modèle profint def¨le... · 2019. 12. 19. · ou dans le cadre d'activités ayant pour...
TRANSCRIPT
LemodèlePROFINT
LeprojetPROFINTestunpartenariatstratégiqueenmatièred’éducationdesadultesconstituépar
Objectifetcibles
Chaquemigrant/réfugiéarrivantdansunpaysousurunterritoireestenrôlédansunesériededispositifsetd’activités(obligatoiresounon)misenplaceetenœuvrepardifférentstypesd’acteurs(ensembleouparallèlement/indépendamment)afindesoutenirdifférentesétapesdesonparcoursversuneintégrationcomplète.
Leparcoursd’intégrationd’unmigrant/réfugiéaprèssonarrivéesurunterritoire
LemodèlePROFINTetlaressourcedecompétencesquis’organiseraautour,ontpourbutdecontribueràlaprofessionnalisationdecesdifférentsacteurs,c’est-à-diredeleurdonnerdesélémentspouraccompagnerdesparcoursd’intégrationréussis,quelsquesoientleursinitiativesetleurniveaud’intervention.Avecdesparcoursd’intégrationréussis,onentendparlàqu’ilspermettentauxnouveauxarrivantsdedevenirmembresàpartentièredelacommunauténationaled’accueilenobtenantunemploi,unlogement,unréseausocial,lesamenantàuneautonomieéconomiqueetlapratiqued’unecitoyennetéactive.
Nousconsidéronscemodèleparticulièrementutilepourleséquipesetlesorganisationspartenairesquimettentenplaceetenœuvredesprojetsstructurésd’accompagnementet/oudeformationpourfavoriserl’intégrationsocioprofessionnelledesnouveauxarrivants,commec’estlecaspourlespartenairesdePROFINT.Pourautant,
.lesinstitutionsfinançantetcoordonnantdifférentsprogrammesd'intégration,
.lesacteursdessecteurssocial,del'emploi,delaformation,...,quimettentenplaceoucontribuentàdiversprojetsd'intégrationouàdesactivitésdestinéesauxnouveauxarrivants,
.ainsiquelespersonnesvolontairesimpliquéesdanscesprojetsetactivités
pourronttousytrouverdesélémentsleurpermettantdemieuxsituerleursactionsetdecontribuerplusefficacementàl'intégrationdesmigrantsetdesréfugiéssurleursdifférentsterritoires.LemodèlePROFINTstructureuncadrepratiqued’actionpourtouscesacteurs.Ilestbasésurlesfacteursdesuccèsidentifiésàpartirdelacartographieetdel'analysequelespartenairesopérationnelsdePROFINTontfaitdeleursdispositifsetdeleursprocessusd'accompagnementetqu’ilsontaffinés,surlabased'entretiensetd'enquêtesréalisésdanschaquepaysaveclesbénéficiairesetdesacteursimpliquésdansl'accompagnementetlaformationdesmigrants/réfugiés.
LemodèlePROFINT
Unaccompagnementglobal
.Travailetintégration:Objectifduparcoursd’intégration
.Prendreencomptetroisdomainesd'apprentissage
.Renforcerdesprocessusd'apprentissageinterdépendants
.Ancrerlesprojetssurleterritoire
Uneméthodologieadaptée
.Prendreencomptelesspécificitésdesbénéficiaires
.Soignerleciblage,lerecrutementetlasortiedesbénéficiaires
.Considérerl'importancedesactivitéscollectives
.Organiserunaccompagnementindividuelintensifetrapproché
.Privilégierlapratiqueetuneapprocheparticipative
Despartenariatsqualifiésetfonctionnels
.Identifierleréseaupertinentdepartenaires
.Mettreenplaceetorganiserdespartenariatsfonctionnels
.InstitutionnaliserlespartenariatsDeséquipescompétentesetinnovantes
.Bienconnaîtreetmaîtriserlasituationdesmigrants/réfugiés
.Constitueretorganiserdeséquipesvigilantesetréactives
.Informer-communiquer
UnaccompagnementglobalTravailetintégration-Objectifprincipalduparcoursd’intégrationL'objectifdéclarédetoutpaysd'accueilestdefaireensortequelesnouveauxarrivantspénètrentleplusrapidementpossiblelemarchédutravail,minimisantainsiletempsdeleurdépendanceéconomiqueetréduisantlescoûtsliésàl'intégrationdechaquepersonnemigrante.Trouverunemploioupoursuivreleursétudespourlaréalisationdeleurprojetprofessionnelestégalementl'objectifprincipalénoncéparlaplupartdesmigrantsetdesréfugiésaccompagnéset/ouinterrogésparlespartenairesdePROFINT.Notreexpériencemontremêmequeleplussouventetencequiconcernel’objectifdetrouverunemploi,lesmigrantsetlesréfugiéssontplusmotivésqued’autrespersonneséloignéesdel’emploietaccompagnéesdansleurrecherche.Maisl’accèsàl’emploin’estpasseulementunequestiond’acquérirdestechniquesderecherche,deseformer,d’obtenirunstage,etc.Ils’agitégalementderéuniret/oudegérertouteunesériedeconditions«périphériques»quipeuventaussibienêtreuntremplinqu’unobstacleàl'acquisitionfinaled'unemploi.Etavanttout,avoiruntravailnesignifiepasnécessairementêtreintégrédanslasociétéd’accueil.End’autrestermes,unparcoursd’intégrationréussiestunprocessuscomplexequiexigeunaccompagnementglobal.Parceterme,nousentendonsquelesdifférentsacteursquitravaillentsurdesinitiativesciblantlesmigrants/réfugiésontàl’espritlecheminqueceux-cidoiventfairejusqu’àleurintégrationcomplèteetqu’ilsappréhendenttouslesproblèmesqueceux-cidoiventaffronteraucoursdeleurparcoursd’intégration.Prendreencomptetroisdomainesd'apprentissageDupointdevuedesformateursetdesaccompagnants,leparcoursd'intégrationconcernetroisdomainesd'acquisitiondeconnaissancesetdecompétences:-Linguistique:apprendrelalanguedupaysd'accueilpourpouvoirprogressivementparler,comprendre,lireetécrirecettelanguedansdessituationsquotidiennesetprofessionnelles.
-Professionnel:acquérirlescompétencesprofessionnellesnécessaires(connaissancesdebaseetconnaissancesmétier,savoirfaireetsavoirêtre)pourformaliserunprojetprofessionnel,rechercher,obteniretconserverunemploi.
-Socioculturel:C'estledomained'apprentissagelepluscomplexe.Ilconcerne:.L’éducationciviquedebase,c'est-à-direapprendrelesdroitsetlesdevoirsd'uncitoyendupaysd'accueiletconnaîtrelesinstitutions,lesrèglesetlesloisquilesrégissentetlesservent..Apprendreetcomprendrelesrèglesetlesnormessocialesrégissantlaviequotidiennedanslepaysd'accueil(socialisation).Apprendreets'approprierleshabitudesculturellesetlesautresélémentsdupatrimoinecultureldupaysd'accueil,comprendrelesvaleursquisous-tendentcetteculture,saisirlesdifférencesculturellesavecunespritouvertetvoirenquoicesdifférencespeuventêtrepositivespourlemigrant/réfugiéetpourlasociétéd'accueil(acculturation)Laformationlinguistiquedesmigrants/réfugiésestundomainebiendéveloppéetméthodologiquementbiensoutenuparlespaysetl’Europe.L'accompagnementprofessionnelestprisenchargeparnombred'acteursexpérimentésdansl'accompagnementdepersonneséloignéesdel'emploi.Parcontre,lesquestionssocioculturellesconstituent,àpartl’éducationciviquedebase,undomained’apprentissagemoinsformalisé,bienqu’ilsoitparticulièrementimportantpourlapleineintégrationdespersonnesissuespourlaplupartdeculturestrèsdifférentesdelacultureeuropéenne.Etc’estaujourd’huisouventsurcettedimensionquedenombreuxpaysd’accueilneparviennentpasàassureruneréelleintégrationdesmigrantsetdesréfugiésaccueillis.Ilestdoncimportantd’accorderuneattentionparticulièreàcettedimensiond’apprentissagesociocultureldanslesdifférentesactivitésetdispositifsdestinésauxmigrants/réfugiés.
Renforcerdesprocessusd'apprentissageinterdépendantsLaformationetl’accompagnementproposéstoutaulongduparcoursd’intégrationdesmigrantssontnormalementoffertsdefaçonfragmentéeetséquentielle.Lesprogrammesd’intégrationnationauxourégionauxcommencentgénéralementparuneformationlinguistiqueetsepoursuiventparuneformationàlacitoyennetéetunaccompagnementprofessionnelquisedéroulentleplussouventenparallèleavecdifférentsniveauxdeperfectionnementlinguistique.Maislesnouveauxvenus,commetoutepersonne,n’apprennentpasencompartiments.Lesdifférentsprocessusd'apprentissageinteragissentlesunsaveclesautresetnotreexpériencemontrequ'ilspeuventserenforcermutuellementdanslecadred'unaccompagnementoud’uneformationprenantencompteetstimulantl’ensembledecesdifférentesdimensionsd'apprentissage.Cecidoitêtreprisencomptelorsdelaplanification/delagestiond’undispositifoumêmed’uneactivitéspécifique:chaquedispositif,chaqueactivitéoffretoujoursunegammed’apprentissagespossibles-apprentissagedelalangue,socialisation,acculturationetintégrationprofessionnelle–àlaquelleilestimportantderéfléchirpourl’exploiteraussipleinementquepossibleetrenforcerlesprogrèsdesbénéficiaires.L’expériencemontreparexemplequ’ilestpossibleetefficacedesoutenirl’intégrationprofessionnelleparl’acquisitiondeposturesetdenormes(parexempledanslecadred’exercicesdecommunicationspécifiques,d’activitéspratiques,etc.)dèsledébutdel’accompagnementdesnouveauxarrivants-dansuncentred'accueiloudanslecadred'activitésayantpourobjectifprincipall'apprentissagedebasedelalangue.Unequestionimportanteconcernelesrelationsetmêmelacoordinationquipeuventêtreétabliesentrelesformateursenlangueetlesacteursaccompagnantl'intégrationprofessionnelleet/ousocioculturelledesnouveauxarrivants.Cesaccompagnementssontencoretropsouventdéconnectés,alorsquelesnouveauxarrivantssontpourtantplusrapidementsociabilisésetemployables-s'ilsontlapossibilitédepratiquerleursacquislinguistiquesthéoriquesdanslecadred’activitésd'accompagnementprofessionnelet/ousocioculturel-s'ilsacquièrentencoursdelanguelevocabulaireliéàleurprojetetfuturenvironnementprofessionnel.AncrerlesprojetssurleterritoireUnaccompagnementglobaltelquedéfinici-dessussupposenécessairementquelesformateursetlesaccompagnateursdéveloppentunebonneconnaissancedeleurterritoireetancrentleursprojetsdansl'environnementlocal.Ils'agitdepréparerlesnouveauxarrivantsàrépondreauxdemandesdesemployeurslocauxetàs'adapterauxemploisoffertsparleterritoire.Ils’agitégalementd’exploiterlepatrimoineculturelduterritoire(delagastronomieaupatrimoinearchitecturalenpassantparlepatrimoinenatureloupopulaire)pourfamiliariserlesnouveauxvenusaveclaculturedupayshôte.Ils'agitenfindefairevivredesrencontresauxnouveauxarrivantsetdeleurfairecréerdesliensaveclesgens,àcommencerparleshabitantsettouslesservicesdel'environnementlocal.Pourlesacteursdelaformationetdel’accompagnement,contribueràunaccompagnementglobal,telquedéfinici-dessusnécessite
-debienconnaîtrelesinitiativesexistantessurleterritoireaveclesquellessecoordonner,sefairecomplémentaireetéchangerdesbonnespratiques.-des'appuyersurlesorganisationslocalesquipossèdentdescompétencescomplémentairesutilesàl’accompagnementetsurlesinstitutionsquiencadrentetsoutiennent,auniveaulocal,leparcoursd'intégration.
UneméthodologieadaptéePrendreencomptelesspécificitésdesbénéficiairesLasituationdesmigrants/réfugiésasesspécificitésquicréentsouventdesobstacleslelongduparcoursd’intégrationmaispeuventégalementfairelevieràleurprogression.Cesspécificitésdéterminentlamanièred’appréhenderetd’accompagnerlesnouveauxarrivants-toutcommeellesdemandentdescompétencesspécifiquesauxaccompagnateursetformateurs.Ilfautconsidérerque:-Lesnouveauxarrivantsn'ontaucuneconnaissancedumarchédutravailetdumondedutravaildupaysd’accueil.Lesjeunesn'ontsouventpeuoupasd’éducationetpasd’expérienceprofessionnelle.Ceuxquiontuneformationoumêmeuneprofession,ontsouventunemauvaiseidéedespossibilitésqueleuroffrelepaysd’accueiletontparconséquentdesattentesinadéquates,souventtropélevées.-Lesnouveauxarrivantsproviennentdeculturesdifférentes,souventaujourd'huitrèséloignéesdelacultureeuropéenne.Certainsélémentsculturels(comportementsocial,habitudesreligieuses,relationsentrehommesetfemmes,modèlesfamiliaux,etc.)peuventêtreenporteàfauxaveclesprincipescitoyensetlesvaleursquisous-tendentlaculturedupaysd'accueil.D'autressontaucontraireenmesured'enrichirconsidérablementsonpatrimoineculturel(domainesartistiques,gastronomie).-Travailleravecdesnouveauxarrivantsengroupesignifieleplussouventtravailleravecunegrandediversité:
.deniveauxdeconnaissanceetdesavoir-faireprofessionnels,.deculturesetd’ouvertureculturelle,.delanguesmaternellesetdemaîtrisedelalanguedupaysd'accueil,.desituationsprivéesetdecontraintespériphériques.-Unespécificitétrèsimportanteàprendreencomptes’agissantdesnouveauxarrivantsestleur«vulnérabilité»c’est-à-direlerisqueaccruqu’ilscourentd’êtreempêchésdansleurparcoursd’intégration,notammentleurintégrationprofessionnelle,etdedécrocherdel’accompagnementdontilsbénéficient.Danstouslespays,l’environnementsocialn’estjamaisunanimementfavorableauxmigrantsetauxréfugiésetilpeutcréerdesobstaclesou,danscertainscas,êtrepréjudiciableauxpersonnes.Sécuriserlesparcoursd'intégrationestparailleurscomplexe,surleplanadministratifetpratique,etlemoindreincidentpeutenrayerl'ensembleduprocessusetentraînerunbénéficiairedansunespiralenégative.Unfacteurquirenforcecettevulnérabilitéestl'isolementsocialrelatifdanslequelsetrouventdenombreuxnouveauxarrivants,dumoinsdanslapremièrepériodedeleurparcoursd'intégration.-Unespécificitéquipeutcompensertouslesobstaclescitésetconstituerunlevierpourleurintégrationestleurgrandemotivationàobtenirunemploietàs'intégrerentantquemembreàpartentièredelacommunauténationale.Commementionnéci-dessus,l'expériencedespartenairesdePROFINTestquelesréfugiésetlesmigrantsfigurentsouventparmilesbénéficiaireslesplusmotivésqu'ilsaccompagnentversl'emploi.Soignerleciblage,lerecrutementetlasortiedesbénéficiairesLeciblage
Comptetenudeladiversitédessituationsdesmigrants/réfugiésarrivantsurunterritoire,ilestimportantpourlesuccèsdeleurintégrationdebienciblerlesbénéficiairesd’uneactivitéoud’unprojet.Ilestparconséquentimportantquelesautoritésetdiversesinstitutionsquifinancentetstructurentdesprogrammesd'intégrationréfléchissentàl'influencequ'ellesexercentsurlamanièredontlesnouveauxarrivantsserontorientésetaccueillissurdiversdispositifs,lorsqu’ellesdéfinissentleurscritèresdefinancementetlarépartitiondesresponsabilitéspourlapriseencharged'unprojetenparticulieretdesparcoursd'intégrationengénéral.
Pourlesaccompagnateursetformateurs,laquestionduciblagepeutseposerdemanièredifférente,selonqu'ilsdéveloppentundispositifouuneactivités’adressantuniquementàdesnouveauxarrivantsdansuncontexte/unprogrammeplusoumoinsbiendéfiniouqu'ilsdécidentdepositionnerdesmigrants/desréfugiéssurundispositifexistant.
Danstouslescas,lesquestionsfondamentalesàposersontlessuivantes:
-Quelproblématiqueprincipalevoulons-nouscontribueràrésoudreconcernantlesnouveauxarrivantsetquelobjectifavons-nousavecnotreprojet/notreactivité?-Quelsbénéficiairesvoulons-nousatteindre?Quelniveaud'homogénéité/hétérogénéitédansungroupevisons-nous/acceptons-nousetselonquelscritères?-Quellesorganisations/quelsacteursontaccèsauxbénéficiairespotentiels?Bienciblerlesbénéficiairesestdonclapremièreétaped'undispositifd'accompagnementquisupposeunebonneconnaissancedel'environnementorganisationnellocal,commeindiquéci-dessus.Celasupposeensuitededévelopperunecommunicationadaptéesurledispositifetsesobjectifs-verslesorganisationsdesourcing/d'orientation,-verslespersonnesdesapropreorganisationquiaccueillentlesbénéficiairesarrivantpareux-mêmes-etenfinverslesbénéficiairespotentiels.
Ilestimportantquecettecommunicationsoitadaptéeàchacunedecescibles,danssaforme(directeouindirecte)etsoncontenu.
Indépendammentdel’importancedel’organisationresponsabledudispositifoudel’action,ilestrecommandépourlesuccèsdudispositif/del’action,depenser,mêmedemanièreinformelle,àunplandecommunicationenglobanttoutescescibles.Lerecrutement
Lerecrutementfaitréférenceauprocessusquelesacteursdel’accompagnementmettentenplacepoursélectionnerlesnouveauxarrivantsciblésquibénéficierontaufinaldudispositifmisenœuvre.Cesprocessuspeuventêtreplusoumoinsdéveloppésselonlesdispositifsetparfoishorsducontrôledesacteursdel'accompagnement.C’esttoutefoisunprocessusfondamentalpourassurerlesuccèsdudispositifetéviterlesdécrochagesetlesspiralesnégativesquipourraientendécouler.Lorsquelesresponsablesdudispositifd’accompagnementn'ontpaslecontrôledelasélection,informerdirectementsurledispositifetsesobjectifs,lespersonnesenchargedecettesélectionestfondamental.Entoutétatdecause,lasélectiondesmigrantsetdesréfugiésnepeutpasêtretoujoursbaséesurlescritèreshabituelsdeconnaissancesetdecompétences,maissurlabasedecequicontribueausuccèsdeleurintégration,àsavoirleurmotivation.Lamiseenœuvredeprocéduresd’inscriptionparticipatives,ouencored’unprocessusprogressifdeconstitutiondecohortesdebénéficiairesoud’introductionaudispositif,peuventêtredesmoyensdetesteret/ourenforcerlamotivationdesbénéficiairespotentiels.Lasortie
Lesconditionsdanslesquelleslesbénéficiairesquittentundispositifd’accompagnementsontaussiimportantesquecellesdanslesquellesellesyentrent.Leparcoursd'intégrationestlongetmêmesiunaccompagnementetuneformationseterminentparl'acquisitiond'unemploi,leparcoursd'intégrationn’enn’estpaspourautantsécurisé.Chaquedispositifd'accompagnement/deformationdoitincluredesprocéduresdesortieoffrantauxbénéficiaireslesmeilleuresconditionspossiblespourpoursuivreleurintégrationavecsuccès.Celapeutêtre:
-donnerunereconnaissanceformelledescompétencesacquisesaucoursduparcoursd'accompagnement,-connecterlebénéficiaireàuneorganisation/undispositif/unréférentquiassurelesuivisousuneformeadaptéeàlasituationdubénéficiairesortant,-donnerunréseau/descontactsaubénéficiairesortantpourtrouverdutravails'iln'enapastrouvé,pourcomblerseslacunesenmatièred'apprentissages,oupourélargirsonréseaudecontactssociaux-organiserlapossibilitépourlesbénéficiairessortantsderetournerchezleurréférentactuelencasdebesoin,-mettreenplacedesprocéduresdesuividesanciensbénéficiaires,
Lasortied’unecohortedebénéficiairesdoitégalementêtrel'occasiond’évaluer:
-lesprogrèsdesbénéficiairessortants,surlestroisdifférentesdimensionsdeleurparcoursd’intégration,-ledispositif,enquestionnantbénéficiairesetpartenairesintervenantspourpouvoirfaireévolueretaffinerlesprocessusd'accompagnementetdeformation.Considérerl'importancedesactivitéscollectivesL'expériencemontrequ'undispositifd'intégrationréussidoitinclureàlafoisunaccompagnementetuneformationindividuelsetcollectifs.Audébutd'unparcoursd'accompagnement,unepérioded'activitéscollectivespermetlaconstitutiond'unedynamiquedegroupe,d'unesolidaritéetd'uneassistancemutuelleentrelesbénéficiaires.Ceciestparticulièrementimportantpourlesréfugiés/migrantsquisontsouventisolésetprivésdesoutienextérieur.Legroupepeutêtrelepremierendroitoùilsseformentactivementàl’expressionetàl’échangedanslalanguedupaysd’accueil,oùilss’entraînentàcommuniquerdemanièreconstructiveavecdesinterlocuteursd’uneautreculture,àgérerlesdésaccordssociauxetprendreleurplacedansuneactivitécollective,avantdedevoirlefairepareux-mêmesdanslenouvelenvironnementsocial.
Desactivitéscollectivesintensivesaudébutd’undispositif-c’est-à-diredesactivitésdegroupequotidiennespendantaumoinsquelquessemaines-permettentauxbénéficiairesdeserévéleretdonnentauxéquipesd’accompagnementlapossibilitédemieuxconnaîtreleursspécificitésindividuelles,leursforcesetleursdifficultésselonlasituation.Planifierdessessionscollectivespendantunparcours,lorsquelesbénéficiairessontdispersésenformationindividuelleoupratique,leurdonnelapossibilitéd’échangerleursexpériencesetderévélerdessuccèsoudeséchecsdontilsnepensentpasforcémentparlerenéchangeindividuelavecleurréférent.Lesactivitéscollectivesoffrentenfinunpotentield'apprentissagepluslarge-professionnel,culturel,socialetlinguistique-quidoitêtreprisencompte,àplusforteraisonsil'onintervientàunstadeprécoceduparcoursd'intégration.Ellescréentégalementplusd'opportunitéspourimpliquerdifférentspartenairesexternes(professionnels,tuteurs,sponsors,etc.)dansl'accompagnementdesbénéficiaires,renforçantainsileprocessusdesocialisationetd'acculturationprogressivesdesnouveauxarrivants.OrganiserunaccompagnementindividuelintensifetrapprochéLesmigrantsetlesréfugiésontbesoind'unaccompagnementindividuelintensifetétroitdurantunelonguepériode.Cetaccompagnementdoitremplirplusieursconditions:-Ildoitêtreintensifetcollerprécisémentauxsituationsetobjectifstrèsdifférentsdesbénéficiaires.Concrètementcelaveutdiredescontactstrèsréguliersetformalisés,préparantetévaluantchaqueétapefranchieparlebénéficiairedanssarecherched'untravail,sescontactsaveclesentreprises,sapratique,saformation,etc.
-Lesaccompagnateursdoiventtoujoursfairepreuvedevigilanceetêtreréactifsencasd’incidentsetd’obstaclespériphériques(sociaux,administratifs,concernantlelogement,lasanté,l’économie,lafamille,etc.)susceptiblesdemenacerrapidementlebondéroulementduparcoursetdemettrelebénéficiaireensituationcritique.
-Unréférentuniqueparbénéficiairequialaresponsabilitédesuivrel’ensembleduparcoursdechaquebénéficiairedansledispositifestunenécessitépourassurercesoutienintensifetrapprochédontontbesoinlesmigrantsetlesréfugiés.Lestuteurslinguistiquesetlessponsorsvolontairespeuventsouteniretrenforcercetaccompagnementindividuelmaisnepeuventsesubstitueràunréférentprofessionnelunique.
-Organiseretobtenirunaccompagnementconjointaveclestuteurs/lesprofessionnels/lesformateurspendantlapériodeoùlesbénéficiairessuiventuneformationprofessionnelleoupratiqueestaussiunenécessitéabsolue.C’estnécessairepourlaqualitédel’accompagnement,maisaussipourrassurerlesemployeursetlesentreprisesd’accueilquipourraienthésiteràaccueillirdespersonnessansexpérienceetsansuneparfaiteconnaissancedelalangued’accueiletdesnormesdumondedel’entreprise.
PrivilégierlapratiqueetuneapprocheparticipativeS'agissantdesnouveauxarrivants,formationetaccompagnementdoiventautantquepossiblepromouvoirlapratiqueentantquemoded'apprentissage.-Pratiquedelalangue:Parler,entendreetécouterd'autrespersonnesquiparlent,lisentetécriventdansunevariétédesituations,sontnécessairespourprogresseretintégrerlesacquisdescoursdelangue.Auxpremiersstadesdel’intégration,ilestimportantetefficacededonnerauxnouveauxarrivantsl’occasiondepratiquerlalangueendehorsdelasalledeclasseetéviterqu’ilsneparlentqueleurlanguematernelledansleurcommunautéouleurfamille.Celasuppose,audébutduparcours,desméthodes,desexercicesetdesaccompagnementsadaptéspourpermettreauxbénéficiairesdeprogressivements’exprimer,prendrepartauxdiscussionsets’appropriercequelesgensexpliquentouprésentent.Acestade,l'expériencemontrequedesimplesactivitéspratiquesavecdesgroupesdebénéficiaires–c’estàdirequandilsproduisentquelquechoseet/ouentrentencontactavecd’autrespersonnes-sontcellesoùilss’exprimentleplus,prennentl’initiativedesconversationsetprogressentdecefaitdanslalangue,maisaussidansd’autresdomaines(socialisation,professionnalisation)
Àunstadeultérieurdelamaîtrisedelalangue,ilestégalementimportantdefairedesliensentrel’apprentissagelinguistiqueetlesprojetsprofessionnelsetdepratiquerlaterminologieenréférenceàuneprofessionetaumondedutravail.-Pratiquedescontactssociauxetdeséchangesculturels:Apprendreunelangue,c'estdavantagequed'apprendredesmotsetdesrèglessyntactiques.C'estunequestiond'échangeetdesocialisation.Lapratiquedelalanguevadepairaveclapratiquedescontactssociauxetdeséchangesculturelsavecdiversespersonnesdel'environnementlocal-Pratiquedediversesactivitésdeproductionetsituationsprofessionnelles:Lapratiquededifférentesactivitésdeproductionetdesituationsprofessionnellesestunmoyenefficacedepréciserunprojetprofessionnelet/oud’apprendreuntravailpourlesmigrants/lesréfugiésarrivantsurunnouveaumarchédutravailetdansdesenvironnementsdetravailpourlesquelsilsn’ontaucuneexpérience.Lapratique,quelsquesoitsaformeetsonobjet,offreeneffetdesopportunitésd’apprentissageauxtroisniveaux(linguistique,socioculturel,professionnel)qu’ilestimportantquelesaccompagnateurssachentexploiterpourrenforcerlesprocessusd’apprentissagerespectifsetrendreleuraccompagnementplusefficace.Commeindiquéci-dessus,silesnouveauxarrivantsontdenombreuseslacunesenmatièredeconnaissancesetd'expériencepours’intégrerdanslepaysd'accueil,ilsnesontpasunepageblanchepourautantetilsontdesexpériences.Pourcertainsd'entreeux,ilsontdéjàuneprofession,uneéducation,etc.L’expériencemontrequ’ilestimportantdeprendreencomptecescompétencesetexpériencesenutilisantautantquepossibledesméthodesparticipatives.Celasignifieparexempled’impliquerlesbénéficiairesdanslapréparationdedifférentesactivitésetmêmeéventuellementdanslaconstructiondesprogrammes.Ilestégalementimportantd’organiserunemargedemanœuvrepourlesinitiativesindividuelles,développantetfavorisantainsil’autonomie,enparticulierchezlesjeunesbénéficiaires.
DespartenariatsqualifiésetfonctionnelsIdentifierleréseaupertinentdepartenairesToutporteurdeprojetd’accompagnement/deformationdemigrantsetréfugiésquiveuts’inscriredansunedémarched’accompagnementglobaldoitidentifieravecsoinetmobiliserdesacteurssurlesquelss’appuyerpourmettreenœuvreavecsuccèsledispositifd’accompagnement.Ils’agitd’uneapprochedétailléeetstratégiquepourengagerdefaçonsignificativedesacteurspublicsouprivés/associatifsdansledispositifetlesprocessusd’accompagnement-engagementquifaitd’euxdespartenairesdudispositif.Ciblageetaccompagnement
Leciblageetlerecrutementpertinentsdebénéficiairesmotivésabesoindes’appuyersurdespartenairesquipeuventorienteràbonescientdesnouveauxarrivantsversledispositifouquipermettentuneprisedecontactavecdesbénéficiairespotentielspourlesinformersurledispositifetsesobjectifs.Cepeutêtredesacteursinstitutionnelsouassociatifsdel’accueiletdupremieraccompagnementdesprimo-arrivants,desacteursdelaformationlinguistiqueoudesporteursd’initiativesdiversescibléessurlesmigrants/réfugiés.Freinspériphériques
Danslecadred’undispositifd’accompagnementprofessionneldesnouveauxarrivants,ilestimportantd’identifiertouslesacteursquipeuventcontribuerconcrètementàprévenirou,lecaséchéant,àgérerdessituationspériphériquespouvantfairefreinoumêmeobstacleaubonparcoursdesbénéficiaires-qu’ils’agissedudomainesocial(logement,santé,…),administratif,financieroumêmelinguistique.
Ilpeuts’agird’unacteurcompétentetreconnudansl’accompagnementsocialdesréfugiésaveclequelétablirdesprotocolesd’interventionconjointeencasdedifférentsproblèmes;dedifférentesadministrationsetservicespublicsauseindesquelsidentifierdesintervenantsqualifiésauxquelspouvoirfaireappelpourinformeret/ouassisterlesbénéficiairesdansdessituationsprécises;ilpeuts’agirdesacteursdelaformation/dusoutienlinguistiqueavecquisecoordonneret/ouinteragirdansl’accompagnementetlaformationdesbénéficiaires.Socialisationetacculturation
Ilestensuiteimportantd’identifieretdemobiliseruncertainnombred’acteursqui,dansl’environnementlocal,peuventcontribueràrenforcerleprocessusdesocialisationetd’acculturationdesbénéficiaires.Cepeut-êtretoutessortesd’acteursdumilieusocio-culturelassociatif,privéoupublicavecquiorganiserdesactivitéscollectivespratiques,desvisites,desinterventionsetplusgénéralementcréerdesopportunitésd’échangesàlafoisadaptéesauniveaudeconnaissancesetd’intégrationdesbénéficiaresconcernés,stimulantsetcognitivementenrichissantspoureux.
Pratiqueprofessionnelleetemploi
-Enfin,lesentreprises,lesemployeursainsiquelesacteursdel’emploietdelaformationprofessionnelleconstituentungrouped’acteursàaborderetàmobiliserdefaçonspécifique.Ils’agitd’identifier:
.Quellesentreprisesoffrentdesemploissurleterritoire?Lesquellespeuventaccueillirdesvisitesoudesstagesd’immersion?Parmicelles-ci,lesquellesaffichentdesengagementsentermesderesponsabilitésocialeetpeuventparlàmêmes’engageràoffrirleurschancesàdenouveauxarrivants?.Quelsacteursdeformationoffrentdesservicesparticulièrementadaptésauxbesoinsdesbénéficiaires?.Quelsacteurspeuventnourrirunréseaud’entreprisesàcontacter?Lesquelspourrontcontribueràorientervers/informersurdesopportunitésdepratiquesetdeformation?
Mettreenplaceetorganiserdespartenariatsfonctionnels
Unpartenariatautourd’undispositifd’accompagnementnepeutsemettreenplaceetdevenirfonctionnelqu’àpartird’unminimumdecompréhensioncommune,parlespartenaires:
-delasituationdesréfugiés/migrantsetdeleursproblématiques-deleurscompétencesrespectives-desobjectifsdudispositifetdurôlequechacunpeutetdoitjouerpourlesatteindrePourétablircettecompréhensioncommuneetlarenforceraucoursdutemps:
-ilestimportantdedonnerauxpartenairespotentielsuneinformationprécisesurledispositif,sesobjectifset«lavaleurajoutée»qu’ilapporteauparcoursd’intégrationdesbénéficiaires.Ils’agitdefairevoirconcrètementaupartenairepotentielcommentledispositifpeutfaireprogressercertainsmigrants/réfugiés,dequellemanièreetdansquellemesureilrépondàdesbesoinsquelepartenairepotentielalui-mêmeidentifiéset/ouauquelilveutlui-mêmecontribueràrépondre.Ils’agitd’établirdelaconfiance,voiredanscertainscas(commeparexempleavecdesentreprisesoffrantunepratiqueprofessionnelleàunjeunemigrant/réfugié)derassurersurlesconditionsetlesbénéficesdupartenariatpourlepartenaireetpourlesbénéficiaires.
-ilestconseilléd’impliquerdirectementlespartenairesdanslesactivitésetlesprocessusd’accompagnementdesmigrantsetréfugiés,notammentdanslecadredessessionsd’accompagnementcollectif.Cepeutêtrefaireintervenirunpartenairesurunsujetsocial,culturelouprofessionnel;impliquerdespartenairesprofessionnelscommeformateurs,commeaccompagnateurssuruneactivitéspécifique,commetuteursousimplementparrainsd’unepromotion;etc…
-ilestimportantdeformaliserlesroutinesdecollaborationetd’établirdesprotocolesd’actionetd’accompagnementconjointsquidéfinissentbienlesrôlesdechaquepartenaire.Cesroutinesdoiventincluredesmomentsd’échanges,deretoursd’expérienceetd’évaluationdelacollaborationdansuneperspectiveàlafoisdevaloriationdescontributionsdechaquepartenaireetd’améliorationcontinuedelacollaboration.
InstitutionnaliserlespartenariatsLeséquipesopérationnelles-etsouventcertainsindividusparticulièrementengagés–portentunegrandepartdubonfonctionnementetdelaplusvalueapportéeparunpartenariat.Cependant,unpartenariat,pourêtrepérenneetefficace,nedoitpasseulementreposersurdesindividusetleurcapacitédebientravaillerensembleoudedévelopperdesactionscommunesréussies.Ildoitêtrevalidé,soutenuetvaloriséparlesorganisationsrespectivesauxquellesappartiennentlesindividusquilemettentenœuvre.
-Lesmodesdecollaborationdespartenairesdoiventêtreformalisésetvalidésauxniveauxmanagérialetdel’organisation
-Lesactionsetrésultatspartenariauxdesacteursopérationnelsdoiventêtrereconnusetvalorisésparleurmanagementsetorganisationsrespectifs
-Lespartenariatsdoiventêtreévaluésconjointementauniveauinstitutionnel
-Lespartenariatsetleurplus-valuepourintégrationdesmigrantsetréfugiésdoiventêtrerendusvisiblesparlesorganisationspartenairesdanslesréseauxsocio-économiquesetinstitutionnelsduterritoire.
DeséquipescompétentesetinnovantesBienconnaîtreetmaitriserlasituationdesmigrantsetréfugiésLesorganisationsetprofessionnelsquisontàl’initiative/quimettentenœuvredesdispositifsd’accompagnementetdeformationdemigrant/réfugiéslefontengénéral(commec’estlecaslespartenairesduprojetPROFINT)surlabased’unebonneconnaissancedespublicsensituationd’exclusion,ouendifficultéd’insertionetéloignésdel’emploi.S’agissantdemettreenœuvrecesconnaissancesetcompétencesauprèsdesmigrantsetréfugiés,ilestparticulièrementimportantdeprendreencomptelavulnérabilitéparticulièredecepublicetderenforcerlacapacitédevigilanceetderéactivitédeséquipesfaceauxsituationspouvantfairefreinouobstructionauxprogrèsdesbénéficiairessurleurparcoursd’intégration.Celasupposequeleséquipesopérationnelles:
-aientunebonneconnaissanceducadrenationallégislatifetréglementaireconcernantlesystèmed’intégrationetd’asileainsiquedesadministrationsconcernéesetdeleurscompétences,pourpouvoirorienterlesbénéficiairesdanstoutesdémarchesadministrativesnécessaireàleurbonparcoursoupouréventuellementdénouerrapidementtoutesituationadministrativecomplexeetbloquante.
-soientsensibiliséesauxmécanismesdediscrimination/rejet/méfiancedontlesbénéficiairespeuventêtrelacibleetqu’ellessoientencapacitéd’argumenter/derassurerl’environnementoudespartenaires,enmettantenavantlescompétencesportéesparlesbénéficiairesetenlesvalorisant.
-soientsensibiliséesauxdifférencesculturellesetàlagestiondeladiversitéculturelledanslesgroupesqu’ellesaccompagnent.
ConstitueretorganiserdeséquipesvigilantesetréactivesS’agissantdeconstitueretd’organiserleséquipesd’accompagnementilestimportantmettretoutenœuvrepourpermettreunsuiviindividuelrapprochéetsansrupturedesbénéficiaireslelongdeleurparcoursdansleprojet/ledispositif.Celapeutsefaireàminima:
-eninstituantdesréférentsuniquesàchaquebénéficiaire,cequiveutdired’attribuerauxmembresd’uneéquiped’accompagnateursunportefeuilledebénéficiairessuivispareuxtoutaulongduparcours
-enrenforçantlesprofessionnelsdel’accompagnementavecdesressourcesvolontaires(assistancelinguistique,parrainagesindividuelsoucollectifs)etendéfinissantclairementlesrôlesdechacunlelongduparcoursetvisàvisdesbénéficiaires
-enformalisantlesmodesd‘articulationdel’équiped’accompagnementaveclesacteursinternesouexternesintervenantsurdifférentsdomainesouphasesd’apprentissages(formalisationdel’accompagnementconjointdansdespériodesdepratique;articulationdel’apprentissagelinguistiqueetprofessionnel,…)
Ilestaussiimportantdedonnerlesmoyensauxéquipesd’ajusterleurspratiquesetd’adapterencontinuleurprocessusd’accompagnementenfonctiondelasituationdesbénéficiairesetdesévènementsquicaractérisentleurparcours.
Lecontextenouveaud’immigrationdanslesquelssetrouventlespaysetlesterritoiresplaideenfinpourunéchangerenforcéd’expériencesetdepratiquesentreleséquipestravaillantsurdifférentsdispositifs/initiatives.
Informer–CommuniquerAudelàdel’équipeaccompagnatrice,quatretypesdeciblessontàprendreencompteenmatièred’informationetdecommunicationautourdudispositif.Ilestimportant:-declairementidentifierlespartiesprenantesinternesdudispositif–personneld’accueil/d’orientationdebénéficiaires,personneladministratif,…–etdelesinformersurledispositifetsesobjectifs,lescritèresderecrutementsainsiquesurlesbesoins/lesspécificitésdesmigrantsetréfugiés-d’informerlespartenairespotentielssurledispositif,sesobjectifsetsaplus-value.Lespartenaireseffectifsdoiventaussiêtrecontinuellementinformésdel’avancéedescollaborationsetdesrésultatsobtenus.-d’informerlespartiesprenantesterritorialesdel’intégrationdesréfugiésetmigrantsdesrésultatsetdelaplus-valueapportéeparledispositif,enpremierlieulesfinanceursetlesresponsablesdesprogrammesetdelapolitiqueterritoriale.-deréfléchiràuneinformationsurledispositifetàunestratégiedecommunicationadaptéesauxmigrantsetréfugiésconsidéréscommebénéficiairespotentielsdudispositif