ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ Γ΄ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΣΕΙΡΑ ΑΘΗΝΑ 2010

ΟΝΟΜΑ ΣΠΟΥΔΑΣΤΡΙΑΣ :

ΑΡΓΥΡΩ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ

ΤΜΗΜΑ ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ : ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ & ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ :

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΓΑΣΠΑΡΙΝΑΤΟΣ

Εναλλακτική μορφή χρηματοδότησης πολιτιστικών δράσεων και καλλιτεχνικών φεστιβάλ του Δήμων Λουτρακίου – Περαχώρας και Πάτρας

2

[Πληκτρολογήστε τον τίτλο του εγγράφου]

3

ΕΥΧΑΡΙΣΤΗΡΙΑ

Καταρχήν, θέλω να εκφράσω τα άπειρα ευχαριστώ στη γυναίκα που με οδήγησε στην Εθνική

Σχολή Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΕΣΤΑ). Να είστε πάντα καλά κα Όλγα Λουκανίδου. Έπειτα,

είμαι ευγνώμων που είχα την τύχη να συναντήσω δυο εκπληκτικούς συσπουδαστές που

εξελίχθηκαν σε δύο πολύτιμους φίλους. Καλή σταδιοδρομία εύχομαι στην κα Πατρικουνάκου

Σταματούλα και ό, τι καλύτερο στον κ. Παπαχριστόπουλο Αλέξιο.

Έπειτα, θέλω να ευχαριστήσω τον επιβλέποντα κ. Γασπαρινάτο Κώστα για την κατανόηση

του και την χαλαρότητα της διάθεσης που επέδειξε σε δύσκολες στιγμές. Ακόμη, να εκφράσω

τα θερμά μου ευχαριστώ σε όσους με βοήθησαν με την παροχή στοιχείων. Ειδικότερα, τον κ.

Κωστάκη Μάριο, προϊστάμενο του Γραφείου Χορηγιών του ΥΠΠΟ, τον κ. Δρίτσα Μιχάλη,

Πρόεδρο του Πνευματικού Κέντρου του Δήμου Λουτρακίου καθώς και την κα Γκιώνη

Ειρήνη, Στέλεχος Γραμματείας στον ανωτέρω οργανισμό. Ακόμη, ευχαριστώ την κα

Κοκοβίκα Τόνια, υπεύθυνη παραγωγής εκδηλώσεων και την κα Φάκου Νένα, Προϊσταμένη

λογιστηρίου της ΔΕΠΑΠ Πάτρας.

Επίσης, να ευχαριστήσω και αυτούς που όχι μόνο δε με βοήθησαν αλλά με έφεραν και σε

άσχημη ψυχολογική κατάσταση γιατί μου θύμισαν ότι υπάρχουν άνθρωποι που εξυπηρετούν

μόνο με αντισταθμίσματα.

Ένα απέραντο ευχαριστώ σε αυτούς που με επανέφεραν στις ψυχικές μου ισορροπίες.

Ευχαριστώ τις ξαδέρφες μου, Ντίνα και Γεωργία , για την αγάπη τους.

Αφιερωμένη στην πολυαγαπημένη μου αδερφή Ελεντίνα

4

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΕΥΧΑΡΙΣΤΗΡΙΑ ................................ ................................ ................................ ....................... 3

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ................................ ................................ ................................ ....................... 4

ΠΙΝΑΚΑΣ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗΣ ................................ ................................ ............................. 7

ΠΙΝΑΚΑΣ ΣΥΝΤΜΗΣΕΩΝ - ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΩΝ ................................ ............................. 8

ABSTRACT ................................ ................................ ................................ ............................. 10

ΠΕΡΙΛΗΨΗ ................................ ................................ ................................ .............................. 11

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ................................ ................................ ................................ ............................... 12

Α’ ΜΕΡΟΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ................................ ................................ ................................ .......................... 16

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ................................ ................................ .. 16

1.2 Πολιτιστική πολιτική ................................ ................................ ................................ ...... 17

1.2.1 Διεθνής- Ευρωπαϊκή σκοπιά ................................ ................................ .................... 17

1.2.2 Ο πολιτισμός στην Ελλάδα ................................ ................................ ...................... 18

1.3 Δημοτικά και Κοινοτικά νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου ................................ ....... 19

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ................................ ................................ ................................ .......................... 21

Η ΧΟΡΗΓΙΑ ................................ ................................ ................................ ............................. 21

2.1 Η γέννηση και η εξέλιξη της χορηγίας ................................ ................................ .......... 21

2.2 Χορηγία: Ορισμοί ................................ ................................ ................................ ........... 22

2. 3 Η Πολιτιστική Χορηγία ................................ ................................ ................................ 25

2.3.1. Η εξέλιξη της πολιτιστικής χορηγίας στην Ελλάδα ................................ ............... 25

2.3.2. Θεσμικό πλαίσιο ................................ ................................ ................................ .... 26

2. 4. Αξιολόγηση του θεσμικού πλαισίου ................................ ................................ ............ 30

2. 5 Η χορηγία στην Ευρώπη ................................ ................................ ............................... 32

5

2 .6 Οι διαστάσεις της χορηγίας ................................ ................................ ........................... 39

2.6.1. Η επικοινωνιακή διάσταση ................................ ................................ ..................... 39

2.6.2 Η οικονομική διάσταση ................................ ................................ .......................... 39

Β΄ ΜΕΡΟΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ................................ ................................ ................................ .......................... 41

ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ – ΔΗΜΟΣ ΛΟΥΤΡΑΚΙΟΥ ................................ .......................... 41

3.1. Δήμος Λουτρακίου- Περαχώρας: η πόλη των νερών ................................ .................... 41

3. 2 Η πολιτιστική στρατηγική του Δήμου Λουτρακίου -Περαχώρας ................................ . 41

3.2.1 Πολιτιστικοί φορείς ................................ ................................ ................................ .. 42

3.2.2 Πολιτιστικές εκδηλώσεις ................................ ................................ ......................... 44

3.2.3 Παρουσίαση του φεστιβάλ ................................ ................................ ....................... 46

3.3 Χορηγική στρατηγική του δήμου ................................ ................................ ................... 48

3.3.1. Το χορηγικό τοπίο ................................ ................................ ................................ ... 48

3.3.2. Τα αντισταθμίσματα των χορηγών ................................ ................................ ......... 52

3.4. Διεθνής προσέγγιση: η χορηγική στρατηγική των καζίνων ................................ .......... 54

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ................................ ................................ ................................ .......................... 56

ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ – ΔΗΜΟΣ ΠΑΤΡΕΩΝ ................................ ................................ .. 56

4.1. Ο Δήμος Πατρέων ................................ ................................ ................................ ........ 56

4. 2. Η πολιτιστική πολιτική του δήμου ................................ ................................ ............... 56

4.2.1. Οι πολιτιστικοί οργανισμοί ................................ ................................ ..................... 56

4.2.2. Το Διεθνές Φεστιβάλ ................................ ................................ .............................. 58

4.2.3. Προστιθέμενες αξίες του Διεθνούς Φεστιβάλ Πατρών ................................ ........... 60

4.3. Χορηγική στρατηγική ................................ ................................ ................................ ... 63

4.3.1. Χορηγική διαδικασία ................................ ................................ .............................. 65

4.3.2. Τα αντισταθμιστικά οφέλη ................................ ................................ ...................... 69

6

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ................................ ................................ ................................ .......................... 70

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ- ΒΕΛΤΙΩΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ................................ ............................. 70

5.1. Δήμος Λουτρακίου- Περαχώρας ................................ ................................ ................... 71

5.2. Δήμος Πάτρας ................................ ................................ ................................ ................ 72

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ................................ ................................ ................................ ...................... 74

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ................................ ................................ ................................ ......................... 77

7

ΠΙΝΑΚΑΣ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗΣ

Πίνακας 1. Ο θεσμός της χορηγίας στην Ευρώπη

σ. 32

Διάγραμμα 1. Οι πολιτισμικοί φορείς του Δήμου Λουτρακίου- Περαχώρας

σ. 42

Πίνακας 2. Οι χρηματοδοτούμενες εκδηλώσεις του Δήμου Λουτρακίου- Περαχώρας απο το καζίνο Λουτρακίου

σ. 49

Γράφημα 1. Ανάλυση εσόδων του Φεστιβάλ Πατρών 2007

σ. 66

Γράφημα 2. Ανάλυση εσόδων του Φεστιβάλ Πατρών 2008

σ. 67

Γράφημα 2. Ανάλυση εσόδων του Φεστιβάλ Πάτρας 2009

σ. 67

8

ΠΙΝΑΚΑΣ ΣΥΝΤΜΗΣΕΩΝ – ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΩΝ

Α.Ε. Ανώνυμη Εταιρεία

Α.Κ. Αστικός Κώδικας

ΔΕΠΑΠ Δημοτική Επιχείρηση Πολιτιστικής Ανάπτυξης Πάτρας

ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Δημοτικό Περιφερειακό Θέατρο

Ε.Ε. Ευρωπαϊκή Ένωση

Ε.Σ.Τ.Α. Εθνική Σχολή Τοπικής Αυτοδιοίκησης

Κ.Δ.Κ. Κώδικας Δήμων και Κοινοτήτων

Ν.Π.Δ.Δ. Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου

Ν.Π.Ι.Δ. Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου

Ο.Με.Πο Όμιλος Ενίσχυσης Πολιτιστικών Δράσεων

Ο.Τ.Α. Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης

Π.Κ. Πνευματικό Κέντρο

Π.Κ.Κ. Πνευματικό Καλλιτεχνικό Κέντρο

ΣτΕ Συμβούλιο της Ευρώπης

Τ.Α. Τοπική Αυτοδιοίκηση

9

Φ.Π.Α. Φόρος Προστιθέμενης Αξίας

LGO Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης

CEREC Ευρωπαϊκή Επιτροπή τη Χορηγία στις Τέχνες και τον Πολιτισμό

10

ABSTRACT

The cultural sector becomes economic and social development leverage for Local

Government Organizations (LGO). The above- mentioned argument led to the recognition

and the establishment of institutions, responsible for production of cultural events. Even

though these institutions demonstrate great interest in these matters, the insufficient resources

which they manage cause difficulties in the implementation of such initiatives.

The solution of the institution sponsorship is generally considered to be a good practice as

long as certain incomes are insured for the implementation of cultural actions in local level

while simultaneously the social profile of the sponsors is enhanced. Sponsorship is considered

to be a complex financial vehicle with wide range of opportunities for both sponsors and

sponsees.

In order to consolidate the institutional framework of sponsors certain case studies of

sponsees are presented such as festival of" cultural summer" that is organized by the

Municipal of Loutraki- Perachora and the International festival of Patras. Thus, an analysis of

the function of the sponsorship institution is undertaken.

In conclusion, recording current data related to the sponsorship institution in the above

Municipalities is followed by the extraction of improvement proposals at the organizational

and operational level of sponsorship in Municipalities.

11

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Ο τομέας του πολιτισμού καθίσταται μοχλός οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης για τους

Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Η ανωτέρω παραδοχή οδήγησε στην αναγνώριση και

κατοχύρωση θεσμών αρμόδιων για την παραγωγή πολιτιστικών δράσεων. Αν και οι

παραπάνω φορείς επιδεικνύουν αμέριστο ενδιαφέρον προς αυτή την κατεύθυνση, οι πενιχροί

πόροι που διαχειρίζονται καθιστούν δυσχερή την υλοποίηση των δράσεων .

Η προσφυγή στο χορηγικό θεσμό θεωρείται εν πολλοίς ορθή πρακτική, εφόσον

εξασφαλίζονται έσοδα για την αρτιότερη υλοποίηση των πολιτιστικών δράσεων σε τοπικό

επίπεδο και παράλληλα ενισχύεται το κοινωνικό προφίλ των επιχειρήσεων που

χρηματοδοτούν τις δράσεις αυτές. Η χορηγία συνιστά ένα σύνθετο χρηματοδοτικό μόρφωμα

με ευρείες διαστάσεις τόσο για τον χορηγό όσο και τον αποδέκτη της χορηγίας.

Προς εμπέδωση του θεωρητικού πλαισίου της χορηγίας παρουσιάζονταi ως μελέτες

περιπτώσεων, το φεστιβάλ «Πολιτιστικού καλοκαιριού» του Δήμου Λουτρακίου-

Περαχώρας» και το Διεθνές Φεστιβάλ του Δήμου Πατρέων ως αποδέκτες χορηγιών, οπότε

και επιχειρείται μια ανάλυση στον τρόπο λειτουργίας του χορηγικού θεσμού.

Συμπερασματικά, η καταγραφή της υπάρχουσας κατάστασης του χορηγικού τοπίου στους

δύο υπό μελέτη Δήμους δίνει τη σκυτάλη στην αναφορά βελτιωτικών προτάσεων τόσο σε

οργανωτικό όσο και σε επίπεδο λειτουργίας της χορηγίας στους εν λόγω Δήμους.

12

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Στις σημερινές συνθήκες της παγκοσμιοποίησης, του μεγάλου ανταγωνισμού, του

περιορισμού των κρατικών κονδυλίων προς τον πολιτισμό, αλλά και του αυξημένου

ενδιαφέροντος για τον πολιτισμό, οι πολιτιστικοί φορείς υποχρεούνται να αναζητήσουν

εναλλακτικούς τρόπους χρηματοδότησης του έργου τους. Η χορηγία, ως θεσμός

χρηματοδότησης του πολιτισμού που γεννήθηκε και μεγαλούργησε στη αρχαία Ελλάδα,

δύναται ξανά να αποτελέσει μοχλό ανάπτυξης του πολιτισμού και του κοινωνικού συνόλου

γενικότερα.

Η πολιτιστική χορηγία δεν αίρει την ευθύνη του κράτους, ούτε τη χρηματοδοτική του

υποχρέωση προς τους πολιτιστικούς φορείς. Αποτελεί συμπληρωματική ενέργεια, με

προφανή οφέλη και για τον χορηγό και για τον αποδέκτη της χορηγίας. Η χορηγία αποτελεί

μια ανταποδοτική πράξη μεταξύ επιχειρηματικού και πολιτιστικού-κοινωνικού τομέα, μια

αμοιβαία επωφελή ανταλλακτική συμφωνία μεταξύ μιας επιχείρησης και ενός πολιτιστικού

φορέα, με την οποία ο δεύτερος εξασφαλίζει πόρους και η πρώτη την προβολή του

κοινωνικού της προσώπου ή/και των προϊόντων της.

Η προώθηση του θεσμού ερείδεται στην κατοχύρωση του θεσμικού πλαισίου για την

πολιτιστική χορηγία. Για πρώτη φορά στα Ελληνικά δεδομένα δημιουργείται ειδικό έννομο

περιβάλλον για να λειτουργήσουν αθροιστικά δυνάμεις που μπορούν να υποστηρίξουν

οικονομικά ένα πολιτιστικό αποτέλεσμα. Δημιουργείται για πρώτη φορά το πλαίσιο γι α να

μπορέσουν να ενισχυθούν οι φορείς που ασκούν πολιτιστική δραστηριότητα και να

συνδεθούν μαζί τους οι πολίτες και ο επιχειρηματικός κόσμος της χώρας.

Οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ) καλούνται να αξιοποιήσουν στο έπακρο τον

θεσμό της χορηγίας για τη χρηματοδότηση των δράσεων τους σε ποικίλους τομείς. Η

εφαρμογή του εν λόγω θεσμού θα αποφέρει συνέργιες και συνεργασίες μεταξύ του δημοσίου

και του ιδιωτικού τομέα, ωφέλιμες για την πολύπλευρη ανάπτυξη του τόπου.

13

Σκοπός της παρούσας μελέτης είναι να καταγραφεί ο τρόπος λειτουργίας της πολιτιστικής

χορηγίας στους πρωτοβάθμιους ΟΤΑ, ως σημαντικής οικονομικής συνιστώσας στην

παραγωγή πολιτιστικών δράσεων.

Οι επιμέρους στόχοι που παρουσιάζονται στην παρούσα ανάλυση είναι:

Να καταστεί σαφές ότι τομέας του πολιτισμού είναι σημαντικό κεφάλαιο, οπότε θα

πρέπει να προωθείται από τις τοπικές αρχές προς όφελος της κοινωνίας

Να αποδειχθεί ότι οι ΟΤΑ δε διαθέτουν τους απαραίτητους οικονομικούς πόρους για

την χρηματοδότηση των δράσεων τους και καταφεύγουν στο θεσμό της χορηγίας

Να παρουσιασθεί η έννοια και οι διαστάσεις του θεσμού της χορηγίας τόσο για τον

χορηγό όσο και για τον αποδέκτη της χορηγίας

Να αποτυπωθεί η κατάσταση του χορηγικού τοπίου στην Ελλάδα, μέσω της ανάλυσης

του θεσμικού πλαισίου

Να προβληθεί ο τρόπος λειτουργίας της χορηγίας σε Ευρωπαϊκό επίπεδο και να

αναφερθούν ορισμένες καλές πρακτικές

Να μελετηθούν ως περιπτώσεις τα χορηγικά προγράμματα δύο πρωτοβάθμιων ΟΤΑ

ώστε να εξαχθούν εμπειρικά δεδομένα

Μέσα και Μεθοδολογία

Για τη συγγραφή της παρούσας εργασίας, χρησιμοποιήθηκε ελληνόγλωσση και ξενόγλωσση

βιβλιογραφία και αρθρογραφία. Ειδικότερα σε ό,τι αφορά στο πρώτο μέρος της εργασίας, η

συλλογή βιβλιογραφικών δεδομένων πραγματοποιήθηκε από εγχειρίδια που διανεμήθηκαν

στους σπουδαστές/ριες της Γ’ Εκπαιδευτικής σειράς της Εθνικής Σχολής Τοπικής

Αυτοδιοίκησης (ΕΣΤΑ) και από αναζητήσεις στην ψηφιακή βιβλιοθήκη Πάνδημος του

Παντείου Πανεπιστημίου. Η συλλογή αρθρογραφικών στοιχείων προέκυψε μέσω αναζήτησης

στο διαδίκτυο επικαιροποιημένων και αξιόπιστων πηγών. Επίσης, καθοριστική ήταν η μελέτη

πρωτογενών πηγών σε ό,τι αφορά στο υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο, για την αποσαφήνιση και

κατανόηση εννοιών.

Για την αποσαφήνιση του θεσμικού πλαισίου της πολιτιστικής χορηγίας πραγματοποιήθηκε

συνάντηση με Στέλεχος του Υπουργείου Πολιτισμού.

14

Για το δεύτερο μέρος της εργασίας η συλλογή στοιχείων βασίστηκε στη μέθοδο της Μελέτης

Περίπτωσης1. Επιλέχθηκαν ως μελέτες συγκριτικών περιπτώσεων ο Δήμος Λουτρακίου-

Περαχώρας και ο Δήμος Πατρέων. Η αρχική επιλογή αφορούσε στη συγκριτική ανάλυση των

χορηγικών πρακτικών του Δήμο Υμηττού και του Δήμο Πατρέων. Ωστόσο, η απροθυμία του

Δήμου Υμηττού ως προς την εξυπηρέτηση και την παροχή στοιχείων για την ολοκλήρωση

της εργασίας οδήγησε στην επιλογή του Δήμου Λουτρακίου- Περαχώρας.

Στο πλαίσιο των δύο παραπάνω περιπτωσιολογικών μελετών πραγματοποιήθηκαν 4 δια

ζώσης συνεντεύξεις. Επίσης, χρησιμοποιήθηκαν και δευτερογενείς πηγές όπως η συλλογή

στοιχείων από τους δικτυακούς τόπους των Δήμων, το έντυπό υλικό και το ιδιωτικό

συμφωνητικό σύμβασης χορηγίας.

Υπόθεση Εργασίας

Η παρούσα εργασία επικεντρώνεται στη σύγκριση της χορηγικής στρατηγικής του Δήμου

Λουτρακίου- Περαχώρας και του Δήμου Πατρέων. Η αρχική επιλογή προς σύγκριση ήταν

διαφορετική, ωστόσο όπως εξηγείται παραπάνω, ήταν επιτακτική η επιλογή άλλου Δήμου.

Συγκεκριμένα, μελετώνται το φεστιβάλ του «Πολιτιστικού Καλοκαιριού 2008» του Δήμου

Λουτρακίου- Περαχώρας και το Διεθνές φεστιβάλ Πατρών. Το πρώτο επιλέχθηκε προς

ανάλυση γιατί διαθέτει ως χορηγό το καζίνο του Λουτρακίου, μια εταιρεία με μεγάλο τζίρο

και φήμη που δραστηριοποιείται στην περιοχή. Η επαφή με το Διευθυντή Επικοινωνίας του

καζίνο αποτελούσε προϋπόθεση για την επιλογή του ανωτέρω φεστιβάλ. Αρχικά

επιχειρήθηκε μια δια ζώσης συνάντηση με τον Διευθυντή Επικοινωνίας. Τούτο κατέστη

αδύνατο, οπότε και συντάχθηκε ερωτηματολόγιο από τη γράφουσα το οποίο θα απαντιόνταν

ηλεκτρονικά. Επειδή ούτε και αυτό συνέβη η αρχική επιλογή του Δήμου δεν ήταν ιδιαίτερα

εύστοχη καθώς ο Δήμος παρουσιάζει πολλές διοικητικές και λειτουργικές ανεπάρκειες.

Η επιλογή του Διεθνούς Φεστιβάλ Πατρών πραγματοποιήθηκε λόγω της εμβέλειας των

εκδηλώσεων του σε τοπικό, περιφερειακό και Διεθνές επίπεδο και παρότι αναμετράται με

αξιόλογα φεστιβάλ όπως επί παραδείγματι του Ναυπλίου έχει καταφέρει να καθιερωθεί και

να αποτελεί υψηλής ποιότητας διοργάνωση που προσελκύει πλήθος κόσμου.

1Συνιστά μεθοδολογική έρευνα που βασίζεται σε μια εις βάθους έρευνα μιας μονάδας, ενός γεγονότος εξερευνώντας την αιτιολογία με σκοπό τον εντοπισμό βασικών αρχών( en.wikipedia.org/wiki/Case_study, τελευταία ενημέρωση 1/6/2010)

15

Ο ερευνητικός προβληματισμός που προέκυψε στο πλαίσιο της εξέτασης των δύο αυτών

Δήμων συνίσταται στα εξής ερωτήματα:

Ποια είναι η χορηγική στρατηγική που ακολουθούν οι πολιτιστικοί φορείς για

τη σύναψη χορηγιών στο πλαίσιο των φεστιβάλ;

Ποια η χορηγική διαδικασία που εφαρμόζουν και πώς αναπτύσσεται;

Είναι αποτελεσματικές οι μέθοδοι που ακολουθούν για την προσέλκυση ή τη

διατήρηση των υπαρχουσών χορηγών;

Διαθέτουν οι ανωτέρω Δήμοι τη διοικητική ή λειτουργική επάρκεια ώστε να

διαχειριστούν κατάλληλα τη χορηγική συνεργασία;

Τι ποσό καλύπτουν τα έσοδα από τη χορηγία στα συνολικά έξοδα του

φεστιβάλ;

Δομή

Η παρούσα μελέτη χωρίζεται σε δύο μέρη. Το πρώτο μέρος αποτελείται από δύο κεφάλαια.

Το πρώτο κεφάλαιο αναφέρεται γενικά στην έννοια του πολιτισμού, στην άσκηση

πολιτιστικής πολιτικής σε Ευρωπαϊκό, Εθνικό και τοπικό επίπεδο καθώς και στην ίδρυση

πολιτιστικών οργανισμών στο πλαίσιο των ΟΤΑ.

Το δεύτερο κεφάλαιο αποσαφηνίζει το θεσμό της χορηγίας, περιγράφει την πολιτιστική

χορηγία, περιέχει το θεσμικό πλαίσιο αυτής και μια σύντομη αποτίμηση του. Στη συνέχεια,

παρουσιάζεται μια συνοπτική καταγραφή της λειτουργίας του θεσμού της χορηγίας στην

Ευρώπη. Έπειτα, αναφέρονται τα πολλαπλά και αμφίδρομα οφέλη της χορηγί ας.

Το δεύτερο μέρος αποτελείται από τρία κεφάλαια. Στο τρίτο και τέταρτο κεφάλαιο

παρουσιάζονται οι αναλύσεις των στοιχείων που προέκυψαν από τις μελέτες των δεδομένων

στους Δήμους. Οι βασικές αρχές που εξυπηρετούν τα δεδομένα αυτά ερείδονται στην

διατύπωση των ερευνητικών ερωτημάτων που τέθηκαν παραπάνω.

Το πέμπτο κεφάλαιο περιέχει τα συμπεράσματα της μελέτης καθώς και προτάσεις βελτίωσης

στους Δήμους ώστε να αξιοποιήσουν στο μέγιστο τη δυνατότητά τους στη σύναψη χορηγιών.

16

Α’ ΜΕΡΟΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

"Πολιτισμένος άνθρωπος σημαίνει ενεργός και ευαίσθητος πολίτης".

1.1 Η έννοια του πολιτισμού

Όπως εύστοχα ορίζεται στο άρθρο 9 της πολιτιστικής χάρτας “pro cultura” της Θεσσαλονίκης

ο πολιτισμός, ως ιστός της κοινωνικής συνοχής, είναι υπόθεση όλων: προωθεί το διάλογο

ανάμεσα στους ανθρώπους ανεξάρτητα από την προέλευση και από τη θέση τους, ενώνει τις

γενιές, συνιστά τη βάση της δημιουργίας ενός περιβάλλοντος εναρμονισμένου με τις ανάγκες

των ανθρώπου. Ως κοινό αγαθό, ο πολιτισμός πρέπει να στηρίζεται ανεμπόδιστα στην ιδιωτική

πρωτοβουλία και τη φροντίδα του κράτους, χωρίς να πρέπει να υπακούει σε επιταγές ξένες προς

την αποστολή του.

Ο πολιτισμός αποτελεί ένα εξαιρετικά σύνθετο και πολύπλοκο φαινόμενο, είναι ένα

σημαντικό βίωμα με πολλές συνιστώσες που καλύπτει τις συλλογικές ανθρώπινες

συμπεριφορές και λειτουργεί σαν μέρος της συλλογικής μνήμης των κοινωνικών ομάδων

(Καλογήρου και Ιωαννίδης, 2009).

Σήμερα ο πολιτισμός αποτελεί τον δείκτη ευημερίας μιας κοινωνίας, είναι ο πυλώνας που

στηρίζει την ανάπτυξη και την πρόοδο. Είναι ο κώδικας επικοινωνίας κάθε κοινωνίας. Η

διατήρηση και ανάδειξη της ιδιαίτερης πολιτιστικής ταυτότητας συνιστά τη βασική

προϋπόθεση για την ολοκληρωμένη ανάπτυξη των κοινωνιών και των χωρών. Προς την

επίτευξη του παραπάνω στόχου απαιτούνται συντονισμένες ενέργειες και πράξεις. Χρειάζεται

ένα σχέδιο που θα αναζωογονεί το πνεύμα, την κοινωνία, την οικονομία μέσω της

αξιοποίησης του πολιτιστικού προϊόντος.

17

1.2 Πολιτιστική πολιτική

Πολιτιστική πολιτική σημαίνει ένα σύνολο επιχειρησιακών αρχών και διαδικασιών που

συνδυάζει μακροπρόθεσμους σκοπούς, βραχυπρόθεσμους και ποσοτικοποιημένους στόχους,

κατάλληλα μέσα και τρόπους εκτίμησης των αποτελεσμάτων, όπου οι διαδικασίες

διαμόρφωσης και υλοποίησης τέτοιων πολιτικών βρίσκονται στα χέρια των τεχνοκρατών

(Girard, 1972 σελ.130- 131).

1.2.1 Διεθνής- Ευρωπαϊκή σκοπιά

Σε διεθνές επίπεδο, στην τελική έκθεση της Διακυβερνητικής Διάσκεψης για τις πολιτιστικές

πολιτικές για την ανάπτυξη της UNESCO τέθηκαν πέντε στόχοι πολιτικής τους οποίους

καλούνταν να υιοθετήσουν τα κράτη- μέλη2. Ο πολιτισμός αποτελεί καθοριστικό στοιχείο της

ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης συμβάλλοντας αποφασιστικά στην εδραίωση του ευρωπαϊκού

κοινωνικού προτύπου καθώς και στην ακτινοβολία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε) σε διεθνή

κλίμακα (Καλογήρου, 2009). Το έτος 2007 η Επιτροπή πρότεινε μια νέα ευρωπαϊκή ατζέντα

για τον πολιτισμό με στόχο την ανάπτυξη της πολιτισμικής πολυμορφίας και του

διαπολιτισμικού διαλόγου, την ενδυνάμωση της δημιουργικότητας και την προώθηση του

πολιτισμού ως στοιχείο ανάπτυξης διεθνών σχέσεων.

Για την εφαρμογή των στόχων που τέθηκαν από την Ε. Ε, υλοποιήθηκαν προγράμματα για

τον πολιτισμό. Το πρώτο πρόγραμμα- πλαίσιο «Πολιτισμός 2000» υλοποιήθηκε κατά την

περίοδο 2000-2006 και μεταξύ άλλων προέβλεπε την αμοιβαία γνώση του πολιτισμού και της

ιστορίας των ευρωπαϊκών λαών εστιάζοντας στην κοινή πολιτιστική τους κληρονομιά και

προωθώντας το ρόλο του πολιτιστικού διαλόγου.

Στη συνέχεια, το πρόγραμμα «Πολιτισμός 2007-2013» αποτελεί το ενιαίο μέσο

χρηματοδότησης και προγραμματισμού για την πολιτιστική συνεργασία της περιόδου αυτής

και εστιάζει στην ανάπτυξη της διακρατικής συνεργασίας ανάμεσα σε πολιτιστικούς φορείς

2 Σκοπός είναι να καταστεί η πολιτιστική πολιτική ένα από τα καίρια στοιχεία της αναπτυξιακής πολιτικής, να προωθηθεί η δημιουργικότητα και η συμμετοχή στην πολιτιστική ζωή, να ενδυναμωθούν οι πολιτικές και οι πρακτικές εκείνες που θα συμβάλλουν στη διατήρηση και ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς, υλικής και άυλης, κινητής και ακίνητης και να προωθήσουν τις πολιτιστικές βιομηχανίες, να προωθήσουν την πολιτιστική και γλωσσική ποικιλότητα στο πλαίσιο της ΚτΠ και να διαθέσουν περισσότερους ανθρώπινους και οικονομικούς πόρους για πολιτιστική ανάπτυξη

18

από διάφορες χώρες της Ε.Ε ή τρίτες χώρες που συμμετέχουν στο πρόγραμμα, καθώς και στη

συλλογή και τη διάδοση πληροφοριών στον τομέα του πολιτισμού.

Η καθιέρωση του θεσμού της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας αποτελεί μια σημαντική

πρωτοβουλία της Ε.Ε σε ό, τι αφορά στον πολιτισμό. Μέσω του θεσμού τονίζεται ο

ιδιαίτερος ρόλος του πολιτισμού στην ευρωπαϊκή διαδικασία και στη δημιουργία ενός

πλαισίου αναφοράς μεταξύ των κρατών- μελών.

Σε ανάλογο πνεύμα κινείται και η ιδέα της αδελφοποίησης πόλεων (town twinning). Στόχος

των αδελφοποιήσεων είναι η συνεργασία για την προαγωγή των οικονομικών, πολιτιστικών,

μορφωτικών και κοινωνικών σχέσεων μεταξύ των πόλεων με σκοπό τη ανάπτυξη των

ανταλλαγών μεταξύ πολιτών, την ενίσχυση του διαλόγου μεταξύ των πολιτών της Ε. Ε .

Τέλος, το πρόγραμμα «MEDIA 2007» για την περίοδο 2007-2013 στηρίζει την ευρωπαϊκή

οπτικοακουστική βιομηχανία και αποσκοπεί μεταξύ άλλων στην διατήρηση και ενίσχυση της

ευρωπαϊκής πολιτιστικής διαφορετικότητας και στην προώθηση του διαπολιτισμικού

διαλόγου.

1.2.2 Ο πολιτισμός στην Ελλάδα

Στην Ελλάδα, ο τομέας του πολιτισμού αποτελεί το μοχλό ανάπτυξης της οικονομίας και της

κοινωνίας αποσκοπώντας στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας, στη δημιουργία νέων

θέσεων εργασίας και στην ανάδειξη και αξιοποίηση του γενικότερου πολιτιστικού πλούτου

και της ιστορίας της Ελλάδας. Συνεπώς η πολιτιστική πολιτική διατηρεί δεσπόζουσα θέση

στις στρατηγικές οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης.

Η κεντρική, περιφερειακή και τοπική (πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια) διοίκηση προωθεί

και προάγει την ιδέα και τις αξίες του πολιτισμού. Ειδικότερα, η τοπική αυτοδιοίκηση και

ιδιαίτερα η πρωτοβάθμια (δήμοι και κοινότητες) ενθαρρύνει την πολιτιστική ανάπτυξη σε

τοπικό επίπεδο, προβάλλει την πολιτιστική ιδιαιτερότητα και την καλλιτεχνική δημιουργία.

Διοργανώνει δράσεις για την αναβάθμιση της ποιότητας ζωής του πολίτη, για την προώθηση

του διαλόγου και της συμμετοχής με σκοπό την εξύψωση του πνεύματος, την προαγωγή της

τοπικής ανάπτυξης και την αναζωογόνηση του τοπικού πληθυσμού και των πόλεων.

Ο Κώδικας Δήμων και Κοινοτήτων (Ν.3463/2006) στο αρ. 75, παρ. 1 ορίζει ότι οι δημοτικές

και κοινοτικές αρχές διευθύνουν και ρυθμίζουν όλες τις τοπικές υποθέσεις, σύμφωνα με τις

19

αρχές της εγγύτητας και της επικουρικότητας με στόχο την προστασία, την ανάπτυξη και τη

συνεχή βελτίωση των συμφερόντων και της ποιότητας ζωής της τοπικής κοινωνίας. Οι

αρμοδιότητες των δήμων και των κοινοτήτων αφορούν μεταξύ άλλων και στον πολιτισμό.

Η Τοπική Αυτοδιοίκηση (Τ.Α.) στην Ελλάδα δείχνει το ενδιαφέρον της στον πολιτισμό,

γεγονός που συνάγεται από τα πολυάριθμα φεστιβάλ που διοργανώνονται κάθε χρόνο σε

πολλές περιοχές της χώρας και από τους πολιτιστικούς συλλόγους (χορευτικοί, θεατρικοί,

μορφωτικοί) που υφίστανται. Ωστόσο, τα πενιχρά οικονομικά των δήμων, η έλλειψη βασικών

υποδομών και η ανεπάρκεια του κατάλληλου έμψυχου δυναμικού αποτελούν βασικά

προβλήματα για την προώθηση πολιτιστικών δραστηριοτήτων.

Στη συνέχεια, παρουσιάζεται το θεσμικό πλαίσιο οργάνωσης και λειτουργίας των Δημοτικών

και Κοινοτικών Νομικών Προσώπων Δημοσίου Δικαίου που ιδρύονται και λειτουργούν

στους δήμους με σκοπό την προαγωγή του πολιτιστικού ιδεώδους.

1.3 Δημοτικά και Κοινοτικά νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου

Σύμφωνα με το άρθρο 239 παρ.1 του Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων (Κ.Δ.Κ) είναι δυνατή η

ίδρυση Δημοτικών και Κοινοτικών Νομικών Προσώπων Δημοσίου Δικαίου (Ν.Π.Δ.Δ) με

απόφαση των οικείων Δημοτικών ή Κοινοτικών Συμβουλίων. Σκοπός τους είναι η οργάνωση

και η λειτουργία ορισμένης δημοτικής ή κοινοτικής υπηρεσίας με γνώμονα την καλύτερη

εξυπηρέτηση των αναγκών των κατοίκων. Έτσι συνιστώνται πνευματικά και αθλητικά

κέντρα, βιβλιοθήκες, μουσεία.

Για την ίδρυση των Νομικών Προσώπων αποφασίζει το Δημοτικό Συμβούλιο και η

νομιμότητα της απόφασης του αυτής, διαπιστώνεται από τον Γενικό Γραμματέα Περιφέρειας,

οπότε και εκδίδει την πράξη σύστασης του Νομικού Προσώπου (αρ. 239 παρ. 2 Ν. 3463/06).

i. Διοίκηση Τα δημοτικά ή κοινοτικά νομικά πρόσωπα διοικούνται από το διοικητικό συμβούλιο, που

αποτελείται από πέντε έως δεκαπέντε μέλη. Μέλη του διοικητικού συμβουλίου είναι ο

δήμαρχος ή ο πρόεδρος της κοινότητας, δημοτικοί ή κοινοτικοί σύμβουλοι και δημότες ή

κάτοικοι που είναι χρήστες των υπηρεσιών του νομικού προσώπου ή που έχουν ανάλογη

επαγγελματική ή κοινωνική δράση ή ειδικές γνώσεις, ανάλογα με το σκοπό του νομικού

20

προσώπου, καθώς και ένας εκπρόσωπος των εργαζομένων του νομικού προσώπου, εφόσον

αυτό απασχολεί περισσότερους από δέκα (10) εργαζομένους. (αρ.240 παρ. 1 Ν.3463/06).

ii. Πόροι Πόροι των ιδρυμάτων είναι ιδίως:

α) η ετήσια τακτική ή τυχόν έκτακτη επιχορήγηση του Δήμου ή της Κοινότητας

β) κάθε είδους εισφορές, επιχορηγήσεις, δωρεές, κληρονομίες και κληροδοσίες,

γ) εισπράξεις από το αντίτιμο των πραγμάτων ή των υπηρεσιών, που παρέχουν τα ιδρύματα

δ) πρόσοδοι από τη δική τους περιουσία, καθώς και από τη συμμετοχή τους σε προγράμματα

(αρ. 235 Ν. 3463/2006)

Σύμφωνα με το άρθρο 234 παρ. 3 οι αποφάσεις του Διοικητικού Συμβουλίου, που αφορούν

στον προϋπολογισμό, τον απολογισμό προηγουμένως εγκρίνονται από το Δημοτικό

Συμβούλιο και ακολούθως υποβάλλονται στο Γενικό Γραμματέα της Περιφέρειας.

Η ανωτέρω ανάλυση πραγματοποιήθηκε για να αποτυπώσει τη διοικητική και δημοσιονομική

κατάσταση των ιδρυμάτων αυτών. Παρατηρείται, λοιπόν μεγάλος βαθμός εμπλοκής των

αιρετών προσώπων στη σύνθεση του Διοικητικού συμβουλίου των ιδρυμάτων καθώς και

ισχυρή οικονομική εξάρτηση αφού οι πόροι τους προέρχονται κυρίως από την ετήσια τακτική

ή τυχόν έκτακτη επιχορήγηση του Δήμου ή της Κοινότητας.

Η οικονομική δυσπραγία που αντιμετωπίζουν τα ιδρύματα τα εμποδίζει από την υλοποίηση

ενεργειών προς όφελος του δημότη και της ευρύτερης περιοχής. Ειδικότερα, τα πνευματικά

κέντρα που έχουν συσταθεί είναι επιφορτισμένα με την διοργάνωση και υλοποίηση

πολιτιστικών δράσεων. Πολλά εξ αυτών αναλαμβάνουν τη διεξαγωγή φεστιβάλ διεθνούς

εμβέλειας. Ως φαίνεται, οι Δήμοι με τα πενιχρά οικονομικά τους μέσα αδυνατούν να

στηρίξουν πλήρως πολιτιστικές ενέργειες. Επομένως κρίνεται αναγκαία η προσφυγή σε

εναλλακτικούς χρηματοδοτικούς μηχανισμούς που αποφέρουν βέβαια έσοδα. Η χορηγία

συνιστά ένα νέο χρηματοδοτικό μόρφωμα ικανό να προσφέρει τα απαραίτητα εχέγγυα για τη

συνέχιση των πολιτιστικών δράσεων.

21

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

Η ΧΟΡΗΓΙΑ

"δη γαρ τους ευπόρους χρησίμους ποιείν, εαυτούς τοις πολίταις ".

Δημοσθένης

2.1 Η γέννηση και η εξέλιξη της χορηγίας

Η χορηγία συνιστά ένα σημαντικό κοινωνικό και πολιτιστικό θεσμό, που γεννήθηκε και

άνθισε στην Αρχαία Ελλάδα κατά την περίοδο της ακμής της Αθηναϊκής Δημοκρατίας.

Θεσμοθετήθηκε για πρώτη φορά στη Δημοκρατία του Κλεισθένη στα τέλη του 6ου αιώνα π.

Χ, άνθησε τον 5ο αιώνα, τον «Χρυσό Αιώνα» του Περικλή, εκφυλίστηκε κατά τον 4ο αιώνα

π. Χ και σταμάτησε στα Ελληνιστικά χρόνια.

Η χορηγία συνιστούσε μια εκ των τεσσάρων λειτουργιών της Αθηναϊκής Δημοκρατίας. Οι

υπόλοιπες ήταν η τριηραρχία, η γυμνασιαρχία και η εστίαση. Επρόκειτο για μια μορφή

έμμεσου φόρου, τον οποίο επέβαλλε η Αθήνα στους εύπορους πολίτες της. Το αποτέλεσμα

ήταν η μεταφορά πόρων από τον ιδιωτικό τομέα στην πολιτεία προς όφελος του κοινωνικού

συμφέροντος. Κάθε μια από τις δέκα Αθηναϊκές φυλές παρουσίαζε έναν κατάλογο των

εκατόν πλουσιότερων εκατόν είκοσι πολιτών της στον άρχοντα που ήταν υπεύθυνος για τις

μεγάλες θρησκευτικές εορτές. Η επιλογή γινόταν έξι μήνες πριν την διεξαγωγή των αγώνων.

Ο χορηγός καθ’ όλη τη διάρκεια της εκδήλωσης αποτελούσε πρόσωπο ιερό. Η τιμή, το

γόητρο, η φήμη και το κύρος αποτελούσαν τα σημαντικότερα κίνητρα ενός χορηγού .

Στη νεώτερη ιστορία της Ελλάδας το οικονομικά αδύναμο Ελληνικό κράτος στηρίχθηκε στην

οικονομική ενίσχυση των ευεργετών. Οι οικονομικά εύρωστοι έλληνες του εξωτερικού

22

διαθέτουν μεγάλα ποσά σε κοινωφελείς σκοπούς και ιδιαίτερα για τη δημιουργία έργων

εκπαιδευτικής, κοινωνικής και οικονομικής υποδομής 3.

2.2 Χορηγία: Ορισμοί

Χορηγία είναι μια πράξη επιχειρηματικού χαρακτήρα ανάμεσα σε κάποιον που παρέχει

οικονομική υποστήριξη, αγαθά ή υπηρεσίες προς έναν καλλιτέχνη, μια καλλιτεχνική

διοργάνωση ή έναν οργανισμό, με αντάλλαγμα δικαιώματα ή σχέσεις, με σκοπό την άντληση

επιχειρηματικών ωφελημάτων (Σκαλτσά, 1992).

Κατ’ άλλο ορισμό, χορηγία συνιστά η ανάληψη υποχρέωσης προς παροχή από τον χορηγό

συγκεκριμένης υποστήριξης για την παραγωγή προϊόντων θεάματος, με αντάλλαγμα την

αυτοπροβολή του μέσω των χρηματοδοτούμενων δραστηριοτήτων του δέκτη της χορηγίας

(Χελιδόνης, 1997).

Σε νομικό επίπεδο στην Ελλάδα έχουν γίνει ορισμένες προσπάθειες ορισμού της χορηγίας

όπου τονίζεται κυρίως η ανταλλακτική φύση της, σε αντίθεση με τη χορηγία «δωρεοδοτικού»

τύπου: «Η χορηγία είναι σύμβαση στην οποία μια επιχείρηση (χορηγός) παρέχει αντάλλαγμα

σε οργανωτή καλλιτεχνικού έργου ή στους ίδιους τους συμμετέχοντες και αυτοί

αναλαμβάνουν την υποχρέωση να χρησιμοποιούν το σήμα, την επωνυμία ή τον διακριτικό

τίτλο του χορηγού στη συγκεκριμένη εκδήλωση (Λιακόπουλος, 1998).

Στην εποχή μας η χορηγία, αποκαλούμενη και «sponsoring», έχει λάβει άλλη έννοια και

διαστάσεις. Δεν είναι απλά δωρεοδοτικού τύπο (χαριστική) ,αλλά αποτελεί οργανωμένη

οικονομική δραστηριότητα προς ικανοποίηση χρηματοδοτικών και διαφημιστικών

επιδιώξεων. Ο θεσμός του sponsoring είναι αμφίδρομης σημασίας, γι’ αυτό και ονομάζεται

ανταποδοτικός (Χελιδόνης, 1997), διότι οι χορηγοί με την προσφορά κεφαλαίων που

παρέχουν στους διοργανωτές εκδηλώσεων εξασφαλίζουν την διαφήμιση τους. Ωστόσο, η

έννοια της καθαρόαιμης χορηγίας διαφέρει από τον όρο της λέξης sponsoring.

Ο βασικός παράγοντας της σύγχυσης είναι το γεγονός ότι η αναγέννηση του χορηγικού

θεσμού συνέπεσε με την άνθηση της χρηματοδότησης με αντιπαροχή προβολής και

διαφήμισης. Αν και ο αγγλικός όρος sponsoring ενέχει μια κοινωνική διάσταση,

χρησιμοποιείται περισσότερο στις εμπορικές χορηγίες , στις «χορηγικές» δηλαδή

3 Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι οι πρώτοι Ολυμπιακοί αγώνες του 1896 δε θα μπορούσαν να πραγματοποιηθούν δίχως την υποστήριξη τους για την κατασκευή του Παναθηναϊκού Σταδίου αλλά και τη χρηματοδότηση μέρους του λειτουργικού κόστους των αγώνων.

23

επιχειρηματικές δραστηριότητες, που επενδύουν σε εμπορικούς καθαρά στόχους και κυρίως

στην προβολή από τα έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα ενημέρωσης καθώς και στην αύξηση των

πωλήσεων των προϊόντων τους.

Ο κύριος σκοπός του sponsoring είναι η διεξαγωγή της χρηματοδοτούμενης πολιτιστικής,

αθλητικής, κοινωνικοπολιτικής, οικολογικής ή ραδιοτηλεοπτικής δραστηριότητας, από την

οποία αναμένεται η ικανοποίηση της επικοινωνιακής ανάγκης και η βελτίωση της

δημοσιότητας του χορηγού.

Η ποικιλομορφία που εμφανίζεται στην πρακτική του sponsoring είναι δικαιολογημένη και

εύλογη λόγω του ιδιότυπου τύπου συνεργασίας χορηγού και χορηγούμενου. Οι χορηγούμενοι

τομείς είναι ο αθλητισμός, ο πολιτισμός, η κοινωνία, το περιβάλλον. Ως ιδιαίτερη μορφή

εμφανίζεται και το ραδιοτηλεοπτικό sponsoring που χαρακτηρίζεται ως οικονομική

υποστήριξη ραδιοτηλεοπτικής εκπομπής από τρίτο ή επιχείρηση, που δεν συμμετέχει στην

παραγωγή της εταιρείας.

Η χορηγία αυτής της μορφής μπορεί να έχει ως αντικείμενο παροχές προς τον

ραδιοτηλεοπτικό φορέα ή χρηματική ενίσχυση προς ανεξάρτητους παραγωγούς

προγραμμάτων ή ακόμη προσφορές δώρων, βραβείων και κερδών προς το κοινό, που

συμμετέχει σε τηλεπαιχνίδια και εκπομπές (Σαχπεκίδου 1990, σελ. 186).

Από τις παραπάνω επισημάνσεις απουσιάζει η έννοια της κοινωνικής προσφοράς που

συνδέεται με την αμιγώς κοινωνική χορηγία. Η τελευταία συνδέεται με κάθε είδους

δραστηριότητες που στοχεύουν σε κοινωνική προσφορά και καλλιέργεια της εικόνας του

χορηγού, ως «καλού πολίτη» και ενέχουν μεταφορά πόρων από τον ιδιωτικό στον δημόσιο-

κοινωνικό τομέα.

Για τη αποφυγή περαιτέρω συγχύσεων και παρεξηγήσεων, είναι συνετή η διάκριση της

χορηγίας από παρεμφερείς έννοιες. Έτσι, διαφέρει από τη «δωρεά» καθώς η τελευταία

αποτελεί παροχή στον δωρεοδόχο ενός περιουσιακού αντικειμένου, χωρίς οποιοδήποτε

αντάλλαγμα ή αντιστάθμισμα. Δεν είναι σίγουρα ούτε φιλανθρωπία ούτε ευεργεσία, καθώς οι

χειρονομίες αυτές είναι αλτρουιστικές. Επίσης, δε συμπίπτει μ ε την επιχορήγηση που συνιστά

καταβολή από το Δημόσιο χρηματικής ενίσχυσης σε νομικά πρόσωπα δημοσίου ή ιδιωτικού

δικαίου, αστικές μη κερδοσκοπικές επιχειρήσεις για την πραγματοποίηση συγκεκριμένου

έργου ή προγράμματος.

24

Η χορηγία, ακόμη, δεν είναι διαφήμιση. Οι βασικές διαφορές που εντοπίζονται

(Γασπαρινάτος, Ιωαννίδης, 2006) μεταξύ διαφήμισης και χορηγίας είναι α) η χορηγία δεν

επιδιώκει άμεσα την πώληση προϊόντων ή υπηρεσιών β) δεν προβάλλει τα χαρακτηριστικά

του προϊόντος, όπως η διαφήμιση και γ) στη διαφήμιση δεν υπάρχει μεταφορά οικονομικών

πόρων από τον ιδιωτικό στο δημόσιο ή κοινωνικό τομέα. Τέλος, η χορηγία δεν ταυτίζεται με

την προώθηση πωλήσεων.

Η προώθηση πωλήσεων αναφέρεται σε κάθε πρόγραμμα ή και μεμονωμένη δραστηριότητα,

μέσα στο πλαίσιο της εμπορικής επικοινωνίας, με στόχο την αύξηση της πώλησης προϊόντων -

υπηρεσιών, με τρόπους άλλους πλην της διαφήμισης του, όπως είναι η προσωπική επαφή με

τον καταναλωτή, οι εκδηλώσεις, οι προσφορές, οι διαγωνισμοί και τα happening. Ωστόσο,

όπως επισημαίνει ο Θαλής Κουτούπης, αν και η προώθηση πωλήσεων ενέχει το στοιχείο της

κοινωνικότητας ή μιας κατ’ επίφαση κοινωνικότητας, δεν έχει στοιχεία προσφοράς

(κοινωνικά, οικονομικά πολιτιστικά κ.α.), όπως η χορηγία (Κουτούπης 1996, σελ. 30).

Ένας καθιερωμένος ορισμός στον Ελληνικό χώρα είναι ο εξής: «Χορηγία είναι η

χρηματοδότηση και στήριξη μη κερδοσκοπικών οργανισμών ή/ και δραστηριοτήτων

κοινωνικού περιεχομένου, από ιδιωτικές επιχειρήσεις, με αποκλειστικό αντιστάθμισμα την

πίστωση των χορηγών με κοινωνική ευποιία η οποία εμπεριέχει μεταφορά πόρων από τον

ιδιωτικό στο δημόσιο- κοινωνικό τομέα» (Κουτούπης 1996).

Η κοινωνική χορηγία συνιστά έναν πολυδιάστατο θεσμό που αγγίζει διαφορετικούς τομείς

δραστηριοτήτων και οργανισμών. Ως χορηγικοί τομείς εμφανίζονται οι τέχνες και τα

γράμματα, η Πολιτιστική κληρονομιά, η εκπαίδευση- επιστήμη, η υγεία, ο αθλητισμός, η

Εθνική άμυνα και διάφορα κοινωνικά προβλήματα. Επομένως, η χορηγία αποδεικνύεται

πολύτιμος θεσμός στις σύγχρονες κοινωνίες, τόσο για τους παραγωγούς πολιτισμικών

αγαθών και γενικότερα την τέχνη, τον πολιτισμό και τους άλλους κοινωνικούς χώρους όσο

και για τους χορηγούς.

Οι περισσότεροι τομείς του πολιτισμού αδυνατούν να αντλήσουν το σύνολο των αναγκαίων

πόρων τους από την ελεύθερη αγορά, για το λόγο αυτό προσφεύγουν σε διάφορους

εναλλακτικούς τρόπους χρηματοδότησης. Η χορηγία αποτελεί έναν αρκετά διαδεδομένο,

εναλλακτικό τρόπο, άντλησης οικονομικών πόρων από τον ιδιωτικό τομέα.

Ο χώρος του πολιτισμού γενικά και της τέχνης ειδικότερα είναι σήμερα αποδέκτης της

μεγάλης πλειονότητας χορηγικών προσφορών. Η ανάπτυξη χορηγικής δραστηριότητας

αποσκοπεί στο να φέρει την τέχνη κοντά στο ευρύ κοινό, να βοηθήσει νέους δημιουργούς

25

καθώς και να στηρίξει παραδοσιακά ή πρωτοποριακά ιδρύματα, οργανισμούς, σχήματα

(μουσεία, θέατρα), που υπηρετούν την τέχνη και χρήζουν οικονομικής υποστήριξης.

2. 3 Η Πολιτιστική Χορηγία

Ο ορισμός που δίνει η CEREC4 για την πολιτιστική χορηγία είναι ο εξής: Χορηγία των

τεχνών είναι η χρηματοδότηση ή/ και παροχή υπηρεσιών ή αγαθών σ’ έναν καλλιτεχνικό

οργανισμό ή καλλιτέχνη (φυσικό ή νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου, παραγωγό

πολιτισμικών αγαθών), με σκοπό την προβολή της εταιρικής εικόνας, των προϊόντων-

υπηρεσιών. Χορηγική πρωτοβουλία μπορεί επίσης να αναληφθεί και ως ένδειξη εταιρικής

κοινωνικής υπευθυνότητας προς τις διάφορες ομάδες κοινού της κοινότητας.

2.3.1. Η εξέλιξη της πολιτιστικής χορηγίας στην Ελλάδα

Στην Ελλάδα ο θεσμός της χορηγίας εμφανίστηκε στα τέλη της δεκαετίας του ΄80, αλλά την

τελευταία δεκαετία οι επιχειρήσεις αρχίζουν και συνειδητοποιούν τη μεγάλη σημασία της ως

μορφής επικοινωνιακής πρακτικής και στρατηγικής. Σημαντικό γεγονός ήταν η ίδρυση του

Ομίλου Ενίσχυσης Πολιτιστικών Δραστηριοτήτων (ΟΜΕΠΟ) στα τέλη του 1986. Ο ΟΜΕΠΟ

ιδρύθηκε από 20 άτομα – μέλη, εκπροσώπους του επιχειρηματικού και πνευματικού κόσμου,

με ουσιαστικό ενδιαφέρον για τα πολιτιστικά πράγματα στην Ελλάδα και πίστη στις

τεράστιες δυνατότητες της συμβολής του ιδιωτικού παράγοντα στις τέχνες ( Σκαλτσά 1992,

σελ. 85).

Η συμβολή του ΟΜΕΠΟ ήταν πολύ σημαντική για τη ευαισθητοποίηση των επιχειρήσεων

πάνω σε πολιτιστικά θέματα με στόχο την ενθάρρυνση των εταιρικών χορηγιών σε

πολιτιστικά προγράμματα. Όμως, η μη ουσιαστική στήριξη των ενεργειών του ΟΜΕΠΟ από

τη Ελληνική πολιτεία και η έλλειψη σχεδιασμού σε επιχειρηματικό και εθνικό επίπεδο

οδήγησαν πριν δώδεκα χρόνια (Δεκέμβριος 1998) στην αναστολή της λειτουργίας του με

αποτέλεσμα να δημιουργηθεί ένα κενό σε επίπεδο χορηγικών μηχανισμών στην Ελλάδα.

Τα τελευταία χρόνια έγιναν αρκετές αξιόλογες προσπάθειες για τη διάδοση της ιδέας της

χορηγίας και την προώθηση της συμμετοχής της ιδιωτικής πρωτοβουλίας στην πολιτιστική

4 Το CEREC (Comite Europeen pour le Rapprochement de l?Economie et de la Culture) αποτελεί τον ευρωπαϊκό οργανισμό για την προώθηση της κοινωνικής, πολιτισμικής χορηγίας. Είναι ένας ανεξάρτητος μη κυβερνητικός οργανισμός. Συνιστά την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τη Χορηγία στις Τέχνες και τον Πολιτισμό. Ιδρύθηκε τον Μάρτιο του 1991 από τους εθνικούς συνδέσμους της Ευρώπης, οι οποίοι προωθούν, ο καθένας στη χώρα του, την οικονομική υποστήριξη των τεχνών από τον επιχειρηματικό κόσμο

26

ανάπτυξη του τόπου. Η σημαντικότερη από αυτές ήταν η πρωτοβουλία της Διοίκησης της

Εθνικής τράπεζας και άλλων 26 στελεχών του δημοσίου, τραπεζικού και επιχειρηματικού

κόσμου να δημιουργήσουν το 1994 ένα μη κερδοσκοπικό σωματείο με την επωνυμία «Εθνικό

Σύστημα Χορηγιών» ( Απολογισμός Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος 1994-95, σελ. 100).

Σκοπός του Σωματείου αυτού ήταν η συγκέντρωση χορηγικών κεφαλαίων για τη διάσωση ,

συντήρηση και απόκτηση κτιρίων που αποτελούν μνημεία της εθνικής μας κληρονομιάς,

καθώς και αντικειμένων ύψιστης ιστορικής, πολιτιστικής και καλλιτεχνικής αξίας ή και

ολόκληρων συλλογών εθνικού ή άλλου εξαιρετικού επιστημονικού, αρχαιολογικού και

μορφωτικού ενδιαφέροντος. Δυστυχώς με την αλλαγή της δομής της τράπεζας το 1996

σταμάτησε η λειτουργία του σωματείου αυτού με τα τόσα μεγαλόπνοα σχέδια.

2.3.2. Θεσμικό πλαίσιο

Ο θεσμός της χορηγίας έχει υποστεί, ως προς τη νομοθετική πρόβλεψη, συνεχείς αλλαγές.

Συνοπτικά αναφέρουμε ότι με το Ν. 2238/94 (αρθ. 8 παρ. στ΄) προβλέφθηκε έκπτωση των

δαπανών κατά 15% του συνολικού φορολογούμενου εισοδήματος του χορηγού, με το Ν.

2459/1997 (αρ.12 παρ. 5) ο συντελεστής αυξήθηκε σε 20%, ενώ με το Ν. 2873/2000 ο

ανωτέρω συντελεστής μειώθηκε σε 10%.

Ο Ν. 3525/2007 επιχειρεί τη ρύθμιση του θεσμού της πολιτιστικής χορηγίας με τη θέσπιση

ολοκληρωμένου θεσμικού πλαισίου και την παροχή φορολογικών κινήτρων για προσέλκυση

των χορηγών. Κύριος στόχος του νομοσχεδίου5, «είναι η ενίσχυση και ο συντονισμός των

πόρων και των δομών που απαιτούνται για την υποστήριξη του πολιτισμού τόσο από το

δημόσιο όσο και από τον ιδιωτικό τομέα αλλά και η ενίσχυση της συνεργασίας του κράτους

με την κοινωνία των πολιτών».

Οι σημαντικότερες ρυθμίσεις που εισάγει ο νόμος είναι οι εξής:

- Καθορίζεται η έννοια της «Πολιτιστικής Χορηγίας». Σύμφωνα με το αρ 1. του Νόμου

3525/2007 (ΦΕΚ 16 Α΄/26.1.2007) ως «Πολιτιστική χορηγία» νοείται η χρηματική ή άλλης

μορφής οικονομική παροχή σε είδος, σε άυλα αγαθά ή υπηρεσίες από φυσικά ή νομικά

πρόσωπα, ημεδαπά ή αλλοδαπά, για την ενίσχυση συγκεκριμένων πολιτιστικών δράσεων ή

σκοπών του αποδέκτη της χορηγίας με αντιστάθμισμα την προβολή του κοινωνικού

προσώπου και της ευποιίας του χορηγού.

5 Όπως αναφέρεται στην αιτιολογική έκθεση

27

- Επίσης, ορίζεται η έννοια του «Χορηγού». «Χορηγός» νοείται το φυσικό η νομικό

πρόσωπο, ημεδαπό ή αλλοδαπό, του ιδιωτικού δικαίου που προβαίνει σε πολιτιστική χορηγία

του «Αποδέκτη της χορηγίας». Ως «Αποδέκτης Χορηγίας» νοείται το Δημόσιο, οι οργανισμοί

τοπικής αυτοδιοίκησης α’ και β’ βαθμού, τα νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου, τα νομικά

πρόσωπα του ευρύτερου δημόσιου τομέα, όπως αυτός κάθε φορά οριοθετείται , καθώς και τα

νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα και οι αστικές μη

κερδοσκοπικές εταιρείες του άρθρου 741 Α.Κ, που επιδιώκουν, κατά το καταστατικό τους

σκοπούς πολιτιστικούς.

-Δίνεται ο ορισμός της «Πολιτιστικής δραστηριότητας». Ως «Πολιτιστική δραστηριότητα»

νοείται η δραστηριότητα που αποσκοπεί στην προστασία, αξιοποίηση και προβολή

πολιτιστικής κληρονομιάς, όπως η τελευταία ορίζεται η τελευταία ορίζεται στο ν. 3028/2002

(ΦΕΚ 153 Α΄/28.6.2002), καθώς και στην ενίσχυση και την προβολή του νεότερου και

σύγχρονου πολιτισμού, ο οποίος περιλαμβάνει κάθε δράση που αποσκοπεί ιδίως στην

παραγωγή, καλλιέργεια, προαγωγή και διάδοση των γραμμάτων, της μουσικής, του χορού,

του θεάτρου, του κινηματογράφου, της αρχιτεκτονικής, της ζωγραφικής, της γλυπτικής, των

εικαστικών τεχνών.

- Επιχειρείται η διάκριση της πολιτιστικής χορηγίας από συγγενείς της έννοιες (όπως π. χ

δωρεά, διαφήμιση, προώθηση πωλήσεων).

- Προσδιορίζεται η νομική φύση της σύμβασης χορηγίας και το περιεχόμενο της, ενώ

προβλέπεται η καταγγελία της για σπουδαίο λόγο.

- Καθιερώνεται η υποχρεωτική υποβολή έκθεσης απολογισμού της χρήσης του αντικειμένου

της χορηγίας προς τον χορηγό.

- Ορίζονται ηθικές αμοιβές και κίνητρα

- Θεσπίζεται έκπτωση πολιτιστικών χορηγιών από το εισόδημα:. Το χρηματικό ποσό ή η

αξία της παροχής μετά από χρηματική αποτίμηση αυτής από ειδική εκτιμητική επιτροπή, που

προσφέρεται ως πολιτιστική χορηγία, σύμφωνα με τις διατάξεις του νόμου 3525, εκπίπτει εξ

ολοκλήρου από το φορολογητέο εισόδημα του φορολογουμένου ή τα ακαθάριστα εισοδήματα

της επιχείρησης που προσέφεραν τη χορηγία. Το αφαιρούμενο συνολικό ποσό δεν μπορεί να

υπερβαίνει το τριάντα τοις εκατό (30%) του συνολικού φορολογούμενου εισοδήματος ή των

καθαρών κερδών που προκύπτουν από τα βιβλία της επιχείρησης που προσέφερε τη χορηγία.

28

- Συνιστάται Γραφείο Χορηγιών και Συμβούλιο Χορηγιών και καθορίζονται οι αρμοδιότητές

τους.

Γραφείο Χορηγιών

Συνιστάται στο Υπουργείο Πολιτισμού Γραφείο Χορηγιών, το οποίο λειτουργεί σε επίπεδο

τμήματος και υπάγεται απευθείας στον Υπουργό Πολιτισμού.

Το Γραφείο Χορηγιών μεταξύ άλλων διαθέτει τις ακόλουθες αρμοδιότητες:

α. ενημερώνει τις υπηρεσίες του Δημοσίου και κάθε άλλον ενδιαφερόμενο για το υφιστάμενο

νομικό πλαίσιο της πολιτιστικής χορηγίας,

β. παρέχει κάθε εύλογη συνδρομή σε υπηρεσίες του Δημοσίου και εποπτευόμενους από το

Υπουργείο φορείς για τη διαμόρφωση της χορηγικής πρότασης και την προετοιμασία του

σχετικού φακέλου που θα υποβληθεί στο χορηγό,

γ. συγκεντρώνει στοιχεία από υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού σχετικά με πολιτιστικές

δραστηριότητες που μπορούν να τύχουν χορηγίας και εισηγείται επ’ αυτών στο Κεντρικό

Αρχαιολογικό Συμβούλιο ή στο Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων, τα οποία, κατά

περίπτωση, γνωμοδοτούν στον Υπουργό, προκειμένου να περιληφθούν στον ετήσιο

ενδεικτικό κατάλογο των πολιτιστικών δραστηριοτήτων που μπορούν να αποτελέσουν

αντικείμενο πολιτιστικής χορηγίας,

δ. προετοιμάζει τη σύνταξη, μετά τη διαδικασία του εδαφίου γ της παραγράφου αυτής και

δημοσιεύει τον ετήσιο ενδεικτικό κατάλογο των πολιτιστικών δραστηριοτήτων του

Υπουργείου Πολιτισμού που μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο πολιτιστικής χορηγίας,

ε. παραλαμβάνει τις υποβαλλόμενες προτάσεις χορηγίας, που έχουν ως αποδέκτη της

χορηγίας το Υπουργείο Πολιτισμού και τις αποστέλλει με εισήγηση στο Κεντρικό

Αρχαιολογικό Συμβούλιο ή στο Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων, κατά περίπτωση,

για έκδοση σχετικής γνωμοδοτήσεως προς τον Υπουργό για την αποδοχή ή μη της πρότασης,

στ. μεριμνά για την υπογραφή της σύμβασης με τον χορηγό όταν πρόκειται για χορηγία

πολιτιστικής δραστηριότητας που θα υλοποιηθεί από τις υπηρεσίες του Υπουργείου

Πολιτισμού,

ζ. παραλαμβάνει τις υποβαλλόμενες σε αυτό συμβάσεις που έχουν συναφθεί μεταξύ χορηγού

και αποδέκτη της χορηγίας, όταν αποδέκτης της χορηγίας δεν είναι το Υπουργείο

29

Πολιτισμού, και εισηγείται εντός δέκα (10) ημερών, από της υποβολής, στον Υπουργό

Πολιτισμού για την έκδοση της πράξης χαρακτηρισμού της σύμβασης ως σύμβασης

πολιτιστικής χορηγίας προκειμένου να επέλθουν οι συνέπειες που διαγράφονται στο άρθρο

12 του παρόντος,

η. παρακολουθεί την υλοποίηση και εισηγείται στο Συμβούλιο Χορηγιών για την εκτέλεση

των συμβάσεων χορηγίας που έχουν υποβληθεί σε αυτό και έχει κριθεί ότι υπάγονται στον

παρόντα νόμο,

θ. εισηγείται στο Συμβούλιο Χορηγιών τη βράβευση και την απονομή τίτλων σε

διακεκριμένες περιπτώσεις χορηγών, όπως ορίζεται στα άρθρα 8 και 9,

ι. συντάσσει ετήσιο κατάλογο συμβάσεων χορηγιών για το προηγούμενο έτος και τον

δημοσιεύει.

Συμβούλιο Χορηγιών

Ακόμη, συνιστάται στο Υπουργείο Πολιτισμού Συμβούλιο Χορηγιών με γνωμοδοτικό και

συμβουλευτικό χαρακτήρα σε θέματα πολιτιστικής χορηγίας.

Το Συμβούλιο Χορηγιών έχει τις ακόλουθες αρμοδιότητες:

α. προωθεί την ιδέα της πολιτιστικής χορηγίας ιδίως με τη διοργάνωση συνεδρίων, ημερίδων,

ειδικών εκδηλώσεων, δημοσίων σχέσεων,

β. γνωμοδοτεί στον Υπουργό Πολιτισμού για τις βασικές προτεραιότητες της χορηγικής

πολιτικής,

γ. γνωμοδοτεί στον Υπουργό Πολιτισμού, με βάση τις εισηγήσεις του Γραφείου Χορηγιών,

για το αποτέλεσμα της εκτέλεσης των συμβάσεων πολιτιστικής χορηγίας που έχουν

υποβληθεί στο Γραφείο και κρίθηκε ότι εμπίπτουν στον παρόντα νόμο,

δ. γνωμοδοτεί στον Υπουργό Πολιτισμού για τη βράβευση και την απονομή τίτλου σε

διακεκριμένες περιπτώσεις χορηγών,

ε. έχει συμβουλευτικό ρόλο για κάθε άλλο συναφές ζήτημα, το οποίο παραπέμπει σε αυτό ο

Υπουργός Πολιτισμού.

30

2. 4. Αξιολόγηση του θεσμικού πλαισίου

Καταρχήν, ο Ν. 3525/2007 παρουσιάζεται γενναιόδωρος καθώς το 100% του ποσού της χορηγίας

απαλλάσσεται μέχρι του 30% των κερδών μιας επιχείρησης. Αυτό σημαίνει ότι πλέον μια επιχείρηση η

οποία θέλει να υποστηρ�