complexe tour a plombs hageltoren complex · 2016. 4. 15. · que reconstruire » camillo boito...
TRANSCRIPT
E.R. :
Ans P
ERSO
ONS -
Eche
vine e
n cha
rge d
es Co
ntra
ts de
Qua
rtier
de la
Vill
e de B
ruxe
lles.
Hôte
l de V
ille,
Gran
d Plac
e, 10
00 Br
uxell
es.
[email protected] 0496 52 04 37 http://contratsdequartier.bruxelles.be http://wijkcontracten.brussel.be+info
Ø2014.04.30 PU1002 - TAP
COMPLEXE TOUR A PLOMBS : RUE DES FABRIQUES, 54 - 1000 BRUXELLES
HAGELTOREN (SHOT-TOWER) COMPLEX : FABRIEKSTRAAT, 54 - 1000 BRUSSELbeai G-012VUE AERIENNE EST
CoMPLEXE ToUR A PLoMBS HAGELToREn CoMPLEX
Votre Quartier BougeUw Wijk is in Beweging
LE PRoJET
La Fonderie, complexe industriel du 19ème siècle, est établie en
intérieur d’ilot entre le n°54 de la rue des Fabriques et le n°24
de la rue de l’Abattoir à 1000 Bruxelles. Inscrite dans le cadre du
Contrat de Quartier Durable «Jardin aux Fleurs», la réhabilitation
du complexe de la Tour à plombs répond aux objectifs de
celui-ci: elle résorbe un chancre urbain, renforce l’offre en
équipements et en structures d’accueil pour les jeunes, propose
des infrastructures destinées aux habitants et associations de
quartier, améliore le cadre de vie et renforce l’aspect vert du
quartier. La Ville de Bruxelles a fait le choix de rénover la Fon-
derie, bâtiment voué à la démolition au début des années ‘90,
et de lui retrouver une nouvelle affectation.
Le projet originel qui prévoyait une école de danse (permis
périmé depuis 2006) et des logements (rue de l’Abattoir) a été
modifié et le programme comprend aujourd’hui une extension
de l’école et des espaces polyvalents pour le quartier.
Le projet concerne ainsi la réhabilitation de l’ensemble du site
dit de la Tour à plombs et comprend :
La rénovation et transformation, avec extension de volume, de la Fonderie de la Tour à Plombs en établissement scolaire (5 salles de classe pour l’extension des activités de l’Institut De Mot-Couvreur) couplé avec une salle d’éducation physique (actuel gymnase), une salle polyvalente de 180 places et un Foyer (accessibles depuis l’école et depuis la rue de l’Abattoir, en vue d’accueillir des spectacles, des expositions, des rencontres, etc.) et un espace polyvalent sous les combles (école des devoirs, salle de lecture, etc.).
La restauration de la Tour à Plombs, monument classé en 1984 en raison de sa valeur scientifique.
L’aménagement de la cour de récréation et d’un jardin.
Le hall d’école est conçu comme un foyer de rencontre, généreux
et fluide. La fluidité des espaces et des circulations permet de
jouir de ce luxe qui est l’espace à travers les temps de l’école et
les événements du spectacle et de la vie de quartier… Le projet
favorise ainsi la multi-fonctionnalité partagée des espaces :
l’école et les associations de quartier partagent l’usage de la salle
polyvalente et du foyer, du gymnase et du grand espace situé
sous les combles.
HiSToRiQUE
Construit en intérieur d’îlot en 1832, le site de la Tour à plombs
est un complexe industriel occupé probablement par une
poudrière puis établi pour la fabrication du plomb avec la
construction d’une fonderie et, dès 1898, d’une tour. Élément
devenu discret du paysage urbain bruxellois, le complexe
fut, dès 1873, propriété de la société Pelgrims et Bombeeck,
fusionnée dans les années 1930 avec les Fabriques d’Overpelt-
Lommel et Corphalie pour devenir Métallurgie Hoboken-
Overpelt. Désaffecté depuis 1961-62 et partiellement occupé
par les Arts et Métiers et l’Institut Bischoffsheim depuis 1975,
puis par l’Institut Demot-Couvreur à partir des années 2000, le
complexe cherchait une nouvelle vocation.
La fonderie et l’atelier remontent probablement au 19ème siècle
(vers 1875), son implantation est directement liée à la proximité
du canal. La Tour à plombs, du type « shot-tower », est édifiée
en 1898 pour la fabrication du plomb de chasse de la firme «
Pelgrims et Bombeeck » et maintenue en activité jusqu’en 1961-
1962. Ultime exemplaire en Belgique et un des derniers en
Europe occidentale, la tour utilisait un procédé de fabrication
découvert en Angleterre vers 1750. Il consistait à laisser tomber en
gouttes du haut de la tour (55 mètres) le plomb mélangé amené
à son point de fusion; un refroidissement important et la mise en
forme se produisaient pendant la chute dans la cheminée dont
la hauteur dépendait du calibrage désiré. Différents procédés
alternatifs ont été développés à la fin du XXè siècle, nécessitant
moins de hauteur et entrainant la démolition de la plupart des
tours à plomb.
Les principes et options de restauration sont clairs: conservation maximaliste (stabiliser et garder le plus possible dans l’état
actuel) et restauration parcimonieuse, afin de prolonger la vie
de cet ouvrage, sont les maîtres mots du projet patrimonial. Une
restauration correcte vise le maintien de la valeur historique
tout en permettant la survie d’un édifice. Le principe de base
de l’entretien des monuments est dès lors : « Plutôt consolider que réparer, plutôt réparer que restaurer, plutôt restaurer que reconstruire » Camillo Boito (1836-1914).
HET PRoJECT
De Smelterij is een industrieel complex, daterend uit de
19de eeuw, opgericht op een binnenterrein gelegen tussen
de Fabrieksstraat n°54 en de Slachthuisstraat n°24 te 1000
Brussel. Deel uitmakend van het programma van het
Duurzaam Wijkcontract “Bloemenhof” beantwoordt de
herwaardering van het complex van de Hageltoren aan de
doelstellingen hieromtrent: wegnemen van een stadskanker,
versterken van de aanbiedingen op gebied van uitrustingen
en onthaalinfrastructuren voor de jongeren, infrastructuren
voorstellen aan de buurtbewoners en verenigingen uit de wijk,
verbeteren van het leefkader en de vergroening van de wijk.
De Stad Brussel heeft gekozen om de Smelterij te renoveren
- gebouw dat gedoemd was voor afbraak in het begin van de
jaren ’90 – en deze een nieuwe bestemming te geven.
Het oorspronkelijk project van een dansschool (vergunning
verlopen sinds 2006) Camillo Boito (1836-1914).en huisvesting
(Slachthuisstraat), werd gewijzigd en het programma omvat
vandaag de dag een uitbreiding van de school en polyvalente
ruimtes voor de wijk.
Het project betreft de herwaardering van heel de site
« Hageltoren » genaamd en omvat :
De renovatie en verbouwing, met uitbreiding van het volume, van de Hageltorensmelterij in een schoolinstelling (5 klaslokalen voor de uitbreiding van de activiteiten van het Instituut De Mot-Couvreur) gebonden aan een turnzaal (momenteel gymnasium), een polyvalente zaal van 180 plaatsen en een Haard (toegankelijk vanaf de school en de Slachthuisstraat voor de uitvoering van spektakels, tentoonstellingen, ontmoetingen, enz.) en een polyvalente ruimte op de zolderverdieping (huistakenschool, leeszaal, enz.).
De restauratie van de Hageltoren, geklasseerd monument sinds 1984 vanwege zijn wetenschappelijke waarde.
De aanleg van de speelplaats en een tuin.
De inkomhal van de school is ontworpen als een gezellige, ruime
en vloeiende ontmoetingshaard. De vlotte doorstromende
ruimtes laten de school, de spektakels en het leven van de wijk toe
te genieten van de luxe van de ruimtes van vroeger. Het project
bevordert op deze manier de gedeelde multifunctionaliteit van
de ruimtes : de school en de verenigingen van de wijk delen het
gebruik van de polyvalente zaal en de Haard, het gymnasium
en de grote zolderruimte.
HiSToRiEK
Gebouwd in 1832 op een binnenterrein, was de site van de Hageltoren een industrieel complex, waarschijnlijk bezet door een kruitfabriek en daarna gebruikt voor het maken van schiethagel door de oprichting van een smelterij en vanaf 1898 door een toren. Onopvallend element van het stedelijk Brussels landschap werd het sinds 1873 eigendom van de maatschappij Pelgrims en Bombeeck, gefusioneerd in de jaren 1930 met de fabrieken van Overpelt-Lommel en Corphalie om uiteindelijk Metallurgie Hoboken-Overpelt te worden. Niet meer in gebruik sinds 1961-62 en gedeeltelijk bezet door Les Arts et Métiers en het Instituut Bischoffsheim sinds 1975, daarna door het Instituut Demot-Couvreur vanaf 2000, zocht het complex een nieuwe bestemming.
De smelterij en het atelier dateren waarschijnlijk van de 19de
eeuw (rond 1875) en zijn inplanting is rechtstreeks gebonden aan het nabijgelegen kanaal. De Hageltoren, van het type « shot-tower », werd opgericht in 1898 voor het fabriceren van schietlood voor de jacht van de firma « Pelgrims et Bombeeck » en in activiteit behouden tot in 1961-1962. Laatste exemplaar in België en één van de laatste in West Europa, werd voor de toren een fabricagetechniek gebruikt dat uitgevonden werd in Engeland rond 1750. Het bestond in het laten vallen, van bovenaan de toren (55 meter), van gemengd lood op smeltingspunt gebracht. Een belangrijke afkoeling en het in vorm brengen gedurende de val in de schoorsteenpijp waarvan de hoogte afhing van het gewenste kaliber. Verschillende alternatieve werkwijzen werden op het einde van de XXste eeuw ontwikkeld, die een minder grote hoogte vereiste en de afbraak met zich meebrachten van het merendeel van de hageltorens.
De principes en restauratieopties zijn duidelijk : maximaal behoud (de actuele staat zoveel mogelijk stabiliseren en
behouden) en spaarzame restauratie, om het leven van deze werkstukken te verlengen zijn de sleutelwoorden van dit erfgoed project. Een juiste restauratie beoogt het behoud van de historische waarde en toch het overleven van een gebouw. Het basisprincipe voor het onderhoud van de monumenten is
dus: “Eerder verstevigen dan herstellen, eerder repareren dan restaureren, eerder restaureren dan heropbouwen” Camillo Boito (1836-1914).