cmn - douai, bibl. mun., ms. 67 (leroquais, pontificaux, t ... · paris, r8g2, p. 4 à 7· -buenner...
Post on 29-Jun-2019
214 Views
Preview:
TRANSCRIPT
148 LES PONTIFICAUX MANUSCRITS
Abbé Louis) Les livres litrtrgiq11es d1t dioc~se de Langres, f • p . r886 p 27I - 'MARCEL ( ' • . L . l . arres, ans, • · · (D D s) L'ancienne lit1trg" romatne. ente yonnau, Paris, r 8g2, p. 4 à 7· -BUENNER om eny ,
1934, p. 177•178.
DOUAI
49· PONTIFICAL DE WINCHESTER. XII e SIÈCLE, 1re MOITIÉ
Douai i bibliothèque municipale, no&,.
Feuillet de garde. Note de Dom Charles Go~, religieux. de Marchiennes (xvme s.) : «Pontificale hoc ad usum ecc~esiarum anglicarum, ac7ep1sse nos a sancto Thoma Cantuariensi traditione constant! habemus. In eo repen~··· » . •
Fol. 1 . En haut du feuillet et d'une autre main : « Pontificale. ,, - Tttre : « Salis incipit exorcismus ... - Benedictio aque ... - 2. In vestiario. Or. -.In capitulo. Or. _ 2 vo- In dormitorio. Or.- In domo infinnorurn. - In refectono. Or.- In cellano. Or.- 3· In coquina. Or.- Ante portas ecclesie. Or.- 3 v 0
. In sancta ecclesia. Oratio. Via sanctorum omnium, Domine Ibesu Christe, qui ad te venientibus claritatis gaudia largiris ... qui locum istum in honore sancte Marie et sancti Petri apostoli consecrasti, presta quesumus ... »- << Benedictio aque magne. Inprimis, revestiant se VII presbiteri, vel lili diaconi, et tres presbyteri et dicant VII psalmos. Inenarrabile nomen magnitudinis tue, omnipotens Deus, petimus et adoramus, ut nos patriarcharum fides edificet ... - .. . ut pro nobis-4- intercessores adesse dignentur Per ... - 13 vo .... et super omnes habitantes in eo. Per ... ' '- Longue bénédiction de l'eau; elle est coupée d'oraisons et de passages des évangiles.
Fol. 13 vo à 21. Série d'ordalies ou épreuves judiciaires. - 13 v 0 • << Comprobatio ad iuditium faciendum de furto inveniendo. Missa de sancta Maria. Rorate celi desuper ... - 14· Coniuratio panis et casei. Exorcismttm et benedictionem panis et casei ad securitatem iztditii faciendam et ad inveniendmt' furtum isto modo debes facere. Panis ordeacetts et caset's caprinus aridzts, et, antequam dividantttr, scribe : Pater noster in 11troque ... - 15. Exorcismus panis et casei. Exorcizo te, crea tura panis et casei, per Deum Patrem omnipotentem ... - 16. Post hec, asperges eum aqua bene~icta, et dices ad eum : Hec aqua fia t tibi hodie ad comprobationem. - Postea dones ~1~ter pane11~ et caseum denarios IX ad pensam, et primum impone marmm super caput euls, et comma eum ita: Coniuro te, homo N. per Patrem et Filium et Spiritum sanct~, .et per diem tremendi iuditii ... »- 16 vo. ,, Incipit ordo ad iuditium aque. Si altqztts de /ftrto reprehensus fuerit, ipseque hoc fecisse se dmegaverit ... - zr - ... Si v~ro tt~qtte ad. nodum demersus fuerit, extralzatur ceu salvus. Sin autem quasi reus a vtde,ttlbus esltmetur. » Ce dernier ordo (fol. 16 vo à 21) a été publié par ~1ARTÈNE, De ant. Eccl. rit., lib. III, cap. VII, ordo VIII · Anvers 1736 t. II p. 938-94r d'après un m · d s · ' ' ' ' ' anuscnt e a.nt-Evroult ; les textes sont à peu près identiques.
1
1
•
t
•
•
DOUAI 149 Fol. 22. cc Q1ta11do domnus pontifex se induerit dicat ltanc oratiottem : Deus qui
paterna maiestate ignea claustra disrupisti (sic) infernorum ... - Incipit ordo qualiter domus Domini consecranda est. Primitt's enim convenit tet prestel et ceteri ministri ecclesie induant se vestimentis sacris w ·m quibtts divinum ministerittm adimptere debent, et venient ante hostimn ecclesie que dedicanda est, cantando sonoriter hanc antiphonam: Zachee, festinans descende ... - 22 vo- ... Qua finita, dicatur a presule oratio : Actiones nostras, quesumus, Domine, aspirando preveni. .. -Et ill1eminentt4Y XII cat~dele, et ponant ur deforis per circuit"m ecclesie que dedicanda est, et ter cirwmeat ipsam ecclesiam, canendo letaniam que hoc modo canenda est... omnes sancti apostoli ; s. Stephane ; s. Dionisi ; s. Laurenti ; s. Vincenti ; s. Clemens; s. l uste; s. 1\Iauricii ; s. Oswalde; omnes sancti martires - 23 - s. Benedicte, II; s. Martine ; s. Ambrosi ; s. Ieronime; s. Augustine; s. Byrine ; s. Swithune; s. Judoce; s. Adelwolde ; s. Gregori ; omnes sancti confessores ; s. Felicitas; s. Agnes; s. Agathes (sic) ; s. Cecilia ; s. Aetheldrida ; omnes sancte virgines ... - 23 vo. Oratio ... Et ingrediatur tmus ex diaconibus infra ecclesiam, et claudens hostittm stet ante ipsmn ; celeri onmes pre /oribus remaneant. Et pontifex accedens ad hostium ecclesie incipiat antiphonam hanc: Tollite portas ... - 24 ... Ant. Pax huic domui ... >>
Fol. 24 v0• cc Deinde incipiat clerus letaniam, et pontifex ante altare sttper stramenta
cum celeris sacerdotibus ac levitis se in oratione prosternat 1~sque dicatter a clero : Agnus Dei ... - 25 - ... Deinde seri bat pontifex alfabetum'/, cwn cam butta st~a per pavitnentztm ... n
- 25 vo à 27 v0. Bénédiction de l'eau grégorienne.- 27 vo à 30. Signes de croix sur
l'autel avec l'eau grégorienne; aspersion de l'autel; aspersion de l'église; aspersion du pavé ; prières après les aspersions. - 30 vo. cc Deinde benedicat tab1tlam altaris, quam pritts lavet ex aqtta sacrata, et sic incipiat. Or. Domine sancte, Pater omnipotens, eterne Deus, misericordiam tuam vocibus exultantibus deprecamur. .. n- 31 et 32. Onctions de l'autel. - 33. Les cinq grains d'encens brûlés sur l'autel. - 34· cc Prefatio super a/tare. Vere dignum ... eterne Deus, ut et propensiori cura ... >> - 34 v0.
Benedictio linteaminum. - 35· cc Post /tee vestiatur altare ... >J - 36 v0 . cc Postea vero accipiat episcopus propria mamt entees sanctasque reliqztias, et recondat itt apto loco, lzattc canendo ant. Exultabunt sancti ... »- 37· Missa. Terribilis est... »
Fol. 41 . « Incipit benedictio ad vestimenta sacerdotalia seu levitica ... >• - 42. «Ad patenam consecrandum ... »- 42 v o. «Ad calicem benedicendum. »-43· <c Benedictio corporalis. » - 43 v0 . cc Eucharistialis benedictio. " - 44· cc Benedictio ad - 44 v 0
- generalem ornatum cultum ecclesie. - Benedictio incensi. >>- 45· « Exorcismus incensi, sive thimiamatis. »- 45 vo. « Benedictio thirniamatis sive incensi. »
Fol. 46. « In consecratione cimiterii. Primttm benedicat episcoptts aquam faciens exorcismttm 1tt sttpra ... - 48. Missa in cimiterio. » - 49· << In reconciliatione altaris velloci sacri ubi sanguis fuerit effusus aut omicidium perpetratum. Primitus spargat episcopus aquam benedictam per circuittmt ; postea, facial lelaniam et dicat.: D~minus vobiscum ... - 50. Missa in reconciliatione ecclesie. - 51. Commendatlo eiUsdem
LES PONTIFICAUX MANUSCRITS 150
. d' ti cis -52 Incipit consecratio crucis ... n-55. nAd scrinium Joc1 - Bene 1c o cru .. · · . . · . d el arcam 11 - 57· « Ad tintinnabulum eccles1e benedicendum. benedicen um v · . .
l 'llttd •n alto tavabts de aqua que bcnedtcenda est ... -59-... corpora A 11teq1~am e evcs 1 • ' • . salvet protcctio sempitema. Per te, Christe, salvator mundL .. »
F 1 << Oratio ad clericum faciendum ... » - 6o. << Ad barbam tondendam. » 0
· 59· · d · · bb t d. . XII l t. . "-6r vo. << M tmsis primi, qz4arti, septi1m et ccwH, sa a orum te ut . ec wn~ut-ts, ad Sattetum Petrum ubi misse celebrantur, antequam legatur evan~ehmn: accedant
· d sacrum ordinem electi ft4erint, et ascendant ad sedem eptscopt, et ets prostra-qln a · C · ul d almi t P l · tis coram a/tare, faciat episcopus letamam ... - aptt um e p~ . s a. sa tmsta, id est cantor ... - 62 vo. [Ordinatio ostiarii] ... Et ducat eum arclndtaconus, ettra4atei ltostium ecclesie ... >> (Aucune mention de la cloche}. - « Ordinatio lectoris ... Tradat ei codicem de quo lect urus est... »- 63. << Sequitur ordinatio exorciste ... Accipiat de mmm episcopi libeUum i" quo scripti smzt exorcismi ... »- 63 v0 . uSequitur ordinatio accoliti... Accipiat cerojeraritmt cum cereo ... Det ei t~rceolttm vacrmm ... »
Fol. 64. cc Incipit ordo de sacris ordinibus qualiter in romana Ecclesia presbiteri, diaconi, subdiaconi vel ceteri ordines clericorum a domno pontifiee sedis apostolice benedicendi sunt... »Les fol. 64 v0 et 65 sont restés blancs.- 65 v0• « [Ordinatio subdiaconi.) Vide cuius rninisterium tibi traditur. Et ideo si usque nunc fuisti tardus ... Oblationes que veniunt in al tari ... Palle vero ... Ideo te ammoneo ut talem te exhibeas ut placere possis Deo. - Benedictio Sl~>bdiaco?li. Oremus Deum ac Dominum nostrum ut super servum ill. quem ad subdiàconatus offitium vocare dignatus est...» - 66. <<Incipit senno Innocentis pape de V II gradibus Ecclesie ordinandis. Hec autem singulis gradibus observanda sunt tempora ... -66 vo- ... in ordine clericali admittere debent. >> - Aucune autre prière ; aucune autre rubrique ; aucune mention de l'amict, ni du manipule, ni de la tunique, ni de l'épistolier.
Fol. 66 v0. << Sequitur ordinatio diaconi. Diacontts, cttm ordil'atur, solu.s episcopus
qui eum benedicit, manu,s super caput illius po nat ... - Oratio ad ordinatJdum. diacom~m. Oremus, dilectissimi, Deum Patrem omnipotentem ut super hune famulum suum ill. quem in sacrum diaconatus ordinem ... - 67. Consecratio diaconi. Adesto, quesumus, omnipotens Deus, honorum dator, ordinum distributor ... - 67 vo... capere potiora mereatur. Per. >>- Aucune solution de continuité dans la préface; aucune mention de la formule : « Accipe Spiritum sanctum ad robur ... » - 67 V 0.
« A~ cons~mmumdttm diac(matus officittm : Commune votum permaneat, commums or~b? prosequatur ... - 68. Hic tradat ei episcopus sanctmn evat~gelium. Sequitur .bened~ctto. Domine sancte, spei, fidei. .. - Postea tradat ei episcopus sanctum evat&gellum dtcem; : Accipe istum (sic) volumen sancti evangelii ; lege et intellege, et aliis trade, e~ tu, o.rere adimple. - Hic impotrat episcopus stolam super humerum sinistrHm levtte et dtcat ei : In nornine sancte Trinitatis et unice divinitatis accipe stolam ... :- 68 vo- ... sine macula representare v aleas, ipso auxiliante cui e~t honor et gloria 1. s. s. A. - Consecratio manuttm diaconi de oleo et chrismate : Consecrentur manus
DOUAI
iste, quesumus, Domine, et sanctificentur per istam sanctam uncionem (sic) nostramque benedictionem, ut quecumque benedi:<erint benedicta sint, et quecumque sanctificaverint sanctificata sint. Per. - Deus qui Moysi famuli tui ministerio ... electos ad tibi serviendum ... - ... et quecumque benectixerint, te benedicente, benedicta permaneant. Per Dominum nostrum Ihesum Christum ... - 69. Missa in die co1~ecraticmis diaconi ... » (Aucune mention de la dalmatique).
Fol. 69 v 0. « Ordinatio presbiteri. Presbiter, cwn ordinatt", episcopo emn benedicet~ü~ et manum sz~per caput eius ponente, etiam omnes presbiteri, qui presentes stmt, manus suas it'xta mmmm episcopi super caput illi1~s ponant. Oratio ad ordinandmn presbitemm. Oremus, dilectissimi, Deum Patrem omnipotentem ut super hune famulum suum ilt. quem ad presbiterii munus elegit... - Item alia oratio. Exaudi nos ... - A11t. Tollite iugum meum super vos, et discite ... - ... et onus meum leve. Hic mutat episcopus stolam. Seqt,itztr oratio. - 70 - Domine sancte, Pater omnipotens, et erne Deus, honorum auctor et distributor omnium dignitatum ... -70 vo... premia consequatur. Per. - Benedictio vel consecratio t1tatmtmt sacerdotis ante tutctionem crismatis : Benedic, Domine, et sanctifica bas manus sacerdotis tui ... Et presta ut quecumque benedixerint... - Consecratio 11tamtt4m sacerdotis de oleo et
crisma (sic). Consecrentur manus iste, quesumus, Domine, de oleo sancto ... - C01lsecratio capitis Clml oleo. Unguatur et consecretur caput tuum celesti benedictione in ordinem sacerdotalem. In nomine P. et F. et S. s. - Pax tibi. Etc. s. t. -Hic vesties casulam. Quando sacerdotem ornaveris, dices : Benedictio Dei Patris et F. et S. s. - 71 - descendat super te, et hac sacerdotali veste indutus ... - Cot~temmatio presbiteri : Sit nobis communis oratio, fratres, ut hic qui in adiutorium ... - Deus sanctificationum omnium auctor, cuius vera consecratio, cuius plena benedictio est... - 71 vo- ... plenus appareat. Per. -Missa in die consecrationis presbiteri ... » (Aucune mention du V eni creator, ni de la tradition du calice et de la patène, ni du Credo, ni de la formule: « Accipe Spiritum sanctum ... >>)
Fol. 72. « Incipit ordinatio episcopi quem de sacrario post alleluia sive tractttm, antequam legatur evvangelium duo per manus deducant episcopi ante a/tare ad archiepiscoptttn, et, eo prostrato coram altare, faciat archiepiscopt~ letaniam. Qua {itlila, et eo erecto, ponatttr evangelittm steper scaptûas eitts.- 72 v 0 • -Et dicant episcopi singuli st4.per illum orati01tes : Oremus, dilectissimi nobis, ut huic viro ill. ad utilitatem ecclesie provehendo ... - Item alia oratio. Adesto, quesumus, omnipotens Deus, supplicationibus nostris ... - Aliaoratio. Propitiare, quesumus, Domine, supplicationibus nostris, et inclinato ... - Sollts archiepiscoptes hanc dicat orationem vel co1~ecratio1tem, ceteris adstantibus, et dt4.obus episcopis evangetium Sttper ordinandmn episcopum tenentibus : Deus honorum omnium, Deus omnium clignitatum ... - 73 -... unguenti flore sanctifica. Hic effundatur oleum super caput ~it~s. Hoc, Domin~, copiose in eius caput influat ... - 73 vo- ... tuo semper munere tdoneus, tua gratla possit esse devotus. Per. »
LES PONTIFICAUX MANUSCRITS 152
Fol. 73
vo. 1c Item alia consecratio sztpcr episcopwn: P~ter s~cte, omnipotens Deus,
· D n 1 c ab initia cuncta creasti ... - 73 bts - ... m regnum celeste. Per. qm per . . . . . . . -7
3 bis vo. Be
1tedictio de septijormi spidt1t .. Spi:itus sanctus septtfon;ms vemat
i _ ut ]
1abeas vitam eternam et vtvas m s. s. A. - Consecratto tnanuum
super e... ... . . episcopi ab archiepiscopo oleo sa11cto et crismate : Unguantur manus tste et san~tifi-centur, et in te Deo deorum ordinentur ... - Hic miUat1tr olet4-m super caput etus : Unguatur et consecretur caput tuum 1·/l. celesti benedicti~ne ... -.T~ baculus nos:re et rector per secula vite ... - 34· Hic detur baculus et d1cat archteptscopus : Acctpe baculum pastoralis offitü, et sis in corrigendis vitiis ... -Item. Accipe baculum, sacri regiminis signum, ut imbecilles consolides ... - Hic detur amtlus et dicat a~cltiepis-coptts : Accipe ergo anulum discretionis et honoris, fidei signum, ut que_ st~anda sunt, signes ... - 74 vo. Hic mittatur in catltedram episcopalem, et hec oratto dicatur : Omnipotens, Pater sancte Deus eterne, tu omnem ordinero dignatus es in celestibus sedibus ordinare ... - 75· Consummatio eiusdem episcopi benedictionis : Populus te bonoret, adiuvet te Dominus ... - Benedictio. Deus, benedictionum omnium largus infusor, conventui fa.mulorum tuorum benignus adesto .. , ,, (Aucune mention de l'évangéliaire, ni de la prière : u Accipe evangelium et vade ... ».)
Fol. 75 vo. cc Hoc additamentum sit si archiepiscopus ecclesie Christi vel ecclesie sancti Petri archiepiscopum hitte vel inde, sectmdttm decretum Honorii pape ad Honorimn archiepiscoptmt, ordinare voltterit, ut legitttr in octavo decima capitulo libri sect,ndi historie gentis Anglort,m. Ordinatio ad ordina11dttm archiepiscopmn antequam pallitmt detur. Deus omnipotens, Pater, qui non propriis suffragantibus meritis, sed sola ineffabili gratie tue largitate ... - A lia oratio. Deus innocentie restitutor et amator ... - 76. Hic detur pallimn. Consecratio post pallium. Domine sancte, Pater omnipotens, eterne Deus, rex regum et dominus dominantiuro, clementia.m tua.m humiliter exoramus ... - 77- ... usque ad finem vite perseverare, concedas. Per. » {Fol. 75 v0 , il s'agit des cathédrales de Cantorbéry et d'York).
Fol. 77· u Incipit consecratio regis quem de conventu seniorum per manus produc~t du~ epi~copi ad ecclesiaro. Et c/erus hanc decantet antiphonam, dttobu.s episcopts prec~nent~bus: Firmetur manus tua ... - Perveniens rex ad ecclesiam proste~llat se coram altare et ymnizetur Te Deum laudarous. Quo fi.neiemts imnizato, rex engatur de solo, et ab episcopis et a plebe electtts l~c tria se servaturum ittra promittat. et cla:a ~oce co:a~1' Deo omnique populo dicat : H ec tria populo cbristiano et michi subdito m Chnstt promitto nornine ... - 77 vo. His peractis, omnes dicant. Amen, et he se~uantztr orationes a singulis episcopis singule super regem dicende : Te irtvoca.mus, Don:une sancte, Pater omnipotens, eterne Deus, ut hune (aroulum tuuro ill ... - A lia ~rat~~: Deus .qui ?opulis tuis virtute consulis et amore dominaris ... - Alia oratio. n. diebus t~s onatur omnibus equitas et iusticia ... - 78 - Consecratio regis ab
ep~scopo qul arc-· t ·t p . . . ,,. enuen st~ er eum d~cettda : Omrupotens semp1teme Deus, creator ac gubernat eli t t or c e erre ... - 79- Hic w'guatz1r oleo et l~c cantetur a11t.
DOUAI 153
Unxerunt Salomonem Sadoch sacerdos ... - Atia oratio: Christe, perungue hune regem in regimen unde unxisti sacerdotes, reges et prophetas ... - Deus electorum fortitudo et humilium celsitudo ... - 79 vo - A lia oratio. Deus, Dei Filius. Ihesus Christus Dominus noster, qui a Patre oleo exultationis unctus ... 11
Fol. 79 v 0 . (Consecratio regis.) <<Hic detur anulus dicaturque regi- Bo- Accipe anulum, signaculum videlicet sancte fidei... - Alia oratio. Deus cuius est ornois potestas et dignitas ... - Quando gladio cingitt4r, hec antiphona dicetur : Confortare et esto vir... - Tune dicatur regi : Accipe hune gladium euro Dei benedictione ti bi collatum ... -Post datum gladium oratio: Deus qui providentia tua celestia simul et terrena moderaris ... - Hic coronetur- Bo vo- rex eiqtte dicatur: Coronet te Deus corona glorie atque iusticie ... - Oratio super regem postquam corona fuerit imposita super cafrut eius : Deus perpetuitatis, dux virtutum ... - Hic detur regi sceptrum eique dicatur : Accipe sceptrum regie potestatis insigne ... - Br. Oratio sttper regem post-quam datum frterit ei sceptmm: Omnium Domine, fons bonorum ... -Hic regi virga detttr eique dicatur: Accipe virgam virtutis atque equitatis ... - 81 vo. Benedictio: Extendat omnipotens Dominus dexteram sue benedictionis... - 82 - Designatio status regis: Sta et retine amodo statum quem hucusque paterna suggestione tenuisti ... - Seq"itur oratio : Omnipotens Deus det ti bi de rore celi et de pinguedine terre ... - Alia oratio. Benedic, Domine, fortitudinem huius principis ... - 83. Finit consecratio regis, quam seqttitur consecratio regine ... - 83 vO.l\lfissa pro ordinato rege ... n
(Le sacre du roi fol. 77 à 83 a été publié intégralement par W. G. HENDERSON dans l'ouvrage cité ci-après à la bibliographie de cette notice.)
Fol. 84. << Incipit consecratio abbatis: Concede, quesumus, omnipotens Deus, ut famulum tuum ill. quem ad regimen animarum elegimus ... - 84 v0 • Or. Deus qui sub tue maiestatis arbitrio omnium regnorum contines potestates ... - 85. Item or. Super hune famulum tuum, quesumus, Domine, dignanter intende ... - Hic dett4r baculus: Accipe baculum pastoralis offitü et monastici regiminis signum ... - Deus, lumen eternum, qui inlurninas ... - 85 vo- ... Hic detu,r anulus: Accipe ergo anulum discretionis et honoris ... - Sequitttr oratio : Deus honorum omnium largitor, Deus omnium dignitatum distributor ... - Benedictio abbatis : Benedicat te Deus conditor celi et terre qui te eligere rlignatus ... >>Aucune mention du serment ou profession, ni de l'interrogatoire par J'évêque, ni des litanies, ni de l'imposition des mains, ni de la préface de consécration, ni de la remise de la règle, ni de l'intronisation de l'abbé par l'évêque.- 86 vo. 11 Incipit benedictio monachorum ... >>
Fol. go. '' Benedictio virgimtm ... Deus qui vestimentum salutare et indumentum .. · - Benedictio virginis. Benedicat te con di tor celi et terre, Deus, Pater omnipotens .. · - go vo. Item alia oratio : Benedicat te Deus Pater et F. et S. s. om~i benedictio~e spirituali ... - 91 - ... Alia oratio. Omnipotens sempiterne Deus, adiuva quam ~rginitatis honore dignatus es decorare ... - 91 vo. Alia or. Te invoc~us, Domme sancte, Pater omnipotens, eterne Deus, super hanc famulam tuam dl... - Conse-
•o P""''""'"Jt _,..unts. - T. 1.
154 LES PONTIFICAUX MANUSCRITS
cratio virginis : Deus castorum corporum benignus inhabit~tor ... - 92 vo- ... Post hec ;,
11vp
011as p1telle paUit4m et dicas : Accipe, pnella, pallium, quo~ preferas sine
macula ... _ Benedictio eittsdem virginis ad 'missam. ,, (Aucune mention de l'anneau
ni de la couronne.) - 92 vo. « Incipit benedictio ves~is vi~ue .. ''. . Fol. 94· <<Incipit adiuratio ferri vel aque fervent!~ a~ 1Udi~1um: In s~mplo, ~num
pondt~s ; in triplo, tria, jerrtm~ eqt4ipare pondera; et ~~t tlla a~t~rattone 1t01t adsmt, .ut prediximt4S, nisi ieim~i; et dictis letattiis, sic sacerdos ·m loco ~b~ ferrttm vel aqua adturationem initia11do inclwet : Deus qui per ignem signa magna ostendens, Abraham puerum tuum de incendio Chaldeorum quibusdam pereuntibus eruisti ... - 95 vo... ut sttpra diximus in consecratione ferri. » - 95 v0 . « Benedictio ad omnia quecumque volueris ... - 96. Oratio super vascula in loco antiquo reperta. Que primitus aqtta laventttr exorcizata ... - Benedictio putei ... - 96 v0• Benedictio ad fruges novos. - Benedictio arborum. -Incipit dedicatio fontis (Fonts baptismaux).- 97· Benedictio super libros. »- 97· « Benedictio super sponsum et sponsam. »
Fol. 98 à 129. Bénédictions épiscopales et autres bénédictions. -98. « Dominica I de Adventu Domini. »- 101 v0 • << Feria !III. Caput ieiunii. » - 104. « Dominica die palmarum, post matutinalem missam. Fratres ad illam ecclesiam tû~i palm.e juerint ordinale pergattt, decantantes antiphonam ad venerationem sattcti ctti ipsa ecclesia ad quam itur dedicata est ... ,, - 106 vo. « Qttittta feria itt cena Domitti, congrtta hora, ag atur twna. Qtta cantata, pergat editus ad hostimn ecclesie ferens hastam cttm imagine serpentis ; ibique ignis de silice exctttiatttr ... - 107 - ... Domine Deus omnipotens, pro-pitius esto michi peccatori, ut condigne possim ti bi gratias agere ... intercessione sanc-torum archipresulum tuorum Augustini, Dunstani atque Elphegi ... ,, - II4-«Bene-dictio lactis et mellis in cena Domini. - Benedictio casei, ovi et butiri omniumque pulmentorum. »- II4 vo. << Benedictio carnium in Pascha Domini. n - HS. «Benedictio in die Pasche. >>- 120 vo. «Dom. XXIII! post Pent. ,, - 121. (26 déc.) << In nat. s. Stephani prothom. »- 122 vo. (20 mars). << Nat. s. Cuthberti ep. - 123 (21
mars). «De s. Benedicto. » - 123 <<Pro defuncto benedictio. ''· Fol. 129. << I ncipit ordo ad faciendum catecuminum. - 131 vo-Benedictio fontis. »
- 134 v0• « Hic incipit visitatio intirmorum. - 138 v o. Litanies : « ... omnes sancti martyres ; s. Taurine ; s. Silvester ; s. Martine ; s. Gregori ; s. Agustine ; s. Audoene ; s. Nicholae ; s. Benedicte ; s. Maure ; s. Columbane ; s. Philiberte ; omnes sancti confessores ... - 140 ... Antequam porlatur ad sepulcrum post missam ... - 141. Post.ea, P~rlettlr corptts ad sepulcrum ... » - 144. cc Benedictio elemosine ... - Benedictio super sepulchrum. » :- 145 à 147. D'une autre écriture : Exttltet en partie noté.
Ce manuscnt est un pontifical anglais: l'écriture, les litanies de la dédicace (fol. 22 vo) et la note du fol. 75 l'indiquent clairement. Il a été composé pour une abbaye bé 'di . ne ctme comme en témoignent la mention de saint Benoît en tête des confesseurs et la. double invocation qui lui est adressée (fol. 23). Les litanies de la dédicace paraissent désigner Winchester. Quant aux rubriques, elles présentent des ana-
GRENOBLE 155
logies frappantes avec celles du pontifical de Winchester, dit cc bénédictionnal de l'archevêque Robe~n(Rouen, bibl. mtm., •ms. ;69=Y. 7). J e ne pense pas cependant ~~e le manuscnt de Douai ait été copié sur celui de Rouen ; mais ces analogies, JOmtes à la ressemblance des litanies, paraissent bien indiquer que notre manuscrit ~st un_ pontifical de Winchester. D 'après la tradition de l'abbaye de Marchiennes, il aura.tt appartenu à saint Thomas Becket .
. Par~emin. - ~47 ff. à l~ngues lignes plus 73 bis. - 265 sur 173 mill. -Fol. 132, initiale lùstonée VD : Christ en maJesté. -Quelques initiales de couleur ornées de rinceaux. -Nombreuses initiales v~rmillon, azur et vert alternativement ; quelques-unes violettes ; quelques-unes festo~ées. -Éc~~ure anglo-saxonne. -Fol. 145 et 146: Exultet noté par quatre lignes rouges; notation de transttion.
Reliure toile verdâtre sur ais de bois (Marchiennes, G. 139. - D. 94). -Voyage littéraire de deux bblidiclins, t. II, p. 92. - HENDERSON (W. G.), Liber f>ontificalis Eboracensis, Surties Society, t. LXI, 1875, p. XX et 270. - FRERE (W. F.), Pontifical services, t. I , 1901, p. 95·
GRENOBLE
50. PONTIFICAL DE GRENOBLE. XIIe SIÈCLE, 1re MOITIÉ OU MILIEU
Grenoble; bibliothèque municipale, ms. 140.
Fol. 1. En écriture moderne : : u Ce manuscrit est du 13e siècle.>>- <c Rituel pour les cérémonies ecclésiastiques du commencement du xme s. ]. M. n
Fol. 2. « Incipit ordo ad vocandum et examinandum seu consecrandum electum episcopum. Sabbato diei, circa vesperam, sedente domno apostolico in atrio ittxta ecclesiam, venit archipres byter indutus casula cmn clericis illiz~s ecclesie cui electt's consecrandus est, et flectens gent-ta ante apostolicmn, benedictionem petit dicendo: lube, domne, benedicere. - Respondit (sic) apostolicus : Nos regat et salvet celestis conditor aule. - Archipresbyter atttem surgens procedit paululum, e& pelens benedictionem genuflectit et dicit: lube, domne, benedicere. - Resp. Nos Dominus servet, custodiat atque gubernet. - Tercia vero triee ... » - 3 vo- " ... Et dicat apostolictiS Tu videris. Quia ergo omnium vota in te conveniunt, bodie abstinebis, et cras, Deo annuente, consecraberis. Tune discedunt singuli i1~ loca sua.,,
Fol. 3 vo. u Dominica vero die, progreditur domnus apostolicus cum electo et ctmcto clero et populo ad ecclesiam 11bi ipsam fieri vult ordinatio11em, et ingressus sacrarit,m, ùtd1tit se vestimenta pontijicalia. Post pusillum, procedit e sacrario cttm diacMibzts et reliq1,is mùtistris, sicut dominicis diebus mos est procedendi; et electHs, sacris vestibtts indutus- 4- procedit simtû cum eo et celeris episcopis e sacrario ante a/tare. Factoque conventtt, fiat examinatio talis : Antiqua sacrorum patrum institutio docet et precipit, ut is qui ad ordinem episcopatus eligitur, antea dilige~tissime exa~inetur ... - 6. Et sic examinatus et be1te instructus, cm1' co1tsensu clencor·um et latcomm, ac
top related