1η Πανελλήνια Μαθητική Προσομοίωση Επιτροπών του ΟΗΕ

για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου

«Μαθητές σε ρόλο Διπλωμάτη»

Οδηγός Μελέτης

Επιτροπή για Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Παιδιού

«Το δικαίωμα στην ανάπαυση και στο παιχνίδι»

Πρόεδρος: Δήμητρα Σταμκοπούλου

Αντιπρόεδρος: Ανανίας Καπουρκατσίδης

Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Παιδιού

«Το δικαίωμα στην ανάπαυση και το παιχνίδι»

Περιεχόμενα

Μήνυμα καλωσορίσματος

Ιστορική επισκόπηση και ο ρόλος της Επιτροπής για τα Δικαιώματα του

Παιδιού

Το δικαίωμα στην ανάπαυση και το παιχνίδι (Άρθρο 31 της Σύμβασης)

Η σημασία του δικαιώματος στην ανάπαυση και το παιχνίδι

Ανάλυση του άρθρου 31

Συνάφεια του άρθρου 31 με άλλα δικαιώματα

Απαραίτητες προϋποθέσεις

Προκλήσεις στην εφαρμογή του Άρθρου 31

Ευπαθείς ομάδες παιδιών

Υποχρεώσεις των κρατών-μερών

Ερωτήματα προς συζήτηση

Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Παιδιού

«Το δικαίωμα στην ανάπαυση και το παιχνίδι»

Μήνυμα καλωσορίσματος

Αξιότιμοι εκπρόσωποι,

Είναι τιμή μας να σας καλωσορίζουμε στην 1η Πανελλήνια Μαθητική Προσομοίωση

των Επιτροπών του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου με τίτλο «Μαθητές σε

ρόλο διπλωμάτη» και ειδικότερη στην Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Παιδιού. Στη

συγκεκριμένη Επιτροπή θα μας δοθεί η ευκαιρία να συζητήσουμε ένα από τα

σημαντικά δικαιώματα του παιδιού, το δικαίωμα στο παιχνίδι και την ανάπαυση, που

συνήθως παραμελείται και κρίνεται δευτερεύον. Σε πολλά μέρη του κόσμου τα παιδιά

στερούνται του βασικού δικαιώματος στο παιχνίδι, μία δραστηριότητα μείζονος

σημασίας για την ανάπτυξη όλων των πτυχών ενός υγιούς ανθρώπου. Σε αυτό το

πρόβλημα θα αποπειραθούμε να δώσουμε λύση.

Είναι ευκαιρία να γνωρίσουμε καλύτερα τη σημασία της διπλωματίας και του

διαλόγου προκειμένου η έκβαση των συζητήσεών μας να είναι η καλύτερη δυνατή.

Περιμένουμε την ενεργή συμμετοχή και τον ενθουσιασμό σας καθ' όλη τη διάρκεια

της προσομοίωσης αυτής. Θα ήταν καλό να ερευνήσετε την πολιτική της χώρας σας

πάνω στο ζήτημα και να είστε επαρκώς προετοιμασμένοι για τις συζητήσεις στην

Επιτροπή μας.

Σας ευχόμαστε καλή επιτυχία.

Δήμητρα Σταμκοπούλου, Πρόεδρος

Ανανίας Καπουρκατσίδης, Αντιπρόεδρος

Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Παιδιού

«Το δικαίωμα στην ανάπαυση και το παιχνίδι»

Ιστορική επισκόπηση και ο ρόλος της Επιτροπής για τα Δικαιώματα του

Παιδιού

Ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) αποτελεί έναν παγκόσμιο οργανισμό, που

συστάθηκε από 51 ιδρυτικά κράτη (ανάμεσα στα οποία και η Ελλάδα) στο Σαν

Φρανσίσκο στις 26 Ιουνίου του 1945 και τέθηκε σε ισχύ στις 24 Οκτωβρίου του ιδίου

έτους, μετά την κύρωση του καταστατικού Χάρτη από τα κοινοβούλια των κρατών

μελών. Σήμερα αριθμεί 193 κράτη μέλη.

Οι σκοποί του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών καταγράφονται στο άρθρο 1 του

Χάρτη, με την παράγραφο 3 να εντάσσει σε αυτούς την «ανάπτυξη και ενθάρρυνση

του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων χωρίς διάκριση φυλής, φύλου, γλώσσας ή

θρησκείας».

Στα πλαίσια αυτά, τον Νοέμβριο του 1989, υιοθετήθηκε ομόφωνα από τη Γενική

Συνέλευση του ΟΗΕ η Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού. Η Διεθνής

Σύμβαση αυτή ρυθμίζει τις υποχρεώσεις των κρατών για την προστασία και την

προαγωγή των δικαιωμάτων του παιδιού και έχει κυρωθεί από 193 χώρες.

Παρότι η Σύμβαση έχει συνολικά 54 άρθρα, διέπεται από τέσσερις θεμελιώδεις

αρχές:

Την αρχή της μη-διάκρισης (άρθρο 2): Δεν πρέπει ούτε να επωφελείται,

ούτε να υποφέρει κάποιος εξ' αιτίας φυλής, χρώματος, φύλου, γλώσσας,

θρησκείας, ή εθνικής, κοινωνικής ή εθνοτικής καταγωγής, ή εξ' αιτίας

οποιασδήποτε πολιτικής ή άλλης θέσης, εξ' αιτίας της κοινωνικής του θέσης ή

της περιουσίας ή της οικογένειας στην οποία γεννήθηκε, ή επειδή έχει κάποια

αναπηρία.

Την αρχή του καλύτερου συμφέροντος για το παιδί (άρθρο 3): Νόμοι και

δράσεις που επηρεάζουν παιδιά πρέπει να θέτουν προτεραιότητα στο τι είναι

το καλύτερο για αυτά και να σε ωφελούν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.

Την αρχή της επιβίωσης, ανάπτυξης και προστασίας (άρθρο 6): Οι αρχές

στη χώρα μέλος πρέπει να προστατεύουν και να βοηθούν το παιδί ώστε να

εξασφαλισθεί η ολοκληρωμένη ανάπτυξή του- φυσική, πνευματική, ηθική και

κοινωνική.

Η αρχή της συμμετοχής (άρθρο 12): Το παιδί έχει το δικαίωμα να εκφράζει

τη γνώμη του για τις αποφάσεις που αφορούν τη ζωή του και οι απόψεις του

πρέπει να λαμβάνονται υπόψη.

Ως ελεγκτικός μηχανισμός της Σύμβασης ορίστηκε η Επιτροπή για τα δικαιώματα του

Παιδιού (Committee on the Rights of the Child - CRC). Τα κράτη-μέλη υποχρεούνται

να υποβάλλουν στην Επιτροπή δικαιωμάτων του Παιδιού του ΟΗΕ εκθέσεις σχετικά

με τα μέτρα που έχουν υιοθετήσει για την εφαρμογή των άρθρων της Σύμβασης. Στην

Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Παιδιού

«Το δικαίωμα στην ανάπαυση και το παιχνίδι»

πράξη, τα κράτη μέρη οφείλουν να προσαρμόσουν τη νομοθεσία τους με τις διατάξεις

της Σύμβασης. Αυτές οι εκθέσεις εξετάζονται από την Επιτροπή που στη συνέχεια

εκδίδει και αποστέλλει στα ενδιαφερόμενα κράτη μέρη τις «Παρατηρήσεις» της επί

αυτών. Συχνά η Επιτροπή ζητά από τα κράτη διευκρινίσεις ή κυρώσεις κι άλλων

διεθνών συμβάσεων για την αποτελεσματικότερη εφαρμογή των δικαιωμάτων του

Παιδιού. Επίσης, η Επιτροπή έχει την αρμοδιότητα να εξετάζει προσφυγές για

παραβιάσεις των διατάξεων της Σύμβασης. Ανεξάρτητες αρχές και ΜΚΟ μπορούν

επίσης να υποβάλλουν παράλληλες/εναλλακτικές εκθέσεις με τις δικές τους

διαπιστώσεις.

Κάποιοι βασικοί άξονες της Σύμβασης είναι τα άρθρα που αφορούν το δικαίωμα του

παιδιού στη ζωή, στο όνομα και στην εθνικότητα, στην καλύτερη δυνατή εκπαίδευση

και παροχές υγείας και στην ανάπαυση και το παιχνίδι. Επιπλέον, περιλαμβάνει

διατάξεις που διασφαλίζουν την οικογενειακή ασφάλεια, την κρατική μέριμνα, όπου

είναι απαραίτητη, την προστασία του παιδιού από εργασιακή εκμετάλλευση και

συμμετοχή σε ένοπλες διαμάχες ενώ περαιτέρω άρθρα επισημαίνουν την

αναγκαιότητα προστασίας παιδιών με αναπηρία και παιδιών μειονοτήτων.

Το δικαίωμα στην ανάπαυση και το παιχνίδι (Άρθρο 31 της Σύμβασης)

Η ημερήσια διάταξη της συγκεκριμένης Επιτροπής η οποία θα συζητηθεί, αφορά τη

συζήτηση για το δικαίωμα του Παιδιού στην ανάπαυση και το παιχνίδι.

Η αφορμή για τη συζήτηση αυτή είναι το Άρθρο 31 της Σύμβασης, σύμφωνα με το

οποίο:

1. Τα Συμβαλλόμενα Κράτη αναγνωρίζουν στο παιδί το δικαίωμα στην

ανάπαυση και στις δραστηριότητες του ελεύθερου χρόνου, στην ενασχόληση

με ψυχαγωγικά παιχνίδια και δραστηριότητες που είναι κατάλληλες για την

ηλικία του και στην ελεύθερη συμμετοχή στην πολιτιστική και καλλιτεχνική

ζωή.

2. Τα Συμβαλλόμενα Κράτη σέβονται και προάγουν το δικαίωμα του παιδιού

να συμμετέχει πλήρως στην πολιτιστική και καλλιτεχνική ζωή και

ενθαρρύνουν την προσφορά κατάλληλων και ίσων ευκαιριών για πολιτιστικές,

καλλιτεχνικές και ψυχαγωγικές δραστηριότητες και για δραστηριότητες του

ελεύθερου χρόνου.

Η Επιτροπή στην προσπάθεια της να διευκολύνει τα κράτη μέρη στην καλύτερη

εφαρμογή των διατάξεων της, ερμηνεύει τις διατάξεις της Σύμβασης και δημοσιεύει

τα «Γενικά Σχόλια» για συγκεκριμένα ζητήματα και θεματικές. Η επεξήγηση του

Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Παιδιού

«Το δικαίωμα στην ανάπαυση και το παιχνίδι»

παραπάνω άρθρου βρίσκεται στο Γενικό Σχόλιο 17 και παρακάτω παρατίθενται οι

λεπτομέρειες αυτού.

Το Σχόλιο αυτό πραγματεύεται και επεξηγεί ζητήματα όπως λεπτομέρειες για το

νομικό πλαίσιο του Άρθρου, πώς αυτό συνδέεται με την υπόλοιπη Σύμβαση και τη

συνάφειά του με άλλα θεμελιώδη δικαιώματα. Παράλληλα προτείνονται τρόποι με

τους οποίους μπορούν να δημιουργηθούν τα πλαίσια μέσα στα οποία θα γίνει εφικτό

να εφαρμοστεί η Σύμβαση και να αντιμετωπιστούν οι προκλήσεις που θα

συναντήσουν τα κράτη μέρη. Τέλος, περιλαμβάνονται ειδικές διευκρινίσεις για τα

παιδιά ειδικών κατηγοριών (κορίτσια, παιδιά με αναπηρία ή σε ιδρύματα κ.ά.) και οι

υποχρεώσεις που έχει κάθε χώρα που κυρώνει τη Σύμβαση.

Η σημασία του δικαιώματος στην ανάπαυση και το παιχνίδι

Πιο αναλυτικά, το παιχνίδι και η ανάπαυση, θεωρούνται πολύ σημαντικά στοιχεία για

τη φυσιολογική σωματική, ψυχική και πνευματική ανάπτυξη του παιδιού. Παρόλα

αυτά, πολλά κράτη που έχουν επικυρώσει τη Σύμβαση αποτυγχάνουν στην εφαρμογή

του Άρθρου 31 τόσο από τη μεριά της έλλειψης προστατευτικών νόμων όσο και από

την πλευρά της προώθησης των βασικών ιδεών του, όπως για παράδειγμα τη σημασία

της δημιουργικής ώρας για ελεύθερο παιχνίδι. Παράλληλα, δεν φαίνεται να υπάρχει

ικανοποιητική μέριμνα για παιδιά που ανήκουν σε ειδικές κατηγορίες.

Έτσι, το Σχόλιο σχεδιάστηκε για να αντιμετωπιστούν οι παραπάνω προκλήσεις και να

προωθηθεί η σημασία που θα έχει η εφαρμογή του Άρθρου 31 στη ζωή και στη

φυσιολογική ανάπτυξη των παιδιών, με παράλληλη προσπάθεια κατανόησης των

διαφορετικών κοινωνικών αντιλήψεων ανά τον κόσμο.

Αρχικά, κρίνεται αναγκαίο να κατανοήσουμε τη σημασία του Άρθρου αυτού. Το

παιχνίδι και η δημιουργική απασχόληση είναι διαθέσιμες σε όλα τα παιδιά, παρέχουν

τις συνθήκες για την ανάπτυξη της δημιουργικότητας και άλλων ικανοτήτων. Η

ανάπαυση διασφαλίζει ότι τα παιδιά θα έχουν την απαραίτητη ενέργεια και θέληση να

συμμετέχουν στο παιχνίδι και σε άλλες δραστηριότητες. Έτσι αναπτύσσεται η

δημιουργικότητα, η φαντασία, η αυτάρκεια και η αυτοπεποίθηση του παιδιού

παράλληλα με την ανάπτυξη φυσικών, κοινωνικών και συναισθηματικών

ικανοτήτων. Η ίδια η ανάπτυξη του εγκεφάλου εξαρτάται από αυτό, αφού μέσα από

το παιχνίδι το παιδί εξασκεί την ικανότητα διαπραγμάτευσης και διατήρησης

συναισθηματικής ισορροπίας καθώς και ικανότητες διαχείρισης προβλημάτων.

Ταυτόχρονα εξερευνεί και γνωρίζει τον κόσμο γύρω του, πειραματίζεται με νέες

ιδέες, ρόλους και εμπειρίες κι έτσι μαθαίνει πως να αποκτά μια κοινωνική θέση στην

κοινωνία.

Επιπλέον είναι σημαντική η συμμετοχή, ως ένα βαθμό, των γονέων στο παιχνίδι με τα

παιδιά τους, αφού, το παιχνίδι αποτελεί κύριο μέρος της παιδικής ηλικίας. Μέσα από

Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Παιδιού

«Το δικαίωμα στην ανάπαυση και το παιχνίδι»

όλους τους δυνατούς τρόπους και ευκαιρίες για παιχνίδι τα παιδιά έρχονται σε επαφή

με το διαφορετικό και διευρύνουν τους ορίζοντές τους. Είναι, τέλος, απαραίτητο για

τα παιδιά να έχουν ελεύθερο χρόνο. Ως ελεύθερος χρόνος ορίζεται ο χρόνος χωρίς

υποχρεώσεις ή ο τρόπος διασκέδασης που επιλέγει το παιδί ελεύθερα, χωρίς πιέσεις.

Ανάλυση του άρθρου 31

Το Σχόλιο τονίζει επίσης ότι τα κράτη συμφωνούν στην αναγνώριση, στήριξη και

προώθηση κάποιων βασικών δικαιωμάτων του Παιδιού που υπαγορεύονται από το

Άρθρο 31. Κάποια από αυτά είναι το δικαίωμα στην επαρκή ανάπαυση από

οποιαδήποτε δραστηριότητα, επαγγελματική ή εκπαιδευτική, το δικαίωμα στην

ψυχαγωγία, στο παιχνίδι και σε άλλες δημιουργικές δραστηριότητες και το δικαίωμα

στην πλήρη συμμετοχή του στην πολιτιστική και καλλιτεχνική ζωή της κοινότητάς

του.

Συνάφεια του άρθρου 31 με άλλα δικαιώματα

Παράλληλα, βέβαια, το Άρθρο 31 συνδέεται άμεσα και με άλλα θεμελιώδη

δικαιώματα του Ανθρώπου. Κάποια από αυτά είναι το δικαίωμα στην ελεύθερη

έκφραση και στην ελεύθερη επιλογή συμμετοχής σε παρέες και κοινωνικές,

πολιτιστικές και αθλητικές εκδηλώσεις. Επίσης, συνδέεται άμεσα με το δικαίωμα

πρόσβασης με κάθε μέσο επικοινωνίας στην πληροφορία. Τα παιδιά που

απολαμβάνουν αυτά τα διακιώματα, μπορούν να σχηματίσουν μια πληρέστερη εικόνα

για τη δική τους αλλά και για διαφορετικές κουλτούρες και πολιτισμούς και να

λαμβανούν ενεργό μέρος στη λήψη αποφάσεων που τα αφορούν.

Σημαντικά βήματα πρέπει να γίνουν από τα κράτη μέρη για να διασφαλίσουν ότι τα

παιδιά πρόσφυγες θα μπορούν να εξασκούν ίσα δικαιώματα και να έχουν ίσες

ευκαιρίες με τα παιδιά της χώρας υποδοχής. Παρόμοια βήματα θα πρέπει να γίνουν

και για την εξασφάλιση ίσων δικαιωμάτων παιδιών με αναπηρία.

Ταυτόχρονα, τα κράτη μέρη θα πρέπει να μεριμνήσουν για τα παιδιά που διαμένουν

σε βλαβερά για την υγεία περιβάλλοντα, σε συνθήκες πείνας και φτώχειας ή

επικίνδυνης εργασίας, ώστε οι συνθήκες αυτές να μην στέκονται εμπόδιο στην

πραγμάτωση των δικαιωμάτων τους. Τέλος, ειδική προσοχή θα πρέπει να δοθεί σε

παιδιά που δουλεύουν κάτω από συνθήκες που δεν τους επιτρέπουν να ασκήσουν το

δικαίωμά στην επαρκή ανάπαυση, το παιχνίδι και την εκπαίδευση.

Απαραίτητες προϋποθέσεις

Για την εφαρμογή του άρθρου 31 της Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού και

την διασφάλιση της πλήρους απόλαυσης του δικαιώματος στην ανάπαυση και το

παιχνίδι υπάρχουν αρκετές απαραίτητες προϋποθέσεις. Οι προϋποθέσεις αυτές

αφορούν τους διαθέσιμους χώρους και την ασφάλεια των παιδιών, τον επαρκή χρόνο

Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Παιδιού

«Το δικαίωμα στην ανάπαυση και το παιχνίδι»

για παιχνίδι και άλλες ψυχαγωγικές δραστηριότητες, την επαφή με την φύση και την

υπόλοιπη κοινωνία, την ψυχολογία του αλλά και την συμμετοχή στον πολιτισμό, τις

τέχνες και τον αθλητισμό.

Ασφαλείς χώροι και επαρκής χρόνος για ανάπαυση και παιχνίδι

Πιο συγκεκριμένα, εξαιρετικά σημαντική προϋπόθεση, όπως προαναφέρεται, είναι η

παροχή ενός ασφαλούς περιβάλλοντος και αρκετό ελεύθερο χρόνο για παιχνίδι και

ψυχαγωγία. Η δημιουργία χώρων που θα είναι προσβάσιμοι, κατάλληλα

διαμορφωμένοι για παιχνίδι και θα προσφέρουν ένα ασφαλές από φυσικούς ή

κοινωνικούς κινδύνους και βίαιες συμπεριφορές περιβάλλον καθώς και την

δυνατότητα επίβλεψης των παιδιών από τους γονείς αποτελούν μία από πιο βασικές

προϋποθέσεις για την εφαρμογή του άρθρου 31 της Σύμβασης. Πρόσθετα, αναφορικά

με τον ελεύθερο χρόνο είναι σημαντικό να χαρακτηρίζεται από την ανυπαρξία

υποχρεώσεων, από την επάρκεια του ανάλογα με την ηλικία και από την έλλειψη

ελέγχου, ώστε το ίδιο το παιδί να μπορεί να τον αφιερώνει σε όποια δραστηριότητα

πραγματικά επιθυμεί και να μην καθοδηγείται.

Ένταξη στην κοινωνία και επαφή με την φύση

Στη συνέχεια, ζωτικής σημασία είναι η ομαλή και ελεύθερη ένταξη του παιδιού στην

κοινωνία, ως σύνολο, και στην κοινωνία των πολιτών αλλά και η αρμονική

συνύπαρξή του με τον φυσικό κόσμο. Για την επίτευξη της μεγαλύτερης δυνατής

ομαλότητας το κοινωνικό περιβάλλον του παιδιού οφείλει να είναι απαλλαγμένο από

προκαταλήψεις και στερεότυπα, να έχουν εξαλειφθεί οι διακρίσεις και να μην

υπάρχει κοινωνικός αποκλεισμός ομάδων ή ατόμων. Παράλληλα, το παιχνίδι στην

ύπαιθρο, οι εμπειρίες και η αλληλεπίδραση με τον κόσμο των ζώων θα συμβάλλουν

στην κατανόηση και την συνύπαρξη του παιδιού με την φύση.

Ψυχολογία

Όσον αφορά την ψυχολογία του παιδιού, αναγκαίο κρίνεται να είναι απαλλαγμένο

από το άγχος αλλά και να έχει επαρκή προσωπικό χώρο. Έτσι θα διαμορφώσει την

προσωπικότητα του και θα επενδύσει στον εαυτό του, στον κόσμο του,

χρησιμοποιώντας την δική του γλώσσα και την φαντασία του.

Συμμετοχή στην πολιτιστική και καλλιτεχνική ζωή

Τέλος, για την πλήρη απόλαυση του δικαιώματος στην ανάπαυση και το παιχνίδι

απαραίτητη προϋπόθεση πρέπει να αποτελεί η συμμετοχή των παιδιών στον

πολιτισμό, τις τέχνες και τον αθλητισμό. Συμμετέχοντας, συμβάλλοντας στην

δημιουργία πολιτιστικών και καλλιτεχνικών δρωμένων δίνεται η ευκαιρία να

ολοκληρώσουν την προσωπικότητα τους και τον χαρακτήρα τους. Παράλληλα, με τον

Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Παιδιού

«Το δικαίωμα στην ανάπαυση και το παιχνίδι»

αθλητισμό και ιδιαίτερα με την συμμετοχή σε ομάδες εξοικειώνονται με την ευγενή

άμιλλα, το ευ αγωνίζεσθαι και το ομαδικό πνεύμα.

Προκλήσεις σχετικά με την εφαρμογή του Άρθρου 31

Αδιαφορία για το παιχνίδι και την ψυχαγωγία: Σε αρκετά μέρη του κόσμου η

σημασία του παιχνιδιού και της ψυχαγωγίας στην ανάπτυξη του παιδιού δεν

αναγνωρίζονται από τους ενήλικες. Πολλοί θεωρούν ότι πιο σημαντικό είναι το

διάβασμα ή ακόμα και η εργασία. Σε άλλες περιπτώσεις οφείλεται η έλλειψη

αυτοπεποίθησης, ικανότητας ή κατανόησης των γονιών, ώστε να στηρίξουν τον

ψυχαγωγικό χρόνο των παιδιών τους.

Φορτωμένο πρόγραμμα και πίεση για εκπαιδευτικές διακρίσεις: Εξαιρετικά συναφές

με την προαναφερθείσα πρόκληση είναι και το γεγονός ότι στο μεγαλύτερο μέρος του

κόσμου τα παιδιά πιέζονται από τους γονείς τους ώστε να αναλάβουν όσο το δυνατόν

περισσότερες υποχρεώσεις και να διακριθούν στον εκπαιδευτικό τομέα. Το

εκπαιδευτικό σύστημα, το οποίο γίνεται πιεστικό και ανταγωνιστικό από πολύ μικρή

ηλικία οδηγεί τα παιδιά να γεμίσουν το πρόγραμμα τους με ενισχυτικά μαθήματα,

φροντιστήρια και συνεχές διάβασμα. Πολύ σπάνια προβλέπεται επαρκής χρόνος για

παιχνίδι ή κάποια δημιουργική δραστηριότητα. Ακόμα και όταν συμβαίνει αυτό

συνήθως αφορά δραστηριότητες που αποφασίζουν οι γονείς, όπως ανταγωνιστικά

αθλήματα ή συμμετοχή σε ομάδες που δεν έχει επιλέξει το ίδιο το παιδί. Πρόσθετα,

δεν προβλέπεται επαφή με την φύση ή τον πολιτισμό και τις τέχνες με αποτέλεσμα η

προσωπική ολοκλήρωση του παιδιού αλλά και η εξοικείωσή του με την φύση να

εμποδίζονται.

Περιορισμός στη χρήση των δημοσίων χώρων και κίνδυνοι στους ειδικά

διαμορφωμένους χώρους: Σήμερα παρατηρείται μία συνεχής εμπορευματοποίηση των

δημοσίων χώρων και ένας παράλληλος αποκλεισμός των παιδιών από αυτούς. Είναι

πολύ συνηθισμένη η δημιουργία καταστημάτων ή μαγαζιών σε χώρους όπου

προηγουμένως τα παιδιά είχαν την δυνατότητα να παίξουν. Επιπλέον, έχει μειωθεί σε

μεγάλο βαθμό και η ανοχή στο ίδιο το παιχνίδι. Αυτό αποδεικνύεται με την σύσταση

ειδικά διαμορφωμένων, περιορισμένων χώρων στους οποίους μόνο μπορούν να

παίζουν τα παιδιά. Ακόμα όμως και σε αυτές τις περιπτώσεις τα παιδιά πολλές φορές

κινδυνεύουν μιας και οι χώροι αυτοί περιέχουν κινδύνους και δεν επιτρέπουν την

επαρκή επίβλεψη από την πλευρά των γονέων.

Ανεπαρκής παροχή ευκαιριών για συμμετοχή σε πολιτιστικές και καλλιτεχνικές

δραστηριότητες: Τα παιδιά σήμερα δεν έχουν τις ίδιες ευκαιρίες να συμμετέχουν και

να συμβάλουν στις τέχνες και στον πολιτισμό με τους ενήλικες. Για την εξέλιξη αυτή

οφείλεται συνήθως ο περιορισμένος χρόνος που διαθέτουν εξαιτίας των διαβασμάτων

τους και των υπόλοιπων εκπαιδευτικών υποχρεώσεων αλλά και η αδιαφορία που

δείχνει η πολιτεία και γενικότερα η κοινωνία για τους τομείς αυτούς. Αυτό

Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Παιδιού

«Το δικαίωμα στην ανάπαυση και το παιχνίδι»

αντανακλάται στον προσανατολισμό που έχουν πολλές φορές ο πολιτισμός και η

τέχνη και στον αποκλεισμό των παιδιών από τα δρώμενα τους.

Πολλαπλασιασμός των ηλεκτρονικών μέσων μαζικής ενημέρωσης (ΗΜΜΕ) και

εμπορευματοποίηση του παιχνιδιού: Τα ΗΜΜΕ έχουν τη δυνατότητα να συμβάλουν

στην ενημέρωση και την ψυχαγωγία των παιδιών. Το διαδίκτυο σήμερα αποτελεί μία

πλατφόρμα όπου μπορούν κοινωνικοποιηθούν, να επικοινωνήσουν και να

ανταλλάξουν εμπειρίες. Ωστόσο, εγκυμονούν κινδύνους οι οποίοι πρέπει να ληφθούν

σοβαρά από την Επιτροπή. Αρχικά, η συνεχής πρόσβαση των παιδιών στο διαδίκτυο

μπορεί να εκθέσει τα παιδιά στο ηλεκτρονικό bullying, την πορνογραφία και την

σεξουαλική εκμετάλλευση (cyber-grooming). Πρόσθετα, μέσω της συχνής επαφής με

την βία, είτε σε παιχνίδια, είτε με ταινίες, είτε στις ειδήσεις, οι συμπεριφορές των

παιδιών εξοικειώνονται με την χρήση της. Τέλος, η τηλεόραση και τα υπόλοιπα

ΗΜΜΕ, σχεδόν πάντοτε δεν κατορθώνουν να παράσχουν στους θεατές τους ένα

αξιόλογο πρόγραμμα αλλά και επειδή δεν παρουσιάζουν την γλώσσα, τις κοινωνικές

αξίες, και την πολυπολιτισμικότητα με επαρκή και σωστό τρόπο.

Ευπαθείς ομάδες παιδιών

Οι παραπάνω προκλήσεις αφορούν το σύνολο των παιδιών του κόσμου. Υπάρχουν

όμως κάποιες συγκεκριμένες ευπαθείς ομάδες παιδιών οι οποίες επηρεάζονται

περισσότερο από τις προκλήσεις αυτές ή δημιουργούν νέες. Αυτές είναι:

Κορίτσια: Τα κορίτσια σε πολλά μέρη του κόσμου αντιμετωπίζονται πολύ

διαφορετικά από τα αγόρια. Πολλές φορές επιβαρύνονται από διάφορες δουλειές του

σπιτιού ή από την φροντίδα άλλων παιδιών ή συγγενών, περιορίζονται από το

παιχνίδι λόγω της υπερβολικής προστασίας τους και συχνά αναγκάζονται να παίζουν

σε διαφορετικούς χώρους από τα αγόρια. Τα συνήθη φαινόμενα αυτά οδηγούν σε

έναν διαχωρισμό των δύο φύλων από πολύ μικρή ηλικία αλλά και καθοδηγούν τα

κορίτσια σε δουλειές του σπιτιού και του νοικοκυριού.

Παιδιά που ζουν κάτω από το όριο της φτώχιας: Τα παιδιά αυτά βιώνουν όλες τις

παραπάνω προκλήσεις σε μεγαλύτερο βαθμό από τα υπόλοιπα. Χαρακτηριστικά

αναφέρουμε πως λόγω της ένδειας θεωρούνται και αυτά εργατικά χέρια και

αναγκάζονται να δουλεύουν από πολύ μικρή ηλικία, ενώ η πρόσβασή τους σε χώρους

ανάπαυσης και παιχνιδιού δυσκολεύεται και η επαφή τους με πολιτιστικά και

καλλιτεχνικά δρώμενα είναι εξαιρετικά σπάνια.

Παιδιά με ιδιαίτερες ανάγκες: Τα παιδιά αυτά εξαιτίας της ιδιαίτερης φύσης τους

πολλές φορές πέφτουν θύματα κοινωνικού αποκλεισμού. Ο αποκλεισμός τους από τα

σχολεία, τους χώρους παιχνιδιού και ψυχαγωγίας και γενικότερα από τους

εξωτερικούς χώρους οδηγούν στον περιορισμό της κοινωνικοποίησης των παιδιών

αυτών και τις διακρίσεις απέναντί τους. Πρόσθετα, οι προκαταλήψεις και τα

Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Παιδιού

«Το δικαίωμα στην ανάπαυση και το παιχνίδι»

στερεότυπα που συνήθως έχει η κοινωνία για τα παιδιά με ειδικές ανάγκες

συντείνουν στην παραπάνω κατάσταση.

Παιδιά σε ιδρύματα: Είναι μεγάλος ο αριθμός παιδιών τα οποία ζουν σε ιδρύματα, σε

νοσοκομεία, σε καταλύματα, σε ορφανοτροφεία και σε κέντρα φιλοξενίας

προσφύγων. Μακροπρόθεσμα, στόχος της Επιτροπής είναι η εξάλειψη του

φαινομένου ύπαρξης παιδιών σε τέτοιου τύπου ιδρύματα. Μέχρι της επίτευξη του

στόχου τα κράτη μέλη οφείλουν να λάβουν τα κατάλληλα μέτρα έτσι ώστε τα παιδιά

αυτά να έχουν τις ίδιες δυνατότητες με τα άλλα παιδιά, να έχουν επαρκή χρόνο στο

παιχνίδι και στην ψυχαγωγία όπως επίσης και κατάλληλους χώρους και τέλος να

έχουν δυνατότητες συνύπαρξης και κοινωνικοποίησης με άλλα παιδιά, πιθανώς έξω

από το περιβάλλον του ιδρύματος

Παιδιά μειονοτήτων: Οι διακρίσεις, οι προκαταλήψεις, ο αποκλεισμός, η βία και η

αφομοίωση πολλές φορές έχουν αρνητικό αντίκτυπο στα δικαιώματα των παιδιών

των μειονοτήτων και κυρίως στα δικαιώματα που πηγάζουν από το άρθρο 31.

Υπάρχουν συχνά εμπόδια στην συμμετοχή στα πολιτιστικά δρώμενα και στις

παραδόσεις της ομάδας τους και παράλληλα δεν δίνεται η κατάλληλη δυνατότητα

συνύπαρξης με τα παιδιά της πλειοψηφούσας ομάδας. Τα κράτη οφείλουννα σέβονται

τα δικαιώματα της μειονότητας και των παιδιών για εκπαίδευση και συμμετοχή στις

δικές τους παραδόσεις και πολιτισμό.

Παιδιά σε εμπόλεμες περιοχές και παιδιά πρόσφυγες: Σήμερα σε πολλά μέρη του

κόσμου μαίνονται εμπόλεμες καταστάσεις, θύματα των οποίων είναι και πάρα πολλά

παιδιά. που είτε συνεχίζουν να ζουν στις περιοχές αυτές ή ακολουθούν τους γονείς

τους στον δρόμο της προσφυγιάς. Η σημασία της ανάπαυσης και του παιχνιδιού για

τα παιδιά αυτά μπορεί να έχει ένα θεραπευτικό χαρακτήρα απαλύνοντας τις

τραυματικές τους εμπειρίες και επαναφέροντας κάποια φυσικότητα στην ζωή τους.

Στις περιπτώσεις των παιδιών προσφύγων είναι υποχρέωση του κράτους υποδοχής να

διασφαλίζει την ύπαρξη δραστηριοτήτων ανάπαυσης και αναψυχής, σε συνδυασμό με

τις προβλέψεις για υγειονομική περίθαλψη και τρόφιμα.

Υποχρεώσεις των κρατών-μερών

Για την καλύτερη εφαρμογή της Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού και

συγκεκριμένα του άρθρου 31, τα κράτη-μέλη υπόκεινται σε τριών ειδών δεσμεύσεις.

Η πρώτη δέσμευση αφορά τον σεβασμό του δικαιώματος στην ανάπαυση και στο

παιχνίδι, η δεύτερη σχετίζεται με την προστασία του και η τρίτη με την εκπλήρωσή

του.

Ι) Σεβασμός

Κατ’ αρχάς, τα κράτη οφείλουν να σέβονται και να μην παρεμβαίνουν στο δικαίωμα

του παιδιού για ανάπαυση και παιχνίδι. Για να επιτευχθεί ο μεγαλύτερος δυνατός

Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Παιδιού

«Το δικαίωμα στην ανάπαυση και το παιχνίδι»

σεβασμός από όλα τα μέλη της πολιτείας η Επιτροπή προτρέπει τα κράτη να

παράσχουν βοήθεια στους γονείς και τους κηδεμόνες των παιδιών, οι οποίοι είναι οι

κύριοι υπεύθυνοι για την εξασφάλιση του δικαιώματος. Πρόσθετα, σημαντική

κρίνεται η ενημέρωση των πολιτών για την σημασία του δικαιώματος αυτού αλλά και

τα περαιτέρω μέτρα που μπορούν να ληφθούν για τη μεγαλύτερη δυνατή απόλαυσή

του.

ΙΙ) Προστασία

Εν συνεχεία, τα κράτη οφείλουν να προστατεύουν το δικαίωμα που πηγάζει από το

άρθρο 31 της Σύμβασης. Για την καλύτερη προστασία του δικαιώματος αυτού πρέπει

να υπάρξουν, αρχικά, πολιτικές κατά των διακρίσεων. Κατά δεύτερον, είναι αναγκαίο

να καθοριστεί το νομικό πλαίσιο που θα απευθύνεται σε μη κρατικούς φορείς και θα

αφορά α) την απαγόρευση της παιδικής εργασίας, β) την ασφάλεια και

προσβασιμότητα των χώρων για ανάπαυση και παιχνίδι, γ) την γνωριμία με τις πόλεις

αλλά και με την ύπαιθρο, δ) την προστασία τους από ακατάλληλο πολιτιστικό ή

καλλιτεχνικό υλικό και τέλος ε) την νομοθέτηση της απαγόρευσης ή του περιορισμού

παιχνιδιών που προσομοιώνουν βίαιες καταστάσεις. Με τον τρόπο αυτό θα

διασφαλισθεί η πλήρης και υγιής απόλαυση του δικαιώματος στην ανάπαυση και το

παιχνίδι.

Επιπλέον, κρίνεται απαραίτητο να υπάρξει και μέριμνα για την προστασία των

παιδιών από τους κινδύνους που ενέχονται στην συνεχή πρόσβαση τους στο

διαδίκτυο αλλά και κατά την έκθεσή του στα κοινωνικά δίκτυα όπως το facebook και

το youtube. Πρόσθετα, είναι πολύ σημαντικό να εστιάσει η προσοχή των κρατών και

της Επιτροπής στην προστασία του δικαιώματος των παιδιών στην ανάπαυση και το

παιχνίδι σε εμπόλεμες περιοχές.

ΙΙΙ) Εκπλήρωση

Τέλος, τα κράτη έχουν την υποχρέωση να εκπληρώσουν με κάθε τρόπο τις

δεσμεύσεις που απορρέουν από τη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού. Για να

το πετύχουν αυτό οφείλουν να προβούν στην υιοθέτηση της κατάλληλης νομοθεσίας,

η οποία θα προκύπτει από την έρευνα και την συγκέντρωση στοιχείων αναφορικά με

το δικαίωμα των παιδιών στην ανάπαυση και την έρευνα. Για την καλύτερη δυνατή

αντιμετώπιση των περιπτώσεων που το δικαίωμα αυτό βρίσκει εμπόδια είναι

απαραίτητη η συνεργασία διαφόρων κρατικών και μη κρατικών φορέων, όπως για

παράδειγμα τα υπουργεία υγείας και παιδείας να συνεργαστούν με το υπουργείο

οικονομικών για την παροχή των απαραίτητων πόρων. Ο σχεδιασμός της νομοθεσίας

αλλά και η εφαρμογή της οφείλει να αντανακλά τα διεθνή πρότυπα, τα οποία έχουν

τεθεί από την Επιτροπή αυτή αλλά και παράλληλα να πραγματοποιούνται σε τοπικό

επίπεδο.

Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Παιδιού

«Το δικαίωμα στην ανάπαυση και το παιχνίδι»

Ερωτήματα προς συζήτηση

Με ποιον τρόπο μπορούν να εξισορροπηθούν οι απαιτήσεις του εκάστοτε

εκπαιδευτικού συστήματος με τις ανάγκες του παιδιού στο παιχνίδι, ειδικά σε

συστήματα όπου η πίεση για συνεχείς επιτυχίες είναι μεγάλη;

Η σύγχρονη τεχνολογία και τα ΜΜΕ επηρεάζουν το δικαίωμα του παιδιού

στην ανάπαυση και το παιχνίδι θετικά ή αρνητικά;

Βιβλιογραφία

Κατραμάδος, Δαμιανός, Άρθρο 31: Το δικαίωμα στην Ανάπαυση και στο Παιχνίδι,

στο Π.Ν. Περράκη, Κ. Χρυσόγονος, Χ. Ανθόπουλος, Η Διεθνής Σύμβαση για τα

Δικαιώματα του Παιδιού και η εσωτερική έννομη τάξη, Ερμηνεία κατ' Άρθρο,

Εκδόσεις: Αντ. Ν. Σάκκουλας, 2002, σελ. 320-335

Ηλεκτρονικές Πηγές:

Το πλήρες κείμενο της Σύμβασης:

https://www.unicef.gr/%CF%84%CE%BF-

%CF%80%CE%BB%CE%AE%CF%81%CE%B5%CF%82-

%CE%BA%CE%B5%CE%AF%CE%BC%CE%B5%CE%BD%CE%BF-

%CF%84%CE%B7%CF%82-

%CF%83%CF%8D%CE%BC%CE%B2%CE%B1%CF%83%CE%B7%CF%82-

%CE%B3%CE%B9%CE%B1-%CF%84%CE%B1-

%CE%B4%CE%B9%CE%BA%CE%B1%CE%B9%CF%8E%CE%BC%CE%B1%

CF%84%CE%B1-%CF%84%CE%BF%CF%85-

%CF%80%CE%B1%CE%B9%CE%B4%CE%B9%CE%BF%CF%8D/a4-366-22

Η Σύμβαση με απλά λόγια:

https://www.unicef.gr/%CE%B7-

%CF%83%CF%8D%CE%BC%CE%B2%CE%B1%CF%83%CE%B7-

%CE%B3%CE%B9%CE%B1-%CF%84%CE%B1-

%CE%B4%CE%B9%CE%BA%CE%B1%CE%B9%CF%8E%CE%BC%CE%B1%C

F%84%CE%B1-%CF%84%CE%BF%CF%85-

%CF%80%CE%B1%CE%B9%CE%B4%CE%B9%CE%BF%CF%8D-

%CE%BC%CE%B5-%CE%B1%CF%80%CE%BB%CE%AC-

%CE%BB%CF%8C%CE%B3%CE%B9%CE%B1/a4-467-22

Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Παιδιού

«Το δικαίωμα στην ανάπαυση και το παιχνίδι»

Οικουμενική Διακήρυξη Δικαιωμάτων Ανθρώπου.

http://www.ohchr.org/EN/UDHR/Pages/UDHRIndex.aspx

Γενικό σχόλιο 17 στο Άρθρο 31

http://tbinternet.ohchr.org/_layouts/treatybodyexternal/TBSearch.aspx?Lang=en&Tre

atyID=5&DocTypeID=11

Άρθρo για τη σημασία του παιχνιδιού και του ελεύθερου χρόνου

http://lin.ca/sites/default/files/attachments/TheImportanceofRecreationforAllChildren

Youth.pdf

Έκθεση για την κατάσταση των παιδιών ανά τον κόσμο

https://www.unicef.gr/%CE%AD%CE%BA%CE%B8%CE%B5%CF%83%CE%B7-

unicef-%CE%B7-

%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%AC%CF%83%CF%84%CE%B1%CF%83%CE

%B7-%CF%84%CF%89%CE%BD-

%CF%80%CE%B1%CE%B9%CE%B4%CE%B9%CF%8E%CE%BD-

%CF%83%CF%84%CE%BF%CE%BD-

%CE%BA%CF%8C%CF%83%CE%BC%CE%BF-2016/a2-843-9

Επίσημα στοιχεία του ΟΗΕ για τα δικαιώματα ανά χώρα

http://www.ohchr.org/EN/Countries/Pages/HumanRightsintheWorld.aspx

Τα Ηνωμένα Έθνη: Μία Εισαγωγή για Μαθητές

http://www.unric.org/el/index.php?option=com_content&view=article&id=26272

Ανθρώπινα Δικαιώματα-ΟΗΕ

http://www.unric.org/el/index.php?option=com_content&view=article&id=19&Itemi

d=33

Τα δικαιώματα του παιδιού

http://www.0-18.gr/gia-paidia/ta-dikaiomata-soy