem leges
Génitif rosae rosarum domini dominorum legis legum
Datif rosae rosis domino dominis legi legibus
Ablatif rosa rosis domino dominis lege legibus
Le genre neutre (2ème et 3ème déclinaisons )
1ère déclinaison 2ème déclinaison 3ème déclinaison
singulier pluriel singulier pluriel singulier pluriel
Nominatif
Accusatif
Génitif domini dominorum legis legum
Datif domino dominis legi legibus
Ablatif domino dominis lege legibus
Le genre neutre (2ème et 3ème déclinaisons )
1ère déclinaison 2ème déclinaison 3ème déclinaison
singulier pluriel singulier pluriel singulier pluriel
Nominatif
Accusatif
Génitif templi templorum generis generum
Datif templo templis generi generibus
Ablatif templo templis genere generibus
Le genre neutre (2ème et 3ème déclinaisons )
1ère déclinaison 2ème déclinaison 3ème déclinaison
singulier pluriel singulier pluriel singulier pluriel
Nominatif
templum templa genus generaAccusatif
Génitif templi templorum generis generum
Datif templo templis generi generibus
Ablatif templo templis genere generibus
Le genre neutre (2ème et 3ème déclinaisons )
1ère déclinaison 2ème déclinaison 3ème déclinaison
singulier pluriel singulier pluriel singulier pluriel
Nominatif
templum templa genus generaAccusatif
Génitif templi templorum generis generum
Datif templo templis generi generibus
Ablatif templo templis genere generibus
Tableau récapitu lati f
1ère 2ème (m/f) 2ème (n) 3ème (m/f) 3ème (n)
singulier pluriel singulier pluriel singulier pluriel singulier pluriel singulier pluriel
Nominatif rosa rosae dominus domini
templum templa
lex leges
genus genera
Accusatif rosam rosas dominum dominos legem leges
Génitif rosae rosarum domini dominorum templi templorum legis legum generis generum
Datif rosae rosis domino dominis templo templis legi legibus generi generibus
Ablatif rosa rosis domino dominis templo templis lege legibus genere generibus