Spectres of ShakespeareAppropriations of Shakespeare

in the Early English Gothic

For Elaand the Wonder of You

With warm thanksto David

NR 2680

Jacek Mydla

Spectres of ShakespeareAppropriations of Shakespeare

in the Early English Gothic

Wydawnictwo Uniwersytetu �l¹skiego Katowice 2009

Editor of the Series: Historia Literatur ObcychMagdalena Wandzioch

ReviewerMa³gorzata Grzegorzewska

After this edition runs out, the book will be available online:

�l¹ska Biblioteka Cyfrowawww.sbc.org.pl

Abbreviations . . . . . . . . . . . . . . . .Foreword . . . . . . . . . . . . . . . . .

I. Introduction. �Scratching the Surface�

Shakespeare, bastardy, and the �Gothic spawn� . . . . . . .The problem, or: the Shakespearean debt . . . . . . . . .The method, or: the ways to scratch . . . . . . . . . .

II. Shakespeare�s Presence in the Eighteenth Century

Adapting, editing, circulating . . . . . . . . . . . .Criticism and idolatry . . . . . . . . . . . . .Politicisation and nationalisation . . . . . . . . . . .Representation and imitation . . . . . . . . . . . .

III. The Gothicisation of Shakespeare

Shakespeare and the fascination of the supernatural . . . . . .Shakespeare�s �Gothicness� from Dryden to Drake . . . . . . .The Gothic manifestos: Walpole and Radcliffe . . . . . . . .The Shakespearean epigraph . . . . . . . . . . . .Proper names and verbal borrowings . . . . . . . . . .

Contents

79

132437

47586774

87102117135149

6 Contents

IV. Between Tragedy and Romance: Structures and Themes in Fiction

Genres and modes; towards a definition of the literary Gothic . . . .Terror and pity . . . . . . . . . . . . . . .Romance: Gothic and Shakespearean . . . . . . . . . .

V. Stage Spectres

Gothic drama and Gothic theatre � the historical context . . . . .Staging the supernatural . . . . . . . . . . . . .

Conclusion . . . . . . . . . . . . . . . .Bibliography . . . . . . . . . . . . . . . .

Primary sources . . . . . . . . . . . . . .Literary Gothic . . . . . . . . . . . . .Shakespeare � original plays, adaptations, poems . . . .Miscellanea . . . . . . . . . . . . . .

Secondary sources . . . . . . . . . . . . .

Name Index . . . . . . . . . . . . . . . .Shakespeare Index . . . . . . . . . . . . . .

Streszczenie . . . . . . . . . . . . . . . .

Résumé . . . . . . . . . . . . . . . . .

163196223

239265

287295295295299300303

313319

321

324

Foreword

And, indeed, the spirit of Shakespeare haunts the court-yard, the halls, galleries, battlements and dungeons of theCastle of Otranto.

E.L. Burney, �Shakespeare in Otranto�

�Spectres of Shakespeare� � the title is intentionally ambiguous. Ham-let was no doubt the most popular play in eighteenth-century England,to which the ghost scenes certainly contributed. At the same time Shake-speare�s spirit �haunted� the century as much as Old Hamlet�s shade haunt-ed the stages of London theatres.

This study of the Shakespearisation of the Gothic and the Gothicisa-tion of Shakespeare examines the inspirations which Gothicists found inShakespeare and their uses of the Shakespearean spectres, the supernat-ural being the hallmark of the Gothic genre. The word �spectres� refersthus to the poetics of terror which informs the genre while the idea ofShakespeare�s spectral presence is here proposed to capture the oftenelusive manifestations of Shakespeare.

In the eighteenth century �Shakespeare� emerged as a cultural icon,or, to use current jargon, a product of mechanisms of cultural transmis-sion. The appropriations of Shakespeare by early Gothic romancers andplaywrights continued, sustained, and transformed the towering culturalpresence of the Bard. An already appropriated �Shakespeare� was hand-ed over to Gothicists as a god of the nation�s idolatry.

Ample textual evidence, such as the omnipresent Shakespearean quo-tation and other verbal borrowings, connects Shakespeare with the emer-gence of the literary Gothic in the second half of the eighteenth century;Gothic appropriations carried on the processes that began in the Age ofJohnson and Garrick. Besides perpetuation, however, the Gothic reshapedShakespeare and handed a newly and differently appropriated Shake-speare to the romantic poets.

10 Foreword

This study deals, besides textual evidence, with the generic (thus alsostructural and thematic) similarities between Shakespeare and works thatboth now make up the Gothic canon and those, including the underesti-mated dramatic variety, that have recently been restored to it. In discus-sing the inevitable transformations to which the Shakespeare oeuvre wassubjected, the project is concerned with its role in the solidification of theBritish national identity, a process in which the literary Gothic also hada role to play.

Many critics have observed that Shakespeare haunts Gothic works.There is a need to look beyond this scholarly commonplace summed up inthe metaphor of surface-scratching, which will only enable us to assessthe degree of interpenetration between Shakespeare and the Gothic, nowtwo classics of English literary history.

Addison, Joseph 38, 61, 63�64, 69, 71,100�101, 109�110, 120, 268

Aeschylus 103Aikin, Anna Laetitia, see: Barbauld,

Anna LetitiaAikin, John 111, 113�115, 177Akenside, Mark 19, 68�69, 73, 102Alexander, Catherine M.S. 24Andrews, Miles Peter 239, 255, 265Ariosto, Ludovico 105, 172Aristotle 58, 60�61, 102, 114, 119Ashley, Kathaleen 33, 35�36Atkins, J.W.H. 59Auerbach, Nina 166Austen, Jane 15, 70�71, 132, 172, 182,

194, 218

Babcock, Robert W. 20, 38, 51�52, 57�60, 77

Baillie, Joanna 18, 29, 43�44, 209, 215,239�242, 248�256, 264, 292

Baldick, Chris 42�43Barbauld, Anna Letitia 111, 113�114,

177Bartholomeusz, Dennis 49, 89, 95, 127,

246, 266Bartolozzi, Francesco 97Bate, Johnathan 20, 24�25, 33�35, 56,

59, 70, 75, 83, 102, 108, 240�241, 251Beach, Thomas 99Beattie, James 135, 143, 171�172Bedford, Kristina 120, 150�152, 155, 225Blair, Robert 146Bloom, Harold 33�35

Name Index

Bloomfield, Morton 32, 153Boaden, James 16�18, 20�21, 30, 44,

48, 52, 60, 69, 75, 80�82, 88, 95, 99,108, 126, 146, 208, 223, 239, 241, 243,246�247, 252, 254�276, 279, 293

Bolton, H. Philip 17Booth, Michael 275Bond, Donald 61Borkowska, Ewa 151Boswell, James 65, 88Botting, Fred 27, 176, 184Boydell, John 74, 82�83, 287Bradley, A.C. 210Branagh, Kenneth 282Branam, George 51, 55, 171, 255Brewer, William 18, 68, 75�76, 78�79,

246Briggs, K.L. 90�91Burden, Michael 126Bürger, Gottfried August 146,Burke, Edmund 72, 108, 110, 113, 117,

127�129, 133�134, 142, 185, 189�190, 193

Burroughs, Catherine 80�81, 249Byron, George Gordon 18, 245, 248�249,

257

Campbell, Lily 207Campbell, Thomas 89Capell, Edward 56Carhart, S. Margareth 209, 239, 251Castle, Terry 27Cetera, Anna 20Chaucer, Geoffrey 172�175

314 Name Index

Chesterfield Lord (Stanhope, Philip Dor-mer, fourth earl of Chesterfield) 75�76

Child, Harold 48, 81, 246Cibber, Colley 207Clayton, Jay 34Clery, E.J. 25�26, 27, 29�30, 33, 37, 59,

64, 69, 80�81, 88�89, 97�99, 101,110�112, 114�115, 117, 123, 126�127, 130�131, 135�136, 142�143,145�146, 154�155, 168�169, 172,175, 177, 209, 234, 245, 266, 269, 280

Clingham, Greg 81, 89Cohan, Steven 20, 30, 108, 264Coleridge, Samuel Taylor 25, 33, 59, 163,

175, 177, 240, 246�247, 249, 263, 284Colley, Linda 25Collins, William 47, 61, 103�108, 114�

116, 133, 135, 142�144Colman, George, the Elder 24Colman, George, the Younger 243, 256Conger, Sandy 42, 146�148, 156�157,

159Cowper, William 146Corneille, Pierre 61�62Cox, Jeffrey 18, 25, 206�207, 239�240,

242, 244�245, 248�249, 254�255Cox, Philip 17, 164, 250�251Cross, J.C. 207, 242Cumberland, Richard 246Czapnik, Marianna 20

Dacre, Charlotte (Charlotte Byrne, néeKing) 16, 182�183, 187, 227

Danson, Lawrence 41, 60, 213, 233Davenant, William 13, 18, 47, 49, 52, 95�

96Davies, Thomas 100Delamotte, Eugenia 164Dennis, John 60�64, 110�111Dobson, Michael 20, 24, 26, 51, 66, 70,

74�75, 78�79Dowden, Edward 171Doyle, Arthur Conan 173Drake, Nathan 31, 41, 43, 102, 106, 111,

115�116, 211, 239Dryden, John 25, 48�49, 59�62, 70, 88,

102, 105, 107, 110, 175Duff, William 111�112, 114Duthie, Peter 44, 209, 215, 239, 250�252

Ehlers, Leigh 166�167Eliot, Thomas Stearns 36, 224Ellis, Markman 27Euripides 103Evans, Bertrand 16, 106, 108, 138, 179,

186, 208�209, 240, 242, 244, 255, 257,263, 265, 281�282

Farmer, Richard 56Feibel, Juliet 72�73Fielding, Henry 75, 93, 97Fietz, Lothar 263Fitzgerald, Percy 89Follet, John 272Friedman, Winifred 82Fuller, David 171, 173Fuseli, Henry 82�83, 88, 97, 99, 163, 176,

272, 293

Gamer, Michael 18, 22, 29�30, 71, 266�268, 272

Garrick, David 9, 19�20, 24�25, 27, 30,35, 38, 44, 49�54, 65, 67�68, 70, 75�82, 92, 95�101, 137, 139, 170�171,212, 245, 287�288

Genest, John 67, 75�76Gerard, Alexander 208Gibbon, Edward 174Gibiñska, Marta 118Godwin, William 43, 221Goethe, Johann Wolfgang 156, 169Gould, Robert 196Gray, Thomas 108, 135, 143�144Grazia, Margreta de 25, 32, 55�56, 74Grebanier, Bernard 20Green, Valentine 99Grzegorzewska, Ma³gorzata 20

Haggerty, George 166, 179, 181Hamilton, William 83Hanmer, Thomas 47, 56, 89, 143Harberson, William 14Hawkins, John 56Hazlitt, Wiliam 15Heath, Benjamin 56Hédelin, François 60Hengist 72Herder, Johann Gottfried 146Hogan, Charles Becker 76

315Name Index

Hogarth, William 96�97Hogle, Jerrold E. 13, 26, 175, 179, 239, 282Holinshed, Raphael 72, 83, 96, 106Home, John 105Homer 59, 105, 109, 181Hookham, Thomas 14, 137Horace 137, 146Horsa 72Howells, Corral Ann 29�30, 169�170,

188, 190, 193, 244�245Hume, Robert 22, 24, 35, 38, 49�50, 56,

60, 62, 70, 76, 126, 173, 178Hurd, Richard 106, 108�112, 119, 121,

147, 171�173, 175, 223Hurley, Kelly 179, 185

Ingarden, Roman 169, 186Ireland, Samuel 20, 65, 83, 263Ireland, William-Henry 20�22, 25, 40,

51, 54�55, 58, 64�66, 72�73, 83,124, 146�148, 194, 265

Jacobs, Edward 14Jauss, Robert 20, 289Jenkins, Harold 91, 203Jephson, Robert 118�119, 121, 168, 214,

241, 244�246, 248, 258, 264, 279�282

Johnson, Dr., see: Johnson, SamuelJohnson, Samuel 9, 25, 38, 56�57, 59,

63, 81, 88�89, 132, 144, 166, 171�173, 197, 220

Jordan, Dorothy (Mrs. Jordan) 126, 242,269, 274, 284

Kahan, Jeffrey 44, 47, 49, 54�56, 64�65, 72, 76, 83, 270

Kalaga, Wojciech 17, 96Kames, Lord (Home, Henry) 144Kean, Edmund 19, 49, 76�77, 248�249Kearsley, George 57Kemble, John Philip 20, 38, 44, 47�49,

54, 77, 80�83, 92, 95, 97, 99�100,127, 215, 241�243, 247, 250, 266,275�276, 284�285

Ketton-Cremer R.W. 118Kiely, Robert 15, 27, 62, 165, 170Kilgour, Maggie 29, 164Kliger, Samuel 21, 73, 119, 175

Knowles, James Sheridan 87Knowles, John 82, 88, 97Kubisz, Marzena 17Kuhn, Thomas 59

Lamb, Charles 32�33Lathom, Francis 145, 216, 231, 292Lawrence, Danson 41, 213, 233Lawrence, Thomas 97Lee, Harriet 137, 217, 266�267, 276�

278Lee, Sophia 64, 124, 137, 142, 173, 226�

227Leitch, Vincent B. 20Lewis, Matthew Gregory 15�19, 29�30,

42, 122, 127, 146�148, 155�157, 159,165, 167�170, 176, 181, 187, 191,193�194, 206�207, 212�213, 226,232, 234, 240, 242, 254�256, 261�270, 274�276, 283�285

Lewis, Paul 37Lewis, Wilmarth S. 118Lichtenberg, Georg Christoph 97�98,

101Limon, Jerzy 118Linley, Thomas 105Loftis, John 69, 75�76Lonsdale, Roger 103, 105

£yda, Andrzej 151

Madoff, Mark 176�177Malone, Edmund 25, 55�56, 72, 81, 289Manvell, Roger 21, 72, 79, 82, 89, 241Marlowe, Christopher 169Marsden, Jean 31�32, 47, 54, 56, 69�

70, 171, 277Mason, William 135, 176Mathias, Thomas James 13Maturin, Charles Robert 25, 42, 58, 219,

246�247, 292Maynard, James 246McIntyre, Clara 14, 27�28, 31, 39, 42,

122, 125, 131, 151, 185�186, 203�204, 207, 211, 215, 226, 228

McPherson, Heather 79Merlin 72Miall, David S. 133Mighall, Robert 42�43

316 Name Index

Milbank, Alison 217Miles, Robert 13, 24, 28, 64, 80, 88, 98,

101, 110�115, 123, 126�127, 146,172, 175, 177, 218�219, 232, 266, 269

Milton, John 59, 103�104, 108�109,123, 128�129, 131�132, 135, 144,164, 169, 182, 257

Monk, Samuel 128Montagu, Elizabeth 58, 60�61, 71, 79,

110�113, 122Montagu, George 245Moody, Jane 18, 80, 126More, Hannah 209Mortimer, John Hamilton 83Murphy, Arthur 51, 241, 245Musäus, Johann K.A. 148Mydla, Jacek 17, 151, 173, 271

Napier, Elizabeth R. 13, 15, 164, 178Newbery, John 144Nicoll, Allardyce 105, 241�242, 255Nitka Ma³gorzata 57Noël, Carroll 190North, Francis 254�257Norton, Rictor 14, 31, 43, 80, 82�83, 123,

129�130, 132, 215

Odell, George 49O�Quin, Daniel 80Orr, Mary 34, 35Otway, Thomas 114, 245, 248Ovid (Publius Ovidius Naso) 109

Parsons, Eliza 145, 182, 215�216Patten, Janice 248, 254Peck, Luis 15, 127, 169, 240, 270Percy, Thomas 56, 88, 165Pettet, E.C. 166, 173, 224�226Pfister, Manfred 188�190, 212, 232Pierce, Patricia 20, 64Pincombe, Michael 118�119Plesch, Véronique 33, 35�36Plutarch 92Pope, Alexander 32, 56, 59, 62, 78, 111,

146, 208Pope, Mrs. 269Price, Cecil 78�79, 97, 100Prior, Matthew 146Pritchard, Hannah (Mrs. Pritchard) 81�

82, 99�100, 245

Punter, David 17, 42�43, 174, 179�181,232, 282

Pütz, Peter 190

Rachwa³, Tadeusz 96Radcliffe, Ann 14�16, 29�32, 37, 40, 43,

49, 57, 64, 69, 80, 83, 96�97, 102�103, 108, 112�113, 115�116, 118,122�148, 151�154, 165, 167�170,178�181, 183, 185�187, 189�192,197�207, 211�213, 215, 217, 219�221, 226�232, 234, 254, 257, 259, 264,270�272, 276, 287�289, 292

Radcliffe, Mary-Anne 169Rader, Ralph 172Railo, Eino 28, 42, 44, 133, 179, 182�

183, 200, 228Raleigh, Walter 89Ranger, Paul 17, 164, 240, 246�247,

249�250, 255, 266, 276Rapin, René 60�61Reeve, Clara 15, 58, 123, 165, 168, 172,

179, 197�198, 221Reno, Robert P. 266, 272, 274�275Reynolds, Joshua 56, 79Ribeiro, Alvaro 118Richardson, Samuel 165, 207Richter, David 150, 165, 172, 210�212,

219Rintoul, Suzanne 177Rothstein, Eric 34Rowe, Nicholas 48, 56, 74, 114, 121Rowena 72�73, 83, 108Rymer, Thomas 59�62

Sabor, Peter 121, 244�245Saunders, Corinne 171Scheemakers, Peter Gaspar 74Schmitt, Cannon 69Schiller, Johann Friedrich 147, 156, 185,

207Scott, Walter 135, 141, 146, 148, 192,

212, 215, 239, 245Sedgwick Kosofsky, Eve 177, 200Seifert, Helga 29, 37, 59, 108, 125, 130,

132, 136, 150Seneca, Lucius Annaeus (Seneca the Youn-

ger) 90�91, 96Shadwell, Thomas 171

317Name Index

Shaftesbury, Third Earl of (Cooper, An-thony Ashley) 174

Shakespeare, William, see: ShakespeareIndex

Shelley, Mary 13�14, 180Shelley, Percy Bysshe 183Siddons, Henry 80, 242Siddons, Sarah 23, 28, 32�33, 38, 44,

67, 77, 79�82, 89, 99, 122, 126�127,132, 218, 241�242, 245�246, 250,275, 287�288

Sidnell, Michael J. 60�61Sidney, Philip 166, 173Smallwood, Philip 89Smith, Adam 251Smith, Nicol D. 59Sophocles 103Spacks, Patricia Meyer 88, 105, 107, 144

�145Spencer, Christopher 47�49, 52, 76, 95Spenser, Edmund 103, 105, 107�109,

116, 164, 173, 175Spiess, C.H. 42�43Sowerby, Robin 174Statius, Publius Papinius 105Steele, Richard 107Steevens, George 56, 81Stein, Jess 28, 118Stone, George Winchester 51�52Summers, Montague 13, 15, 21�22, 29,

43�44, 88, 108, 114, 123, 165, 169�170, 174�175, 185, 187

Swift, Jonathan 175

Tasso, Torquato 105�106, 109, 115�116, 130, 146, 175

Tate, Nahum 18�19, 49, 210Theobald, Lewis 56Thompson, Ann 171Thomson, James 135, 146, 175, 194, 263Todorov, Tzvetan 141, 186Tompkinks, J.M.S. 14, 27, 64Tonson, Jacob 56Townshend, Dale 27, 176Tourneur, Cyril 37

Varma, Devendra P. 13, 137, 184�185,207

Vasari, Giorgio 174Virgil (Publius Vergilius Maro) 105Voltaire (Arouet, François-Marie) 18�

19, 58, 71�72, 112Vortigern 20�21, 72, 108

Walker, Robert 56Walpole, Horace 13, 15�16, 19, 26�27,

29�30, 32, 39�41, 48, 52, 62, 67, 71�72, 102, 108, 112�113, 115�122,127�128, 134, 137, 141, 143, 146,149�152, 154�155, 164�168, 170,172, 174�175, 179�180, 185, 191�192, 197�198, 208, 212, 220�221,225, 240�241, 244�246, 248, 254,263, 280�282, 285, 289�290

Walpole, Robert 75Warburton, William 56, 62Ward, Ann, see: Radcliffe, AnnWare, Malcolm 128Warton, Thomas 171�173Watt, James 198Weinbrot, Howard D. 16, 34, 105Wellek, Renè 118West, Shearer 77, 81, 97West, Richard 118Westall, Richard 83Whalley, Thomas Sedgwick 44Whately, Thomas 81Wiley, Edwin 96Williams, Anne 22�23, 164, 194Wilson, Benjamin 97Wollstonecraft Shelley, Mary, see: Shel-

ley, MaryWolstenholme, Susan 23, 137, 226�227Woo, Celestine 76Woods, Leigh 99Worrall, David 17, 21Wordsworth, William 67, 87, 150, 177,

240�241, 249�251, 284Wren, Christopher 174Wu, Duncan 133, 248

Young, Edward 59�60, 111

Zoffany, Johan Joseph 75, 99

adaptations, alterations, imitations 18,31�32, 47�55, 169, 171, 241

allusion (borrowing, parallel) 9, 27, 30,32�37, 40, 42, 118, 120, 135, 149�159, 215, 220, 225, 275, 277�278, 280

authenticity 24, 55�56, 66comedy 166, 170, 225�226editions of works 25, 56epigraph 30, 39, 57, 118, 135�149, 198,

200, 202, 211, 214�215, 217fairy creatures 90, 96, 109�110forgery (Shakespeare manuscripts) 40,

64Gallery 82�83, 287genius (Original) 38, 59, 63, 71, 77, 102,

110�112, 116�117, 121, 127, 129,131�132, 166, 245, 250, 287

ghosts and ghost scenes (spectres, ap-paritions) 9, 28, 90�95, 97�101, 104,110, 112�113, 115, 120, 125�127,129, 134, 139�141, 148, 153�154,198�199, 202, 203�204, 229, 266,269, 272, 275, 278, 281, 284, 291

histories (history plays) 170idolatry 38, 58, 64, 71, 101influence 29�30, 33�35, 42, 125, 132,

241Jubilee (1769) 24, 65, 67�68, 70, 78,

82, 287language 25, 116, 149legitimate drama 18likenesses 74�75, 78

Shakespeare Index

Shakespeare�s / Shakespearean / Shakespeare as

national bard / poet 24, 35, 38, 40, 64,66, 69, 71, 103, 118

Old Hamlet, Old Hamlet�s Ghost 9, 51�52, 57, 78, 82, 93�95, 98�101, 104,113, 126, 137, 139�140, 153�154,198�199, 203�204, 216�220, 229,251�252, 265, 270, 272, 275, 281�282, 284

poems 30, 147, 277plays (and characters)

A Midsummer Night�s Dream 50, 90,126, 136, 138, 143, 170, 226Antony and Cleopatra 49As You Like It 22, 124, 142, 150, 225Coriolanus 62Cymbeline 50, 147�148, 171, 195,207, 211, 223, 228, 233�234, 247,277Hamlet 26, 30�31, 50�52, 57, 64,74, 76, 78, 80, 87, 92�95, 98�99,101, 104�105, 111, 113, 116, 118,120, 122, 125�127, 129, 134, 136�137, 139�141, 145, 148, 153�155,170, 191, 196, 198�200, 202�204,210, 215�220, 229, 234, 252�253,256, 258, 272�273, 275�276, 283,287�288Henry V 83Julius Caesar 62, 91�93, 96, 134,138, 140�141, 170, 200, 278King John 19, 108, 138, 140, 171,207

320 Shakespeare Index

King Lear 16, 19, 31, 49, 55, 64, 73,83, 170, 199, 210, 213, 257Macbeth 22, 26, 28�29, 31�32, 49,52�53, 57, 74, 76, 80�82, 88�89, 92, 94�96, 99�101, 106�107,109�110, 113, 122, 125�127, 136�137�140, 142, 145, 147�149, 152,155, 165, 170, 198�199, 202�204,210, 213�214, 217, 233�234, 246,249, 256, 258�261, 265�266, 268,272�273, 275, 277�278, 280�281, 287�288Measure for Measure 29, 138, 141,147, 150�153, 155�156, 170, 207�208Merchant of Venice 138Much Ado About Nothing 151, 206,225Othello 59, 76, 140, 145, 156, 210,213, 227, 253Richard II 138, 208Richard III 26, 74, 76, 79, 81, 91�92, 95�97, 113, 138, 141, 143, 152,165, 170Romeo and Juliet 76, 140, 151�152, 154�159, 195, 212�214, 217,225�226, 291

The Tempest 49, 109, 123, 138, 145,170�171, 206, 208, 247The Two Gentlemen of Verona 146,225�226, 233The Two Noble Kinsmen 224The Winter�s Tale 50, 228, 234, 261Titus Andronicus 115, 138, 176, 206,211, 213, 233�234, 277Troilus and Cressida 49Twelfth Night 231�232, 267

�romances� 41, 164, 170�171, 173,223�235

Pseudo-Shakespeare (Vortigern) 20�22,44, 54�55, 65, 72, 83, 163, 176, 196,242, 264, 287

spectralisation / spectral presence 9, 27,32, 40, 78�79, 101, 270, 288

Stratford-upon-Avon (birthplace) 24, 65,74, 287

Witches 90, 96�97, 106�107, 109, 111,113, 120�122, 125�127, 145, 210,265, 268

terror & pity 6�62, 100, 103, 110, 113,115, 127�129, 168, 208�209, 213�214, 216, 222

tragedy 60�62, 104, 164, 166, 170, 213,233

Jacek Mydla

Duchy SzekspiraSzekspirowskie inspiracje i zaw³aszczenia

we wczesnym gotyku angielskim

S t r e s z c z e n i e

Rozprawa po�wiêcona jest zjawisku twórczej recepcji sztuk Williama Szekspira wewczesnym gotyku angielskim, lata 1764�1800. Wp³ywy Szekspirowskie oraz gesty lite-rackiego zaw³aszczenia widoczne zarówno w powie�ci, jak i dramacie gotyckim analizo-wane s¹ na szerokim tle obecno�ci poety w osiemnastowiecznej kulturze angielskiej.

Ksi¹¿ka podzielona jest na piêæ rozdzia³ów. W rozdziale wprowadzaj¹cym omawia-ne s¹ kolejno konteksty historyczny i teoretyczny zwi¹zane z gotykiem literackim. Sfor-mu³owany zostaje problem ³¹cz¹cy siê z tzw. szekspirowskim d³ugiem, jaki przedstawi-ciele wczesnego gotyku literackiego zaci¹gnêli u tego poety. Omówiono metodologiê za-stosowan¹ do materia³u historycznoliterackiego, bêd¹cego przedmiotem badañ.

Tre�æ rozdzia³u drugiego stanowi zjawisko obecno�ci Szekspira w osiemnastym wieku.Kolejno omawiane aspekty to: adaptacje i przetworzenia sztuk Szekspirowskich, sukce-sywne wydania dzie³ Szekspira i ponawiane wysi³ki edytorskie z nimi zwi¹zane, corazintensywniejszy obieg twórczo�ci poety w formie ksi¹¿kowej, zmieniaj¹ce siê krytyczneoceny dramaturgii Szekspirowskiej (jej stopniowe uniezale¿nienie od neoklasycystycz-nych wp³ywów francuskich), narodziny w drugiej po³owie stulecia zjawiska idolatrii (któ-re znalaz³o swoj¹ kulminacjê w Jubileuszu Szekspirowskim, zorganizowanym w 1769roku w Stratfordzie przez Davida Garricka), ideologiczne (partyjne i nacjonalistyczne)uwik³ania Szekspira, wreszcie sposoby szeroko pojêtej reprezentacji � zarówno twórcy,jak i dzie³a, w formie scenicznej (z wyeksponowan¹ rol¹ i statusem aktora szekspirow-skiego, w szczególno�ci Davida Garricka, Philipa Kemble�a i Sary Siddons) oraz arty-stycznej (np. malarstwo inspirowane sztukami). W rozdziale drugim przewija siê, jakoswoista ilustracja zmieniaj¹cego siê statusu Szekspira, w¹tek fa³szerstwa dokonanegoprzez Williama Henry�ego Irelanda. Zdarzenie to i skandal w ¿yciu kulturalnym Londynukoñca osiemnastego wieku ukazane s¹ w swoich wielorakich uwik³aniach.

W rozdziale trzecim omawiana jest gotycyzacja poety, czyli to, jak Szekspir przedpojawieniem siê i po pojawieniu siê pierwszych dzie³ zaliczanych do gotyku literackiegozosta³ przyswojony przez zmieniaj¹ce siê kanony literackie, które utorowa³y drogê dogwa³townego rozwoju gotyku w ostatniej dekadzie osiemnastego stulecia. W pierwszejczê�ci rozdzia³u mowa jest o fascynacji elementami nadprzyrodzonymi w sztukach Szek-spira i funkcjach, jakie w tym aspekcie pe³ni³y teatralne przedstawiania motywów nad-przyrodzonych w Hamlecie i innych sztukach. Gotycko�æ poety ukazana zostaje w odnie-

21 Spectres...

322 Streszczenie

sieniu do my�li krytycznej podkre�laj¹cej jego znaczenie i wypracowuj¹cej kluczowe dlanowej poetyki sposoby pojmowania takich pojêæ, jak wznios³o�æ i geniusz poetycki. Ko-lejne pokolenia krytyków, poczynaj¹c ju¿ od Johna Drydena, a skoñczywszy na NathanieDrake�u, wypracowuj¹ pod³o¿e sprzyjaj¹ce kszta³towaniu siê owej poetyki, gdzie si³¹inspiruj¹c¹ oraz egzemplifikacj¹ jest geniusz poetycki Szekspira. Towarzysz¹c¹ tymprocesom praktykê poetyck¹ omówiono na przyk³adzie poezji Williama Collinsa i Tho-masa Graya z jej otwarciem siê na wyobra�niê i �wiat nadprzyrodzony. W dalszychczê�ciach rozdzia³u mowa jest o �manifestach�, czyli tekstach programowych autorów,którzy zapocz¹tkowali gotyk literacki, mianowicie Horacego Walpole�a i Ann Radcliffe.W dalszych partiach rozdzia³u omawia siê ró¿nego rodzaju jêzykowe zapo¿yczeniaz Szekspira jako �materia³ dowodowy�, wskazuj¹cy na zjawisko oraz zakres literackiegoprzyw³aszczenia; nale¿¹ do nich: motto Szekspirowskie, cytat i s³owna aluzja oraz za-po¿yczone imiona postaci.

Rozdzia³ czwarty przedstawia w sposób systematyczny paralele z wybranymi sztu-kami Szekspira, przede wszystkim tymi, które poddane by³y intensywnemu procesowizaw³aszczania. Szczególn¹ uwagê po�wiêcono tragediom Szekspirowskim, które sta-nowi³y niew¹tpliw¹ inspiracjê dla przedstawicieli gotyku. Na wstêpie autor dokonujepróby zdefiniowania gotycko�ci literackiej. Czyni to w odniesieniu do niedookre�lonegostatusu gatunkowego gotyku literackiego oraz do sposobów u¿ycia s³ów �gotyk� i �gotyc-ki� oraz w kontek�cie wspó³czesnych sporów krytycznych wokó³ definicji gotyku. Przyj-muj¹c, jako najbardziej uzasadnion¹, definicjê zorientowan¹ na indukcyjnie okre�loneelementy funduj¹ce gotyk literacki, proponuje siê zwrócenie uwagi z jednej strony nadenotacje pojêcia gotycko�ci, jakie pojawi³y siê w osiemnastym stuleciu, z drugiej za� nakonieczno�æ dynamicznego podej�cia do gotyku literackiego w uzupe³nieniu struktural-nie zorientowanej definicji. Omawiaj¹c zwi¹zki gotyku z tragedi¹ Szekspirowsk¹, uka-zano, na wybranych przyk³adach, podobieñstwa i ró¿nice w potraktowaniu konstytutyw-nych w¹tków grozy oraz wspó³czucia. Obydwa elementy rozpatrzono zarówno w ich aspek-cie strukturalnym (konstruowanie grozy), jak i tematycznym. Groza i wspó³czucie s¹bowiem uwik³ane równie¿ w przes³anie dzie³a i s³u¿¹ eksponowaniu jego aspektów dy-daktycznych. Wreszcie, na przyk³adzie dwóch sztuk: Romea i Julii oraz Cymbelina,omówiono zwi¹zki miêdzy komedi¹ i romansem Szekspirowskim i romansem gotyckim.

Rozdzia³ pi¹ty przedstawia uwik³anie Szekspira oraz jego twórczo�ci w fenomenprzynale¿¹cy do ostatniej dekady osiemnastego wieku, czyli dramat gotycki. Zjawisko toomawia siê najpierw w odniesieniu do szerszego kontekstu, w tym do dyskusji wokó³kondycji dramatu angielskiego z prze³omu stuleci, jak i przemian wewn¹trz teatru.Szczególn¹ uwagê po�wiecono ideom programowym wysuniêtym przez Joannê Baillie.Twórczo�æ i teoretyczne stanowisko Baillie analizowane s¹ w kontek�cie uwik³ania za-równo dramatu gotyckiego, jak i Szekspira w reformê czy czêsto podnoszon¹ potrzebêodnowienia narodowej tradycji dramatu oraz trudno�ci, jakie taki projekt napotyka³.W dalszej czê�ci autor porusza kwestiê wykorzystania w teatrze elementów nadprzyro-dzonych oraz przetworzeñ, jakim Szekspirowskie w¹tki i zapo¿yczenia zosta³y poddanew wybranych sztukach zaliczanych do gotyku, w szczególno�ci w sztuce Lewisa The CastleSpectre (Duch zamczyska).

We wnioskach podkre�lono, i¿, z jednej strony wczesny gotyk literacki jest, jak na towskazuje zgromadzony i omówiony materia³ historycznoliteracki, naznaczony obecno-�ci¹ Szekspira, bêd¹c¹ poniek¹d konsekwencj¹ obecno�ci poety w osiemnastym wieku.Z drugiej strony wskazuje siê na zasadnicze ró¿nice pomiêdzy tym, jak rozumiana jestszekspirowsko�æ, w szczególno�ci w odniesieniu do tragedii z elementami nadprzyrodzo-nymi, jak Hamlet czy Makbet. Wskazane zostaj¹ sposoby rozumienia szekspirowskiego

323Streszczenie

charakteru wczesnego gotyku angielskiego. Zarysowano mo¿liwo�æ odniesienia gotycko-�ci do Szekspira (jak te¿ do innych twórców i dzie³ nie nale¿¹cych do klasyki gotykuliterackiego) i to, ¿e uprawniony jest anachronizm, który przy pewnym potraktowaniuczy przeformu³owaniu pojêcia gotycko�ci pozwala mówiæ o tym, i¿ poeta pod wp³ywemjego recepcji przez twórców gotyku uleg³ gotycyzacji.

S³owa-klucze: William Szekspir (Shakespeare), kult Szekspira, recepcja (przyw³aszcze-nie, przyswojenie), wp³yw, gotyk literacki, powie�æ osiemnastowieczna, dramat osiem-nastowieczny, teatr, aktor szekspirowski, groza, wspó³czucie, zjawiska nadprzyrodzone.

21*

Jacek Mydla

Les esprits de ShakespeareInspirations et emprunts shakespeariens

dans le gothique anglais précoce

R é s u m é

La dissertation est consacrée au phénomène de la réception créative des pièces deWilliam Shakespeare dans le gothique anglais précoce, c�est-à-dire dans les années 1764�1800. Les influences shakespeariennes ainsi que les gestes d�emprunts littéraires, présentsde même dans le roman que dans le drame gothique, sont analysés sur un large fond de laprésence du poète dans la culture anglaise du XVIIIe siècle.

Le livre contient cinq chapitres. Dans le premier l�auteur analyse successivement lescontextes historique et théorique du gothique précoce. L�auteur formule le problème de ladette shakespearienne que les représentants du gothique précoce ont faite auprès dupoète ; il présente aussi la méthodologie employée à l�analyse du matériel historiquelittéraire qui est l�objet de recherches.

Le deuxième chapitre traite du phénomène de la présence de Shakespeare au cours duXVIIIe siècle. L�auteur y expose successivement des aspects comme: les adaptations et lestranspositions des pièces shakespeariennes, des éditions successives des oeuvres de Shake-speare et des efforts éditoriaux liés à elles, la circulation de l�oeuvre shakespearienne deplus en plus intense en forme de livre, des jugements critiques changeants de la dramatur-gie shakespearienne (son indépendance progressive des influences néoclassiques françaises),la naissance dans la seconde moitié du siècle du phénomène de l�idolâtrie (qui a trouvé sonpoint culminant dans le Jubilé Shakespearien, organisé en 1769 à Stratford par DavidGarrick), des implications (nationalistes et politiques) de Shakespeare, des moyens dereprésentation, de même scénique (avec le rôle et le statut de l�acteur shakespearienexposés, surtout David Garrick, Philipe Kemble et Sara Siddons), enfin des émergencesartistiques du poète en personne et de sa production (p.ex. la peinture inspirée des pièces).Dans le deuxième chapitre réapparaît, en tant qu�une illustration du statut changeant deShakespeare, le motif de la falsification par William Henry Ireland. L�événement et lescandale provoqué dans la vie culturelle de Londres de la fin du XIXe siècle sont présentésdans ses implications multiples.

Dans le troisième chapitre l�auteur présente la gothisation du poète, c�est-à-direcomment Shakespeare, avant et après l�apparition des premières oeuvres gothiques littéra-ires, avait-t-il été assimilé par des canons littéraires changeants, qui ont fait place à undéveloppement intense du gothique dans la dernière décade du XVIIIe siècle. Dans lapremière partie du chapitre l�auteur parle de la fascination des éléments surnaturels dans

325Résumé

les pièces de Shakespeare et des fonctions qu�ont jouées dans cet aspect des représenta-tions scéniques des motifs surnaturels dans Hamlet et autres pièces. Le caractère gothiquedu poète est présenté en référence à la pensée critique qui souligne son importance etpropose la signification des notions, cruciales pour la nouvelle poétique, comme la subli-mité et le génie poétique. Les générations successives de critiques, en commençant déjàpar John Dryen jusqu�à Nathan Drake, apprêtent un milieu favorisant la formation decette nouvelle poétique où le génie de Shakespeare constitue la force inspiratrice et l�exem-plification. La pratique poétique, accompagnant ces processus, l�auteur décrit à l�exemplede la poésie de William Collins et Thomas Gray, avec son ouverture à l�imagination et aumonde surnaturel. Dans les parties suivantes du chapitre l�auteur parle des «maifestes»c�est-à-dire des textes lançant un programme des auters qui ont entamé le gothique littéra-ire, à savoir Horace Walpole et Anne Radcliffe. Dans les parties suivantes du chapitre dedifférents emprunts linguistiques sont analysés comme une «preuve matérielle», quiaffirme le phénomène et l�étendue de l�appropriation littéraire ; on compte parmi eux ladevise shakespearienne, la citation, l�allusion et des noms empruntés.

Dans le quatrième chapitre l�auteur présente de manière systématique des parallèlesentre des pièces choisies de Shakespeare, surtout celles qui ont été soumises au processusintense d�appropriation. Il accorde une attention particulière aux tragédies shakespe-ariennes qui étaient une source d�inspiration indubitable pour des représentants du go-thique. L�auteur commence par une tentative de définir le gothique littéraire en rapportavec, d�un côté, le statut générique du gothique littéraire, et de l�autre à l�emploi du mot«gothique», ainsi qu�aux débats critiques contemporains sur la définition du gothique. Enadmettant comme la plus justifiée la définition orientée aux éléments fondateurs déter-minés par l�induction, l�auteur propose d�accorder l�attention d�un côté aux dénotationsdu gothique, apparues aux XVIIIe siècle, et de l�autre à la nécessité d�une approche dyna-mique au gothique littéraire dans la perspective de la définition du gothique orientéestructurellement. En démontrant des rapports du gothique avec la tragédie shakespe-arienne, l�auteur prouve, à l�aide des exemples choisis, des similitudes et des différencesdans les trames constitutives d�effroi et de compassion. Les deux éléments sont analysésde même dans leur aspect structurel (construction de l�effroi) que thématique. L�effroi etla compassion s�impliquent aussi dans le message de l�oeuvre et servent à exposer sesaspects didactiques. Enfin, à l�exemple de deux pièces Roméo et Juliette et Cymbeline,l�auteur précise des liens entre la romance shakespearienne et gothique.

Le cinquième chapitre présente des rapports et des implications de Shakespeare et deson oeuvre dans le phénomène propre à la dernière décade du XVIIIe siècle, c�est-à-dire ledrame gothique. Le phénomène est dessiné d�abord par rapport à un contexte plus large,y compris la discussion autour la condition du drame anglais du tournant des siècles, etensuite il concerne des changements à l�intérieur du théâtre. L�auteur attire l�attentionsur des idées proposées par Joanna Baillie. L�oeuvre et l�attitude théorique de Baillie sontanalysées dans le contexte de l�implication aussi bien du drame gothique que celui deShakespeare dans une réforme ou bien une nécessité, postulée souvent, du renouvelle-ment de la tradition nationale du drame et des difficultés que ce projet rencontrait. Dansla partie suivante l�auteur aborde la question d�employer dans le théâtre des élémentssurnaturels et des transpositions qu�ont subis des motifs shakespeariens dans les piècesdites gothiques, surtout dans The Castle Spectre (Le Spectre du château) de Lewis.

L�auteur souligne dans la conclusion que d�un côté le gothique littéraire précoce est,comme le prouve le matériel étudié, imprégné de la présence de Shakespeare qui est uneconséquence directe de la présence du poète au XVIIIe siècle; de l�autre côté l�auteurdémontre des différences principales dans la compréhension du caractère shakespearien,

326 Résumé

en particulier concernant la tragédie avec des éléments surnaturels, comme Hamlet ouMacbeth. L�auteur montre des modalités de compréhension du caractère shakespearien dugothique anglais précoce. Aussi, montre-t-il la possibilité de rapporter le gothique à Sha-kespeare (ainsi qu�aux autres écrivains et autres oeuvres qui n�appartiennent pas au clas-sique du gothique anglais), et prouve que l�anachronisme, consistant à traiter ou reformu-ler la notion de gothique permettant de dire que le poète, sous l�influence de sa réceptionpar les créateurs du gothique est «gothicisé», est justifié.

Mots-clés : William Shakespeare, culte de Shakespeare, réception, influence, gothiquelittéraire, roman du XVIIIe siècle, drame du XVIIIe siècle, théâtre, acteur shakespearien,roman d�horreur, compassion, phénomènes surnaturels.

EditorJerzy Stencel

Cover and Part Pages DesignerMicha³ Oracz

Technical EditorMa³gorzata Ple�niar

Proof-readerKsymena Zawada

Copyright © 2009 byWydawnictwo Uniwersytetu �l¹skiego

All rights reserved

ISSN 0208-6336ISBN 978-83-226-1822-6

PublisherWydawnictwo Uniwersytetu �l¹skiego

ul. Bankowa 12B, 40-007 Katowicewww.wydawnictwo.us.edu.ple-mail: wydawus@us.edu.pl

First impression. Printed sheets: 20,5. Publishing sheets:25,0. Paper offset., grade III, 90 g Price 38 z³

Computer generated forms: PracowniaSk³adu Komputerowego Wydawnictwa

Uniwersytetu �l¹skiegoPrinting and binding: EXPOL, P. Rybiñski, J. D¹bek,

Spó³ka Jawna, ul. Brzeska 4, 87-800 W³oc³awek