Οι πρακτικές στην Ελλάδα σχετικά µε τη χορήγηση µη εναρµονισµένων στην ΕΕ

καθεστώτων προστασίας

Μελέτη για το Υπουργείο Εσωτερικών,

Γενική ∆ιεύθυνση Μεταναστευτικής Πολιτικής και Κοινωνικής Ένταξης

Αθήνα,

Σεπτέµβριος 2009

2

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

Περίληψη ................................................................................................................................... 3

1. Εισαγωγή: Σκοπός και Μεθοδολογία …………………………………………………….6

2. Καθεστώτα Προστασίας που Χορηγούνται δυνάµει της Ελληνικής Νοµοθεσίας................. 8

Καθεστώτα της Νοµοθεσίας της ΕΕ, που καλύπτονται από τους ορισµούς των

Οδηγιών 2001/55/ΕΚ και 2004/83/ΕΚ ................................................................................ 8

Καθεστώτα Προστασίας της Προσφυγικής Νοµοθεσίας ............................................. 9

Ανθρωπιστικό καθεστώς χορηγούµενο µετά την οριστική απόρριψη αιτήµατος

ασύλου ............................................................................................................................. 10

Άλλα καθεστώτα προστασίας χορηγούµενα στο πλαίσιο της µεταναστευτικής

νοµοθεσίας (άρθρο 44 του Ν. 3386/2005).......................................................................... 11

3. ∆ιαδικασίες για τη χορήγηση των προαναφερόµενων καθεστώτων και δικαιώµατα που

αναγνωρίζονται σε όσους υπάγονται στην προστασία τους .................................................... 14

Άλλα καθεστώτα προστασίας χορηγούµενα στο πλαίσιο της µεταναστευτικής

πολιτικής (άρθρο 44 του Ν. 3386/2005) ............................................................................ 26

4. Στατιστικά Προστασίας...................................................................................................... 299

5. Εθνικές απόψεις για τη χορήγηση προστασίας .................................................................. 388

6. Συµπέρασµα ......................................................................................................................... 39

Παράρτηµα Ι............................................................................................................................. 41

3

Οι πρακτικές στην Ελλάδα σχετικά µε τη χορήγηση µη εναρµονισµένων στην ΕΕ καθε-

στώτων προστασίας

Περίληψη

Η παρούσα έκθεση παρουσιάζει τους τύπους της προστασίας που παρέχεται στην Ελλάδα για

ανθρωπιστικούς λόγους, όπως προβλέπονται από την ελληνική νοµοθεσία ασύλου και µετα-

νάστευσης. Περαιτέρω, περιλαµβάνει γενική επισκόπηση των τροποποιήσεων που επέφερε

στην ελληνική η µεταφορά της Οδηγίας της ΕΕ για το Χαρακτηρισµό του Πρόσφυγες και τις

κυριότερες διατάξεις της µεταφερθείσας στην ελληνική έννοµη τάξη Οδηγίας της ΕΕ για την

Προσωρινή Προστασία. Σηµειώνεται ότι δύο διαφορετικά όργανα είναι αρµόδια για την ε-

φαρµογή της προσφυγικής και µεταναστευτικής νοµοθεσίας: η Ελληνική Αστυνοµία, υπαγό-

µενη στο Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη, για την εφαρµογή όλων των νοµοθετικών κει-

µένων που ορίζουν για την προστασία των προσφύγων και η ∆ιεύθυνση Μεταναστευτικής

Πολιτικής και Κοινωνικής Ένταξης του Υπουργείου Εσωτερικών για την εφαρµογή της µε-

ταναστευτικής νοµοθεσίας.

Η ∆ιεύθυνση Μηχανοργάνωσης και Ηλεκτρονικής Επεξεργασίας του Υπουργείου Εσωτερι-

κών, Αποκέντρωσης και Ηλεκτρονικής ∆ιακυβέρνησης τηρεί στατιστικά στοιχεία για τις ά-

δειες διαµονής που χορηγούνται για ανθρωπιστικούς λόγους κατηγοριοποιηµένα ανά ηλικία,

φύλο και λόγους. Η Ελληνική Αστυνοµία δεν τηρεί ειδικά στοιχεία για την προστασία (καθε-

στώς πρόσφυγα και / ή επικουρική που χορηγείται σε πρώτο και / ή δεύτερο βαθµό ούτε για

τους ειδικότερους ανθρωπιστικούς λόγους του σχετικού καθεστώτος (δηλαδή σοβαρά προ-

βλήµατα υγείας και / ή προστασία που παρέχεται για την εκπλήρωση των υποχρεώσεων που

έχει αναλάβει η χώρα δυνάµει των άρθρων 3 της ΕΣ∆Α και της Σύµβασης του ΟΗΕ κατά των

Βασανιστηρίων αντίστοιχα). Αντίθετα, στοιχεία για την προστασία που παρέχεται σε πρώτο

και / ή δεύτερο βαθµό της διαδικασίας ασύλου τηρεί η Ύπατη Αρµοστεία του ΟΗΕ για τους

Πρόσφυγες µε βάση τα στοιχεία που της χορηγεί η Ελληνική Αστυνοµία στο πλαίσιο της διά-

ταξης του άρθρου 25 της Σύµβασης του 1951 για το Καθεστώς των Προσφύγων.

Το 1996 η Ελλάδα υιοθέτησε διάταξη που προβλέπει την παροχή προσωρινής προστασίας

στις περιπτώσεις µαζικής εισροής αλλοδαπών που οφείλεται σε λόγους ανωτέρας βίας. Όµως,

το σχετικό νοµοθετικό πλαίσιο δεν υλοποιήθηκε ούτε εφαρµόστηκε. Έτσι, το εθνικό πλαίσιο

για την προσωρινή προστασία στις περιπτώσεις της µαζικής εισροής είναι το Π.∆. 80/2006

(ΦΕΚ 82 Α) που µετέφερε την Οδηγία για την Παροχή Προσωρινής Προστασίας σε Περί-

πτωση Μαζικής Εισροής Εκτοπισθέντων Αλλοδαπών. Η εφαρµογή των διατάξεων του προ-

εδρικού διατάγµατος έχει ανατεθεί στην Ελληνική Αστυνοµία και στο Υπουργείο Υγείας και

Κοινωνικής Αλληλεγγύης. Το διάταγµα εγγυάται στους δικαιούχους της προσωρινής προ-

στασίας το δικαίωµα διαµονής και εργασίας, παροχής φροντίδας της υγείας, εκπαίδευσης,

εφοδιασµού µε ταξιδιωτικά έγγραφα και οικογενειακής επανένωσης.

Έως τη µεταφορά της Οδηγίας της ΕΕ για το Χαρακτηρισµό του Πρόσφυγα στην ελληνική

νοµοθεσία (µε το Π.∆. 96/2008, ΦΕΚ 152 Α) η ελληνική νοµοθεσία ασύλου δεν περιλάµβανε

ειδικές διατάξεις για την αξιολόγηση των αιτηµάτων ασύλου, για τις ανάγκες προστασίας των

«επί τόπου προσφύγων», τους φορείς δίωξης ή σοβαρών βλαβών, τους φορείς προστασίας,

τις πράξεις που συνιστούν δίωξη, την εγχώρια προστασία, ή τις προϋποθέσεις αποκλεισµού

και / ή ανάκλησης του καθεστώτος του πρόσφυγα. Ως συµβαλλόµενο µέρος στη Σύµβαση της

Γενεύης του 1951 από το 1952 και στο Πρωτόκολλο της Νέας Υόρκης από το 1968, η Ελλά-

δα δεσµεύεται από τις κατευθυντήριες οδηγίες της Ύπατης Αρµοστείας του ΟΗΕ για τους

Πρόσφυγες που αφορούν στην ερµηνεία του άρθρου 1 Α (2) της Σύµβασης της Γενεύης, συ-

µπεριλαµβανοµένου του Εγχειριδίου για τα Κριτήρια και τις ∆ιαδικασίες Καθορισµού του

Καθεστώτος των Προσφύγων. Το Π.∆. 61/1999, που ίσχυε έως τη µεταφορά της Οδηγίας της

4

ΕΕ για το Χαρακτηρισµό του Πρόσφυγα στην εθνική νοµοθεσία πρόβλεπε τον ορισµό του

αιτούντα άσυλο, τη διαδικασία καθορισµού και / ή ανάκλησης του καθεστώτος του πρόσφυ-

γα, τις προϋποθέσεις για την οικογενειακή επανένωση των προσφύγων και τη δυνατότητα του

Υπουργού ∆ηµόσιας Τάξης (νυν Υπουργού Εσωτερικών) να χορηγήσει την προστασία του

ανθρωπιστικού καθεστώτος στις περιπτώσεις ανωτέρας βίας και εκπλήρωσης των υποχρεώ-

σεων που έχει αναλάβει η Ελλάδα δυνάµει του διεθνούς δικαίου προστασία των δικαιωµάτων

του ανθρώπου. Η τελευταία αυτή διάταξη που προβλέπει τη χορήγηση του ανθρωπιστικού

καθεστώτος στο πλαίσιο της διαδικασίας ασύλου δεν καταργήθηκε µε το προεδρικό διάταγµα

που µετέφερε την Οδηγία της ΕΕ για το Χαρακτηρισµό του Πρόσφυγα και συνεχίζει να ε-

φαρµόζεται στις περιπτώσεις όπου ο αιτών προβάλει και αποδεικνύει σοβαρούς λόγους υγεί-

ας. Η θετική συνεισφορά της Οδηγίας της ΕΕ για το Χαρακτηρισµό του Πρόσφυγα στο κα-

θεστώς των δικαιούχων της ανθρωπιστικής προστασίας που χορηγήθηκε στο παρελθόν (για

λόγους πλην των σοβαρών προβληµάτων υγείας) είναι η ανανέωση των αδειών διαµονής τους

κατ’ εφαρµογή των διατάξεων που ρυθµίζουν την επικουρική προστασία και το δικαίωµά

τους να απολαµβάνουν τα σχετικά κοινωνικά και άλλα δικαιώµατα. Ενώ η προστασία του

προσφυγικού / ανθρωπιστικού καθεστώτος εξαρτάται από τις ρήτρες αποκλεισµού και / ή α-

νάκλησης και / ή ακύρωσης που προβλέπει η Οδηγία της ΕΕ για το Χαρακτηρισµό του Πρό-

σφυγα το ανθρωπιστικό καθεστώς της εθνικής νοµοθεσίας ασύλου εξαρτάται από τη συνδρο-

µή λόγων ανωτέρας βίας και των προϋποθέσεων εφαρµογής του άρθρου 3 της ΕΣ∆Α και του

άρθρου 3 της Σύµβασης κατά των Βασανιστηρίων που προβλέπει απόλυτη προστασία από

την απέλαση.

Οι απορριφθέντες αιτούντες άσυλο, συµπεριλαµβανοµένων των περιπτώσεων όπου απορρί-

πτεται το αίτηµα για χορήγηση του ανθρωπιστικού καθεστώτος της εθνικής νοµοθεσίας ασύ-

λου δικαιούνται να προσφύγουν στο Συµβούλιο Επικρατείας και να αιτηθούν προσωρινή δι-

καστική προστασία έως την έκδοση οριστικής απόφασης. Έτσι, τους επαναχορηγείται η άδεια

διαµονής του αιτούντα άσυλο και µπορούν να απολαµβάνουν τα κοινωνικά και άλλα δικαιώ-

µατα που προβλέπει η νοµοθεσία ασύλου.

Το ανθρωπιστικό καθεστώς που προβλέπει η εθνική µεταναστευτική νοµοθεσία καλύπτει κυ-

ρίως τις περιπτώσεις των σοβαρών προβληµάτων υγείας, τα θύµατα των εργατικών ή άλλων

ατυχηµάτων, τα θύµατα των πράξεων που τελούνται µε ρατσιστικό κίνητρο (εφόσον οι εν-

διαφερόµενοι διέµεναν νόµιµα στην Ελλάδα πριν την υποβολή της σχετικής αίτησης) και

τους πολίτες τρίτων χωρών που είναι ασυνόδευτοι ανήλικοι και φιλοξενούνται σε ιδρύµατα

και / ή νοµικά πρόσωπα κοινωφελούς σκοπού ή ανήλικοι την επιµέλεια των οποίων έχουν

ελληνικές οικογένειες ή οικογένειες πολιτών τρίτων χωρών µε νόµιµη διαµονή στη χώρα ή

για τους οποίους είναι εκκρεµής διαδικασία υιοθεσίας (ανεξάρτητα από τη νοµιµότητα της

διαµονής τους στην Ελλάδα πριν την υποβολή της σχετικής αίτησης). Ο αιτών υποχρεούται

να αποδείξει τους λόγους που επικαλείται για τη χορήγηση της προαναφερόµενης άδειας δια-

µονής: το βάρος και το µέτρο της απόδειξης διαφέρουν από τα αντίστοιχα της διαδικασίας

ασύλου. ∆εν χορηγείται άδεια διαµονής για ανθρωπιστικούς λόγους όταν συντρέχουν λόγοι

εθνικής ασφάλειας και / ή δηµόσιας τάξης.

Οι πολίτες τρίτων χωρών των οποίων το αίτηµα για ανανέωση ή για χορήγηση άδειας διαµο-

νής απορρίφθηκε δικαιούνται να προσφύγουν ενώπιον των διοικητικών δικαστηρίων και στην

περίπτωση που τα τελευταία αποφασίσουν την προσωρινή δικαστική προστασίας τους χορη-

γείται ειδική άδεια διαµονής εξάµηνης διάρκειας, ανανεώσιµη έως την έκδοση οριστικής α-

πόφασης. Έτσι, µπορούν να απολαµβάνουν όλα τα κοινωνικά και άλλα δικαιώµατα που προ-

βλέπει η ελληνική νοµοθεσία.

Ένα άλλο ειδικό καθεστώς που προβλέπει η εθνική µεταναστευτική νοµοθεσία αφορά τις υ-

ποθέσεις των πολιτών τρίτων χωρών που κατέστησαν παράνοµοι αλλά διέµεναν προηγουµέ-

νως νόµιµα στη χώρα. Για τη διευκόλυνση της νόµιµης διαµονής τους στην Ελλάδα η διάτα-

5

ξη της παραγράφου 2 του άρθρου 44 του Ν. 3386/2005 προβλέπει τη χορήγηση εξάµηνης ά-

δειας διαµονής που δεν δικαιούνται να ανανεώσουν για τον ίδιο λόγο.

Παρότι η Ελλάδα είναι συµβαλλόµενο µέρος στη Σύµβαση του 1954 για το Καθεστώς των

Ανιθαγενών οι ανιθαγενείς θεωρούνται και απολαµβάνουν τη µεταχείριση των αλλοδαπών:

έτσι δεν δικαιούνται ειδική προστασία λόγω του καθεστώτος τους και δεν προστατεύονται

από την επαναπροώθηση µε εξαίρεση τις περίπτωση όπου διαµένουν νόµιµα στην Ελλάδα για

έναν από τους λόγους που προβλέπει η εθνική προσφυγική και / ή µεταναστευτική νοµοθεσί-

α.

Ενώ η εφαρµογή της Οδηγίας 2001/55/ΕΚ για την Προσωρινή Προστασία εξαρτάται από τη

σχετική απόφαση των αρµόδιων οργάνων της ΕΕ και υλοποιείται από την Ελληνική Αστυνο-

µία και το Υπουργείο Υγείας η εφαρµογή της Οδηγίας της ΕΕ για το Χαρακτηρισµό του

Πρόσφυγα έχει ανατεθεί στις υπηρεσίες της Ελληνικής Αστυνοµίας, του Υπουργείου Υγείας

και Κοινωνικής Αλληλεγγύης (για τη στέγαση και τη διασφάλιση των βασικών κοινωνικών

δικαιωµάτων των ενδιαφεροµένων) και στη ∆ιεύθυνση Εργασίας των Νοµαρχιών της χώρας.

Η αναγνώριση του καθεστώτος του πρόσφυγα, συµπεριλαµβανοµένης της επικουρικής προ-

στασίας, εξαρτάται από τη σχετική απόφαση των αστυνοµικών αρχών. Η Ελληνική Αστυνο-

µία είναι το αρµόδιο όργανο για την έκδοση των αδειών διαµονής και των ταξιδιωτικών εγ-

γράφων στους δικαιούχους της επικουρικής προστασίας και οι ∆ιευθύνσεις Εργασίας των

Νοµαρχιών έχουν την αρµοδιότητα έκδοσης των αδειών εργασίας.

Με κοινή απόφαση των Υπουργών Εσωτερικών, Αποκέντρωσης και Ηλεκτρονικής ∆ιακυ-

βέρνησης και Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης χορηγείται άδεια διαµονής για ανθρωπι-

στικούς λόγους (άρθρο 44 παρ. 1 του Ν. 3386/2005) στο πλαίσιο της µεταναστευτικής νοµο-

θεσίας. Η άδεια αυτού του τύπου ισχύει για ένα έτος και µπορεί να ανανεωθεί για τους ίδιους

λόγους. Με απόφαση του Υπουργού Εσωτερικών, Αποκέντρωσης και Ηλεκτρονικής ∆ιακυ-

βέρνησης που εκδίδεται µετά από γνωµοδότηση ειδικής επιτροπής χορηγείται άδεια διαµονής

για εξαιρετικούς λόγους (άρθρο 44 παρ. 2 του Ν. 3386/2005) στο πλαίσιο της εθνικής µετα-

ναστευτικής νοµοθεσίας: η άδεια αυτού του τύπου ισχύει για έξη µήνες και µπορεί να ανανε-

ωθεί µόνον για έναν από τους λόγους που προβλέπει ο Ν. 3386/2005.

Παρότι δεν προβλέπεται ρητά στην εθνική νοµοθεσία τα ελληνικά διοικητικά δικαστήρια

λαµβάνουν υπόψη τα στοιχεία της παραγράφου 3 του άρθρου 12 της Οδηγίας 2003/109/ΕΚ

για τους Επί Μακρόν ∆ιαµένοντες όταν κρίνουν υποθέσεις αλλοδαπών που αφορούν ακύρω-

ση διοικητικών πράξεων που έχουν εκδοθεί σε βάρος τους. Από την άλλη, το ελληνικό σύ-

στηµα της δωρεάν νοµικής συνδροµής δεν καλύπτει τις υποθέσεις που εισάγονται ενώπιον

των διοικητικών δικαστηρίων, µε αποτέλεσµα οι αλλοδαποί να καλούνται να καλύψουν µε

ίδια µέσα τα έξοδα και την αµοιβή του δικηγόρου.

Οι δικαιούχοι του ανθρωπιστικού (χορηγούµενου στο πλαίσιο της εθνικής προσφυγικής και /

ή µεταναστευτικής νοµοθεσίας) και / ή του εξαιρετικού καθεστώτος έχουν δικαίωµα πρόσβα-

σης σε ιατρική βοήθεια και σε κοινωνικά οφέλη και στην εργασία. Επιπρόσθετα, σύµφωνα µε

την Οδηγία της ΕΕ για το Χαρακτηρισµό του Πρόσφυγα οι δικαιούχοι της επικουρικής προ-

στασίας έχουν δικαίωµα σε ιατρική και φαρµακευτική περίθαλψη και σε κοινωνικά οφέλη,

στην εκπαίδευση, στην εργασία και σε ταξιδιωτικά έγγραφα (σύµφωνα µε τους όρους του

άρθρου 25 παρ. 2 της Οδηγίας) αλλά όχι σε οικογενειακή επανένωση.

Όλα τα πρόσωπα που υπάγονται στα ανθρωπιστικά καθεστώτα (που προβλέπει η νοµοθεσία

της ΕΕ και / ή η εθνική νοµοθεσία) δικαιούνται να δηµιουργήσουν οικογένεια στην Ελλάδα

αφού το άρθρο 4 του Αστικού Κώδικα προβλέπει ότι οι αλλοδαποί δικαιούνται να απολαµβά-

νουν τα αστικά δικαιώµατα των ηµεδαπών. Όσον αφορά στο δικαίωµα στην πολιτογράφηση,

παρότι ο Κώδικας της Ελληνικής Ιθαγένειας προβλέπει προτιµησιακή µεταχείριση µόνον των

προσφύγων και των ανιθαγενών, το γεγονός ότι άλλες κατηγορίες αλλοδαπών δεν εξαιρού-

νται ρητά από το πεδίο της εφαρµογής του σηµαίνει ότι όλοι οι νόµιµες διαµένοντες στην Ελ-

λάδα αλλοδαποί δικαιούνται να αιτηθούν να αποκτήσουν την ελληνική ιθαγένεια.

6

1. Εισαγωγή: Σκοπός και Μεθοδολογία

Σκοπός της παρούσας µελέτης η είναι η παρουσίαση των εθνικών καθεστώτων προστασίας

που δικαιούνται οι πολίτες τρίτων χωρών δυνάµει της προσφυγικής και µεταναστευτικής νο-

µοθεσίας.

Έως το 1991, το καθεστώς των αλλοδαπών στην Ελλάδα ρυθµιζόταν στο πλαίσιο νοµοθεσίας

που είχε υιοθετηθεί το 1929 και είχε τροποποιηθεί αρκετές φορές για να ανταποκρίνεται στις

σύγχρονες ανάγκες. Αρµόδιο όργανο για την εφαρµογή της µεταναστευτικής νοµοθεσίας ή-

ταν η Ελληνική Αστυνοµία. Το 1991, µε το Ν. 1975/1991 υιοθετήθηκαν νέοι κανόνες για την

είσοδο, έξοδο, διαµονή, απέλαση κλπ των αλλοδαπών και για την εφαρµογή της Σύµβασης

του 1951 για το Καθεστώς των Προσφύγων, συµπεριλαµβανοµένης της εισαγωγής ενός νέου

καθεστώτος προστασίας για τους απορριφθέντες αιτούντες άσυλο που αδυνατούσαν να επι-

στρέψουν στις χώρες καταγωγής τους («υπό ανοχή καθεστώς»). Η νοµοθεσία ασύλου, συ-

µπεριλαµβανοµένων των λόγων χορήγησης του προαναφερόµενου καθεστώτος τροποποιή-

θηκαν το 1996, όταν η Ελλάδα υιοθέτησε ειδική διάταξη για τον ορισµό της «προσωρινής

προστασίας που παρέχεται σε συγκεκριµένη οµάδα αλλοδαπών που εισέρχονται στην ελληνι-

κή επικράτεια για λόγους ανωτέρας βίας». Αργότερα, µε το άρθρο 8 του Π.∆. 61/1999 η Ελ-

λάδα υιοθέτησε ειδική νοµοθετική διάταξη για το «ανθρωπιστικό καθεστώς» που χορηγείται

µετά την οριστική απόρριψη του αιτήµατος ασύλου σε όσους αδυνατούν να επιστρέψουν στις

χώρες καταγωγής τους. Εκτός από την αντικειµενική αδυναµία του αλλοδαπού να επιστρέ-

ψει στη χώρα καταγωγής του ή συνήθους διαµονής του για λόγους ανωτέρας βίας (για παρά-

δειγµα σοβαρά προβλήµατα υγείας του αιτούντα ή των µελών της οικογένειάς του, εµπάργκο

που έχει επιβληθεί στη χώρα καταγωγής του, εµφύλιος πόλεµος µε µαζικές παραβιάσεις των

δικαιωµάτων του ανθρώπου) βασικό στοιχείο που λαµβάνεται υπόψη για την εφαρµογή της

σχετικής διάταξης είναι η υποχρέωση τήρησης της αρχής της µη επαναπροώθησης του άρ-

θρου 3 της ΕΣ∆Α και του άρθρου 3 της Σύµβασης του ΟΗΕ κατά των Βασανιστηρίων.

Το 2001, η Ελλάδα υιοθέτησε νέα µεταναστευτική νοµοθεσία και ανέθεσε την εφαρµογή της

στο Υπουργείο Εσωτερικών, ενώ η εφαρµογή της Σύµβασης του 1951 για το Καθεστώς των

Προσφύγων παρέµεινε στην αρµοδιότητα του Υπουργείου ∆ηµόσιας Τάξης (νυν Ελληνικής

Αστυνοµίας). Ο Ν. 2910/2001, µε αναλυτικές διατάξεις για τις προϋποθέσεις εισόδου, εργα-

σίας, διαµονής και απέλασης κλπ των αλλοδαπών από την Ελλάδα πρόβλεψε για πρώτη φορά

τη δυνατότητα των αλλοδαπών που ζουν στη χώρα να αιτηθούν άδεια διαµονής για ανθρωπι-

στικούς λόγους. Το ισχύον νοµοθετικό πλαίσιο για τη µετανάστευση στην Ελλάδα είναι ο Ν.

3386/2005 που προβλέπει τη δυνατότητα των πολιτών των τρίτων χωρών να ζητήσουν άδεια

διαµονής για ανθρωπιστικούς λόγους και καλύπτει κυρίως τα θύµατα των εργατικών ή άλλων

ατυχηµάτων, τα θύµατα των πράξεων που τελούνται µε ρατσιστικό κίνητρο, και όσους υπο-

φέρουν από σοβαρά προβλήµατα υγείας (στις περιπτώσεις αυτές το καθεστώς χορηγείται ε-

φόσον διέµεναν νόµιµα στην Ελλάδα πριν την επέλευση του γεγονότος που δικαιολογεί τη

διαµονή τους στη χώρα για ανθρωπιστικούς λόγους) και τους ασυνόδευτους ανήλικους (συ-

µπεριλαµβανοµένων όσων είναι θύµατα εµπορίας ανθρώπων, εφόσον πληρούνται ορισµένες

ειδικότερες προϋποθέσεις).

Βασική πληγή πληροφοριών για την παρουσίαση των εναρµονισµένων και µη εναρµονισµέ-

νων καθεστώτων προστασίας που ισχύουν σήµερα στην Ελλάδα είναι η ισχύουσα νοµοθεσία

(εθνική, διεθνής και ευρωπαϊκή) και η εφαρµογή της, όπως εξειδικεύεται µε εγκυκλίους των

αρµόδιων αρχών. Το Υπουργείο Εσωτερικών, Αποκέντρωσης και Ηλεκτρονικής ∆ιακυβέρ-

νησης (∆ιεύθυνση Μεταναστευτικής Πολιτικής και Κοινωνικής Ένταξης για τα εθνικά καθε-

στώτα που προβλέπει η µεταναστευτική νοµοθεσία) και η Ελληνική Αστυνοµία (για τα εθνι-

κά καθεστώτα που χορηγούνται στο πλαίσιο της διαδικασίας ασύλου) διευκρίνισαν κάποια

ζητήµατα που ανέκυψαν κατά την προετοιµασία της παρούσας έκθεσης

7

Τα στατιστικά στοιχεία που τηρεί η ∆ιεύθυνση Μηχανοργάνωσης και Ηλεκτρονικής Επεξερ-

γασίας του Υπουργείου Εσωτερικών, Αποκέντρωσης και Ηλεκτρονικής ∆ιακυβέρνησης είναι

αναλυτικά καθώς είναι κατηγοριοποιηµένα ανά ηλικία, φύλο και λόγους προστασίας που

προβλέπει η εθνική νοµοθεσία. ∆εν είναι κατηγοριοποιηµένα ανά έτος: έτσι καλύπτουν όλη

την περίοδο 2004 έως 2008. Ο πρώτος πίνακας παρουσιάζει τις περιπτώσεις των αδειών δια-

µονής που χορηγήθηκαν για ανθρωπιστικούς λόγους το 2004, ο δεύτερος τις περιπτώσεις των

αδειών που χορηγήθηκαν την περίοδο 2005 έως 2008 (δυνάµει του Ν. 3386/2005) και ο τρί-

τος της άδειες διαµονής που χορηγήθηκαν για εξαιρετικούς λόγους την περίοδο 2005 έως

2008 (πρόκειται για µη ανανεώσιµη εξάµηνης διάρκειας άδεια διαµονής που προβλέπει ο Ν.

3386/2005 και διευκολύνει την τακτοποίηση της διαµονής των αλλοδαπών που κατέστησαν

παράνοµοι). Ο συνολικός αριθµός των αλλοδαπών στους οποίους χορηγήθηκε άδεια διαµο-

νής για ανθρωπιστικούς λόγους την περίοδο 2004 έως 2008 ανέρχεται σε 3081 ενώ σε άλλους

1398 χορηγήθηκε άδεια διαµονής για εξαιρετικούς λόγους1.

Από την άλλη πλευρά τα στατιστικά στοιχεία της Ελληνικής Αστυνοµίας είναι ελλιπή καθώς

αφορούν µόνο στις αναγνωρίσεις του καθεστώτος και / ή του ανθρωπιστικού καθεστώτος

χωρίς περαιτέρω κατηγοριοποίηση ανά ηλικία, φύλο, θετικές/αρνητικές αποφάσεις σε πρώτο

και / ή δεύτερο βαθµό. Τα στατιστικά στοιχεία µε πληροφορίες για τις αποφάσεις που ελή-

φθησαν στον πρώτο και δεύτερο βαθµό της διοικητικής διαδικασίας καθορισµού του

καθεστώτος του πρόσφυγα τηρούνται από το γραφείο της Ύπατης Αρµοστείας του ΟΗΕ για

τους Πρόσφυγες στην Αθήνα µε βάση τις πληροφορίες που παρέχει το Υπουργείο

Εσωτερικών (Ελληνική Αστυνοµία) στο πλαίσιο της συνεργασίας που προβλέπει η διάταξη

του άρθρου 35 της Σύµβασης της Γενεύης του 1951.

Την περίοδο 2004 έως 2008, η Ελλάδα αναγνώρισε ανθρωπιστικό καθεστώς σε 387 πρόσωπα

ενώ την ίδια περίοδο αναγνώρισε το καθεστώς του πρόσφυγα σε 612 πρόσωπα

Κατά την άποψη της ∆ιεύθυνσης Μεταναστευτικής Πολιτικής και Κοινωνικής Ένταξης του

Υπουργείου Εσωτερικών, Αποκέντρωσης και Ηλεκτρονικής ∆ιακυβέρνησης οι σχετικές δια-

τάξεις της εθνικής νοµοθεσίας πληρούν τις προϋποθέσεις του Ευρωπαϊκού Συµφώνου για τη

Μετανάστευση και το Άσυλο καθώς τακτοποιούν σε εξατοµικευµένη βάση τη διαµονή των

παράνοµων αλλοδαπών για ανθρωπιστικούς λόγους.

Ιδιαίτερα σηµαντικές για την εφαρµογή της προσφυγικής νοµοθεσίας στην Ελλάδα και βασι-

κή πηγή αναφοράς είναι οι εκθέσεις που εξέδωσαν το 2007 η Ύπατη Αρµοστεία του ΟΗΕ για

τους Πρόσφυγες για την Εφαρµογή της Οδηγίας για το Χαρακτηρισµό του Πρόσφυγα και το

2009 ο Επίτροπος για τα ∆ικαιώµατα του Ανθρώπου του Συµβουλίου της Ευρώπης για τα

δικαιώµατα των αιτούντων άσυλο στην Ελλάδα.

Η πρώτη έκθεση αναδεικνύει τις σοβαρές ελλείψεις των αποφάσεων που εκδίδονται επί των

αιτηµάτων ασύλου (έλλειψη αιτιολογίας, τόσο στις θετικές όσο και στις αρνητικές αποφά-

σεις) µε αποτέλεσµα να µην υπάρχει διοικητική «νοµολογία» επί των αιτήσεων ασύλου που

κρίνει η Ελληνική Αστυνοµία, που είναι το αρµόδιο όργανο για τη διεξαγωγή των συνεντεύ-

ξεων για τον καθορισµό του καθεστώτος του πρόσφυγα και για την έκδοση αποφάσεων επί

των αιτηµάτων ασύλου. Έτσι, δεν είναι εφικτή η συλλογή στατιστικών στοιχείων για τις πε-

ριπτώσεις των αδειών διαµονής που χορηγήθηκαν για ανθρωπιστικούς λόγους στο πλαίσιο

της διαδικασίας ασύλου (δηλαδή σοβαροί λόγοι υγείας του αιτούντα και / ή των µελών της

οικογένειάς του, διεθνής αποκλεισµός της χώρας καταγωγής του, εµφύλιος πόλεµος που χα-

ρακτηρίζεται από µαζικές παραβιάσεις των δικαιωµάτων του ανθρώπου κλπ).

Η δεύτερη έκθεση αναδεικνύει µεταξύ άλλων τα βασικότερα χαρακτηριστικά του συστήµατα

ασύλου (συµπεριλαµβανοµένων στατιστικών στοιχείων για τον αριθµό των αιτούντων άσυλο

και των παράνοµων µεταναστών στην Ελλάδα, τις θετικές εξελίξεις της εθνικής προσφυγικής

1 Αναλυτικά στοιχεία παρουσιάζονται σε πίνακες στο κεφάλαιο 4 ( στατιστικά) της παρούσας µελέτης

8

νοµοθεσίας, το χαµηλό ποσοστό αναγνώρισης του καθεστώτος του πρόσφυγα το 2006 και το

2007 τόσο στον πρώτο όσο και στο δεύτερο βαθµό, την έλλειψη συστήµατος δωρεάν νοµικής

συνδροµής στη διαδικασία για τον καθορισµό του καθεστώτος του πρόσφυγα αλλά και ενώ-

πιον των διοικητικών δικαστηρίων, συµπεριλαµβανοµένου του Συµβουλίου της Επικρατείας

κλπ).

2. Καθεστώτα Προστασίας που Χορηγούνται δυνάµει της Ελληνικής Νοµοθεσίας

Καθεστώτα της Νοµοθεσίας της ΕΕ, που καλύπτονται από τους ορισµούς των

Οδηγιών 2001/55/ΕΚ και 2004/83/ΕΚ

Η Οδηγία 2001/55/ΕΚ της 20ης

Ιουλίου 2001 σχετικά µε τις ελάχιστες προδιαγραφές παρο-

χής προσωρινής προστασίας σε περίπτωση µαζικής εισροής εκτοπισθέντων και µέτρα για τη

δίκαιη κατανοµή των βαρών µεταξύ κρατών µελών όσον αφορά την υποδοχή και την αντιµε-

τώπιση των συνεπειών της υποδοχής αυτών των ατόµων έχει µεταφερθεί στην Ελληνική νο-

µοθεσία µε το Π.∆. 80/2006 (ΦΕΚ 81 Α). Σύµφωνα µε το προεδρικό διάταγµα το Υπουργείο

Εξωτερικών της Ελληνικής ∆ηµοκρατίας είναι αρµόδιο να καταθέσει (άρθρο 5 παρ. 1) στην

Επιτροπή το αίτηµα για την εξέταση από το Συµβούλιο απόφασης για την ύπαρξη µαζικής

εισδοχής και για τη λήξη της παρασχεθείσες προστασίας (άρθρο 6 παρ. 2).

Οι Υπουργοί Εξωτερικών και Εσωτερικών µπορεί να αποφασίσουν να επεκτείνουν την προ-

σωρινή προστασία και σε άλλες κατηγορίες εκτοπισθέντων πέραν αυτών που περιλαµβάνο-

νται στην απόφαση που εκδίδει το Συµβούλιο δυνάµει του άρθρου 5 της Οδηγίας (άρθρο 7

παρ. 1).

Η διάταξη του άρθρου 3 του προεδρικού διατάγµατος ορίζει ότι η προσωρινή προστασία δεν

προδικάζει την αναγνώριση του καθεστώτος του πρόσφυγα δυνάµει της Σύµβασης της Γε-

νεύης. Κατά την παροχή της προσωρινής προστασίας η Ελλάδα υποχρεούται να σέβεται τα

δικαιώµατα του ανθρώπου και τις θεµελιώδεις ελευθερίες και την αρχή της µη επαναπροώ-

θησης (άρθρο 3 παρ. 2).

Σύµφωνα µε τη διάταξη της παραγράφου 4 του άρθρου 3 του Π.∆. 80/2006 οι διατάξεις του

δεν εφαρµόζονται σε όσους έχουν γίνει δεκτοί µε βάση καθεστώς προσωρινής προστασίας

πριν την έναρξη ισχύος της Οδηγίας 2001/55 του Συµβουλίου (7.8.2001).

Το Τµήµα Ασύλου της ∆ιεύθυνσης Αλλοδαπών της Ελληνικής Αστυνοµίας είναι το εθνικό

σηµείο αναφοράς για τη διοικητική συνεργασία που απαιτείται για την εφαρµογή της προσω-

ρινής προστασίας (άρθρο 26).

Σύµφωνα µε το άρθρο 19 του προεδρικού διατάγµατος το καθεστώς των προσωρινής προ-

στασίας είναι ανεξάρτητο από το καθεστώς του αιτούντα άσυλο, όταν εξετάζεται η σχετική

αίτηση. Στην περίπτωση απόρριψης της αίτησης ασύλου, ο ενδιαφερόµενος συνεχίζει να α-

πολαµβάνει το καθεστώς της προσωρινής προστασίας για το υπολειπόµενο διάστηµα αυτής,

µε την επιφύλαξη των ρητρών αποκλεισµού που προβλέπει το άρθρο 27 του προεδρικού δια-

τάγµατος.

Η διάταξη του άρθρου 27 του Π.∆. 80/2006 για την Προσωρινή Προστασία προβλέπει την

εφαρµογή της αρχής της αναλογικότητας στην περιπτώσεις όπου ανακύπτει ζήτηµα εφαρµο-

γής των ρητρών αποκλεισµού.

Η Οδηγία 2004/83/ΕΚ της 29ης

Απριλίου 2004 για τη θέσπιση ελάχιστων κριτηρίων για την

αναγνώριση και το καθεστώς των υπηκόων τρίτων χωρών ή των απάτριδων ως προσφύγων ή

ως προσώπων που χρήζουν διεθνούς προστασία για άλλους λόγους µεταφέρθηκε στην εθνική

νοµοθεσία µε το Π.∆. 96/2008 (ΦΕΚ 152 Α).

9

Ως συµβαλλόµενο µέρος στη Σύµβαση της Γενεύης του 1951 για το Καθεστώς των Προσφύ-

γων από την 10.4.1952 (κύρωση της Σύµβασης µε το Ν.∆. 3989/1959, ΦΕΚ 201 Α) και στο

Πρωτόκολλο του 1967 από την 7η Αυγούστου 1968 (κύρωση του Πρωτοκόλλου µε τον Α.Ν.

389/1968, ΦΕΚ 125 Α) η Ελλάδα ανακάλεσε όλες τις επιφυλάξεις2 που είχε διατυπώσει στα

δύο αυτά διεθνή κείµενα κατά την κύρωσή τους µε εξαίρεση την επιφύλαξη που αφορά στο

άρθρο 26 (ελευθερία κυκλοφορίας) της Σύµβασης που ορίζει «η Ελληνική Κυβέρνηση επιφυ-

λάσσεται να καταργεί τις υποχρεώσεις που απορρέουν από το άρθρο 26, στις περιπτώσεις ή

στις περιστάσεις που κατά τη γνώµη της δικαιολογούν την εφαρµογή µιας εξαιρετικής διαδι-

κασίας προς το συµφέρον της εθνικής ασφάλειας ή της δηµόσιας τάξης»3.

Η µεταφορά της Οδηγίας 2004/83 στην ελληνική νοµοθεσία εισήγαγε το καθεστώς της επι-

κουρικής προστασίας (άρθρο 15 του προεδρικού διατάγµατος) και τη ρητή αναγνώριση κοι-

νωνικών και άλλων δικαιωµάτων (όπως είναι το δικαίωµα σε ταξιδιωτικό έγγραφο) στους

δικαιούχους αυτού του τύπου προστασίας. Επίσης, η µεταφορά της Οδηγίας 2004/83 στην

ελληνικής νοµοθεσία επέκτεινε το πεδίο εφαρµογής της ανάκλησης και/ή της ακύρωσης του

καθεστώτος του πρόσφυγα καθώς προβλέπει ότι λόγοι δηµόσιας τάξης και / ή εθνικής ασφά-

λειας µπορεί να δικαιολογούν την απόρριψη της σχετικής αίτησης (άρθρα 14 και 17 του προ-

εδρικού διατάγµατος). Όσον αφορά στη διαδικασία καθορισµού του καθεστώτος του πρό-

σφυγα και στην ερµηνεία του ορισµού του πρόσφυγα η µεταφορά της Οδηγίας 2004/83 µε το

Π.∆. 96/2008 συνέβαλε στην υιοθέτηση ρητών διατάξεων για την υποβολή και την αξιολόγη-

ση των στοιχείων (άρθρο 4), για τις ανάγκες διεθνούς προστασίας των «επί τόπου» προσφύ-

γων (άρθρο 5), για τους φορείς της δίωξης η σοβαρής βλάβης (άρθρο 6), για τους φορείς

προστασίας (άρθρο 7), για την εγχώρια προστασία (άρθρο 8), για τις πράξεις δίωξης (άρθρο

9) και για τους λόγους της δίωξης (άρθρο 10).

Ενόψει του γενικότερου προβλήµατος της προσήκουσας αιτιολογίας των αποφάσεων που εκ-

δίδονται επί των αιτηµάτων ασύλου, που αναδεικνύει η έκθεση της Ύπατης Αρµοστείας για

την εφαρµογή της Οδηγίας για το Χαρακτηρισµό του Πρόσφυγα4, δεν είναι δυνατό να διαπι-

στωθεί εάν οι Ελληνικές αρχές χορηγούν το καθεστώς της επικουρικής προστασίας για λό-

γους που δεν περιλαµβάνει το άρθρο 15 της Οδηγίας 2004/83.

Εθνικά καθεστώτα που δεν καλύπτονται από τις Οδηγίες 2001/55/ΕΚ και 2004/83/ΕΚ

Καθεστώτα Προστασίας της Προσφυγικής Νοµοθεσίας

Προσωρινή προστασία του άρθρου 25 παρ. 6 του Ν. 1975 στις περιπτώσεις µαζικής εισ-

ροής (όπως τροποποιήθηκε µε το άρθρο 2 του Ν. 2452/1996): Το άρθρο 25 παρ. 6 του Ν.

1975/1991 προβλέπει ότι µε κοινή απόφαση των Υπουργών Εθνικής Άµυνας, Εξωτερικών,

Οικονοµικών, Υγείας και Πρόνοιας, Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων και ∆ηµόσιας

Τάξης καθορίζεται το ειδικό καθεστώς προσωρινής προστασίας συγκεκριµένης κατηγορίας

2 Με ανακοίνωση που έλαβε ο Γενικός Γραµµατέας στις 19.4.1978 η Ελληνική Κυβέρνηση δήλωσε ότι ανακα-

λεί τις επιφυλάξεις που είχε διατυπώσει για την κύρωση της Σύµβασης όσον αφορά στα άρθρα 8, 11, 13, 24 (3),

26, 28, 31, 32 και 34, καθώς και τις αντιρρήσεις ου είχε διατυπώσει στην παράγραφο 6 της σχετικής δήλωσης

των επιφυλάξεων. Στη συνέχεια, µε δήλωση που έλαβε ο Γενικός Γραµµατέας στις 27.2.1995, η Ελλάδα δήλωσε

ότι αποφάσισε να ανακαλέσει την επιφύλαξη που είχε διατυπώσει όσον αφορά στην εφαρµογή του άρθρου 17

της Σύµβασης. Για το κείµενο των επιφυλάξεων και των αντιρρήσεων που ανακάλεσε η Ελλάδα βλέπε

United Nations, Treaty Series , vol. 354, p.402. See http://treaties.un.org/. 3 http://treaties.un.org/ .

4 Βλέπε για την αγγλική έκθεση σε http://www.unhcr.org/cgi-

bin/texis/vtx/refworld/rwmain?page=search&docid=473050632&skip=0&query=Greece%20p-

%20asylum%20procedures. και για την αποσπασµατική µετάφραση στην ελληνική σε :

http://hosting01.vivodinet.gr/unhcr/protect/files/EUROPEAN%20UNION/DIRECTIVE%20ON%20REFUGEE

%20STATUS/EU-QUALIF-DIR-STUDY-GREXCERPTS.doc

10

αλλοδαπών που καταφεύγουν στο ελληνικό έδαφος για λόγους ανωτέρας βίας. Με την ίδια

απόφαση καθορίζονται οι όροι και η διαδικασία υποδοχής των εν λόγω ατόµων ως και παρο-

χής σε αυτά ιατροφαρµακευτικής και νοσοκοµειακής περίθαλψης ή άλλης βοήθειας προς κά-

λυψη των άµεσων βιοτικών αναγκών τους.

Σύµφωνα µε την εισηγητική έκθεση του Ν. 2452/1996, η υιοθέτηση της προαναφερόµενης

διάταξης αποσκοπεί να ρυθµίσει τη µεταχείριση των αλλοδαπών που εισέρχονται στην Ελλά-

δα για λόγους ανωτέρας βίας και δεν θεωρούνται πρόσφυγες κατά την έννοια της Σύµβασης

της Γενεύης για το Καθεστώς των Προσφύγων 5.

Η προαναφερόµενη διάταξη νόµου ουδέποτε εφαρµόστηκε έως σήµερα και δεν έχει εκδοθεί η

προβλεπόµενη κοινή υπουργική απόφαση. Στην ουσία, έχει πεδίο εφαρµογής όµοιο µε αυτό

του Π.∆. 80/2006 (ΦΕΚ 82 Α), µε το οποίο µεταφέρθηκε στην ελληνική νοµοθεσία η Οδηγία

2001/55/ΕΚ για την Προσωρινή Προστασία.

Ανθρωπιστικό καθεστώς χορηγούµενο µετά την οριστική απόρριψη αιτήµατος ασύλου 6

Το άρθρο 25 παρ. 4 του Ν. 1975/1991, όπως τροποποιήθηκε µε το Ν. 2452/1996 (ΦΕΚ

283,Α) προβλέπει τη δυνατότητα του Υπουργού ∆ηµόσιας Τάξης να εγκρίνει τη χορήγηση

άδειας διαµονής για ιδιαιτέρως ανθρωπιστικούς λόγους σε αλλοδαπούς των οποίων το αίτηµα

ασύλου απορρίφθηκε οριστικά και αδυνατούν να αναχωρήσουν από την Ελλάδα.

Το άρθρο 8 του Π.∆. 61/1991 «∆ιαδικασία Αναγνώρισης Αλλοδαπού Πρόσφυγα, Ανάκληση

της Αναγνώρισης και Απέλαση αυτού, έγκριση εισόδου των µελών της οικογένειάς του και

τρόπος συνεργασίας µε τον εκπρόσωπο της Ύπατης Αρµοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυ-

γες στην Ελλάδα» εξειδικεύει την εφαρµογή της προαναφερόµενης νοµοθετικής διάταξης.

Για την έγκριση και την έκδοση άδειας διαµονής για ανθρωπιστικούς λόγους λαµβάνονται

ιδίως υπόψη: α) η αντικειµενική αδυναµία αποµάκρυνσης ή επιστροφής του αλλοδαπού στη

χώρα καταγωγής του ή συνήθους διαµονής του για λόγους ανωτέρας βίας (π.χ. σοβαροί λόγοι

υγείας του ιδίου ή µέλους της οικογένειάς του, διεθνής αποκλεισµός της χώρας του, εµφύλιες

συρράξεις συνοδευόµενες από µαζικές παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωµάτων κλπ) β) η εκ-

πλήρωση της υποχρέωσης µη επαναπροώθησης που έχει αναλάβει η Ελλάδα δυνάµει του άρ-

θρου 3 της Ευρωπαϊκής Σύµβασης των ∆ικαιωµάτων του Ανθρώπου και των Θεµελιωδών

Ελευθεριών (που έχει κυρωθεί µε το Ν.∆. 53/1974, ΦΕΚ 256 Α) και του άρθρου 3 της Σύµ-

βασης του ΟΗΕ κατά των Βασανιστηρίων (που έχει κυρωθεί από την Ελλάδα µε το Ν.

1782/1988.

Η έκδοση άδειας διαµονής για ανθρωπιστικούς λόγους στο πλαίσιο της διαδικασίας ασύλου

εξετάζεται σε εξατοµικευµένη βάση και εξαρτάται από τη διακριτική ευχέρεια του Υπουργού

∆ηµόσιας Τάξης (έως το 1999) και του Γενικού Γραµµατέα του Υπουργείου ∆ηµόσιας Τάξης

(από το 1999)7, του οποίου η απόφαση υπάγεται στον ακυρωτικό έλεγχο του Συµβουλίου της

Επικρατείας. Ο αιτών υποχρεούται να αποδείξει κατά βάση µε έγγραφα δηµοσίων νοσοκο-

µείων ότι ο ίδιος ή τα µέλη της οικογένειάς του αντιµετωπίζουν σοβαρά προβλήµατα υγείας

που απαιτούν ειδικά µέτρα φροντίδας που δεν διατίθενται στη χώρα καταγωγής του. Όσον

αφορά στους λόγους που σχετίζονται µε την κατάσταση που επικρατεί στη χώρα καταγωγής

του αιτούντα το βάρος και το µέτρο της απόδειξης είναι όµοια µε αυτά που προβλέπονται στη

διαδικασία ασύλου

5 Βλέπε σε http://www.parliament.gr/ergasies/nomodetails.asp?lawid=670

6 Για την ισχύουσα πριν τη µεταφορά της Οδηγίας 2004/83/ΕΚ στην ελληνική έννοµη τάξη νοµοθεσία βλέπε το

έγγραφο που εκδόθηκε µε πρωτοβουλία της ∆ιεύθυνσης ∆ικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων της Επιτρο-

πής των Ευρωπαϊκή Κοινοτήτων (Ελλάδα), 2000 σε

http://ec.europa.eu/justice_home/doc_centre/asylum/seekers/doc/greece_final_en.pdf 7 Με υπουργική απόφαση που εκδόθηκε το 1999 µεταφέρθηκε στο Γενικό Γραµµατέα του Υπουργείου ∆ηµό-

σιας Τάξης η αρµοδιότητα της έγκριση της προσωρινής διαµονής στην Ελλάδα για ανθρωπιστικούς λόγους των

αιτούντων άσυλο των οποίων έχει απορριφθεί οριστικά το αίτηµα για διεθνή προστασία.

11

Η εθνική νοµοθεσία δεν προβλέπει ρητά για την εξέταση θεµάτων δηµόσιας τάξης ούτε των

ρητρών αποκλεισµού της Σύµβασης της Γενεύης ή της Επικουρικής Προστασίας κατά την

αξιολόγηση των ανθρωπιστικών αναγκών του αιτούντα. Σχετικά υπογραµµίζεται ότι ως συµ-

βαλλόµενο µέρος στην ΕΣ∆Α και στη Σύµβαση του ΟΗΕ κατά των Βασανιστηρίων, δεν επι-

τρέπεται στην Ελλάδα να αποµακρύνει από το έδαφός της αλλοδαπό που αντιµετωπίζει

πραγµατικό κίνδυνο να υποστεί βασανιστήρια και / ή κακοµεταχείριση στη χώρα όπου απο-

µακρύνεται. Λαµβάνοντας υπόψη την πρόσφατη εξέλιξη της νοµολογίας του ∆ικαστηρίου

Ανθρωπίνων ∆ικαιωµάτων και της Επιτροπής κατά των Βασανιστηρίων (Saadi κατά Ιταλίας

και η σχετική νοµολογία και Agiza κατά Σουηδίας) που έκριναν ότι είναι απόλυτη, ανεξάρτη-

τα από τη συµπεριφορά του θύµατος, η προστασία από τα βασανιστήρια και την κακοµετα-

χείριση, δεν µπορεί να αναµένεται παρέκκλιση από την αρχή των προαναφερόµενων διεθνών

κειµένων.

Στην περίπτωση που ο Υπουργός απορρίπτει το αίτηµα για τη χορήγηση άδειας διαµονής για

ανθρωπιστικούς λόγους κατ’ εφαρµογή του προαναφερόµενου άρθρου του Π.∆. 61/1999 ο

ενδιαφερόµενος δικαιούται να προσφύγει ενώπιον του Συµβουλίου της Επικρατείας που α-

σκεί ακυρωτικό έλεγχο. Το σχετικό ένδικο µέσο έχει ανασταλτικό αποτέλεσµα εφόσον ο

προσφεύγων υποβάλει σχετικό αίτηµα. Έτσι, του επιστρέφεται η άδεια διαµονής του αιτού-

ντα άσυλο και έχει δικαίωµα πρόσβασης σε όλα τα κοινωνικά και άλλα δικαιώµατα που εγ-

γυάται η ελληνική νοµοθεσία στους αιτούντες άσυλο, των οποίων το αίτηµα δεν έχει κριθεί

οριστικά.

Άλλα καθεστώτα προστασίας χορηγούµενα στο πλαίσιο της µεταναστευτικής νοµοθεσί-

ας (άρθρο 44 του Ν. 3386/2005)

Άδεια διαµονής για ανθρωπιστικούς λόγους

Η διάταξη του άρθρου 44 του Νόµου περί Αλλοδαπών 3386/2005 προβλέπει τη χορήγηση

άδειας διαµονής για ανθρωπιστικούς λόφους σε πολίτες τρίτων χωρών που είναι:

α. Θύµατα εργατικών ατυχηµάτων και λοιπών ατυχηµάτων, για όσο χρονικό διάστηµα διαρκεί

η θεραπεία ή συνταξιοδοτούνται για την ίδια αιτία.

β. Θύµατα εγκληµατικών πράξεων8, οι οποίες προβλέπονται στα άρθρα 1 έως 3 του ν.927/1979

(ΦΕΚ 139 Α΄), εφόσον έχει ασκηθεί γι’ αυτές ποινική δίωξη και µέχρι να εκδοθεί δικαστική

απόφαση. Εάν τα ανωτέρω πρόσωπα υποβάλλονται σε θεραπευτική αγωγή, η άδεια διαµονής

εξακολουθεί να χορηγείται για όσο χρονικό διάστηµα διαρκεί η θεραπεία τους

γ. Πρόσωπα, τα οποία φιλοξενούνται σε ιδρύµατα και σε νοµικά πρόσωπα κοινωφελούς σκο-

πού.

δ. Ανήλικα, την επιµέλεια των οποίων έχουν ελληνικές οικογένειες ή οικογένειες υπηκόων

τρίτων χωρών µε νόµιµη διαµονή στη Χώρα ή για τα οποία είναι εκκρεµής διαδικασία υιοθε-

σίας.

ε. Πρόσωπα που πάσχουν από σοβαρά προβλήµατα υγείας.

Η συνδροµή σοβαρών προβληµάτων υγείας, καθώς και η διάρκεια της θεραπείας, διαπιστώ-

νονται µε πρόσφατο πιστοποιητικό κρατικού νοσοκοµείου ή νοσοκοµείου του Ιδρύµατος

Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Σε περίπτωση κατά την οποία το πρόβληµα υγείας αναφέρεται σε

λοιµώδες νόσηµα, για την έκδοση της ανωτέρω απόφασης απαιτείται σύµφωνη γνώµη του

Υπουργού Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης ότι δεν συντρέχει κίνδυνος για τη δηµόσια

υγεία. Προϋπόθεση για τη χορήγηση της ανωτέρω άδειας στις περιπτώσεις α', β' και ε' είναι η

προηγούµενη κατοχή από τον αιτούντα άδειας διαµονής. Η διάρκεια της άδειας είναι µέχρι

ένα έτος και µπορεί να ανανεώνεται κάθε φορά για ισόχρονο διάστηµα.

8 ∆ηλαδή εγκληµάτων που τελούνται µε ρατσιστικό κίνητρο.

12

∆ιαµονή για εξαιρετικούς λόγους

Αν συντρέχουν λόγοι που δεν αναφέρονται στη διάταξη της παραγράφου 1 του άρθρου 44

του Ν. 3386/2006 (που προβλέπει τους ανθρωπιστικούς λόγους) που καθιστούν αναγκαία τη

διαµονή του πολίτη τρίτης χώρας, η άδεια διαµονής εκδίδεται µε απόφαση του Υπουργού

Εσωτερικών, ∆ηµόσιας ∆ιοίκησης και Αποκέντρωσης µετά από γνώµη της ειδικής Επιτροπής

του άρθρου 89 παρ. 1 του Ν. 3386/2005 (που προβλέπει τη σύσταση τριµελούς Επιτροπής

Μετανάστευσης στο Υπουργείο Εσωτερικών, ∆ηµόσιας ∆ιοίκησης και Αποκέντρωσης, που

παρέχει τη γνώµη της στις περιπτώσεις που η χορήγηση ή η ανανέωση της άδειας διαµονής

υπάγεται στην αρµοδιότητα του Υπουργού Εσωτερικών, ∆ηµόσιας ∆ιοίκησης και Αποκέ-

ντρωσης ή απαιτεί την έκδοση κοινής υπουργικής απόφασης). Η άδεια διαµονής είναι εξάµη-

νης ισχύος και δεν µπορεί να ανανεωθεί για τον ίδιο λόγο, αλλά για κάποιον από τους λόγους

που προβλέπει ο Νόµος περί Αλλοδαπών 3386/2005.

Απαραίτητη προϋπόθεση για την έκδοση της προαναφερόµενης άδειας είναι η κατοχή διαβα-

τηρίου µε θεώρηση εισόδου στη χώρα, ανεξάρτητα από την ισχύ της ή ληγµένης άδειας δια-

µονής καθώς και η απόδειξη των λόγων που επικαλείται ο ενδιαφερόµενος για τους λόγους

που καθιστούν αναγκαία τη διαµονή του στη χώρα. Παραπέµπονται για κρίση ενώπιον της

Επιτροπής του άρθρου 81 παρ. 1 του Ν. 3386/2005 µόνον οι αιτήσεις που πληρούν τις προα-

ναφερόµενες προϋποθέσεις. Στην πράξη, αυτού του είδους η άδεια διαµονής διευκολύνει τη

νόµιµη διαµονή στην Ελλάδα των αλλοδαπών που για λόγους ανωτέρας βίας κατέστησαν πα-

ράνοµοι.

Οι προαναφερόµενες νοµοθετικές ρυθµίσεις για τη χορήγηση αδειών διαµονής για ανθρωπι-

στικούς και / ή εξαιρετικούς λόγους δεν αναφέρουν τη δηµόσια τάξη και / ή εθνική ασφάλεια

ως αρνητική προϋπόθεση για τη χορήγηση του αντίστοιχου καθεστώτος. Όµως, τούτο δεν

σηµαίνει ότι τα στοιχεία αυτά δεν λαµβάνονται υπόψη. Η διάταξη του άρθρου 79 του Ν.

3386/2005 προβλέπει ρητά τις περιπτώσεις όπου οι Ελληνικές αρχές απαγορεύεται να διατά-

ξουν την απέλαση αλλοδαπών. Πρόκειται για:

α. τους ανήλικους των οποίων οι γονείς ή τα πρόσωπα που έχουν την επιµέλειάς τους διαµέ-

νουν νόµιµα στην Ελλάδα.

β. τους γονείς ηµεδαπού ανηλίκου που έχουν την επιµέλεια ή την υποχρέωση διατροφής, που

εκπληρώνουν.

γ. όσους έχουν υπερβεί το 80ό έτος της ηλικίας τους.

δ. τους αναγνωρισµένους πρόσφυγες ή αιτούντες άσυλο µε την επιφύλαξη των άρθρων 32 και

33 της Σύµβασης της Γενεύης του 1951.

ε. τους ανήλικους στους οποίους έχουν επιβληθεί αναµορφωτικά µέτρα µε απόφαση του ∆ι-

καστηρίου Ανηλίκων.

Στην απαγόρευση της απέλασης περιλαµβάνονται και οι έγκυες γυναίκες κατά τη διάρκεια

της κύησης και για έξι µήνες µετά τον τοκετό.

∆εν απαγορεύεται η απέλαση στις περιπτώσεις β' και γ' της προηγούµενης παραγράφου, όταν

ο αλλοδαπός είναι επικίνδυνος για τη δηµόσια τάξη ή την εθνική ασφάλεια ή τη δηµόσια υ-

γεία.

Είναι προφανές ότι το στοιχείο της εθνικής ασφάλειας/ δηµόσιας τάξης και δηµόσιας υγείας

λαµβάνεται υπόψη κατά την αξιολόγηση των αιτήσεων για τη χορήγηση αδειών διαµονής

δυνάµει των διατάξεων του Ν. 3386/2005, συµπεριλαµβανοµένου του άρθρου 44: δεν χορη-

γούνται άδειες διαµονής ή ανακαλούνται οι ήδη χορηγηθείσες όταν οι πολίτες τρίτων χωρών

καταδικάζονται µε αµετάκλητη δικαστική απόφαση για κακούργηµα ή για πληµµέληµα που

επισύρει ποινή φυλάκισης τουλάχιστον ενός έτους.

Περαιτέρω, από τη διατύπωση του άρθρου τούτου είναι σαφές ότι οι αιτήσεις για τη χορήγη-

ση ανθρωπιστικού καθεστώτος στο πλαίσιο της µεταναστευτικής νοµοθεσίας εξετάζονται σε

εξατοµικευµένη βάση. Όσον αφορά στο µέτρο και στο βάρος της απόδειξης σηµειώνεται ότι

13

δεν ισχύουν οι κανόνες που διέπουν την αποδεικτική διαδικασία στην εξέταση των αιτηµά-

των ασύλου, δηλαδή ο αιτών υποχρεούται να αποδείξει τους ισχυρισµούς του καταθέτοντας

τα έγγραφα που απαιτεί η νοµοθεσία. Τα κριτήρια για την προστασία του ανθρωπιστικού κα-

θεστώτος που προβλέπει η µεταναστευτική νοµοθεσία µπορεί να θεωρηθούν δικαστικά µε

την έννοια ότι εξυπηρετούν την προστασία των δικαιωµάτων των αλλοδαπών που δικαιού-

νται να διαµένουν στην Ελλάδα για σοβαρούς λόγους (π.χ. προστασία ανηλίκων, θυµάτων

πράξεων που τελούνται µε ρατσιστικό κίνητρο, θυµάτων εργατικών ή άλλων ατυχηµάτων,

προσώπων που αντιµετωπίζουν σοβαρά προβλήµατα υγείας, όπως είναι ο καρκίνος και / ή

HIV κλπ). Από αυτήν την άποψη µπορεί να θεωρηθεί ότι η προστασία που παρέχει το αν-

θρωπιστικό καθεστώς της µεταναστευτικής νοµοθεσίας δικαιολογείται όχι µόνο βάσει του

εθνικού αλλά και του διεθνούς δικαίου.

Άδειες διαµονής χορηγούµενες στο πλαίσιο της προσωρινής δικαστικής προστασίας

α) Στην περίπτωση απόρριψη της αίτησης για την έκδοση άδειας διαµονής για ανθρωπιστι-

κούς λόγους δυνάµει του άρθρου 44 του Ν. 3386/2005 οι αιτούντες δικαιούνται να προσφύ-

γουν ενώπιον των διοικητικών δικαστηρίων. Σηµειώνεται ότι δεν εξαιρούνται από το σύστη-

µα της προσωρινής δικαστικής προστασίας κα εποµένως δικαιούνται να αιτηθούν την ανα-

στολή εκτέλεσης της αρνητικής απόφασης. Στην περίπτωση που το ∆ικαστήριο αποφασίσει

την αναστολή εκτέλεσης του µέτρου που διατάχθηκε σε βάρος τους δικαιούται να αιτηθούν

τη χορήγηση ειδικής άδειας διαµονής εξάµηνης διάρκειας που ανανεώνεται έως την έκδοση

οριστικής απόφασης από το δικαστήριο. Αυτή η ειδική άδεια επιτρέπει στους ενδιαφερόµε-

νους αλλοδαπούς να απολαµβάνουν τα κοινωνικά και άλλα δικαιώµατα που προβλέπει η ε-

θνική νοµοθεσία9. Το προαναφερόµενο νοµικό πλαίσιο εφαρµόζεται αναλογικά στους πολίτες

τρίτων χωρών που καταδικάζονται σε φυλάκιση και αποφυλακίζονται υπό όρους καθώς και

σε όσους απαγορεύεται µε δικαστική απόφαση η έξοδος από τη χώρα, µε την προϋπόθεση ότι

δεν ήσαν κάτοχοι άδειας διαµονής κατά το χρόνο της φυλάκισης ή της απαγόρευσης εξόδου

από τη χώρα.

β) Επιπρόσθετα, η υπουργική απόφαση 22467/24.10.2008 (ΦΕΚ 2208 Β) προβλέπει τη χορή-

γηση άδεια διαµονής, ετήσιας ισχύος και ανανεώσιµης έως την έκδοση οριστικής δικαστικής

απόφασης από ποινικό δικαστήριο, σε αλλοδαπούς, που διαµένουν παράνοµα στην Ελλάδα

και καταγγέλλουν εγκλήµατα (συµπεριλαµβανοµένων όχι περιοριστικά των παραχάραξης και

κυκλοφορίας παραχαραγµένων νοµισµάτων, πλαστογραφίας, εµπρησµού, παραβάσεων σχε-

τικά µε τις εκρηκτικές ύλες, εκρήξεων, δηλητηρίασης πηγών και τροφίµων, διατάραξης της

ασφάλειας των σιδηροδρόµων, των πλοίων και αεροσκαφών, του εµπορίου δούλων, της ε-

µπορίας ανθρώπων, της βαριάς σωµατικής βλάβης, της αρπαγής ανηλίκων, της σωµατεµπο-

ρίας, της εκβίασης, της απάτης) που διαπράττονται από εγκληµατικές οργανώσεις µε την

προϋπόθεση ότι οι εισαγγελικές αρχές έχουν διατάξει την αναστολή εκτέλεσης της απέλασής

τους. Η άδεια διαµονής χορηγείται µε απόφαση του Υπουργού Εσωτερικών.

Η προαναφερόµενη απόφαση προβλέπει τη χορήγηση αδειών διαµονής σε ανήλικους σε βά-

ρος των οποίων έχουν επιβληθεί αναµορφωτικά ή θεραπευτικά µέτρα (που προβλέπουν οι

διατάξεις των άρθρων 122 και 123 του Ελληνικού Ποινικού Κώδικα). Η άδεια διαµονής ι-

σχύει για ένα έτος και µπορεί να ανανεωθεί έως τη συµπλήρωση του 21ου

έτους της ηλικίας

του ενδιαφερόµενου.

Πρόσωπα που προστατεύονται από την επαναπροώθηση, αλλά στα οποία δεν χορηγείται

άδεια διαµονής: πολίτες τρίτων χωρών που αποδεικνύουν10

ότι είναι ανιθαγενείς και εποµέ-

9 Υπουργική Απόφαση 21535/7.11.2006 (ΦΕΚ 1677 Β).

10 Είτε µε ταξιδιωτικό έγγραφο της Σύµβασης του 1954 εκδοθέν από τη χώρα της προηγούµενης συνήθους δια-

µονής τους είτε µε έγγραφα που έχουν εκδοθεί από τη χώρα της προηγούµενης συνήθους διαµονής.

14

νως εµπίπτουν στο πεδίο εφαρµογής της Σύµβασης του 1954 για το Καθεστώς των Ανιθαγε-

νών που η Ελλάδα έχει κυρώσει µε το Ν. 139/1975 (ΦΕΚ 176 Α) δικαιούνται άδεια διαµονής

για έναν από τους λόγους του Ν. 3386/2005, συµπεριλαµβανοµένων των ανθρωπιστικών

και/ή εξαιρετικών λόγων. Σηµειώνεται ότι το άρθρο 95 του Ν. 3386/2005 ορίζει ότι οι διατά-

ξεις του εφαρµόζονται στους ανιθαγενείς.

Οι ανιθαγενείς που δεν πληρούν τις προαναφερόµενες προϋποθέσεις δεν προστατεύονται α-

φού η Ελλάδα δεν έχει υιοθετήσει εθνική νοµοθεσία για την εφαρµογή του άρθρου 1 (ορι-

σµός της έννοιας του ανιθαγενούς) της Σύµβασης του 1954. Αν και η απέλασή τους από την

Ελλάδα είναι ανέφικτη, λόγω του ειδικού καθεστώτος τους ως ανιθαγενών, ζουν στη χώρα σε

καθεστώς παρανοµίας. Αντίθετα, νόµιµα διαµένοντες στην Ελλάδα πολίτες τρίτων χωρών

που κατέστησαν ανιθαγενείς διαρκούσης της διαµονής τους στη χώρα δικαιούνται να ανανε-

ώσουν την άδεια διαµονής τους δυνάµει της ειδικής διαδικασίας που προβλέπει η διάταξη του

άρθρου 84 του Ν. 3386/200511

και εποµένως έχουν πρόσβαση στα δικαιώµατα των νοµίµως

διαµενόντων στην Ελλάδα αλλοδαπών, αλλά αδυνατούν να ταξιδέψουν εκτός της χώρας, ε-

κτός εάν είναι σε θέση να αποδείξουν το καθεστώς τους ως de jure ανιθαγενών: σε αυτήν την

περίπτωση το Τµήµα Ασύλου της Ελληνικής Αστυνοµίας τους χορηγεί ταξιδιωτικό έγγραφο

της Σύµβασης του 1954 για το Καθεστώς των Ανιθαγενών (που η Ελλάδα έχει κυρώσει µε το

Ν. 139/1975, ΦΕΚ 176 Α) και εποµένως δικαιούνται να αιτηθούν τη χορήγηση άδειας διαµο-

νής κατ’ εφαρµογήν του Ν. 3386/2005.

3. ∆ιαδικασίες για τη χορήγηση των προαναφερόµενων καθεστώτων και δικαιώµατα

που αναγνωρίζονται σε όσους υπάγονται στην προστασία τους

Η Οδηγία 2001/55/ΕΚ της 20ης

Ιουλίου 2001 για τις ελάχιστες προδιαγραφές παροχής προ-

σωρινής προστασίας σε περίπτωση µαζικής εισροής εκτοπισθέντων και τα µέτρα για τη δί-

καιη κατανοµή των βαρών µεταξύ των κρατών µελών όσον αφορά την υποδοχή και την αντι-

µετώπιση των συνεπειών της υποδοχής αυτών των µεταφέρθηκε στην ελληνική νοµοθεσία µε

το Π.∆. 80/2006 (ΦΕΚ 82 Α). Καθώς αυτό το προεδρικό διάταγµα ουδέποτε εφαρµόστηκε

δεν υπάρχει εµπειρία όσον αφορά στην εφαρµογή του στην πράξη.

Άδειες διαµονής και υποχρεώσεις ανανέωσης: Στους δικαιούχους του καθεστώτος προσωρι-

νής προστασίας χορηγείται άδεια διαµονής για όλο το διάστηµα της προστασίας. Οι σχετικές

άδειες διαµονής εκδίδονται από τα κατά τόπο αρµόδια για θέµατα αλλοδαπών τµήµατα της

Ελληνικής Αστυνοµίας (άρθρο 8 παρ. 1).

Η Ελληνική Αστυνοµία υποχρεούται να παρέχει έγγραφη ενηµέρωση στους δικαιούχους της

προσωρινής προστασίας σε γλώσσας κατανοητή από αυτούς σχετικά µε τα δικαιώµατα και

τις υποχρεώσεις τους κατά το χρόνο που τελούν στην προστασία του Π.∆. 80/2006 (άρθρο 9).

Η Ελληνική Αστυνοµία έχει την ευθύνη της καταγραφής των δεδοµένων προσωπικού χαρα-

κτήρα (όνοµα, ιθαγένεια, ηµεροµηνία και τόπος γέννησης, αστική κατάσταση και οικογε-

νειακός δεσµός) των δικαιούχων της προσωρινής προστασίας. Τα στοιχεία αυτά προστατεύο-

νται σύµφωνα µε τις διατάξεις του Ν. 2472/1997 (ΦΕΚ 50) για την Προστασία του Ατόµου

από την Επεξεργασία ∆εδοµένων Προσωπικού Χαρακτήρα12

.

11

«Ειδικά για τις περιπτώσεις κατά τις οποίες, στο πλαίσιο ανανέωσης της άδειας διαµονής, ο υπήκοος τρίτης

χώρας αδυνατεί να προσκοµίσει ισχύον διαβατήριο ή άλλο ταξιδιωτικό έγγραφο, είναι δυνατή η ανανέωση της

ανωτέρω άδειας, µε απόφαση του Γενικού Γραµµατέα της Περιφέρειας, εφόσον ο υπήκοος τρίτης χώρας επικα-

λείται ειδικώς και αιτιολογηµένως αντικειµενική αδυναµία λόγω των ιδιαίτερων συνθηκών ή καταστάσεων,

κατόπιν εισήγησης του Υπουργείου Εξωτερικών και γνώµης της Επιτροπής της παρ. 1 του άρθρου 89 του παρό-

ντος, εκτός αν συντρέχουν λόγοι δηµόσιας τάξης και ασφάλειας». 12

Η σχετική σύµβαση του Συµβουλίου της Ευρώπης έχει κυρωθεί από την Ελλάδα µε το Ν. 2068/1992 (ΦΕΚ

118 Α).

15

Άρθρα 3 και 12 της Οδηγίας 2003/109/ΕΚ για τους Επί Μακρόν ∆ιαµένοντες: Κατά τα οριζό-

µενα στη διάταξη του άρθρου 3 του Π.∆. 150/200613

(που µετέφερε στην ελληνική νοµοθεσία

την Οδηγία 2003/109 για το Καθεστώς των επί µακρόν διαµενόντων πολιτών τρίτων χωρών)

οι δικαιούχοι της προσωρινής προστασίας δεν δικαιούνται να αιτηθούν το καθεστώς του επί

µακρόν διαµένοντος. Τούτο σηµαίνει ότι δεν απολαµβάνουν τα δικαιώµατα που αναγνωρίζει

η Οδηγία 2003/109 στους επί µακρό διαµένοντες πολίτες τρίτων χωρών. Από την άλλη πλευ-

ρά, σύµφωνα µε την ελληνική νοµοθεσία και νοµολογία δικαιούνται να αιτηθούν το δικαστι-

κό έλεγχο οιασδήποτε απόφασης απέλασης εκδοθεί σε βάρος τους: σχετικά υπογραµµίζεται

ότι τα ελληνικά δικαστήρια λαµβάνουν πάντα υπόψη τα στοιχεία που αναφέρονται στην πα-

ράγραφο 3 του άρθρου 12 της Οδηγίας 2003/109. Έτσι, προστατεύονται αποτελεσµατικά και

πραγµατικά από την απέλαση. Παρότι η διάταξη του άρθρου 5 του άρθρου 11 του Π.∆.

150/2006 (που µεταφέρει στην ελληνική νοµοθεσία τη διάταξη του άρθρου 5 του άρθρου 12

της Οδηγίας 2003/109) ορίζει για το δικαίωµα των ενδιαφεροµένων να έχουν πρόσβαση σε

δωρεάν νοµική συνδροµή, σύµφωνα µε την ισχύουσα εθνική νοµοθεσία παρόµοια συνδροµή

δεν παρέχεται για τις υποθέσεις που εισάγονται ενώπιον των διοικητικών δικαστηρίων. Έτσι,

οι δικαιούχοι της προσωρινής προστασίας που απειλούνται µε απέλαση υποχρεούνται να κα-

λύψουν µε ίδια µέσα την αµοιβή του δικηγόρου για να τους εκπροσωπήσει ενώπιον των δι-

καστηρίων όταν προσβάλλουν απόφαση απέλασης.

Ιατρική περίθαλψη και κοινωνικά οφέλη: Η διάταξη του άρθρου 13 του Π.∆. 80/2006 προβλέ-

πει την υποχρέωση του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης να υιοθετεί µέτρα

για την πρόσβαση των δικαιούχων της προσωρινής προστασίας στην κατάλληλη στέγαση,

κυρίως σε κέντρα υποδοχής14

. Οι δικαιούχοι των µέτρων υποδοχής έχουν πρόσβαση στην κα-

τάλληλη ιατρική ή άλλη υποστήριξη ανάλογα µε τις ανάγκες τους: η σχετική περίθαλψη πε-

ριλαµβάνει τουλάχιστον την παροχή πρώτων βοηθειών και την αναγκαία θεραπεία ασθε-

νειών. Κατά προτεραιότητα αντιµετωπίζονται τα βρέφη, οι ηλικιωµένοι, οι τραυµατίες και οι

ασθενείς και οι ασυνόδευτοι ανήλικοι ή πρόσωπα που έχουν υποστεί βασανιστήρια, βιασµό ή

άλλη σοβαρή ψυχολογική, σωµατική ή σεξουαλική βία. Κατά τον καθορισµό της βοήθειας

που παρέχεται στους δικαιούχους της προσωρινής προστασίας λαµβάνεται υπόψη η άσκηση

µισθωτής ή ανεξάρτητης δραστηριότητας προκειµένου να καθοριστεί η ικανότητά τους να

ικανοποιούν τις βιοτικές ανάγκες τους.

Εκπαίδευση: Πρόσωπα ηλικίας κάτω των 18 ετών που είναι δικαιούχοι προσωρινής προστα-

σίας δικαιούνται πρόσβαση στο εθνικό εκπαιδευτικό σύστηµα σύµφωνα µε τους όρους και τις

προϋποθέσεις που ισχύουν για τους Έλληνες (άρθρο 14)15

.

Πρόσβαση στην απασχόληση: Το άρθρο 12 του Π.∆. 80/2007 προβλέπει το δικαίωµα των δι-

καιούχων της προσωρινής προστασίας να απασχολούνται σε µισθωτή ή ανεξάρτητη οικονο-

µική δραστηριότητα σύµφωνα µε την ισχύουσα νοµοθεσία καθώς και το δικαίωµα συµµετο-

χής τους σε εκπαιδευτικά προγράµµατα ενηλίκων, προγράµµατα επαγγελµατικής κατάρτισης

ή πρακτικής εξάσκησης. Τα ανωτέρω δικαιώµατα ασκούνται εφόσον οι θέσεις δεν καλύπτο-

νται από πολίτες της ΕΕ, ή από πολίτες των κρατών που δεσµεύονται από τη Συµφωνία για

τον Ευρωπαϊκό Οικονοµικό Χώρο, καθώς επίσης και από νοµίµως διαµένοντες υπηκόους τρί-

13

Βλέπε την αγγλική µετάφραση του διατάγµατος σε http://www.ypes.gr/UserFiles/e144c696-307c-447e-a921-

7b6226b722ba/PD_150_EN2006.doc 14

Η υπουργική απόφασης 13949/16.11.2006 (ΦΕΚ 1747, B) προβλέπει το δικαίωµα των απόρων πολιτών, συ-

µπεριλαµβανοµένων των πολιτών τρίτων χωρών, να έχουν πρόσβαση σε δωρεάν ιατρική και φαρµακευτική πε-

ρίθαλψη. 15

Για το δικαίωµα όλων των παιδιών µεταναστών να έχουν πρόσβασης το εθνικό εκπαιδευτικό σύστηµα βλέπε

επίσης έγγραφο του Συνηγόρου του Παιδιού µε ηµεροµηνία 16.9.2005 απευθυνόµενο στο Υπουργείο Υγείας για

την εφαρµογή του άρθρου 72 του Ν. 3386/2005 που προβλέπει την εγγραφή όλων των παιδιών που είναι µετα-

νάστες στα σχολεία της Πρωτοβάθµιας και της ∆ευτεροβάθµιας Εκπαίδευσης. Για το έγγραφο (στην ελληνική)

βλέπε: http://www.0-18.gr/downloads/oloi-oi-metanastes-echoyn-dikaioma-stin-ekpaideysi-oktobrios-2005

16

των χωρών, που λαµβάνουν επίδοµα ανεργίας. Η ισχύουσα νοµοθεσία για την αµοιβή, την

πρόσβαση στα συστήµατα κοινωνικής ασφάλισης καθώς και τους όρους ή ειδικότερες προϋ-

ποθέσεις όσον αφορά στη µισθωτή ή ανεξάρτητα δραστηριότητα εφαρµόζεται και για τους

δικαιούχους της προσωρινής προστασίας.

Ταξιδιωτικά έγγραφα: Το προεδρικό διάταγµα έχει µεταφέρει στην εθνική νοµοθεσία το τα-

ξιδιωτικό έγγραφο που προβλέπει η Οδηγία 2001/55 και παρέχει στους δικαιούχους της προ-

σωρινής προστασίας τη δυνατότητα να ταξιδεύουν σε άλλα κράτη µέλη της ΕΕ.

Οικογενειακή συνένωση και δηµιουργία οικογένειας: Το άρθρο 15 του προεδρικού διατάγµα-

τος προβλέπει τις προϋποθέσεις της συνένωσης των οικογενειών που υπήρχαν στη χώρα κα-

ταγωγής και χωρίστηκαν λόγω των συνθηκών της µαζικής εισροής. Μέλη της οικογένειας

θεωρούνται:

α. Ο/η σύζυγος του διαµένοντος16, τα ανήλικα άγαµα τέκνα του διαµένοντος ή του/της συζύ-

γου του/της, χωρίς διάκριση ως προς τα γεννηθέντα από ή χωρίς γάµο ή τα εξ υιοθεσίας.

β. Άλλοι συγγενείς Α΄ και Β΄ βαθµού εξ αίµατος ή εξ αγχιστείας που ζούσαν µαζί ως τµήµα

της οικογένειας κατά τη χρονική στιγµή των γεγονότων που οδήγησαν στη µαζική εισροή και

που συντηρούνταν πλήρως ή κυρίως από τον διαµένοντα κατά τη στιγµή αυτή.

Στις περιπτώσεις όπου µέλη της χωρισµένης οικογένειας απολαµβάνουν προσωρινή προστα-

σία σε διαφορετικά κράτη µέλη η ∆ιεύθυνση Αλλοδαπών της Ελληνικής Αστυνοµίας ανα-

λαµβάνει τις κατάλληλες πρωτοβουλίες για την επίτευξη της οικογενειακής ενότητας εφόσον

τα ενδιαφερόµενα πρόσωπα θεωρούνται µέλη της οικογένειας σύµφωνα µε τα οριζόµενα α-

νωτέρω στο στοιχείο α) και αφού ληφθεί υπόψη η σχετική επιθυµία τους. Όταν ο δικαιούχος

της προσωρινής προστασίας βρίσκεται στην Ελλάδα και ένα ή περισσότερα µέλη της οικογέ-

νειάς του δεν βρίσκονται σε κράτος µέλος της ΕΕ η ∆ιεύθυνση Αλλοδαπών της Ελληνικής

Αστυνοµίας εξασφαλίζει την οικογενειακή συνένωση όσον έχουν ανάγκη τη διεθνή προστα-

σία εφόσον υπάγονται στο πεδίο εφαρµογής του ανωτέρω στοιχείου α) . ∆ικαίωµα στην οικο-

γενειακή συνένωση έχουν τα µέλη της οικογένειας που θεωρούνται στενοί συγγενείς και ζού-

σαν ως οικογένεια όταν έλαβαν χώρα τα γεγονότα που προκάλεσαν τη µαζική εισροή και ή-

σαν καθ’ ολοκληρία ή µερικώς εξαρτώµενα από το δικαιούχο της προσωρινής προστασίας

ανεξάρτητα από τον τόπο της διαµονής τους (δηλαδή σε κράτος µέλος ή εκτός κράτους µέ-

λους), λαµβανοµένων υπόψη των δυσµενών επιπτώσεων που ενδεχοµένως προκύψουν εάν

δεν πραγµατοποιηθεί η επανένωση.

Κατά την εφαρµογή των ανωτέρω διατάξεων λαµβάνονται πάντοτε υπόψη πρωτίστως το

συµφέρον των ανήλικων τέκνων. Στα µέλη της οικογένειας που εισέρχονται στη χώρα στο

πλαίσιο διατήρησης της ενότητας της οικογένειας χορηγείται άδεια διαµονής για λόγους προ-

σωρινής προστασίας. Η µεταφορά µελών της οικογένειας του διαµένοντος στο έδαφος άλλου

κράτους µέλους της ΕΕ µε σκοπό τη διατήρηση της ενότητας της οικογένειας συνεπάγεται

στην αφαίρεση των αδειών διαµονής που έχουν εκδοθεί από τις ελληνικές αρχές καθώς και τη

λήξη των υποχρεώσεων της Ελλάδας ως προς την προσωρινή προστασία των ατόµων αυτών.

Ανάλογα µε την περίπτωση, για την εφαρµογή των διατάξεων που αφορούν στη διατήρηση

της οικογενειακής ενότητας, η Ελλάδα συνεργάζεται µε τους αρµόδιους διεθνείς οργανι-

σµούς.

Η παράγραφος 9 του άρθρου 15 ορίζει τις πληροφορίες (δεδοµένα προσωπικού χαρακτήρα,

όπως όνοµα, ιθαγένεια, ηµεροµηνία και τόπος γέννησης, οικογενειακή κατάσταση, οικογε-

νειακός δεσµός, έγγραφα ταυτότητας και ταξιδιωτικά έγγραφα, έγγραφα που αποδεικνύουν

την ύπαρξη οικογενειακού δεσµού, όπως πιστοποιητικό γέννησης και / ή υιοθεσίας, άλλα

έγγραφα που αφορούν τον καθορισµό της ταυτότητας του ατόµου ή του οικογενειακού δε-

16

Με το Ν. 3719/2008 που υιοθετήθηκε στις 26.11.2008 (ΦΕΚ 241 Α) η Ελλάδα αντιµετωπίζει τα εκτός γάµου

ζευγάρια ως παντρεµένα. Σύµφωνα µε το άρθρο 4 του Αστικού Κώδικα οι αλλοδαποί απολαµβάνουν τα αστικά

δικαιώµατα των ηµεδαπών.

17

σµού, άδειες διαµονής, θεωρήσεις ή αποφάσεις απόρριψης αίτησης άδειας διαµονής του α-

τόµου, που έχουν εκδοθεί, καθώς και έγγραφα στα οποία βασίστηκαν οι αποφάσεις, εκκρε-

µείς αιτήσεις άδειας διαµονής ή θεώρησης, µε αναφορά στο στάδιο στο οποίο ευρίσκεται η

διεκπεραίωση των αιτήσεων αυτών) που διαβιβάζονται στα άλλα κράτη µέλη µετά την υπο-

βολή αιτήµατος για την επίτευξη της οικογενειακής ενότητας δικαιούχου της προσωρινής

προστασίας.

Τέλος, η παράγραφος 10 του άρθρου 15 προβλέπει ότι οι ρυθµίσεις για την οικογενειακή ε-

πανένωση των δικαιούχων προσωρινής προστασίας δεν εφαρµόζονται στις περιπτώσεις της

επανένωσης άλλων κατηγοριών µεταναστών/αλλοδαπών που ζουν στη χώρα.

Το προεδρικό διάταγµα δεν προβλέπει ειδικότερα για το δικαίωµα των δικαιούχων προσωρι-

νής προστασίας να δηµιουργούν οικογένεια στην Ελλάδα. Όµως, η ελληνική νοµοθεσία (άρ-

θρο 4 του Αστικού Κώδικα) αναγνωρίζει ότι οι αλλοδαποί απολαµβάνουν τα αστικά δικαιώ-

µατα των ηµεδαπών. Τούτο σηµαίνει ότι θεωρητικά δικαιούνται να δηµιουργούν οικογένεια

οι δικαιούχοι προσωρινής προστασίας που διαµένουν στην Ελλάδα.

Σύµφωνα µε το άρθρο 16 του προεδρικού διατάγµατος οι ασυνόδευτοι ανήλικοι δικαιούνται

ειδική εκπροσώπηση, που ανατίθεται στους ενήλικους συγγενείς τους, σε ανάδοχες οικογέ-

νειες, στους διευθυντές των κέντρων υποδοχής που ιδρύονται για τη στέγαση των ασυνόδευ-

των ανηλίκων και στα πρόσωπα που είχαν τη φροντίδα τους όταν διέφυγαν από τη χώρα κα-

ταγωγή στους. Σε όλες τις περιπτώσεις απαιτείται η συγκατάθεση του υπεύθυνου για τη φρο-

ντίδα τους, και η γνώµη τους λαµβάνεται υπόψη ανάλογα µε την ηλικία τους. Αρχή αρµόδια

για την εφαρµογή των προστατευτικών µέτρων που αφορούν στους ασυνόδευτους ανήλικους

είναι το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης. Επιπλέον, οι αστυνοµικές αρχές

που εκδίδουν άδειες διαµονής στους ασυνόδευτους ανήλικους δικαιούχους του καθεστώτος

της προσωρινής προστασίας υποχρεούνται να ενηµερώνουν τον Εισαγγελέα Ανηλίκων και / ή

Πρωτοδικών.

Πολιτογράφηση: Χωρίς να αποκλείονται ρητά από το πεδίο εφαρµογής του ΚΕΙ17

, οι δικαιού-

χοι της προσωρινής προστασίας δεν δικαιούνται την προνοµιακή µεταχείριση στην περίπτω-

ση της πολιτογράφησης. Τούτο σηµαίνει ότι υποχρεούνται να αποδείξουν 10ετή νόµιµη δια-

µονή στην Ελλάδα την τελευταία 12ετία πριν την κατάθεση της αίτησης πολιτογράφησης.

Η Οδηγία 2004/83/ΕΚ της 29ης

Απριλίου 2004 για τη θέσπιση ελάχιστων απαιτήσεων για

την αναγνώριση και το καθεστώς των υπηκόων τρίτων χωρών ή των απάτριδων ως προσφύ-

γων ή ως προσώπων που χρήζουν διεθνούς προστασίας για άλλους λόγους έχει µεταφερθεί

στην ελληνική νοµοθεσία µε το Π.∆. 96/2008 (ΦΕΚ 152 Α).

Από τον Ιούνιο του 2008, το καθεστώς του πρόσφυγα καθορίζεται σύµφωνα µε το Π.∆.

90/2008 (ΦΕΚ 138 Α) όπως τροποποιήθηκε πρόσφατα (το 2009 µε το Π.∆. 81/2008, ΦΕΚ 99

Α). Το Π.∆. 90/2008 µετέφερε στην ελληνική νοµοθεσία την Οδηγία 2005/85/ΕΚ της 1ης

∆ε-

κεµβρίου 2005 σχετικά µε τις ελάχιστες προδιαγραφές για τις διαδικασίες µε τις οποίες τα

κράτη χορηγούν και ανακαλούν το καθεστώς του πρόσφυγα. Η διαδικασία που υιοθετήθηκε

µε το Π.∆. 96/2008 πρόβλεπε την εξέταση των αιτηµάτων ασύλου από τις ελληνικές αρχές (η

Ελληνική Αστυνοµία είναι το αρµόδιο όργανο για την εφαρµογή της διαδικασίας καθορισµού

του καθεστώτος του πρόσφυγα) σε δύο βαθµούς. Η πρώτη απόφαση εκδιδόταν από την Κε-

ντρική Αρχή (∆ιευθυντή της ∆ιεύθυνσης Αλλοδαπών της Ελληνικής Αστυνοµίας) µε βάση

πρόταση του αστυνοµικού υπαλλήλου που διεξήγαγε τη συνέντευξη για τον καθορισµό του

καθεστώτος του πρόσφυγα: τούτο σηµαίνει ότι το αποφασίζον όργανο δεν είχε άµεση επικοι-

νωνία µε τον αιτούντα άσυλο. Στη συνέχεια, ο απορριφθείς αιτών άσυλο δικαιούτο να ασκή-

σει προσφυγή ενώπιον εξαµελούς Επιτροπής (στην οποία συµµετείχαν οι εκπρόσωποι του

17

Για την επίσηµη µετάφραση στην αγγλική βλέπε

http://www.ypes.gr/UserFiles/24e0c302-6021-4a6b-b7e4-8259e281e5f3/ratification_GNC.doc

18

∆ικηγορικού Συλλόγου Αθηνών, της Ύπατης Αρµοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, του

Υπουργείου Εξωτερικών και της Ελληνικής Αστυνοµίας υπό την προεδρία του νοµικού συµ-

βούλου του Υπουργείου Εσωτερικών. Στην περίπτωση απόρριψη της προσφυγής από την

προαναφερόµενη Επιτροπή ο αιτών δικαιούτο να προσφύγει ενώπιον του Συµβουλίου της

Επικρατείας για την ακύρωση της απόφασης και να αιτηθεί την αναστολή εκτέλεσης της

προσβαλλόµενης απόφασης (προσωρινή δικαστική προστασία). Στην περίπτωση της ανα-

γνώρισης του καθεστώτος του πρόσφυγα µόνον ο Υπουργός Εσωτερικών δικαιούτο να ασκή-

σει προσφυγή για την ακύρωση της σχετικής απόφασης ενώπιον του Συµβουλίου της Επικρα-

τείας. Η προαναφερόµενη διαδικασία για τον καθορισµό του καθεστώτος του πρόσφυγα ε-

φαρµόστηκε από την 11.7.2008 (ηµεροµηνία δηµοσίευσης του Π.∆. στην Εφηµερίδα της Κυ-

βέρνησης) έως την 21.7.2009 (σύµφωνα µε το άρθρο 10 του Π.∆. 81/2009).

Το νέο νοµοθετικό πλαίσιο για τον καθορισµό του καθεστώτος του πρόσφυγα καταργεί τη

εξέταση του αιτήµατος ασύλου από τη διοίκηση σε δεύτερο βαθµό. Αρµόδιες αρχές να απο-

φασίσουν επί του αιτήµατος ασύλου είναι οι ∆ιευθυντές των ∆ιευθύνσεων Αλλοδαπών της

Αττικής και της Θεσσαλονίκης και οι ∆ιευθυντές των Αστυνοµικών ∆ιευθύνσεων όπου κατα-

τίθεται η αίτηση ασύλου. Και πάλι, το αποφασίζον όργανο δεν συµµετέχει στη συνέντευξη

για τον καθορισµό του καθεστώτος του πρόσφυγα, που διεξάγεται από Γνωµοδοτική Επιτρο-

πή που ιδρύεται στις ∆ιευθύνσεις Αλλοδαπών της Αττικής και της Θεσσαλονίκης και στις

αστυνοµικές διευθύνσεις της χώρας και αποτελείται από δύο εκπροσώπους της Ελληνικής

Αστυνοµίας, έναν εκπρόσωπο της ∆ιεύθυνσης Μετανάστευσης του Υπουργείου Εσωτερικών

και έναν εκπρόσωπο της Ύπατης Αρµοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες. Οι απορριφθέ-

ντες αιτούντες άσυλο δικαιούνται να ασκήσουν προσφυγή για την ακύρωση της απόφασης

ενώπιον του Συµβουλίου της Επικρατείας και να αιτηθούν προσωρινή δικαστική προστασία.

Η «µαζική εισροή» αιτούντων άσυλο στην Ελλάδα (περίπου 45.000 έφθασαν την περίοδο

2006-200818

) τα πρόσφατα χρόνια συσσώρευσε τα αιτήµατα ασύλου που οι ελληνικές αρχές

αδυνατούσαν να διαχειριστούν. Έτσι επέλεξαν να καταργήσουν την εξέταση των αιτηµάτων

ασύλου από τη διοίκηση σε δεύτερο βαθµό για να επιλύσουν το πρόβληµα. Σύµφωνα µε την

Ύπατη Αρµοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες «οι θεσµικές αλλαγές που εισήγαγε το Π.∆.

81/2009 δεν εγγυώνται επαρκώς την αποτελεσµατικότητα και το δίκαιο χαρακτήρα της διαδι-

κασίας καθορισµού του καθεστώτος του πρόσφυγα σύµφωνα µε τις απαιτήσεις της διεθνούς

και ευρωπαϊκής νοµοθεσίας. Το νέο προεδρικό διάταγµα αποκεντρώνει τη διαδικασία λήψης

αποφάσεων σε πρώτο βαθµό σε περισσότερες από 50 αστυνοµικές διευθύνσεις της χώρας που

αντιµετωπίζουν σηµαντικές ελλείψεις όσον αφορά το εξειδικευµένο προσωπικό, τις υπηρεσί-

ες διερµηνείας και τη νοµική συνδροµή. Επίσης, καταργεί την υπάρχουσα Επιτροπή Προσφυ-

γών, το αποφασιστικό όργανο δεύτερο βαθµό, και διατηρεί περιορισµένο δικαστικό έλεγχο

ενώπιον του Συµβουλίου της Επικρατείας, χωρίς να παρέχει εγγυήσεις αποτελεσµατικής προ-

σφυγής»19

.

Η µελέτη της Ύπατης Αρµοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες για την Εφαρµογής της Ο-

δηγίας της ΕΕ για το Χαρακτηρισµό του Πρόσφυγα και πρόσφατες εκθέσεις που δηµοσιεύ-

τηκαν για το καθεστώς και τη µεταχείριση των αιτούντων άσυλο στην Ελλάδα20

εντοπίζουν

18

See http://www.unhcr.org/pages/4a1d406060.html 19Βλέπε επίσης άρθρο που δηµοσιεύτηκε στις 30.7.2009 στην εφηµερίδα New York Times “Greece’s Refugee

Problem” (σεt http://www.nytimes.com/2009/07/29/opinion/29iht-edfrelick.html?_r=1), συνέντευξη µε τον α-

ντιπρόσωπο του γραφείου της Ύπατης Αρµοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες στη Ρώµη για τον ελληνικό

σύστηµα ασύλου που υιοθετήθηκε µε το Π.∆. 81/2009 (σε

http://www.unhcr.gr/Press_Rel/28_07_2009_InterviewJolles.htm), δελτίο τύπου 09/32 της 17.7.2009 του Γρα-

φείου της Ύπατης Αρµοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες περί της µη συµµετοχής της στη νέα διαδικασία

καθορισµού του καθεστώτος του πρόσφυγα (σε http://www.unhcr.gr/Press_Rel/31_2009_17July.htm)

20 Βλέπε έκθεση που δηµοσίευσε στις 4.2.2009 ο Επίτροπος του Συµβουλίου της Ευρώπης για τα ∆ικαιώµατα

του Ανθρώπου (σε

19

σοβαρά κενά στην εφαρµογή της διαδικασίας καθορισµού του καθεστώτος του πρόσφυγα

(π.χ. έλλειψη προσήκουσας διερµηνείας κατά τη συνέντευξη για τον καθορισµό του καθε-

στώτος του πρόσφυγα, διεξαγωγή των συνεντεύξεων από τους διερµηνείς και όχι από τα αρ-

µόδια κρατικά όργανα21

, παράλειψη καταγραφής αιτηµάτων ασύλου, εκτός εάν ο ενδιαφερό-

µενος έχει τη συνδροµή δικηγόρο22

, παράλειψη διεξαγωγής των κατάλληλων συνεντεύξεων

µε τους ασυνόδευτους ανήλικους – αιτούντες άσυλο) στην Ελλάδα.

Επικαλούµενη τις ανωτέρω νοµοθετικές εξελίξεις και τη µη εφαρµογή των διαδικαστικών

εγγυήσεων που δικαιούνται οι αιτούντες άσυλο δυνάµει της ελληνικής νοµοθεσίας η Ύπατη

Αρµοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες αποφάσισε να µην συµµετέχει23

στις γνωµοδοτικές

Επιτροπές των Αστυνοµικών ∆ιευθύνσεων που είναι αρµόδιες για την εξέταση των αιτήσεων

ασύλου.

Οι απορριφθέντες αιτούντες άσυλο που καταθέτουν αίτηση για την ακύρωση της αρνητικής

διοικητικής απόφασης ενώπιον του Συµβουλίου της Επικρατείας έχουν το δικαίωµα να αιτη-

θούν αναστολή εκτέλεσης της προσβαλλόµενης απόφασης: στην περίπτωση που το δικαστή-

ριο δεχθεί το σχετικό αίτηµά τους δικαιούνται να ασκήσουν όλα τα δικαιώµατα που αναγνω-

ρίζονται στους αιτούντες άσυλο (π.χ. δικαίωµα σε άδεια διαµονής και εργασίας, σε ιατρική

και φαρµακευτική περίθαλψη, σε στέγαση, σε ταξιδιωτικά έγγραφα κατά τους όρους και τις

προϋποθέσεις που ορίζει η Οδηγία για την Υποδοχή των Αιτούντων Άσυλο).

Άδειες διαµονής και υποχρεώσεις ανανέωσης: Το άρθρο 24 του Π.∆. 96/2008 ορίζει ότι στον

πολίτη τρίτης χώρας ή στον ανιθαγενή που αναγνωρίζεται το καθεστώς του πρόσφυγα χορη-

γείται άδεια διαµονής 5ετούς διάρκειας που ανανεώνεται για ισόχρονο διάστηµα µετά από

σχετική αίτηση του ενδιαφερόµενου. Σε περίπτωση που παρέλθει διετία από τη λήξη της ως

άνω άδειας διαµονής χωρίς ο δικαιούχος να µεριµνήσει για την ανανέωσή της η Κεντρική

Αρχή επανεξετάζει τους λόγους χορήγησης του καθεστώτος του πρόσφυγα. Η εκπρόθεσµη

χωρίς αιτιολογία κατάθεση της αίτησης για την ανανέωση της άδειας διαµονής δεν αρκεί για

να οδηγήσει σε απόρριψή της.

Σύµφωνα µε την παράγραφο 2 του άρθρου 24 του Π.∆. 96/2008 στους πολίτες τρίτες χωρών

ή στους ανιθαγενείς στους οποίους έχει αναγνωριστεί το καθεστώς επικουρικής προστασίας

χορηγείται άδεια διαµονής 2ετούς ισχύος. Η άδεια αυτή ανανεώνεται µε απόφαση της απο-

φαινόµενης αρχής επί τη βάσει σχετικής αίτησης που καταθέτει ο δικαιούχος το αργότερο

τριάντα ηµερολογιακές ηµέρες πριν τη λήξη της. Εάν δεν καταθέσει εµπρόθεσµα την αίτηση

ανανέωση και δεν αιτιολογεί επαρκώς τους λόγους της καθυστερηµένης υποβολής, η κεντρι-

κή αρχή επανεξετάζει τους λόγους χορήγησης του καθεστώτος της επικουρικής προστασίας.

Οι προαναφερόµενες άδειες δεν χορηγούνται όταν συντρέχουν σοβαροί λόγοι εθνικής ασφά-

λειας ή δηµόσιας τάξης (άρθρο 24 παρ. 3 του Π.∆. 96/2008).

https://wcd.coe.int/com.instranet.InstraServlet?Index=no&command=com.instranet.CmdBlobGet&Instr

anetImage=1163266&SecMode=1&DocId=1361712&Usage=2) 21

Βλέπε την έκθεση που δηµοσίευσε η οργάνωση ProAsyl για την έρευνα που διεξήγαγε από 20 έως 28 Οκτω-

βρίου 2008 (σε

http://hosting01.vivodinet.gr/unhcr/protect/files/REPORTS%20ON%20GREECE/NGO/proasyl2008Greece.pdf)

και τις εκθέσεις της οργάνωσης Human Rights Watch “Stuck in a Revolving Door”, που δηµοσιεύθηκε το Νο-

έµβριο του 2008 (σε: http://www.hrw.org/en/reports/2008/11/26/stuck-revolving-door-0) και “Left to Survive:

systematic failure to protect unaccompanied migrant children in Greece” που δηµοσιεύθηκε το ∆εκέµβριο του

2008 (σε: http://www.hrw.org/en/reports/2008/12/22/left-survive) . 22Βλέπε πρόσφατη απόφαση του Ευρωπαϊκού ∆ικαστηρίου των ∆ικαιωµάτων του Ανθρώπου στην υπόθεση

SD κατά Ελλάδας (Προσφυγή Νο 53541/07) σε

http://cmiskp.echr.coe.int/tkp197/view.asp?action=html&documentId=851149&portal=hbkm&source=externalb

ydocnumber&table=F69A27FD8FB86142BF01C1166DEA398649. 23

Βλέπε ανωτέρω υποσηµείωση 13.

20

Στα µέλη της οικογένειας των δικαιούχων της διεθνούς προστασίας χορηγούνται άδειες δια-

µονής ισόχρονης ισχύος (δηλαδή 5ετούς διάρκειας στους δικαιούχους του προσφυγικού κα-

θεστώτος και 2ετούς διάρκειας στους δικαιούχους της επικουρικής προστασίας).

Εκτός από τις προαναφερόµενες άδειες διαµονής οι αρµόδιες αρχές χορηγούν στους δικαιού-

χους της διεθνούς προστασίας δελτίο ταυτότητας στο οποίο αναγράφονται τα προσωπικά

τους στοιχεία και το καθεστώς στο οποίο τελούν (άρθρο 24 παρ. 5 του Π.∆. 96/2008).

Η Κεντρική Αρχή χορηγεί στους πρόσφυγα τα έγγραφα και τα πιστοποιητικά που προβλέπει

το άρθρο 25 της Σύµβασης της Γενεύης (άρθρο 24 παρ. 6 του Π.∆. 96/2008).

Άρθρα 3 και 12 της Οδηγίας 2003/109 για τους Επί Μακρό ∆ιαµένοντες: Οι δικαιούχοι του

προσφυγικού καθεστώτος και της επικουρικής προστασίας δεν εµπίπτουν στο πεδίο εφαρµο-

γής του άρθρου 3 της Οδηγίας 2003/109 για τους επί µακρό διαµένοντες (που έχει µεταφερθεί

στην ελληνική νοµοθεσία µε το Π.∆. 150/2006). Έτσι δεν έχουν πρόσβαση στα οφέλη και

στα δικαιώµατα του καθεστώτος του επί µακρό διαµένοντος. Όσον αφορά στο άρθρο 12 της

Οδηγίας 2003/109/ΕΚ για τους επί µακρό διαµένοντες υπογραµµίζεται ότι η ελληνική νοµο-

θεσία και νοµολογία προβλέπει την εφαρµογή της αρχής της αναλογικότητας µε αποτέλεσµα

οι πρόσφυγες και οι δικαιούχοι της επικουρικής προστασίας να έχουν επαρκή και αποτελε-

σµατική δικαστική προστασία όταν βάσιµα επικαλούνται λόγους που δικαιολογούν την ε-

φαρµογή της.

Ιατρική περίθαλψη και κοινωνικά οφέλη: Το άρθρο 29 του Π.∆. 96/2008 προβλέπει ότι οι δι-

καιούχοι της διεθνούς προστασίας δικαιούνται ιατρική περίθαλψη µε τους όρους ου προβλέ-

πονται για τους Έλληνες πολίτες. Η αναγκαία ιατρική περίθαλψη µε τους ίδιους όρους που

ισχύουν για τους Έλληνες πολίτες παρέχεται στους δικαιούχους διεθνούς προστασίας µε ι-

διαίτερες ανάγκες και ιδίως στις εγκύους, στα πρόσωπα µε ειδικές ανάγκες, στα πρόσωπα που

έχουν υποστεί βασανιστήρια, βιασµό, σοβαρές µορφές ψυχολογικής, σωµατικής ή σεξουαλι-

κής βίας, στους ανήλικους που υπήρξαν θύµατα οιασδήποτε µορφής κακοµεταχείρισης, πα-

ραµέλησης, εκµετάλλευσης, βασανιστηρίων, βάναυσης ή απάνθρωπης ή εξευτελιστικής µε-

ταχείρισης καθώς και στα πρόσωπα που έχουν υποφέρει εξαιτίας ένοπλων συγκρούσεων.

Σύµφωνα µε το άρθρο 28 του Π.∆. 96/2008 στους δικαιούχους της διεθνούς προστασίας πα-

ρέχεται η αναγκαία συνδροµή σε θέµατα κοινωνικής αρωγής µε τους όρους που ισχύουν για

τους Έλληνες πολίτες.

Περαιτέρω, η διάταξη του άρθρου 15 του Π.∆. 266/1999 για την κοινωνική προστασία των

αναγνωρισµένων προσφύγων (ΦΕΚ 217 Α) προβλέπει την παροχή δωρεάν ιατρικής και φαρ-

µακευτικής περίθαλψης στους αναγνωρισµένους πρόσφυγες που διαµένουν στην Ελλάδα ε-

φόσον είναι ανασφάλιστοι και άποροι.

Εκπαίδευση: Το άρθρο 27 του Π.∆. 96/2008 εγγυάται την πρόσβαση στο εθνικό εκπαιδευτικό

σύστηµα σε κάθε ανήλικο που έχει χορηγηθεί το καθεστώς διεθνούς προστασίας µε τους ό-

ρους που ισχύουν για τους Έλληνες πολίτες. Η πρόσβαση στο γενικό εκπαιδευτικό σύστηµα

και σε προγράµµατα περαιτέρω κατάρτισης ή επιµόρφωσης, επιτρέπεται στους ενήλικες

στους οποίους έχει χορηγηθεί καθεστώς διεθνούς προστασίας, µε τους ίδιους όρους που ισχύ-

ουν για τους νοµίµως διαµένοντες στην Ελλάδα πολίτες τρίτων χωρών. Οι δικαιούχοι της διε-

θνούς προστασίας απολαµβάνουν ίση µεταχείριση µε τους Έλληνες πολίτες όσον αφορά στην

αναγνώριση αλλοδαπών πτυχίων, πιστοποιητικών και λοιπών αποδεικτικών επίσηµων τίτλων.

Πρόσβαση στην απασχόληση: Το άρθρο 26 του Π.∆. 96/2008 προβλέπει ότι οι δικαιούχοι του

καθεστώτος διεθνούς προστασίας δικαιούνται να ασκούν µισθωτή ή ανεξάρτητη δραστηριό-

τητα σύµφωνα µε τις διατάξεις του Π.∆. 189/1998 (ΦΕΚ 140 Α). Σύµφωνα µε το άρθρο 1

του προαναφερόµενου Π.∆. σε αλλοδαπό, στον οποίο έχει αναγνωρισθεί η προσφυγική ιδιό-

τητα και είναι κάτοχος άδειας παραµονής, χορηγείται ισόχρονης διάρκειας άδεια εργασίας

από τις κατά τόπον αρµόδιες υπηρεσίες Επιθεωρήσεως Εργασίας της Νοµαρχιακής Αυτοδιοί-

κησης, εφόσον υποβάλει αυτοπροσώπως τα Παρακάτω δικαιολογητικά: α) Αίτηση, β) Θεω-

ρηµένο αντίγραφο ταυτότητας πρόσφυγα ή απόφαση αναγνώρισης προσφυγικής ιδιότητας, γ)

21

Θεωρηµένο αντίγραφο άδειας παραµονής, δ) ∆ήλωση του εργοδότη ότι προτίθεται να τον

απασχολήσει. ∆εν απαιτείται η δήλωση αυτή στην περίπτωση που ο πρόσφυγας λόγω της

φύσεως της εργασίας εναλλάσσει εργοδότες, ε) Πιστοποιητικό κρατικού υγειονοµικού φορέα,

που να βεβαιώνει ότι δεν πάσχει από µολυσµατική ασθένεια, στ) Οποιοδήποτε άλλο δικαιο-

λογητικό απαιτείται και για τον ηµεδαπό προς άσκηση της συγκεκριµένης εργασίας. Για την

έκδοση της ανωτέρω άδειας εργασίας δεν ακολουθείται η προβλεπόµενη για τους αλλοδα-

πούς διαδικασία της προέγκρισης. Η χορηγούµενη αρχική άδεια εργασίας δεν υπόκειται σε

τέλη. Επίσης δεν υπόκεινται σε τέλη οι ανανεώσεις της άδειας µε την προϋπόθεση ότι ο

ενδιαφερόµενος έχει προσκοµίσει βεβαίωση της αρµόδιας ∆ΟΥ για την υποβολή από αυτόν

φορολογικής δήλωσης ή υπεύθυνη δήλωση του Ν. 1599/1986 ( 75 Α) για το νόµιµο της α-

παλλαγής του από την υποχρέωση υποβολής φορολογικής δήλωσης. Με τις αυτές ως άνω

προϋποθέσεις χορηγείται άδεια εργασίας και στον ή την σύζυγο του πρόσφυγα, που αφίχθηκε

στην Ελλάδα στα πλαίσια της οικογενειακής συνένωσης και είναι κάτοχος άδειας παραµονής,

καθώς και στον αλλοδαπό, ο οποίος διαµένων νόµιµα στη χώρα, τέλεσε γάµο µε αναγνωρι-

σµένο πρόσφυγα και για όσο χρόνο αυτός ο γάµος εξακολουθεί να ισχύει. Οι κατά τόπον αρ-

µόδιες υπηρεσίες των Επιθεωρήσεων Εργασίας της Νοµαρχιακής Αυτοδιοίκησης κοινο-

ποιούν την κατά τα ανωτέρω χορηγούµενη άδεια εργασίας στην αρµόδια ∆ιεύθυνση του Υ-

πουργείου ∆ηµόσιας Τάξης.

Η διάταξη του άρθρου 2 του Π.∆. 189/1999 προβλέπει τις προϋποθέσεις για την άσκηση ε-

λεύθερου επαγγέλµατος από τους πρόσφυγες: σε αλλοδαπό που έχει αναγνωρισθεί η προ-

σφυγική ιδιότητα, χορηγείται άδεια άσκησης ελευθέρου επαγγέλµατος, εφόσον υποβάλει αυ-

τοπροσώπως στις αρµόδιες υπηρεσίες των Επιθεωρήσεων Εργασίας της Νοµαρχιακής Αυ-

τοδιοίκησης, τα παρακάτω δικαιολογητικά: α) Αίτηση µε πλήρη στοιχεία ταυτότητας του αλ-

λοδαπού στην οποία αναγράφεται το είδος και η έδρα της επιχείρησης ή του επαγγέλµατος

που πρόκειται να ασκήσει, β) Παραστατικά και αποδεικτικά στοιχεία προέλευσης του κεφα-

λαίου που απαιτείται για την επένδυση. γ) Τα προβλεπόµενα από το άρθρο 1 µε στοιχεία β, γ,

ε και στ δικαιολογητικά. Αρµόδιες για τη χορήγηση της ανωτέρω άδειας είναι οι υπηρεσίες

των Επιθεωρήσεων Εργασίας της Νοµαρχιακής Αυτοδιοίκησης, οι οποίες κατά την εξέταση

του αιτήµατος εφαρµόζουν αναλόγως τη διαδικασία που προβλέπεται για τους αλλοδαπούς.

Οι ανωτέρω υπηρεσίες ενηµερώνουν για τη χορήγηση ή µη της αδείας την αρµόδια ∆ιεύθυν-

ση του Υπουργείου ∆ηµόσιας Τάξης.

Επίσης, οι δικαιούχοι της διεθνούς προστασίας µπορούν να συµµετέχουν σε εκπαιδευτικά

προγράµµατα για ενήλικες που σχετίζονται µε την απασχόληση, επαγγελµατική κατάρτιση

και πρακτική εξάσκηση σε χώρους εργασίας, µε τους ίδιους όρους που ισχύουν για τους Έλ-

ληνες πολίτες. Η διάταξη της παραγράφου 3 του άρθρου 26 του Π.∆. 96/2008 ορίζει ότι για

τους δικαιούχους του καθεστώτος διεθνούς προστασίας εφαρµόζονται οι ισχύουσες διατάξεις

για την αµοιβή, την πρόσβαση στο σύστηµα κοινωνικής ασφάλισης όσον αφορά στη µισθωτή

ή στην ανεξάρτητη δραστηριότητα καθώς και στους όρους εργασίας.

Ταξιδιωτικά έγγραφα: Σύµφωνα µε το άρθρο 25 του Π.∆. 96/2008 στο δικαιούχο του προ-

σφυγικού καθεστώτος χορηγείται, µετά από σχετική αίτησή του στις αρµόδιες αρχές, ταξι-

διωτικό έγγραφο, που έχει τη µορφή που ορίζει το Παράρτηµα της Σύµβασης της Γενεύης,

για να ταξιδεύει στο εξωτερικό, εκτός εάν αντιτίθενται σε τούτο λόγοι εθνικής ασφάλειας που

τον αφορούν προσωπικά ή εάν έχει καταδικαστεί για σοβαρό αδίκηµα ή εάν εκκρεµεί σε βά-

ρος του διαδικασία παύσης, αποκλεισµού, ανάκλησης ή ακύρωσης του καθεστώτος του πρό-

σφυγα. Για τις προϋποθέσεις χορήγησης του ταξιδιωτικού εγγράφου και τα απαιτούµενα δι-

καιολογητικά εφαρµόζονται αναλογικά οι διατάξεις που ισχύουν για τα διαβατήρια των Ελ-

λήνων πολιτών. Σύµφωνα µε τη διάταξη της παραγράφου 2 του άρθρου 25 του Π.∆. 96/2008

το ταξιδιωτικό έγγραφο που εκτυπώνεται από την Υπηρεσία ∆ιαβατηρίων της Ελληνικής Α-

στυνοµίας έχει διάρκεια 5 ετών από την ηµεροµηνία έκδοσής του όταν ο κάτοχος είναι ενήλι-

κας ή ανήλικος που έχει συµπληρώσει το 14ο έτος της ηλικίας του και 3 ετών εάν είναι ανή-

22

λικος κάτω των 14 ετών. Οι ρυθµίσεις αυτές ισχύουν για τους δικαιούχους της επικουρικής

προστασίας που αδυνατούν να εφοδιασθούν µε εθνικό διαβατήριο και υφίστανται σοβαροί

ανθρωπιστικοί λόγοι ή αποδεδειγµένα σοβαροί λόγοι υγείας που απαιτούν τη µετάβαση τους

στο εξωτερικό, εκτός αν συντρέχουν λόγοι εθνικής ασφάλειας ή δηµόσιας τάξης (άρθρο 25

παρ. 4 του Π.∆. 96/2008). Κατά τη απόφασης της Κεντρικής Αρχής που απορρίπτει αίτηµα

για τη χορήγηση ή την αντικατάσταση του ταξιδιωτικού εγγράφου ο ενδιαφερόµενος δύνα-

νται να προσφεύγει εντός 10 ηµερών από την κοινοποίηση της απόφασης ενώπιον του Προϊ-

σταµένου Κλάδου Ασφάλειας και Τάξης του Αρχηγείου της Ελληνικής Αστυνοµίας που α-

ποφαίνεται εντός δέκα ηµερών (άρθρο 25 παρ. 2 του Π.∆. 96/2008).

Οι κάτοχοι ταξιδιωτικών εγγράφων της Σύµβασης της Γενεύης του 1951 που έχουν αναγνω-

ριστεί πρόσφυγες από άλλα συµβαλλόµενα κράτη και διαµένουν νόµιµα στην Ελλάδα δικαι-

ούνται να αιτηθούν την ανανέωσή τους από τις ελληνικές αρχές δυνάµει της παραγράφου 11

του Παραρτήµατος της Σύµβασης.

Οικογενειακή συνένωση και δηµιουργία οικογένειας: Σύµφωνα µε το άρθρο 13 του Π.∆.

67/2008 (ΦΕΚ 223, Α) αλλοδαπός ο οποίος έχει αναγνωρισθεί ως πρόσφυγας, µπορεί να ζη-

τήσει οποτεδήποτε, για λόγους οικογενειακής επανένωσης την είσοδο και εγκατάσταση µαζί

του των αναφερόµενων στην παρ. 1 του ιδίου άρθρου προσώπων και επιπλέον :

α. των ενήλικων άγαµων τέκνων αυτού ή του συζύγου του, εφόσον αυτά δεν µπορούν αντι-

κειµενικά να καλύψουν τις ανάγκες τους λόγω της κατάστασης της υγείας τους,

β. των γονέων του, εφόσον οι τελευταίοι σύµφωνα µε υπεύθυνη δήλωση του πρόσφυγα συ-

νοικούσαν και συντηρούνταν από αυτόν πριν την άφιξη τους στην Ελλάδα και στερούνται

της απαραίτητης οικογενειακής υποστήριξης στη χώρα καταγωγής και

γ. του εκτός γάµου συντρόφου του, µε τον οποίο διατηρεί σταθερή σχέση µακράς διαρκείας

δεόντως αποδεδειγµένη.

Εάν ο πρόσφυγας είναι ασυνόδευτος ανήλικος επιτρέπεται η οικογενειακή επανένωση :

α. µε τους εξ αίµατος πρώτου βαθµού ανιόντες του, ανεξάρτητα από τη συνδροµή των προ-

βλεπόµενων ανωτέρω υπό στοιχείο β΄ 1 προϋποθέσεων και

β. µε το νόµιµο επίτροπο ή άλλο µέλος της οικογένειας του, εφόσον ο ανήλικος δεν έχει εξ

αίµατος ανιόντες ή αυτοί δεν µπορούν να εντοπισθούν.

Το άρθρο 14 του Π.∆. 167/2008 προβλέπει τη διαδικασία που εφαρµόζεται και τα έγγραφα

που πρέπει να κατατεθούν στο πλαίσιο της οικογενειακής συνένωσης. Σχετικά, ο πρόσφυγας

υποχρεούται να καταθέσει στις αρµόδιες αρχές τα εξής έγγραφα:

α. Αίτηση στην οποία δηλώνει ρητά ότι επιθυµεί την έλευση των µελών της οικογένειας του

στην Ελλάδα.

β. Πρόσφατο πιστοποιητικό οικογενειακής κατάστασης ή άλλο έγγραφο επίσηµα µεταφρα-

σµένο στα ελληνικά και επικυρωµένο από αρµόδια ελληνική αρχή, από το οποίο να προκύ-

πτει ο οικογενειακός δεσµός των προς έλευση προσώπων µε τον πρόσφυγα, καθώς και η ηλι-

κία τους. Εφόσον ο πρόσφυγας δεν µπορεί να προσκοµίσει τα παραπάνω έγγραφα, οι αρµό-

διες αρχές παραλαβής και εξέτασης ασύλου λαµβάνουν υπόψη τους άλλα πρόσφορα αποδει-

κτικά στοιχεία. Απόφαση απόρριψης της αίτησης δεν µπορεί να θεµελιώνεται αποκλειστικά

στην µη ύπαρξη των εν λόγω δικαιολογητικών.

γ. Ακριβές αντίγραφο των ταξιδιωτικών εγγράφων του µέλους ή των µελών της οικογένειας.

δ. Εφόσον η αίτηση για οικογενειακή επανένωση αφορά τους γονείς απαιτείται επιπλέον : i)

βεβαίωση δηµόσιου φορέα κοινωνικής ασφάλισης µε την οποία αποδεικνύεται ότι ο πρόσφυ-

γας διαθέτει πλήρη ασφάλιση ασθένειας ως προς το σύνολο των κινδύνων που προβλέπονται

για τις αντίστοιχες κατηγορίες εργαζοµένων ηµεδαπών, η οποία να καλύπτει και τα µέλη της

οικογένειας του που θα συντηρούνται από αυτόν, ή ii) εκκαθαριστικό σηµείωµα φορολογικής

αρχής ή οποιοδήποτε άλλο δηµόσιο έγγραφο, από το οποίο να αποδεικνύεται ότι διαθέτει ε-

τήσιο προσωπικό εισόδηµα σταθερό και τακτικό, επαρκές για τις ανάγκες του ιδίου και της

οικογένειας του, το οποίο δεν προέρχεται από το σύστηµα κοινωνικής αρωγής της Χώρας. Το

23

εισόδηµα αυτό δεν µπορεί να είναι µικρότερο από τις ετήσιες αποδοχές του ανειδίκευτου ερ-

γάτη, προσαυξηµένο κατά 20% για τη σύζυγο και κατά 15% για κάθε γονέα και τέκνο και iii)

επικυρωµένο συµβόλαιο αγοράς κατοικίας ή σύµβαση µίσθωσης κατοικίας θεωρηµένη από

δηµόσια οικονοµική υπηρεσία ή άλλο επικυρωµένο έγγραφο που να αποδεικνύει ότι ο πρό-

σφυγας διαθέτει κατάλυµα που µπορεί να καλύψει τις ανάγκες στέγασης του ιδίου και της

οικογένειας του.

Εφόσον η αίτηση για οικογενειακή επανένωση αφορά τον εκτός γάµου σύντροφο του πρό-

σφυγα, λαµβάνονται υπόψη ως αποδεικτικά στοιχεία της σχέσης αυτής ιδίως η ύπαρξη κοινού

τέκνου, η προηγούµενη συγκατοίκηση και κάθε άλλο πρόσφορο αποδεικτικό µέσο. Εφόσον η

αίτηση οικογενειακής επανένωσης δεν υποβλήθηκε εντός τριών µηνών από την αναγνώριση

του πρόσφυγα απαιτείται επιπροσθέτως η υποβολή των δικαιολογητικών που αποδεικνύουν

ότι έχει κοινωνική ασφάλιση και το εισόδηµα που απαιτείται για την ικανοποίηση των ανα-

γκών της οικογένειάς του, εκτός αν πρόκειται για ασυνόδευτο ανήλικο.

Η ∆ιεύθυνση Αλλοδαπών του Αρχηγείου της Ελληνικής Αστυνοµίας αποφαίνεται επί της αι-

τήσεως οικογενειακής επανένωσης και κοινοποιεί την απόφαση στον ενδιαφερόµενο εντός

εννέα (9) µηνών από την ηµεροµηνία υποβολής της αίτησης. Σε εξαιρετικές περιπτώσεις, κα-

τά τις οποίες η διακρίβωση της συνδροµής των προϋποθέσεων της οικογενειακής επανένωσης

προσκρούει σε αντικειµενικές δυσκολίες δικαιολογείται η εξέταση αιτήµατος µέσα σε δύο (2)

µήνες µετά τη συµπλήρωση του εννεαµήνου. Κατά την εξέταση της αίτησης λαµβάνεται υ-

πόψη το συµφέρον των ανήλικων τέκνων.

Σύµφωνα µε το άρθρο 12 του προαναφερόµενου προεδρικού διατάγµατος κατά των αποφά-

σεων που απορρίπτουν την αίτηση του πρόσφυγα για οικογενειακή επανένωση επιτρέπεται η

άσκηση προσφυγής εντός δέκα ηµερών από την κοινοποίησή τους ενώπιον του Προϊσταµέ-

νου Κλάδου Ασφάλειας και Τάξης του Αρχηγείου της Ελληνικής Αστυνοµίας.

Η διάταξη του άρθρου 15 του Π.∆. 167/2008 προβλέπει για την είσοδο και διαµονή στην Ελ-

λάδα των µελών της οικογένειας του πρόσφυγα: Τα µέλη της οικογένειας του πρόσφυγα, που

εισήλθαν στη Χώρα µε τη σχετική θεώρηση εισόδου που τους χορήγησαν οι αρµόδιες προξε-

νικές αρχές υποχρεούνται µέσα σε ένα µήνα από την άφιξη τους να υποβάλουν, αυτοπροσώ-

πως ή εφόσον είναι ανήλικοι δια του αιτούντος την έλευση τους, αίτηση στις αρµόδιες αρχές

παραλαβής και εξέτασης του τόπου διαµονής τους για χορήγηση άδειας διαµονής. Η άδεια

αυτή χορηγείται ατελώς και είναι διάρκειας τουλάχιστον ενός έτους.

Η διάρκεια της άδειας διαµονής που χορηγείται σε µέλος της οικογένειας δεν δύναται να υ-

περβαίνει εκείνη της άδειας διαµονής του πρόσφυγα. Κατά την ανανέωση, η άδεια διαµονής

των µελών ακολουθεί την τύχη της άδειας διαµονής του πρόσφυγα. Για τη χορήγηση άδειας

διαµονής στα µέλη της οικογενείας του πρόσφυγα ενηµερώνεται ο εκπρόσωπος της Ύπατης

Αρµοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες στην Ελλάδα.

Σύµφωνα µε το άρθρο 16 του Π.∆. 167/2008 τα µέλη της οικογένειας του πρόσφυγα που δια-

µένουν νόµιµα στην Ελλάδα έχουν τα ίδια δικαιώµατα και υποχρεώσεις µε τον πρόσφυγα

σύµφωνα µε τις εκάστοτε ισχύουσες διατάξεις.

Η διάταξη του άρθρου 17 του Π.∆. 167/2008 που µεταφέρει τις διατάξεις των άρθρων 6, 16

και 17 της Οδηγίας 2003/86 για το δικαίωµα οικογενειακής συνένωσης ορίζει τις προϋποθέ-

σεις απόρριψης της αίτησης για οικογενειακή συνένωση που υποβάλει πρόσφυγας, της ανά-

κλησης ή µη ανανέωσης άδειας διαµονής µέλους της οικογένειας πρόσφυγα : σχετικά η αίτη-

ση του πρόσφυγα για οικογενειακή συνένωση απορρίπτεται ή δεν εκδίδεται ή ανακαλείται ή

δεν ανανέωση η σχετική άδεια διαµονής όταν συντρέχουν λόγοι δηµόσιας τάξης και εθνικής

ασφάλειας, δηµόσιας υγείας, όταν αποδεικνύεται, µε τελεσίδικη δικαστική απόφαση, ότι

χρησιµοποιήθηκαν ψευδείς ή παραπλανητικές πληροφορίες, πλαστά ή παραποιηµένα έγγρα-

φα, ότι διαπράχθηκε, µε οποιοδήποτε τρόπο απάτη ή χρησιµοποιήθηκαν άλλα παράνοµα µέ-

σα, όταν διαπιστώνεται ότι η οικογενειακή σχέση και ιδίως ο γάµος, η υιοθεσία ή η αναγνώ-

ριση τέκνων έχει συναφθεί µε σκοπό την καταστρατήγηση των διατάξεων του παρόντος,

24

προκειµένου να επιτευχθεί η είσοδος ή διαµονή στη Χώρα. Η οικογενειακή σχέση θεωρείται

ότι έχει συναφθεί για τον σκοπό αυτό, ιδίως όταν τα µέλη της οικογένειας αγνοούν θέµατα

που σχετίζονται µε την προσωπική κατάσταση των ετέρων µελών αυτής ή συντρέχουν περι-

στάσεις από τις οποίες πιθανολογείται ότι δεν έχει υπάρξει ποτέ συµβίωση µεταξύ των µελών

της οικογένειας.

Σύµφωνα µε το άρθρο 18 του Π.∆. 167/2008 πρόσωπα που εισήλθαν στην Ελλάδα για λό-

γους οικογενειακής επανένωσης µε τον πρόσφυγα δικαιούνται, κατόπιν αίτησης τους να απο-

κτήσουν αυτοτελή άδεια διαµονής στην Ελλάδα, σύµφωνα µε όσα προβλέπονται στο άρθρο

15 της Οδηγίας 2003/86 (που έχει µεταφερθεί στην εθνική νοµοθεσία µε το Π.∆. 131/2006

(ΦΕΚ 143 Α).

Οι δικαιούχοι της επικουρικής προστασίας εξαιρούνται από το πεδίο εφαρµογής των ανωτέ-

ρω διατάξεων για την οικογενειακή συνένωση. Εποµένως, δεν δικαιούνται να αιτηθούν τη

συνένωσή τους µε µέλη της οικογένειάς τους που ζουν εκτός της Ελλάδας.

Στο πλαίσιο του Ελληνικού Αστικού Κώδικα που προβλέπει ότι οι αλλοδαποί απολαµβάνουν

τα ίδια αστικά δικαιώµατα µε τους ηµεδαπούς (άρθρο 4) τόσο οι αναγνωρισµένοι πρόσφυγες

όσο και οι δικαιούχοι της επικουρικής προστασίας δικαιούνται να δηµιουργήσουν οικογένεια

στην Ελλάδα.

Πολιτογράφηση: Οι αναγνωρισµένοι πρόσφυγες που επιθυµούν να αποκτήσουν την ελληνική

ιθαγένεια υποχρεούνται να αποδείξουν 5ετή νόµιµη διαµονή στην Ελλάδα την τελευταία

12ετία πριν την κατάθεση της σχετικής αίτησης. Πρόκειται για προνοµιακή µεταχείριση όχι

µόνον των προσφύγων αλλά επίσης και των ανιθαγενών που διαµένουν ως αλλοδαποί στην

Ελλάδα στο µέτρο που οι αλλοδαποί υποχρεούνται να αποδείξουν 10ετή νόµιµη διαµονή στη

χώρα την τελευταία 12ετία (άρθρο 5 ΚΕΙ, Ν. 3284/2004, ΦΕΚ 217 Α). Μια από τις προϋπο-

θέσεις που προβλέπει το άρθρο 5 του ΚΕΙ είναι η µη καταδίκη του αλλοδαπού για παραβίαση

της νοµοθεσίας περί της κίνησης και της εγκατάστασης των αλλοδαπών στην Ελλάδα: αυτή η

προϋπόθεση που είχε σοβαρές συνέπειες για την έκβαση των αιτήσεων πολιτογράφησης των

προσφύγων (συχνά καταδικασµένων για την παράνοµη είσοδο στην Ελλάδα πριν την ανα-

γνώριση του καθεστώτος του πρόσφυγα), καταργήθηκε πρόσφατα µε τη διάταξη του άρθρου

40 παρ. 1 του Ν. 3731/2008 (ΦΕΚ 263 Α). Σοβαρό εµπόδιο για την πολιτογράφηση των

προσφύγων είναι το ιδιαίτερα υψηλό παράβολο που καλούνται να καταβάλουν κατά την κα-

τάθεση της αίτησής τους: η διάταξη του άρθρου 59 του Ν. 2910/2001 (ΦΕΚ 91 Α) προβλέπει

ότι οφείλουν να καταθέσουν παράβολο αξίας 1500 ευρώ για την εξέταση της αίτησής τους.

Καθεστώτα Προστασίας της Προσφυγικής Νοµοθεσίας

Προσωρινή προστασία του άρθρου 25 παρ. 6 του Ν.1975/1991 στην περίπτωση της µα-

ζικής εισροής (όπως τροποποιήθηκε µε το άρθρο 2 του Ν. 2452/1996): καθώς δεν έχει

υιοθετηθεί η σχετική υπουργική απόφαση δεν υπάρχει νοµοθετική ρύθµιση για τα δικαιώµα-

τα στα οποία έχουν πρόσβαση οι ενδιαφερόµενοι ούτε για τη διαδικασία βάσει της οποίας

χορηγείται το σχετικό καθεστώς. Όµως, λαµβάνεται υπόψη ότι η ελληνική νοµοθεσία προ-

βλέπει γενικά για την ιατρική – νοσοκοµειακή και φαρµακευτική περίθαλψη των απόρων και

για το δικαίωµα των προσώπων ηλικίας κάτω των 18 ετών να έχουν πρόσβαση στην εκπαί-

δευση. Επίσης, υπενθυµίζεται ότι η νοµολογία των ελληνικών δικαστηρίων συνεκτιµά τα

στοιχεία της παραγράφου 3 του άρθρου 12 της Οδηγίας 2003/109/ΕΚ όταν κρίνεται υποθέ-

σεις αλλοδαπών που προσβάλλουν διοικητικές πράξεις που διατάσσουν την απέλαση ή άλλα

επιβαρυντικά µέτρα.

Ανθρωπιστικό καθεστώς χορηγούµενο µετά την οριστική απόφαση αίτησης ασύλου

Άδειες διαµονής και υποχρεώσεις ανανέωσης: Η χορηγούµενη άδεια διαµονής έχει ετήσια ι-

σχύ. Παρόµοια άδεια χορηγείται στα µέλη της οικογένειας του αιτούντα. Ο κάτοχος παρό-

25

µοιας άδειας υποχρεούται να αναχωρήσει από την Ελλάδα χωρίς άλλη ειδοποίηση την ηµε-

ροµηνία εκπνοής της ισχύος της άδειας. Αυτή η ρύθµιση δεν ισχύει για τους αλλοδαπούς που

τουλάχιστον 15 ηµέρες πριν την εκπνοή της άδειας καταθέτουν στην αρµόδια αστυνοµική

αρχή του τόπου διαµονής τους αίτηση για την ανανέωσή της για άλλο ένα έτος. Αρµόδιο όρ-

γανο για τη λήψη απόφασης επί των αιτηµάτων ανανέωσης είναι ο Γενικός Γραµµατέας του

Υπουργείου ∆ηµόσιας Τάξης.

Σύµφωνα µε πληροφορίες της Ελληνικής Αστυνοµίας (οργάνου αρµόδιου για την εφαρµογή

της προσφυγικής νοµοθεσίας στην Ελλάδα) οι άδειες διαµονής που χορηγήθηκαν βάσει του

άρθρου 8 του Π.∆. 61/1999 πριν την έναρξη ισχύος του Π.∆. 90/2008 (που µεταφέρει στην

ελληνική νοµοθεσία την Οδηγία της ΕΕ για το Χαρακτηρισµό του Πρόσφυγα) ανανεώνονται

δυνάµει των διατάξεων της επικουρικής προστασίας (δηλαδή για δύο χρόνια) εκτός από τις

περιπτώσεις όπου το ανθρωπιστικό καθεστώς χορηγήθηκε για λόγους υγείας του αιτούντα και

/ ή µέλους της οικογένειάς του (οι άδειες διαµονής τους ανανεώνονται για ένα έτος σύµφωνα

µε την εθνική νοµοθεσία). Η ανανέωση των αδειών διαµονής (που χορηγήθηκαν δυνάµει του

εθνικού ανθρωπιστικού καθεστώτος πριν τη µεταφορά της Οδηγίας για το Χαρακτηρισµό του

Πρόσφυγα στην ελληνική νοµοθεσία) δυνάµει των διατάξεων της επικουρικής προστασίας

αποτελεί θετική εξέλιξη, κυρίως επειδή το Π.∆. 90/2008 εγγυάται στους δικαιούχους της επι-

κουρικής προστασίας ένα σύνολο κοινωνικών και άλλων δικαιωµάτων που οι δικαιούχοι του

ανθρωπιστικού καθεστώτος της εθνικής νοµοθεσίας δεν δικαιούνται (για παράδειγµα έχουν

δικαίωµα σε ταξιδιωτικά έγγραφα, σε µέτρα κοινωνικής πρόνοιας κλπ).

Άρθρα 3 και 12 της Οδηγίας 2003/109 για τους Επί Μακρό ∆ιαµένοντες: Οι δικαιούχοι του

ανθρωπιστικού καθεστώτος δεν υπάγονται στις διατάξεις της Οδηγίας 2003/109/ΕΚ. Όµως,

στις περιπτώσεις της απέλασης και / ή της απόρριψης του αιτήµατός τους για χορήγηση ά-

δειας διαµονής για ανθρωπιστικούς λόγους τα στοιχεία του άρθρου 12 παρ. 3 λαµβάνονται

υπόψη από τα διοικητικά δικαστήρια που εφαρµόζουν την αρχή της αναλογικότητας που

προβλέπει το γενικό διοικητικό δίκαιο. Στην περίπτωση της απέλασης που διατάσσεται από

τη διοίκηση – οι ενδιαφερόµενοι έχουν το δικαίωµα να προσφεύγουν ενώπιον των διοικητι-

κών εργαστηρίων. Κατά κανόνα δεν έχουν πρόσβαση σε δωρεάν νοµική συνδροµή, καθώς

αυτή καλύπτει µόνον τις υποθέσεις που εισάγονται ενώπιον των αστικών και ποινικών δικα-

στηρίων.

Ιατρική περίθαλψη και κοινωνικά οφέλη: το άρθρο 15 παρ. 3 του Π.∆. 266/2999 (ΦΕΚ 217

Α) εγγυάται το δικαίωµα των δικαιούχων του ανθρωπιστικού καθεστώτος σε ιατρική και

φαρµακευτικής περίθαλψη.

Εκπαίδευση: Οι δικαιούχοι του ανθρωπιστικού καθεστώτος έχουν απρόσκοπτη πρόσβαση

στην πρωτοβάθµια και δευτεροβάθµια εκπαίδευση σύµφωνα µε τις γενικές διατάξεις της ελ-

ληνικής νοµοθεσίας24

.

Πρόσβαση στην απασχόληση: το άρθρο 4 του Π.∆. 189/1999 (ΦΕΚ 140 Α) προβλέπει το δι-

καίωµα στην απασχόληση όσων υπάγονται στην προστασία του ανθρωπιστικού καθεστώτος.

Ειδικότερα δικαιούνται να εργαστούν για να ικανοποιούν τις βασικές βιοτικές τους ανάγκες

εφόσον: (α) είναι κάτοχοι ειδικής άδειας διαµονής για ανθρωπιστικούς λόγους (β) µετά από

έρευνα της αγοράς εργασίας δεν εκφράστηκε ενδιαφέρον για τη συγκεκριµένη θέση εργασίας

από πολίτη της ΕΕ ή αναγνωρισµένο πρόσφυγα ή οµογενή κλπ. Στην περίπτωση αυτή χορη-

γείται ατελώς άδεια εργασίας από τη ∆ιεύθυνση Απασχόλησης της αρµόδιας Νοµαρχίας που

λήγει τριάντα ηµέρες µετά τη λήξη της άδεια διαµονής. Οι κάτοχοι των προσωρινών αδειών

εργασίας, που προτίθενται να εργαστούν εκτός της περιοχής του τόπου διαµονής τους, οφεί-

λουν να ενηµερώσουν σχετικά τις αρµόδιες υπηρεσίας της Ελληνικής Αστυνοµίας και του

ΟΑΕ∆, για την αλλαγή της διεύθυνσης της κατοικίας τους.

24

Βλέπε στη βιβλιογραφία την εγκύκλιο του Υπουργείου Παιδείας.

26

Ταξίδι: οι δικαιούχοι του ανθρωπιστικού καθεστώτος της προσφυγικής νοµοθεσίας δεν αδυ-

νατούν να ταξιδεύουν εκτός της Ελλάδας όταν δεν είναι κάτοχοι εθνικού διαβατηρίου.

Οικογενειακή συνένωση και δηµιουργία οικογένειας: ∆εν υπάρχει ρητή διάταξη που να εγγυά-

ται στους δικαιούχους του ανθρωπιστικού καθεστώτος της προσφυγικής νοµοθεσίας το δι-

καίωµα στην οικογενειακή συνένωση. Από την άλλη πλευρά, σύµφωνα µε τη διάταξη του

άρθρου 4 του Αστικού Κώδικα δικαιούνται να δηµιουργήσουν οικογένεια στην Ελλάδα αφού

ως αλλοδαποί, δικαιούνται να απολαµβάνουν τα ίδια αστικά δικαιώµατα µε τους ηµεδαπούς.

Πολιτογράφηση: Σύµφωνα µε τον Κώδικα Ελληνικής Ιθαγένειας η κατάθεση αίτησης πολιτο-

γράφησης δεν εξαρτάται από το καθεστώς της διαµονής του αλλοδαπού στην Ελλάδα. Επο-

µένως, µπορεί να υποστηριχθεί ότι οι δικαιούχοι του ανθρωπιστικού καθεστώτος δικαιούνται

να καταθέσουν αίτηση για πολιτογράφηση, αλλά δεν µπορούν να επικαλεστούν την προτιµη-

σιακή µεταχείριση που δικαιούνται οι πρόσφυγες και οι ανιθαγενείς όσον αφορά στην περίο-

δο της νόµιµης διαµονής στην Ελλάδα: υποχρεούνται να αποδείξουν 10ετή νόµιµη διαµονή

στη χώρα την τελευταία 12ετία (άρθρο 5 ΚΕΙ).

Άλλα καθεστώτα προστασίας χορηγούµενα στο πλαίσιο της µεταναστευτικής πολιτικής

(άρθρο 44 του Ν. 3386/2005)

∆ιαµονή για ανθρωπιστικούς λόγους

Άδειες διαµονής και υποχρεώσεις ανανέωσης: Οι σχετικές αποφάσεις εκδίδονται από τους

Υπουργούς Εσωτερικών, ∆ηµόσιας ∆ιοίκησης και Αποκέντρωσης, Απασχόλησης και Κοινω-

νικής Προστασίας µετά από την κατάθεση της αντίστοιχης αίτησης στη ∆ιεύθυνση Αλλοδα-

πών και Μετανάστευσης του Υπουργείου Εσωτερικών, ∆ηµόσιας ∆ιοίκησης και Αποκέ-

ντρωσης. Η διάρκεια της άδειας διαµονής είναι ετήσια και µπορεί να ανανεωθεί για ισόχρονο

διάστηµα κάθε φορά. Οι αιτούντες υποχρεούνται να αποδείξουν µε έγγραφα τους λόγους για

τους οποίους αιτούνται τη χορήγηση της άδειας διαµονής. Σοβαρά προβλήµατα υγείας καθώς

και η διάρκεια της αναγκαίας θεραπείας αποδεικνύονται µε ειδική βεβαίωση δηµόσιου νοσο-

κοµείου ή κλινικής του αντίστοιχου ασφαλιστικού φορέα του αιτούντα. Στην περίπτωση που

το πρόβληµα υγείας αφορά σε µολυσµατική ασθένεια, για τη χορήγηση της άδειας διαµονής

απαιτείται η συγκατάθεση του Υπουργού Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης ώστε να δια-

σφαλιστεί ότι δεν αποτελεί ο αλλοδαπός κίνδυνος για τη δηµόσια υγεία. Η χορηγηθείσα για

ανθρωπιστικούς λόγους άδεια διαµονής µπορεί να ανανεωθεί για έναν από τους λόγους του

Ν. 3386/2005 όταν εκλείψουν οι λόγοι που δικαιολογούν τη χορήγησή της ή εφόσον τούτο

προβλέπεται από την απόφαση που εγκρίνει τη χορήγησή της. Η άδεια διαµονής χορηγείται

ατελώς.

Άρθρα 3 και 12 της Οδηγίας 2003/109/ΕΚ για τους Επί µακρό ∆ιαµένοντες: οι δικαιούχοι του

ανθρωπιστικού καθεστώτος της µεταναστευτικής νοµοθεσίας δεν εξαιρούνται από το πεδίο

εφαρµογής της προαναφερόµενης Οδηγίας. Το άρθρο 3 του Π.∆. 150/2006 (ΦΕΚ 160 Α) δεν

τους αποκλείει από το πεδίο εφαρµογής του. Επιπλέον, η διάταξη του άρθρου 10 του προα-

ναφερόµενου Π.∆. εγγυάται την εφαρµογή των παραγράφων 2 (γ) και (γ) της Οδηγίας στην

περίπτωση της απέλασής τους.

Ιατρική περίθαλψη και κοινωνικά οφέλη: Σύµφωνα µε το άρθρο 71 του Ν. 3386/2005, πολίτες

τρίτων χωρών που διαµένουν νόµιµα στην Ελλάδα ασφαλίζονται στον αρµόδιο ασφαλιστικό

φορέα και έχουν τα ίδια δικαιώµατα στην ιατρική και φαρµακευτική περίθαλψη µε τους Έλ-

ληνες. Επιπλέον, στην περίπτωση που είναι άποροι δικαιούνται δωρεάν ιατρο-φαρµακευτική

περίθαλψη δυνάµει των διατάξεων της υπουργικής απόφασης 139491/16.11.2006 (ΦΕΚ

1747 B).

Εκπαίδευση: Η διάταξη του άρθρου 72 του Ν. 3386/2005 εγγυάται το δικαίωµα στην εκπαί-

δευση σε όλα τα παιδιά, πολίτες τρίτων χωρών που διαµένουν στην Ελλάδα µε τους όρους

και προϋποθέσεις που προβλέπονται για τους Έλληνες. Επιπλέον, Οι ανήλικοι υπήκοοι τρί-

27

των χωρών, που φοιτούν σε όλες τις βαθµίδες της εκπαίδευσης, έχουν, χωρίς περιορισµούς,

πρόσβαση στις δραστηριότητες της σχολικής ή εκπαιδευτικής κοινότητας. Για την εγγραφή

ανήλικων υπηκόων τρίτων χωρών στα δηµόσια σχολεία απαιτούνται τα αντίστοιχα µε τα

προβλεπόµενα για τους ηµεδαπούς δικαιολογητικά. Κατ' εξαίρεση, µε ελλιπή δικαιολογητικά

µπορεί να εγγράφονται στα δηµόσια σχολεία και τέκνα υπηκόων τρίτων χωρών, εφόσον:

α. Προστατεύονται από το ελληνικό κράτος µε την ιδιότητα του πρόσφυγα και όσων τελούν

υπό την προστασία της Ύπατης Αρµοστείας των Ηνωµένων Εθνών.

β. Προέρχονται από περιοχές, στις οποίες επικρατεί έκρυθµη κατάσταση.

γ. Έχουν υποβάλει αίτηση για τη χορήγηση ασύλου.

δ. Είναι υπήκοοι τρίτων χωρών που διαµένουν στην Ελλάδα, ακόµη και αν δεν έχει ρυθµισθεί

η νόµιµη διαµονή τους σε αυτήν.

Η παράγραφος 5 του προαναφερόµενου άρθρου προβλέπει το δικαίωµα των πολιτών τρίτων

χωρών, που έχουν αποφοιτήσει από τη δευτεροβάθµια εκπαίδευση στην Ελλάδα, να έχουν

πρόσβαση στην πανεπιστηµιακή εκπαίδευση, υπό τους αυτούς όρους και προϋποθέσεις, όπως

και οι ηµεδαποί. Αντίθετα, δεν δικαιούνται υποτροφία από εθνικό σύστηµα, λόγω της ιθαγέ-

νειάς τους.

Πρόσβαση στην απασχόληση: Το άρθρο 44 του Ν. 3386/2005 προβλέπει το δικαίωµα πρό-

σβασης στην εξαρτηµένη και µη εργασία των δικαιούχων του ανθρωπιστικού καθεστώτος,

που είναι πολίτες τρίτων χωρών. Όσοι είναι κάτοχοι άδειας εργασίας µπορούν να ασκήσουν

ανεξάρτητη δραστηριότητας µόνον εφόσον ήσαν κάτοχοι άδειας διαµονής που τους επέτρεπε

να ασκήσουν ανεξάρτητη οικονοµική δραστηριότητα και εφόσον αυτή συνεχίζεται. Η συν-

δροµή των προϋποθέσεων για την ανανέωση της άδειας διαµονής για ανεξάρτητη οικονοµική

δραστηριότητα εξετάζεται κατά την ανανέωση της άδειας διαµονής. Ανήλικοι στους οποίους

χορηγείται άδεια διαµονής δικαιούνται να εργαστούν σύµφωνα µε τους ειδικούς όρους και

ρυθµίσεις της ελληνικής εργατικής νοµοθεσίας.

Ταξίδι: Οι δικαιούχοι του ανθρωπιστικού καθεστώτος της µεταναστευτικής νοµοθεσίας δι-

καιούνται να ταξιδεύουν µόνον εφόσον είναι κάτοχοι εθνικού διαβατηρίου. Στην περίπτωση

που είναι και/ή καθίστανται ανιθαγενείς δικαιούνται να αιτηθούν από την Ελληνική Αστυνο-

µία ταξιδιωτικό έγγραφο της Σύµβασης του 1954 για το Καθεστώς των Ανιθαγενών, εφόσον

αποδεικνύουν το καθεστώς τους ως de jure ανιθαγενών.

Οικογενειακή συνένωση και δηµιουργία οικογένειας: Οι δικαιούχοι του ανθρωπιστικού καθε-

στώτος της µεταναστευτικής νοµοθεσίας δεν εξαιρούνται από το πεδίο εφαρµογής του Π.∆.

131/2006 (που µεταφέρει στην ελληνική νοµοθεσία την Οδηγία ΕΕ για το δικαίωµα στην οι-

κογενειακή συνένωση) (άρθρο 3). Εποµένως, δικαιούνται να συνενωθούν µε τα µέλη της οι-

κογένειάς τους που ζουν εκτός της ελληνικής επικράτειας.

Περαιτέρω, έχουν δικαίωµα σε οικογενειακή συνένωση εντός της Ελλάδας: οι άδειες διαµο-

νής των µελών της οικογένειας του δικαιούχου του ανθρωπιστικού καθεστώτος ανανεώνονται

για περίοδο ισόχρονη µε την άδεια διαµονής που χορηγήθηκε για ανθρωπιστικούς λόγους. Η

σχετική απόφαση εκδίδεται από το Γενικό Γραµµατέα της Περιφέρειας. Εάν δεν πληρούται η

προϋπόθεση του σταθερού και τακτικού εισοδήµατος για την κάλυψη των αναγκών της οι-

κογένειας, που δεν επιβαρύνει το σύστηµα της κοινωνικής ασφάλισης, η άδεια χορηγείται

κατά παρέκκλιση αυτής της διάταξης.

Στο µέτρο που η διάταξη του άρθρου 4 του Αστικού Κώδικα προβλέπει ότι οι αλλοδαποί α-

πολαµβάνουν τα ίδια αστικά δικαιώµατα µε τους ηµεδαπούς, οι δικαιούχοι του καθεστώτος

του της ανθρωπιστικής προστασίας δικαιούνται να δηµιουργούν οικογένεια στην Ελλάδα.

Πολιτογράφηση: οι δικαιούχοι του ανθρωπιστικού καθεστώτος που χορηγείται στο πλαίσιο

της µεταναστευτικής νοµοθεσίας δικαιούνται να καταθέσουν αίτηση πολιτογράφησης εφόσον

πληρούνται οι προϋποθέσεις που ορίζει η διάταξη του άρθρου 5 του Κώδικα Ελληνικής Ιθα-

γένειας.

28

∆ιαµονή για εξαιρετικούς λόγους: λόγω της εξάµηνης ισχύος αυτού του τύπου της άδειας

διαµονής τα δικαιώµατα που αναγνωρίζονται στους δικαιούχους δεν αποτελούν αντικείµενο

ιδιαίτερης ανάλυσης στο πλαίσιο της παρούσας µελέτης. Βλέπε τα δικαιώµατα που αναγνω-

ρίζονται στους δικαιούχους του ανθρωπιστικού καθεστώτος της µεταναστευτικής νοµοθεσί-

ας.

Άδειες διαµονής χορηγούµενες στο πλαίσιο της προσωρινής δικαστικής προστασίας

α) Οι άδειες διαµονής που χορηγούνται στο πλαίσιο της προσωρινής δικαστικής προστασίας

εκδίδονται από το Γενικό Γραµµατέα της Περιφέρειας όταν τα διοικητικά δικαστήριο δια-

τάσσουν την αναστολή εκτέλεσης του επιβλαβούς για τον αλλοδαπό διοικητικού µέτρου και

ή όταν τα ποινικά δικαστήρια διατάσσουν την αποφυλάκιση µε περιοριστικούς όρους ή την

απαγόρευση εξόδου του αλλοδαπού από τη χώρα. Μεταξύ άλλων εγγράφων, οι ενδιαφερόµε-

νοι οφείλουν να καταθέσουν στις υπηρεσίες του ∆ήµου της κατοικίας τους επικυρωµένο α-

ντίγραφο της δικαστικής απόφασης. Η σχετική υπουργική απόφαση περιλαµβάνει ρητή διά-

ταξη για τη χορήγησης άδειας διαµονής στα µέλη της οικογένειας του ενδιαφερόµενου που

εισήλθαν στη χώρα µε τη διαδικασία της οικογενειακής επανένωσης. Επιπλέον, ο κάτοχος

της άδειας διαµονής αυτού του τύπου έχει δικαίωµα πρόσβασης στην αγορά εργασίας (µι-

σθωτή εργασία). Οι προαναφερόµενες άδειες είναι εξάµηνης διάρκειας και ανανεώνονται έως

την έκδοση οριστικής αµετάκλητης δικαστικής απόφασης. Οι κάτοχοι αδειών διαµονής αυτού

του τύπου έχουν το δικαίωµα δηµιουργίας οικογένεια στην Ελλάδα και πρόσβαση σε ιατρικές

υπηρεσίες. Επιπλέον, τα παιδιά τους έχουν δικαίωµα πρόσβασης στο εθνικό εκπαιδευτικό

σύστηµα.

β) Οι άδειες διαµονής που χορηγούνται στους αλλοδαπούς που καταγγέλλουν εγκλήµατα που

τελούνται στην Ελλάδα εκδίδονται από τον Υπουργό Εσωτερικών και είναι ετήσιας ισχύος,

ανανεούµενες έως την έκδοση αµετάκλητης δικαστικής απόφασης. Οι κάτοχοι αδειών διαµο-

νής αυτού του τύπου δικαιούνται να εργάζονται (µισθωτή απασχόληση), έχουν πρόσβαση σε

ιατρο-φαρµακευτική περίθαλψη αλλά δεν δικαιούνται να τις ανανεώνουν για έναν από τους

λόγους που προβλέπει ο Ν. 3386/2005. Στους ανήλικους που υπάγονται σε αναµορφωτικά ή

θεραπευτικά µέτρα (που προβλέπουν οι διατάξεις των άρθρων 121 και 123 του Ποινικού Κώ-

δικα) χορηγείται άδεια διαµονής ετήσιας διάρκειας και ανανεούµενη έως ότου συµπληρώ-

σουν το 21ο έτος της ηλικίας τους. ∆ικαιούνται να εργάζονται κατά τα οριζόµενα στην εθνική

νοµοθεσία για την εργασία ανηλίκων. Επίσης, έχουν δικαίωµα πρόσβασης στο εθνικό εκπαι-

δευτικό σύστηµα και σε ιατρο-φαρµακευτική περίθαλψη.

29

4. Στατιστικά Προστασίας

Άδειες διαµονής που χορηγήθηκαν για ανθρωπιστικούς λόγους και / ή δικαιούχοι του

καθεστώτος του πρόσφυγα και / ή της επικουρικής προστασίας **

(Προσφυγική Νοµο-

θεσία)*

Nationality 2004 2005 2006 2007 2008 Total

RS HS RS HS RS HS RS HS RS HS

Afghanistan 1 8 3 10 10 15 6 5 6 16 80

Albania 2 2

Armenia 2 2

Azerbaijan 2 4 1 7

Bangladesh 1 2 4 7

Burundi 2 1 1 4

Cameroun 3 3

China 1 1

Egypt 1 1 2

Eritrea 2 1 3

Ethiopia 1 1 4 1 1 2 1 1 12

Iran 4 5 3 8 8 11 11 10 6 1 67

Iraq 11 1 20 20 107 12 339 15 525

Ivory Coast 1 5 3 8

Jordan 1 1

Libya 6 1 1 8

Myanmar 3 1 2 1 6

Nigeria 2 3 1 12 4 4 26

Pakistan 1 2 1 2 6

Republic of Central Africa 9 1 8 8 8 34

Republic of Congo 1 1 4 2 10 6 1 25

Russian Federation 8 2 8 3 3 24

Rwanda 1 1 2 1 2 1 8

Serbia 4 4

Sierra Leone 1 1 2

Somalia 1 7 7 1 1 1 4 22

Sri Lanka 1 1 2 4

Stateless 11 1 1 3 16

Sudan 5 6 2 6 1 5 25

Syria 1 1 1 3

Turkey 6 2 7 13 13 1 42

Ukraine 3 3

Uzbekistan 7 4 11

Vietnam 3 3

Zimbabwe 1 1

**

Στοιχεία που αφορούν στην επικουρική προστασία περιλαµβάνονται στις άδειες διαµονής που χορηγήθηκαν

για ανθρωπιστικούς λόγους. Η Ελληνική Αστυνοµία δεν διαθέτει στοιχεία κατηγοροποιηµένα στοιχεία για υπο-

θέσεις ανθρωπιστικού και /ή επικουρικού καθεστώτος. * Υπουργείο Εσωτερικών – Ελληνική Αστυνοµία.

30

Total 11 43 39 85 64 129 140 75 358 55 999

Στατιστικά στοιχεία του Ασύλου: Ελλάδα (2004 – 2008)25

Τα στοιχεία έχουν χορηγηθεί επισήµως στην Ύπατη Αρµοστεία από τις Ελληνικές Αρχές (Υ-

πουργείο Εσωτερικών)

Year Level of

procedure

Applications/

Appeals

R.S HS / SP ND Total

applica-

tions/

appeals

exam-

ined***

Rate

RS

Rate

HS or SP

Pending appli-

cations/

appeals as of

end period

FI 4,469 3,744 2004

AP 11* 22

FI 9,050 4,585 2005

AP 39* 49

FI 12,267 5 10,414 10,419 0,05% 2006

AP 5,247 59 63 2,837 2,08% 2,22%

FI 25,113 8 20,684 20,692 0,04% 7,150 2007

AP 17,072 132 23 5,544 6,448 2,05% 0,35% 19,015

FI 16,676 6 19,071 21,626 0,02% 4,177 2008****

AP 11,144 344** 14* 3,043 11,3% 0,05% 28,815

FI: First instance

AP: On appeal

RS: Refugee status

HS / SP : Humanitarian status / Subsidiary protection

ND: Negative decisions

*Mixed data (for 1st and 2nd instance)

**Although the Ministry of Interior has provided to UNHCR two official figures as regards recognitions for refugee status

(namely 87 or 344 persons) , the second figure is retained as the most representative one as it is confirmed by the number of

the positive decisions notified to UNHCR. The divergence between the two figures is explained by the Ministry of Interior as

a delay in registering the positive decisions in the Ministry’s data base.

***This figure contains positive decisions, rejections as well as otherwise closed cases.

**** Until October 2008

Συνολικός αριθµός δικαιούχων του προσφυγικού καθεστώτος (2004-2008): 612

Συνολικός αριθµός δικαιούχων ανθρωπιστικού καθεστώτος (2004-2008): 387

25

Βλέπε σε http://www.unhcr.gr/exec/stats/BO%20STATS%20TABLE%20October2008%20-%20EN.doc

31

Στατιστικά στοιχεία για τις άδειες διαµονής που χορηγήθηκαν για ανθρωπιστικούς και

/ή εξαιρετικούς λόγους στο πλαίσιο της µεταναστευτικής νοµοθεσίας από τη ∆ιεύθυνση

Μετανάστευσης του Υπουργείου Εσωτερικών

Statistics of residence permits granted on humanitarian grounds (2004) 26

Nationality Female Male

0-14 15-18 19-25 26-35 36-45 46-55 56-65 66+ 0-14 15-18 19-25 26-35 36-45 46-55 56-65 66+

Afghanistan 1 1

Albania 2 12 17 19 10 14 9 11 27 23 15 20 10

Angola 1

Argentina 1 2 1

Armenia 1 2 3 3 1 2 3 1

Australia 2 1

Bangladesh 2 2 5 1

Belorrussia 2 1 1 2 1

Bosnia &

Herzegovina

6 1 2

Brazil 1 1 1 1

Bulgaria 3 1 4 6 2 1 1 5 5 6 3

Cameroon 1

Canada 1 3 1

Cape Verde 1

Chile 1 1

China 1

Colombia 1 1 1 1

Congo 1 1 1

Congo

(Republic)

1 1 1

Croatia 1 1 1

Cuba 2

Dominican

Republic

1 1

Egypt 5 2 1 2 2 5 10 11 3

Ethiopia 1 2 1 4 1

FYROM 1 1

Georgia 2 3 4 6 4 5 1 1 2 1 1 1

Ghana 2 1

India 4 6 2 2 1

Indonesia 1 2

Iran 1

Iraq 1 2 1

26

∆εν είναι κατηγοριοποιηµένοι οι λόγοι (για παράδειγµα λόγοι υγείας ή άλλοι) για τους οποίους έχει χορηγη-

θεί το ανθρωπιστικό καθεστώς.

32

Israel 1 2 1 1 3 1

Japan 1 1 2

Jordan 4 6 3 1 1

Kenya 1 4 1 2 1

Korea

(South)

1 1

Lebanon 2 1 1 7 1

Libya 1 1

Mexico 1 1

Moldavia 1 3 1 1

Morocco 1

Myanmar 1

Nicaragua 1

Nigeria 1 2

OPT 2 1

Pakistan 1 1 1 1 1 3 5 6 3

Panama 1 1

Peru 1

Philippines 1 2 3 1 1 1 1

Poland 3 2 2 1

Romania 2 26 18 3 7 18 11 2 1

Russia 2 4 3 1 3 5 7 8 10 2 2

Rwanda 1 4 1

Serbia and

Montenegro

2 1 1 5 2 1 1

South Africa 1 1

Sri Lanka 1 1 1 1 1

Sudan 1 2 1 1 1 1 2

Syria 2 2 1 1 1 1 4 1

Tanzania 1

Thailand 1

Tunisia 1 1 1

Turkey 1 3 1 1 3 3 2

Uganda 2 1 2 2 1

Ukraine 2 3 2 1 5 1 3 3 1

USA 1 3 3 3 4 1 3 2 1 3

Uzbekistan 2 1 1 1 1

Zimbabwe 1

Total 4 6 48 115 92 52 53 30 4 3 31 102 113 68 45 29

Συνολικός αριθµός αδειών διαµονής που χορηγήθηκαν στο πλαίσιο της µεταναστευτικής δια-

δικασίας το 2004: 795

Στατιστικά για τις άδειες διαµονής που χορηγήθηκαν για ανθρωπιστικούς και / ή εξαιρετικούς λόγους την περίοδο 2005-2008

Βλέπε τους πίνακες στις παρακάτω συνδέσεις για αναλυτική παρουσίαση των περιπτώσεων όπου χορηγήθηκαν άδειες διαµονής για ανθρωπιστι-

κούς και εξαιρετικούς λόγους. ∆εν είναι διαθέσιµα τα στοιχεία για τους λόγους χορήγησης (λόγοι υγείας, θύµατα εργατικών ή άλλων ατυχηµά-

των, ανήλικοι, θύµατα πράξεων που τελούνται µε ρατσιστικά κίνητρο, παράνοµοι µετανάστες που καταγγέλλουν σοβαρά εγκλήµατα κλπ).

1. Στατιστικά στοιχεία για τις άδειες διαµονής που χορηγήθηκαν για ανθρωπιστικούς λόγους την περίοδο 2005 έως 2008

Nationality Female Male Total

0-

14 15-18 19-25 26-35 36-45 46-55 56-65 Over 66

0-

14 15-18 19-25 26-35 36-45 46-55 56-65 Over 66

Afghanistan 1 1

Albania 14 37 98 48 54 62 67 82 48 154 182 229 196 137 111 52 1571

Algeria 1 1

Armenia 1 1 3 3 6 13 1 1 2 4 4 1 3 43

Bangladesh 5 7 3 2 17

Belorussia 2 2

Bosnia &

Herzegovina 1 1 2

Brazil 1 1 2

Bulgaria 2 4 5 18 9 5 3 9 8 6 7 76

Cambodia 1 1 2

Cameroon 1 1

Chile 1 1 1 1 4

Congo 1 1 1 3

Congo (Republic) 2 2

Croatia 1 1 2

Dominican Republic 1 1

Egypt 1 11 14 33 13 4 76

El Salvador 1 1

Ethiopia 2 1 2 2 3 1 1 3 1 16

34

FYROM 1 1 2

Gambia 1 1

Georgia 6 5 7 5 7 4 2 2 2 3 7 3 9 3 4 69

Ghana 1 1 1 1 1 5

Guinea 1 1

India 1 7 7 9 1 25

Iran 1 1

Iraq 1 1 3 1 6

Jordan 1 3 1 5

Kazakhstan 1 1 2

Kenya 1 1 1 3

Lebanon 1 1 1 1 4

Libya 1 1 2

Moldavia 2 3 1 3 2 1 3 4 3 2 1 25

Morocco 1 1 1 1 1 5

Nigeria 1 3 1 1 1 4 11

Pakistan 1 1 3 36 35 24 13 113

Philippines 2 2 1 4 5 1 1 1 1 18

Romania 2 1 1 2 1 1 1 1 2 8 8 1 1 30

Russia (Federation) 1 3 1 2 2 1 3 1 2 16

Rwanda 1 1

Senegal 1 1

Serbia 2 1 1 4

Serbia & Montenegro 1 2 3 1 1 2 5 1 1 1 18

Sudan 1 1

Syria 1 2 9 12 5 2 3 34

Tunisia 1 1

Turkey 1 1 4 1 7

Uganda 1 2 1 1 1 6

Ukraine 2 2 5 4 8 5 2 2 2 4 2 1 2 41

USA 2 2 1 1 6

Total 31 51 136 78 87 114 102 114 56 162 206 355 314 251 161 68 2286

2. Στατιστικά στοιχεία για τις άδειες διαµονής που χορηγήθηκαν για εξαιρετικούς λόγους την περίοδο 2005 έως 2008

35

Nationality Female Male Total

0-

14 15-18 19-25 26-35 36-45 46-55 56-65 Over 66

0-

14 15-18 19-25 26-35 36-45 46-55 56-65 Over 66

Albania 43 7 46 53 45 24 9 8 32 21 26 34 23 24 10 7 412

Algeria 1 1 2

Argentina 2 2

Armenia 1 10 6 4 6 3 3 1 11 4 1 3 1 2 56

Australia 1 2 1 1 5

Bangladesh 1 2 1 4

Belorussia 1 1 1 3 1 1 8

Bolivia 1 1

Bosnia &

Herzegovina 1 1

Brazil 2 4 1 1 1 1 1 11

Bulgaria 1 4 11 6 2 2 1 1 3 2 2 35

Burkina Faso 1 1

Burundi 1 1

Cameroon 1 4 1 6

Canada 1 1 1 1 1 1 6

Chile 1 1 1 3

China 5 1 1 1 8

Colombia 1 2 3

Congo 1 1 1 3

Croatia 1 1 1 3

Cuba 1 1 1 3

Dominican Republic 1 1 2

Ecuador 1 1 2

Egypt 1 3 2 7 1 1 3 2 1 1 6 5 2 1 36

El Salvador 1 1

Eritrea 1 1 1 3

Ethiopia 4 5 1 1 1 12

36

Georgia 2 7 18 24 18 5 1 2 3 3 3 5 3 1 95

Ghana 1 1 1 3

Guadeloupe 1 1

Guinea 1 1 2

Guinea Bissau 1 1

Honduras 1 1

India 1 4 2 1 2 1 11

Indonesia 1 4 1 1 1 8

Iran 2 1 4 2 1 1 1 2 14

Iraq 1 1 3 1 1 7

Israel 1 1 2

Ivory Coast 1 1

Jordan 1 2 3

Kazakhstan 3 4 1 1 2 2 13

Kenya 1 3 1 5

Korea (South) 1 1 1 1 1 1 1 1 2 10

Lebanon 3 3 1 1 2 1 4 1 1 1 2 20

Libya 3 2 1 1 2 9

Madagascar 1 1 2

Mexico 1 2 1 1 5

Moldavia 2 10 12 5 2 1 1 6 1 0 1 41

Morocco 1 2 1 4

Nepal 1 1

Nicaragua 1 1

Nigeria 1 1 1 4 1 1 2 11

OPT 2 1 1 2 5 11

Pakistan 1 1 1 1 1 1 1 7

Peru 1 1

Philippines 5 3 26 22 7 6 1 2 1 4 6 1 84

Romania 18 3 3 1 13 4 1 43

Russia (Federation) 2 29 20 7 4 1 4 2 1 4 1 4 79

Saudi Arabia 5 1 2 4 14 3 3 7 2 41

Serbia & Montenegro 4 2 3 2 11

37

Sierra Leone 1 1

Sri Lanka 1 1 1 1 4

South Africa 3 1 1 1 6

Sudan 2 2 4

Syria 4 2 5 4 3 1 3 1 8 2 3 36

Thailand 1 1 2

Tunisia 1 1 2

Turkey 3 1 3 1 6 1 2 3 20

Uganda 1 2 2 1 6

Ukraine 20 13 7 9 2 1 3 3 2 4 4 2 2 72

Uruguay 1 1

USA 2 5 2 3 4 2 4 6 3 7 8 3 7 56

Uzbekistan 1 2 1 2 1 1 8

Yemen 1 1

Zimbabwe 1 1

Total 81 19 182 246 162 91 41 36 83 36 89 135 90 57 35 15 1398

5. Εθνικές απόψεις για τη χορήγηση προστασίας

α) Άποψη της ∆ιεύθυνσης Μεταναστευτικής Πολιτικής του Υπουργείου Εσωτερικών, Αποκέ-

ντρωσης και Ηλεκτρονικής ∆ιακυβέρνησης για τη χορήγηση ανθρωπιστικού καθεστώτος δυνά-

µει του Ν. 3386/2005: «Μέσα στα πλαίσια της καθιέρωσης µιας σύγχρονης, µακροπρόθεσµης

και κοινωνικώς δίκαιης µεταναστευτικής πολιτικής και της διασφάλισης πρόσφορών συνθη-

κών για τη ακώλυτη άσκηση των κάθε είδους δικαιωµάτων των υπηκόων τρίτων χωρών και

εκείνων που αφορούν την ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητάς τους, την ελεύθερη συµ-

µετοχή τους στην οικονοµική και κοινωνική ζωή της χώρας υπό το καθεστώς της κοινωνικής

δικαιοσύνης, ο ν.3386/2005 προβλέπει για την τακτοποίηση της διαµονής εκείνων των υπη-

κόων τρίτων χωρών που για ιδιαίτερους λόγους δεν µπορούν να λάβουν άδεια διαµονής σύµ-

φωνα µε την συνήθη διαδικασία. Προκειµένου να αποφευχθεί εποµένως το γεγονός να κατα-

στούν παράνοµοι υπήκοοι τρίτων χωρών που για λόγους είτε για λόγους υγείας είτε για λό-

γους ανωτέρας βίας βρέθηκαν σε δυσχερή θέση, έχουν θεσπιστεί οι συγκεκριµένες διατάξεις

που εξασφαλίζουν την συνέχεια της νόµιµης διαµονής τους στην Χώρα υπό συνθήκες που

αρµόζουν σε ένα σύγχρονο κράτος δικαίου. Οι ρυθµίσεις αυτές εναρµονίζονται µε τις δε-

σµεύσεις του Ευρωπαϊκού Συµφώνου για την Μετανάστευση και το Άσυλο αναφορικά µε την

λήψη αποφάσεων νοµιµοποίησης µόνο κατά περίπτωση καθώς τα κριτήρια για την χορήγηση

των συγκεκριµένων καθεστώτων είναι κατά βάσει ανθρωπιστικά και όχι οικονοµικά. Έτσι

αποφεύγεται η µαζική και ανεξέλεγκτη νοµιµοποίηση παράνοµων αλλοδαπών δίνοντας προ-

τεραιότητα σε όσους πραγµατικά έχουν ανάγκη να παραµείνουν νόµιµα στην Ελλάδα».

β) Άποψη της Ελληνικής Αστυνοµίας (που εφαρµόζει τις διατάξεις της εθνικής νοµοθεσίας ασύ-

λου που προβλέπει τη χορήγηση ανθρωπιστικού καθεστώτος): «Στο πλαίσιο εφαρµογής του

Προγράµµατος της Χάγης και µε βασικό στόχο την πορεία προς το Κοινό Ευρωπαϊκό Σύστη-

µα Ασύλου έως το 2010, εντός των αρµόδιων Οργάνων της Ε.Ε. (Επιτροπή, Συµβούλιο, Κοι-

νοβούλιο), γίνονται συνεχείς διαβουλεύσεις και συνεδριάσεις, προκειµένου να καταλήξουµε

σε µια ενιαία εφαρµογή νοµικών κειµένων και κατ’ επέκταση, σε δικαιότερη εξέταση των

υποθέσεων του ασύλου. Αυτό αποτελεί ένα αρκετά δύσκολο εγχείρηµα, καθ’ όσον από την

µια πλευρά υπάρχουν οι νέες προτάσεις της Επιτροπής για το άσυλο (ήδη είναι υπό συζήτηση

οι προτάσεις τροποποίησης των Κανονισµών του ∆ουβλίνου και Eurodac και της Οδηγίας για

τις συνθήκες υποδοχής και αναµένονται οι σχετικές προτάσεις για τις διαδικασίες και τη χο-

ρήγηση ή ανάκληση καθεστώτος πρόσφυγα), προσπαθούν να αντιµετωπίσουν τη δυσκολία

συµβατότητας µε ∆ιεθνείς Συµβάσεις και από την άλλη η σύγκλιση των εθνικών νοµοθεσιών

των κ-µ αποτελεί µια µεγάλη πρόκληση. Από πλευράς της Χώρας µας έχει γίνει τεράστια

προσπάθεια εκσυγχρονισµού του συστήµατος ασύλου µε αντικειµενικό σκοπό την προστασία

των ατόµων που χρήζουν πραγµατικά διεθνούς προστασίας, τόσο σε νοµοθετικό όσο και σε

πρακτικό επίπεδο, ακόµα και σε σχέση µε σκληρότερες διατάξεις που προβλέπονται σε άλλα

κ-µ. Θεσµοθετήθηκαν ή επεκτάθηκαν δικαιώµατα που δεν προβλέπονταν στο παρελθόν και

γίνονται προσπάθειες καθηµερινά, σε επίπεδο πρακτικής συνεργασίας µε άλλα κ-µ (κατάρτι-

ση κοινών προγραµµάτων κλπ) προκειµένου να αντιµετωπισθούν τα πρακτικά εµπόδια για

την ορθή εφαρµογή που δηµιούργησε η αθρόα έλευση αλλοδαπών υπηκόων τρίτων χωρών

και η κατάργηση της διαδικασίας για χορήγηση διεθνούς προστασίας από οικονοµικούς µε-

τανάστες».

Ο κύριος Ιωάννης Παπαγεωργίου27

, που είναι εµπειρογνώµονας σε ζητήµατα ασύλου της

ελληνικής νοµοθεσίας, και ο συγγραφέας της παρούσας έκθεσης υποστηρίζουν ότι θα είναι

27Ο κύριος Ιωάννης Παπαγεωργίου είναι δικηγόρος και έχει µακρόχρονη εµπειρία σε θέµατα προσφύγων: εργά-

στηκε για αρκετά χρόνια στη Νοµική Υπηρεσία του Ελληνικού Συµβουλίου για τους Πρόσφυγες και στη συνέ-

χεια εκπροσωπούσε το ∆ικηγορικό Σύλλογο της Αθήνας στην Επιτροπή που εξέταζε σε δεύτερο βαθµό τις προ-

σφυγές που ασκούσαν οι πρόσφυγες κατά των αρνητικών πρωτοβάθµιων αποφάσεων που εκδίδονταν επί των

αιτηµάτων τους. Είναι συγγραφέας της µελέτης της Ύπατης Αρµοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες για τους

39

επωφελής για την παροχή διεθνούς προστασίας στην ΕΕ η υιοθέτηση κοινοτικού νοµοθετικού

πλαισίου για τη χορήγηση αδειών διαµονής για ανθρωπιστικούς λόγους.

Η διάταξη του άρθρου 8 του Π.∆. 61/1999 για τη ∆ιαδικασία Καθορισµού του Καθεστώτος

του Πρόσφυγα προβλέπει τη χορήγηση άδειας διαµονής για ανθρωπιστικούς λόγους στις πε-

ριπτώσεις της οριστικής απόρριψης των αιτηµάτων ασύλου όταν πληρούνται οι προϋποθέσεις

εφαρµογής του άρθρου 3 ΕΣ∆Α και του άρθρου 3 της Σύµβασης του ΟΗΕ κατά των Βασανι-

στηρίων ή όταν υπάρχει αντικειµενική αδυναµία αποµάκρυνσης ή επιστροφή του αλλοδαπού

στη χώρα καταγωγής του ή συνήθους διαµονής για λόγους ανωτέρας βίας (π.χ. σοβαρά προ-

βλήµατα υγείας του ιδίου ή των µελών της οικογένειάς του, διεθνής αποκλεισµός της χώρας

του, εµφύλιες συρράξεις συνοδευόµενες από σοβαρές παραβιάσεις των δικαιωµάτων του αν-

θρώπου κλπ). Η διάταξη αυτή εφαρµόζεται ανεξάρτητα από τις ρήτρες αποκλει-

σµού/ανάκλησης/ακύρωσης της Σύµβασης της Γενεύης και / ή του καθεστώτος της Επικου-

ρικής Προστασίας: εποµένως, δεν προσκρούσει στη νοµολογία του Ευρωπαϊκού ∆ικαστηρί-

ου των ∆ικαιωµάτων του Ανθρώπου και της Επιτροπής του ΟΗΕ κατά των Βασανιστηρίων.

Σύµφωνα µε τη νοµολογία αυτών των δύο οργάνων η απέλαση παραβιάζει την ΕΣ∆Α και τη

Σύµβαση του ΟΗΕ κατά του Βασανιστηρίων στην περίπτωση του πραγµατικού κινδύνου κα-

κοµεταχείρισης και / ή βασανιστηρίων στη χώρα όπου αποµακρύνεται ο αλλοδαπός ανεξάρ-

τητα από τη συµπεριφορά του θύµατος (βλέπε απόφαση του Ευρωπαϊκού ∆ικαστηρίου επί

της υπόθεσης Saadi κατά Ιταλίας και τη νοµολογία που αναφέρεται σε αυτήν και την απόφα-

ση της Επιτροπής κατά των Βασανιστηρίων στην υπόθεση Agiza κατά Σουηδίας).

Από την άλλη πλευρά, οι δικαιούχοι του ανθρωπιστικού καθεστώτος που προβλέπει η ελλη-

νική νοµοθεσία έχουν περιορισµένη πρόσβαση στην απασχόληση και ανεµπόδιστη πρόσβαση

στην εκπαίδευση και σε υπηρεσίες φροντίδας της υγείας. ∆εν µπορούν να ασκούν κάποια δι-

καιώµατα που εγγυάται η Σύµβαση της Γενεύης για το Καθεστώς των Προσφύγων και / ή η

Οδηγία της ΕΕ για το Χαρακτηρισµό του Πρόσφυγα (για παράδειγµα δεν δικαιούνται ταξι-

διωτικό έγγραφο ούτε τα σύνολο των κοινωνικών και άλλων δικαιωµάτων που προβλέπει η

Οδηγία).

Ενόψει των ανωτέρω, κάθε κοινοτικό νοµοθετικό κείµενο που αποσκοπεί στην εναρµόνιση

του ανθρωπιστικού καθεστώτος που χορηγείται στο πλαίσιο της νοµοθεσίας ασύλου της ΕΕ

πρέπει να λαµβάνει υπόψη την ερµηνεία της ΕΣ∆Α και της Σύµβασης του ΟΗΕ κατά των

Βασανιστηρίων από τα αρµόδια όργανα, διαφορετικά τα κράτη µέλη κινδυνεύουν να παρα-

βιάζουν τις υποχρεώσεις που έχουν αναλάβει ως συµβαλλόµενα µέρη σε αυτά τα διεθνή κεί-

µενα. Σε αυτό το πλαίσιο, αναµένεται µε ιδιαίτερο ενδιαφέρον η απόφαση του ∆ικαστηρίου

των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων επί των υποθέσεων C-57/09 και C-101/09 καθώς αφορούν

στην ερµηνεία των ρητρών αποκλεισµού, όπως µεταφέρθηκαν στην κοινοτική έννοµη τάξη

µε την Οδηγία για το Χαρακτηρισµό του Πρόσφυγα.

Η ενδεχόµενη υιοθέτηση ανθρωπιστικού καθεστώτος σε επίπεδο ΕΕ θα είναι θετική εξέλιξη

για την ελληνική πραγµατικότητα, µόνον εάν αναγνωριστεί στους δικαιούχους η δυνατότητα

άσκησης του συνόλου των βασικών δικαιωµάτων που εξασφαλίζουν την ευηµερία τους.

6. Συµπέρασµα

Ν/Α

«Ασυνόδευτους Ανήλικους Αιτούντες Άσυλο στην Ελλάδα», που δηµοσιεύτηκε τον Απρίλιο του 2008 (βλέπε σε

: http://hosting01.vivodinet.gr/unhcr/UAM_english.pdf)

40

41

Παράρτηµα Ι

Legislation

Presidential Decree No. 61/1999, Refugee Status Recognition Procedure, Revocation of the

Recognition and Deportation of an Alien, Entry Permission for the Members of his Family

and Mode of Cooperation with the United Nations High Commissioner for Refugees, (OG 63

A), available unofficial translation at http://www.unhcr.org/refworld/docid/3ae6b4d830.html

Presidential Decree No. 189/1998, Conditions and Procedures for the Grant of a Work Permit

or Any Other Assistance for Occupational Rehabilitation to Refugees Recognized by the

State, to Asylum Seekers and to Temporary Residents on Humanitarian Grounds (OG 140 A),

available unofficial translation at http://www.unhcr.org/refworld/docid/3ae6b4e64.html

Presidential Decree (P.D). 220/2007 on the transposition into the Greek legislation of Coun-

cil Directive 2003/9/EC from January 27, 2003 laying down minimum standards for the re-

ception of asylum seekers (Official Journal of the European Communities L 31/6.2.2003) (OG

251 A), available at http://www.unhcr.org/refworld/docid/49676abb2.html

Presidential decree 150/2006 «Adaptation of the Hellenic legislation to the Directive

2003/109/EE, dated 25 November 2003, in relation to the status of third-country nationals,

who are long-term residents» (OG 160 A), http://www.ypes.gr/UserFiles/e144c696-307c-

447e-a921-7b6226b722ba/PD_150_EN2006.doc .

Codification of Legislation on the entry, residence and social integration of third coun-

try nationals on Greek Territory, Law 3386/2005 (Government Gazette-GG A 212), as

amended by Laws 3448/2006 (GG A 57), 3536/2007 (GG A 42), 3613/2007 (GG A 263) and

3731/2008 (GG A 263),

http://www.ypes.gr/UserFiles/24e0c302-6021-4a6b-b7e4-8259e281e5f3/Law_Codification.-

doc

Ratification of the Greek Nationality Code (Law 3284/2004, OG 217 A)

http://www.ypes.gr/UserFiles/24e0c302-6021-4a6b-b7e4-

8259e281e5f3/ratification_GNC.doc

Bibliography

Council of Europe, Commissioner for Human Rights

Report by Thomas Hammarberg, Council of Europe Commissioner for Human Rights, fol-

lowing his visit to Greece, 8-10 December 2008, Issue reviewed: Human rights of asylum

seekers, Document CommDH(2009)6 dated February 2009, available at:

https://wcd.coe.int/ViewDoc.jsp?id=1401927&Site=CommDH&BackColorInternet=FEC65B

&BackColorIntranet=FEC65B&BackColorLogged=FFC679

UNHCR, Statistical information on asylum in Greece (1997-2008), available at:

http://www.unhcr.gr/exec/BO%20STATS%20table%202008EN.doc

UNHCR, UNHCR will not participate in the new asylum procedure in Greece, Press re-

lease 17.7.2009, 32/09

http://www.statewatch.org/news/2009/jul/greece-unhcr.prel.pdf

42

Hellenic League for Human Rights, The asylum crisis and the rise of racist violence in

Greece, June 2009, available at

http://www.hlhr.gr/press/Statement%20asylum%20and%20racist%20violence%20in%20Gree

ce%20EN.pdf

World Refugee Survey, 2009

http://www.refugees.org/countryreports.aspx?id=2327

Ap. Fotiadis, Greece Cannot Take Very Much More, June 1st, 2009, available at:

http://ipsnews.net/news.asp?idnews=47051.

UNHCR

Asylum in the European Union. A Study of the Implementation of the Qualification Di-

rective, available at: http://www.unhcr.org/refworld/docid/473050632.html

ProAsyl Foundation – Group of Lawyers for the Rights of Refugees and Migrants, Ath-

ens: «The truth may be bitter, but it must be told», October 2007, available at:

http://www.antigone.gr/listpage/selected_publications/greece/071031.pdf

Asylum in Greece and the transposition of EU Directives, Conference organized by

UNHCR's in Athens and the Greek Ombudsman – Conclusions, available at:

http://hosting01.vivodinet.gr/unhcr/protect/Grlaw/CONFERENCEONASYLUM.pdf

Transit and Receiving Countries: Refugee Protection Policies in Belgium, Slovenia,

Greece, and Turkey, Turkish Journal of International Relations, Spring/Summer 2006, avail-

able at:

http://www.alternativesjournal.net/volume5/number1&2/toktas.pdf

ECRE, Country Report 2004, Greece, available at:

http://www.unhcr.org/refworld/pdfid/43b29b184.pdf

IOM, Greece, Country Fact Sheet, 2006 (including the types of residence permits provided

for by the national legislation), available at:

http://www.migrantservicecentres.org/userfile/Destination%20Country%20Fact%20Sheet%2

0GREECE.pdf

Centre for Planning and Economic Research,

Policy Report on Migration, Asylum and Return in Greece, Athens, 2006, available at:

http://www.emn.gr/Docs-pdf/Studies/Policy%20Report%206.pdf

Policy Report on Migration, Asylum and Return in Greece, Athens 2008, available at:

http://emn.sarenet.es/Downloads/download.do;jsessionid=00F077E4915218407E38AEE2A9

554CB6?fileID=693

Eurydice, The Information Network on Education in Europe, Integrating Immigrant

Children into Schools in Europe, Greece, National Description 2003/2004, available at:

http://www.mszs.si/eurydice/pub/eurydice/migranti/Greece.pdf

Children's Ombudsman, Document dated 16.9.2005 addressed to the Ministry of Education

on the implementation of article 72 of Law 3386/2005 providing for the enrollment of all mi-

43

grant children at national schools of primary and secondary education, available (in Greek) at:

http://www.0-18.gr/downloads/oloi-oi-metanastes-echoyn-dikaioma-stin-ekpaideysi-

oktobrios-2005

Circular 100758/G2/29.9.2005 of the Ministry of Education on the Unhindered access of

all migrant children at the education, available (in Greek) at: http://www.0-

18.gr/downloads/oloi-oi-metanastes-echoyn-dikaioma-stin-ekpaideysi-egkyklios-ypepth-

oktobrios-2005

Document commissioned by the Directorate Justice and Home Affairs of the European

Commission (Greece), 2000

http://ec.europa.eu/justice_home/doc_centre/asylum/seekers/doc/greece_final_en.pdf

A concise guide to the rights of immigrants and refugees for access to the health and so-

cial solidarity services, available at

http://www.ekka.org.gr/concise%20guide.htm#προσφυγεσ

FRA, Thematic study on child trafficking, Greece, August 2008, http://fra.europa.eu/fraWebsite/attachments/Child-trafficking-09-country-gr.pdf