fiyƐlikƐla ka jufakƆnƆdƐmƐnan · page 5 année 1, n° 1 1. mɔgɔ kelen ka...

ZANWUYEKLO 2014

FIYƐLIKƐLA KA

JUFAKƆNƆDƐMƐNAN

FIYƐLIKƐLA KA JUFAKƆNƆDƐMƐNAN

Nin gafe labɔra Lamerikɛnjamana ka cakɛ fɛ min ka baara ɲɛsinnen bɛ

diɲɛ bɛɛ ka yiriwali ma n’u k’a ma ‘’ Azansi dɛ Eta Zuni Puru le

Dewelopeman Ɛntɛrinasiyɔnnali’’ . A labɛnna Allan Were fɛ.

Citation recommandée (Kumakan kɛrɛnkɛrɛnnen ) : Were, allan, Spray

Operator Pocket Guide ( fiyɛlikɛla ka jifakɔnɔdɛmɛnan ). Bethesda,

Mariland. Duw fiyɛli poroze ka ɲɛsin fɛɲɛnamafagalan ma Farafinna.

Lamerikɛjamana Peresidan ka ko labɛnnen sumayabana kɛlɛli kama.

Zanwuyekalo, san 2014.

Sɔrɔsira n°: GHN-1-00-09-00013-00

Komandi n°: AID-OAA-TO-1100039

KUNDONBALIYA BƐNKAN

Hakilina minnu fɔlen bɛ nin gafenin kɔnɔ, olu y’u fɔbagaw ka kow ye,

Lamerikɛnjamana ka Yiriwali Cakɛda (USAID) walima a gofɛrɛnaman

hakilinata tɛ diyaggoya la.

Traduction en Bamanan : Dr Elie Banakineza, Dr Seydou Traoré avec l’appui

de Mr Oumar Dembele

Atb associates

4550 Montgomery Avenue

Suite 800 North

Bethesda, Maryland 20814

T.301.347.5000

F.301.913.9061

w.w.w.abtassociates.com

Année 1, n° 1

kɔnɔkow

Mɔgɔ kelen ka yɛrɛlakanaminɛnw.

Kɔlanpalan (kɔlasaki)

Kɛnɛya ni farikolo cogoya

Lakanani walew

Dɛmɛdonni fɔlɔw

Fiyɛlikɛla taabolow du kɔnɔ

Du lakanani

Siyɔrɔw labɛnni fiyɛli kama

Fɛnɲɛnamafagalan ɲagamini

Fiyɛli kɛcogo

Pilafɔnw (sanfɛlaw) fiyɛli

Bili fan minnu bɛ kɔkan, olu fiyɛli

Du lakanani

Baara kɛtɔ ni fiyɛlikɛlan ye, janto kɛ nin kow la ani fana gɛlɛya ma-

na kunbɔ, kulukuntigi walima kɔlɔsilikɛla ladonniya o la

So dɔ fiyɛli kɔfɛ

Fɛnɲɛnamafagalan tɔ an’a sera fɛn minnu ma, olu kɛcogo

Saniyali, tile baara bannen kɔ

Baara kɛli koɲuman ni fiyɛlikɛminɛnw ye

fiyɛtaw hakɛ kuntilennaw

Année 1, n° 1

1. Mɔgɔ kelen ka yɛrɛlakanaminɛnw (YLM)

YLM dafalen ka kɛ tuma bɛɛ yann’i bɛ fiyɛli daminɛ.

Nin minɛnw ko don :

Kɔnbinɛsɔn

wɛrɛ bɛ kasikɛti min ɲɛyanfan na

masiki min bɛ tangali kɛ gɔngɔn ma

ganw

coron manamaw

LAADILIKANW

Kɔnbinɛsɔn don coron kan

Ganw don ka bɛn kɔnbinɛsɔn bolow banyɔrɔw ma.

I ye YKM min sɔrɔ, n’o dɔ tɛ bɛn i ma ka ɲɛ walima ni dɔ tiɲɛnen

don (misali la, n’a faralen don), i ka kulukuntigi ladɔnniya o la, o

yɔrɔ bɛɛ.


2. Kɔlanpalan (kɔlasaki)

Kɔlanpalan ka kan ka kɛ ka nin minɛnw dɔrɔn de ta (yɛlɛma bɛ se

ka don mimɛn minnu na ka bɛn jamanaw ma)

•Fɛnɲɛnamafagalan •falenw

• bɔrɛninw walima butelininw • fiyɛlikɛlan labɛnniminɛnw

• sɛrɛwɛti •sɛnsɛnnifini walima tɛmɛ

•sɛnsɛnni karitiw ni fɔrimilɛriw •manafini

•sɛbɛnnikɛlan •tɔrɔsi

LAADILIKAN

Kan’i yɛrɛ ka minɛnw bila kɔlanpalan in kɔnɔ.

I ka kɔlanpalan to i ka yeli n’i ka mara kɔnɔ tuma bɛɛ.

Baara mana ban don o don, kɔlanpalan lasegin mangasan kɔnɔ.

I ka kɔlanpalan to i ka yeli kɔnɔ

Année 1, n° 1

3. Kɛnɛya ni farikolo cogoya

Baara kɛdon bɛ da su min kan, sunɔgɔ ka fa kosɛbɛ o waati.

Daraka barikalen dun yann’i bɛ baara daminɛ.

Ji walima jiridenji caman min yann’i ka se baarayɔrɔ la.

LAADILIKAN

I ka kulukuntigi ladɔnniya teliya la n’i ye nin taamasiyɛn dɔ kɔlɔsi i

yɛrɛ la:

Ninakilidegun

Kunkolodimiw

sɛgɛn

ɲɛw vɛɲɛni

wolo vɛɲɛni

kɛnɛya gɛlɛya fɛn o fɛn walima


4. Lakanani walew

Dumini, jimafɛnmin walima sigarɛtimin kana kɛ baara tuma.

Ni fɛnɲɛnamafagalan ser’i farikolo yɔrɔ min ma, o ko o yɔrɔnin bɛɛ

ni ji caman ni safunɛ ye, tila k’a fɔ i ka kulukungigi walima

kɔlɔsilikɛla ye.

I ka fiyɛlikɛlan fiɲɛko jateminɛ n’i bɛ bɔ du dɔ la ka taa du wɛrɛ la

ani ka taa sigida yɔrɔ bɛɛ.

Année 1, n° 1

5. Dɛmɛdonni fɔlɔw

I ka kulukuntigi walima i ka kɔlɔsilikɛla ladɔnniya teliya la ni nin ko dɔ

kunbɔra:

Gasi donni i nun fɛ

Bɔ teliya la so in kɔnɔ

I sigi suma na

I ka kulukuntigi walima i ka kɔlɔsilikɛla bɛ fɛɛrɛw tigɛ k’i lase

kɛnɛyaso dɔ la

Fɛn seli wolo ma

Fɛn sera fini o fini ma, o bɔ.

Wolo yɔrɔ in ko o yɔrɔnin bɛɛ ni ji caman ni safunɛ ye.

Ni farivɛɲɛ in tora senna, i ka kulukuntigi walima i ka kɔlɔsilikɛla

ladɔnniya, o bɛ fɛɛrɛw tigɛ k’i lase kɛnɛyaso dɔ la.

Fɛn seli ɲɛ ma

ɲɛ ni ɲɛfara kɔnɔna ko o yɔrɔnin bɛɛ, sanga 15 ɲɔgɔn kɔnɔ

Taa bɛ kɛ n’i ye kɛnɛyaso la sɛgɛsɛgɛli (ɛkisamɛn) dɔw kama


6. Fiyɛlikɛla taabolow du kɔnɔ

Kɛ maa ladamunen, gasisigila ni bonyalikɛla ye n’i bɛ kuma mɔgɔw

fɛ.

A fɔ dukɔnɔmɔgɔw ye ko baara in musakabɔla ye Lamerikɛnjama

gofɛrɛnaman ye.

A f’u ye ko fiyɛli in b’u n’u ka denbayaw tanga sumayabana ma.

Fɛɛrɛ minnu bɛ waleya walasa ka du labɛn fiyɛli kama, olu ɲɛfɔ u

ye.

Duden kɔrɔba dɔ ka yamaruya sɔrɔ fɔlɔ kasɔrɔ ka don du kɔnɔ.

Année 1, n° 1

7. Du lakanani

Yann’i bɛ ɲagamini walima fiyɛli daminɛ, d’a la fɔlɔ ko denmisɛnninw

ni baganw yɔrɔ janyana yɔrɔ fiyɛta la ni mɛtɛrɛ 10 ɲɔgɔn ye.

Mɔgɔ minnu ka yɔrɔw ka kan ka fiyɛ, nin kunnafoniw da olu tulow

kan:

U ka kan ka lɛrɛ 2 ɲɔgɔn kɛ kasɔrɔ u ma don yɔrɔ fiyɛlen kɔnɔ,

walasa k’a to kogow ka ja.

Lɛrɛ 2 tɛmɛnen kɔ, u ka kan ka daw ni fɔlɔw yɛlɛ walasa fiɲɛ su-

manen ka don.

Yanni mɔgɔw ni baganw bɛ bila ka don, dugumana ka kan ka furan.

Fɛnɲɛnamaninw ni nɔgɔ wɛrɛw ka kan ka cɛ ka bɔn ɲɛgɛn walima

dingɛ kɔnɔ min dunya bɛ cm 50 bɔ. Sokɔnɔbaganw man kan ka to

yen u ka fiyɛli fɛnɲɛnama fagalenw dun.

Kogo minnu fiyɛra, olu man kan ka jɔsi, k’u mu walama ka fɛnw

fɛnsɛn u kan.

Fɛnɲɛnamaninw ni nɔgɔ wɛrɛw ka kan ka cɛ

ka bɔn dingɛ kɔnɔ min dunya bɛ cm 50 bɔ.


8. Siyɔrɔw labɛnni fiyɛli kama

Yɔrɔtigiw ladɔnniya i nani na walasa u ka se k’u labɛn.

Sokɔnɔfɛn minnu bɛ se ka b’u nɔ na, d’a la k’olu labɔra so kɔnɔ

yann’i bɛ fiyɛli daminɛ. O fɛnw bɛ se ka kɛ ninnu ye:

Minɛn kolon tɔw bila so cɛmancɛ la ka manafini biri u la. Mɔgɔ

dɛsɛlen minnu tɛ se ka bɔ so kɔnɔ, kana olu ka sow fiyɛ,

kɛrɛnkɛrɛnnenya la banabagatɔw.

N’i bɛ so fiyɛ, a daw n’a fɔlɔw datugulen to.

Sokɔnɔfɛn minnu bɛ se ka b’u nɔ na, olu ka kan ka labɔ so kɔnɔ yanni

fiyɛli bɛ daminɛ.

Dumuniw ni dumunikɛminɛnw

ji ni jikɛminɛnw

Tobilikɛminɛnw

Fɛn minnu dulonnen don

kogow la

Donfiniw

Tulonkɛfɛnw

so mabɛnniminɛnw

Année 1, n° 1

IRIDOMAFƐNW, JAW, FOTOW NI FƐN WƐRƐ

MINNU DULONNEN BƐ KOGOW LA

A dɔn ni fɛn ninnu dulonnen bɛ tuma bɛɛ kogow la.

Fɛn minnu dulonnen bɛ kogo la tuma bɛɛ, olu fiyɛ.

• Ni fɛn in bɛ se ka kɔrɔta ka bɔ kogo la, i ka kan k’a fan fila bɛɛ

fiyɛ.

N’i ye minɛn sɔrɔ so kɔnɔ, kogo kɛrɛfɛ, n’a tɛ se ka bɔ a nɔ na,

fiyɛlikɛlan kala don a ni kogo cɛ ka yen fiyɛ. ( A to hakili la ko fu-

rancɛ ɲuman donni tɛ se ka kɛ tuma bɛɛ).

Tobilikɛminɛnw labɔ so kɔnɔ k’u fara ɲɔgɔn kan ga kɔrɔ


9. Fɛnɲɛnamafagalan ɲagamini

Pɔnpe sigi dugukolo kan so kɔkan, k’a yɔrɔ janaya tobilikɛminɛnw

na.

Fini ɲɛmisɛn walima tɛmɛ bila Pɔnpe da la.

Pɔnpe fa ji ɲuman na fo ka s’a tilancɛ la.

Fɛnɲɛnamafagalan bɛ

butelinin kɔnɔ, o dayɛlɛ ka

tila k’a kɔnɔfɛn yɛlɛma

dɔɔnin-dɔɔnin fiyɛlikɛlan

kɔnɔ.

Butelinin lankolon kɔnɔna sa-

nanku siɲɛ 3 ka sanankuliji

yɛlɛma fiyɛlikɛlan kɔnɔ.

Butelinin lakolon datugu ka tila

k’a bila i ka kɔlanpalan kɔnɔ.

Bɔrɛnin dayɛlɛ/fɛnɲɛna-

mafagalan bɛ min kɔnɔ

ka tila ka kɔnɔnabɔrɛnin

yeeleta bila fiyɛlikɛlan

kɔnɔ.

Bɔrɛnin dayɛlɛ/

fɛnɲɛnamafagalan bɛ

min kɔnɔ, o bila i ka

kɔlanpalan kɔnɔ.

bɔrɛnin kɔnɔfɛn yeeleta bayɛlɛmani ka kɛ ji ye

fɛnɲɛnamafagalan ɲagamini

Année 1, n° 1

Pɔnpe sigi dugukolo kan so kɔkan,

k’a yɔrɔ janaya tobilikɛminɛnw na..


Pɔnpe fa ji ɲuman na fo ka s’a tilancɛ la.


Pɔnpe fa ni ji tɔ ye.

Pɔnpe da tugu.

Pɔnpe siɲɛ 5.

Pɔnpe minɛ n’i tɛgɛ fila ye. A minɛ n’a sansibara ye k’a lamaga fan fila filɛ

siɲɛ 10.

Pɔnpe sigi duguma tugun.

I kɛrɛ don Pɔnpe ma, k’i sen d’a sendayɔrɔ kan ni barika ye.

K’i to pɔnpeli la, i tulomajɔ ni fiɲɛ tɛ ka bɔ Pɔnpe yɔrɔ dɔ fɛ. I ɲɛmɔgɔ

ladɔnniya n’i y’o fiɲɛbɔli kɔlɔsi Pɔnpe na.

fiyɛlikɛlan jirali

Hudson Goizper

Pɔnpeli kɛ fo manomɛtɛrɛ ka 55 Psi

jira walima pɔnpeli kɛ siɲɛ 55,

cogoya kelen ni dafalen na.

Pɔnpeli kɛ fo lakanani supapu

ka digili daminɛ ani fana jiralan

bilenman ka ye.


10. Fiyɛli kɛcogo

Fiyɛlikɛlan don i la ni sirilijuru(w) ye ka ɲɛ. N’i bɛ ka baara kɛ ni fi-

yɛlikɛlan Hudson de ye, d’a la k’i bɛ se ka fiɲɛdigisumanan ka hakɛ

jiralenw kalan.

Fiyɛlikɛlan pisitole minɛ n’i tɛgɛ kelen ye. I ka fiyɛlikɛlan

fɛnɲɛnamfagalan ji bɔyɔrɔ ni kogo cɛ janya ka kan ka kɛ cm 45 ye

kasɔrɔ fiyɛlikɛlan kala ni kogo bɛ i ko ci bɛnbaliw (cɛmancɛyɔrɔ). O

la, i bɛ fiyɛlikɛnɛ ɲuman sɔrɔ min ye cm 75 ye.

Fiyɛli daminɛ kogo sanfɛla la (sanfɛyɔrɔ), ka to k’i bolo lajigin

nɔgɔya la ka taa cɛmancɛyɔrɔ fan fɛ ka tila k’a lataa dugumayɔrɔ

fan fɛ.

Fiyɛlikɛlaw kalanni ni fiyɛlikɛlan Goizper ye

Année 1, n° 1

Ji bɔli hakɛ ɲuman ka to senna (taabolo ɲuman) fiyɛli senfɛ. Ka d’a

ka kalan sɔrɔlen kan, kogo kɛnɛ m 2 ka kan ka fiyɛ segɔndi (kɔmi) 3

kɔnɔ

N’i tilala fiyɛli fɔlɔ la, sen wagako kelen kɛ ka t’i kinin fɛ, ka taa fiyɛli

fɛ ka bɔ duguma ka taa sanfɛ.

D’a la k’i ka fiyɛli kɛnɛ ye cm 5 ye, ka bɔ taafan dɔ la ka taa dɔ la,

Fiyɛli senfɛ, bɔ i nɔ na tuma bɛɛ ka taa i kininyanfan fɛ.

N’i ye fiyɛli 10 kɛ tuma o tuma, fiyɛlikɛlan lamaga.

To ka manomɛtɛrɛ kɔlɔsi walasa digili

fanga kana jigin ka se Psi 35 ma wali-

ma ka jigin o jukɔrɔ.

Fiyɛli lajɔ ni digili fanga jiginnna

Psi 35 jukɔrɔ.

Fiyɛlikɛlan sigi duguma ka tila k’a

pɔnpe fo digili fanga ka se Psi 55

ma.

Digili ɲuman to senna

fiyɛlikɛlan Hudson fiyɛlikɛlan Goizper

Ni digili fanga jiginna hakɛ mabɛn-

nen jukɔrɔ, fɛnɲɛnamafagalanji

serili bɛ jɔ.

Fiyɛli lajɔ ni fɛnɲɛnamafa-

galanji serili jɔra.

Fiyɛlikɛlan sigi duguma ka tila k’

a pɔnpe fo lakanani supapu ka

digili fanga sɔrɔli daminɛ ( ani

jiralan bilenman ka ye).


11. Pilafɔnw (sanfɛlaw) fiyɛli

So pilafɔn fiyɛ n’i tilala a kogow fiyɛli la.

Fiyɛlikɛlan fɛnɲɛnamfagalan ji bɔyɔrɔ ni kogo cɛ janya kɛ cm 45 ye,

wa fiyɛli kɛ i n’a fɔ kogow ta kɛcogo

Fiyɛlikɛlan kala bila ci jɔlen sawura la ka bɛn i bolokala ma.

.To k’i mabɔ fiyɛli senfɛ walasa fɛnɲɛnamafagalan kana s’i ma.

Année 1, n° 1

12. Bili fan minnu bɛ kɔkan, olu fiyɛli

Bili fan minnu bɛ kɔkan, olu fiyɛ laban na, i tilalen kɔ sɔkɔnɔna fiyɛli

la.

Tobilikɛminɛnw ni fɛn o fɛn bɛ se k’i ka taama degun fiyɛli senfɛ, olu

labɔ weranda kɔnɔ.

Fiyɛlikɛlan kala bila ci jɔlen sawura la n’i bɛ ka pilafɔnw fiyɛ. Ji bɔda

sin bili kɔkanna ma

Kana kogo kɛnɛmayanfan fiyɛ.

Ji bɔda sinnen to bili kɔkanyanfan ma.

Fiyɛli kɛ k’a to fiyɛlikɛlan kala ni kogo bɛ i ko ci bɛnbaliw (fiyɛli kɛ ka

sin kogo ma, kan’a sin yɔrɔ wɛrɛ ma).

Fiyɛli kɛ ni teliya kelen ye i n’a fɔ kɛnɛ tɔw ta kɛra cogo min.

Jɔcogo min kofɔlen don ni bili kɔkanna bɛ fiyɛ.


13. Baara kɛtɔ ni fiyɛlikɛlan ye, janto kɛ nin kow

la ani fana gɛlɛya mana kunbɔ, kulukuntigi wali-

ma kɔlɔsilikɛla ladonniya o la

Ji bɔda gerenni

Fiyɛlikɛlanw tiɲɛnen

N’i bɛ ka bili kɔkanna fiyɛ, fiyɛli lajɔ ni mɔgɔ dɔ donna so kɔnɔ wali-

ma ni mɔgɔw walima baganw magɛrɛ i la ni mɛtɛrɛ 10 ɲɔgɔn ye.

Année 1, n° 1

14. So dɔ fiyɛli kɔfɛ

D’a la ko daw ni fɔlɔw tugura.

Fiyɛlikɛlan fiɲɛ bɔ.

Lakaniw taabolow ɲɛfɔ dukɔnɔmɔgɔw ye.

Karitiw walima fɔrimilɛri minnu dira i ma, olu kɔnɔkow sɛbɛn.


15. Fɛnɲɛnamafagalan tɔ an’a sera fɛn minnu

ma, olu kɛcogo

N’i tilala don o don, fɛnɲɛnamafagalan minnu tora n’u bɛ bɔrɛnin

walima butelinin kɔnɔ, olu lasegin kulukuntigi walima maraliyɔrɔ

ɲɛmɔgɔ ma. D’a la k’i ye hakɛ min lasegin o de sɛbɛnna.

N’I fɛnɲɛnamafagalanji ɲagaminen tɔ tora i ka fiyɛlikɛlan kɔnɔ tile

baara bannen kɔ, i ka kulukuntigi ladɔnniya o la.

I nana ni fɛnɲɛnamafagalanji tɔ min ye, o bɔn barigon nimɔrɔ 1

kɔnɔ.

FƐNɲƐNAMAJI YE FƐN MINNU KƐ FƐN

NƆGƆLENW YE

Nin fɛnw jateminɛnen don fɛn nɔgɔlenw ye:

Bɔrɛnin ni butelinin lankolonw, fɛnɲɛnamafagalan bɔra minnu kɔnɔ

Baara kɛra ni gɔngɔnkunbɛnnimasike min ye

Tile baara laban na, gɔngɔnkunbɛnnimasike bɛɛ ka kan ka di

minɛnmarayɔrɔ ɲɛmɔgɔ ma. O bɛ masike sɔrɔlen ninnu bɛɛ sɛbɛn.

Année 1, n° 1

16. Saniyali, tile baara bannen kɔ

Yɛrɛlakanaminɛnw (YLM) dafalen don, fɛnw koli waati (siɲɛ saba).

I ka kɔnbinɛsɔn bɔ ka t’a di koli kama.

I ka lakananifini tɔw ni minɛn tɔw di i ka kulukuntigi walima minɛn-

marayɔrɔ kuntigi ma.

I fan bɛɛ ko ni safunɛ ye baarayɔrɔ koliyɔrɔ la.

Yɛrɛlakanafiniw dafalen don fɛnw koliko saba kuntaala senfɛ.


17. Baara kɛli koɲuman ni fiyɛlikɛminɛnw ye

Minɛn minnu bɛ d’i ma, baara kɛ koɲuman n’olu ye.

Minɛnw dira baara minnu kama, olu kɛ n’u ye.

Baaralankolon walima faratilen kɛli ni minɛnw ye, o bɛ ɲangi.

Poroze ka minɛn minnu bilala i ka bolo kan, baara damatɛmɛnen

walima juguman kɛli n’olu ye, o bɛ se ka na ni ɲangili ye.

Fiyɛlikɛminɛnw dulonnen ka ɲɛ kɔkan, u lajali kama dingɛ la.

Année 1, n° 1

18. fiyɛtaw hakɛ kuntilennaw

I ka kan ka so hakɛ min fiyɛ tile kelen kɔnɔ, i ka kan k’o dɔn. N’i to

hakɛ dɔn, taa o kunnafoni ɲini i ka kulukuntigi fɛ.

N kuntilenna ka ɲɛsin yɔrɔ hakɛ fiyɛta min ma, o ye yɔrɔ 13 ye.

Bɔrɛnin kelen walima butelinin kelen kɔnɔji ka kan ka y2r2 hakɛ

min fiyɛ, i ka kan k’o dɔn.

Bɔrɛnin kelen ( walima butelinin kelen) kɔnɔji ka kan ka yɔrɔ 2,5

fiyɛ.


A to i hakili la k’i ka dɛmɛ b’a to i ka sigida

bɛ lakana sumayabana sɔrɔli ma

Année 1, n° 1

Abt Associates Inc.

fiyƐlikƐla ka jufakƆnƆdƐmƐnan · page 5 année 1, n° 1 1. mɔgɔ kelen ka...

Documents