allégements des charges sociales - la fabrique de l ... · allégements des charges sociales :...

16
Allégements des charges sociales : comprendre le débat en cours Les Synthèses de La Fabrique Numéro 18 - Février 2018 Introduction Faut-il alléger les charges pesant sur les salaires pour améliorer la croissance et l’emploi ? Et, dans l’affirmative, est-il préférable de privilégier les bas salaires pour faciliter l’accès à l’emploi des moins qualifiés, ou au contraire de cibler les salaires plus élevés, caractéristiques de l’industrie et des services à valeur ajoutée, pour rendre la France plus compétitive ? Introduit sous la présidence de François Hollande, le crédit d’impôt pour la compétitivité et l’emploi (CICE) affichait ces deux objectifs simultanément. Or il est toujours difficile de poursuivre plusieurs objectifs différents 1 avec un seul instrument fiscal. De nombreuses thèses s’affrontent sur ce sujet, sans être toujours incompatibles. Comme dans la parabole des quatre aveugles face à un éléphant, que l’un décrit comme un tronc d’arbre, l’autre comme un mur, le troisième comme une grande feuille de bananier et le dernier comme une liane épaisse, selon qu’ils se trouvent face à la jambe, au corps, à l’oreille ou à la trompe, certains économistes prennent position en privilégiant un aspect particulier d’un phénomène global. L’objet de ce document est de comprendre leurs perspectives et de discuter les mérites et les limites de chaque point de vue. Thierry Weil et Vincent Charlet Sommaire 3 5 Allégements de charges : de quoi parle-t-on ? Ce qu’on oublie souvent de rappeler Examen critique des différentes thèses 7 Recommandations 13

Upload: others

Post on 20-May-2020

2 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: Allégements des charges sociales - La Fabrique de l ... · Allégements des charges sociales : comprendre le débat en cours Les Synthèses de La Fabrique Numéro 18 - Février 2018

Alleacutegements des charges sociales comprendre le

deacutebat en cours

Les Synthegraveses de La FabriqueNumeacutero 18 - Feacutevrier 2018

Introduction

Faut-il alleacuteger les charges pesant sur les salaires pour ameacuteliorer la croissance et lrsquoemploithinspthinspEtthinspdansthinsplrsquoaffirmativethinspest-ilthinsppreacutefeacuterablethinspdethinspprivileacutegierthinsplesthinspbasthinspsalairesthinsppourthinspfaciliterthinsplrsquoaccegravesthinspagravethinsplrsquoemploithinspdesthinspmoinsthinspqualifieacutesthinspouthinspauthinspcontrairethinspdethinspciblerthinsplesthinspsalairesthinspplusthinspeacuteleveacutesthinspcaracteacuteristiquesthinspdethinsplrsquoindustriethinspetthinspdesthinspservicesthinspagravethinspvaleurthinspajouteacuteethinsppourthinsprendrethinsplathinspFrancethinspplusthinspcompeacutetitivethinspthinspIntroduitthinspsousthinsplathinsppreacutesidencethinspdethinspFranccediloisthinspHollandethinsplethinspcreacuteditthinspdrsquoimpocirctthinsppourthinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinspetthinsplrsquoemploithinsp(CICE)thinspaffichaitthinspcesthinspdeuxthinspobjectifsthinspsimultaneacutementthinspOrthinspilthinspestthinsptoujoursthinspdifficilethinspdethinsppoursuivrethinspplusieursthinspobjectifsthinspdiffeacuterents1 avecthinspunthinspseulthinspinstrumentthinspfiscal

DethinspnombreusesthinspthegravesesthinspsrsquoaffrontentthinspsurthinspcethinspsujetthinspsansthinspecirctrethinsptoujoursthinspincompatiblesthinspCommethinspdansthinsplathinspparabolethinspdesthinspquatrethinspaveuglesthinspfacethinspagravethinspunthinspeacuteleacutephantthinspquethinsplrsquounthinspdeacutecritthinspcommethinspunthinsptroncthinspdrsquoarbrethinsplrsquoautrethinspcommethinspunthinspmurthinsplethinsptroisiegravemethinspcommethinspunethinspgrandethinspfeuillethinspdethinspbananierthinspetthinsplethinspdernierthinspcommethinspunethinsplianethinspeacutepaissethinspselonthinspqursquoilsthinspsethinsptrouventthinspfacethinspagravethinsplathinspjambethinspauthinspcorpsthinspagravethinsplrsquooreillethinspouthinspagravethinsplathinsptrompethinspcertainsthinspeacuteconomistesthinspprennentthinsppositionthinspenthinspprivileacutegiantthinspunthinspaspectthinspparticulierthinspdrsquounthinsppheacutenomegravenethinspglobalthinspLrsquoobjetthinspdethinspcethinspdocumentthinspestthinspdethinspcomprendrethinspleursthinspperspectivesthinspetthinspdethinspdiscuterthinsplesthinspmeacuteritesthinspetthinsplesthinsplimitesthinspdethinspchaquethinsppointthinspdethinspvue

ThierrythinspWeilthinspetthinspVincentthinspCharlet

Sommaire

3

5

Alleacutegements de charges de quoi parle-t-on

Ce qursquoon oublie souvent de rappeler

Examen critique des diffeacuterentes thegraveses7

Recommandations13

- 2 -

Lethinspdeacutebatthinspsurthinsplesthinspalleacutegementsthinspdethinspchargesthinspopposethinspprincipalementthinspdrsquounthinspcocircteacutethinspceuxthinspquithinspveulentthinspdiminuerthinsplethinspcoucirctthinspdesthinspbasthinspsalairesthinspafinthinspdethinspreacuteduirethinsprapidementthinsplethinspchocircmagethinsppeuthinspqualifieacutethinspetthinspdethinsplrsquoautrethinspcocircteacutethinspceuxthinspquithinspveulentthinspdiminuerthinspceluithinspdesthinspsalairesthinspintermeacutediairesthinspafinthinspdrsquoameacuteliorerthinsplesthinspmargesthinspetthinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinspdesthinspsecteursthinspouvertsthinspauxthinspeacutechangesthinspmondiauxthinsplocomotivesthinspdethinsplathinspcroissancethinspeacuteconomiquethinspetthinspcleacutesthinspdethinspnosthinspemplois futurs

Toutefoisthinspcethinspdeacutebatthinspestthinsptellementthinspancienthinsp(ilthinspremontethinspauxthinspanneacuteesthinsp1930)thinspquethinsplrsquoonthinspsaitthinspaujourdrsquohuithinspqursquoaucunethinspdethinspcesthinspdeuxthinspvoiesthinspnethinspdeacutebouchethinspagravethinspcoupthinspsucircrthinspParthinspexemplethinspsithinsplesthinspentreprisesthinspnrsquoontthinsppasthinspconfiancethinspenthinspunethinspdemandethinsppeacuterennethinspetthinsprentablethinsppourthinspleursthinspproduitsthinspsithinsplesthinspsalarieacutesthinspsontthinsptropthinsppeuthinspmobilesthinspsithinsplesthinspactifsthinspqualifieacutesthinspsontthinsptropthinspraresthinspouthinspqursquoilsthinspparviennentthinspagravethinspneacutegocierthinspdesthinspaugmentationsthinspsupeacuterieuresthinspauxthinspgainsthinspdethinspproductiviteacutethinspouthinspencorethinspsithinsplesthinspactionnairesthinspaugmententthinspsubstantiellementthinspleursthinspdividendesthinsplesthinspbaissesthinspdethinspchargesthinspquellesthinspquethinspsoientthinspleurthinspciblethinspnrsquoameacuteliorentthinspveacuteritablementthinspnithinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinspnithinsplrsquoemploithinspOrthinspmecircmethinsppourthinspdesthinspmesuresthinsppasseacuteesthinspnombreusesthinspenthinspFrancethinsponthinspmanquethinspaujourdrsquohuithinspdethinspreacutesultatsthinspclairsthinspsurthinspcesthinspquestionsthinspParthinspexemplethinspquoithinspqursquoaffirmentthinspavecthinspforcethinspplusieursthinspeacuteconomistesthinsprenommeacutesthinspunethinspgrandethinspincertitudethinsppreacutevautthinsptoujoursthinspsurthinsplrsquoefficaciteacutethinspdethinspnouveauxthinspalleacutegementsthinspsurthinsplesthinspbasthinspsalairesthinspdestineacutesthinspagravethinspcreacuteerthinsprapidementthinspdesthinspemploisthinsppeuthinspqualifieacutes

IlthinspfautthinspeacutegalementthinsprappelerthinspquethinsplesthinspbaissesthinspdethinspchargesthinspdoiventthinspecirctrethinspfinanceacuteesthinspparthinspexemplethinspparthinspunethinsplaquothinspTVAthinspsocialethinspraquothinspouthinspunethinsphaussethinspdethinsplathinspCSGthinspetthinspquethinsplesthinspeffetsthinspdethinspcesthinspnouvellesthinsptaxesthinspannulentthinspenthinsppartiethinsplesthinspbeacuteneacuteficesthinspdesthinspallegravegementsthinspCesthinspderniersthinspnethinspconstituerontthinspdoncthinspjamaisthinspunthinspremegravedethinspmiraclethinspmaisthinspresterontthinsptoujoursthinspunthinspoutilthinspauthinspservicethinspdrsquounethinspstrateacutegie de croissance plus complegravete et coheacuterente

Cethinspquithinspestthinspmanifestethinspenthinsprevanchethinspcrsquoestthinspquethinsplethinspniveauthinspdethinsptaxationthinspduthinsptravailthinspestthinspaujourdrsquohuithinspsous-optimalthinspenthinspFrancethinsppesantthinsplourdementthinspsurthinsplesthinspsalairesthinspintermeacutediairesthinspauthinspdeacutetrimentthinspdethinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinspdesthinspentreprisesthinspexposeacuteesthinspagravethinsplathinspconcurrencethinspinternationalethinspLathinsprestaurationthinspdethinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinspfranccedilaisethinsppeutthinspeacutegalementthinspecirctrethinspstimuleacuteethinspparthinspdrsquoautresthinspmoyensthinspparthinspexemplethinspenthinspencourageantthinsplrsquoinvestissementthinspouthinsplrsquoinnovationthinsp

Reacutesumeacute

- 3 -

LathinspFrancethinspnrsquoestthinsppasthinsplethinspseulthinsppaysthinspeuropeacuteenthinspagravethinspafficherthinspunthinspniveauthinspeacuteleveacutethinspdethinspfiscaliteacutethinsptotalethinspsurthinsplethinsptravailthinspEnthinsprevanchethinsplesthinspchargesthinspditesthinsplaquothinsppatronalesthinspraquothinspetthinspdoncthinsplathinsppartthinspduthinspfinancementthinspdethinsplathinspprotectionthinspsocialethinspassumeacuteethinspparthinsplesthinspemployeursthinspythinspsontthinspnotablementthinspplusthinspeacuteleveacuteesthinspqursquoailleursthinsp(13thinspthinspduthinspPIBthinspenthinsp2015thinspcontrethinsp7thinspthinspenthinspAllemagnethinspetthinspdansthinsplrsquoUnionthinspeuropeacuteenne)1thinspCertainsthinspeacuteconomistesthinspplaidentthinspdoncthinsppourthinspunthinspalleacutegement de ces charges soit pour creacuteer rapidement des emplois soit pourthinspsoutenirthinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinspsoitthinspencorethinsppourthinsprelancerthinsplathinspdemandethinspDrsquoautresthinspauthinspcontrairethinspcontestentthinsplrsquoefficaciteacutethinspdethinsptellesthinspmesuresthinspCesthinspdivergencesthinspalimententthinspparfoisthinspdesthinspdeacutebatsthinspviolents

Au moins quatre groupes drsquoeacuteconomistes justifient les alleacutegements de charges mais avec des arguments diffeacuterents et en ne preacuteconisant pas tous le mecircme ciblage

AinsithinspplusieursthinspeacuteconomistesthinspduthinsptravailthinspcommethinspGilbertthinspCettethinspouthinspMarcthinspFerracithinspdeacuteveloppentthinsplethinspraisonnementthinspsuivantthinsprepristhinspparthinspJeanthinspPisani-FerrythinspetthinspsurthinspunthinspmodethinspparfoisthinspplusthinsppoleacutemiquethinspparthinspPierrethinspCahucthinspetthinspAndreacutethinspZylberbergthinspComptethinsptenuthinspduthinspnombrethinspimportantthinspdethinspchocircmeursthinspnonthinspqualifieacutesthinspbaisserthinsplethinspcoucirctthinspdesthinspbasthinspsalairesthinspsuscitethinsplathinspcreacuteationthinspdrsquoemploisthinspenthinspdiminuantthinsplethinsplaquothinspprixthinspraquothinspdrsquounthinspsalarieacutethinsppourthinsplrsquoemployeurthinspEnthinsprevanchethinsplesthinsplaquothinspspeacutecialistesthinspraquothinsp(ouvriersthinspqualifieacutesthinspetthinspprofessionnelsthinsptechniciensthinspcadresthinspingeacutenieurs)thinspeacutetantthinsppresquethinspauthinsppleinthinspemploithinsplathinspdemandethinspdesthinspemployeursthinspestthinspagravethinsppeinethinspsatisfaitethinspauthinspcoucirctthinspactuelthinspSithinsplesthinspchargesthinsppreacuteleveacuteesthinspsurthinspleurthinspsalairethinspsontthinspreacuteduitesthinspcesthinspsalarieacutesthinspprivileacutegieacutesthinspcapterontthinspcettethinspmargethinspenthinspobtenantthinspunethinspaugmentationthinspAlleacutegerthinsplesthinspchargesthinspsurthinsplesthinspemploisthinsplesthinspplusthinspqualifieacutesthinspseraitthinspdoncthinspinefficacethinsppourthinsplutterthinspcontrethinsplethinspchocircmage

SelonthinspunethinspapprochethinspkeyneacutesiennethinspaujourdrsquohuithinspminoritairethinsplethinsppouvoirthinspdrsquoachatthinspredistribueacutethinspauxthinspclientsthinspsalarieacutesthinspetthinspactionnairesthinspdethinsplrsquoentreprisethinspfavorisethinspunethinspreprisethinspdethinsplathinspconsommationthinspmoteurthinspdrsquounthinspcyclethinspvertueuxthinsppourthinsplathinspcroissancethinspMaisthinspcettethinspapprochethinspmacroeacuteconomiquethinspraisonnethinspsurthinspunthinsppeacuterimegravetrethinspplusthinsplargethinspquethinsplethinspseulthinspmarcheacutethinspduthinsptravailthinspetthinsppoursuitthinspdavantagethinspunthinspobjectifthinspdethinspcroissancethinspdurablethinspquethinspdethinspreacuteductionthinsprapidethinspduthinspchocircmage

TelthinspestthinspeacutegalementthinsplethinspcasthinspdethinspceuxthinspquithinspprivileacutegientthinsplrsquoefficaciteacutethinspdethinsplrsquooffrethinspSelonthinspcethinsppointthinspdethinspvuethinsplesthinspalleacutegementsthinspdethinspchargesthinspdoiventthinspsurtoutthinspporterthinspsurthinsplesthinspsalairesthinspintermeacutediairesthinspafinthinspdrsquoameacuteliorerthinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinspdesthinspsecteursthinspexposeacutesthinspagravethinsplathinspconcurrencethinspinternationalethinsp(enthinspdiminuantthinsplethinspcoucirctthinspdethinsprevientthinspdethinspleursthinspproduits)thinspsuscitantthinspplusthinspdethinspproductionthinspetthinspfinalementthinspplusthinspdrsquoemploisthinspCettethinspmesurethinspseraitthinspagravethinsptermethinspplusthinspfavorablethinspagravethinsplrsquoemploithinspquethinspdesthinspalleacutegementsthinspconcentreacutesthinspsurthinsplesthinspbasthinspsalairesthinspDethinsplagravethinspprovientthinsplethinspdeacutebatthinspdeacutejagravethinspancienthinspsurthinsplethinsplaquothinspciblagethinspraquothinsppertinentthinspdesthinspalleacutegementsthinspdethinspcharges

1 - Cet eacutecart tregraves faible au niveau du salaire minimum reacutesulte surtout de la taxation des salaires intermeacutediaires et eacuteleveacutes Ainsi pour un salarieacute ceacutelibataire et sans enfant touchant 167 du salaire moyen les charges patronales repreacutesentent 435 du salaire brut en France contre 155 en Allemagne et 175 dans lrsquoOCDE

Alleacutegements de charges de quoi parle-t-on

Les charges dites laquo patronales raquo et donc la part du financement de la protection sociale assumeacutee par les employeurs sont notablement plus eacuteleveacutees en France qursquoailleurs (13 du PIB en 2015 contre 7 en Allemagne et dans lrsquoUnion europeacuteenne)

- 4 -

Certains eacuteconomistes jugent qursquoen peacuteriode de chocircmage structurel creacuteer des emplois beacuteneacuteficie agrave la collectiviteacute et meacuteriterait plutocirct une incitation que des preacutelegravevements dissuasifs Pour eux taxer le travail est tout simplement contre-productif

Enfinthinspcertainsthinspeacuteconomistesthinspjugentthinspqursquoenthinsppeacuteriodethinspdethinspchocircmagethinspstructurelthinspcreacuteerthinspdesthinspemploisthinspbeacuteneacuteficiethinspagravethinsplathinspcollectiviteacutethinspetthinspmeacuteriteraitthinspplutocirctthinspunethinspincitationthinspquethinspdesthinsppreacutelegravevementsthinspdissuasifs2thinspPourthinspeuxthinsptaxerthinsplethinsptravailthinspestthinsptoutthinspsimplementthinspcontre-productif

Drsquoautres analystes eacutemettent de fortes reacuteserves sur la pertinence de toute politique drsquoalleacutegement de charges

PourthinsplesthinspplusthinspsceptiquesthinspalleacutegerthinsplesthinspchargesthinspsansthinspmodifierthinsplathinspstructurethinspdethinsplrsquoeacuteconomiethinspnethinspsertthinsppasthinspagravethinspgrandthinspchosethinspCelathinsprevientthinspenthinspeffetthinspagravethinspdeacutevaluerthinsplethinspcoucirctthinspduthinsptravailthinspthinspcommethinsppourthinsplesthinspdeacutevaluationsthinspmoneacutetairesthinsplesthinspprixthinspsethinspreacuteajustentthinsprapidementthinspenthinspfonctionthinspdethinsplathinspstructurethinspreacuteellethinspdethinsplrsquoeacuteconomiethinspAutrementthinspditthinsplrsquoinflationthinspsalarialethinspsrsquoacceacutelegraverethinspjusqursquoagravethinspcompensationthinspdesthinspalleacutegementsthinspLesthinspeffetsthinspdethinsptellesthinspmesuresthinspsontthinspdoncthinsplimiteacutes dans le temps

ParthinspailleursthinspdegravesthinspquethinsplrsquoonthinspprendthinspenthinspcomptethinsplesthinspmesuresthinspneacutecessairesthinsppourthinspfinancerthinspcetthinspalleacutegementthinspdethinspchargesthinsponthinspreacutealisethinspqursquoonthinspathinspseulementthinspreacutepartithinspdiffeacuteremmentthinsplethinsppouvoirthinspdrsquoachatthinspdesthinspacteursthinspdethinsplrsquoeacuteconomiethinspLrsquoeffetthinspglobalthinspnetthinspsurthinsplrsquoemploithinspestthinspdoncthinsptregravesthinspdeacutecevantthinsp(maisthinsppasthinsplrsquoeffetthinspimmeacutediatthinspsurthinsplathinspcompeacutetitiviteacute)

EnfinthinspcertainsthinspadhegraverentthinsppleinementthinspagravethinsplathinspneacutecessiteacutethinspdethinspsoutenirthinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinspdesthinspsecteursthinspcommethinsplrsquoindustriethinspdontthinsplathinspprospeacuteriteacutethinspdiffusethinspdansthinsplrsquoensemblethinspdethinsplrsquoeacuteconomiethinspmaisthinspconsidegraverentthinspquethinsplesthinspalleacutegementsthinspdethinspchargesthinspnethinspsontthinsppasthinsplrsquooutilthinsplethinspplusthinspefficacethinsppourthinspcethinspfairethinspEnthinspeffetthinspla reacuteglementation europeacuteenne interdit les mesures sectorielles en faveurthinspdethinsplrsquoindustriethinspetthinspdesthinspservicesthinsptourneacutesthinspversthinsplrsquoexportthinspDoncthinspagravethinspcoucirctthinspeacutequivalentthinsppourthinsplathinspcollectiviteacutethinspdesthinspmesuresthinspenthinspfaveurthinspdethinsplathinspRampDthinspouthinspdethinsplrsquoinvestissementthinspprofitentthinspplusthinspdirectementthinspagravethinsplathinsplaquothinspciblethinspraquothinspvouluethinspquethinspdesthinspallegravegementsthinspsurthinsplesthinspsalairesthinspintermeacutediairesthinspnombreuxthinspaussithinspdansthinspdesthinspservicesthinsptotalementthinspabriteacutesthinspdethinsplathinspconcurrencethinspmondialethinsp

2 - Un des rocircles de lrsquoEacutetat est de faire en sorte que les agents eacuteconomiques soient reacutecompenseacutes ou punis pour les avantages ou les inconveacutenients que leurs actions induisent pour la collectiviteacute Cette laquo internalisation des externaliteacutes raquo qui peut ecirctre fiscale ou reacuteglementaire pousse les acteurs eacuteconomiques rationnels agrave prendre dans leur propre inteacuterecirct les deacutecisions les plus conformes au bien collectif

- 5 -

3 - Pierre-Noeumll Giraud Lrsquohomme inutile Odile Jacob Paris 2016

AvantthinspdethinspdiscuterthinspplusthinspenthinspdeacutetailthinsplesthinspvertusthinspetthinsplesthinsplimitesthinspdethinspcesthinspthegravesesthinsprappelonsthinsptroisthinspquestionsthinspquithinspjouentthinspunthinsprocirclethinspdeacuteterminantthinspdansthinsplrsquoefficaciteacutethinspdesthinspmesuresthinspconsideacutereacuteesthinspQuithinspvathinspbeacuteneacuteficierthinspdesthinspmargesthinspsuppleacutementaires de lrsquoentreprise lieacutees agrave ces allegravegements de charges QuethinspvontthinspfairethinsplesthinspbeacuteneacuteficiairesthinspdesthinspressourcesthinspsuppleacutementairesthinspqursquoilsthinspreccediloiventthinspthinspEnfinthinspcommentthinspserontthinspfinanceacuteesthinspouthinspcompenseacuteesthinspcesthinspmesuresthinspdrsquoallegravegementthinspetthinspquelsthinspvontthinspecirctrethinsplesthinspbeacuteneacuteficiairesthinspfinauxthinsp

Qui va beacuteneacuteficier des marges gagneacutees par lrsquoentreprise et avec quelles conseacutequences

LesthinspeacuteconomiesthinspfaitesthinspparthinsplrsquoentreprisethinspgracirccethinspauxthinspallegravegementsthinspdethinspchargesthinsppeuventthinspecirctrethinspredistribueacuteesthinspthinspauxthinspclientsthinspviathinsplathinspbaissethinspduthinspprixthinspdethinspventethinspdesthinspproduitsthinspauxthinspsalarieacutesthinspagravethinsptraversthinspdesthinspaugmentationsthinspdethinspsalairethinspauxthinspactionnairesthinspsousthinsplathinspformethinspdrsquounethinspaugmentationthinspdesthinspdividendesthinspetthinspagravethinspsesthinspfondsthinsppropresthinspafinthinspdethinspfinancerthinspdethinspnouveauxthinspinvestissementsthinspouthinspdethinspdiminuerthinspsonthinspendettementthinspEllesthinsppeuventthinspaussithinsppermettrethinspagravethinsplrsquoentreprisethinspdethinspfairethinspdethinspnouvellesthinspembauchesthinspsithinspsonthinspactiviteacutethinspestthinsplimiteacuteethinspparthinsplethinspmanquethinspdethinsppersonnelthinspavecthinspunthinspeffetthinspimmeacutediatthinspsurthinsplrsquoemploi

SeulethinsplathinspbaissethinspdesthinspprixthinspdethinspventethinspsethinsptraduitthinspparthinspunethinspameacuteliorationthinspdirectethinspetthinspimmeacutediatethinspdethinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinspdethinsplrsquoentreprisethinspCelathinsppeutthinspeacutegalementthinspameacuteliorerthinsplathinspbalancethinspcommercialethinspdiminuerthinsplathinspdettethinspnationalethinspetthinsppermettre une croissance plus forte

Drsquounthinspautrethinspcocircteacutethinsplethinsppouvoirthinspdrsquoachatthinspdistribueacutethinspagravethinsplrsquoensemblethinspdesthinspacteursthinspse traduit par une augmentation de leur consommation et de leurs investissementsthinspLrsquoeffetthinspsurthinsplrsquoemploithinspenthinspFrancethinspdethinspcethinspsuppleacutementthinspdethinspconsommationthinspdeacutependthinspnotammentthinspduthinspniveauthinspdethinsppreacutefeacuterencethinspdesthinspconsommateurs pour lrsquooffre domestique3thinspSelonthinspqursquoilsthinspirontthinspplusthinspsouventthinspauthinsprestaurantthinspetthinspauthinspspectaclethinspouthinspqursquoilsthinspregarderontthinspdesthinspfilmsthinspameacutericainsthinspsurthinspdesthinspteacuteleacuteviseursthinsptaiumlwanaisthinspleurthinspconsommationthinspsuppleacutementairethinspbeacuteneacuteficierathinspplusthinspouthinspmoinsthinspagravethinsplrsquoeacuteconomiethinsplocalethinspetthinspagravethinsplrsquoemploi en France

SithinsplrsquoentreprisethinsputilisethinspsonthinspsuppleacutementthinspdethinspmargesthinsppourthinspinvestirthinspparthinspexemplethinspdansthinspsonthinspoutilthinspdethinspproductionthinspdansthinsplathinspformationthinspdethinspsesthinspsalarieacutesthinspdansthinsplrsquoinnovationthinspouthinspdansthinspsonthinspexpansionthinspinternationalethinspellethinsprenforcethinspagravethinsptermethinspsathinspcompeacutetitiviteacutethinspSithinspellethinspameacuteliorethinspsesthinspfondsthinsppropres elle reacuteduit les charges lieacutees agrave son endettement et renforce sathinspcapaciteacutethinspdrsquoinvestissementthinspfuturethinspSithinspcethinspsontthinsplesthinspactionnairesthinspquithinspcaptentthinsplathinspmargethinspsousthinspformethinspdethinspdividendesthinspilsthinsputiliserontthinspunethinsppartiethinspdethinspleurthinspeacutepargnethinsppourthinspinvestirthinspdansthinspdrsquoautresthinspentreprisesthinspauthinsppotentielthinspdethinspcroissancethinsppeut-ecirctrethinspsupeacuterieur

Si lrsquoentreprise utilise son suppleacutement de marges pour investir par exemple dans son outil de production dans la formation de ses salarieacutes dans lrsquoinnovation ou dans son expansion internationale elle renforce agrave terme sa compeacutetitiviteacute

Ce qursquoon oublie souvent de rappeler

- 6 -

CethinsppremierthinspinventairethinspnrsquoeacutepuisethinsppasthinsplathinsplistethinspdesthinspliensthinspdethinspcausaliteacutethinspparfoisthinspplusthinspindirectsthinsppouvantthinspexisterthinspentrethinspdesthinspalleacutegementsthinspdethinspchargesthinspetthinspunthinspsurcroicirctthinspdethinspcompeacutetitiviteacutethinspOrthinsplathinsppreacutevisionthinspetthinsplathinspmodeacutelisationthinspdethinspcesthinspcomportementsthinspdethinspmargethinsp(crsquoest-agrave-direthinspdethinsplathinspmaniegraverethinspdontthinsplrsquoentreprisethinspdistribuethinspsesthinspmargesthinspsuppleacutementairesthinspetthinspagravethinspquoithinsplesthinspbeacuteneacuteficiairesthinspaffectentthinspleurthinspsuppleacutementthinspdethinsppouvoirthinspdrsquoachat)thinspestthinsptregravesthinspdeacutelicatethinspetthinspfragilisethinspdrsquoautantthinsplesthinsppreacutedictionsthinspdesthinspdiversesthinspthegravesesthinspexamineacuteesthinsp

Un flou sur le bouclage macroeacuteconomique

IlthinspnrsquoythinspathinsppasthinspdethinspdeacutejeunerthinspgratuitthinspchezthinsplesthinspeacuteconomistesthinspAgravethinspmoinsthinspdrsquoeacuteconomiesthinspimportantesthinspsurthinsplethinspbudgetthinspdethinsplrsquoEacutetatthinspouthinspdethinsplathinspprotectionthinspsocialethinsplesthinspallegravegementsthinspdethinspchargesthinspdoiventthinspecirctrethinspcompenseacutesthinspparthinspdrsquoautresthinsprecettesthinspetthinspnethinspconstituentthinspdoncthinspqursquounthinsptransfertthinspversthinspdrsquoautresthinspcontributionsthinspOrthinsptoutesthinsplesthinspthegravesesthinspenthinsppreacutesencethinspnethinspprennentthinsppasthinspenthinspcomptethinsplesthinspvariationsthinspdethinsprevenusthinspreacuteelsthinspdethinspchaquethinspcateacutegoriethinspapregravesthinspredistributionthinspSithinspparthinspexemplethinsplesthinspalleacutegementsthinspsontthinspfinanceacutesthinspparthinspunethinsplaquothinspTVAthinspsocialethinspraquothinsptoutthinspouthinsppartiethinspduthinsppouvoirthinspdrsquoachatthinspdistribueacutethinspauxthinspconsommateursthinspnationauxthinspestthinsprepristhinspLesthinspraisonnementsthinspdethinsplathinspsectionthinsppreacuteceacutedentethinspsurthinsplrsquoutilisationthinspduthinsppouvoirthinspdrsquoachatthinspdesthinspacteursthinspdoiventthinspreposerthinspnonthinsppasthinspsurthinsplathinspdistributionthinspdirectethinspmaisthinspsurthinsplethinspbilanthinspnetthinspapregravesthinspprisethinspenthinspcomptethinspdesthinsppreacutelegravevementsthinspneacutecessairesthinspauthinspfinancementthinspdesthinspalleacutegements

Lesthinspeffetsthinspsurthinsplrsquoemploithinspsontthinspdoncthinspsouventthinspdeacutecevantsthinspcarthinsplesthinspeffetsthinsppositifs des alleacutegements sont en partie compenseacutes par les effets reacutecessifsthinspdesthinspnouveauxthinspdispositifsthinspdethinspfinancementthinspdesthinspmissionsthinspdethinspsolidariteacutethinspsocialethinspouthinspdethinspservicethinsppublicthinspEnthinspoutrethinspagravethinsplongthinsptermethinsplorsquethinsplesthinspalleacutegementsthinspvisentthinspagravethinspaugmenterthinsplathinsppartthinspdrsquoemploisthinspnonthinspqualifieacutesthinspcelathinspralentitthinsplesthinspgainsthinspdethinspproductiviteacutethinsppegravesethinspsurthinsplathinspcroissancethinsppotentiellethinspet donc sur les futures creacuteations drsquoemplois

Enthinsprevanchethinsplesthinspeffetsthinspdirectsthinspsurthinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinsplorsquethinsplrsquoentreprisethinspreacutepercutethinspunethinsppartiethinspdesthinspalleacutegementsthinspsurthinspsesthinspprixthinspdethinspventethinspnethinspdeacutependentthinsppasthinspdesthinspmodaliteacutesthinspdethinspfinancementthinsptantthinspquethinspcelles-cithinspeacutepargnentthinsplesthinspentreprisesthinspthinspnosthinspproduitsthinspsontthinspplusthinspattractifsthinspCrsquoestthinsppourthinspcelathinspquethinsplesthinspalleacutegementsthinspontthinsplrsquoeffetthinspglobalthinspdrsquounethinspdeacutevaluationthinspdethinspnotrethinspmonnaie

Outrethinspcesthinspdifficulteacutesthinspcommunesthinsppourthinspeacutevaluerthinspleursthinspeffetsthinsplesthinspdiversesthinspthegravesesthinspeacutenonceacuteesthinsppreacutesententthinspdesthinsplimitationsthinspspeacutecifiquesthinspquethinspnousthinspallonsthinspmaintenantthinspaborderthinsp

Agrave long terme lorsque les alleacutegements visent agrave augmenter la part drsquoemplois non qualifieacutes cela ralentit les gains de productiviteacute pegravese sur la croissance potentielle et donc sur les futures creacuteations drsquoemplois

- 7 -

Baisser le coucirct des bas salaires suscite-t-il la creacuteation drsquoemplois non qualifieacutes

Crsquoestthinspa priorithinspunethinspdesthinspthegravesesthinsplesthinspplusthinspintuitivesthinspPourtantthinspellethinspnrsquoestthinsppasthinspsysteacutematiquementthinspveacuterifieacuteethinspsansthinspquethinsplesthinsptravauxthinspdrsquoeacutevaluationthinspnethinspcomprennentthinsptoujoursthinsplesthinspraisonsthinspduthinspsuccegravesthinspouthinspdethinsplrsquoeacutechecthinspdesthinspdispositifsthinspCettethinspthegravesethinspappellethinspparthinspailleursthinspplusieursthinspremarques

PremiegraverementthinsplesthinspemploisthinspainsithinspcreacuteeacutesthinspsontthinsppeuthinspreacutemuneacutereacutesthinspthinspcelathinsppeutthinspecirctrethinspefficacethinsptantthinspqursquoilthinspythinspathinspunethinspreacuteservethinspdethinspgensthinsppeuthinspqualifieacutesthinspdeacutesireuxthinspdethinsptrouverthinsprapidementthinspunthinspemploithinspIlthinspsrsquoagitthinspdoncthinspdrsquounthinspchoixthinspdeacutelibeacutereacutethinspdethinspreacuteductionthinsprapidethinspduthinspchocircmagethinspauthinspdeacutetrimentthinspdesthinspgainsthinspdethinspproductiviteacutethinspetthinspdonc de la croissance potentielle

Sithinsplesthinspalleacutegementsthinspsontthinspconcentreacutesthinspsurthinspcettethinspseulethinspcateacutegoriethinspilthinspythinspathinspunthinsprisquethinspdethinspcreacuteerthinspdesthinsplaquothinsptrappesthinspagravethinspbasthinspsalairesthinspraquothinspthinsplethinsptravailleurthinsppeuthinspqualifieacutethinspeacutetantthinspbeaucoupthinspmoinsthinspcherthinspquethinspceluithinspquithinspathinspplusthinspdethinspcompeacutetencesthinspduthinspfaitthinspde la non proportionnaliteacute des charges ni lrsquoemployeacute ni lrsquoemployeur ne sontthinspinciteacutesthinspagravethinspinvestirthinspdansthinsplathinspformationthinspetthinspdansthinsplrsquoenrichissementthinspdesthinsptacircches

Certainsthinspavocatsthinspdethinsplathinspmesurethinsppreacutesententthinspdesthinspstatistiquesthinspquithinspcontestentthinsplrsquoexistencethinspdethinspcesthinsplaquothinsptrappesthinspraquo4thinspmontrantthinspquethinsplathinsppopulationthinspcibleacuteethinspbeacuteneacuteficiethinspdrsquoaugmentationsthinspdethinspsalairesthinspsuitethinspauxthinspalleacutegementsthinspMaisthinsponthinspretombethinspalorsthinspsurthinspunthinspautrethinsprisquethinspdrsquoinefficaciteacutethinsppuisquethinspcettethinspaugmentation des salaires annule drsquoautant les effets positifs de la mesure pour lrsquoemploi

Quandthinspbienthinspmecircmethinspcesthinspsalarieacutesthinspnethinspseraientthinsppasthinspenthinspmesurethinspdrsquoobtenirthinspunethinspaugmentationthinsprienthinspnrsquoempecircchethinsplesthinspmembresthinspdethinsplrsquoentreprisethinspenthinspmeilleurethinsppositionthinspdethinspneacutegociationthinsp(employeacutesthinspdeacutetenteursthinspdethinspressourcesthinsprares)thinspouthinsplesthinspactionnairesthinspdethinspcapterthinsplethinspsuppleacutementthinspdethinspmargethinspagravethinspleurthinspprofit

CettethinspquestionthinspdethinsplrsquoeffetthinspdesthinspalleacutegementsthinspsurthinsplrsquoinflationthinspsalarialethinspagravethinspdiffeacuterentsthinspniveauxthinspdethinspreacutemuneacuterationthinspestthinspcrucialethinsppourthinspappreacutecierthinspleurthinspefficaciteacutethinspOrthinspellethinspestthinspencorethinsptregravesthinspcontroverseacuteethinspparmithinsplesthinspchercheursthinspetthinspnethinspfaitthinsptoujoursthinsppasthinsplrsquoobjetthinspdrsquounthinspconsensusthinspempiriquethinspseacuterieuxthinspainsithinspquethinsplethinsprappelaitthinspencorethinspenthinspjuilletthinsp2017thinsplethinsprapportthinspduthinspComiteacutethinspdethinspsuivithinspdesthinspaidesthinsppubliquesthinspauxthinspentreprisesthinsp(Cosape)5

Examen critique des diffeacuterentes thegraveses

4 - Cahuc P (2003) Baisser les charges sociales jusqursquoougrave et comment Revue franccedilaise drsquoeacuteconomie 17(3) 3-545 - httpwwwstrategiegouvfrsitesstrategiegouvfrfilesatomsfilesfs_rapport_cosape_2017pdf

La question de lrsquoeffet des alleacutegements sur lrsquoinflation salariale agrave diffeacuterents niveaux de reacutemuneacuteration est cruciale pour appreacutecier leur efficaciteacute Or elle est encore tregraves controverseacutee parmi les chercheurs

- 8 -

On ne dispose agrave ce jour drsquoaucune eacutevaluation des effets sur lrsquoemploi de cette politique [drsquoexoneacuterations de cotisations sociales patronales sur les bas salaires] sur lrsquoensemble des vingt-cinq derniegraveres anneacutees

EnfinthinspdethinspmecircmethinspqursquounethinspaidethinspagravethinsplrsquoinvestissementthinspnethinspsuffitthinsppasthinsppourthinspqursquounethinspentreprisethinspinvestissethinspunthinspallegravegementthinspduthinspcoucirctthinspduthinsptravailthinspnethinspsuscitethinsppasthinspautomatiquementthinspdesthinspembauchesthinspIlthinspfautthinspquethinsplrsquoentreprisethinspaitthinspconfiancethinspdansthinsplethinspfaitthinspquethinsplrsquoaugmentationthinspdethinspsathinspcapaciteacutethinspdethinspproduction conduira agrave de meilleurs reacutesultats notamment parce qursquoil y aura une demande pour ce qursquoelle produira en plus

VoilagravethinsppourquoithinsplethinsprapportthinsppreacuteciteacutethinspduthinspCosapethinspditthinspencorethinspthinsplaquothinspOnthinspnethinspdisposethinspagravethinspcethinspjourthinspdrsquoaucunethinspeacutevaluationthinspdesthinspeffetsthinspsurthinsplrsquoemploithinspdethinspcettethinsppolitiquethinsp[drsquoexoneacuterationsthinspdethinspcotisationsthinspsocialesthinsppatronalesthinspsurthinsplesthinspbasthinspsalaires]thinspsurthinsplrsquoensemblethinspdesthinspvingt-cinqthinspderniegraveresthinspanneacuteesthinsp[Enthinspoutre]thinsponthinspsaitthinsppeuthinspdethinspchosesthinspsurthinsplathinspnaturethinspdesthinspemploisthinspcreacuteeacutesthinspouthinspsauvegardeacutesthinsp(parthinspsexethinspacircgethinspdiplocircmethinspcateacutegoriethinspsocioprofessionnellethinspexpeacuterience)thinspetthinspsurthinspleurthinspventilationthinspparthinspsecteurthinspdrsquoactiviteacutethinspouthinsptaillethinspdrsquoentreprise6thinspraquo

Une baisse des charges sur les salaires des speacutecialistes conduit-elle ceux-ci agrave neacutegocier de meilleurs salaires

Cettethinspideacuteethinspestthinsptregravesthinspsouventthinspmisethinspenthinspavantthinspparthinspceuxthinspquithinspsrsquoopposentthinspauthinspprincipethinspdesthinspexoneacuterationsthinspsurthinsplesthinspsalairesthinspintermeacutediairesthinsparguantthinspqursquoelles sont accapareacutees par les salarieacutes et ainsi deacutetourneacutees de leur objectifthinspdethinspcompeacutetitiviteacutethinsp(pheacutenomegravenethinspappeleacutethinsplaquothinspincidencethinspfiscalethinspraquo)thinspPourtantthinsplathinspcaptationthinspdesthinspmargesthinspparthinsplesthinspspeacutecialistesthinspfortsthinspdethinspleurthinsppouvoirthinspdethinspneacutegociationthinspnrsquoestthinsppasthinspineacuteluctable

DansthinsplesthinspsecteursthinspexposeacutesthinspagravethinsplathinspcompeacutetitionthinspinternationalethinspunethinspdiffeacuterencethinspsignificativethinspdethinspcoucirctthinsppourthinsplrsquoemployeurthinspdesthinspcadresthinspetthinspingeacutenieursthinsppoussethinsplesthinspentreprisesthinspmultinationalesthinspagravethinsplocaliserthinsplesthinspprojetsthinspinteacuteressantsthinsplagravethinspougravethinspilsthinspythinspontthinspavantagethinspIlthinspnrsquoestthinspdoncthinsppasthinspeacutevidentthinspquethinsplesthinsphauts salaires captent si facilement la marge dans ces secteurs De fait onthinspobservethinspagravethinsppartirthinspdethinspdonneacuteesthinspdesthinspdirectionsthinspdesthinspressourcesthinsphumainesthinspde grands groupes que les salaires nets des hauts cadres tendent agrave srsquohomogeacuteneacuteiserthinsp(cettethinspmainthinspdrsquoœuvrethinspeacutetantthinsplathinspplusthinspmobile)thinsp

LathinspsituationthinspestthinspsansthinspdoutethinspplusthinspfavorablethinspauxthinspcadresthinspdansthinsplesthinspsecteursthinspabriteacutesthinspdethinsplathinspmondialisationthinspparthinspexemplethinsppourthinspdesthinspprestationsthinspdethinspservicesthinspdevantthinspecirctrethinsprenduesthinspenthinspinteractionthinspdirectethinspavecthinsplesthinsputilisateursthinspCesthinspprofessionnelsthinspfavoriseacutesthinsppeuventthinspnonthinspseulementthinspcapterthinsplesthinspmargesthinspsuppleacutementairesthinsplieacuteesthinspauxthinspallegravegementsthinspsurthinspleursthinspchargesthinspsocialesthinspmaisthinspeacutegalementthinspcellesthinsplieacuteesthinspauxthinspalleacutegementsthinspdesthinspchargesthinspdethinspleursthinspemployeacutesthinspmoinsthinsppayeacutesthinspthinsplrsquoavocatthinspdrsquoaffairesthinsppourrathinspaugmenterthinspsesthinspeacutemolumentsthinspgracirccethinspauthinspmoindrethinspcoucirctthinspdethinspsonthinspreacuteceptionnistethinspLrsquoargumentthinspviendraitthinspdoncthinspplutocirctthinspcontesterthinsplathinsppertinencethinspdrsquoexoneacuterationsthinsppourthinspcethinsptypethinspdrsquoactiviteacutethinspquellesthinspquethinspsoientthinsplesthinsptranchesthinspdethinspsalairesthinspcibleacutees

6 - Avant ce rapport du COSAPE une synthegravese de La Fabrique de lrsquoindustrie (Charlet et Frocrain 2016) montrait que cette thegravese de lrsquoimpact favorable des baisses de coucirct du travail pour les bas salaires eacutetait tregraves controverseacutee dans la litteacuterature eacuteconomique Seuls un quart des articles theacuteoriques recenseacutes la soutiennent sans reacuteserve (dont la moitieacute eacutecrits par lrsquoeacutequipe de Pierre Cahuc) tandis qursquoune seule des eacutetudes empiriques (parmi 17 identifieacutees) la corrobore totalement

- 9 -

CettethinspthegravesethinspdethinsplrsquoincidencethinspfiscalethinspreposethinspsurthinsplrsquoideacuteethinspquethinsplesthinspentreprisesthinspsethinsptrouventthinspfacethinspagravethinspunethinsppeacutenuriethinspdethinsptravailleursthinspqualifieacutesthinspetthinspdoncthinspquethinsplesthinspembauchesthinspsontthinspassezthinsppeuthinspdeacutependantesthinspdesthinspsalairesthinspproposeacutesthinspauxthinspactifsthinspconcerneacutesthinspOrthinspmecircmethinspsithinspagravethinspcourtthinsptermethinsplrsquooffrethinspdethinspcompeacutetencesthinsppeutthinspecirctrethinsplimiteacuteethinsplathinspdemandethinspfinitthinspparthinspcreacuteerthinspsonthinspoffrethinspAinsithinsplorsqursquoauthinspdeacutebutthinspdesthinspanneacuteesthinsp1990thinsplesthinspentreprisesthinspdisaientthinspnethinsppasthinsptrouverthinspassezthinspdrsquoingeacutenieursthinspellesthinspontthinspencourageacutethinspavecthinspsuccegravesthinsplesthinspeacutecolesthinspdrsquoingeacutenieursthinspagravethinspaugmenterthinsptregravesthinspsubstantiellementthinspleursthinspeffectifsthinspetthinspfaciliteacutethinsplathinspformationthinspetthinsplathinsppromotionthinspdesthinsptechniciensthinspsupeacuterieursthinspAgravethinsplongthinsptermethinspsaufthinspgravethinspinefficaciteacutethinspdethinspnotrethinspsystegravemethinspdethinspformationthinspdethinspdeacuteveloppementthinsppersonnelthinspetthinspdethinsppromotionthinspdesthinspindividusthinsplethinsplaquothinspsignalthinspprixthinspraquothinspconduitthinsplrsquooffrethinspagravethinspsrsquoadapterthinspagravethinsplathinspdemandethinspeffaccedilantthinspdesthinsprentesthinspdethinsprareteacutethinspeacutepheacutemegraveres

Lagravethinspencorethinsponthinsptrouvethinsppeuthinspdethinspreacutesultatsthinspempiriquesthinspconvaincantsthinsppourthinspeacutetayer ou reacutefuter cette thegravese pourtant preacutesenteacutee comme fermement eacutetabliethinspparthinspdethinspnombreuxthinspeacuteconomistesthinspduthinsptravailthinspNonthinsppasthinspquethinsplrsquoincidencethinspfiscalethinspnrsquoaitthinspjamaisthinspeacuteteacutethinspobserveacuteethinspsurthinsplethinspterrainthinspbienthinspsucircrthinspmaisthinspdansthinspdrsquoautresthinspenvironnementsthinspetthinsplethinspplusthinspsouventthinspdansthinspdesthinspcasthinspdethinsphaussethinspuniformethinspdethinsplathinspfiscaliteacutethinspOnthinspnethinsppeutthinspaujourdrsquohuithinspattesterthinspsurthinsplathinspbasethinspdethinspdonneacuteesthinspreacutecentesthinspquethinspcethinsppheacutenomegravenethinspsrsquoenclencheraitthinsphicthinspetthinspnuncthinspdansthinsplrsquohypothegravesethinspdrsquoexoneacuterationsthinspsurthinsplesthinspsalairesthinspintermeacutediaires

LathinsprareteacutethinspdesthinsppersonnesthinspdisposantthinspdesthinspcompeacutetencesthinspdontthinsplesthinspentreprisesthinspontthinspbesointhinspqursquoellethinspconduisethinspouthinspnonthinspagravethinspunethinspinflationthinspdesthinspsalairesthinsplimitantthinspnotrethinspcompeacutetitiviteacutethinsprestethinspdethinsptoutesthinspfaccedilonsthinspunthinspdesthinspprincipauxthinspenjeuxthinspdethinspnotrethinspeacuteconomiethinspetthinspdethinspnotrethinspsocieacuteteacutethinspIndeacutependammentthinspdesthinspactionsthinspmeneacuteesthinsppourthinspalleacutegerthinsplethinspcoucirctthinspduthinsptravailthinspunthinspgigantesquethinspeffortthinspdethinspformationthinspestthinspindispensable7

Baisser les charges assises sur les salaires favorise-t-il la consommation donc la production et lrsquoemploi

Lesthinspeffetsthinspdethinsprelancethinspparthinsplathinspdemandethinspdeacutependentthinspdethinsplathinspcapaciteacutethinsplocalethinspdethinsplrsquooffrethinspagravethinspythinspreacutepondrethinspetthinspdethinspsathinspcompeacutetitiviteacutethinspthinsplathinsprelancethinspparthinsplesthinspsalairesthinspenthinsp1981thinspathinsprenduthinspsolvablethinsplathinspdemandethinsplatentethinspdesthinspconsommateursthinspfranccedilaisthinsppourthinspdesthinspmagneacutetoscopesthinspdomainethinspdomineacutethinspparthinsplrsquoindustriethinspjaponaisethinspetthinspougravethinspilthinspnrsquoythinspavaitthinspplusthinspdrsquooffrethinspnationalethinspcompeacutetitivethinspDansthinspune eacuteconomie mondialiseacutee la relance par la consommation peut surtout se traduire par une augmentation des importations donc par unthinspcreusementthinspduthinspdeacuteficitthinspdethinsplathinspbalancethinspcommercialethinspUnethinsprelancethinspdethinsplathinspdemande nrsquoa donc drsquoeffet positif qursquoagrave condition que lrsquooffre nationale soitthinspcompeacutetitivethinspouthinspquethinsplrsquoonthinspsachethinspproteacutegerthinspsonthinspmarcheacutethinspdeuxthinspconditionsthinspquithinspnethinspsontthinsppasthinspaujourdrsquohuithinspreacuteuniesthinspenthinspFrancethinsp

7 - Voir les preacuteceacutedents travaux de La Fabrique sur la formation professionnelle et sur lrsquoindustrie du futur

Indeacutependamment des actions meneacutees pour alleacuteger le coucirct du travail un gigantesque effort de formation est indispensable

- 10 -

Les effets sur la compeacutetitiviteacute et lrsquoemploi seraient tregraves importants srsquoil eacutetait possible de concentrer les exoneacuterations sur lrsquoindustrie

8 - Frocrain P Giraud P N (2016) Les emplois exposeacutes et abriteacutes en France Presses des Mines9 - Koleacuteda G (2015) Alleacutegements du coucirct du travail pour une voie favorable agrave la compeacutetitiviteacute franccedilaise Presses des Mines

Les alleacutegements de charges sur les salaires intermeacutediaires ameacuteliorent-ils la compeacutetitiviteacute suscitant plus de production et drsquoemplois

AlleacutegerthinsplesthinspchargesthinspsurthinsplesthinspsalairesthinspcaracteacuteristiquesthinspdethinsplrsquoindustriethinspetthinspdesthinspservicesthinspexposeacutesthinspagravethinsplathinspconcurrencethinspinternationalethinspaidethinspagravethinsprendrethinsplesthinspentreprisesthinspexportatricesthinspplusthinspcompeacutetitivesthinspparthinsprapportthinspagravethinspleursthinspconcurrentsthinspeacutetrangersthinspCelathinspleurthinsppermetthinspdrsquoaugmenterthinspleursthinsppartsthinspdethinspmarcheacutethinspetthinsplesthinspconduitthinspagravethinspembaucherthinsppourthinspreacutepondrethinspagravethinspcettethinspdemandethinspsuppleacutementairethinspDethinspplusthinsplathinspcreacuteationthinspdethinspcesthinspemploisthinspqualifieacutesthinspinduitthinspdrsquoautres emplois dans le reste de lrsquoeacuteconomie8 plus que ne le fait lathinspcreacuteationthinspdrsquoemploisthinspabriteacutesthinspCommethinsplethinspreacutesumethinspDenisthinspRanquethinsplrsquoembauchethinspdrsquounthinspingeacutenieurthinspchezthinspAirbusthinspinduitthinspdesthinspemploisthinspdansthinsplethinspsupermarcheacutethinspduthinspcointhinsplrsquoinversethinspnrsquoestthinsppasthinspvrai

UnethinspdifficulteacutethinspestthinspquethinsplesthinspeffetsthinspsurthinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinspetthinsplrsquoemploithinspseraientthinsptregravesthinspimportantsthinspsrsquoilthinspeacutetaitthinsppossiblethinspdethinspconcentrerthinsplesthinspexoneacuterationsthinspsurthinsplrsquoindustriethinspSithinsponthinspnethinsppeutthinspsegmenterthinspcelles-cithinspquethinspparthinsptranchesthinspdethinspsalairesthinsppourthinspnethinsppasthinspecirctrethinspenthinspinfractionthinspavecthinsplesthinspregraveglesthinspcommunautairesthinsplesthinspeffetsthinspsontthinspalorsthinspplusthinsplimiteacutesthinspmecircmethinspsrsquoilsthinsppeuventthinspresterthinspsignificatifsthinspdansthinsplesthinspcasthinspfavorables9

Commethinspdansthinsplesthinspautresthinspoptionsthinsplethinspbilanthinspnetthinspdethinsplathinspmesurethinspdeacutependthinspdesthinspcomportementsthinspdethinspmargethinsp(innovationthinspinvestissementhellip)thinspetthinspnotamment du rythme de rattrapage sous forme drsquoaugmentations de salairesthinspIlthinspestthinspeacutegalementthinspaffecteacutethinspparthinsplethinspbouclagethinspfinancierthinspdethinsplathinspmesurethinspetthinspsesthinspeacuteventuelsthinspeffetsthinspreacutecessifsthinspCrsquoestthinsppourquoithinspilthinspseraitthinspopportunthinspdethinspfairethinsptournerthinspenthinspparallegravelethinsplesthinspdiffeacuterentsthinspmodegravelesthinspdisponiblesthinsp(MesangethinspNemesisthinspetthinsplethinspmodegravelethinspdethinsplrsquoOFCE)thinspsurthinspdiversthinspjeuxthinspdrsquohypothegravesesthinspplausiblesthinsp

Taxer le travail est-il contreproductif et que faut-il taxer alors

Certainesthinspseacutecuriteacutesthinspuniversellesthinsp(materniteacutethinspmaladiethinspchocircmagethinspouthinspretraite)thinspontthinspeacuteteacutethinsphistoriquementthinspfinanceacuteesthinspparthinspdesthinsptaxesthinspassisesthinspsurthinsplethinsptravailthinspCrsquoestthinspeacutegalementthinsplethinspcasthinspdrsquoautresthinspvoletsthinspdethinsplrsquoEacutetat-providencethinspfranccedilaisthinspcommethinsplathinspbranchethinsplaquothinspfamillethinspraquothinspdethinsplathinspSeacutecuriteacutethinspsocialethinspCertainsthinspdroitsthinsp(compensationthinspdrsquounethinsppertethinspdethinsprevenuthinspau-delagravethinspdethinsplathinspprotectionthinspuniversellethinspparthinspexemple)thinsprelegraveveraientthinspplutocirctthinspdethinsplrsquoassurancethinspindividuellethinspouthinspcollectivethinspPourthinsplesthinspautresthinspilthinspythinspathinsppeuthinspdethinspjustificationthinspeacuteconomiquethinspagravethinspcethinspquethinsplesthinspdroitsthinspuniverselsthinspdeacutependentthinspdethinspcotisationsthinspsocialesthinspalorsthinspquethinsplesthinsprevenusthinspconsommationsthinspetthinspactifsthinspdisponiblesthinspsontthinspmoinsthinspcorreacuteleacutesthinspquethinspnaguegraverethinspauxthinsprevenusthinspdrsquoactiviteacute

- 11 -

10 - Weil T (2015) Taxer le carbone sans nuire agrave notre compeacutetitiviteacute Publieacute sur theconversationcom

Pour des raisons de commoditeacute historique la France se trouve aujourdrsquohui dans une situation ougrave elle taxe le travail agrave un niveau eacuteleveacute plutocirct que les capaciteacutes contributives ou les externaliteacutes neacutegatives

NeacuteanmoinsthinsppourthinspdesthinspraisonsthinspdethinspcommoditeacutethinsphistoriquethinsplathinspFrancethinspsethinsptrouvethinspaujourdrsquohuithinspdansthinspunethinspsituationthinspougravethinspellethinsptaxethinsplethinsptravailthinspagravethinspunthinspniveauthinspeacuteleveacutethinspplutocirctthinspquethinsplesthinspcapaciteacutesthinspcontributivesthinspouthinsplesthinspexternaliteacutesthinspneacutegativesthinsp(effetsthinspnuisiblesthinspagravethinsplathinspcollectiviteacutethinspdesthinspcomportementsthinspindividuels)thinspCelathinspestthinspdoublementthinspparadoxalthinspalorsthinspquethinspnousthinspfaisonsthinspface agrave un chocircmage structurel et que la transition eacutenergeacutetique par exemplethinspestthinsplointhinspdrsquoecirctrethinsptotalementthinspengageacutee

LathinsptaxationthinspdesthinspcapaciteacutesthinspcontributivesthinsptrouvethinspsesthinsplimitesthinspdansthinsplethinspconsentementthinspagravethinsppayerthinspetthinsplathinspfaciliteacutethinsppourthinsplrsquoEacutetatthinspdethinsplathinsppercevoirthinspCellethinspdesthinspexternaliteacutesthinspneacutegativesthinspsethinspheurtethinspparfoisthinspagravethinspdesthinspinteacuterecirctsthinspconstitueacutesthinspefficacesthinsp(cfthinsplesthinspcasthinspdethinsptaxesthinspsurthinsplesthinspsodasthinspsurthinsplesthinspalimentsthinsptransformeacutesthinspsurthinsplethinspdieselthinspouthinsplesthinspexcegravesthinspdethinspvitesse)thinspCelathinsppeutthinspdethinspsurcroicirctthinspsrsquoaveacutererthinspdifficilethinspquandthinsplesthinspfiscaliteacutesthinspsontthinspdiffeacuterentesthinspdansthinspunethinspzonethinspdethinsplibrethinspeacutechangethinspcommercialthinspthinspunethinsptaxationthinspdethinsp35thinspeurothinspsurthinspchaquethinsppaquetthinspdethinspcigarettesthinspmecircmethinspjustifieacuteethinspparthinsplethinspcoucirctthinspsocialthinspinduitthinspsusciteraitthinspgrognethinspdesthinspconsommateursthinspetthinspcontrebandethinspEnthinspoutrethinspinterdirethinspouthinsptaxerthinspcertainsthinspproduitsthinspsansthinsppouvoirthinspcontrocirclerthinsplesthinspimportationsthinspnuitthinspagravethinsplrsquoindustriethinsplocalethinspenthinspnethinspfaisantthinspquethinspdeacuteplacerthinsplesthinspnuisancesthinspDiversesthinspsolutionsthinspexistentthinspcependantthinsppourthinsppermettrethinspunethinsptaxationthinspdesthinspnuisancesthinspincorporeacuteesthinspdansthinsplesthinspimportationsthinspsansthinspmettrethinspenthinsppeacuterilthinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinspde nos entreprises10

Alleacuteger les charges sans modifier la structure de lrsquoeacuteconomie nrsquoa-t-il que des effets tregraves temporaires sur les prix la production et lrsquoemploi

Selonthinsplesthinspmacroeacuteconomistesthinspilthinspexistethinspunthinspsystegravemethinspdethinspprixthinspdrsquoeacutequilibrethinsptraduisantthinsplathinspstructurethinspgeacuteneacuteralethinspdethinsplrsquoeacuteconomiethinsp(productiviteacutethinspdesthinspfacteursthinspinstitutionsthinspmeacutecanismesthinspdethinspredistribution)thinspUnethinspdeacutevaluationthinspmoneacutetairethinspnethinsppermetthinspqursquounthinsprebondthinsptemporairethinspdethinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinsp(enthinsprencheacuterissantthinsplesthinspimportationsthinspouthinspenthinspdiminuantthinsplethinspprixthinspdethinspnosthinspexportationsthinsppourthinspnosthinsppartenairesthinspcommerciaux)thinspcarthinsplesthinspmeacutecanismesthinspdrsquoindexationthinspdesthinspsalairesthinspfontthinspquethinspceux-cithinspretrouventthinspleurthinsppouvoirthinspdrsquoachatthinspetthinspquethinsplrsquoinflationthinspinduitethinspcompensethinsplathinspdeacutevaluationthinspinitiale

LathinspbaissethinspduthinspcoucirctthinspduthinsptravailthinspreacutesultantthinspdesthinspbaissesthinspdethinspchargesthinspathinsplesthinspmecircmesthinspeffetsthinspParthinspexemplethinsplesthinspsalarieacutesthinspdevantthinspacquitterthinspunethinspTVAthinspsocialethinsppourthinspfinancerthinsplesthinspallegravegementsthinspconstatentthinspunethinspbaissethinspdethinspleurthinsppouvoirthinspdrsquoachatthinspmecircmethinspsithinspleurthinspsalairethinspnetthinspnominalthinspnrsquoathinsppasthinspvarieacutethinspetthinspreacuteclamentthinspunethinsphaussethinspdethinspcelui-cithinspLrsquoutiliteacutethinspdrsquounethinspmesurethinspdrsquoexoneacuterationthinspdeacutependthinspdoncthinspuniquementthinspdethinsplathinspcapaciteacutethinspduthinspgouvernementthinspagravethinspprofiterthinspdethinspcettethinsppeacuteriodethinspougravethinsplesthinspacteursthinspontthinspunethinspvisionthinspconfusethinspouthinspdeacuteformeacuteethinspduthinspsystegravemethinspdethinspprixthinsppourthinspengagerthinspdesthinspreacuteformesthinsplaquothinspstructurellesthinspraquothinspCrsquoestthinsppourquoi les plus sceptiques estiment que seules ces derniegraveres sont reacuteellementthinsppertinentesthinspetthinspqursquoilthinspnrsquoestthinspnulthinspbesointhinspdethinsplesthinspfairethinsppreacuteceacutederthinspdrsquounethinspdeacutevaluation

- 12 -

OnthinspremarquerathinspcependantthinspquethinspcertainsthinsplaquothinspprixthinspraquothinspinitiauxthinspcommethinsplethinspniveauthinspduthinspsalairethinspminimumthinspdeacutependentthinspdethinsplathinsploithinspetthinspnonthinspdethinsplrsquoeacutequilibrethinspstructurelthinspduthinspcoucirctthinspdesthinspfacteursthinspUnethinspreacuteductionthinspnominalethinspduthinspsalairethinspminimumthinspseraitthinsprefuseacuteethinspparthinsplesthinsppartenairesthinspsociauxthinspetthinsppolitiquementthinspdangereusethinspUnthinspfinancementthinspdesthinspallegravegementsthinspdethinspchargesthinspparthinspunethinsphaussethinspdethinspTVAthinspenthinsprevanchethinsppeutthinspinduirethinspunethinspdiminutionthinspduthinsppouvoirthinspdrsquoachatthinspduthinspsalairethinspminimumthinspetthinspdoncthinspaboutirthinspauthinspmecircmethinspreacutesultatthinspselonthinspunthinspmeacutecanismethinspplusthinspopaquethinspetthinspdoncthinsppolitiquementthinspplusthinspacceptablethinspLrsquoinflationthinspdesthinspprixthinsptaxesthinspcomprisesthinspoccultethinspalorsthinsplathinspredistributionthinspdesthinspressourcesthinspfinalementthinspopeacutereacuteethinspUtiliseacuteethinsppourthinspintroduirethinspdesthinspreacuteformesthinspstructurellesthinspetthinspeacuteventuellementthinspreneacutegocierthinspenthinspdouceurthinspcertainsthinspprixthinspunethinsplaquothinspdeacutevaluationthinspsalarialethinspraquothinsppeutthinspainsithinspprovoquerthinspunethinspmodificationthinspdurablethinspdethinsplathinspstructurethinspdesthinspcoucirctsthinspeacuteventuellementthinspplusthinspfavorablethinspagravethinsplrsquoemploithinspetthinspagravethinsplathinspcompeacutetitiviteacute

Lrsquoalleacutegement des charges est-il lrsquooutil le plus efficace pour soutenir les secteurs dont la prospeacuteriteacute diffuse dans lrsquoensemble de lrsquoeacuteconomie

DesthinspeacuteconomistesthinspcommethinspEricthinspHeyerthinspalorsthinspdirecteurthinspscientifiquethinspdethinsplrsquoOFCE11thinspfaisaientthinspobserverthinspquethinspsithinsplrsquoonthinspveutthinspsoutenirthinspenthinspprioriteacutethinsplrsquoindustrie sans mesure sectorielle proscrite par les regraveglements communautairesthinspilthinspfautthinspprivileacutegierthinsplesthinspmesuresthinspgeacuteneacuteralesthinspdontthinsplrsquoindustriethinspcaptethinsplrsquoessentielthinspdesthinspbeacuteneacuteficesthinspcommethinsplethinspsoutienthinspagravethinsplathinsprecherchethinsp(Creacuteditthinspdrsquoimpocirctthinsprecherche)thinspouthinspagravethinsplrsquoinvestissementthinsp(sur-amortissementthinspdesthinspinvestissementsthinspautoriseacutethinspjusqursquoauthinspprintempsthinsp2017)thinspOnthinsppeutthinspprolongerthinsplethinspraisonnementthinspetthinspfairethinspvaloirthinspquethinsplathinspsuppressionthinspdesthinspimpocirctsthinspfixesthinspdethinspproductionthinsp(deacutecorreacuteleacutesthinspdesthinspreacutesultatsthinspdethinsplrsquoentreprisethinspagravethinspreboursthinspdethinsptoutethinsplogiquethinspfiscalethinspetthinspplusthinsplourdsthinspenthinspFrancethinspquethinspchezthinspnosthinspvoisins)thinspetthinspquethinsplathinspconsolidationthinspdesthinspdispositifsthinspenthinspfaveurthinspdethinsplathinsprecherchethinspdethinsplathinspformationthinspdethinsplrsquoinvestissementthinspetthinspdethinsplrsquoexportationthinsprestentthinspdesthinspenjeuxthinspprioritairesthinsppourthinsplrsquoindustriethinspetthinsplrsquoeacuteconomiethinspfranccedilaises

Cependantthinspmecircmethinspsithinspunethinspreacuteflexionthinspglobalethinspsurthinsplethinspsystegravemethinspfiscalthinspetthinspsurthinsplesthinspmesuresthinspenthinspfaveurthinspdethinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinspestthinsptoujoursthinspopportunethinspnotonsthinspagravethinspcourtthinsptermethinspqursquounethinspdiscussionthinspestthinspouvertethinspsurthinsplesthinspseulsthinspalleacutegements de charge

11 - CICE Pacte de responsabiliteacutehellip Quels sont les effets des alleacutegements du coucirct du travail sur la compeacutetitiviteacute et lrsquoemploi Compte-rendu de la confeacuterence tenue le 17-09-2015 agrave Paris

Utiliseacutee pour introduire des reacuteformes structurelles et eacuteventuellement reneacutegocier en douceur certains prix une laquo deacutevaluation salariale raquo peut ainsi provoquer une modification durable de la structure des coucircts eacuteventuellement plus favorable agrave lrsquoemploi et agrave la compeacutetitiviteacute

- 13 -

AvantthinspdethinspfairethinspdesthinsprecommandationsthinspilthinspconvientthinspdethinsprappelerthinspavecthinspPierre-NoeumllthinspGiraud12thinspqursquounethinsppolitiquethinsppubliquethinspsethinspconccediloitthinspenthinspcinqthinspeacutetapesthinspthinspanalysethinspprospectivethinspdesthinspbesoinsthinspchoixthinspdethinsplrsquoobjectifthinsppreacuteconisationthinspdesthinsppolitiquesthinspservantthinspagravethinspatteindrethinspcetthinspobjectifthinspmisethinspenthinspœuvrethinspdesthinspmesuresthinsplaquothinsppolitiquementthinspfaisablesthinspetthinspadmissiblesthinspraquothinspetthinspenfinthinspeacutevaluationthinspdethinsplrsquoimpactthinspdesthinspmesuresthinspprises

Lesthinspeacuteconomistesthinsppeuventthinspleacutegitimementthinspcontribuerthinspauxthinspeacutetapesthinspimpairesthinspcrsquoest-agrave-direthinspexpliciterthinsplesthinspmeacutecanismesthinspenthinspjeuthinspetthinsplesthinspfutursthinspprobablesthinsptrouverthinsplathinspmaniegraverethinspoptimalethinspdrsquoatteindrethinspunthinspobjectifthinspfixeacutethinspetthinspeacutevaluerthinsplesthinspreacutesultatsthinspdrsquounethinsppolitiquethinspLesthinspeacutetapesthinsppairesthinsprelegraveventthinspauthinspcontrairethinspdrsquounthinsparbitragethinsppolitiquethinspthinspdeacuteciderthinspdesthinspobjectifsthinspmettrethinspenthinspœuvrethinspdesthinspmesuresthinspacceptablesthinsp

NousthinspnousthinspefforccedilonsthinspdrsquoeacuteviterthinsplethinspmeacutelangethinspdesthinspgenresthinspdansthinsplesthinsplignesthinspquithinspsuiventthinspCommethinspdansthinsptoutthinspchoixthinspstrateacutegiquethinspilthinspexistethinspdesthinsplaquothinspoptionsthinspsansthinspregretsthinspraquothinspcrsquoest-agrave-direthinspquithinspsontthinsppertinentesthinspquelsthinspquethinspsoientthinsplesthinspobjectifsthinsppoursuivisthinspDrsquoautresthinspchoixthinspdeacutependentthinspdrsquoarbitragesthinsppolitiquesthinspcommethinsplathinspreacutepartitionthinspduthinsptransfertthinspdethinsplathinsppressionthinspfiscalethinspEnfinthinspdrsquoautresthinspactionsthinspsouhaitablesthinspdeacutependentthinspdethinspneacutegociationsthinspeuropeacuteennesthinspetthinspinternationalesthinspetthinspdoncthinspdethinsplrsquoeacutelaborationthinspdrsquounthinspconsensusthinspquithinspdeacutepassethinsplesthinspseulsthinspacteursthinspfranccedilais

Trois options sans regrets

Ameacuteliorer lrsquoefficaciteacute du systegraveme de formation initiale et continue

BaisserthinsplethinspcoucirctthinspduthinsptravailthinspnethinspsertthinspagravethinsprienthinspsithinsplesthinspentreprisesthinspnethinsptrouventthinsppasthinspdethinspcandidatsthinspmaicirctrisantthinsplesthinspcompeacutetencesthinspdontthinspellesthinspontthinspbesointhinspouthinspcapablesthinspdethinsplesthinspacqueacuterirthinsprapidementthinspSansthinspunethinspameacuteliorationthinspsubstantiellethinspdethinspnotrethinspsystegravemethinspdethinspformationthinspetthinspdethinsplrsquoattractiviteacutethinspdesthinspmeacutetiersthinspenthinsptensionthinspmecircmethinsplesthinspentreprisesthinspayantthinspdethinspbellesthinspperspectivesthinspdethinspcroissancethinspetthinspdesthinspcapaciteacutesthinspdrsquoinvestissementthinspdevrontthinspproduirethinspailleursthinspquellesthinspquethinspsoientthinsplesthinspincitationsthinspagravethinspembaucherthinspenthinspFrancethinsp

Ameacuteliorer lrsquoefficaciteacute des services publics et des prestations sociales

Lathinspremarquethinspestthinsptrivialethinspmaisthinsplesthinspreacutesultatsthinspdrsquounthinspallegravegementthinspdesthinspchargesthinspsontthinspdrsquoautantthinspplusthinspprobantsthinspquethinspcethinspquithinspestthinspdonneacutethinspdrsquounethinspmain nrsquoest pas repris de lrsquoautre par un alourdissement drsquoautres preacutelegravevementsthinspcrsquoest-agrave-direthinspsithinspcetthinspallegravegementthinsptraduitthinspauthinspmoinsthinspenthinsppartiethinspunethinspbaissethinspdethinsplathinsppressionthinspfiscalethinspglobale13thinspCrsquoestthinspcethinspquithinspsrsquoestthinsppasseacutethinspenthinspSuegravedethinspdansthinsplesthinspanneacuteesthinsp1990thinspgracirccethinspagravethinspdrsquoambitieusesthinspreacuteformesthinspduthinspsecteurthinsppublic14

Recommandations

12 - Pierre-Noeumll Giraud op cit13 - Ce que confirment et preacutecisent quantitativement des simulations de Gilles Koleacuteda meneacutees dans le cadre de lrsquoeacutetude preacuteciteacutee reacutealiseacutee pour La Fabrique de lrsquoindustrie14 - Bourdu E (2013) Les transformations du modegravele eacuteconomique sueacutedois Presses des Mines

Sans une ameacutelioration substantielle de notre systegraveme de formation et de lrsquoattractiviteacute des meacutetiers en tension mecircme les entreprises ayant de belles perspectives de croissance et des capaciteacutes drsquoinvestissement devront produire ailleurs quelles que soient les incitations agrave embaucher en France

- 14 -

Diminuer les charges sur le travail

Quelsthinspquethinspsoientthinsplesthinspdeacutebatsthinsptechniquesthinspetthinsppolitiquesthinspsurthinsplethinspsceacutenariothinsple plus pertinent il serait logique de minimiser les charges sur lethinsptravailthinspquithinsppeacutenalisentthinsplrsquoemploithinspenthinspFrancethinspetthinspdrsquoaugmenterthinsplesthinspchargesthinspsurthinsplesthinspcomportementsthinspnuisiblesthinspcommethinsplathinspproductionthinspdethinspsourcesthinspdethinspnuisancesthinspouthinsplethinspmanquethinspdethinspresponsabiliteacutethinspsocialethinspetthinspenvironnementalethinspLathinspdiminutionthinspdesthinspchargesthinspassisesthinspsurthinsplesthinspsalairesthinspvathinspeacutegalementthinspdansthinsplethinspsensthinspsouhaitablethinspdrsquounethinspconvergencethinspdesthinspfiscaliteacutesthinspetthinspsystegravemesthinspdethinsptransfertsthinspsociauxthinspeuropeacuteensthinspEnthinspeffetthinspsithinsplathinspfiscaliteacutethinspglobalethinsppesantthinspsurthinsplethinsptravailthinsp(exprimeacuteethinspenthinsppointsthinspduthinspsalairethinspsuper-brut)thinspnrsquoestthinsppasthinsptregravesthinspdiffeacuterentethinspenthinspFrancethinspetthinspdansthinsplesthinsppaysthinspagravethinsphautthinspniveauthinspdethinspservicesthinsppublicsthinspcommethinsplrsquoAllemagnethinspouthinsplathinspSuegravede15 les autresthinsppaysthinsppreacutelegraveventthinspnettementthinspmoinsthinspdethinspchargesthinsplaquothinsppatronalesthinspraquothinspsurthinsplesthinspsalairesthinspCecithinsprendthinspunthinspingeacutenieurthinspfranccedilaisthinspjusqursquoagravethinsp30thinspthinspplusthinspcherthinsppourthinspsonthinspentreprisethinspquethinspsonthinsphomologuethinspallemandthinspagravethinspsalairethinspbrutthinspeacutegalthinspet risque de dissuader les multinationales de localiser en France des activiteacutesthinspagravethinspfortethinspvaleurthinspajouteacuteethinspetthinspagravethinspfortthinspeffetthinspdrsquoentraicircnementthinsppourthinsplrsquoeacuteconomie

Lrsquoamplitudethinsplethinsprythmethinspetthinsplethinspphasagethinspdrsquounethinsptellethinspreacuteformethinspenthinsprevanchethinspdeacutependentthinspdrsquoarbitragesthinsppolitiquesthinsp(quelsthinspobjectifsthinspprivileacutegierthinspetthinspquelsthinsptransfertsthinspsurthinspdrsquoautresthinsprecettesthinsp)thinspexposeacutesthinspdansthinsplathinspsectionthinspsuivante

Choix relevant drsquoarbitrages politiques

Le choix du ciblage des alleacutegements

Crsquoestthinspauxthinspdeacutecideursthinsppolitiquesthinspqursquoilthinspappartientthinspdethinspfixerthinspapregravesthinspconcertationthinspcethinspqursquoestthinsplethinspjustethinspniveauthinspacceptablethinspdesthinspprestationsthinspuniversellesthinsp(indemnisationthinspduthinspchocircmagethinspcouverturethinspmaladiehellip)thinspAgravethinspeuxthinspeacutegalementthinspdethinspdeacuteterminerthinsplethinspcompromisthinspentrethinsplathinspcreacuteationthinspdrsquoemplois agrave court terme drsquoune part et le renforcement de la compeacutetitiviteacutethinspetthinspdethinsplrsquoemploithinspqualifieacutethinspdrsquoautrethinsppartthinspAgravethinspeuxthinspencorethinspdrsquoeacutetablirthinsplethinspbonthinspniveauthinspdrsquoengagementthinspdethinspnotrethinspeacuteconomiethinspdansthinsplathinsptransitionthinspeacutenergeacutetiquethinsp(taxationthinspdesthinspeacutemissionsthinspincitationsthinspauxthinspinvestissementsthinspdrsquoefficaciteacutethinspeacutenergeacutetique)thinspdrsquoencouragementthinspdethinspnosthinspentreprisesthinspagravethinspsethinspmoderniserthinspetthinspdrsquoambitionthinsppourthinspredeacutefinirthinsplesthinspregraveglesthinspduthinspcommerce international

AucunthinspdethinspcesthinspobjectifsthinspnethinsppeutthinspecirctrethinspcomplegravetementthinspneacutegligeacutethinspLethinspdosagethinspdes alleacutegements de charges par tranches de salaires deacutepend donc des prioriteacutesthinsprespectivesthinspdonneacuteesthinspauthinspcourtthinspetthinspauthinsplongthinsptermethinspSithinsplrsquoonthinspprendthinspenthinspcomptethinsplathinspsimpliciteacutethinspdethinsplrsquooutilthinspsonthinspcoucirctthinspadministratifthinsplathinspfaciliteacutethinspagravethinspmettrethinspenthinspœuvrethinsplathinspreacuteformethinspunethinspsolutionthinsppossiblethinspestthinspdethinsptransformerthinspenthinspbaissethinspdethinspchargesthinsplethinspCICEthinspetthinspdrsquoaugmenterthinsplethinspplafondthinspdesthinspsalairesthinspconcerneacutesthinsp(aujourdrsquohuithinsp16thinspagravethinsp25thinspSMIC)thinspauthinspniveauthinspdethinsp35thinspagravethinsp4thinspSMICthinsp

15 - Voir httpswwwfipecofrpdf020663100201506254283pdf

Si la fiscaliteacute globale pesant sur le travail nrsquoest pas tregraves diffeacuterente en France et dans les pays agrave haut niveau de services publics comme lrsquoAllemagne ou la Suegravede les autres pays preacutelegravevent nettement moins de charges laquo patronales raquo sur les salaires

- 15 -

Sansthinspmettrethinspenthinspcausethinsplesthinspeffortsthinspcibleacutesthinspsurthinsplesthinsppetitsthinspsalairesthinspcettethinspextensionthinspdesthinspallegravegementsthinspdethinspchargesthinspcontribueraitthinspagravethinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinspdesthinspentreprisesthinspindustriellesthinspetthinspdesthinspservicesthinspexportables16

Lrsquoexemple inspirant drsquoune profonde reacuteforme fiscale en Suegravede

LathinspSuegravedethinspfournitthinspunethinspsourcethinspdrsquoinspirationthinspinteacuteressantethinspDepuisthinsples anneacutees 1990 et apregraves une large et longue concertation exemplairethinsplesthinspchargesthinspportantthinspsurthinsplethinsptravailthinspetthinspsurthinsplethinspcapitalthinspontthinspfortementthinspdiminueacutethinspgracirccethinspagravethinspunethinspaugmentationthinspdethinsplrsquoefficaciteacutethinspdesthinspservicesthinsppublicsthinspetthinspdesthinspprestationsthinspsocialesthinspetthinspsurtoutthinspdesthinspimpocirctsthinspsurthinsplesthinsprevenusthinspfinauxthinspdesthinspparticuliersthinspDethinspplusthinspunethinspfiscaliteacutethinspenvironnementalethinspvolontaristethinspathinspeacuteteacutethinspprogrammeacuteethinspetthinspprogressivementthinspmisethinspenthinspplacethinspconduisantthinsplethinsppaysthinspagravethinspfairethinspplusthinspquethinspdoublerthinspsonthinspefficaciteacutethinspeacutenergeacutetiquethinsp

CependantthinspsithinsplathinspSuegravedethinsppeutthinsptaxerthinsplathinspconsommationthinspdiffusethinspdrsquoeacutenergiethinspdesthinspparticuliersthinspetthinspdesthinspentreprisesthinspenthinsppreacutelevantthinspsurthinsplesthinspcarburantsthinspunethinsptaxethinspdethinsp120thinspeurothinspparthinsptonnethinspdethinspcarbonethinspeacutemisthinspellethinspsethinspheurtethinspauxthinspregraveglesthinspdethinspcommerce europeacuteennes et internationales pour eacutetendre les incitations auxthinspentreprisesthinspgrandesthinspconsommatricesthinspdrsquoeacutenergiethinsp(soumisesthinspauthinspsystegravemethinspeuropeacuteenthinspdrsquoeacutechangethinspdethinspdroitsthinspdrsquoeacutemission)thinspetthinspsurtoutthinsppourthinsptaxerthinsplesthinspimportationsthinspsurthinspleursthinspconsommationsthinspincorporeacuteesthinspafinthinspdrsquoeacuteviterthinspdesthinsplaquothinspfuitesthinspcarbonethinspraquo17thinspPourthinspecirctrethinspefficacesthinspetthinspcoheacuterentesthinsplesthinspreacuteformesthinspsouhaitablesthinspsupposentthinspdoncthinspunethinspmeilleurethinspconcertationthinspetthinspcoopeacuteration europeacuteenne et internationale

Une coopeacuteration europeacuteenne et internationale renforceacutee

Un renforcement de la coopeacuteration europeacuteenne est neacutecessaire pour eacuteviterthinspdesthinspdistorsionsthinsppeacutenalisantesthinspauthinspseinthinspdethinsplathinspzonethinspcertainsthinsppaysthinsptaxantthinspplutocirctthinsplethinsptravailthinspdrsquoautresthinsplathinspconsommationthinspdrsquoeacutenergiethinspdrsquoautresthinsplesthinsprevenusthinsptandisthinspquethinspdrsquoautresthinspoffrentthinspunthinspniveauthinspmoindrethinspdethinspprotectionthinspouthinspdrsquoinfrastructuresthinsppubliquesthinspIlthinspfautthinspaussithinspplusthinspdethinspcoopeacuterationthinsppourthinspunethinsptaxationthinspdesthinspexternaliteacutesthinspouthinspparthinspexemplethinsppourthinspdiminuerthinsplesthinspquotasthinspdethinspdroitsthinspdrsquoeacutemissionthinspdethinspgazthinspagravethinspeffetthinspdethinspserrethinsp(ETS)thinspetthinspenthinspfairethinspmonterthinsplesthinspprix18

16 - Agrave terme une baisse geacuteneacuteraliseacutee des preacutelegravevements sociaux coupleacutee agrave un financement des prestations sociales par lrsquoimpocirct est agrave la fois plus pertinente sur le plan eacuteconomique et convergente avec ce que font nos voisins allemands et scandinaves mais un tel redeacuteploiement prendra du temps en raison de lrsquoimportance des coucircts agrave transfeacuterer17 - Weil T (2017) Transition eacutecologique et compeacutetitiviteacute industrielle lrsquoexemple sueacutedois Publieacute sur theconversationcom18 - Pour une meilleure efficaciteacute eacuteconomique du systegraveme drsquoincitations la taxe sur les eacutemissions diffuses et les quotas sur les eacutemissions concentreacutees devraient conduire agrave des prix voisins pour la tonne de gaz agrave effet de serre eacutemise et creacuteer une incitation agrave lrsquoefficaciteacute sans distorsions au sein de la zone europeacuteenne

La Suegravede fournit une source drsquoinspiration inteacuteressante Depuis les anneacutees 1990 et apregraves une large et longue concertation exemplaire les charges portant sur le travail et sur le capital ont fortement diminueacute gracircce agrave une augmentation de lrsquoefficaciteacute des services publics et des prestations sociales et surtout des impocircts sur les revenus finaux des particuliers

En savoir plus

Bourdu E 2013 Les transformations du modegravele eacuteconomique sueacutedois La Fabrique de lrsquoindustrie Presses des Mines juillet

Koleda G 2015 Alleacutegements du coucirct du travail La Fabrique de lrsquoindustrie Presses des Mines juin Frocrain P Giraud PN 2016 Dynamique des emplois exposeacutes et abriteacutes en France La Fabrique de lrsquoindustrie Presses des Mines novembre

Brun-Schammeacute A Desplatz R Naboulet A 2017 Les exoneacuterations geacuteneacuterales de cotisations rapport 2017 du COSAPE France Strateacutegie juillet

Pour reacuteagir agrave cette note vous pouvez contacter Thierry Weil (thierryweilla-fabriquefr)

LaFabriqueDeLIndustrie

LFI_LaFabrique

La Fabrique de lrsquoindustrie81 boulevard Saint-Michel ndash 75005 Pariswwwla-fabriquefr

Enfinthinspunethinspcoopeacuterationthinspeuropeacuteennethinspestthinspindispensablethinsppourthinsptaxerthinspouthinspinterdirethinspcertainesthinspnuisancesthinsp(eacutemissionsthinsppolluantesthinspconditionsthinspdethinsptravailthinspnonthinspconformesthinspauxthinspnormesthinspeuropeacuteennesthinspproduitsthinsppreacutesentantthinspdesthinsprisquesthinsppourthinsplethinspconsommateurthinsptelsthinspquethinsplethinsptabacthinspouthinsplesthinspperturbateursthinspendocriniens)thinspsansthinspcreacuteerthinspdethinspdistorsionsthinspcontrairesthinspauxthinsptraiteacutesthinspdethinspcommercethinspinternationalthinspSithinspcertainsthinspmodesthinspdethinspproductionthinspenthinspEuropethinspsontthinspproscritsthinspouthinsplourdementthinsptaxeacutesthinspilthinspfautthinspquethinsplesthinspproduitsthinspdethinsppaysthinspayantthinspdesthinspregraveglesthinspmoinsthinspexigeantesthinspsoientthinspinterditsthinspouthinsptaxeacutesthinspagravethinspleurthinspentreacuteethinspenthinspEuropethinsppourthinspquethinsplathinspconcurrencethinspsoitthinspeacutequitable

CethinspbesointhinspdrsquounethinspplusthinspgrandethinspcoopeacuterationthinspeuropeacuteennethinspetthinspmondialethinsplimitethinspnosthinspmargesthinspdethinspmanœuvrethinspmaisthinspnethinspsauraitthinspecirctrethinspunthinsppreacutetextethinsppourthinspnethinsppasthinsplesthinsputiliserthinspLrsquoexemplethinspsueacutedoisthinspmontrethinspqursquoonthinsppeutthinspfairethinspbeaucoupthinspmalgreacutethinsplesthinspcontraintesthinspeuropeacuteennesthinspetthinspenthinsprestantthinspdansthinsplethinspcadrethinspactuelthinspduthinspcommercethinspmondialthinspFairethinspdegravesthinspaujourdrsquohuithinspdesthinspreacuteformesthinspcourageusesthinspetthinspefficacesthinsprenforcethinspnotrethinspcompeacutetitiviteacutethinspnousthinspaide agrave faire reacutegresser le chocircmage et nous met en meilleure position pourthinspneacutegocierthinspavecthinspnosthinsppartenairesthinsp

Page 2: Allégements des charges sociales - La Fabrique de l ... · Allégements des charges sociales : comprendre le débat en cours Les Synthèses de La Fabrique Numéro 18 - Février 2018

- 2 -

Lethinspdeacutebatthinspsurthinsplesthinspalleacutegementsthinspdethinspchargesthinspopposethinspprincipalementthinspdrsquounthinspcocircteacutethinspceuxthinspquithinspveulentthinspdiminuerthinsplethinspcoucirctthinspdesthinspbasthinspsalairesthinspafinthinspdethinspreacuteduirethinsprapidementthinsplethinspchocircmagethinsppeuthinspqualifieacutethinspetthinspdethinsplrsquoautrethinspcocircteacutethinspceuxthinspquithinspveulentthinspdiminuerthinspceluithinspdesthinspsalairesthinspintermeacutediairesthinspafinthinspdrsquoameacuteliorerthinsplesthinspmargesthinspetthinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinspdesthinspsecteursthinspouvertsthinspauxthinspeacutechangesthinspmondiauxthinsplocomotivesthinspdethinsplathinspcroissancethinspeacuteconomiquethinspetthinspcleacutesthinspdethinspnosthinspemplois futurs

Toutefoisthinspcethinspdeacutebatthinspestthinsptellementthinspancienthinsp(ilthinspremontethinspauxthinspanneacuteesthinsp1930)thinspquethinsplrsquoonthinspsaitthinspaujourdrsquohuithinspqursquoaucunethinspdethinspcesthinspdeuxthinspvoiesthinspnethinspdeacutebouchethinspagravethinspcoupthinspsucircrthinspParthinspexemplethinspsithinsplesthinspentreprisesthinspnrsquoontthinsppasthinspconfiancethinspenthinspunethinspdemandethinsppeacuterennethinspetthinsprentablethinsppourthinspleursthinspproduitsthinspsithinsplesthinspsalarieacutesthinspsontthinsptropthinsppeuthinspmobilesthinspsithinsplesthinspactifsthinspqualifieacutesthinspsontthinsptropthinspraresthinspouthinspqursquoilsthinspparviennentthinspagravethinspneacutegocierthinspdesthinspaugmentationsthinspsupeacuterieuresthinspauxthinspgainsthinspdethinspproductiviteacutethinspouthinspencorethinspsithinsplesthinspactionnairesthinspaugmententthinspsubstantiellementthinspleursthinspdividendesthinsplesthinspbaissesthinspdethinspchargesthinspquellesthinspquethinspsoientthinspleurthinspciblethinspnrsquoameacuteliorentthinspveacuteritablementthinspnithinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinspnithinsplrsquoemploithinspOrthinspmecircmethinsppourthinspdesthinspmesuresthinsppasseacuteesthinspnombreusesthinspenthinspFrancethinsponthinspmanquethinspaujourdrsquohuithinspdethinspreacutesultatsthinspclairsthinspsurthinspcesthinspquestionsthinspParthinspexemplethinspquoithinspqursquoaffirmentthinspavecthinspforcethinspplusieursthinspeacuteconomistesthinsprenommeacutesthinspunethinspgrandethinspincertitudethinsppreacutevautthinsptoujoursthinspsurthinsplrsquoefficaciteacutethinspdethinspnouveauxthinspalleacutegementsthinspsurthinsplesthinspbasthinspsalairesthinspdestineacutesthinspagravethinspcreacuteerthinsprapidementthinspdesthinspemploisthinsppeuthinspqualifieacutes

IlthinspfautthinspeacutegalementthinsprappelerthinspquethinsplesthinspbaissesthinspdethinspchargesthinspdoiventthinspecirctrethinspfinanceacuteesthinspparthinspexemplethinspparthinspunethinsplaquothinspTVAthinspsocialethinspraquothinspouthinspunethinsphaussethinspdethinsplathinspCSGthinspetthinspquethinsplesthinspeffetsthinspdethinspcesthinspnouvellesthinsptaxesthinspannulentthinspenthinsppartiethinsplesthinspbeacuteneacuteficesthinspdesthinspallegravegementsthinspCesthinspderniersthinspnethinspconstituerontthinspdoncthinspjamaisthinspunthinspremegravedethinspmiraclethinspmaisthinspresterontthinsptoujoursthinspunthinspoutilthinspauthinspservicethinspdrsquounethinspstrateacutegie de croissance plus complegravete et coheacuterente

Cethinspquithinspestthinspmanifestethinspenthinsprevanchethinspcrsquoestthinspquethinsplethinspniveauthinspdethinsptaxationthinspduthinsptravailthinspestthinspaujourdrsquohuithinspsous-optimalthinspenthinspFrancethinsppesantthinsplourdementthinspsurthinsplesthinspsalairesthinspintermeacutediairesthinspauthinspdeacutetrimentthinspdethinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinspdesthinspentreprisesthinspexposeacuteesthinspagravethinsplathinspconcurrencethinspinternationalethinspLathinsprestaurationthinspdethinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinspfranccedilaisethinsppeutthinspeacutegalementthinspecirctrethinspstimuleacuteethinspparthinspdrsquoautresthinspmoyensthinspparthinspexemplethinspenthinspencourageantthinsplrsquoinvestissementthinspouthinsplrsquoinnovationthinsp

Reacutesumeacute

- 3 -

LathinspFrancethinspnrsquoestthinsppasthinsplethinspseulthinsppaysthinspeuropeacuteenthinspagravethinspafficherthinspunthinspniveauthinspeacuteleveacutethinspdethinspfiscaliteacutethinsptotalethinspsurthinsplethinsptravailthinspEnthinsprevanchethinsplesthinspchargesthinspditesthinsplaquothinsppatronalesthinspraquothinspetthinspdoncthinsplathinsppartthinspduthinspfinancementthinspdethinsplathinspprotectionthinspsocialethinspassumeacuteethinspparthinsplesthinspemployeursthinspythinspsontthinspnotablementthinspplusthinspeacuteleveacuteesthinspqursquoailleursthinsp(13thinspthinspduthinspPIBthinspenthinsp2015thinspcontrethinsp7thinspthinspenthinspAllemagnethinspetthinspdansthinsplrsquoUnionthinspeuropeacuteenne)1thinspCertainsthinspeacuteconomistesthinspplaidentthinspdoncthinsppourthinspunthinspalleacutegement de ces charges soit pour creacuteer rapidement des emplois soit pourthinspsoutenirthinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinspsoitthinspencorethinsppourthinsprelancerthinsplathinspdemandethinspDrsquoautresthinspauthinspcontrairethinspcontestentthinsplrsquoefficaciteacutethinspdethinsptellesthinspmesuresthinspCesthinspdivergencesthinspalimententthinspparfoisthinspdesthinspdeacutebatsthinspviolents

Au moins quatre groupes drsquoeacuteconomistes justifient les alleacutegements de charges mais avec des arguments diffeacuterents et en ne preacuteconisant pas tous le mecircme ciblage

AinsithinspplusieursthinspeacuteconomistesthinspduthinsptravailthinspcommethinspGilbertthinspCettethinspouthinspMarcthinspFerracithinspdeacuteveloppentthinsplethinspraisonnementthinspsuivantthinsprepristhinspparthinspJeanthinspPisani-FerrythinspetthinspsurthinspunthinspmodethinspparfoisthinspplusthinsppoleacutemiquethinspparthinspPierrethinspCahucthinspetthinspAndreacutethinspZylberbergthinspComptethinsptenuthinspduthinspnombrethinspimportantthinspdethinspchocircmeursthinspnonthinspqualifieacutesthinspbaisserthinsplethinspcoucirctthinspdesthinspbasthinspsalairesthinspsuscitethinsplathinspcreacuteationthinspdrsquoemploisthinspenthinspdiminuantthinsplethinsplaquothinspprixthinspraquothinspdrsquounthinspsalarieacutethinsppourthinsplrsquoemployeurthinspEnthinsprevanchethinsplesthinsplaquothinspspeacutecialistesthinspraquothinsp(ouvriersthinspqualifieacutesthinspetthinspprofessionnelsthinsptechniciensthinspcadresthinspingeacutenieurs)thinspeacutetantthinsppresquethinspauthinsppleinthinspemploithinsplathinspdemandethinspdesthinspemployeursthinspestthinspagravethinsppeinethinspsatisfaitethinspauthinspcoucirctthinspactuelthinspSithinsplesthinspchargesthinsppreacuteleveacuteesthinspsurthinspleurthinspsalairethinspsontthinspreacuteduitesthinspcesthinspsalarieacutesthinspprivileacutegieacutesthinspcapterontthinspcettethinspmargethinspenthinspobtenantthinspunethinspaugmentationthinspAlleacutegerthinsplesthinspchargesthinspsurthinsplesthinspemploisthinsplesthinspplusthinspqualifieacutesthinspseraitthinspdoncthinspinefficacethinsppourthinsplutterthinspcontrethinsplethinspchocircmage

SelonthinspunethinspapprochethinspkeyneacutesiennethinspaujourdrsquohuithinspminoritairethinsplethinsppouvoirthinspdrsquoachatthinspredistribueacutethinspauxthinspclientsthinspsalarieacutesthinspetthinspactionnairesthinspdethinsplrsquoentreprisethinspfavorisethinspunethinspreprisethinspdethinsplathinspconsommationthinspmoteurthinspdrsquounthinspcyclethinspvertueuxthinsppourthinsplathinspcroissancethinspMaisthinspcettethinspapprochethinspmacroeacuteconomiquethinspraisonnethinspsurthinspunthinsppeacuterimegravetrethinspplusthinsplargethinspquethinsplethinspseulthinspmarcheacutethinspduthinsptravailthinspetthinsppoursuitthinspdavantagethinspunthinspobjectifthinspdethinspcroissancethinspdurablethinspquethinspdethinspreacuteductionthinsprapidethinspduthinspchocircmage

TelthinspestthinspeacutegalementthinsplethinspcasthinspdethinspceuxthinspquithinspprivileacutegientthinsplrsquoefficaciteacutethinspdethinsplrsquooffrethinspSelonthinspcethinsppointthinspdethinspvuethinsplesthinspalleacutegementsthinspdethinspchargesthinspdoiventthinspsurtoutthinspporterthinspsurthinsplesthinspsalairesthinspintermeacutediairesthinspafinthinspdrsquoameacuteliorerthinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinspdesthinspsecteursthinspexposeacutesthinspagravethinsplathinspconcurrencethinspinternationalethinsp(enthinspdiminuantthinsplethinspcoucirctthinspdethinsprevientthinspdethinspleursthinspproduits)thinspsuscitantthinspplusthinspdethinspproductionthinspetthinspfinalementthinspplusthinspdrsquoemploisthinspCettethinspmesurethinspseraitthinspagravethinsptermethinspplusthinspfavorablethinspagravethinsplrsquoemploithinspquethinspdesthinspalleacutegementsthinspconcentreacutesthinspsurthinsplesthinspbasthinspsalairesthinspDethinsplagravethinspprovientthinsplethinspdeacutebatthinspdeacutejagravethinspancienthinspsurthinsplethinsplaquothinspciblagethinspraquothinsppertinentthinspdesthinspalleacutegementsthinspdethinspcharges

1 - Cet eacutecart tregraves faible au niveau du salaire minimum reacutesulte surtout de la taxation des salaires intermeacutediaires et eacuteleveacutes Ainsi pour un salarieacute ceacutelibataire et sans enfant touchant 167 du salaire moyen les charges patronales repreacutesentent 435 du salaire brut en France contre 155 en Allemagne et 175 dans lrsquoOCDE

Alleacutegements de charges de quoi parle-t-on

Les charges dites laquo patronales raquo et donc la part du financement de la protection sociale assumeacutee par les employeurs sont notablement plus eacuteleveacutees en France qursquoailleurs (13 du PIB en 2015 contre 7 en Allemagne et dans lrsquoUnion europeacuteenne)

- 4 -

Certains eacuteconomistes jugent qursquoen peacuteriode de chocircmage structurel creacuteer des emplois beacuteneacuteficie agrave la collectiviteacute et meacuteriterait plutocirct une incitation que des preacutelegravevements dissuasifs Pour eux taxer le travail est tout simplement contre-productif

Enfinthinspcertainsthinspeacuteconomistesthinspjugentthinspqursquoenthinsppeacuteriodethinspdethinspchocircmagethinspstructurelthinspcreacuteerthinspdesthinspemploisthinspbeacuteneacuteficiethinspagravethinsplathinspcollectiviteacutethinspetthinspmeacuteriteraitthinspplutocirctthinspunethinspincitationthinspquethinspdesthinsppreacutelegravevementsthinspdissuasifs2thinspPourthinspeuxthinsptaxerthinsplethinsptravailthinspestthinsptoutthinspsimplementthinspcontre-productif

Drsquoautres analystes eacutemettent de fortes reacuteserves sur la pertinence de toute politique drsquoalleacutegement de charges

PourthinsplesthinspplusthinspsceptiquesthinspalleacutegerthinsplesthinspchargesthinspsansthinspmodifierthinsplathinspstructurethinspdethinsplrsquoeacuteconomiethinspnethinspsertthinsppasthinspagravethinspgrandthinspchosethinspCelathinsprevientthinspenthinspeffetthinspagravethinspdeacutevaluerthinsplethinspcoucirctthinspduthinsptravailthinspthinspcommethinsppourthinsplesthinspdeacutevaluationsthinspmoneacutetairesthinsplesthinspprixthinspsethinspreacuteajustentthinsprapidementthinspenthinspfonctionthinspdethinsplathinspstructurethinspreacuteellethinspdethinsplrsquoeacuteconomiethinspAutrementthinspditthinsplrsquoinflationthinspsalarialethinspsrsquoacceacutelegraverethinspjusqursquoagravethinspcompensationthinspdesthinspalleacutegementsthinspLesthinspeffetsthinspdethinsptellesthinspmesuresthinspsontthinspdoncthinsplimiteacutes dans le temps

ParthinspailleursthinspdegravesthinspquethinsplrsquoonthinspprendthinspenthinspcomptethinsplesthinspmesuresthinspneacutecessairesthinsppourthinspfinancerthinspcetthinspalleacutegementthinspdethinspchargesthinsponthinspreacutealisethinspqursquoonthinspathinspseulementthinspreacutepartithinspdiffeacuteremmentthinsplethinsppouvoirthinspdrsquoachatthinspdesthinspacteursthinspdethinsplrsquoeacuteconomiethinspLrsquoeffetthinspglobalthinspnetthinspsurthinsplrsquoemploithinspestthinspdoncthinsptregravesthinspdeacutecevantthinsp(maisthinsppasthinsplrsquoeffetthinspimmeacutediatthinspsurthinsplathinspcompeacutetitiviteacute)

EnfinthinspcertainsthinspadhegraverentthinsppleinementthinspagravethinsplathinspneacutecessiteacutethinspdethinspsoutenirthinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinspdesthinspsecteursthinspcommethinsplrsquoindustriethinspdontthinsplathinspprospeacuteriteacutethinspdiffusethinspdansthinsplrsquoensemblethinspdethinsplrsquoeacuteconomiethinspmaisthinspconsidegraverentthinspquethinsplesthinspalleacutegementsthinspdethinspchargesthinspnethinspsontthinsppasthinsplrsquooutilthinsplethinspplusthinspefficacethinsppourthinspcethinspfairethinspEnthinspeffetthinspla reacuteglementation europeacuteenne interdit les mesures sectorielles en faveurthinspdethinsplrsquoindustriethinspetthinspdesthinspservicesthinsptourneacutesthinspversthinsplrsquoexportthinspDoncthinspagravethinspcoucirctthinspeacutequivalentthinsppourthinsplathinspcollectiviteacutethinspdesthinspmesuresthinspenthinspfaveurthinspdethinsplathinspRampDthinspouthinspdethinsplrsquoinvestissementthinspprofitentthinspplusthinspdirectementthinspagravethinsplathinsplaquothinspciblethinspraquothinspvouluethinspquethinspdesthinspallegravegementsthinspsurthinsplesthinspsalairesthinspintermeacutediairesthinspnombreuxthinspaussithinspdansthinspdesthinspservicesthinsptotalementthinspabriteacutesthinspdethinsplathinspconcurrencethinspmondialethinsp

2 - Un des rocircles de lrsquoEacutetat est de faire en sorte que les agents eacuteconomiques soient reacutecompenseacutes ou punis pour les avantages ou les inconveacutenients que leurs actions induisent pour la collectiviteacute Cette laquo internalisation des externaliteacutes raquo qui peut ecirctre fiscale ou reacuteglementaire pousse les acteurs eacuteconomiques rationnels agrave prendre dans leur propre inteacuterecirct les deacutecisions les plus conformes au bien collectif

- 5 -

3 - Pierre-Noeumll Giraud Lrsquohomme inutile Odile Jacob Paris 2016

AvantthinspdethinspdiscuterthinspplusthinspenthinspdeacutetailthinsplesthinspvertusthinspetthinsplesthinsplimitesthinspdethinspcesthinspthegravesesthinsprappelonsthinsptroisthinspquestionsthinspquithinspjouentthinspunthinsprocirclethinspdeacuteterminantthinspdansthinsplrsquoefficaciteacutethinspdesthinspmesuresthinspconsideacutereacuteesthinspQuithinspvathinspbeacuteneacuteficierthinspdesthinspmargesthinspsuppleacutementaires de lrsquoentreprise lieacutees agrave ces allegravegements de charges QuethinspvontthinspfairethinsplesthinspbeacuteneacuteficiairesthinspdesthinspressourcesthinspsuppleacutementairesthinspqursquoilsthinspreccediloiventthinspthinspEnfinthinspcommentthinspserontthinspfinanceacuteesthinspouthinspcompenseacuteesthinspcesthinspmesuresthinspdrsquoallegravegementthinspetthinspquelsthinspvontthinspecirctrethinsplesthinspbeacuteneacuteficiairesthinspfinauxthinsp

Qui va beacuteneacuteficier des marges gagneacutees par lrsquoentreprise et avec quelles conseacutequences

LesthinspeacuteconomiesthinspfaitesthinspparthinsplrsquoentreprisethinspgracirccethinspauxthinspallegravegementsthinspdethinspchargesthinsppeuventthinspecirctrethinspredistribueacuteesthinspthinspauxthinspclientsthinspviathinsplathinspbaissethinspduthinspprixthinspdethinspventethinspdesthinspproduitsthinspauxthinspsalarieacutesthinspagravethinsptraversthinspdesthinspaugmentationsthinspdethinspsalairethinspauxthinspactionnairesthinspsousthinsplathinspformethinspdrsquounethinspaugmentationthinspdesthinspdividendesthinspetthinspagravethinspsesthinspfondsthinsppropresthinspafinthinspdethinspfinancerthinspdethinspnouveauxthinspinvestissementsthinspouthinspdethinspdiminuerthinspsonthinspendettementthinspEllesthinsppeuventthinspaussithinsppermettrethinspagravethinsplrsquoentreprisethinspdethinspfairethinspdethinspnouvellesthinspembauchesthinspsithinspsonthinspactiviteacutethinspestthinsplimiteacuteethinspparthinsplethinspmanquethinspdethinsppersonnelthinspavecthinspunthinspeffetthinspimmeacutediatthinspsurthinsplrsquoemploi

SeulethinsplathinspbaissethinspdesthinspprixthinspdethinspventethinspsethinsptraduitthinspparthinspunethinspameacuteliorationthinspdirectethinspetthinspimmeacutediatethinspdethinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinspdethinsplrsquoentreprisethinspCelathinsppeutthinspeacutegalementthinspameacuteliorerthinsplathinspbalancethinspcommercialethinspdiminuerthinsplathinspdettethinspnationalethinspetthinsppermettre une croissance plus forte

Drsquounthinspautrethinspcocircteacutethinsplethinsppouvoirthinspdrsquoachatthinspdistribueacutethinspagravethinsplrsquoensemblethinspdesthinspacteursthinspse traduit par une augmentation de leur consommation et de leurs investissementsthinspLrsquoeffetthinspsurthinsplrsquoemploithinspenthinspFrancethinspdethinspcethinspsuppleacutementthinspdethinspconsommationthinspdeacutependthinspnotammentthinspduthinspniveauthinspdethinsppreacutefeacuterencethinspdesthinspconsommateurs pour lrsquooffre domestique3thinspSelonthinspqursquoilsthinspirontthinspplusthinspsouventthinspauthinsprestaurantthinspetthinspauthinspspectaclethinspouthinspqursquoilsthinspregarderontthinspdesthinspfilmsthinspameacutericainsthinspsurthinspdesthinspteacuteleacuteviseursthinsptaiumlwanaisthinspleurthinspconsommationthinspsuppleacutementairethinspbeacuteneacuteficierathinspplusthinspouthinspmoinsthinspagravethinsplrsquoeacuteconomiethinsplocalethinspetthinspagravethinsplrsquoemploi en France

SithinsplrsquoentreprisethinsputilisethinspsonthinspsuppleacutementthinspdethinspmargesthinsppourthinspinvestirthinspparthinspexemplethinspdansthinspsonthinspoutilthinspdethinspproductionthinspdansthinsplathinspformationthinspdethinspsesthinspsalarieacutesthinspdansthinsplrsquoinnovationthinspouthinspdansthinspsonthinspexpansionthinspinternationalethinspellethinsprenforcethinspagravethinsptermethinspsathinspcompeacutetitiviteacutethinspSithinspellethinspameacuteliorethinspsesthinspfondsthinsppropres elle reacuteduit les charges lieacutees agrave son endettement et renforce sathinspcapaciteacutethinspdrsquoinvestissementthinspfuturethinspSithinspcethinspsontthinsplesthinspactionnairesthinspquithinspcaptentthinsplathinspmargethinspsousthinspformethinspdethinspdividendesthinspilsthinsputiliserontthinspunethinsppartiethinspdethinspleurthinspeacutepargnethinsppourthinspinvestirthinspdansthinspdrsquoautresthinspentreprisesthinspauthinsppotentielthinspdethinspcroissancethinsppeut-ecirctrethinspsupeacuterieur

Si lrsquoentreprise utilise son suppleacutement de marges pour investir par exemple dans son outil de production dans la formation de ses salarieacutes dans lrsquoinnovation ou dans son expansion internationale elle renforce agrave terme sa compeacutetitiviteacute

Ce qursquoon oublie souvent de rappeler

- 6 -

CethinsppremierthinspinventairethinspnrsquoeacutepuisethinsppasthinsplathinsplistethinspdesthinspliensthinspdethinspcausaliteacutethinspparfoisthinspplusthinspindirectsthinsppouvantthinspexisterthinspentrethinspdesthinspalleacutegementsthinspdethinspchargesthinspetthinspunthinspsurcroicirctthinspdethinspcompeacutetitiviteacutethinspOrthinsplathinsppreacutevisionthinspetthinsplathinspmodeacutelisationthinspdethinspcesthinspcomportementsthinspdethinspmargethinsp(crsquoest-agrave-direthinspdethinsplathinspmaniegraverethinspdontthinsplrsquoentreprisethinspdistribuethinspsesthinspmargesthinspsuppleacutementairesthinspetthinspagravethinspquoithinsplesthinspbeacuteneacuteficiairesthinspaffectentthinspleurthinspsuppleacutementthinspdethinsppouvoirthinspdrsquoachat)thinspestthinsptregravesthinspdeacutelicatethinspetthinspfragilisethinspdrsquoautantthinsplesthinsppreacutedictionsthinspdesthinspdiversesthinspthegravesesthinspexamineacuteesthinsp

Un flou sur le bouclage macroeacuteconomique

IlthinspnrsquoythinspathinsppasthinspdethinspdeacutejeunerthinspgratuitthinspchezthinsplesthinspeacuteconomistesthinspAgravethinspmoinsthinspdrsquoeacuteconomiesthinspimportantesthinspsurthinsplethinspbudgetthinspdethinsplrsquoEacutetatthinspouthinspdethinsplathinspprotectionthinspsocialethinsplesthinspallegravegementsthinspdethinspchargesthinspdoiventthinspecirctrethinspcompenseacutesthinspparthinspdrsquoautresthinsprecettesthinspetthinspnethinspconstituentthinspdoncthinspqursquounthinsptransfertthinspversthinspdrsquoautresthinspcontributionsthinspOrthinsptoutesthinsplesthinspthegravesesthinspenthinsppreacutesencethinspnethinspprennentthinsppasthinspenthinspcomptethinsplesthinspvariationsthinspdethinsprevenusthinspreacuteelsthinspdethinspchaquethinspcateacutegoriethinspapregravesthinspredistributionthinspSithinspparthinspexemplethinsplesthinspalleacutegementsthinspsontthinspfinanceacutesthinspparthinspunethinsplaquothinspTVAthinspsocialethinspraquothinsptoutthinspouthinsppartiethinspduthinsppouvoirthinspdrsquoachatthinspdistribueacutethinspauxthinspconsommateursthinspnationauxthinspestthinsprepristhinspLesthinspraisonnementsthinspdethinsplathinspsectionthinsppreacuteceacutedentethinspsurthinsplrsquoutilisationthinspduthinsppouvoirthinspdrsquoachatthinspdesthinspacteursthinspdoiventthinspreposerthinspnonthinsppasthinspsurthinsplathinspdistributionthinspdirectethinspmaisthinspsurthinsplethinspbilanthinspnetthinspapregravesthinspprisethinspenthinspcomptethinspdesthinsppreacutelegravevementsthinspneacutecessairesthinspauthinspfinancementthinspdesthinspalleacutegements

Lesthinspeffetsthinspsurthinsplrsquoemploithinspsontthinspdoncthinspsouventthinspdeacutecevantsthinspcarthinsplesthinspeffetsthinsppositifs des alleacutegements sont en partie compenseacutes par les effets reacutecessifsthinspdesthinspnouveauxthinspdispositifsthinspdethinspfinancementthinspdesthinspmissionsthinspdethinspsolidariteacutethinspsocialethinspouthinspdethinspservicethinsppublicthinspEnthinspoutrethinspagravethinsplongthinsptermethinsplorsquethinsplesthinspalleacutegementsthinspvisentthinspagravethinspaugmenterthinsplathinsppartthinspdrsquoemploisthinspnonthinspqualifieacutesthinspcelathinspralentitthinsplesthinspgainsthinspdethinspproductiviteacutethinsppegravesethinspsurthinsplathinspcroissancethinsppotentiellethinspet donc sur les futures creacuteations drsquoemplois

Enthinsprevanchethinsplesthinspeffetsthinspdirectsthinspsurthinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinsplorsquethinsplrsquoentreprisethinspreacutepercutethinspunethinsppartiethinspdesthinspalleacutegementsthinspsurthinspsesthinspprixthinspdethinspventethinspnethinspdeacutependentthinsppasthinspdesthinspmodaliteacutesthinspdethinspfinancementthinsptantthinspquethinspcelles-cithinspeacutepargnentthinsplesthinspentreprisesthinspthinspnosthinspproduitsthinspsontthinspplusthinspattractifsthinspCrsquoestthinsppourthinspcelathinspquethinsplesthinspalleacutegementsthinspontthinsplrsquoeffetthinspglobalthinspdrsquounethinspdeacutevaluationthinspdethinspnotrethinspmonnaie

Outrethinspcesthinspdifficulteacutesthinspcommunesthinsppourthinspeacutevaluerthinspleursthinspeffetsthinsplesthinspdiversesthinspthegravesesthinspeacutenonceacuteesthinsppreacutesententthinspdesthinsplimitationsthinspspeacutecifiquesthinspquethinspnousthinspallonsthinspmaintenantthinspaborderthinsp

Agrave long terme lorsque les alleacutegements visent agrave augmenter la part drsquoemplois non qualifieacutes cela ralentit les gains de productiviteacute pegravese sur la croissance potentielle et donc sur les futures creacuteations drsquoemplois

- 7 -

Baisser le coucirct des bas salaires suscite-t-il la creacuteation drsquoemplois non qualifieacutes

Crsquoestthinspa priorithinspunethinspdesthinspthegravesesthinsplesthinspplusthinspintuitivesthinspPourtantthinspellethinspnrsquoestthinsppasthinspsysteacutematiquementthinspveacuterifieacuteethinspsansthinspquethinsplesthinsptravauxthinspdrsquoeacutevaluationthinspnethinspcomprennentthinsptoujoursthinsplesthinspraisonsthinspduthinspsuccegravesthinspouthinspdethinsplrsquoeacutechecthinspdesthinspdispositifsthinspCettethinspthegravesethinspappellethinspparthinspailleursthinspplusieursthinspremarques

PremiegraverementthinsplesthinspemploisthinspainsithinspcreacuteeacutesthinspsontthinsppeuthinspreacutemuneacutereacutesthinspthinspcelathinsppeutthinspecirctrethinspefficacethinsptantthinspqursquoilthinspythinspathinspunethinspreacuteservethinspdethinspgensthinsppeuthinspqualifieacutesthinspdeacutesireuxthinspdethinsptrouverthinsprapidementthinspunthinspemploithinspIlthinspsrsquoagitthinspdoncthinspdrsquounthinspchoixthinspdeacutelibeacutereacutethinspdethinspreacuteductionthinsprapidethinspduthinspchocircmagethinspauthinspdeacutetrimentthinspdesthinspgainsthinspdethinspproductiviteacutethinspetthinspdonc de la croissance potentielle

Sithinsplesthinspalleacutegementsthinspsontthinspconcentreacutesthinspsurthinspcettethinspseulethinspcateacutegoriethinspilthinspythinspathinspunthinsprisquethinspdethinspcreacuteerthinspdesthinsplaquothinsptrappesthinspagravethinspbasthinspsalairesthinspraquothinspthinsplethinsptravailleurthinsppeuthinspqualifieacutethinspeacutetantthinspbeaucoupthinspmoinsthinspcherthinspquethinspceluithinspquithinspathinspplusthinspdethinspcompeacutetencesthinspduthinspfaitthinspde la non proportionnaliteacute des charges ni lrsquoemployeacute ni lrsquoemployeur ne sontthinspinciteacutesthinspagravethinspinvestirthinspdansthinsplathinspformationthinspetthinspdansthinsplrsquoenrichissementthinspdesthinsptacircches

Certainsthinspavocatsthinspdethinsplathinspmesurethinsppreacutesententthinspdesthinspstatistiquesthinspquithinspcontestentthinsplrsquoexistencethinspdethinspcesthinsplaquothinsptrappesthinspraquo4thinspmontrantthinspquethinsplathinsppopulationthinspcibleacuteethinspbeacuteneacuteficiethinspdrsquoaugmentationsthinspdethinspsalairesthinspsuitethinspauxthinspalleacutegementsthinspMaisthinsponthinspretombethinspalorsthinspsurthinspunthinspautrethinsprisquethinspdrsquoinefficaciteacutethinsppuisquethinspcettethinspaugmentation des salaires annule drsquoautant les effets positifs de la mesure pour lrsquoemploi

Quandthinspbienthinspmecircmethinspcesthinspsalarieacutesthinspnethinspseraientthinsppasthinspenthinspmesurethinspdrsquoobtenirthinspunethinspaugmentationthinsprienthinspnrsquoempecircchethinsplesthinspmembresthinspdethinsplrsquoentreprisethinspenthinspmeilleurethinsppositionthinspdethinspneacutegociationthinsp(employeacutesthinspdeacutetenteursthinspdethinspressourcesthinsprares)thinspouthinsplesthinspactionnairesthinspdethinspcapterthinsplethinspsuppleacutementthinspdethinspmargethinspagravethinspleurthinspprofit

CettethinspquestionthinspdethinsplrsquoeffetthinspdesthinspalleacutegementsthinspsurthinsplrsquoinflationthinspsalarialethinspagravethinspdiffeacuterentsthinspniveauxthinspdethinspreacutemuneacuterationthinspestthinspcrucialethinsppourthinspappreacutecierthinspleurthinspefficaciteacutethinspOrthinspellethinspestthinspencorethinsptregravesthinspcontroverseacuteethinspparmithinsplesthinspchercheursthinspetthinspnethinspfaitthinsptoujoursthinsppasthinsplrsquoobjetthinspdrsquounthinspconsensusthinspempiriquethinspseacuterieuxthinspainsithinspquethinsplethinsprappelaitthinspencorethinspenthinspjuilletthinsp2017thinsplethinsprapportthinspduthinspComiteacutethinspdethinspsuivithinspdesthinspaidesthinsppubliquesthinspauxthinspentreprisesthinsp(Cosape)5

Examen critique des diffeacuterentes thegraveses

4 - Cahuc P (2003) Baisser les charges sociales jusqursquoougrave et comment Revue franccedilaise drsquoeacuteconomie 17(3) 3-545 - httpwwwstrategiegouvfrsitesstrategiegouvfrfilesatomsfilesfs_rapport_cosape_2017pdf

La question de lrsquoeffet des alleacutegements sur lrsquoinflation salariale agrave diffeacuterents niveaux de reacutemuneacuteration est cruciale pour appreacutecier leur efficaciteacute Or elle est encore tregraves controverseacutee parmi les chercheurs

- 8 -

On ne dispose agrave ce jour drsquoaucune eacutevaluation des effets sur lrsquoemploi de cette politique [drsquoexoneacuterations de cotisations sociales patronales sur les bas salaires] sur lrsquoensemble des vingt-cinq derniegraveres anneacutees

EnfinthinspdethinspmecircmethinspqursquounethinspaidethinspagravethinsplrsquoinvestissementthinspnethinspsuffitthinsppasthinsppourthinspqursquounethinspentreprisethinspinvestissethinspunthinspallegravegementthinspduthinspcoucirctthinspduthinsptravailthinspnethinspsuscitethinsppasthinspautomatiquementthinspdesthinspembauchesthinspIlthinspfautthinspquethinsplrsquoentreprisethinspaitthinspconfiancethinspdansthinsplethinspfaitthinspquethinsplrsquoaugmentationthinspdethinspsathinspcapaciteacutethinspdethinspproduction conduira agrave de meilleurs reacutesultats notamment parce qursquoil y aura une demande pour ce qursquoelle produira en plus

VoilagravethinsppourquoithinsplethinsprapportthinsppreacuteciteacutethinspduthinspCosapethinspditthinspencorethinspthinsplaquothinspOnthinspnethinspdisposethinspagravethinspcethinspjourthinspdrsquoaucunethinspeacutevaluationthinspdesthinspeffetsthinspsurthinsplrsquoemploithinspdethinspcettethinsppolitiquethinsp[drsquoexoneacuterationsthinspdethinspcotisationsthinspsocialesthinsppatronalesthinspsurthinsplesthinspbasthinspsalaires]thinspsurthinsplrsquoensemblethinspdesthinspvingt-cinqthinspderniegraveresthinspanneacuteesthinsp[Enthinspoutre]thinsponthinspsaitthinsppeuthinspdethinspchosesthinspsurthinsplathinspnaturethinspdesthinspemploisthinspcreacuteeacutesthinspouthinspsauvegardeacutesthinsp(parthinspsexethinspacircgethinspdiplocircmethinspcateacutegoriethinspsocioprofessionnellethinspexpeacuterience)thinspetthinspsurthinspleurthinspventilationthinspparthinspsecteurthinspdrsquoactiviteacutethinspouthinsptaillethinspdrsquoentreprise6thinspraquo

Une baisse des charges sur les salaires des speacutecialistes conduit-elle ceux-ci agrave neacutegocier de meilleurs salaires

Cettethinspideacuteethinspestthinsptregravesthinspsouventthinspmisethinspenthinspavantthinspparthinspceuxthinspquithinspsrsquoopposentthinspauthinspprincipethinspdesthinspexoneacuterationsthinspsurthinsplesthinspsalairesthinspintermeacutediairesthinsparguantthinspqursquoelles sont accapareacutees par les salarieacutes et ainsi deacutetourneacutees de leur objectifthinspdethinspcompeacutetitiviteacutethinsp(pheacutenomegravenethinspappeleacutethinsplaquothinspincidencethinspfiscalethinspraquo)thinspPourtantthinsplathinspcaptationthinspdesthinspmargesthinspparthinsplesthinspspeacutecialistesthinspfortsthinspdethinspleurthinsppouvoirthinspdethinspneacutegociationthinspnrsquoestthinsppasthinspineacuteluctable

DansthinsplesthinspsecteursthinspexposeacutesthinspagravethinsplathinspcompeacutetitionthinspinternationalethinspunethinspdiffeacuterencethinspsignificativethinspdethinspcoucirctthinsppourthinsplrsquoemployeurthinspdesthinspcadresthinspetthinspingeacutenieursthinsppoussethinsplesthinspentreprisesthinspmultinationalesthinspagravethinsplocaliserthinsplesthinspprojetsthinspinteacuteressantsthinsplagravethinspougravethinspilsthinspythinspontthinspavantagethinspIlthinspnrsquoestthinspdoncthinsppasthinspeacutevidentthinspquethinsplesthinsphauts salaires captent si facilement la marge dans ces secteurs De fait onthinspobservethinspagravethinsppartirthinspdethinspdonneacuteesthinspdesthinspdirectionsthinspdesthinspressourcesthinsphumainesthinspde grands groupes que les salaires nets des hauts cadres tendent agrave srsquohomogeacuteneacuteiserthinsp(cettethinspmainthinspdrsquoœuvrethinspeacutetantthinsplathinspplusthinspmobile)thinsp

LathinspsituationthinspestthinspsansthinspdoutethinspplusthinspfavorablethinspauxthinspcadresthinspdansthinsplesthinspsecteursthinspabriteacutesthinspdethinsplathinspmondialisationthinspparthinspexemplethinsppourthinspdesthinspprestationsthinspdethinspservicesthinspdevantthinspecirctrethinsprenduesthinspenthinspinteractionthinspdirectethinspavecthinsplesthinsputilisateursthinspCesthinspprofessionnelsthinspfavoriseacutesthinsppeuventthinspnonthinspseulementthinspcapterthinsplesthinspmargesthinspsuppleacutementairesthinsplieacuteesthinspauxthinspallegravegementsthinspsurthinspleursthinspchargesthinspsocialesthinspmaisthinspeacutegalementthinspcellesthinsplieacuteesthinspauxthinspalleacutegementsthinspdesthinspchargesthinspdethinspleursthinspemployeacutesthinspmoinsthinsppayeacutesthinspthinsplrsquoavocatthinspdrsquoaffairesthinsppourrathinspaugmenterthinspsesthinspeacutemolumentsthinspgracirccethinspauthinspmoindrethinspcoucirctthinspdethinspsonthinspreacuteceptionnistethinspLrsquoargumentthinspviendraitthinspdoncthinspplutocirctthinspcontesterthinsplathinsppertinencethinspdrsquoexoneacuterationsthinsppourthinspcethinsptypethinspdrsquoactiviteacutethinspquellesthinspquethinspsoientthinsplesthinsptranchesthinspdethinspsalairesthinspcibleacutees

6 - Avant ce rapport du COSAPE une synthegravese de La Fabrique de lrsquoindustrie (Charlet et Frocrain 2016) montrait que cette thegravese de lrsquoimpact favorable des baisses de coucirct du travail pour les bas salaires eacutetait tregraves controverseacutee dans la litteacuterature eacuteconomique Seuls un quart des articles theacuteoriques recenseacutes la soutiennent sans reacuteserve (dont la moitieacute eacutecrits par lrsquoeacutequipe de Pierre Cahuc) tandis qursquoune seule des eacutetudes empiriques (parmi 17 identifieacutees) la corrobore totalement

- 9 -

CettethinspthegravesethinspdethinsplrsquoincidencethinspfiscalethinspreposethinspsurthinsplrsquoideacuteethinspquethinsplesthinspentreprisesthinspsethinsptrouventthinspfacethinspagravethinspunethinsppeacutenuriethinspdethinsptravailleursthinspqualifieacutesthinspetthinspdoncthinspquethinsplesthinspembauchesthinspsontthinspassezthinsppeuthinspdeacutependantesthinspdesthinspsalairesthinspproposeacutesthinspauxthinspactifsthinspconcerneacutesthinspOrthinspmecircmethinspsithinspagravethinspcourtthinsptermethinsplrsquooffrethinspdethinspcompeacutetencesthinsppeutthinspecirctrethinsplimiteacuteethinsplathinspdemandethinspfinitthinspparthinspcreacuteerthinspsonthinspoffrethinspAinsithinsplorsqursquoauthinspdeacutebutthinspdesthinspanneacuteesthinsp1990thinsplesthinspentreprisesthinspdisaientthinspnethinsppasthinsptrouverthinspassezthinspdrsquoingeacutenieursthinspellesthinspontthinspencourageacutethinspavecthinspsuccegravesthinsplesthinspeacutecolesthinspdrsquoingeacutenieursthinspagravethinspaugmenterthinsptregravesthinspsubstantiellementthinspleursthinspeffectifsthinspetthinspfaciliteacutethinsplathinspformationthinspetthinsplathinsppromotionthinspdesthinsptechniciensthinspsupeacuterieursthinspAgravethinsplongthinsptermethinspsaufthinspgravethinspinefficaciteacutethinspdethinspnotrethinspsystegravemethinspdethinspformationthinspdethinspdeacuteveloppementthinsppersonnelthinspetthinspdethinsppromotionthinspdesthinspindividusthinsplethinsplaquothinspsignalthinspprixthinspraquothinspconduitthinsplrsquooffrethinspagravethinspsrsquoadapterthinspagravethinsplathinspdemandethinspeffaccedilantthinspdesthinsprentesthinspdethinsprareteacutethinspeacutepheacutemegraveres

Lagravethinspencorethinsponthinsptrouvethinsppeuthinspdethinspreacutesultatsthinspempiriquesthinspconvaincantsthinsppourthinspeacutetayer ou reacutefuter cette thegravese pourtant preacutesenteacutee comme fermement eacutetabliethinspparthinspdethinspnombreuxthinspeacuteconomistesthinspduthinsptravailthinspNonthinsppasthinspquethinsplrsquoincidencethinspfiscalethinspnrsquoaitthinspjamaisthinspeacuteteacutethinspobserveacuteethinspsurthinsplethinspterrainthinspbienthinspsucircrthinspmaisthinspdansthinspdrsquoautresthinspenvironnementsthinspetthinsplethinspplusthinspsouventthinspdansthinspdesthinspcasthinspdethinsphaussethinspuniformethinspdethinsplathinspfiscaliteacutethinspOnthinspnethinsppeutthinspaujourdrsquohuithinspattesterthinspsurthinsplathinspbasethinspdethinspdonneacuteesthinspreacutecentesthinspquethinspcethinsppheacutenomegravenethinspsrsquoenclencheraitthinsphicthinspetthinspnuncthinspdansthinsplrsquohypothegravesethinspdrsquoexoneacuterationsthinspsurthinsplesthinspsalairesthinspintermeacutediaires

LathinsprareteacutethinspdesthinsppersonnesthinspdisposantthinspdesthinspcompeacutetencesthinspdontthinsplesthinspentreprisesthinspontthinspbesointhinspqursquoellethinspconduisethinspouthinspnonthinspagravethinspunethinspinflationthinspdesthinspsalairesthinsplimitantthinspnotrethinspcompeacutetitiviteacutethinsprestethinspdethinsptoutesthinspfaccedilonsthinspunthinspdesthinspprincipauxthinspenjeuxthinspdethinspnotrethinspeacuteconomiethinspetthinspdethinspnotrethinspsocieacuteteacutethinspIndeacutependammentthinspdesthinspactionsthinspmeneacuteesthinsppourthinspalleacutegerthinsplethinspcoucirctthinspduthinsptravailthinspunthinspgigantesquethinspeffortthinspdethinspformationthinspestthinspindispensable7

Baisser les charges assises sur les salaires favorise-t-il la consommation donc la production et lrsquoemploi

Lesthinspeffetsthinspdethinsprelancethinspparthinsplathinspdemandethinspdeacutependentthinspdethinsplathinspcapaciteacutethinsplocalethinspdethinsplrsquooffrethinspagravethinspythinspreacutepondrethinspetthinspdethinspsathinspcompeacutetitiviteacutethinspthinsplathinsprelancethinspparthinsplesthinspsalairesthinspenthinsp1981thinspathinsprenduthinspsolvablethinsplathinspdemandethinsplatentethinspdesthinspconsommateursthinspfranccedilaisthinsppourthinspdesthinspmagneacutetoscopesthinspdomainethinspdomineacutethinspparthinsplrsquoindustriethinspjaponaisethinspetthinspougravethinspilthinspnrsquoythinspavaitthinspplusthinspdrsquooffrethinspnationalethinspcompeacutetitivethinspDansthinspune eacuteconomie mondialiseacutee la relance par la consommation peut surtout se traduire par une augmentation des importations donc par unthinspcreusementthinspduthinspdeacuteficitthinspdethinsplathinspbalancethinspcommercialethinspUnethinsprelancethinspdethinsplathinspdemande nrsquoa donc drsquoeffet positif qursquoagrave condition que lrsquooffre nationale soitthinspcompeacutetitivethinspouthinspquethinsplrsquoonthinspsachethinspproteacutegerthinspsonthinspmarcheacutethinspdeuxthinspconditionsthinspquithinspnethinspsontthinsppasthinspaujourdrsquohuithinspreacuteuniesthinspenthinspFrancethinsp

7 - Voir les preacuteceacutedents travaux de La Fabrique sur la formation professionnelle et sur lrsquoindustrie du futur

Indeacutependamment des actions meneacutees pour alleacuteger le coucirct du travail un gigantesque effort de formation est indispensable

- 10 -

Les effets sur la compeacutetitiviteacute et lrsquoemploi seraient tregraves importants srsquoil eacutetait possible de concentrer les exoneacuterations sur lrsquoindustrie

8 - Frocrain P Giraud P N (2016) Les emplois exposeacutes et abriteacutes en France Presses des Mines9 - Koleacuteda G (2015) Alleacutegements du coucirct du travail pour une voie favorable agrave la compeacutetitiviteacute franccedilaise Presses des Mines

Les alleacutegements de charges sur les salaires intermeacutediaires ameacuteliorent-ils la compeacutetitiviteacute suscitant plus de production et drsquoemplois

AlleacutegerthinsplesthinspchargesthinspsurthinsplesthinspsalairesthinspcaracteacuteristiquesthinspdethinsplrsquoindustriethinspetthinspdesthinspservicesthinspexposeacutesthinspagravethinsplathinspconcurrencethinspinternationalethinspaidethinspagravethinsprendrethinsplesthinspentreprisesthinspexportatricesthinspplusthinspcompeacutetitivesthinspparthinsprapportthinspagravethinspleursthinspconcurrentsthinspeacutetrangersthinspCelathinspleurthinsppermetthinspdrsquoaugmenterthinspleursthinsppartsthinspdethinspmarcheacutethinspetthinsplesthinspconduitthinspagravethinspembaucherthinsppourthinspreacutepondrethinspagravethinspcettethinspdemandethinspsuppleacutementairethinspDethinspplusthinsplathinspcreacuteationthinspdethinspcesthinspemploisthinspqualifieacutesthinspinduitthinspdrsquoautres emplois dans le reste de lrsquoeacuteconomie8 plus que ne le fait lathinspcreacuteationthinspdrsquoemploisthinspabriteacutesthinspCommethinsplethinspreacutesumethinspDenisthinspRanquethinsplrsquoembauchethinspdrsquounthinspingeacutenieurthinspchezthinspAirbusthinspinduitthinspdesthinspemploisthinspdansthinsplethinspsupermarcheacutethinspduthinspcointhinsplrsquoinversethinspnrsquoestthinsppasthinspvrai

UnethinspdifficulteacutethinspestthinspquethinsplesthinspeffetsthinspsurthinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinspetthinsplrsquoemploithinspseraientthinsptregravesthinspimportantsthinspsrsquoilthinspeacutetaitthinsppossiblethinspdethinspconcentrerthinsplesthinspexoneacuterationsthinspsurthinsplrsquoindustriethinspSithinsponthinspnethinsppeutthinspsegmenterthinspcelles-cithinspquethinspparthinsptranchesthinspdethinspsalairesthinsppourthinspnethinsppasthinspecirctrethinspenthinspinfractionthinspavecthinsplesthinspregraveglesthinspcommunautairesthinsplesthinspeffetsthinspsontthinspalorsthinspplusthinsplimiteacutesthinspmecircmethinspsrsquoilsthinsppeuventthinspresterthinspsignificatifsthinspdansthinsplesthinspcasthinspfavorables9

Commethinspdansthinsplesthinspautresthinspoptionsthinsplethinspbilanthinspnetthinspdethinsplathinspmesurethinspdeacutependthinspdesthinspcomportementsthinspdethinspmargethinsp(innovationthinspinvestissementhellip)thinspetthinspnotamment du rythme de rattrapage sous forme drsquoaugmentations de salairesthinspIlthinspestthinspeacutegalementthinspaffecteacutethinspparthinsplethinspbouclagethinspfinancierthinspdethinsplathinspmesurethinspetthinspsesthinspeacuteventuelsthinspeffetsthinspreacutecessifsthinspCrsquoestthinsppourquoithinspilthinspseraitthinspopportunthinspdethinspfairethinsptournerthinspenthinspparallegravelethinsplesthinspdiffeacuterentsthinspmodegravelesthinspdisponiblesthinsp(MesangethinspNemesisthinspetthinsplethinspmodegravelethinspdethinsplrsquoOFCE)thinspsurthinspdiversthinspjeuxthinspdrsquohypothegravesesthinspplausiblesthinsp

Taxer le travail est-il contreproductif et que faut-il taxer alors

Certainesthinspseacutecuriteacutesthinspuniversellesthinsp(materniteacutethinspmaladiethinspchocircmagethinspouthinspretraite)thinspontthinspeacuteteacutethinsphistoriquementthinspfinanceacuteesthinspparthinspdesthinsptaxesthinspassisesthinspsurthinsplethinsptravailthinspCrsquoestthinspeacutegalementthinsplethinspcasthinspdrsquoautresthinspvoletsthinspdethinsplrsquoEacutetat-providencethinspfranccedilaisthinspcommethinsplathinspbranchethinsplaquothinspfamillethinspraquothinspdethinsplathinspSeacutecuriteacutethinspsocialethinspCertainsthinspdroitsthinsp(compensationthinspdrsquounethinsppertethinspdethinsprevenuthinspau-delagravethinspdethinsplathinspprotectionthinspuniversellethinspparthinspexemple)thinsprelegraveveraientthinspplutocirctthinspdethinsplrsquoassurancethinspindividuellethinspouthinspcollectivethinspPourthinsplesthinspautresthinspilthinspythinspathinsppeuthinspdethinspjustificationthinspeacuteconomiquethinspagravethinspcethinspquethinsplesthinspdroitsthinspuniverselsthinspdeacutependentthinspdethinspcotisationsthinspsocialesthinspalorsthinspquethinsplesthinsprevenusthinspconsommationsthinspetthinspactifsthinspdisponiblesthinspsontthinspmoinsthinspcorreacuteleacutesthinspquethinspnaguegraverethinspauxthinsprevenusthinspdrsquoactiviteacute

- 11 -

10 - Weil T (2015) Taxer le carbone sans nuire agrave notre compeacutetitiviteacute Publieacute sur theconversationcom

Pour des raisons de commoditeacute historique la France se trouve aujourdrsquohui dans une situation ougrave elle taxe le travail agrave un niveau eacuteleveacute plutocirct que les capaciteacutes contributives ou les externaliteacutes neacutegatives

NeacuteanmoinsthinsppourthinspdesthinspraisonsthinspdethinspcommoditeacutethinsphistoriquethinsplathinspFrancethinspsethinsptrouvethinspaujourdrsquohuithinspdansthinspunethinspsituationthinspougravethinspellethinsptaxethinsplethinsptravailthinspagravethinspunthinspniveauthinspeacuteleveacutethinspplutocirctthinspquethinsplesthinspcapaciteacutesthinspcontributivesthinspouthinsplesthinspexternaliteacutesthinspneacutegativesthinsp(effetsthinspnuisiblesthinspagravethinsplathinspcollectiviteacutethinspdesthinspcomportementsthinspindividuels)thinspCelathinspestthinspdoublementthinspparadoxalthinspalorsthinspquethinspnousthinspfaisonsthinspface agrave un chocircmage structurel et que la transition eacutenergeacutetique par exemplethinspestthinsplointhinspdrsquoecirctrethinsptotalementthinspengageacutee

LathinsptaxationthinspdesthinspcapaciteacutesthinspcontributivesthinsptrouvethinspsesthinsplimitesthinspdansthinsplethinspconsentementthinspagravethinsppayerthinspetthinsplathinspfaciliteacutethinsppourthinsplrsquoEacutetatthinspdethinsplathinsppercevoirthinspCellethinspdesthinspexternaliteacutesthinspneacutegativesthinspsethinspheurtethinspparfoisthinspagravethinspdesthinspinteacuterecirctsthinspconstitueacutesthinspefficacesthinsp(cfthinsplesthinspcasthinspdethinsptaxesthinspsurthinsplesthinspsodasthinspsurthinsplesthinspalimentsthinsptransformeacutesthinspsurthinsplethinspdieselthinspouthinsplesthinspexcegravesthinspdethinspvitesse)thinspCelathinsppeutthinspdethinspsurcroicirctthinspsrsquoaveacutererthinspdifficilethinspquandthinsplesthinspfiscaliteacutesthinspsontthinspdiffeacuterentesthinspdansthinspunethinspzonethinspdethinsplibrethinspeacutechangethinspcommercialthinspthinspunethinsptaxationthinspdethinsp35thinspeurothinspsurthinspchaquethinsppaquetthinspdethinspcigarettesthinspmecircmethinspjustifieacuteethinspparthinsplethinspcoucirctthinspsocialthinspinduitthinspsusciteraitthinspgrognethinspdesthinspconsommateursthinspetthinspcontrebandethinspEnthinspoutrethinspinterdirethinspouthinsptaxerthinspcertainsthinspproduitsthinspsansthinsppouvoirthinspcontrocirclerthinsplesthinspimportationsthinspnuitthinspagravethinsplrsquoindustriethinsplocalethinspenthinspnethinspfaisantthinspquethinspdeacuteplacerthinsplesthinspnuisancesthinspDiversesthinspsolutionsthinspexistentthinspcependantthinsppourthinsppermettrethinspunethinsptaxationthinspdesthinspnuisancesthinspincorporeacuteesthinspdansthinsplesthinspimportationsthinspsansthinspmettrethinspenthinsppeacuterilthinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinspde nos entreprises10

Alleacuteger les charges sans modifier la structure de lrsquoeacuteconomie nrsquoa-t-il que des effets tregraves temporaires sur les prix la production et lrsquoemploi

Selonthinsplesthinspmacroeacuteconomistesthinspilthinspexistethinspunthinspsystegravemethinspdethinspprixthinspdrsquoeacutequilibrethinsptraduisantthinsplathinspstructurethinspgeacuteneacuteralethinspdethinsplrsquoeacuteconomiethinsp(productiviteacutethinspdesthinspfacteursthinspinstitutionsthinspmeacutecanismesthinspdethinspredistribution)thinspUnethinspdeacutevaluationthinspmoneacutetairethinspnethinsppermetthinspqursquounthinsprebondthinsptemporairethinspdethinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinsp(enthinsprencheacuterissantthinsplesthinspimportationsthinspouthinspenthinspdiminuantthinsplethinspprixthinspdethinspnosthinspexportationsthinsppourthinspnosthinsppartenairesthinspcommerciaux)thinspcarthinsplesthinspmeacutecanismesthinspdrsquoindexationthinspdesthinspsalairesthinspfontthinspquethinspceux-cithinspretrouventthinspleurthinsppouvoirthinspdrsquoachatthinspetthinspquethinsplrsquoinflationthinspinduitethinspcompensethinsplathinspdeacutevaluationthinspinitiale

LathinspbaissethinspduthinspcoucirctthinspduthinsptravailthinspreacutesultantthinspdesthinspbaissesthinspdethinspchargesthinspathinsplesthinspmecircmesthinspeffetsthinspParthinspexemplethinsplesthinspsalarieacutesthinspdevantthinspacquitterthinspunethinspTVAthinspsocialethinsppourthinspfinancerthinsplesthinspallegravegementsthinspconstatentthinspunethinspbaissethinspdethinspleurthinsppouvoirthinspdrsquoachatthinspmecircmethinspsithinspleurthinspsalairethinspnetthinspnominalthinspnrsquoathinsppasthinspvarieacutethinspetthinspreacuteclamentthinspunethinsphaussethinspdethinspcelui-cithinspLrsquoutiliteacutethinspdrsquounethinspmesurethinspdrsquoexoneacuterationthinspdeacutependthinspdoncthinspuniquementthinspdethinsplathinspcapaciteacutethinspduthinspgouvernementthinspagravethinspprofiterthinspdethinspcettethinsppeacuteriodethinspougravethinsplesthinspacteursthinspontthinspunethinspvisionthinspconfusethinspouthinspdeacuteformeacuteethinspduthinspsystegravemethinspdethinspprixthinsppourthinspengagerthinspdesthinspreacuteformesthinsplaquothinspstructurellesthinspraquothinspCrsquoestthinsppourquoi les plus sceptiques estiment que seules ces derniegraveres sont reacuteellementthinsppertinentesthinspetthinspqursquoilthinspnrsquoestthinspnulthinspbesointhinspdethinsplesthinspfairethinsppreacuteceacutederthinspdrsquounethinspdeacutevaluation

- 12 -

OnthinspremarquerathinspcependantthinspquethinspcertainsthinsplaquothinspprixthinspraquothinspinitiauxthinspcommethinsplethinspniveauthinspduthinspsalairethinspminimumthinspdeacutependentthinspdethinsplathinsploithinspetthinspnonthinspdethinsplrsquoeacutequilibrethinspstructurelthinspduthinspcoucirctthinspdesthinspfacteursthinspUnethinspreacuteductionthinspnominalethinspduthinspsalairethinspminimumthinspseraitthinsprefuseacuteethinspparthinsplesthinsppartenairesthinspsociauxthinspetthinsppolitiquementthinspdangereusethinspUnthinspfinancementthinspdesthinspallegravegementsthinspdethinspchargesthinspparthinspunethinsphaussethinspdethinspTVAthinspenthinsprevanchethinsppeutthinspinduirethinspunethinspdiminutionthinspduthinsppouvoirthinspdrsquoachatthinspduthinspsalairethinspminimumthinspetthinspdoncthinspaboutirthinspauthinspmecircmethinspreacutesultatthinspselonthinspunthinspmeacutecanismethinspplusthinspopaquethinspetthinspdoncthinsppolitiquementthinspplusthinspacceptablethinspLrsquoinflationthinspdesthinspprixthinsptaxesthinspcomprisesthinspoccultethinspalorsthinsplathinspredistributionthinspdesthinspressourcesthinspfinalementthinspopeacutereacuteethinspUtiliseacuteethinsppourthinspintroduirethinspdesthinspreacuteformesthinspstructurellesthinspetthinspeacuteventuellementthinspreneacutegocierthinspenthinspdouceurthinspcertainsthinspprixthinspunethinsplaquothinspdeacutevaluationthinspsalarialethinspraquothinsppeutthinspainsithinspprovoquerthinspunethinspmodificationthinspdurablethinspdethinsplathinspstructurethinspdesthinspcoucirctsthinspeacuteventuellementthinspplusthinspfavorablethinspagravethinsplrsquoemploithinspetthinspagravethinsplathinspcompeacutetitiviteacute

Lrsquoalleacutegement des charges est-il lrsquooutil le plus efficace pour soutenir les secteurs dont la prospeacuteriteacute diffuse dans lrsquoensemble de lrsquoeacuteconomie

DesthinspeacuteconomistesthinspcommethinspEricthinspHeyerthinspalorsthinspdirecteurthinspscientifiquethinspdethinsplrsquoOFCE11thinspfaisaientthinspobserverthinspquethinspsithinsplrsquoonthinspveutthinspsoutenirthinspenthinspprioriteacutethinsplrsquoindustrie sans mesure sectorielle proscrite par les regraveglements communautairesthinspilthinspfautthinspprivileacutegierthinsplesthinspmesuresthinspgeacuteneacuteralesthinspdontthinsplrsquoindustriethinspcaptethinsplrsquoessentielthinspdesthinspbeacuteneacuteficesthinspcommethinsplethinspsoutienthinspagravethinsplathinsprecherchethinsp(Creacuteditthinspdrsquoimpocirctthinsprecherche)thinspouthinspagravethinsplrsquoinvestissementthinsp(sur-amortissementthinspdesthinspinvestissementsthinspautoriseacutethinspjusqursquoauthinspprintempsthinsp2017)thinspOnthinsppeutthinspprolongerthinsplethinspraisonnementthinspetthinspfairethinspvaloirthinspquethinsplathinspsuppressionthinspdesthinspimpocirctsthinspfixesthinspdethinspproductionthinsp(deacutecorreacuteleacutesthinspdesthinspreacutesultatsthinspdethinsplrsquoentreprisethinspagravethinspreboursthinspdethinsptoutethinsplogiquethinspfiscalethinspetthinspplusthinsplourdsthinspenthinspFrancethinspquethinspchezthinspnosthinspvoisins)thinspetthinspquethinsplathinspconsolidationthinspdesthinspdispositifsthinspenthinspfaveurthinspdethinsplathinsprecherchethinspdethinsplathinspformationthinspdethinsplrsquoinvestissementthinspetthinspdethinsplrsquoexportationthinsprestentthinspdesthinspenjeuxthinspprioritairesthinsppourthinsplrsquoindustriethinspetthinsplrsquoeacuteconomiethinspfranccedilaises

Cependantthinspmecircmethinspsithinspunethinspreacuteflexionthinspglobalethinspsurthinsplethinspsystegravemethinspfiscalthinspetthinspsurthinsplesthinspmesuresthinspenthinspfaveurthinspdethinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinspestthinsptoujoursthinspopportunethinspnotonsthinspagravethinspcourtthinsptermethinspqursquounethinspdiscussionthinspestthinspouvertethinspsurthinsplesthinspseulsthinspalleacutegements de charge

11 - CICE Pacte de responsabiliteacutehellip Quels sont les effets des alleacutegements du coucirct du travail sur la compeacutetitiviteacute et lrsquoemploi Compte-rendu de la confeacuterence tenue le 17-09-2015 agrave Paris

Utiliseacutee pour introduire des reacuteformes structurelles et eacuteventuellement reneacutegocier en douceur certains prix une laquo deacutevaluation salariale raquo peut ainsi provoquer une modification durable de la structure des coucircts eacuteventuellement plus favorable agrave lrsquoemploi et agrave la compeacutetitiviteacute

- 13 -

AvantthinspdethinspfairethinspdesthinsprecommandationsthinspilthinspconvientthinspdethinsprappelerthinspavecthinspPierre-NoeumllthinspGiraud12thinspqursquounethinsppolitiquethinsppubliquethinspsethinspconccediloitthinspenthinspcinqthinspeacutetapesthinspthinspanalysethinspprospectivethinspdesthinspbesoinsthinspchoixthinspdethinsplrsquoobjectifthinsppreacuteconisationthinspdesthinsppolitiquesthinspservantthinspagravethinspatteindrethinspcetthinspobjectifthinspmisethinspenthinspœuvrethinspdesthinspmesuresthinsplaquothinsppolitiquementthinspfaisablesthinspetthinspadmissiblesthinspraquothinspetthinspenfinthinspeacutevaluationthinspdethinsplrsquoimpactthinspdesthinspmesuresthinspprises

Lesthinspeacuteconomistesthinsppeuventthinspleacutegitimementthinspcontribuerthinspauxthinspeacutetapesthinspimpairesthinspcrsquoest-agrave-direthinspexpliciterthinsplesthinspmeacutecanismesthinspenthinspjeuthinspetthinsplesthinspfutursthinspprobablesthinsptrouverthinsplathinspmaniegraverethinspoptimalethinspdrsquoatteindrethinspunthinspobjectifthinspfixeacutethinspetthinspeacutevaluerthinsplesthinspreacutesultatsthinspdrsquounethinsppolitiquethinspLesthinspeacutetapesthinsppairesthinsprelegraveventthinspauthinspcontrairethinspdrsquounthinsparbitragethinsppolitiquethinspthinspdeacuteciderthinspdesthinspobjectifsthinspmettrethinspenthinspœuvrethinspdesthinspmesuresthinspacceptablesthinsp

NousthinspnousthinspefforccedilonsthinspdrsquoeacuteviterthinsplethinspmeacutelangethinspdesthinspgenresthinspdansthinsplesthinsplignesthinspquithinspsuiventthinspCommethinspdansthinsptoutthinspchoixthinspstrateacutegiquethinspilthinspexistethinspdesthinsplaquothinspoptionsthinspsansthinspregretsthinspraquothinspcrsquoest-agrave-direthinspquithinspsontthinsppertinentesthinspquelsthinspquethinspsoientthinsplesthinspobjectifsthinsppoursuivisthinspDrsquoautresthinspchoixthinspdeacutependentthinspdrsquoarbitragesthinsppolitiquesthinspcommethinsplathinspreacutepartitionthinspduthinsptransfertthinspdethinsplathinsppressionthinspfiscalethinspEnfinthinspdrsquoautresthinspactionsthinspsouhaitablesthinspdeacutependentthinspdethinspneacutegociationsthinspeuropeacuteennesthinspetthinspinternationalesthinspetthinspdoncthinspdethinsplrsquoeacutelaborationthinspdrsquounthinspconsensusthinspquithinspdeacutepassethinsplesthinspseulsthinspacteursthinspfranccedilais

Trois options sans regrets

Ameacuteliorer lrsquoefficaciteacute du systegraveme de formation initiale et continue

BaisserthinsplethinspcoucirctthinspduthinsptravailthinspnethinspsertthinspagravethinsprienthinspsithinsplesthinspentreprisesthinspnethinsptrouventthinsppasthinspdethinspcandidatsthinspmaicirctrisantthinsplesthinspcompeacutetencesthinspdontthinspellesthinspontthinspbesointhinspouthinspcapablesthinspdethinsplesthinspacqueacuterirthinsprapidementthinspSansthinspunethinspameacuteliorationthinspsubstantiellethinspdethinspnotrethinspsystegravemethinspdethinspformationthinspetthinspdethinsplrsquoattractiviteacutethinspdesthinspmeacutetiersthinspenthinsptensionthinspmecircmethinsplesthinspentreprisesthinspayantthinspdethinspbellesthinspperspectivesthinspdethinspcroissancethinspetthinspdesthinspcapaciteacutesthinspdrsquoinvestissementthinspdevrontthinspproduirethinspailleursthinspquellesthinspquethinspsoientthinsplesthinspincitationsthinspagravethinspembaucherthinspenthinspFrancethinsp

Ameacuteliorer lrsquoefficaciteacute des services publics et des prestations sociales

Lathinspremarquethinspestthinsptrivialethinspmaisthinsplesthinspreacutesultatsthinspdrsquounthinspallegravegementthinspdesthinspchargesthinspsontthinspdrsquoautantthinspplusthinspprobantsthinspquethinspcethinspquithinspestthinspdonneacutethinspdrsquounethinspmain nrsquoest pas repris de lrsquoautre par un alourdissement drsquoautres preacutelegravevementsthinspcrsquoest-agrave-direthinspsithinspcetthinspallegravegementthinsptraduitthinspauthinspmoinsthinspenthinsppartiethinspunethinspbaissethinspdethinsplathinsppressionthinspfiscalethinspglobale13thinspCrsquoestthinspcethinspquithinspsrsquoestthinsppasseacutethinspenthinspSuegravedethinspdansthinsplesthinspanneacuteesthinsp1990thinspgracirccethinspagravethinspdrsquoambitieusesthinspreacuteformesthinspduthinspsecteurthinsppublic14

Recommandations

12 - Pierre-Noeumll Giraud op cit13 - Ce que confirment et preacutecisent quantitativement des simulations de Gilles Koleacuteda meneacutees dans le cadre de lrsquoeacutetude preacuteciteacutee reacutealiseacutee pour La Fabrique de lrsquoindustrie14 - Bourdu E (2013) Les transformations du modegravele eacuteconomique sueacutedois Presses des Mines

Sans une ameacutelioration substantielle de notre systegraveme de formation et de lrsquoattractiviteacute des meacutetiers en tension mecircme les entreprises ayant de belles perspectives de croissance et des capaciteacutes drsquoinvestissement devront produire ailleurs quelles que soient les incitations agrave embaucher en France

- 14 -

Diminuer les charges sur le travail

Quelsthinspquethinspsoientthinsplesthinspdeacutebatsthinsptechniquesthinspetthinsppolitiquesthinspsurthinsplethinspsceacutenariothinsple plus pertinent il serait logique de minimiser les charges sur lethinsptravailthinspquithinsppeacutenalisentthinsplrsquoemploithinspenthinspFrancethinspetthinspdrsquoaugmenterthinsplesthinspchargesthinspsurthinsplesthinspcomportementsthinspnuisiblesthinspcommethinsplathinspproductionthinspdethinspsourcesthinspdethinspnuisancesthinspouthinsplethinspmanquethinspdethinspresponsabiliteacutethinspsocialethinspetthinspenvironnementalethinspLathinspdiminutionthinspdesthinspchargesthinspassisesthinspsurthinsplesthinspsalairesthinspvathinspeacutegalementthinspdansthinsplethinspsensthinspsouhaitablethinspdrsquounethinspconvergencethinspdesthinspfiscaliteacutesthinspetthinspsystegravemesthinspdethinsptransfertsthinspsociauxthinspeuropeacuteensthinspEnthinspeffetthinspsithinsplathinspfiscaliteacutethinspglobalethinsppesantthinspsurthinsplethinsptravailthinsp(exprimeacuteethinspenthinsppointsthinspduthinspsalairethinspsuper-brut)thinspnrsquoestthinsppasthinsptregravesthinspdiffeacuterentethinspenthinspFrancethinspetthinspdansthinsplesthinsppaysthinspagravethinsphautthinspniveauthinspdethinspservicesthinsppublicsthinspcommethinsplrsquoAllemagnethinspouthinsplathinspSuegravede15 les autresthinsppaysthinsppreacutelegraveventthinspnettementthinspmoinsthinspdethinspchargesthinsplaquothinsppatronalesthinspraquothinspsurthinsplesthinspsalairesthinspCecithinsprendthinspunthinspingeacutenieurthinspfranccedilaisthinspjusqursquoagravethinsp30thinspthinspplusthinspcherthinsppourthinspsonthinspentreprisethinspquethinspsonthinsphomologuethinspallemandthinspagravethinspsalairethinspbrutthinspeacutegalthinspet risque de dissuader les multinationales de localiser en France des activiteacutesthinspagravethinspfortethinspvaleurthinspajouteacuteethinspetthinspagravethinspfortthinspeffetthinspdrsquoentraicircnementthinsppourthinsplrsquoeacuteconomie

Lrsquoamplitudethinsplethinsprythmethinspetthinsplethinspphasagethinspdrsquounethinsptellethinspreacuteformethinspenthinsprevanchethinspdeacutependentthinspdrsquoarbitragesthinsppolitiquesthinsp(quelsthinspobjectifsthinspprivileacutegierthinspetthinspquelsthinsptransfertsthinspsurthinspdrsquoautresthinsprecettesthinsp)thinspexposeacutesthinspdansthinsplathinspsectionthinspsuivante

Choix relevant drsquoarbitrages politiques

Le choix du ciblage des alleacutegements

Crsquoestthinspauxthinspdeacutecideursthinsppolitiquesthinspqursquoilthinspappartientthinspdethinspfixerthinspapregravesthinspconcertationthinspcethinspqursquoestthinsplethinspjustethinspniveauthinspacceptablethinspdesthinspprestationsthinspuniversellesthinsp(indemnisationthinspduthinspchocircmagethinspcouverturethinspmaladiehellip)thinspAgravethinspeuxthinspeacutegalementthinspdethinspdeacuteterminerthinsplethinspcompromisthinspentrethinsplathinspcreacuteationthinspdrsquoemplois agrave court terme drsquoune part et le renforcement de la compeacutetitiviteacutethinspetthinspdethinsplrsquoemploithinspqualifieacutethinspdrsquoautrethinsppartthinspAgravethinspeuxthinspencorethinspdrsquoeacutetablirthinsplethinspbonthinspniveauthinspdrsquoengagementthinspdethinspnotrethinspeacuteconomiethinspdansthinsplathinsptransitionthinspeacutenergeacutetiquethinsp(taxationthinspdesthinspeacutemissionsthinspincitationsthinspauxthinspinvestissementsthinspdrsquoefficaciteacutethinspeacutenergeacutetique)thinspdrsquoencouragementthinspdethinspnosthinspentreprisesthinspagravethinspsethinspmoderniserthinspetthinspdrsquoambitionthinsppourthinspredeacutefinirthinsplesthinspregraveglesthinspduthinspcommerce international

AucunthinspdethinspcesthinspobjectifsthinspnethinsppeutthinspecirctrethinspcomplegravetementthinspneacutegligeacutethinspLethinspdosagethinspdes alleacutegements de charges par tranches de salaires deacutepend donc des prioriteacutesthinsprespectivesthinspdonneacuteesthinspauthinspcourtthinspetthinspauthinsplongthinsptermethinspSithinsplrsquoonthinspprendthinspenthinspcomptethinsplathinspsimpliciteacutethinspdethinsplrsquooutilthinspsonthinspcoucirctthinspadministratifthinsplathinspfaciliteacutethinspagravethinspmettrethinspenthinspœuvrethinsplathinspreacuteformethinspunethinspsolutionthinsppossiblethinspestthinspdethinsptransformerthinspenthinspbaissethinspdethinspchargesthinsplethinspCICEthinspetthinspdrsquoaugmenterthinsplethinspplafondthinspdesthinspsalairesthinspconcerneacutesthinsp(aujourdrsquohuithinsp16thinspagravethinsp25thinspSMIC)thinspauthinspniveauthinspdethinsp35thinspagravethinsp4thinspSMICthinsp

15 - Voir httpswwwfipecofrpdf020663100201506254283pdf

Si la fiscaliteacute globale pesant sur le travail nrsquoest pas tregraves diffeacuterente en France et dans les pays agrave haut niveau de services publics comme lrsquoAllemagne ou la Suegravede les autres pays preacutelegravevent nettement moins de charges laquo patronales raquo sur les salaires

- 15 -

Sansthinspmettrethinspenthinspcausethinsplesthinspeffortsthinspcibleacutesthinspsurthinsplesthinsppetitsthinspsalairesthinspcettethinspextensionthinspdesthinspallegravegementsthinspdethinspchargesthinspcontribueraitthinspagravethinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinspdesthinspentreprisesthinspindustriellesthinspetthinspdesthinspservicesthinspexportables16

Lrsquoexemple inspirant drsquoune profonde reacuteforme fiscale en Suegravede

LathinspSuegravedethinspfournitthinspunethinspsourcethinspdrsquoinspirationthinspinteacuteressantethinspDepuisthinsples anneacutees 1990 et apregraves une large et longue concertation exemplairethinsplesthinspchargesthinspportantthinspsurthinsplethinsptravailthinspetthinspsurthinsplethinspcapitalthinspontthinspfortementthinspdiminueacutethinspgracirccethinspagravethinspunethinspaugmentationthinspdethinsplrsquoefficaciteacutethinspdesthinspservicesthinsppublicsthinspetthinspdesthinspprestationsthinspsocialesthinspetthinspsurtoutthinspdesthinspimpocirctsthinspsurthinsplesthinsprevenusthinspfinauxthinspdesthinspparticuliersthinspDethinspplusthinspunethinspfiscaliteacutethinspenvironnementalethinspvolontaristethinspathinspeacuteteacutethinspprogrammeacuteethinspetthinspprogressivementthinspmisethinspenthinspplacethinspconduisantthinsplethinsppaysthinspagravethinspfairethinspplusthinspquethinspdoublerthinspsonthinspefficaciteacutethinspeacutenergeacutetiquethinsp

CependantthinspsithinsplathinspSuegravedethinsppeutthinsptaxerthinsplathinspconsommationthinspdiffusethinspdrsquoeacutenergiethinspdesthinspparticuliersthinspetthinspdesthinspentreprisesthinspenthinsppreacutelevantthinspsurthinsplesthinspcarburantsthinspunethinsptaxethinspdethinsp120thinspeurothinspparthinsptonnethinspdethinspcarbonethinspeacutemisthinspellethinspsethinspheurtethinspauxthinspregraveglesthinspdethinspcommerce europeacuteennes et internationales pour eacutetendre les incitations auxthinspentreprisesthinspgrandesthinspconsommatricesthinspdrsquoeacutenergiethinsp(soumisesthinspauthinspsystegravemethinspeuropeacuteenthinspdrsquoeacutechangethinspdethinspdroitsthinspdrsquoeacutemission)thinspetthinspsurtoutthinsppourthinsptaxerthinsplesthinspimportationsthinspsurthinspleursthinspconsommationsthinspincorporeacuteesthinspafinthinspdrsquoeacuteviterthinspdesthinsplaquothinspfuitesthinspcarbonethinspraquo17thinspPourthinspecirctrethinspefficacesthinspetthinspcoheacuterentesthinsplesthinspreacuteformesthinspsouhaitablesthinspsupposentthinspdoncthinspunethinspmeilleurethinspconcertationthinspetthinspcoopeacuteration europeacuteenne et internationale

Une coopeacuteration europeacuteenne et internationale renforceacutee

Un renforcement de la coopeacuteration europeacuteenne est neacutecessaire pour eacuteviterthinspdesthinspdistorsionsthinsppeacutenalisantesthinspauthinspseinthinspdethinsplathinspzonethinspcertainsthinsppaysthinsptaxantthinspplutocirctthinsplethinsptravailthinspdrsquoautresthinsplathinspconsommationthinspdrsquoeacutenergiethinspdrsquoautresthinsplesthinsprevenusthinsptandisthinspquethinspdrsquoautresthinspoffrentthinspunthinspniveauthinspmoindrethinspdethinspprotectionthinspouthinspdrsquoinfrastructuresthinsppubliquesthinspIlthinspfautthinspaussithinspplusthinspdethinspcoopeacuterationthinsppourthinspunethinsptaxationthinspdesthinspexternaliteacutesthinspouthinspparthinspexemplethinsppourthinspdiminuerthinsplesthinspquotasthinspdethinspdroitsthinspdrsquoeacutemissionthinspdethinspgazthinspagravethinspeffetthinspdethinspserrethinsp(ETS)thinspetthinspenthinspfairethinspmonterthinsplesthinspprix18

16 - Agrave terme une baisse geacuteneacuteraliseacutee des preacutelegravevements sociaux coupleacutee agrave un financement des prestations sociales par lrsquoimpocirct est agrave la fois plus pertinente sur le plan eacuteconomique et convergente avec ce que font nos voisins allemands et scandinaves mais un tel redeacuteploiement prendra du temps en raison de lrsquoimportance des coucircts agrave transfeacuterer17 - Weil T (2017) Transition eacutecologique et compeacutetitiviteacute industrielle lrsquoexemple sueacutedois Publieacute sur theconversationcom18 - Pour une meilleure efficaciteacute eacuteconomique du systegraveme drsquoincitations la taxe sur les eacutemissions diffuses et les quotas sur les eacutemissions concentreacutees devraient conduire agrave des prix voisins pour la tonne de gaz agrave effet de serre eacutemise et creacuteer une incitation agrave lrsquoefficaciteacute sans distorsions au sein de la zone europeacuteenne

La Suegravede fournit une source drsquoinspiration inteacuteressante Depuis les anneacutees 1990 et apregraves une large et longue concertation exemplaire les charges portant sur le travail et sur le capital ont fortement diminueacute gracircce agrave une augmentation de lrsquoefficaciteacute des services publics et des prestations sociales et surtout des impocircts sur les revenus finaux des particuliers

En savoir plus

Bourdu E 2013 Les transformations du modegravele eacuteconomique sueacutedois La Fabrique de lrsquoindustrie Presses des Mines juillet

Koleda G 2015 Alleacutegements du coucirct du travail La Fabrique de lrsquoindustrie Presses des Mines juin Frocrain P Giraud PN 2016 Dynamique des emplois exposeacutes et abriteacutes en France La Fabrique de lrsquoindustrie Presses des Mines novembre

Brun-Schammeacute A Desplatz R Naboulet A 2017 Les exoneacuterations geacuteneacuterales de cotisations rapport 2017 du COSAPE France Strateacutegie juillet

Pour reacuteagir agrave cette note vous pouvez contacter Thierry Weil (thierryweilla-fabriquefr)

LaFabriqueDeLIndustrie

LFI_LaFabrique

La Fabrique de lrsquoindustrie81 boulevard Saint-Michel ndash 75005 Pariswwwla-fabriquefr

Enfinthinspunethinspcoopeacuterationthinspeuropeacuteennethinspestthinspindispensablethinsppourthinsptaxerthinspouthinspinterdirethinspcertainesthinspnuisancesthinsp(eacutemissionsthinsppolluantesthinspconditionsthinspdethinsptravailthinspnonthinspconformesthinspauxthinspnormesthinspeuropeacuteennesthinspproduitsthinsppreacutesentantthinspdesthinsprisquesthinsppourthinsplethinspconsommateurthinsptelsthinspquethinsplethinsptabacthinspouthinsplesthinspperturbateursthinspendocriniens)thinspsansthinspcreacuteerthinspdethinspdistorsionsthinspcontrairesthinspauxthinsptraiteacutesthinspdethinspcommercethinspinternationalthinspSithinspcertainsthinspmodesthinspdethinspproductionthinspenthinspEuropethinspsontthinspproscritsthinspouthinsplourdementthinsptaxeacutesthinspilthinspfautthinspquethinsplesthinspproduitsthinspdethinsppaysthinspayantthinspdesthinspregraveglesthinspmoinsthinspexigeantesthinspsoientthinspinterditsthinspouthinsptaxeacutesthinspagravethinspleurthinspentreacuteethinspenthinspEuropethinsppourthinspquethinsplathinspconcurrencethinspsoitthinspeacutequitable

CethinspbesointhinspdrsquounethinspplusthinspgrandethinspcoopeacuterationthinspeuropeacuteennethinspetthinspmondialethinsplimitethinspnosthinspmargesthinspdethinspmanœuvrethinspmaisthinspnethinspsauraitthinspecirctrethinspunthinsppreacutetextethinsppourthinspnethinsppasthinsplesthinsputiliserthinspLrsquoexemplethinspsueacutedoisthinspmontrethinspqursquoonthinsppeutthinspfairethinspbeaucoupthinspmalgreacutethinsplesthinspcontraintesthinspeuropeacuteennesthinspetthinspenthinsprestantthinspdansthinsplethinspcadrethinspactuelthinspduthinspcommercethinspmondialthinspFairethinspdegravesthinspaujourdrsquohuithinspdesthinspreacuteformesthinspcourageusesthinspetthinspefficacesthinsprenforcethinspnotrethinspcompeacutetitiviteacutethinspnousthinspaide agrave faire reacutegresser le chocircmage et nous met en meilleure position pourthinspneacutegocierthinspavecthinspnosthinsppartenairesthinsp

Page 3: Allégements des charges sociales - La Fabrique de l ... · Allégements des charges sociales : comprendre le débat en cours Les Synthèses de La Fabrique Numéro 18 - Février 2018

- 3 -

LathinspFrancethinspnrsquoestthinsppasthinsplethinspseulthinsppaysthinspeuropeacuteenthinspagravethinspafficherthinspunthinspniveauthinspeacuteleveacutethinspdethinspfiscaliteacutethinsptotalethinspsurthinsplethinsptravailthinspEnthinsprevanchethinsplesthinspchargesthinspditesthinsplaquothinsppatronalesthinspraquothinspetthinspdoncthinsplathinsppartthinspduthinspfinancementthinspdethinsplathinspprotectionthinspsocialethinspassumeacuteethinspparthinsplesthinspemployeursthinspythinspsontthinspnotablementthinspplusthinspeacuteleveacuteesthinspqursquoailleursthinsp(13thinspthinspduthinspPIBthinspenthinsp2015thinspcontrethinsp7thinspthinspenthinspAllemagnethinspetthinspdansthinsplrsquoUnionthinspeuropeacuteenne)1thinspCertainsthinspeacuteconomistesthinspplaidentthinspdoncthinsppourthinspunthinspalleacutegement de ces charges soit pour creacuteer rapidement des emplois soit pourthinspsoutenirthinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinspsoitthinspencorethinsppourthinsprelancerthinsplathinspdemandethinspDrsquoautresthinspauthinspcontrairethinspcontestentthinsplrsquoefficaciteacutethinspdethinsptellesthinspmesuresthinspCesthinspdivergencesthinspalimententthinspparfoisthinspdesthinspdeacutebatsthinspviolents

Au moins quatre groupes drsquoeacuteconomistes justifient les alleacutegements de charges mais avec des arguments diffeacuterents et en ne preacuteconisant pas tous le mecircme ciblage

AinsithinspplusieursthinspeacuteconomistesthinspduthinsptravailthinspcommethinspGilbertthinspCettethinspouthinspMarcthinspFerracithinspdeacuteveloppentthinsplethinspraisonnementthinspsuivantthinsprepristhinspparthinspJeanthinspPisani-FerrythinspetthinspsurthinspunthinspmodethinspparfoisthinspplusthinsppoleacutemiquethinspparthinspPierrethinspCahucthinspetthinspAndreacutethinspZylberbergthinspComptethinsptenuthinspduthinspnombrethinspimportantthinspdethinspchocircmeursthinspnonthinspqualifieacutesthinspbaisserthinsplethinspcoucirctthinspdesthinspbasthinspsalairesthinspsuscitethinsplathinspcreacuteationthinspdrsquoemploisthinspenthinspdiminuantthinsplethinsplaquothinspprixthinspraquothinspdrsquounthinspsalarieacutethinsppourthinsplrsquoemployeurthinspEnthinsprevanchethinsplesthinsplaquothinspspeacutecialistesthinspraquothinsp(ouvriersthinspqualifieacutesthinspetthinspprofessionnelsthinsptechniciensthinspcadresthinspingeacutenieurs)thinspeacutetantthinsppresquethinspauthinsppleinthinspemploithinsplathinspdemandethinspdesthinspemployeursthinspestthinspagravethinsppeinethinspsatisfaitethinspauthinspcoucirctthinspactuelthinspSithinsplesthinspchargesthinsppreacuteleveacuteesthinspsurthinspleurthinspsalairethinspsontthinspreacuteduitesthinspcesthinspsalarieacutesthinspprivileacutegieacutesthinspcapterontthinspcettethinspmargethinspenthinspobtenantthinspunethinspaugmentationthinspAlleacutegerthinsplesthinspchargesthinspsurthinsplesthinspemploisthinsplesthinspplusthinspqualifieacutesthinspseraitthinspdoncthinspinefficacethinsppourthinsplutterthinspcontrethinsplethinspchocircmage

SelonthinspunethinspapprochethinspkeyneacutesiennethinspaujourdrsquohuithinspminoritairethinsplethinsppouvoirthinspdrsquoachatthinspredistribueacutethinspauxthinspclientsthinspsalarieacutesthinspetthinspactionnairesthinspdethinsplrsquoentreprisethinspfavorisethinspunethinspreprisethinspdethinsplathinspconsommationthinspmoteurthinspdrsquounthinspcyclethinspvertueuxthinsppourthinsplathinspcroissancethinspMaisthinspcettethinspapprochethinspmacroeacuteconomiquethinspraisonnethinspsurthinspunthinsppeacuterimegravetrethinspplusthinsplargethinspquethinsplethinspseulthinspmarcheacutethinspduthinsptravailthinspetthinsppoursuitthinspdavantagethinspunthinspobjectifthinspdethinspcroissancethinspdurablethinspquethinspdethinspreacuteductionthinsprapidethinspduthinspchocircmage

TelthinspestthinspeacutegalementthinsplethinspcasthinspdethinspceuxthinspquithinspprivileacutegientthinsplrsquoefficaciteacutethinspdethinsplrsquooffrethinspSelonthinspcethinsppointthinspdethinspvuethinsplesthinspalleacutegementsthinspdethinspchargesthinspdoiventthinspsurtoutthinspporterthinspsurthinsplesthinspsalairesthinspintermeacutediairesthinspafinthinspdrsquoameacuteliorerthinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinspdesthinspsecteursthinspexposeacutesthinspagravethinsplathinspconcurrencethinspinternationalethinsp(enthinspdiminuantthinsplethinspcoucirctthinspdethinsprevientthinspdethinspleursthinspproduits)thinspsuscitantthinspplusthinspdethinspproductionthinspetthinspfinalementthinspplusthinspdrsquoemploisthinspCettethinspmesurethinspseraitthinspagravethinsptermethinspplusthinspfavorablethinspagravethinsplrsquoemploithinspquethinspdesthinspalleacutegementsthinspconcentreacutesthinspsurthinsplesthinspbasthinspsalairesthinspDethinsplagravethinspprovientthinsplethinspdeacutebatthinspdeacutejagravethinspancienthinspsurthinsplethinsplaquothinspciblagethinspraquothinsppertinentthinspdesthinspalleacutegementsthinspdethinspcharges

1 - Cet eacutecart tregraves faible au niveau du salaire minimum reacutesulte surtout de la taxation des salaires intermeacutediaires et eacuteleveacutes Ainsi pour un salarieacute ceacutelibataire et sans enfant touchant 167 du salaire moyen les charges patronales repreacutesentent 435 du salaire brut en France contre 155 en Allemagne et 175 dans lrsquoOCDE

Alleacutegements de charges de quoi parle-t-on

Les charges dites laquo patronales raquo et donc la part du financement de la protection sociale assumeacutee par les employeurs sont notablement plus eacuteleveacutees en France qursquoailleurs (13 du PIB en 2015 contre 7 en Allemagne et dans lrsquoUnion europeacuteenne)

- 4 -

Certains eacuteconomistes jugent qursquoen peacuteriode de chocircmage structurel creacuteer des emplois beacuteneacuteficie agrave la collectiviteacute et meacuteriterait plutocirct une incitation que des preacutelegravevements dissuasifs Pour eux taxer le travail est tout simplement contre-productif

Enfinthinspcertainsthinspeacuteconomistesthinspjugentthinspqursquoenthinsppeacuteriodethinspdethinspchocircmagethinspstructurelthinspcreacuteerthinspdesthinspemploisthinspbeacuteneacuteficiethinspagravethinsplathinspcollectiviteacutethinspetthinspmeacuteriteraitthinspplutocirctthinspunethinspincitationthinspquethinspdesthinsppreacutelegravevementsthinspdissuasifs2thinspPourthinspeuxthinsptaxerthinsplethinsptravailthinspestthinsptoutthinspsimplementthinspcontre-productif

Drsquoautres analystes eacutemettent de fortes reacuteserves sur la pertinence de toute politique drsquoalleacutegement de charges

PourthinsplesthinspplusthinspsceptiquesthinspalleacutegerthinsplesthinspchargesthinspsansthinspmodifierthinsplathinspstructurethinspdethinsplrsquoeacuteconomiethinspnethinspsertthinsppasthinspagravethinspgrandthinspchosethinspCelathinsprevientthinspenthinspeffetthinspagravethinspdeacutevaluerthinsplethinspcoucirctthinspduthinsptravailthinspthinspcommethinsppourthinsplesthinspdeacutevaluationsthinspmoneacutetairesthinsplesthinspprixthinspsethinspreacuteajustentthinsprapidementthinspenthinspfonctionthinspdethinsplathinspstructurethinspreacuteellethinspdethinsplrsquoeacuteconomiethinspAutrementthinspditthinsplrsquoinflationthinspsalarialethinspsrsquoacceacutelegraverethinspjusqursquoagravethinspcompensationthinspdesthinspalleacutegementsthinspLesthinspeffetsthinspdethinsptellesthinspmesuresthinspsontthinspdoncthinsplimiteacutes dans le temps

ParthinspailleursthinspdegravesthinspquethinsplrsquoonthinspprendthinspenthinspcomptethinsplesthinspmesuresthinspneacutecessairesthinsppourthinspfinancerthinspcetthinspalleacutegementthinspdethinspchargesthinsponthinspreacutealisethinspqursquoonthinspathinspseulementthinspreacutepartithinspdiffeacuteremmentthinsplethinsppouvoirthinspdrsquoachatthinspdesthinspacteursthinspdethinsplrsquoeacuteconomiethinspLrsquoeffetthinspglobalthinspnetthinspsurthinsplrsquoemploithinspestthinspdoncthinsptregravesthinspdeacutecevantthinsp(maisthinsppasthinsplrsquoeffetthinspimmeacutediatthinspsurthinsplathinspcompeacutetitiviteacute)

EnfinthinspcertainsthinspadhegraverentthinsppleinementthinspagravethinsplathinspneacutecessiteacutethinspdethinspsoutenirthinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinspdesthinspsecteursthinspcommethinsplrsquoindustriethinspdontthinsplathinspprospeacuteriteacutethinspdiffusethinspdansthinsplrsquoensemblethinspdethinsplrsquoeacuteconomiethinspmaisthinspconsidegraverentthinspquethinsplesthinspalleacutegementsthinspdethinspchargesthinspnethinspsontthinsppasthinsplrsquooutilthinsplethinspplusthinspefficacethinsppourthinspcethinspfairethinspEnthinspeffetthinspla reacuteglementation europeacuteenne interdit les mesures sectorielles en faveurthinspdethinsplrsquoindustriethinspetthinspdesthinspservicesthinsptourneacutesthinspversthinsplrsquoexportthinspDoncthinspagravethinspcoucirctthinspeacutequivalentthinsppourthinsplathinspcollectiviteacutethinspdesthinspmesuresthinspenthinspfaveurthinspdethinsplathinspRampDthinspouthinspdethinsplrsquoinvestissementthinspprofitentthinspplusthinspdirectementthinspagravethinsplathinsplaquothinspciblethinspraquothinspvouluethinspquethinspdesthinspallegravegementsthinspsurthinsplesthinspsalairesthinspintermeacutediairesthinspnombreuxthinspaussithinspdansthinspdesthinspservicesthinsptotalementthinspabriteacutesthinspdethinsplathinspconcurrencethinspmondialethinsp

2 - Un des rocircles de lrsquoEacutetat est de faire en sorte que les agents eacuteconomiques soient reacutecompenseacutes ou punis pour les avantages ou les inconveacutenients que leurs actions induisent pour la collectiviteacute Cette laquo internalisation des externaliteacutes raquo qui peut ecirctre fiscale ou reacuteglementaire pousse les acteurs eacuteconomiques rationnels agrave prendre dans leur propre inteacuterecirct les deacutecisions les plus conformes au bien collectif

- 5 -

3 - Pierre-Noeumll Giraud Lrsquohomme inutile Odile Jacob Paris 2016

AvantthinspdethinspdiscuterthinspplusthinspenthinspdeacutetailthinsplesthinspvertusthinspetthinsplesthinsplimitesthinspdethinspcesthinspthegravesesthinsprappelonsthinsptroisthinspquestionsthinspquithinspjouentthinspunthinsprocirclethinspdeacuteterminantthinspdansthinsplrsquoefficaciteacutethinspdesthinspmesuresthinspconsideacutereacuteesthinspQuithinspvathinspbeacuteneacuteficierthinspdesthinspmargesthinspsuppleacutementaires de lrsquoentreprise lieacutees agrave ces allegravegements de charges QuethinspvontthinspfairethinsplesthinspbeacuteneacuteficiairesthinspdesthinspressourcesthinspsuppleacutementairesthinspqursquoilsthinspreccediloiventthinspthinspEnfinthinspcommentthinspserontthinspfinanceacuteesthinspouthinspcompenseacuteesthinspcesthinspmesuresthinspdrsquoallegravegementthinspetthinspquelsthinspvontthinspecirctrethinsplesthinspbeacuteneacuteficiairesthinspfinauxthinsp

Qui va beacuteneacuteficier des marges gagneacutees par lrsquoentreprise et avec quelles conseacutequences

LesthinspeacuteconomiesthinspfaitesthinspparthinsplrsquoentreprisethinspgracirccethinspauxthinspallegravegementsthinspdethinspchargesthinsppeuventthinspecirctrethinspredistribueacuteesthinspthinspauxthinspclientsthinspviathinsplathinspbaissethinspduthinspprixthinspdethinspventethinspdesthinspproduitsthinspauxthinspsalarieacutesthinspagravethinsptraversthinspdesthinspaugmentationsthinspdethinspsalairethinspauxthinspactionnairesthinspsousthinsplathinspformethinspdrsquounethinspaugmentationthinspdesthinspdividendesthinspetthinspagravethinspsesthinspfondsthinsppropresthinspafinthinspdethinspfinancerthinspdethinspnouveauxthinspinvestissementsthinspouthinspdethinspdiminuerthinspsonthinspendettementthinspEllesthinsppeuventthinspaussithinsppermettrethinspagravethinsplrsquoentreprisethinspdethinspfairethinspdethinspnouvellesthinspembauchesthinspsithinspsonthinspactiviteacutethinspestthinsplimiteacuteethinspparthinsplethinspmanquethinspdethinsppersonnelthinspavecthinspunthinspeffetthinspimmeacutediatthinspsurthinsplrsquoemploi

SeulethinsplathinspbaissethinspdesthinspprixthinspdethinspventethinspsethinsptraduitthinspparthinspunethinspameacuteliorationthinspdirectethinspetthinspimmeacutediatethinspdethinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinspdethinsplrsquoentreprisethinspCelathinsppeutthinspeacutegalementthinspameacuteliorerthinsplathinspbalancethinspcommercialethinspdiminuerthinsplathinspdettethinspnationalethinspetthinsppermettre une croissance plus forte

Drsquounthinspautrethinspcocircteacutethinsplethinsppouvoirthinspdrsquoachatthinspdistribueacutethinspagravethinsplrsquoensemblethinspdesthinspacteursthinspse traduit par une augmentation de leur consommation et de leurs investissementsthinspLrsquoeffetthinspsurthinsplrsquoemploithinspenthinspFrancethinspdethinspcethinspsuppleacutementthinspdethinspconsommationthinspdeacutependthinspnotammentthinspduthinspniveauthinspdethinsppreacutefeacuterencethinspdesthinspconsommateurs pour lrsquooffre domestique3thinspSelonthinspqursquoilsthinspirontthinspplusthinspsouventthinspauthinsprestaurantthinspetthinspauthinspspectaclethinspouthinspqursquoilsthinspregarderontthinspdesthinspfilmsthinspameacutericainsthinspsurthinspdesthinspteacuteleacuteviseursthinsptaiumlwanaisthinspleurthinspconsommationthinspsuppleacutementairethinspbeacuteneacuteficierathinspplusthinspouthinspmoinsthinspagravethinsplrsquoeacuteconomiethinsplocalethinspetthinspagravethinsplrsquoemploi en France

SithinsplrsquoentreprisethinsputilisethinspsonthinspsuppleacutementthinspdethinspmargesthinsppourthinspinvestirthinspparthinspexemplethinspdansthinspsonthinspoutilthinspdethinspproductionthinspdansthinsplathinspformationthinspdethinspsesthinspsalarieacutesthinspdansthinsplrsquoinnovationthinspouthinspdansthinspsonthinspexpansionthinspinternationalethinspellethinsprenforcethinspagravethinsptermethinspsathinspcompeacutetitiviteacutethinspSithinspellethinspameacuteliorethinspsesthinspfondsthinsppropres elle reacuteduit les charges lieacutees agrave son endettement et renforce sathinspcapaciteacutethinspdrsquoinvestissementthinspfuturethinspSithinspcethinspsontthinsplesthinspactionnairesthinspquithinspcaptentthinsplathinspmargethinspsousthinspformethinspdethinspdividendesthinspilsthinsputiliserontthinspunethinsppartiethinspdethinspleurthinspeacutepargnethinsppourthinspinvestirthinspdansthinspdrsquoautresthinspentreprisesthinspauthinsppotentielthinspdethinspcroissancethinsppeut-ecirctrethinspsupeacuterieur

Si lrsquoentreprise utilise son suppleacutement de marges pour investir par exemple dans son outil de production dans la formation de ses salarieacutes dans lrsquoinnovation ou dans son expansion internationale elle renforce agrave terme sa compeacutetitiviteacute

Ce qursquoon oublie souvent de rappeler

- 6 -

CethinsppremierthinspinventairethinspnrsquoeacutepuisethinsppasthinsplathinsplistethinspdesthinspliensthinspdethinspcausaliteacutethinspparfoisthinspplusthinspindirectsthinsppouvantthinspexisterthinspentrethinspdesthinspalleacutegementsthinspdethinspchargesthinspetthinspunthinspsurcroicirctthinspdethinspcompeacutetitiviteacutethinspOrthinsplathinsppreacutevisionthinspetthinsplathinspmodeacutelisationthinspdethinspcesthinspcomportementsthinspdethinspmargethinsp(crsquoest-agrave-direthinspdethinsplathinspmaniegraverethinspdontthinsplrsquoentreprisethinspdistribuethinspsesthinspmargesthinspsuppleacutementairesthinspetthinspagravethinspquoithinsplesthinspbeacuteneacuteficiairesthinspaffectentthinspleurthinspsuppleacutementthinspdethinsppouvoirthinspdrsquoachat)thinspestthinsptregravesthinspdeacutelicatethinspetthinspfragilisethinspdrsquoautantthinsplesthinsppreacutedictionsthinspdesthinspdiversesthinspthegravesesthinspexamineacuteesthinsp

Un flou sur le bouclage macroeacuteconomique

IlthinspnrsquoythinspathinsppasthinspdethinspdeacutejeunerthinspgratuitthinspchezthinsplesthinspeacuteconomistesthinspAgravethinspmoinsthinspdrsquoeacuteconomiesthinspimportantesthinspsurthinsplethinspbudgetthinspdethinsplrsquoEacutetatthinspouthinspdethinsplathinspprotectionthinspsocialethinsplesthinspallegravegementsthinspdethinspchargesthinspdoiventthinspecirctrethinspcompenseacutesthinspparthinspdrsquoautresthinsprecettesthinspetthinspnethinspconstituentthinspdoncthinspqursquounthinsptransfertthinspversthinspdrsquoautresthinspcontributionsthinspOrthinsptoutesthinsplesthinspthegravesesthinspenthinsppreacutesencethinspnethinspprennentthinsppasthinspenthinspcomptethinsplesthinspvariationsthinspdethinsprevenusthinspreacuteelsthinspdethinspchaquethinspcateacutegoriethinspapregravesthinspredistributionthinspSithinspparthinspexemplethinsplesthinspalleacutegementsthinspsontthinspfinanceacutesthinspparthinspunethinsplaquothinspTVAthinspsocialethinspraquothinsptoutthinspouthinsppartiethinspduthinsppouvoirthinspdrsquoachatthinspdistribueacutethinspauxthinspconsommateursthinspnationauxthinspestthinsprepristhinspLesthinspraisonnementsthinspdethinsplathinspsectionthinsppreacuteceacutedentethinspsurthinsplrsquoutilisationthinspduthinsppouvoirthinspdrsquoachatthinspdesthinspacteursthinspdoiventthinspreposerthinspnonthinsppasthinspsurthinsplathinspdistributionthinspdirectethinspmaisthinspsurthinsplethinspbilanthinspnetthinspapregravesthinspprisethinspenthinspcomptethinspdesthinsppreacutelegravevementsthinspneacutecessairesthinspauthinspfinancementthinspdesthinspalleacutegements

Lesthinspeffetsthinspsurthinsplrsquoemploithinspsontthinspdoncthinspsouventthinspdeacutecevantsthinspcarthinsplesthinspeffetsthinsppositifs des alleacutegements sont en partie compenseacutes par les effets reacutecessifsthinspdesthinspnouveauxthinspdispositifsthinspdethinspfinancementthinspdesthinspmissionsthinspdethinspsolidariteacutethinspsocialethinspouthinspdethinspservicethinsppublicthinspEnthinspoutrethinspagravethinsplongthinsptermethinsplorsquethinsplesthinspalleacutegementsthinspvisentthinspagravethinspaugmenterthinsplathinsppartthinspdrsquoemploisthinspnonthinspqualifieacutesthinspcelathinspralentitthinsplesthinspgainsthinspdethinspproductiviteacutethinsppegravesethinspsurthinsplathinspcroissancethinsppotentiellethinspet donc sur les futures creacuteations drsquoemplois

Enthinsprevanchethinsplesthinspeffetsthinspdirectsthinspsurthinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinsplorsquethinsplrsquoentreprisethinspreacutepercutethinspunethinsppartiethinspdesthinspalleacutegementsthinspsurthinspsesthinspprixthinspdethinspventethinspnethinspdeacutependentthinsppasthinspdesthinspmodaliteacutesthinspdethinspfinancementthinsptantthinspquethinspcelles-cithinspeacutepargnentthinsplesthinspentreprisesthinspthinspnosthinspproduitsthinspsontthinspplusthinspattractifsthinspCrsquoestthinsppourthinspcelathinspquethinsplesthinspalleacutegementsthinspontthinsplrsquoeffetthinspglobalthinspdrsquounethinspdeacutevaluationthinspdethinspnotrethinspmonnaie

Outrethinspcesthinspdifficulteacutesthinspcommunesthinsppourthinspeacutevaluerthinspleursthinspeffetsthinsplesthinspdiversesthinspthegravesesthinspeacutenonceacuteesthinsppreacutesententthinspdesthinsplimitationsthinspspeacutecifiquesthinspquethinspnousthinspallonsthinspmaintenantthinspaborderthinsp

Agrave long terme lorsque les alleacutegements visent agrave augmenter la part drsquoemplois non qualifieacutes cela ralentit les gains de productiviteacute pegravese sur la croissance potentielle et donc sur les futures creacuteations drsquoemplois

- 7 -

Baisser le coucirct des bas salaires suscite-t-il la creacuteation drsquoemplois non qualifieacutes

Crsquoestthinspa priorithinspunethinspdesthinspthegravesesthinsplesthinspplusthinspintuitivesthinspPourtantthinspellethinspnrsquoestthinsppasthinspsysteacutematiquementthinspveacuterifieacuteethinspsansthinspquethinsplesthinsptravauxthinspdrsquoeacutevaluationthinspnethinspcomprennentthinsptoujoursthinsplesthinspraisonsthinspduthinspsuccegravesthinspouthinspdethinsplrsquoeacutechecthinspdesthinspdispositifsthinspCettethinspthegravesethinspappellethinspparthinspailleursthinspplusieursthinspremarques

PremiegraverementthinsplesthinspemploisthinspainsithinspcreacuteeacutesthinspsontthinsppeuthinspreacutemuneacutereacutesthinspthinspcelathinsppeutthinspecirctrethinspefficacethinsptantthinspqursquoilthinspythinspathinspunethinspreacuteservethinspdethinspgensthinsppeuthinspqualifieacutesthinspdeacutesireuxthinspdethinsptrouverthinsprapidementthinspunthinspemploithinspIlthinspsrsquoagitthinspdoncthinspdrsquounthinspchoixthinspdeacutelibeacutereacutethinspdethinspreacuteductionthinsprapidethinspduthinspchocircmagethinspauthinspdeacutetrimentthinspdesthinspgainsthinspdethinspproductiviteacutethinspetthinspdonc de la croissance potentielle

Sithinsplesthinspalleacutegementsthinspsontthinspconcentreacutesthinspsurthinspcettethinspseulethinspcateacutegoriethinspilthinspythinspathinspunthinsprisquethinspdethinspcreacuteerthinspdesthinsplaquothinsptrappesthinspagravethinspbasthinspsalairesthinspraquothinspthinsplethinsptravailleurthinsppeuthinspqualifieacutethinspeacutetantthinspbeaucoupthinspmoinsthinspcherthinspquethinspceluithinspquithinspathinspplusthinspdethinspcompeacutetencesthinspduthinspfaitthinspde la non proportionnaliteacute des charges ni lrsquoemployeacute ni lrsquoemployeur ne sontthinspinciteacutesthinspagravethinspinvestirthinspdansthinsplathinspformationthinspetthinspdansthinsplrsquoenrichissementthinspdesthinsptacircches

Certainsthinspavocatsthinspdethinsplathinspmesurethinsppreacutesententthinspdesthinspstatistiquesthinspquithinspcontestentthinsplrsquoexistencethinspdethinspcesthinsplaquothinsptrappesthinspraquo4thinspmontrantthinspquethinsplathinsppopulationthinspcibleacuteethinspbeacuteneacuteficiethinspdrsquoaugmentationsthinspdethinspsalairesthinspsuitethinspauxthinspalleacutegementsthinspMaisthinsponthinspretombethinspalorsthinspsurthinspunthinspautrethinsprisquethinspdrsquoinefficaciteacutethinsppuisquethinspcettethinspaugmentation des salaires annule drsquoautant les effets positifs de la mesure pour lrsquoemploi

Quandthinspbienthinspmecircmethinspcesthinspsalarieacutesthinspnethinspseraientthinsppasthinspenthinspmesurethinspdrsquoobtenirthinspunethinspaugmentationthinsprienthinspnrsquoempecircchethinsplesthinspmembresthinspdethinsplrsquoentreprisethinspenthinspmeilleurethinsppositionthinspdethinspneacutegociationthinsp(employeacutesthinspdeacutetenteursthinspdethinspressourcesthinsprares)thinspouthinsplesthinspactionnairesthinspdethinspcapterthinsplethinspsuppleacutementthinspdethinspmargethinspagravethinspleurthinspprofit

CettethinspquestionthinspdethinsplrsquoeffetthinspdesthinspalleacutegementsthinspsurthinsplrsquoinflationthinspsalarialethinspagravethinspdiffeacuterentsthinspniveauxthinspdethinspreacutemuneacuterationthinspestthinspcrucialethinsppourthinspappreacutecierthinspleurthinspefficaciteacutethinspOrthinspellethinspestthinspencorethinsptregravesthinspcontroverseacuteethinspparmithinsplesthinspchercheursthinspetthinspnethinspfaitthinsptoujoursthinsppasthinsplrsquoobjetthinspdrsquounthinspconsensusthinspempiriquethinspseacuterieuxthinspainsithinspquethinsplethinsprappelaitthinspencorethinspenthinspjuilletthinsp2017thinsplethinsprapportthinspduthinspComiteacutethinspdethinspsuivithinspdesthinspaidesthinsppubliquesthinspauxthinspentreprisesthinsp(Cosape)5

Examen critique des diffeacuterentes thegraveses

4 - Cahuc P (2003) Baisser les charges sociales jusqursquoougrave et comment Revue franccedilaise drsquoeacuteconomie 17(3) 3-545 - httpwwwstrategiegouvfrsitesstrategiegouvfrfilesatomsfilesfs_rapport_cosape_2017pdf

La question de lrsquoeffet des alleacutegements sur lrsquoinflation salariale agrave diffeacuterents niveaux de reacutemuneacuteration est cruciale pour appreacutecier leur efficaciteacute Or elle est encore tregraves controverseacutee parmi les chercheurs

- 8 -

On ne dispose agrave ce jour drsquoaucune eacutevaluation des effets sur lrsquoemploi de cette politique [drsquoexoneacuterations de cotisations sociales patronales sur les bas salaires] sur lrsquoensemble des vingt-cinq derniegraveres anneacutees

EnfinthinspdethinspmecircmethinspqursquounethinspaidethinspagravethinsplrsquoinvestissementthinspnethinspsuffitthinsppasthinsppourthinspqursquounethinspentreprisethinspinvestissethinspunthinspallegravegementthinspduthinspcoucirctthinspduthinsptravailthinspnethinspsuscitethinsppasthinspautomatiquementthinspdesthinspembauchesthinspIlthinspfautthinspquethinsplrsquoentreprisethinspaitthinspconfiancethinspdansthinsplethinspfaitthinspquethinsplrsquoaugmentationthinspdethinspsathinspcapaciteacutethinspdethinspproduction conduira agrave de meilleurs reacutesultats notamment parce qursquoil y aura une demande pour ce qursquoelle produira en plus

VoilagravethinsppourquoithinsplethinsprapportthinsppreacuteciteacutethinspduthinspCosapethinspditthinspencorethinspthinsplaquothinspOnthinspnethinspdisposethinspagravethinspcethinspjourthinspdrsquoaucunethinspeacutevaluationthinspdesthinspeffetsthinspsurthinsplrsquoemploithinspdethinspcettethinsppolitiquethinsp[drsquoexoneacuterationsthinspdethinspcotisationsthinspsocialesthinsppatronalesthinspsurthinsplesthinspbasthinspsalaires]thinspsurthinsplrsquoensemblethinspdesthinspvingt-cinqthinspderniegraveresthinspanneacuteesthinsp[Enthinspoutre]thinsponthinspsaitthinsppeuthinspdethinspchosesthinspsurthinsplathinspnaturethinspdesthinspemploisthinspcreacuteeacutesthinspouthinspsauvegardeacutesthinsp(parthinspsexethinspacircgethinspdiplocircmethinspcateacutegoriethinspsocioprofessionnellethinspexpeacuterience)thinspetthinspsurthinspleurthinspventilationthinspparthinspsecteurthinspdrsquoactiviteacutethinspouthinsptaillethinspdrsquoentreprise6thinspraquo

Une baisse des charges sur les salaires des speacutecialistes conduit-elle ceux-ci agrave neacutegocier de meilleurs salaires

Cettethinspideacuteethinspestthinsptregravesthinspsouventthinspmisethinspenthinspavantthinspparthinspceuxthinspquithinspsrsquoopposentthinspauthinspprincipethinspdesthinspexoneacuterationsthinspsurthinsplesthinspsalairesthinspintermeacutediairesthinsparguantthinspqursquoelles sont accapareacutees par les salarieacutes et ainsi deacutetourneacutees de leur objectifthinspdethinspcompeacutetitiviteacutethinsp(pheacutenomegravenethinspappeleacutethinsplaquothinspincidencethinspfiscalethinspraquo)thinspPourtantthinsplathinspcaptationthinspdesthinspmargesthinspparthinsplesthinspspeacutecialistesthinspfortsthinspdethinspleurthinsppouvoirthinspdethinspneacutegociationthinspnrsquoestthinsppasthinspineacuteluctable

DansthinsplesthinspsecteursthinspexposeacutesthinspagravethinsplathinspcompeacutetitionthinspinternationalethinspunethinspdiffeacuterencethinspsignificativethinspdethinspcoucirctthinsppourthinsplrsquoemployeurthinspdesthinspcadresthinspetthinspingeacutenieursthinsppoussethinsplesthinspentreprisesthinspmultinationalesthinspagravethinsplocaliserthinsplesthinspprojetsthinspinteacuteressantsthinsplagravethinspougravethinspilsthinspythinspontthinspavantagethinspIlthinspnrsquoestthinspdoncthinsppasthinspeacutevidentthinspquethinsplesthinsphauts salaires captent si facilement la marge dans ces secteurs De fait onthinspobservethinspagravethinsppartirthinspdethinspdonneacuteesthinspdesthinspdirectionsthinspdesthinspressourcesthinsphumainesthinspde grands groupes que les salaires nets des hauts cadres tendent agrave srsquohomogeacuteneacuteiserthinsp(cettethinspmainthinspdrsquoœuvrethinspeacutetantthinsplathinspplusthinspmobile)thinsp

LathinspsituationthinspestthinspsansthinspdoutethinspplusthinspfavorablethinspauxthinspcadresthinspdansthinsplesthinspsecteursthinspabriteacutesthinspdethinsplathinspmondialisationthinspparthinspexemplethinsppourthinspdesthinspprestationsthinspdethinspservicesthinspdevantthinspecirctrethinsprenduesthinspenthinspinteractionthinspdirectethinspavecthinsplesthinsputilisateursthinspCesthinspprofessionnelsthinspfavoriseacutesthinsppeuventthinspnonthinspseulementthinspcapterthinsplesthinspmargesthinspsuppleacutementairesthinsplieacuteesthinspauxthinspallegravegementsthinspsurthinspleursthinspchargesthinspsocialesthinspmaisthinspeacutegalementthinspcellesthinsplieacuteesthinspauxthinspalleacutegementsthinspdesthinspchargesthinspdethinspleursthinspemployeacutesthinspmoinsthinsppayeacutesthinspthinsplrsquoavocatthinspdrsquoaffairesthinsppourrathinspaugmenterthinspsesthinspeacutemolumentsthinspgracirccethinspauthinspmoindrethinspcoucirctthinspdethinspsonthinspreacuteceptionnistethinspLrsquoargumentthinspviendraitthinspdoncthinspplutocirctthinspcontesterthinsplathinsppertinencethinspdrsquoexoneacuterationsthinsppourthinspcethinsptypethinspdrsquoactiviteacutethinspquellesthinspquethinspsoientthinsplesthinsptranchesthinspdethinspsalairesthinspcibleacutees

6 - Avant ce rapport du COSAPE une synthegravese de La Fabrique de lrsquoindustrie (Charlet et Frocrain 2016) montrait que cette thegravese de lrsquoimpact favorable des baisses de coucirct du travail pour les bas salaires eacutetait tregraves controverseacutee dans la litteacuterature eacuteconomique Seuls un quart des articles theacuteoriques recenseacutes la soutiennent sans reacuteserve (dont la moitieacute eacutecrits par lrsquoeacutequipe de Pierre Cahuc) tandis qursquoune seule des eacutetudes empiriques (parmi 17 identifieacutees) la corrobore totalement

- 9 -

CettethinspthegravesethinspdethinsplrsquoincidencethinspfiscalethinspreposethinspsurthinsplrsquoideacuteethinspquethinsplesthinspentreprisesthinspsethinsptrouventthinspfacethinspagravethinspunethinsppeacutenuriethinspdethinsptravailleursthinspqualifieacutesthinspetthinspdoncthinspquethinsplesthinspembauchesthinspsontthinspassezthinsppeuthinspdeacutependantesthinspdesthinspsalairesthinspproposeacutesthinspauxthinspactifsthinspconcerneacutesthinspOrthinspmecircmethinspsithinspagravethinspcourtthinsptermethinsplrsquooffrethinspdethinspcompeacutetencesthinsppeutthinspecirctrethinsplimiteacuteethinsplathinspdemandethinspfinitthinspparthinspcreacuteerthinspsonthinspoffrethinspAinsithinsplorsqursquoauthinspdeacutebutthinspdesthinspanneacuteesthinsp1990thinsplesthinspentreprisesthinspdisaientthinspnethinsppasthinsptrouverthinspassezthinspdrsquoingeacutenieursthinspellesthinspontthinspencourageacutethinspavecthinspsuccegravesthinsplesthinspeacutecolesthinspdrsquoingeacutenieursthinspagravethinspaugmenterthinsptregravesthinspsubstantiellementthinspleursthinspeffectifsthinspetthinspfaciliteacutethinsplathinspformationthinspetthinsplathinsppromotionthinspdesthinsptechniciensthinspsupeacuterieursthinspAgravethinsplongthinsptermethinspsaufthinspgravethinspinefficaciteacutethinspdethinspnotrethinspsystegravemethinspdethinspformationthinspdethinspdeacuteveloppementthinsppersonnelthinspetthinspdethinsppromotionthinspdesthinspindividusthinsplethinsplaquothinspsignalthinspprixthinspraquothinspconduitthinsplrsquooffrethinspagravethinspsrsquoadapterthinspagravethinsplathinspdemandethinspeffaccedilantthinspdesthinsprentesthinspdethinsprareteacutethinspeacutepheacutemegraveres

Lagravethinspencorethinsponthinsptrouvethinsppeuthinspdethinspreacutesultatsthinspempiriquesthinspconvaincantsthinsppourthinspeacutetayer ou reacutefuter cette thegravese pourtant preacutesenteacutee comme fermement eacutetabliethinspparthinspdethinspnombreuxthinspeacuteconomistesthinspduthinsptravailthinspNonthinsppasthinspquethinsplrsquoincidencethinspfiscalethinspnrsquoaitthinspjamaisthinspeacuteteacutethinspobserveacuteethinspsurthinsplethinspterrainthinspbienthinspsucircrthinspmaisthinspdansthinspdrsquoautresthinspenvironnementsthinspetthinsplethinspplusthinspsouventthinspdansthinspdesthinspcasthinspdethinsphaussethinspuniformethinspdethinsplathinspfiscaliteacutethinspOnthinspnethinsppeutthinspaujourdrsquohuithinspattesterthinspsurthinsplathinspbasethinspdethinspdonneacuteesthinspreacutecentesthinspquethinspcethinsppheacutenomegravenethinspsrsquoenclencheraitthinsphicthinspetthinspnuncthinspdansthinsplrsquohypothegravesethinspdrsquoexoneacuterationsthinspsurthinsplesthinspsalairesthinspintermeacutediaires

LathinsprareteacutethinspdesthinsppersonnesthinspdisposantthinspdesthinspcompeacutetencesthinspdontthinsplesthinspentreprisesthinspontthinspbesointhinspqursquoellethinspconduisethinspouthinspnonthinspagravethinspunethinspinflationthinspdesthinspsalairesthinsplimitantthinspnotrethinspcompeacutetitiviteacutethinsprestethinspdethinsptoutesthinspfaccedilonsthinspunthinspdesthinspprincipauxthinspenjeuxthinspdethinspnotrethinspeacuteconomiethinspetthinspdethinspnotrethinspsocieacuteteacutethinspIndeacutependammentthinspdesthinspactionsthinspmeneacuteesthinsppourthinspalleacutegerthinsplethinspcoucirctthinspduthinsptravailthinspunthinspgigantesquethinspeffortthinspdethinspformationthinspestthinspindispensable7

Baisser les charges assises sur les salaires favorise-t-il la consommation donc la production et lrsquoemploi

Lesthinspeffetsthinspdethinsprelancethinspparthinsplathinspdemandethinspdeacutependentthinspdethinsplathinspcapaciteacutethinsplocalethinspdethinsplrsquooffrethinspagravethinspythinspreacutepondrethinspetthinspdethinspsathinspcompeacutetitiviteacutethinspthinsplathinsprelancethinspparthinsplesthinspsalairesthinspenthinsp1981thinspathinsprenduthinspsolvablethinsplathinspdemandethinsplatentethinspdesthinspconsommateursthinspfranccedilaisthinsppourthinspdesthinspmagneacutetoscopesthinspdomainethinspdomineacutethinspparthinsplrsquoindustriethinspjaponaisethinspetthinspougravethinspilthinspnrsquoythinspavaitthinspplusthinspdrsquooffrethinspnationalethinspcompeacutetitivethinspDansthinspune eacuteconomie mondialiseacutee la relance par la consommation peut surtout se traduire par une augmentation des importations donc par unthinspcreusementthinspduthinspdeacuteficitthinspdethinsplathinspbalancethinspcommercialethinspUnethinsprelancethinspdethinsplathinspdemande nrsquoa donc drsquoeffet positif qursquoagrave condition que lrsquooffre nationale soitthinspcompeacutetitivethinspouthinspquethinsplrsquoonthinspsachethinspproteacutegerthinspsonthinspmarcheacutethinspdeuxthinspconditionsthinspquithinspnethinspsontthinsppasthinspaujourdrsquohuithinspreacuteuniesthinspenthinspFrancethinsp

7 - Voir les preacuteceacutedents travaux de La Fabrique sur la formation professionnelle et sur lrsquoindustrie du futur

Indeacutependamment des actions meneacutees pour alleacuteger le coucirct du travail un gigantesque effort de formation est indispensable

- 10 -

Les effets sur la compeacutetitiviteacute et lrsquoemploi seraient tregraves importants srsquoil eacutetait possible de concentrer les exoneacuterations sur lrsquoindustrie

8 - Frocrain P Giraud P N (2016) Les emplois exposeacutes et abriteacutes en France Presses des Mines9 - Koleacuteda G (2015) Alleacutegements du coucirct du travail pour une voie favorable agrave la compeacutetitiviteacute franccedilaise Presses des Mines

Les alleacutegements de charges sur les salaires intermeacutediaires ameacuteliorent-ils la compeacutetitiviteacute suscitant plus de production et drsquoemplois

AlleacutegerthinsplesthinspchargesthinspsurthinsplesthinspsalairesthinspcaracteacuteristiquesthinspdethinsplrsquoindustriethinspetthinspdesthinspservicesthinspexposeacutesthinspagravethinsplathinspconcurrencethinspinternationalethinspaidethinspagravethinsprendrethinsplesthinspentreprisesthinspexportatricesthinspplusthinspcompeacutetitivesthinspparthinsprapportthinspagravethinspleursthinspconcurrentsthinspeacutetrangersthinspCelathinspleurthinsppermetthinspdrsquoaugmenterthinspleursthinsppartsthinspdethinspmarcheacutethinspetthinsplesthinspconduitthinspagravethinspembaucherthinsppourthinspreacutepondrethinspagravethinspcettethinspdemandethinspsuppleacutementairethinspDethinspplusthinsplathinspcreacuteationthinspdethinspcesthinspemploisthinspqualifieacutesthinspinduitthinspdrsquoautres emplois dans le reste de lrsquoeacuteconomie8 plus que ne le fait lathinspcreacuteationthinspdrsquoemploisthinspabriteacutesthinspCommethinsplethinspreacutesumethinspDenisthinspRanquethinsplrsquoembauchethinspdrsquounthinspingeacutenieurthinspchezthinspAirbusthinspinduitthinspdesthinspemploisthinspdansthinsplethinspsupermarcheacutethinspduthinspcointhinsplrsquoinversethinspnrsquoestthinsppasthinspvrai

UnethinspdifficulteacutethinspestthinspquethinsplesthinspeffetsthinspsurthinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinspetthinsplrsquoemploithinspseraientthinsptregravesthinspimportantsthinspsrsquoilthinspeacutetaitthinsppossiblethinspdethinspconcentrerthinsplesthinspexoneacuterationsthinspsurthinsplrsquoindustriethinspSithinsponthinspnethinsppeutthinspsegmenterthinspcelles-cithinspquethinspparthinsptranchesthinspdethinspsalairesthinsppourthinspnethinsppasthinspecirctrethinspenthinspinfractionthinspavecthinsplesthinspregraveglesthinspcommunautairesthinsplesthinspeffetsthinspsontthinspalorsthinspplusthinsplimiteacutesthinspmecircmethinspsrsquoilsthinsppeuventthinspresterthinspsignificatifsthinspdansthinsplesthinspcasthinspfavorables9

Commethinspdansthinsplesthinspautresthinspoptionsthinsplethinspbilanthinspnetthinspdethinsplathinspmesurethinspdeacutependthinspdesthinspcomportementsthinspdethinspmargethinsp(innovationthinspinvestissementhellip)thinspetthinspnotamment du rythme de rattrapage sous forme drsquoaugmentations de salairesthinspIlthinspestthinspeacutegalementthinspaffecteacutethinspparthinsplethinspbouclagethinspfinancierthinspdethinsplathinspmesurethinspetthinspsesthinspeacuteventuelsthinspeffetsthinspreacutecessifsthinspCrsquoestthinsppourquoithinspilthinspseraitthinspopportunthinspdethinspfairethinsptournerthinspenthinspparallegravelethinsplesthinspdiffeacuterentsthinspmodegravelesthinspdisponiblesthinsp(MesangethinspNemesisthinspetthinsplethinspmodegravelethinspdethinsplrsquoOFCE)thinspsurthinspdiversthinspjeuxthinspdrsquohypothegravesesthinspplausiblesthinsp

Taxer le travail est-il contreproductif et que faut-il taxer alors

Certainesthinspseacutecuriteacutesthinspuniversellesthinsp(materniteacutethinspmaladiethinspchocircmagethinspouthinspretraite)thinspontthinspeacuteteacutethinsphistoriquementthinspfinanceacuteesthinspparthinspdesthinsptaxesthinspassisesthinspsurthinsplethinsptravailthinspCrsquoestthinspeacutegalementthinsplethinspcasthinspdrsquoautresthinspvoletsthinspdethinsplrsquoEacutetat-providencethinspfranccedilaisthinspcommethinsplathinspbranchethinsplaquothinspfamillethinspraquothinspdethinsplathinspSeacutecuriteacutethinspsocialethinspCertainsthinspdroitsthinsp(compensationthinspdrsquounethinsppertethinspdethinsprevenuthinspau-delagravethinspdethinsplathinspprotectionthinspuniversellethinspparthinspexemple)thinsprelegraveveraientthinspplutocirctthinspdethinsplrsquoassurancethinspindividuellethinspouthinspcollectivethinspPourthinsplesthinspautresthinspilthinspythinspathinsppeuthinspdethinspjustificationthinspeacuteconomiquethinspagravethinspcethinspquethinsplesthinspdroitsthinspuniverselsthinspdeacutependentthinspdethinspcotisationsthinspsocialesthinspalorsthinspquethinsplesthinsprevenusthinspconsommationsthinspetthinspactifsthinspdisponiblesthinspsontthinspmoinsthinspcorreacuteleacutesthinspquethinspnaguegraverethinspauxthinsprevenusthinspdrsquoactiviteacute

- 11 -

10 - Weil T (2015) Taxer le carbone sans nuire agrave notre compeacutetitiviteacute Publieacute sur theconversationcom

Pour des raisons de commoditeacute historique la France se trouve aujourdrsquohui dans une situation ougrave elle taxe le travail agrave un niveau eacuteleveacute plutocirct que les capaciteacutes contributives ou les externaliteacutes neacutegatives

NeacuteanmoinsthinsppourthinspdesthinspraisonsthinspdethinspcommoditeacutethinsphistoriquethinsplathinspFrancethinspsethinsptrouvethinspaujourdrsquohuithinspdansthinspunethinspsituationthinspougravethinspellethinsptaxethinsplethinsptravailthinspagravethinspunthinspniveauthinspeacuteleveacutethinspplutocirctthinspquethinsplesthinspcapaciteacutesthinspcontributivesthinspouthinsplesthinspexternaliteacutesthinspneacutegativesthinsp(effetsthinspnuisiblesthinspagravethinsplathinspcollectiviteacutethinspdesthinspcomportementsthinspindividuels)thinspCelathinspestthinspdoublementthinspparadoxalthinspalorsthinspquethinspnousthinspfaisonsthinspface agrave un chocircmage structurel et que la transition eacutenergeacutetique par exemplethinspestthinsplointhinspdrsquoecirctrethinsptotalementthinspengageacutee

LathinsptaxationthinspdesthinspcapaciteacutesthinspcontributivesthinsptrouvethinspsesthinsplimitesthinspdansthinsplethinspconsentementthinspagravethinsppayerthinspetthinsplathinspfaciliteacutethinsppourthinsplrsquoEacutetatthinspdethinsplathinsppercevoirthinspCellethinspdesthinspexternaliteacutesthinspneacutegativesthinspsethinspheurtethinspparfoisthinspagravethinspdesthinspinteacuterecirctsthinspconstitueacutesthinspefficacesthinsp(cfthinsplesthinspcasthinspdethinsptaxesthinspsurthinsplesthinspsodasthinspsurthinsplesthinspalimentsthinsptransformeacutesthinspsurthinsplethinspdieselthinspouthinsplesthinspexcegravesthinspdethinspvitesse)thinspCelathinsppeutthinspdethinspsurcroicirctthinspsrsquoaveacutererthinspdifficilethinspquandthinsplesthinspfiscaliteacutesthinspsontthinspdiffeacuterentesthinspdansthinspunethinspzonethinspdethinsplibrethinspeacutechangethinspcommercialthinspthinspunethinsptaxationthinspdethinsp35thinspeurothinspsurthinspchaquethinsppaquetthinspdethinspcigarettesthinspmecircmethinspjustifieacuteethinspparthinsplethinspcoucirctthinspsocialthinspinduitthinspsusciteraitthinspgrognethinspdesthinspconsommateursthinspetthinspcontrebandethinspEnthinspoutrethinspinterdirethinspouthinsptaxerthinspcertainsthinspproduitsthinspsansthinsppouvoirthinspcontrocirclerthinsplesthinspimportationsthinspnuitthinspagravethinsplrsquoindustriethinsplocalethinspenthinspnethinspfaisantthinspquethinspdeacuteplacerthinsplesthinspnuisancesthinspDiversesthinspsolutionsthinspexistentthinspcependantthinsppourthinsppermettrethinspunethinsptaxationthinspdesthinspnuisancesthinspincorporeacuteesthinspdansthinsplesthinspimportationsthinspsansthinspmettrethinspenthinsppeacuterilthinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinspde nos entreprises10

Alleacuteger les charges sans modifier la structure de lrsquoeacuteconomie nrsquoa-t-il que des effets tregraves temporaires sur les prix la production et lrsquoemploi

Selonthinsplesthinspmacroeacuteconomistesthinspilthinspexistethinspunthinspsystegravemethinspdethinspprixthinspdrsquoeacutequilibrethinsptraduisantthinsplathinspstructurethinspgeacuteneacuteralethinspdethinsplrsquoeacuteconomiethinsp(productiviteacutethinspdesthinspfacteursthinspinstitutionsthinspmeacutecanismesthinspdethinspredistribution)thinspUnethinspdeacutevaluationthinspmoneacutetairethinspnethinsppermetthinspqursquounthinsprebondthinsptemporairethinspdethinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinsp(enthinsprencheacuterissantthinsplesthinspimportationsthinspouthinspenthinspdiminuantthinsplethinspprixthinspdethinspnosthinspexportationsthinsppourthinspnosthinsppartenairesthinspcommerciaux)thinspcarthinsplesthinspmeacutecanismesthinspdrsquoindexationthinspdesthinspsalairesthinspfontthinspquethinspceux-cithinspretrouventthinspleurthinsppouvoirthinspdrsquoachatthinspetthinspquethinsplrsquoinflationthinspinduitethinspcompensethinsplathinspdeacutevaluationthinspinitiale

LathinspbaissethinspduthinspcoucirctthinspduthinsptravailthinspreacutesultantthinspdesthinspbaissesthinspdethinspchargesthinspathinsplesthinspmecircmesthinspeffetsthinspParthinspexemplethinsplesthinspsalarieacutesthinspdevantthinspacquitterthinspunethinspTVAthinspsocialethinsppourthinspfinancerthinsplesthinspallegravegementsthinspconstatentthinspunethinspbaissethinspdethinspleurthinsppouvoirthinspdrsquoachatthinspmecircmethinspsithinspleurthinspsalairethinspnetthinspnominalthinspnrsquoathinsppasthinspvarieacutethinspetthinspreacuteclamentthinspunethinsphaussethinspdethinspcelui-cithinspLrsquoutiliteacutethinspdrsquounethinspmesurethinspdrsquoexoneacuterationthinspdeacutependthinspdoncthinspuniquementthinspdethinsplathinspcapaciteacutethinspduthinspgouvernementthinspagravethinspprofiterthinspdethinspcettethinsppeacuteriodethinspougravethinsplesthinspacteursthinspontthinspunethinspvisionthinspconfusethinspouthinspdeacuteformeacuteethinspduthinspsystegravemethinspdethinspprixthinsppourthinspengagerthinspdesthinspreacuteformesthinsplaquothinspstructurellesthinspraquothinspCrsquoestthinsppourquoi les plus sceptiques estiment que seules ces derniegraveres sont reacuteellementthinsppertinentesthinspetthinspqursquoilthinspnrsquoestthinspnulthinspbesointhinspdethinsplesthinspfairethinsppreacuteceacutederthinspdrsquounethinspdeacutevaluation

- 12 -

OnthinspremarquerathinspcependantthinspquethinspcertainsthinsplaquothinspprixthinspraquothinspinitiauxthinspcommethinsplethinspniveauthinspduthinspsalairethinspminimumthinspdeacutependentthinspdethinsplathinsploithinspetthinspnonthinspdethinsplrsquoeacutequilibrethinspstructurelthinspduthinspcoucirctthinspdesthinspfacteursthinspUnethinspreacuteductionthinspnominalethinspduthinspsalairethinspminimumthinspseraitthinsprefuseacuteethinspparthinsplesthinsppartenairesthinspsociauxthinspetthinsppolitiquementthinspdangereusethinspUnthinspfinancementthinspdesthinspallegravegementsthinspdethinspchargesthinspparthinspunethinsphaussethinspdethinspTVAthinspenthinsprevanchethinsppeutthinspinduirethinspunethinspdiminutionthinspduthinsppouvoirthinspdrsquoachatthinspduthinspsalairethinspminimumthinspetthinspdoncthinspaboutirthinspauthinspmecircmethinspreacutesultatthinspselonthinspunthinspmeacutecanismethinspplusthinspopaquethinspetthinspdoncthinsppolitiquementthinspplusthinspacceptablethinspLrsquoinflationthinspdesthinspprixthinsptaxesthinspcomprisesthinspoccultethinspalorsthinsplathinspredistributionthinspdesthinspressourcesthinspfinalementthinspopeacutereacuteethinspUtiliseacuteethinsppourthinspintroduirethinspdesthinspreacuteformesthinspstructurellesthinspetthinspeacuteventuellementthinspreneacutegocierthinspenthinspdouceurthinspcertainsthinspprixthinspunethinsplaquothinspdeacutevaluationthinspsalarialethinspraquothinsppeutthinspainsithinspprovoquerthinspunethinspmodificationthinspdurablethinspdethinsplathinspstructurethinspdesthinspcoucirctsthinspeacuteventuellementthinspplusthinspfavorablethinspagravethinsplrsquoemploithinspetthinspagravethinsplathinspcompeacutetitiviteacute

Lrsquoalleacutegement des charges est-il lrsquooutil le plus efficace pour soutenir les secteurs dont la prospeacuteriteacute diffuse dans lrsquoensemble de lrsquoeacuteconomie

DesthinspeacuteconomistesthinspcommethinspEricthinspHeyerthinspalorsthinspdirecteurthinspscientifiquethinspdethinsplrsquoOFCE11thinspfaisaientthinspobserverthinspquethinspsithinsplrsquoonthinspveutthinspsoutenirthinspenthinspprioriteacutethinsplrsquoindustrie sans mesure sectorielle proscrite par les regraveglements communautairesthinspilthinspfautthinspprivileacutegierthinsplesthinspmesuresthinspgeacuteneacuteralesthinspdontthinsplrsquoindustriethinspcaptethinsplrsquoessentielthinspdesthinspbeacuteneacuteficesthinspcommethinsplethinspsoutienthinspagravethinsplathinsprecherchethinsp(Creacuteditthinspdrsquoimpocirctthinsprecherche)thinspouthinspagravethinsplrsquoinvestissementthinsp(sur-amortissementthinspdesthinspinvestissementsthinspautoriseacutethinspjusqursquoauthinspprintempsthinsp2017)thinspOnthinsppeutthinspprolongerthinsplethinspraisonnementthinspetthinspfairethinspvaloirthinspquethinsplathinspsuppressionthinspdesthinspimpocirctsthinspfixesthinspdethinspproductionthinsp(deacutecorreacuteleacutesthinspdesthinspreacutesultatsthinspdethinsplrsquoentreprisethinspagravethinspreboursthinspdethinsptoutethinsplogiquethinspfiscalethinspetthinspplusthinsplourdsthinspenthinspFrancethinspquethinspchezthinspnosthinspvoisins)thinspetthinspquethinsplathinspconsolidationthinspdesthinspdispositifsthinspenthinspfaveurthinspdethinsplathinsprecherchethinspdethinsplathinspformationthinspdethinsplrsquoinvestissementthinspetthinspdethinsplrsquoexportationthinsprestentthinspdesthinspenjeuxthinspprioritairesthinsppourthinsplrsquoindustriethinspetthinsplrsquoeacuteconomiethinspfranccedilaises

Cependantthinspmecircmethinspsithinspunethinspreacuteflexionthinspglobalethinspsurthinsplethinspsystegravemethinspfiscalthinspetthinspsurthinsplesthinspmesuresthinspenthinspfaveurthinspdethinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinspestthinsptoujoursthinspopportunethinspnotonsthinspagravethinspcourtthinsptermethinspqursquounethinspdiscussionthinspestthinspouvertethinspsurthinsplesthinspseulsthinspalleacutegements de charge

11 - CICE Pacte de responsabiliteacutehellip Quels sont les effets des alleacutegements du coucirct du travail sur la compeacutetitiviteacute et lrsquoemploi Compte-rendu de la confeacuterence tenue le 17-09-2015 agrave Paris

Utiliseacutee pour introduire des reacuteformes structurelles et eacuteventuellement reneacutegocier en douceur certains prix une laquo deacutevaluation salariale raquo peut ainsi provoquer une modification durable de la structure des coucircts eacuteventuellement plus favorable agrave lrsquoemploi et agrave la compeacutetitiviteacute

- 13 -

AvantthinspdethinspfairethinspdesthinsprecommandationsthinspilthinspconvientthinspdethinsprappelerthinspavecthinspPierre-NoeumllthinspGiraud12thinspqursquounethinsppolitiquethinsppubliquethinspsethinspconccediloitthinspenthinspcinqthinspeacutetapesthinspthinspanalysethinspprospectivethinspdesthinspbesoinsthinspchoixthinspdethinsplrsquoobjectifthinsppreacuteconisationthinspdesthinsppolitiquesthinspservantthinspagravethinspatteindrethinspcetthinspobjectifthinspmisethinspenthinspœuvrethinspdesthinspmesuresthinsplaquothinsppolitiquementthinspfaisablesthinspetthinspadmissiblesthinspraquothinspetthinspenfinthinspeacutevaluationthinspdethinsplrsquoimpactthinspdesthinspmesuresthinspprises

Lesthinspeacuteconomistesthinsppeuventthinspleacutegitimementthinspcontribuerthinspauxthinspeacutetapesthinspimpairesthinspcrsquoest-agrave-direthinspexpliciterthinsplesthinspmeacutecanismesthinspenthinspjeuthinspetthinsplesthinspfutursthinspprobablesthinsptrouverthinsplathinspmaniegraverethinspoptimalethinspdrsquoatteindrethinspunthinspobjectifthinspfixeacutethinspetthinspeacutevaluerthinsplesthinspreacutesultatsthinspdrsquounethinsppolitiquethinspLesthinspeacutetapesthinsppairesthinsprelegraveventthinspauthinspcontrairethinspdrsquounthinsparbitragethinsppolitiquethinspthinspdeacuteciderthinspdesthinspobjectifsthinspmettrethinspenthinspœuvrethinspdesthinspmesuresthinspacceptablesthinsp

NousthinspnousthinspefforccedilonsthinspdrsquoeacuteviterthinsplethinspmeacutelangethinspdesthinspgenresthinspdansthinsplesthinsplignesthinspquithinspsuiventthinspCommethinspdansthinsptoutthinspchoixthinspstrateacutegiquethinspilthinspexistethinspdesthinsplaquothinspoptionsthinspsansthinspregretsthinspraquothinspcrsquoest-agrave-direthinspquithinspsontthinsppertinentesthinspquelsthinspquethinspsoientthinsplesthinspobjectifsthinsppoursuivisthinspDrsquoautresthinspchoixthinspdeacutependentthinspdrsquoarbitragesthinsppolitiquesthinspcommethinsplathinspreacutepartitionthinspduthinsptransfertthinspdethinsplathinsppressionthinspfiscalethinspEnfinthinspdrsquoautresthinspactionsthinspsouhaitablesthinspdeacutependentthinspdethinspneacutegociationsthinspeuropeacuteennesthinspetthinspinternationalesthinspetthinspdoncthinspdethinsplrsquoeacutelaborationthinspdrsquounthinspconsensusthinspquithinspdeacutepassethinsplesthinspseulsthinspacteursthinspfranccedilais

Trois options sans regrets

Ameacuteliorer lrsquoefficaciteacute du systegraveme de formation initiale et continue

BaisserthinsplethinspcoucirctthinspduthinsptravailthinspnethinspsertthinspagravethinsprienthinspsithinsplesthinspentreprisesthinspnethinsptrouventthinsppasthinspdethinspcandidatsthinspmaicirctrisantthinsplesthinspcompeacutetencesthinspdontthinspellesthinspontthinspbesointhinspouthinspcapablesthinspdethinsplesthinspacqueacuterirthinsprapidementthinspSansthinspunethinspameacuteliorationthinspsubstantiellethinspdethinspnotrethinspsystegravemethinspdethinspformationthinspetthinspdethinsplrsquoattractiviteacutethinspdesthinspmeacutetiersthinspenthinsptensionthinspmecircmethinsplesthinspentreprisesthinspayantthinspdethinspbellesthinspperspectivesthinspdethinspcroissancethinspetthinspdesthinspcapaciteacutesthinspdrsquoinvestissementthinspdevrontthinspproduirethinspailleursthinspquellesthinspquethinspsoientthinsplesthinspincitationsthinspagravethinspembaucherthinspenthinspFrancethinsp

Ameacuteliorer lrsquoefficaciteacute des services publics et des prestations sociales

Lathinspremarquethinspestthinsptrivialethinspmaisthinsplesthinspreacutesultatsthinspdrsquounthinspallegravegementthinspdesthinspchargesthinspsontthinspdrsquoautantthinspplusthinspprobantsthinspquethinspcethinspquithinspestthinspdonneacutethinspdrsquounethinspmain nrsquoest pas repris de lrsquoautre par un alourdissement drsquoautres preacutelegravevementsthinspcrsquoest-agrave-direthinspsithinspcetthinspallegravegementthinsptraduitthinspauthinspmoinsthinspenthinsppartiethinspunethinspbaissethinspdethinsplathinsppressionthinspfiscalethinspglobale13thinspCrsquoestthinspcethinspquithinspsrsquoestthinsppasseacutethinspenthinspSuegravedethinspdansthinsplesthinspanneacuteesthinsp1990thinspgracirccethinspagravethinspdrsquoambitieusesthinspreacuteformesthinspduthinspsecteurthinsppublic14

Recommandations

12 - Pierre-Noeumll Giraud op cit13 - Ce que confirment et preacutecisent quantitativement des simulations de Gilles Koleacuteda meneacutees dans le cadre de lrsquoeacutetude preacuteciteacutee reacutealiseacutee pour La Fabrique de lrsquoindustrie14 - Bourdu E (2013) Les transformations du modegravele eacuteconomique sueacutedois Presses des Mines

Sans une ameacutelioration substantielle de notre systegraveme de formation et de lrsquoattractiviteacute des meacutetiers en tension mecircme les entreprises ayant de belles perspectives de croissance et des capaciteacutes drsquoinvestissement devront produire ailleurs quelles que soient les incitations agrave embaucher en France

- 14 -

Diminuer les charges sur le travail

Quelsthinspquethinspsoientthinsplesthinspdeacutebatsthinsptechniquesthinspetthinsppolitiquesthinspsurthinsplethinspsceacutenariothinsple plus pertinent il serait logique de minimiser les charges sur lethinsptravailthinspquithinsppeacutenalisentthinsplrsquoemploithinspenthinspFrancethinspetthinspdrsquoaugmenterthinsplesthinspchargesthinspsurthinsplesthinspcomportementsthinspnuisiblesthinspcommethinsplathinspproductionthinspdethinspsourcesthinspdethinspnuisancesthinspouthinsplethinspmanquethinspdethinspresponsabiliteacutethinspsocialethinspetthinspenvironnementalethinspLathinspdiminutionthinspdesthinspchargesthinspassisesthinspsurthinsplesthinspsalairesthinspvathinspeacutegalementthinspdansthinsplethinspsensthinspsouhaitablethinspdrsquounethinspconvergencethinspdesthinspfiscaliteacutesthinspetthinspsystegravemesthinspdethinsptransfertsthinspsociauxthinspeuropeacuteensthinspEnthinspeffetthinspsithinsplathinspfiscaliteacutethinspglobalethinsppesantthinspsurthinsplethinsptravailthinsp(exprimeacuteethinspenthinsppointsthinspduthinspsalairethinspsuper-brut)thinspnrsquoestthinsppasthinsptregravesthinspdiffeacuterentethinspenthinspFrancethinspetthinspdansthinsplesthinsppaysthinspagravethinsphautthinspniveauthinspdethinspservicesthinsppublicsthinspcommethinsplrsquoAllemagnethinspouthinsplathinspSuegravede15 les autresthinsppaysthinsppreacutelegraveventthinspnettementthinspmoinsthinspdethinspchargesthinsplaquothinsppatronalesthinspraquothinspsurthinsplesthinspsalairesthinspCecithinsprendthinspunthinspingeacutenieurthinspfranccedilaisthinspjusqursquoagravethinsp30thinspthinspplusthinspcherthinsppourthinspsonthinspentreprisethinspquethinspsonthinsphomologuethinspallemandthinspagravethinspsalairethinspbrutthinspeacutegalthinspet risque de dissuader les multinationales de localiser en France des activiteacutesthinspagravethinspfortethinspvaleurthinspajouteacuteethinspetthinspagravethinspfortthinspeffetthinspdrsquoentraicircnementthinsppourthinsplrsquoeacuteconomie

Lrsquoamplitudethinsplethinsprythmethinspetthinsplethinspphasagethinspdrsquounethinsptellethinspreacuteformethinspenthinsprevanchethinspdeacutependentthinspdrsquoarbitragesthinsppolitiquesthinsp(quelsthinspobjectifsthinspprivileacutegierthinspetthinspquelsthinsptransfertsthinspsurthinspdrsquoautresthinsprecettesthinsp)thinspexposeacutesthinspdansthinsplathinspsectionthinspsuivante

Choix relevant drsquoarbitrages politiques

Le choix du ciblage des alleacutegements

Crsquoestthinspauxthinspdeacutecideursthinsppolitiquesthinspqursquoilthinspappartientthinspdethinspfixerthinspapregravesthinspconcertationthinspcethinspqursquoestthinsplethinspjustethinspniveauthinspacceptablethinspdesthinspprestationsthinspuniversellesthinsp(indemnisationthinspduthinspchocircmagethinspcouverturethinspmaladiehellip)thinspAgravethinspeuxthinspeacutegalementthinspdethinspdeacuteterminerthinsplethinspcompromisthinspentrethinsplathinspcreacuteationthinspdrsquoemplois agrave court terme drsquoune part et le renforcement de la compeacutetitiviteacutethinspetthinspdethinsplrsquoemploithinspqualifieacutethinspdrsquoautrethinsppartthinspAgravethinspeuxthinspencorethinspdrsquoeacutetablirthinsplethinspbonthinspniveauthinspdrsquoengagementthinspdethinspnotrethinspeacuteconomiethinspdansthinsplathinsptransitionthinspeacutenergeacutetiquethinsp(taxationthinspdesthinspeacutemissionsthinspincitationsthinspauxthinspinvestissementsthinspdrsquoefficaciteacutethinspeacutenergeacutetique)thinspdrsquoencouragementthinspdethinspnosthinspentreprisesthinspagravethinspsethinspmoderniserthinspetthinspdrsquoambitionthinsppourthinspredeacutefinirthinsplesthinspregraveglesthinspduthinspcommerce international

AucunthinspdethinspcesthinspobjectifsthinspnethinsppeutthinspecirctrethinspcomplegravetementthinspneacutegligeacutethinspLethinspdosagethinspdes alleacutegements de charges par tranches de salaires deacutepend donc des prioriteacutesthinsprespectivesthinspdonneacuteesthinspauthinspcourtthinspetthinspauthinsplongthinsptermethinspSithinsplrsquoonthinspprendthinspenthinspcomptethinsplathinspsimpliciteacutethinspdethinsplrsquooutilthinspsonthinspcoucirctthinspadministratifthinsplathinspfaciliteacutethinspagravethinspmettrethinspenthinspœuvrethinsplathinspreacuteformethinspunethinspsolutionthinsppossiblethinspestthinspdethinsptransformerthinspenthinspbaissethinspdethinspchargesthinsplethinspCICEthinspetthinspdrsquoaugmenterthinsplethinspplafondthinspdesthinspsalairesthinspconcerneacutesthinsp(aujourdrsquohuithinsp16thinspagravethinsp25thinspSMIC)thinspauthinspniveauthinspdethinsp35thinspagravethinsp4thinspSMICthinsp

15 - Voir httpswwwfipecofrpdf020663100201506254283pdf

Si la fiscaliteacute globale pesant sur le travail nrsquoest pas tregraves diffeacuterente en France et dans les pays agrave haut niveau de services publics comme lrsquoAllemagne ou la Suegravede les autres pays preacutelegravevent nettement moins de charges laquo patronales raquo sur les salaires

- 15 -

Sansthinspmettrethinspenthinspcausethinsplesthinspeffortsthinspcibleacutesthinspsurthinsplesthinsppetitsthinspsalairesthinspcettethinspextensionthinspdesthinspallegravegementsthinspdethinspchargesthinspcontribueraitthinspagravethinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinspdesthinspentreprisesthinspindustriellesthinspetthinspdesthinspservicesthinspexportables16

Lrsquoexemple inspirant drsquoune profonde reacuteforme fiscale en Suegravede

LathinspSuegravedethinspfournitthinspunethinspsourcethinspdrsquoinspirationthinspinteacuteressantethinspDepuisthinsples anneacutees 1990 et apregraves une large et longue concertation exemplairethinsplesthinspchargesthinspportantthinspsurthinsplethinsptravailthinspetthinspsurthinsplethinspcapitalthinspontthinspfortementthinspdiminueacutethinspgracirccethinspagravethinspunethinspaugmentationthinspdethinsplrsquoefficaciteacutethinspdesthinspservicesthinsppublicsthinspetthinspdesthinspprestationsthinspsocialesthinspetthinspsurtoutthinspdesthinspimpocirctsthinspsurthinsplesthinsprevenusthinspfinauxthinspdesthinspparticuliersthinspDethinspplusthinspunethinspfiscaliteacutethinspenvironnementalethinspvolontaristethinspathinspeacuteteacutethinspprogrammeacuteethinspetthinspprogressivementthinspmisethinspenthinspplacethinspconduisantthinsplethinsppaysthinspagravethinspfairethinspplusthinspquethinspdoublerthinspsonthinspefficaciteacutethinspeacutenergeacutetiquethinsp

CependantthinspsithinsplathinspSuegravedethinsppeutthinsptaxerthinsplathinspconsommationthinspdiffusethinspdrsquoeacutenergiethinspdesthinspparticuliersthinspetthinspdesthinspentreprisesthinspenthinsppreacutelevantthinspsurthinsplesthinspcarburantsthinspunethinsptaxethinspdethinsp120thinspeurothinspparthinsptonnethinspdethinspcarbonethinspeacutemisthinspellethinspsethinspheurtethinspauxthinspregraveglesthinspdethinspcommerce europeacuteennes et internationales pour eacutetendre les incitations auxthinspentreprisesthinspgrandesthinspconsommatricesthinspdrsquoeacutenergiethinsp(soumisesthinspauthinspsystegravemethinspeuropeacuteenthinspdrsquoeacutechangethinspdethinspdroitsthinspdrsquoeacutemission)thinspetthinspsurtoutthinsppourthinsptaxerthinsplesthinspimportationsthinspsurthinspleursthinspconsommationsthinspincorporeacuteesthinspafinthinspdrsquoeacuteviterthinspdesthinsplaquothinspfuitesthinspcarbonethinspraquo17thinspPourthinspecirctrethinspefficacesthinspetthinspcoheacuterentesthinsplesthinspreacuteformesthinspsouhaitablesthinspsupposentthinspdoncthinspunethinspmeilleurethinspconcertationthinspetthinspcoopeacuteration europeacuteenne et internationale

Une coopeacuteration europeacuteenne et internationale renforceacutee

Un renforcement de la coopeacuteration europeacuteenne est neacutecessaire pour eacuteviterthinspdesthinspdistorsionsthinsppeacutenalisantesthinspauthinspseinthinspdethinsplathinspzonethinspcertainsthinsppaysthinsptaxantthinspplutocirctthinsplethinsptravailthinspdrsquoautresthinsplathinspconsommationthinspdrsquoeacutenergiethinspdrsquoautresthinsplesthinsprevenusthinsptandisthinspquethinspdrsquoautresthinspoffrentthinspunthinspniveauthinspmoindrethinspdethinspprotectionthinspouthinspdrsquoinfrastructuresthinsppubliquesthinspIlthinspfautthinspaussithinspplusthinspdethinspcoopeacuterationthinsppourthinspunethinsptaxationthinspdesthinspexternaliteacutesthinspouthinspparthinspexemplethinsppourthinspdiminuerthinsplesthinspquotasthinspdethinspdroitsthinspdrsquoeacutemissionthinspdethinspgazthinspagravethinspeffetthinspdethinspserrethinsp(ETS)thinspetthinspenthinspfairethinspmonterthinsplesthinspprix18

16 - Agrave terme une baisse geacuteneacuteraliseacutee des preacutelegravevements sociaux coupleacutee agrave un financement des prestations sociales par lrsquoimpocirct est agrave la fois plus pertinente sur le plan eacuteconomique et convergente avec ce que font nos voisins allemands et scandinaves mais un tel redeacuteploiement prendra du temps en raison de lrsquoimportance des coucircts agrave transfeacuterer17 - Weil T (2017) Transition eacutecologique et compeacutetitiviteacute industrielle lrsquoexemple sueacutedois Publieacute sur theconversationcom18 - Pour une meilleure efficaciteacute eacuteconomique du systegraveme drsquoincitations la taxe sur les eacutemissions diffuses et les quotas sur les eacutemissions concentreacutees devraient conduire agrave des prix voisins pour la tonne de gaz agrave effet de serre eacutemise et creacuteer une incitation agrave lrsquoefficaciteacute sans distorsions au sein de la zone europeacuteenne

La Suegravede fournit une source drsquoinspiration inteacuteressante Depuis les anneacutees 1990 et apregraves une large et longue concertation exemplaire les charges portant sur le travail et sur le capital ont fortement diminueacute gracircce agrave une augmentation de lrsquoefficaciteacute des services publics et des prestations sociales et surtout des impocircts sur les revenus finaux des particuliers

En savoir plus

Bourdu E 2013 Les transformations du modegravele eacuteconomique sueacutedois La Fabrique de lrsquoindustrie Presses des Mines juillet

Koleda G 2015 Alleacutegements du coucirct du travail La Fabrique de lrsquoindustrie Presses des Mines juin Frocrain P Giraud PN 2016 Dynamique des emplois exposeacutes et abriteacutes en France La Fabrique de lrsquoindustrie Presses des Mines novembre

Brun-Schammeacute A Desplatz R Naboulet A 2017 Les exoneacuterations geacuteneacuterales de cotisations rapport 2017 du COSAPE France Strateacutegie juillet

Pour reacuteagir agrave cette note vous pouvez contacter Thierry Weil (thierryweilla-fabriquefr)

LaFabriqueDeLIndustrie

LFI_LaFabrique

La Fabrique de lrsquoindustrie81 boulevard Saint-Michel ndash 75005 Pariswwwla-fabriquefr

Enfinthinspunethinspcoopeacuterationthinspeuropeacuteennethinspestthinspindispensablethinsppourthinsptaxerthinspouthinspinterdirethinspcertainesthinspnuisancesthinsp(eacutemissionsthinsppolluantesthinspconditionsthinspdethinsptravailthinspnonthinspconformesthinspauxthinspnormesthinspeuropeacuteennesthinspproduitsthinsppreacutesentantthinspdesthinsprisquesthinsppourthinsplethinspconsommateurthinsptelsthinspquethinsplethinsptabacthinspouthinsplesthinspperturbateursthinspendocriniens)thinspsansthinspcreacuteerthinspdethinspdistorsionsthinspcontrairesthinspauxthinsptraiteacutesthinspdethinspcommercethinspinternationalthinspSithinspcertainsthinspmodesthinspdethinspproductionthinspenthinspEuropethinspsontthinspproscritsthinspouthinsplourdementthinsptaxeacutesthinspilthinspfautthinspquethinsplesthinspproduitsthinspdethinsppaysthinspayantthinspdesthinspregraveglesthinspmoinsthinspexigeantesthinspsoientthinspinterditsthinspouthinsptaxeacutesthinspagravethinspleurthinspentreacuteethinspenthinspEuropethinsppourthinspquethinsplathinspconcurrencethinspsoitthinspeacutequitable

CethinspbesointhinspdrsquounethinspplusthinspgrandethinspcoopeacuterationthinspeuropeacuteennethinspetthinspmondialethinsplimitethinspnosthinspmargesthinspdethinspmanœuvrethinspmaisthinspnethinspsauraitthinspecirctrethinspunthinsppreacutetextethinsppourthinspnethinsppasthinsplesthinsputiliserthinspLrsquoexemplethinspsueacutedoisthinspmontrethinspqursquoonthinsppeutthinspfairethinspbeaucoupthinspmalgreacutethinsplesthinspcontraintesthinspeuropeacuteennesthinspetthinspenthinsprestantthinspdansthinsplethinspcadrethinspactuelthinspduthinspcommercethinspmondialthinspFairethinspdegravesthinspaujourdrsquohuithinspdesthinspreacuteformesthinspcourageusesthinspetthinspefficacesthinsprenforcethinspnotrethinspcompeacutetitiviteacutethinspnousthinspaide agrave faire reacutegresser le chocircmage et nous met en meilleure position pourthinspneacutegocierthinspavecthinspnosthinsppartenairesthinsp

Page 4: Allégements des charges sociales - La Fabrique de l ... · Allégements des charges sociales : comprendre le débat en cours Les Synthèses de La Fabrique Numéro 18 - Février 2018

- 4 -

Certains eacuteconomistes jugent qursquoen peacuteriode de chocircmage structurel creacuteer des emplois beacuteneacuteficie agrave la collectiviteacute et meacuteriterait plutocirct une incitation que des preacutelegravevements dissuasifs Pour eux taxer le travail est tout simplement contre-productif

Enfinthinspcertainsthinspeacuteconomistesthinspjugentthinspqursquoenthinsppeacuteriodethinspdethinspchocircmagethinspstructurelthinspcreacuteerthinspdesthinspemploisthinspbeacuteneacuteficiethinspagravethinsplathinspcollectiviteacutethinspetthinspmeacuteriteraitthinspplutocirctthinspunethinspincitationthinspquethinspdesthinsppreacutelegravevementsthinspdissuasifs2thinspPourthinspeuxthinsptaxerthinsplethinsptravailthinspestthinsptoutthinspsimplementthinspcontre-productif

Drsquoautres analystes eacutemettent de fortes reacuteserves sur la pertinence de toute politique drsquoalleacutegement de charges

PourthinsplesthinspplusthinspsceptiquesthinspalleacutegerthinsplesthinspchargesthinspsansthinspmodifierthinsplathinspstructurethinspdethinsplrsquoeacuteconomiethinspnethinspsertthinsppasthinspagravethinspgrandthinspchosethinspCelathinsprevientthinspenthinspeffetthinspagravethinspdeacutevaluerthinsplethinspcoucirctthinspduthinsptravailthinspthinspcommethinsppourthinsplesthinspdeacutevaluationsthinspmoneacutetairesthinsplesthinspprixthinspsethinspreacuteajustentthinsprapidementthinspenthinspfonctionthinspdethinsplathinspstructurethinspreacuteellethinspdethinsplrsquoeacuteconomiethinspAutrementthinspditthinsplrsquoinflationthinspsalarialethinspsrsquoacceacutelegraverethinspjusqursquoagravethinspcompensationthinspdesthinspalleacutegementsthinspLesthinspeffetsthinspdethinsptellesthinspmesuresthinspsontthinspdoncthinsplimiteacutes dans le temps

ParthinspailleursthinspdegravesthinspquethinsplrsquoonthinspprendthinspenthinspcomptethinsplesthinspmesuresthinspneacutecessairesthinsppourthinspfinancerthinspcetthinspalleacutegementthinspdethinspchargesthinsponthinspreacutealisethinspqursquoonthinspathinspseulementthinspreacutepartithinspdiffeacuteremmentthinsplethinsppouvoirthinspdrsquoachatthinspdesthinspacteursthinspdethinsplrsquoeacuteconomiethinspLrsquoeffetthinspglobalthinspnetthinspsurthinsplrsquoemploithinspestthinspdoncthinsptregravesthinspdeacutecevantthinsp(maisthinsppasthinsplrsquoeffetthinspimmeacutediatthinspsurthinsplathinspcompeacutetitiviteacute)

EnfinthinspcertainsthinspadhegraverentthinsppleinementthinspagravethinsplathinspneacutecessiteacutethinspdethinspsoutenirthinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinspdesthinspsecteursthinspcommethinsplrsquoindustriethinspdontthinsplathinspprospeacuteriteacutethinspdiffusethinspdansthinsplrsquoensemblethinspdethinsplrsquoeacuteconomiethinspmaisthinspconsidegraverentthinspquethinsplesthinspalleacutegementsthinspdethinspchargesthinspnethinspsontthinsppasthinsplrsquooutilthinsplethinspplusthinspefficacethinsppourthinspcethinspfairethinspEnthinspeffetthinspla reacuteglementation europeacuteenne interdit les mesures sectorielles en faveurthinspdethinsplrsquoindustriethinspetthinspdesthinspservicesthinsptourneacutesthinspversthinsplrsquoexportthinspDoncthinspagravethinspcoucirctthinspeacutequivalentthinsppourthinsplathinspcollectiviteacutethinspdesthinspmesuresthinspenthinspfaveurthinspdethinsplathinspRampDthinspouthinspdethinsplrsquoinvestissementthinspprofitentthinspplusthinspdirectementthinspagravethinsplathinsplaquothinspciblethinspraquothinspvouluethinspquethinspdesthinspallegravegementsthinspsurthinsplesthinspsalairesthinspintermeacutediairesthinspnombreuxthinspaussithinspdansthinspdesthinspservicesthinsptotalementthinspabriteacutesthinspdethinsplathinspconcurrencethinspmondialethinsp

2 - Un des rocircles de lrsquoEacutetat est de faire en sorte que les agents eacuteconomiques soient reacutecompenseacutes ou punis pour les avantages ou les inconveacutenients que leurs actions induisent pour la collectiviteacute Cette laquo internalisation des externaliteacutes raquo qui peut ecirctre fiscale ou reacuteglementaire pousse les acteurs eacuteconomiques rationnels agrave prendre dans leur propre inteacuterecirct les deacutecisions les plus conformes au bien collectif

- 5 -

3 - Pierre-Noeumll Giraud Lrsquohomme inutile Odile Jacob Paris 2016

AvantthinspdethinspdiscuterthinspplusthinspenthinspdeacutetailthinsplesthinspvertusthinspetthinsplesthinsplimitesthinspdethinspcesthinspthegravesesthinsprappelonsthinsptroisthinspquestionsthinspquithinspjouentthinspunthinsprocirclethinspdeacuteterminantthinspdansthinsplrsquoefficaciteacutethinspdesthinspmesuresthinspconsideacutereacuteesthinspQuithinspvathinspbeacuteneacuteficierthinspdesthinspmargesthinspsuppleacutementaires de lrsquoentreprise lieacutees agrave ces allegravegements de charges QuethinspvontthinspfairethinsplesthinspbeacuteneacuteficiairesthinspdesthinspressourcesthinspsuppleacutementairesthinspqursquoilsthinspreccediloiventthinspthinspEnfinthinspcommentthinspserontthinspfinanceacuteesthinspouthinspcompenseacuteesthinspcesthinspmesuresthinspdrsquoallegravegementthinspetthinspquelsthinspvontthinspecirctrethinsplesthinspbeacuteneacuteficiairesthinspfinauxthinsp

Qui va beacuteneacuteficier des marges gagneacutees par lrsquoentreprise et avec quelles conseacutequences

LesthinspeacuteconomiesthinspfaitesthinspparthinsplrsquoentreprisethinspgracirccethinspauxthinspallegravegementsthinspdethinspchargesthinsppeuventthinspecirctrethinspredistribueacuteesthinspthinspauxthinspclientsthinspviathinsplathinspbaissethinspduthinspprixthinspdethinspventethinspdesthinspproduitsthinspauxthinspsalarieacutesthinspagravethinsptraversthinspdesthinspaugmentationsthinspdethinspsalairethinspauxthinspactionnairesthinspsousthinsplathinspformethinspdrsquounethinspaugmentationthinspdesthinspdividendesthinspetthinspagravethinspsesthinspfondsthinsppropresthinspafinthinspdethinspfinancerthinspdethinspnouveauxthinspinvestissementsthinspouthinspdethinspdiminuerthinspsonthinspendettementthinspEllesthinsppeuventthinspaussithinsppermettrethinspagravethinsplrsquoentreprisethinspdethinspfairethinspdethinspnouvellesthinspembauchesthinspsithinspsonthinspactiviteacutethinspestthinsplimiteacuteethinspparthinsplethinspmanquethinspdethinsppersonnelthinspavecthinspunthinspeffetthinspimmeacutediatthinspsurthinsplrsquoemploi

SeulethinsplathinspbaissethinspdesthinspprixthinspdethinspventethinspsethinsptraduitthinspparthinspunethinspameacuteliorationthinspdirectethinspetthinspimmeacutediatethinspdethinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinspdethinsplrsquoentreprisethinspCelathinsppeutthinspeacutegalementthinspameacuteliorerthinsplathinspbalancethinspcommercialethinspdiminuerthinsplathinspdettethinspnationalethinspetthinsppermettre une croissance plus forte

Drsquounthinspautrethinspcocircteacutethinsplethinsppouvoirthinspdrsquoachatthinspdistribueacutethinspagravethinsplrsquoensemblethinspdesthinspacteursthinspse traduit par une augmentation de leur consommation et de leurs investissementsthinspLrsquoeffetthinspsurthinsplrsquoemploithinspenthinspFrancethinspdethinspcethinspsuppleacutementthinspdethinspconsommationthinspdeacutependthinspnotammentthinspduthinspniveauthinspdethinsppreacutefeacuterencethinspdesthinspconsommateurs pour lrsquooffre domestique3thinspSelonthinspqursquoilsthinspirontthinspplusthinspsouventthinspauthinsprestaurantthinspetthinspauthinspspectaclethinspouthinspqursquoilsthinspregarderontthinspdesthinspfilmsthinspameacutericainsthinspsurthinspdesthinspteacuteleacuteviseursthinsptaiumlwanaisthinspleurthinspconsommationthinspsuppleacutementairethinspbeacuteneacuteficierathinspplusthinspouthinspmoinsthinspagravethinsplrsquoeacuteconomiethinsplocalethinspetthinspagravethinsplrsquoemploi en France

SithinsplrsquoentreprisethinsputilisethinspsonthinspsuppleacutementthinspdethinspmargesthinsppourthinspinvestirthinspparthinspexemplethinspdansthinspsonthinspoutilthinspdethinspproductionthinspdansthinsplathinspformationthinspdethinspsesthinspsalarieacutesthinspdansthinsplrsquoinnovationthinspouthinspdansthinspsonthinspexpansionthinspinternationalethinspellethinsprenforcethinspagravethinsptermethinspsathinspcompeacutetitiviteacutethinspSithinspellethinspameacuteliorethinspsesthinspfondsthinsppropres elle reacuteduit les charges lieacutees agrave son endettement et renforce sathinspcapaciteacutethinspdrsquoinvestissementthinspfuturethinspSithinspcethinspsontthinsplesthinspactionnairesthinspquithinspcaptentthinsplathinspmargethinspsousthinspformethinspdethinspdividendesthinspilsthinsputiliserontthinspunethinsppartiethinspdethinspleurthinspeacutepargnethinsppourthinspinvestirthinspdansthinspdrsquoautresthinspentreprisesthinspauthinsppotentielthinspdethinspcroissancethinsppeut-ecirctrethinspsupeacuterieur

Si lrsquoentreprise utilise son suppleacutement de marges pour investir par exemple dans son outil de production dans la formation de ses salarieacutes dans lrsquoinnovation ou dans son expansion internationale elle renforce agrave terme sa compeacutetitiviteacute

Ce qursquoon oublie souvent de rappeler

- 6 -

CethinsppremierthinspinventairethinspnrsquoeacutepuisethinsppasthinsplathinsplistethinspdesthinspliensthinspdethinspcausaliteacutethinspparfoisthinspplusthinspindirectsthinsppouvantthinspexisterthinspentrethinspdesthinspalleacutegementsthinspdethinspchargesthinspetthinspunthinspsurcroicirctthinspdethinspcompeacutetitiviteacutethinspOrthinsplathinsppreacutevisionthinspetthinsplathinspmodeacutelisationthinspdethinspcesthinspcomportementsthinspdethinspmargethinsp(crsquoest-agrave-direthinspdethinsplathinspmaniegraverethinspdontthinsplrsquoentreprisethinspdistribuethinspsesthinspmargesthinspsuppleacutementairesthinspetthinspagravethinspquoithinsplesthinspbeacuteneacuteficiairesthinspaffectentthinspleurthinspsuppleacutementthinspdethinsppouvoirthinspdrsquoachat)thinspestthinsptregravesthinspdeacutelicatethinspetthinspfragilisethinspdrsquoautantthinsplesthinsppreacutedictionsthinspdesthinspdiversesthinspthegravesesthinspexamineacuteesthinsp

Un flou sur le bouclage macroeacuteconomique

IlthinspnrsquoythinspathinsppasthinspdethinspdeacutejeunerthinspgratuitthinspchezthinsplesthinspeacuteconomistesthinspAgravethinspmoinsthinspdrsquoeacuteconomiesthinspimportantesthinspsurthinsplethinspbudgetthinspdethinsplrsquoEacutetatthinspouthinspdethinsplathinspprotectionthinspsocialethinsplesthinspallegravegementsthinspdethinspchargesthinspdoiventthinspecirctrethinspcompenseacutesthinspparthinspdrsquoautresthinsprecettesthinspetthinspnethinspconstituentthinspdoncthinspqursquounthinsptransfertthinspversthinspdrsquoautresthinspcontributionsthinspOrthinsptoutesthinsplesthinspthegravesesthinspenthinsppreacutesencethinspnethinspprennentthinsppasthinspenthinspcomptethinsplesthinspvariationsthinspdethinsprevenusthinspreacuteelsthinspdethinspchaquethinspcateacutegoriethinspapregravesthinspredistributionthinspSithinspparthinspexemplethinsplesthinspalleacutegementsthinspsontthinspfinanceacutesthinspparthinspunethinsplaquothinspTVAthinspsocialethinspraquothinsptoutthinspouthinsppartiethinspduthinsppouvoirthinspdrsquoachatthinspdistribueacutethinspauxthinspconsommateursthinspnationauxthinspestthinsprepristhinspLesthinspraisonnementsthinspdethinsplathinspsectionthinsppreacuteceacutedentethinspsurthinsplrsquoutilisationthinspduthinsppouvoirthinspdrsquoachatthinspdesthinspacteursthinspdoiventthinspreposerthinspnonthinsppasthinspsurthinsplathinspdistributionthinspdirectethinspmaisthinspsurthinsplethinspbilanthinspnetthinspapregravesthinspprisethinspenthinspcomptethinspdesthinsppreacutelegravevementsthinspneacutecessairesthinspauthinspfinancementthinspdesthinspalleacutegements

Lesthinspeffetsthinspsurthinsplrsquoemploithinspsontthinspdoncthinspsouventthinspdeacutecevantsthinspcarthinsplesthinspeffetsthinsppositifs des alleacutegements sont en partie compenseacutes par les effets reacutecessifsthinspdesthinspnouveauxthinspdispositifsthinspdethinspfinancementthinspdesthinspmissionsthinspdethinspsolidariteacutethinspsocialethinspouthinspdethinspservicethinsppublicthinspEnthinspoutrethinspagravethinsplongthinsptermethinsplorsquethinsplesthinspalleacutegementsthinspvisentthinspagravethinspaugmenterthinsplathinsppartthinspdrsquoemploisthinspnonthinspqualifieacutesthinspcelathinspralentitthinsplesthinspgainsthinspdethinspproductiviteacutethinsppegravesethinspsurthinsplathinspcroissancethinsppotentiellethinspet donc sur les futures creacuteations drsquoemplois

Enthinsprevanchethinsplesthinspeffetsthinspdirectsthinspsurthinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinsplorsquethinsplrsquoentreprisethinspreacutepercutethinspunethinsppartiethinspdesthinspalleacutegementsthinspsurthinspsesthinspprixthinspdethinspventethinspnethinspdeacutependentthinsppasthinspdesthinspmodaliteacutesthinspdethinspfinancementthinsptantthinspquethinspcelles-cithinspeacutepargnentthinsplesthinspentreprisesthinspthinspnosthinspproduitsthinspsontthinspplusthinspattractifsthinspCrsquoestthinsppourthinspcelathinspquethinsplesthinspalleacutegementsthinspontthinsplrsquoeffetthinspglobalthinspdrsquounethinspdeacutevaluationthinspdethinspnotrethinspmonnaie

Outrethinspcesthinspdifficulteacutesthinspcommunesthinsppourthinspeacutevaluerthinspleursthinspeffetsthinsplesthinspdiversesthinspthegravesesthinspeacutenonceacuteesthinsppreacutesententthinspdesthinsplimitationsthinspspeacutecifiquesthinspquethinspnousthinspallonsthinspmaintenantthinspaborderthinsp

Agrave long terme lorsque les alleacutegements visent agrave augmenter la part drsquoemplois non qualifieacutes cela ralentit les gains de productiviteacute pegravese sur la croissance potentielle et donc sur les futures creacuteations drsquoemplois

- 7 -

Baisser le coucirct des bas salaires suscite-t-il la creacuteation drsquoemplois non qualifieacutes

Crsquoestthinspa priorithinspunethinspdesthinspthegravesesthinsplesthinspplusthinspintuitivesthinspPourtantthinspellethinspnrsquoestthinsppasthinspsysteacutematiquementthinspveacuterifieacuteethinspsansthinspquethinsplesthinsptravauxthinspdrsquoeacutevaluationthinspnethinspcomprennentthinsptoujoursthinsplesthinspraisonsthinspduthinspsuccegravesthinspouthinspdethinsplrsquoeacutechecthinspdesthinspdispositifsthinspCettethinspthegravesethinspappellethinspparthinspailleursthinspplusieursthinspremarques

PremiegraverementthinsplesthinspemploisthinspainsithinspcreacuteeacutesthinspsontthinsppeuthinspreacutemuneacutereacutesthinspthinspcelathinsppeutthinspecirctrethinspefficacethinsptantthinspqursquoilthinspythinspathinspunethinspreacuteservethinspdethinspgensthinsppeuthinspqualifieacutesthinspdeacutesireuxthinspdethinsptrouverthinsprapidementthinspunthinspemploithinspIlthinspsrsquoagitthinspdoncthinspdrsquounthinspchoixthinspdeacutelibeacutereacutethinspdethinspreacuteductionthinsprapidethinspduthinspchocircmagethinspauthinspdeacutetrimentthinspdesthinspgainsthinspdethinspproductiviteacutethinspetthinspdonc de la croissance potentielle

Sithinsplesthinspalleacutegementsthinspsontthinspconcentreacutesthinspsurthinspcettethinspseulethinspcateacutegoriethinspilthinspythinspathinspunthinsprisquethinspdethinspcreacuteerthinspdesthinsplaquothinsptrappesthinspagravethinspbasthinspsalairesthinspraquothinspthinsplethinsptravailleurthinsppeuthinspqualifieacutethinspeacutetantthinspbeaucoupthinspmoinsthinspcherthinspquethinspceluithinspquithinspathinspplusthinspdethinspcompeacutetencesthinspduthinspfaitthinspde la non proportionnaliteacute des charges ni lrsquoemployeacute ni lrsquoemployeur ne sontthinspinciteacutesthinspagravethinspinvestirthinspdansthinsplathinspformationthinspetthinspdansthinsplrsquoenrichissementthinspdesthinsptacircches

Certainsthinspavocatsthinspdethinsplathinspmesurethinsppreacutesententthinspdesthinspstatistiquesthinspquithinspcontestentthinsplrsquoexistencethinspdethinspcesthinsplaquothinsptrappesthinspraquo4thinspmontrantthinspquethinsplathinsppopulationthinspcibleacuteethinspbeacuteneacuteficiethinspdrsquoaugmentationsthinspdethinspsalairesthinspsuitethinspauxthinspalleacutegementsthinspMaisthinsponthinspretombethinspalorsthinspsurthinspunthinspautrethinsprisquethinspdrsquoinefficaciteacutethinsppuisquethinspcettethinspaugmentation des salaires annule drsquoautant les effets positifs de la mesure pour lrsquoemploi

Quandthinspbienthinspmecircmethinspcesthinspsalarieacutesthinspnethinspseraientthinsppasthinspenthinspmesurethinspdrsquoobtenirthinspunethinspaugmentationthinsprienthinspnrsquoempecircchethinsplesthinspmembresthinspdethinsplrsquoentreprisethinspenthinspmeilleurethinsppositionthinspdethinspneacutegociationthinsp(employeacutesthinspdeacutetenteursthinspdethinspressourcesthinsprares)thinspouthinsplesthinspactionnairesthinspdethinspcapterthinsplethinspsuppleacutementthinspdethinspmargethinspagravethinspleurthinspprofit

CettethinspquestionthinspdethinsplrsquoeffetthinspdesthinspalleacutegementsthinspsurthinsplrsquoinflationthinspsalarialethinspagravethinspdiffeacuterentsthinspniveauxthinspdethinspreacutemuneacuterationthinspestthinspcrucialethinsppourthinspappreacutecierthinspleurthinspefficaciteacutethinspOrthinspellethinspestthinspencorethinsptregravesthinspcontroverseacuteethinspparmithinsplesthinspchercheursthinspetthinspnethinspfaitthinsptoujoursthinsppasthinsplrsquoobjetthinspdrsquounthinspconsensusthinspempiriquethinspseacuterieuxthinspainsithinspquethinsplethinsprappelaitthinspencorethinspenthinspjuilletthinsp2017thinsplethinsprapportthinspduthinspComiteacutethinspdethinspsuivithinspdesthinspaidesthinsppubliquesthinspauxthinspentreprisesthinsp(Cosape)5

Examen critique des diffeacuterentes thegraveses

4 - Cahuc P (2003) Baisser les charges sociales jusqursquoougrave et comment Revue franccedilaise drsquoeacuteconomie 17(3) 3-545 - httpwwwstrategiegouvfrsitesstrategiegouvfrfilesatomsfilesfs_rapport_cosape_2017pdf

La question de lrsquoeffet des alleacutegements sur lrsquoinflation salariale agrave diffeacuterents niveaux de reacutemuneacuteration est cruciale pour appreacutecier leur efficaciteacute Or elle est encore tregraves controverseacutee parmi les chercheurs

- 8 -

On ne dispose agrave ce jour drsquoaucune eacutevaluation des effets sur lrsquoemploi de cette politique [drsquoexoneacuterations de cotisations sociales patronales sur les bas salaires] sur lrsquoensemble des vingt-cinq derniegraveres anneacutees

EnfinthinspdethinspmecircmethinspqursquounethinspaidethinspagravethinsplrsquoinvestissementthinspnethinspsuffitthinsppasthinsppourthinspqursquounethinspentreprisethinspinvestissethinspunthinspallegravegementthinspduthinspcoucirctthinspduthinsptravailthinspnethinspsuscitethinsppasthinspautomatiquementthinspdesthinspembauchesthinspIlthinspfautthinspquethinsplrsquoentreprisethinspaitthinspconfiancethinspdansthinsplethinspfaitthinspquethinsplrsquoaugmentationthinspdethinspsathinspcapaciteacutethinspdethinspproduction conduira agrave de meilleurs reacutesultats notamment parce qursquoil y aura une demande pour ce qursquoelle produira en plus

VoilagravethinsppourquoithinsplethinsprapportthinsppreacuteciteacutethinspduthinspCosapethinspditthinspencorethinspthinsplaquothinspOnthinspnethinspdisposethinspagravethinspcethinspjourthinspdrsquoaucunethinspeacutevaluationthinspdesthinspeffetsthinspsurthinsplrsquoemploithinspdethinspcettethinsppolitiquethinsp[drsquoexoneacuterationsthinspdethinspcotisationsthinspsocialesthinsppatronalesthinspsurthinsplesthinspbasthinspsalaires]thinspsurthinsplrsquoensemblethinspdesthinspvingt-cinqthinspderniegraveresthinspanneacuteesthinsp[Enthinspoutre]thinsponthinspsaitthinsppeuthinspdethinspchosesthinspsurthinsplathinspnaturethinspdesthinspemploisthinspcreacuteeacutesthinspouthinspsauvegardeacutesthinsp(parthinspsexethinspacircgethinspdiplocircmethinspcateacutegoriethinspsocioprofessionnellethinspexpeacuterience)thinspetthinspsurthinspleurthinspventilationthinspparthinspsecteurthinspdrsquoactiviteacutethinspouthinsptaillethinspdrsquoentreprise6thinspraquo

Une baisse des charges sur les salaires des speacutecialistes conduit-elle ceux-ci agrave neacutegocier de meilleurs salaires

Cettethinspideacuteethinspestthinsptregravesthinspsouventthinspmisethinspenthinspavantthinspparthinspceuxthinspquithinspsrsquoopposentthinspauthinspprincipethinspdesthinspexoneacuterationsthinspsurthinsplesthinspsalairesthinspintermeacutediairesthinsparguantthinspqursquoelles sont accapareacutees par les salarieacutes et ainsi deacutetourneacutees de leur objectifthinspdethinspcompeacutetitiviteacutethinsp(pheacutenomegravenethinspappeleacutethinsplaquothinspincidencethinspfiscalethinspraquo)thinspPourtantthinsplathinspcaptationthinspdesthinspmargesthinspparthinsplesthinspspeacutecialistesthinspfortsthinspdethinspleurthinsppouvoirthinspdethinspneacutegociationthinspnrsquoestthinsppasthinspineacuteluctable

DansthinsplesthinspsecteursthinspexposeacutesthinspagravethinsplathinspcompeacutetitionthinspinternationalethinspunethinspdiffeacuterencethinspsignificativethinspdethinspcoucirctthinsppourthinsplrsquoemployeurthinspdesthinspcadresthinspetthinspingeacutenieursthinsppoussethinsplesthinspentreprisesthinspmultinationalesthinspagravethinsplocaliserthinsplesthinspprojetsthinspinteacuteressantsthinsplagravethinspougravethinspilsthinspythinspontthinspavantagethinspIlthinspnrsquoestthinspdoncthinsppasthinspeacutevidentthinspquethinsplesthinsphauts salaires captent si facilement la marge dans ces secteurs De fait onthinspobservethinspagravethinsppartirthinspdethinspdonneacuteesthinspdesthinspdirectionsthinspdesthinspressourcesthinsphumainesthinspde grands groupes que les salaires nets des hauts cadres tendent agrave srsquohomogeacuteneacuteiserthinsp(cettethinspmainthinspdrsquoœuvrethinspeacutetantthinsplathinspplusthinspmobile)thinsp

LathinspsituationthinspestthinspsansthinspdoutethinspplusthinspfavorablethinspauxthinspcadresthinspdansthinsplesthinspsecteursthinspabriteacutesthinspdethinsplathinspmondialisationthinspparthinspexemplethinsppourthinspdesthinspprestationsthinspdethinspservicesthinspdevantthinspecirctrethinsprenduesthinspenthinspinteractionthinspdirectethinspavecthinsplesthinsputilisateursthinspCesthinspprofessionnelsthinspfavoriseacutesthinsppeuventthinspnonthinspseulementthinspcapterthinsplesthinspmargesthinspsuppleacutementairesthinsplieacuteesthinspauxthinspallegravegementsthinspsurthinspleursthinspchargesthinspsocialesthinspmaisthinspeacutegalementthinspcellesthinsplieacuteesthinspauxthinspalleacutegementsthinspdesthinspchargesthinspdethinspleursthinspemployeacutesthinspmoinsthinsppayeacutesthinspthinsplrsquoavocatthinspdrsquoaffairesthinsppourrathinspaugmenterthinspsesthinspeacutemolumentsthinspgracirccethinspauthinspmoindrethinspcoucirctthinspdethinspsonthinspreacuteceptionnistethinspLrsquoargumentthinspviendraitthinspdoncthinspplutocirctthinspcontesterthinsplathinsppertinencethinspdrsquoexoneacuterationsthinsppourthinspcethinsptypethinspdrsquoactiviteacutethinspquellesthinspquethinspsoientthinsplesthinsptranchesthinspdethinspsalairesthinspcibleacutees

6 - Avant ce rapport du COSAPE une synthegravese de La Fabrique de lrsquoindustrie (Charlet et Frocrain 2016) montrait que cette thegravese de lrsquoimpact favorable des baisses de coucirct du travail pour les bas salaires eacutetait tregraves controverseacutee dans la litteacuterature eacuteconomique Seuls un quart des articles theacuteoriques recenseacutes la soutiennent sans reacuteserve (dont la moitieacute eacutecrits par lrsquoeacutequipe de Pierre Cahuc) tandis qursquoune seule des eacutetudes empiriques (parmi 17 identifieacutees) la corrobore totalement

- 9 -

CettethinspthegravesethinspdethinsplrsquoincidencethinspfiscalethinspreposethinspsurthinsplrsquoideacuteethinspquethinsplesthinspentreprisesthinspsethinsptrouventthinspfacethinspagravethinspunethinsppeacutenuriethinspdethinsptravailleursthinspqualifieacutesthinspetthinspdoncthinspquethinsplesthinspembauchesthinspsontthinspassezthinsppeuthinspdeacutependantesthinspdesthinspsalairesthinspproposeacutesthinspauxthinspactifsthinspconcerneacutesthinspOrthinspmecircmethinspsithinspagravethinspcourtthinsptermethinsplrsquooffrethinspdethinspcompeacutetencesthinsppeutthinspecirctrethinsplimiteacuteethinsplathinspdemandethinspfinitthinspparthinspcreacuteerthinspsonthinspoffrethinspAinsithinsplorsqursquoauthinspdeacutebutthinspdesthinspanneacuteesthinsp1990thinsplesthinspentreprisesthinspdisaientthinspnethinsppasthinsptrouverthinspassezthinspdrsquoingeacutenieursthinspellesthinspontthinspencourageacutethinspavecthinspsuccegravesthinsplesthinspeacutecolesthinspdrsquoingeacutenieursthinspagravethinspaugmenterthinsptregravesthinspsubstantiellementthinspleursthinspeffectifsthinspetthinspfaciliteacutethinsplathinspformationthinspetthinsplathinsppromotionthinspdesthinsptechniciensthinspsupeacuterieursthinspAgravethinsplongthinsptermethinspsaufthinspgravethinspinefficaciteacutethinspdethinspnotrethinspsystegravemethinspdethinspformationthinspdethinspdeacuteveloppementthinsppersonnelthinspetthinspdethinsppromotionthinspdesthinspindividusthinsplethinsplaquothinspsignalthinspprixthinspraquothinspconduitthinsplrsquooffrethinspagravethinspsrsquoadapterthinspagravethinsplathinspdemandethinspeffaccedilantthinspdesthinsprentesthinspdethinsprareteacutethinspeacutepheacutemegraveres

Lagravethinspencorethinsponthinsptrouvethinsppeuthinspdethinspreacutesultatsthinspempiriquesthinspconvaincantsthinsppourthinspeacutetayer ou reacutefuter cette thegravese pourtant preacutesenteacutee comme fermement eacutetabliethinspparthinspdethinspnombreuxthinspeacuteconomistesthinspduthinsptravailthinspNonthinsppasthinspquethinsplrsquoincidencethinspfiscalethinspnrsquoaitthinspjamaisthinspeacuteteacutethinspobserveacuteethinspsurthinsplethinspterrainthinspbienthinspsucircrthinspmaisthinspdansthinspdrsquoautresthinspenvironnementsthinspetthinsplethinspplusthinspsouventthinspdansthinspdesthinspcasthinspdethinsphaussethinspuniformethinspdethinsplathinspfiscaliteacutethinspOnthinspnethinsppeutthinspaujourdrsquohuithinspattesterthinspsurthinsplathinspbasethinspdethinspdonneacuteesthinspreacutecentesthinspquethinspcethinsppheacutenomegravenethinspsrsquoenclencheraitthinsphicthinspetthinspnuncthinspdansthinsplrsquohypothegravesethinspdrsquoexoneacuterationsthinspsurthinsplesthinspsalairesthinspintermeacutediaires

LathinsprareteacutethinspdesthinsppersonnesthinspdisposantthinspdesthinspcompeacutetencesthinspdontthinsplesthinspentreprisesthinspontthinspbesointhinspqursquoellethinspconduisethinspouthinspnonthinspagravethinspunethinspinflationthinspdesthinspsalairesthinsplimitantthinspnotrethinspcompeacutetitiviteacutethinsprestethinspdethinsptoutesthinspfaccedilonsthinspunthinspdesthinspprincipauxthinspenjeuxthinspdethinspnotrethinspeacuteconomiethinspetthinspdethinspnotrethinspsocieacuteteacutethinspIndeacutependammentthinspdesthinspactionsthinspmeneacuteesthinsppourthinspalleacutegerthinsplethinspcoucirctthinspduthinsptravailthinspunthinspgigantesquethinspeffortthinspdethinspformationthinspestthinspindispensable7

Baisser les charges assises sur les salaires favorise-t-il la consommation donc la production et lrsquoemploi

Lesthinspeffetsthinspdethinsprelancethinspparthinsplathinspdemandethinspdeacutependentthinspdethinsplathinspcapaciteacutethinsplocalethinspdethinsplrsquooffrethinspagravethinspythinspreacutepondrethinspetthinspdethinspsathinspcompeacutetitiviteacutethinspthinsplathinsprelancethinspparthinsplesthinspsalairesthinspenthinsp1981thinspathinsprenduthinspsolvablethinsplathinspdemandethinsplatentethinspdesthinspconsommateursthinspfranccedilaisthinsppourthinspdesthinspmagneacutetoscopesthinspdomainethinspdomineacutethinspparthinsplrsquoindustriethinspjaponaisethinspetthinspougravethinspilthinspnrsquoythinspavaitthinspplusthinspdrsquooffrethinspnationalethinspcompeacutetitivethinspDansthinspune eacuteconomie mondialiseacutee la relance par la consommation peut surtout se traduire par une augmentation des importations donc par unthinspcreusementthinspduthinspdeacuteficitthinspdethinsplathinspbalancethinspcommercialethinspUnethinsprelancethinspdethinsplathinspdemande nrsquoa donc drsquoeffet positif qursquoagrave condition que lrsquooffre nationale soitthinspcompeacutetitivethinspouthinspquethinsplrsquoonthinspsachethinspproteacutegerthinspsonthinspmarcheacutethinspdeuxthinspconditionsthinspquithinspnethinspsontthinsppasthinspaujourdrsquohuithinspreacuteuniesthinspenthinspFrancethinsp

7 - Voir les preacuteceacutedents travaux de La Fabrique sur la formation professionnelle et sur lrsquoindustrie du futur

Indeacutependamment des actions meneacutees pour alleacuteger le coucirct du travail un gigantesque effort de formation est indispensable

- 10 -

Les effets sur la compeacutetitiviteacute et lrsquoemploi seraient tregraves importants srsquoil eacutetait possible de concentrer les exoneacuterations sur lrsquoindustrie

8 - Frocrain P Giraud P N (2016) Les emplois exposeacutes et abriteacutes en France Presses des Mines9 - Koleacuteda G (2015) Alleacutegements du coucirct du travail pour une voie favorable agrave la compeacutetitiviteacute franccedilaise Presses des Mines

Les alleacutegements de charges sur les salaires intermeacutediaires ameacuteliorent-ils la compeacutetitiviteacute suscitant plus de production et drsquoemplois

AlleacutegerthinsplesthinspchargesthinspsurthinsplesthinspsalairesthinspcaracteacuteristiquesthinspdethinsplrsquoindustriethinspetthinspdesthinspservicesthinspexposeacutesthinspagravethinsplathinspconcurrencethinspinternationalethinspaidethinspagravethinsprendrethinsplesthinspentreprisesthinspexportatricesthinspplusthinspcompeacutetitivesthinspparthinsprapportthinspagravethinspleursthinspconcurrentsthinspeacutetrangersthinspCelathinspleurthinsppermetthinspdrsquoaugmenterthinspleursthinsppartsthinspdethinspmarcheacutethinspetthinsplesthinspconduitthinspagravethinspembaucherthinsppourthinspreacutepondrethinspagravethinspcettethinspdemandethinspsuppleacutementairethinspDethinspplusthinsplathinspcreacuteationthinspdethinspcesthinspemploisthinspqualifieacutesthinspinduitthinspdrsquoautres emplois dans le reste de lrsquoeacuteconomie8 plus que ne le fait lathinspcreacuteationthinspdrsquoemploisthinspabriteacutesthinspCommethinsplethinspreacutesumethinspDenisthinspRanquethinsplrsquoembauchethinspdrsquounthinspingeacutenieurthinspchezthinspAirbusthinspinduitthinspdesthinspemploisthinspdansthinsplethinspsupermarcheacutethinspduthinspcointhinsplrsquoinversethinspnrsquoestthinsppasthinspvrai

UnethinspdifficulteacutethinspestthinspquethinsplesthinspeffetsthinspsurthinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinspetthinsplrsquoemploithinspseraientthinsptregravesthinspimportantsthinspsrsquoilthinspeacutetaitthinsppossiblethinspdethinspconcentrerthinsplesthinspexoneacuterationsthinspsurthinsplrsquoindustriethinspSithinsponthinspnethinsppeutthinspsegmenterthinspcelles-cithinspquethinspparthinsptranchesthinspdethinspsalairesthinsppourthinspnethinsppasthinspecirctrethinspenthinspinfractionthinspavecthinsplesthinspregraveglesthinspcommunautairesthinsplesthinspeffetsthinspsontthinspalorsthinspplusthinsplimiteacutesthinspmecircmethinspsrsquoilsthinsppeuventthinspresterthinspsignificatifsthinspdansthinsplesthinspcasthinspfavorables9

Commethinspdansthinsplesthinspautresthinspoptionsthinsplethinspbilanthinspnetthinspdethinsplathinspmesurethinspdeacutependthinspdesthinspcomportementsthinspdethinspmargethinsp(innovationthinspinvestissementhellip)thinspetthinspnotamment du rythme de rattrapage sous forme drsquoaugmentations de salairesthinspIlthinspestthinspeacutegalementthinspaffecteacutethinspparthinsplethinspbouclagethinspfinancierthinspdethinsplathinspmesurethinspetthinspsesthinspeacuteventuelsthinspeffetsthinspreacutecessifsthinspCrsquoestthinsppourquoithinspilthinspseraitthinspopportunthinspdethinspfairethinsptournerthinspenthinspparallegravelethinsplesthinspdiffeacuterentsthinspmodegravelesthinspdisponiblesthinsp(MesangethinspNemesisthinspetthinsplethinspmodegravelethinspdethinsplrsquoOFCE)thinspsurthinspdiversthinspjeuxthinspdrsquohypothegravesesthinspplausiblesthinsp

Taxer le travail est-il contreproductif et que faut-il taxer alors

Certainesthinspseacutecuriteacutesthinspuniversellesthinsp(materniteacutethinspmaladiethinspchocircmagethinspouthinspretraite)thinspontthinspeacuteteacutethinsphistoriquementthinspfinanceacuteesthinspparthinspdesthinsptaxesthinspassisesthinspsurthinsplethinsptravailthinspCrsquoestthinspeacutegalementthinsplethinspcasthinspdrsquoautresthinspvoletsthinspdethinsplrsquoEacutetat-providencethinspfranccedilaisthinspcommethinsplathinspbranchethinsplaquothinspfamillethinspraquothinspdethinsplathinspSeacutecuriteacutethinspsocialethinspCertainsthinspdroitsthinsp(compensationthinspdrsquounethinsppertethinspdethinsprevenuthinspau-delagravethinspdethinsplathinspprotectionthinspuniversellethinspparthinspexemple)thinsprelegraveveraientthinspplutocirctthinspdethinsplrsquoassurancethinspindividuellethinspouthinspcollectivethinspPourthinsplesthinspautresthinspilthinspythinspathinsppeuthinspdethinspjustificationthinspeacuteconomiquethinspagravethinspcethinspquethinsplesthinspdroitsthinspuniverselsthinspdeacutependentthinspdethinspcotisationsthinspsocialesthinspalorsthinspquethinsplesthinsprevenusthinspconsommationsthinspetthinspactifsthinspdisponiblesthinspsontthinspmoinsthinspcorreacuteleacutesthinspquethinspnaguegraverethinspauxthinsprevenusthinspdrsquoactiviteacute

- 11 -

10 - Weil T (2015) Taxer le carbone sans nuire agrave notre compeacutetitiviteacute Publieacute sur theconversationcom

Pour des raisons de commoditeacute historique la France se trouve aujourdrsquohui dans une situation ougrave elle taxe le travail agrave un niveau eacuteleveacute plutocirct que les capaciteacutes contributives ou les externaliteacutes neacutegatives

NeacuteanmoinsthinsppourthinspdesthinspraisonsthinspdethinspcommoditeacutethinsphistoriquethinsplathinspFrancethinspsethinsptrouvethinspaujourdrsquohuithinspdansthinspunethinspsituationthinspougravethinspellethinsptaxethinsplethinsptravailthinspagravethinspunthinspniveauthinspeacuteleveacutethinspplutocirctthinspquethinsplesthinspcapaciteacutesthinspcontributivesthinspouthinsplesthinspexternaliteacutesthinspneacutegativesthinsp(effetsthinspnuisiblesthinspagravethinsplathinspcollectiviteacutethinspdesthinspcomportementsthinspindividuels)thinspCelathinspestthinspdoublementthinspparadoxalthinspalorsthinspquethinspnousthinspfaisonsthinspface agrave un chocircmage structurel et que la transition eacutenergeacutetique par exemplethinspestthinsplointhinspdrsquoecirctrethinsptotalementthinspengageacutee

LathinsptaxationthinspdesthinspcapaciteacutesthinspcontributivesthinsptrouvethinspsesthinsplimitesthinspdansthinsplethinspconsentementthinspagravethinsppayerthinspetthinsplathinspfaciliteacutethinsppourthinsplrsquoEacutetatthinspdethinsplathinsppercevoirthinspCellethinspdesthinspexternaliteacutesthinspneacutegativesthinspsethinspheurtethinspparfoisthinspagravethinspdesthinspinteacuterecirctsthinspconstitueacutesthinspefficacesthinsp(cfthinsplesthinspcasthinspdethinsptaxesthinspsurthinsplesthinspsodasthinspsurthinsplesthinspalimentsthinsptransformeacutesthinspsurthinsplethinspdieselthinspouthinsplesthinspexcegravesthinspdethinspvitesse)thinspCelathinsppeutthinspdethinspsurcroicirctthinspsrsquoaveacutererthinspdifficilethinspquandthinsplesthinspfiscaliteacutesthinspsontthinspdiffeacuterentesthinspdansthinspunethinspzonethinspdethinsplibrethinspeacutechangethinspcommercialthinspthinspunethinsptaxationthinspdethinsp35thinspeurothinspsurthinspchaquethinsppaquetthinspdethinspcigarettesthinspmecircmethinspjustifieacuteethinspparthinsplethinspcoucirctthinspsocialthinspinduitthinspsusciteraitthinspgrognethinspdesthinspconsommateursthinspetthinspcontrebandethinspEnthinspoutrethinspinterdirethinspouthinsptaxerthinspcertainsthinspproduitsthinspsansthinsppouvoirthinspcontrocirclerthinsplesthinspimportationsthinspnuitthinspagravethinsplrsquoindustriethinsplocalethinspenthinspnethinspfaisantthinspquethinspdeacuteplacerthinsplesthinspnuisancesthinspDiversesthinspsolutionsthinspexistentthinspcependantthinsppourthinsppermettrethinspunethinsptaxationthinspdesthinspnuisancesthinspincorporeacuteesthinspdansthinsplesthinspimportationsthinspsansthinspmettrethinspenthinsppeacuterilthinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinspde nos entreprises10

Alleacuteger les charges sans modifier la structure de lrsquoeacuteconomie nrsquoa-t-il que des effets tregraves temporaires sur les prix la production et lrsquoemploi

Selonthinsplesthinspmacroeacuteconomistesthinspilthinspexistethinspunthinspsystegravemethinspdethinspprixthinspdrsquoeacutequilibrethinsptraduisantthinsplathinspstructurethinspgeacuteneacuteralethinspdethinsplrsquoeacuteconomiethinsp(productiviteacutethinspdesthinspfacteursthinspinstitutionsthinspmeacutecanismesthinspdethinspredistribution)thinspUnethinspdeacutevaluationthinspmoneacutetairethinspnethinsppermetthinspqursquounthinsprebondthinsptemporairethinspdethinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinsp(enthinsprencheacuterissantthinsplesthinspimportationsthinspouthinspenthinspdiminuantthinsplethinspprixthinspdethinspnosthinspexportationsthinsppourthinspnosthinsppartenairesthinspcommerciaux)thinspcarthinsplesthinspmeacutecanismesthinspdrsquoindexationthinspdesthinspsalairesthinspfontthinspquethinspceux-cithinspretrouventthinspleurthinsppouvoirthinspdrsquoachatthinspetthinspquethinsplrsquoinflationthinspinduitethinspcompensethinsplathinspdeacutevaluationthinspinitiale

LathinspbaissethinspduthinspcoucirctthinspduthinsptravailthinspreacutesultantthinspdesthinspbaissesthinspdethinspchargesthinspathinsplesthinspmecircmesthinspeffetsthinspParthinspexemplethinsplesthinspsalarieacutesthinspdevantthinspacquitterthinspunethinspTVAthinspsocialethinsppourthinspfinancerthinsplesthinspallegravegementsthinspconstatentthinspunethinspbaissethinspdethinspleurthinsppouvoirthinspdrsquoachatthinspmecircmethinspsithinspleurthinspsalairethinspnetthinspnominalthinspnrsquoathinsppasthinspvarieacutethinspetthinspreacuteclamentthinspunethinsphaussethinspdethinspcelui-cithinspLrsquoutiliteacutethinspdrsquounethinspmesurethinspdrsquoexoneacuterationthinspdeacutependthinspdoncthinspuniquementthinspdethinsplathinspcapaciteacutethinspduthinspgouvernementthinspagravethinspprofiterthinspdethinspcettethinsppeacuteriodethinspougravethinsplesthinspacteursthinspontthinspunethinspvisionthinspconfusethinspouthinspdeacuteformeacuteethinspduthinspsystegravemethinspdethinspprixthinsppourthinspengagerthinspdesthinspreacuteformesthinsplaquothinspstructurellesthinspraquothinspCrsquoestthinsppourquoi les plus sceptiques estiment que seules ces derniegraveres sont reacuteellementthinsppertinentesthinspetthinspqursquoilthinspnrsquoestthinspnulthinspbesointhinspdethinsplesthinspfairethinsppreacuteceacutederthinspdrsquounethinspdeacutevaluation

- 12 -

OnthinspremarquerathinspcependantthinspquethinspcertainsthinsplaquothinspprixthinspraquothinspinitiauxthinspcommethinsplethinspniveauthinspduthinspsalairethinspminimumthinspdeacutependentthinspdethinsplathinsploithinspetthinspnonthinspdethinsplrsquoeacutequilibrethinspstructurelthinspduthinspcoucirctthinspdesthinspfacteursthinspUnethinspreacuteductionthinspnominalethinspduthinspsalairethinspminimumthinspseraitthinsprefuseacuteethinspparthinsplesthinsppartenairesthinspsociauxthinspetthinsppolitiquementthinspdangereusethinspUnthinspfinancementthinspdesthinspallegravegementsthinspdethinspchargesthinspparthinspunethinsphaussethinspdethinspTVAthinspenthinsprevanchethinsppeutthinspinduirethinspunethinspdiminutionthinspduthinsppouvoirthinspdrsquoachatthinspduthinspsalairethinspminimumthinspetthinspdoncthinspaboutirthinspauthinspmecircmethinspreacutesultatthinspselonthinspunthinspmeacutecanismethinspplusthinspopaquethinspetthinspdoncthinsppolitiquementthinspplusthinspacceptablethinspLrsquoinflationthinspdesthinspprixthinsptaxesthinspcomprisesthinspoccultethinspalorsthinsplathinspredistributionthinspdesthinspressourcesthinspfinalementthinspopeacutereacuteethinspUtiliseacuteethinsppourthinspintroduirethinspdesthinspreacuteformesthinspstructurellesthinspetthinspeacuteventuellementthinspreneacutegocierthinspenthinspdouceurthinspcertainsthinspprixthinspunethinsplaquothinspdeacutevaluationthinspsalarialethinspraquothinsppeutthinspainsithinspprovoquerthinspunethinspmodificationthinspdurablethinspdethinsplathinspstructurethinspdesthinspcoucirctsthinspeacuteventuellementthinspplusthinspfavorablethinspagravethinsplrsquoemploithinspetthinspagravethinsplathinspcompeacutetitiviteacute

Lrsquoalleacutegement des charges est-il lrsquooutil le plus efficace pour soutenir les secteurs dont la prospeacuteriteacute diffuse dans lrsquoensemble de lrsquoeacuteconomie

DesthinspeacuteconomistesthinspcommethinspEricthinspHeyerthinspalorsthinspdirecteurthinspscientifiquethinspdethinsplrsquoOFCE11thinspfaisaientthinspobserverthinspquethinspsithinsplrsquoonthinspveutthinspsoutenirthinspenthinspprioriteacutethinsplrsquoindustrie sans mesure sectorielle proscrite par les regraveglements communautairesthinspilthinspfautthinspprivileacutegierthinsplesthinspmesuresthinspgeacuteneacuteralesthinspdontthinsplrsquoindustriethinspcaptethinsplrsquoessentielthinspdesthinspbeacuteneacuteficesthinspcommethinsplethinspsoutienthinspagravethinsplathinsprecherchethinsp(Creacuteditthinspdrsquoimpocirctthinsprecherche)thinspouthinspagravethinsplrsquoinvestissementthinsp(sur-amortissementthinspdesthinspinvestissementsthinspautoriseacutethinspjusqursquoauthinspprintempsthinsp2017)thinspOnthinsppeutthinspprolongerthinsplethinspraisonnementthinspetthinspfairethinspvaloirthinspquethinsplathinspsuppressionthinspdesthinspimpocirctsthinspfixesthinspdethinspproductionthinsp(deacutecorreacuteleacutesthinspdesthinspreacutesultatsthinspdethinsplrsquoentreprisethinspagravethinspreboursthinspdethinsptoutethinsplogiquethinspfiscalethinspetthinspplusthinsplourdsthinspenthinspFrancethinspquethinspchezthinspnosthinspvoisins)thinspetthinspquethinsplathinspconsolidationthinspdesthinspdispositifsthinspenthinspfaveurthinspdethinsplathinsprecherchethinspdethinsplathinspformationthinspdethinsplrsquoinvestissementthinspetthinspdethinsplrsquoexportationthinsprestentthinspdesthinspenjeuxthinspprioritairesthinsppourthinsplrsquoindustriethinspetthinsplrsquoeacuteconomiethinspfranccedilaises

Cependantthinspmecircmethinspsithinspunethinspreacuteflexionthinspglobalethinspsurthinsplethinspsystegravemethinspfiscalthinspetthinspsurthinsplesthinspmesuresthinspenthinspfaveurthinspdethinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinspestthinsptoujoursthinspopportunethinspnotonsthinspagravethinspcourtthinsptermethinspqursquounethinspdiscussionthinspestthinspouvertethinspsurthinsplesthinspseulsthinspalleacutegements de charge

11 - CICE Pacte de responsabiliteacutehellip Quels sont les effets des alleacutegements du coucirct du travail sur la compeacutetitiviteacute et lrsquoemploi Compte-rendu de la confeacuterence tenue le 17-09-2015 agrave Paris

Utiliseacutee pour introduire des reacuteformes structurelles et eacuteventuellement reneacutegocier en douceur certains prix une laquo deacutevaluation salariale raquo peut ainsi provoquer une modification durable de la structure des coucircts eacuteventuellement plus favorable agrave lrsquoemploi et agrave la compeacutetitiviteacute

- 13 -

AvantthinspdethinspfairethinspdesthinsprecommandationsthinspilthinspconvientthinspdethinsprappelerthinspavecthinspPierre-NoeumllthinspGiraud12thinspqursquounethinsppolitiquethinsppubliquethinspsethinspconccediloitthinspenthinspcinqthinspeacutetapesthinspthinspanalysethinspprospectivethinspdesthinspbesoinsthinspchoixthinspdethinsplrsquoobjectifthinsppreacuteconisationthinspdesthinsppolitiquesthinspservantthinspagravethinspatteindrethinspcetthinspobjectifthinspmisethinspenthinspœuvrethinspdesthinspmesuresthinsplaquothinsppolitiquementthinspfaisablesthinspetthinspadmissiblesthinspraquothinspetthinspenfinthinspeacutevaluationthinspdethinsplrsquoimpactthinspdesthinspmesuresthinspprises

Lesthinspeacuteconomistesthinsppeuventthinspleacutegitimementthinspcontribuerthinspauxthinspeacutetapesthinspimpairesthinspcrsquoest-agrave-direthinspexpliciterthinsplesthinspmeacutecanismesthinspenthinspjeuthinspetthinsplesthinspfutursthinspprobablesthinsptrouverthinsplathinspmaniegraverethinspoptimalethinspdrsquoatteindrethinspunthinspobjectifthinspfixeacutethinspetthinspeacutevaluerthinsplesthinspreacutesultatsthinspdrsquounethinsppolitiquethinspLesthinspeacutetapesthinsppairesthinsprelegraveventthinspauthinspcontrairethinspdrsquounthinsparbitragethinsppolitiquethinspthinspdeacuteciderthinspdesthinspobjectifsthinspmettrethinspenthinspœuvrethinspdesthinspmesuresthinspacceptablesthinsp

NousthinspnousthinspefforccedilonsthinspdrsquoeacuteviterthinsplethinspmeacutelangethinspdesthinspgenresthinspdansthinsplesthinsplignesthinspquithinspsuiventthinspCommethinspdansthinsptoutthinspchoixthinspstrateacutegiquethinspilthinspexistethinspdesthinsplaquothinspoptionsthinspsansthinspregretsthinspraquothinspcrsquoest-agrave-direthinspquithinspsontthinsppertinentesthinspquelsthinspquethinspsoientthinsplesthinspobjectifsthinsppoursuivisthinspDrsquoautresthinspchoixthinspdeacutependentthinspdrsquoarbitragesthinsppolitiquesthinspcommethinsplathinspreacutepartitionthinspduthinsptransfertthinspdethinsplathinsppressionthinspfiscalethinspEnfinthinspdrsquoautresthinspactionsthinspsouhaitablesthinspdeacutependentthinspdethinspneacutegociationsthinspeuropeacuteennesthinspetthinspinternationalesthinspetthinspdoncthinspdethinsplrsquoeacutelaborationthinspdrsquounthinspconsensusthinspquithinspdeacutepassethinsplesthinspseulsthinspacteursthinspfranccedilais

Trois options sans regrets

Ameacuteliorer lrsquoefficaciteacute du systegraveme de formation initiale et continue

BaisserthinsplethinspcoucirctthinspduthinsptravailthinspnethinspsertthinspagravethinsprienthinspsithinsplesthinspentreprisesthinspnethinsptrouventthinsppasthinspdethinspcandidatsthinspmaicirctrisantthinsplesthinspcompeacutetencesthinspdontthinspellesthinspontthinspbesointhinspouthinspcapablesthinspdethinsplesthinspacqueacuterirthinsprapidementthinspSansthinspunethinspameacuteliorationthinspsubstantiellethinspdethinspnotrethinspsystegravemethinspdethinspformationthinspetthinspdethinsplrsquoattractiviteacutethinspdesthinspmeacutetiersthinspenthinsptensionthinspmecircmethinsplesthinspentreprisesthinspayantthinspdethinspbellesthinspperspectivesthinspdethinspcroissancethinspetthinspdesthinspcapaciteacutesthinspdrsquoinvestissementthinspdevrontthinspproduirethinspailleursthinspquellesthinspquethinspsoientthinsplesthinspincitationsthinspagravethinspembaucherthinspenthinspFrancethinsp

Ameacuteliorer lrsquoefficaciteacute des services publics et des prestations sociales

Lathinspremarquethinspestthinsptrivialethinspmaisthinsplesthinspreacutesultatsthinspdrsquounthinspallegravegementthinspdesthinspchargesthinspsontthinspdrsquoautantthinspplusthinspprobantsthinspquethinspcethinspquithinspestthinspdonneacutethinspdrsquounethinspmain nrsquoest pas repris de lrsquoautre par un alourdissement drsquoautres preacutelegravevementsthinspcrsquoest-agrave-direthinspsithinspcetthinspallegravegementthinsptraduitthinspauthinspmoinsthinspenthinsppartiethinspunethinspbaissethinspdethinsplathinsppressionthinspfiscalethinspglobale13thinspCrsquoestthinspcethinspquithinspsrsquoestthinsppasseacutethinspenthinspSuegravedethinspdansthinsplesthinspanneacuteesthinsp1990thinspgracirccethinspagravethinspdrsquoambitieusesthinspreacuteformesthinspduthinspsecteurthinsppublic14

Recommandations

12 - Pierre-Noeumll Giraud op cit13 - Ce que confirment et preacutecisent quantitativement des simulations de Gilles Koleacuteda meneacutees dans le cadre de lrsquoeacutetude preacuteciteacutee reacutealiseacutee pour La Fabrique de lrsquoindustrie14 - Bourdu E (2013) Les transformations du modegravele eacuteconomique sueacutedois Presses des Mines

Sans une ameacutelioration substantielle de notre systegraveme de formation et de lrsquoattractiviteacute des meacutetiers en tension mecircme les entreprises ayant de belles perspectives de croissance et des capaciteacutes drsquoinvestissement devront produire ailleurs quelles que soient les incitations agrave embaucher en France

- 14 -

Diminuer les charges sur le travail

Quelsthinspquethinspsoientthinsplesthinspdeacutebatsthinsptechniquesthinspetthinsppolitiquesthinspsurthinsplethinspsceacutenariothinsple plus pertinent il serait logique de minimiser les charges sur lethinsptravailthinspquithinsppeacutenalisentthinsplrsquoemploithinspenthinspFrancethinspetthinspdrsquoaugmenterthinsplesthinspchargesthinspsurthinsplesthinspcomportementsthinspnuisiblesthinspcommethinsplathinspproductionthinspdethinspsourcesthinspdethinspnuisancesthinspouthinsplethinspmanquethinspdethinspresponsabiliteacutethinspsocialethinspetthinspenvironnementalethinspLathinspdiminutionthinspdesthinspchargesthinspassisesthinspsurthinsplesthinspsalairesthinspvathinspeacutegalementthinspdansthinsplethinspsensthinspsouhaitablethinspdrsquounethinspconvergencethinspdesthinspfiscaliteacutesthinspetthinspsystegravemesthinspdethinsptransfertsthinspsociauxthinspeuropeacuteensthinspEnthinspeffetthinspsithinsplathinspfiscaliteacutethinspglobalethinsppesantthinspsurthinsplethinsptravailthinsp(exprimeacuteethinspenthinsppointsthinspduthinspsalairethinspsuper-brut)thinspnrsquoestthinsppasthinsptregravesthinspdiffeacuterentethinspenthinspFrancethinspetthinspdansthinsplesthinsppaysthinspagravethinsphautthinspniveauthinspdethinspservicesthinsppublicsthinspcommethinsplrsquoAllemagnethinspouthinsplathinspSuegravede15 les autresthinsppaysthinsppreacutelegraveventthinspnettementthinspmoinsthinspdethinspchargesthinsplaquothinsppatronalesthinspraquothinspsurthinsplesthinspsalairesthinspCecithinsprendthinspunthinspingeacutenieurthinspfranccedilaisthinspjusqursquoagravethinsp30thinspthinspplusthinspcherthinsppourthinspsonthinspentreprisethinspquethinspsonthinsphomologuethinspallemandthinspagravethinspsalairethinspbrutthinspeacutegalthinspet risque de dissuader les multinationales de localiser en France des activiteacutesthinspagravethinspfortethinspvaleurthinspajouteacuteethinspetthinspagravethinspfortthinspeffetthinspdrsquoentraicircnementthinsppourthinsplrsquoeacuteconomie

Lrsquoamplitudethinsplethinsprythmethinspetthinsplethinspphasagethinspdrsquounethinsptellethinspreacuteformethinspenthinsprevanchethinspdeacutependentthinspdrsquoarbitragesthinsppolitiquesthinsp(quelsthinspobjectifsthinspprivileacutegierthinspetthinspquelsthinsptransfertsthinspsurthinspdrsquoautresthinsprecettesthinsp)thinspexposeacutesthinspdansthinsplathinspsectionthinspsuivante

Choix relevant drsquoarbitrages politiques

Le choix du ciblage des alleacutegements

Crsquoestthinspauxthinspdeacutecideursthinsppolitiquesthinspqursquoilthinspappartientthinspdethinspfixerthinspapregravesthinspconcertationthinspcethinspqursquoestthinsplethinspjustethinspniveauthinspacceptablethinspdesthinspprestationsthinspuniversellesthinsp(indemnisationthinspduthinspchocircmagethinspcouverturethinspmaladiehellip)thinspAgravethinspeuxthinspeacutegalementthinspdethinspdeacuteterminerthinsplethinspcompromisthinspentrethinsplathinspcreacuteationthinspdrsquoemplois agrave court terme drsquoune part et le renforcement de la compeacutetitiviteacutethinspetthinspdethinsplrsquoemploithinspqualifieacutethinspdrsquoautrethinsppartthinspAgravethinspeuxthinspencorethinspdrsquoeacutetablirthinsplethinspbonthinspniveauthinspdrsquoengagementthinspdethinspnotrethinspeacuteconomiethinspdansthinsplathinsptransitionthinspeacutenergeacutetiquethinsp(taxationthinspdesthinspeacutemissionsthinspincitationsthinspauxthinspinvestissementsthinspdrsquoefficaciteacutethinspeacutenergeacutetique)thinspdrsquoencouragementthinspdethinspnosthinspentreprisesthinspagravethinspsethinspmoderniserthinspetthinspdrsquoambitionthinsppourthinspredeacutefinirthinsplesthinspregraveglesthinspduthinspcommerce international

AucunthinspdethinspcesthinspobjectifsthinspnethinsppeutthinspecirctrethinspcomplegravetementthinspneacutegligeacutethinspLethinspdosagethinspdes alleacutegements de charges par tranches de salaires deacutepend donc des prioriteacutesthinsprespectivesthinspdonneacuteesthinspauthinspcourtthinspetthinspauthinsplongthinsptermethinspSithinsplrsquoonthinspprendthinspenthinspcomptethinsplathinspsimpliciteacutethinspdethinsplrsquooutilthinspsonthinspcoucirctthinspadministratifthinsplathinspfaciliteacutethinspagravethinspmettrethinspenthinspœuvrethinsplathinspreacuteformethinspunethinspsolutionthinsppossiblethinspestthinspdethinsptransformerthinspenthinspbaissethinspdethinspchargesthinsplethinspCICEthinspetthinspdrsquoaugmenterthinsplethinspplafondthinspdesthinspsalairesthinspconcerneacutesthinsp(aujourdrsquohuithinsp16thinspagravethinsp25thinspSMIC)thinspauthinspniveauthinspdethinsp35thinspagravethinsp4thinspSMICthinsp

15 - Voir httpswwwfipecofrpdf020663100201506254283pdf

Si la fiscaliteacute globale pesant sur le travail nrsquoest pas tregraves diffeacuterente en France et dans les pays agrave haut niveau de services publics comme lrsquoAllemagne ou la Suegravede les autres pays preacutelegravevent nettement moins de charges laquo patronales raquo sur les salaires

- 15 -

Sansthinspmettrethinspenthinspcausethinsplesthinspeffortsthinspcibleacutesthinspsurthinsplesthinsppetitsthinspsalairesthinspcettethinspextensionthinspdesthinspallegravegementsthinspdethinspchargesthinspcontribueraitthinspagravethinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinspdesthinspentreprisesthinspindustriellesthinspetthinspdesthinspservicesthinspexportables16

Lrsquoexemple inspirant drsquoune profonde reacuteforme fiscale en Suegravede

LathinspSuegravedethinspfournitthinspunethinspsourcethinspdrsquoinspirationthinspinteacuteressantethinspDepuisthinsples anneacutees 1990 et apregraves une large et longue concertation exemplairethinsplesthinspchargesthinspportantthinspsurthinsplethinsptravailthinspetthinspsurthinsplethinspcapitalthinspontthinspfortementthinspdiminueacutethinspgracirccethinspagravethinspunethinspaugmentationthinspdethinsplrsquoefficaciteacutethinspdesthinspservicesthinsppublicsthinspetthinspdesthinspprestationsthinspsocialesthinspetthinspsurtoutthinspdesthinspimpocirctsthinspsurthinsplesthinsprevenusthinspfinauxthinspdesthinspparticuliersthinspDethinspplusthinspunethinspfiscaliteacutethinspenvironnementalethinspvolontaristethinspathinspeacuteteacutethinspprogrammeacuteethinspetthinspprogressivementthinspmisethinspenthinspplacethinspconduisantthinsplethinsppaysthinspagravethinspfairethinspplusthinspquethinspdoublerthinspsonthinspefficaciteacutethinspeacutenergeacutetiquethinsp

CependantthinspsithinsplathinspSuegravedethinsppeutthinsptaxerthinsplathinspconsommationthinspdiffusethinspdrsquoeacutenergiethinspdesthinspparticuliersthinspetthinspdesthinspentreprisesthinspenthinsppreacutelevantthinspsurthinsplesthinspcarburantsthinspunethinsptaxethinspdethinsp120thinspeurothinspparthinsptonnethinspdethinspcarbonethinspeacutemisthinspellethinspsethinspheurtethinspauxthinspregraveglesthinspdethinspcommerce europeacuteennes et internationales pour eacutetendre les incitations auxthinspentreprisesthinspgrandesthinspconsommatricesthinspdrsquoeacutenergiethinsp(soumisesthinspauthinspsystegravemethinspeuropeacuteenthinspdrsquoeacutechangethinspdethinspdroitsthinspdrsquoeacutemission)thinspetthinspsurtoutthinsppourthinsptaxerthinsplesthinspimportationsthinspsurthinspleursthinspconsommationsthinspincorporeacuteesthinspafinthinspdrsquoeacuteviterthinspdesthinsplaquothinspfuitesthinspcarbonethinspraquo17thinspPourthinspecirctrethinspefficacesthinspetthinspcoheacuterentesthinsplesthinspreacuteformesthinspsouhaitablesthinspsupposentthinspdoncthinspunethinspmeilleurethinspconcertationthinspetthinspcoopeacuteration europeacuteenne et internationale

Une coopeacuteration europeacuteenne et internationale renforceacutee

Un renforcement de la coopeacuteration europeacuteenne est neacutecessaire pour eacuteviterthinspdesthinspdistorsionsthinsppeacutenalisantesthinspauthinspseinthinspdethinsplathinspzonethinspcertainsthinsppaysthinsptaxantthinspplutocirctthinsplethinsptravailthinspdrsquoautresthinsplathinspconsommationthinspdrsquoeacutenergiethinspdrsquoautresthinsplesthinsprevenusthinsptandisthinspquethinspdrsquoautresthinspoffrentthinspunthinspniveauthinspmoindrethinspdethinspprotectionthinspouthinspdrsquoinfrastructuresthinsppubliquesthinspIlthinspfautthinspaussithinspplusthinspdethinspcoopeacuterationthinsppourthinspunethinsptaxationthinspdesthinspexternaliteacutesthinspouthinspparthinspexemplethinsppourthinspdiminuerthinsplesthinspquotasthinspdethinspdroitsthinspdrsquoeacutemissionthinspdethinspgazthinspagravethinspeffetthinspdethinspserrethinsp(ETS)thinspetthinspenthinspfairethinspmonterthinsplesthinspprix18

16 - Agrave terme une baisse geacuteneacuteraliseacutee des preacutelegravevements sociaux coupleacutee agrave un financement des prestations sociales par lrsquoimpocirct est agrave la fois plus pertinente sur le plan eacuteconomique et convergente avec ce que font nos voisins allemands et scandinaves mais un tel redeacuteploiement prendra du temps en raison de lrsquoimportance des coucircts agrave transfeacuterer17 - Weil T (2017) Transition eacutecologique et compeacutetitiviteacute industrielle lrsquoexemple sueacutedois Publieacute sur theconversationcom18 - Pour une meilleure efficaciteacute eacuteconomique du systegraveme drsquoincitations la taxe sur les eacutemissions diffuses et les quotas sur les eacutemissions concentreacutees devraient conduire agrave des prix voisins pour la tonne de gaz agrave effet de serre eacutemise et creacuteer une incitation agrave lrsquoefficaciteacute sans distorsions au sein de la zone europeacuteenne

La Suegravede fournit une source drsquoinspiration inteacuteressante Depuis les anneacutees 1990 et apregraves une large et longue concertation exemplaire les charges portant sur le travail et sur le capital ont fortement diminueacute gracircce agrave une augmentation de lrsquoefficaciteacute des services publics et des prestations sociales et surtout des impocircts sur les revenus finaux des particuliers

En savoir plus

Bourdu E 2013 Les transformations du modegravele eacuteconomique sueacutedois La Fabrique de lrsquoindustrie Presses des Mines juillet

Koleda G 2015 Alleacutegements du coucirct du travail La Fabrique de lrsquoindustrie Presses des Mines juin Frocrain P Giraud PN 2016 Dynamique des emplois exposeacutes et abriteacutes en France La Fabrique de lrsquoindustrie Presses des Mines novembre

Brun-Schammeacute A Desplatz R Naboulet A 2017 Les exoneacuterations geacuteneacuterales de cotisations rapport 2017 du COSAPE France Strateacutegie juillet

Pour reacuteagir agrave cette note vous pouvez contacter Thierry Weil (thierryweilla-fabriquefr)

LaFabriqueDeLIndustrie

LFI_LaFabrique

La Fabrique de lrsquoindustrie81 boulevard Saint-Michel ndash 75005 Pariswwwla-fabriquefr

Enfinthinspunethinspcoopeacuterationthinspeuropeacuteennethinspestthinspindispensablethinsppourthinsptaxerthinspouthinspinterdirethinspcertainesthinspnuisancesthinsp(eacutemissionsthinsppolluantesthinspconditionsthinspdethinsptravailthinspnonthinspconformesthinspauxthinspnormesthinspeuropeacuteennesthinspproduitsthinsppreacutesentantthinspdesthinsprisquesthinsppourthinsplethinspconsommateurthinsptelsthinspquethinsplethinsptabacthinspouthinsplesthinspperturbateursthinspendocriniens)thinspsansthinspcreacuteerthinspdethinspdistorsionsthinspcontrairesthinspauxthinsptraiteacutesthinspdethinspcommercethinspinternationalthinspSithinspcertainsthinspmodesthinspdethinspproductionthinspenthinspEuropethinspsontthinspproscritsthinspouthinsplourdementthinsptaxeacutesthinspilthinspfautthinspquethinsplesthinspproduitsthinspdethinsppaysthinspayantthinspdesthinspregraveglesthinspmoinsthinspexigeantesthinspsoientthinspinterditsthinspouthinsptaxeacutesthinspagravethinspleurthinspentreacuteethinspenthinspEuropethinsppourthinspquethinsplathinspconcurrencethinspsoitthinspeacutequitable

CethinspbesointhinspdrsquounethinspplusthinspgrandethinspcoopeacuterationthinspeuropeacuteennethinspetthinspmondialethinsplimitethinspnosthinspmargesthinspdethinspmanœuvrethinspmaisthinspnethinspsauraitthinspecirctrethinspunthinsppreacutetextethinsppourthinspnethinsppasthinsplesthinsputiliserthinspLrsquoexemplethinspsueacutedoisthinspmontrethinspqursquoonthinsppeutthinspfairethinspbeaucoupthinspmalgreacutethinsplesthinspcontraintesthinspeuropeacuteennesthinspetthinspenthinsprestantthinspdansthinsplethinspcadrethinspactuelthinspduthinspcommercethinspmondialthinspFairethinspdegravesthinspaujourdrsquohuithinspdesthinspreacuteformesthinspcourageusesthinspetthinspefficacesthinsprenforcethinspnotrethinspcompeacutetitiviteacutethinspnousthinspaide agrave faire reacutegresser le chocircmage et nous met en meilleure position pourthinspneacutegocierthinspavecthinspnosthinsppartenairesthinsp

Page 5: Allégements des charges sociales - La Fabrique de l ... · Allégements des charges sociales : comprendre le débat en cours Les Synthèses de La Fabrique Numéro 18 - Février 2018

- 5 -

3 - Pierre-Noeumll Giraud Lrsquohomme inutile Odile Jacob Paris 2016

AvantthinspdethinspdiscuterthinspplusthinspenthinspdeacutetailthinsplesthinspvertusthinspetthinsplesthinsplimitesthinspdethinspcesthinspthegravesesthinsprappelonsthinsptroisthinspquestionsthinspquithinspjouentthinspunthinsprocirclethinspdeacuteterminantthinspdansthinsplrsquoefficaciteacutethinspdesthinspmesuresthinspconsideacutereacuteesthinspQuithinspvathinspbeacuteneacuteficierthinspdesthinspmargesthinspsuppleacutementaires de lrsquoentreprise lieacutees agrave ces allegravegements de charges QuethinspvontthinspfairethinsplesthinspbeacuteneacuteficiairesthinspdesthinspressourcesthinspsuppleacutementairesthinspqursquoilsthinspreccediloiventthinspthinspEnfinthinspcommentthinspserontthinspfinanceacuteesthinspouthinspcompenseacuteesthinspcesthinspmesuresthinspdrsquoallegravegementthinspetthinspquelsthinspvontthinspecirctrethinsplesthinspbeacuteneacuteficiairesthinspfinauxthinsp

Qui va beacuteneacuteficier des marges gagneacutees par lrsquoentreprise et avec quelles conseacutequences

LesthinspeacuteconomiesthinspfaitesthinspparthinsplrsquoentreprisethinspgracirccethinspauxthinspallegravegementsthinspdethinspchargesthinsppeuventthinspecirctrethinspredistribueacuteesthinspthinspauxthinspclientsthinspviathinsplathinspbaissethinspduthinspprixthinspdethinspventethinspdesthinspproduitsthinspauxthinspsalarieacutesthinspagravethinsptraversthinspdesthinspaugmentationsthinspdethinspsalairethinspauxthinspactionnairesthinspsousthinsplathinspformethinspdrsquounethinspaugmentationthinspdesthinspdividendesthinspetthinspagravethinspsesthinspfondsthinsppropresthinspafinthinspdethinspfinancerthinspdethinspnouveauxthinspinvestissementsthinspouthinspdethinspdiminuerthinspsonthinspendettementthinspEllesthinsppeuventthinspaussithinsppermettrethinspagravethinsplrsquoentreprisethinspdethinspfairethinspdethinspnouvellesthinspembauchesthinspsithinspsonthinspactiviteacutethinspestthinsplimiteacuteethinspparthinsplethinspmanquethinspdethinsppersonnelthinspavecthinspunthinspeffetthinspimmeacutediatthinspsurthinsplrsquoemploi

SeulethinsplathinspbaissethinspdesthinspprixthinspdethinspventethinspsethinsptraduitthinspparthinspunethinspameacuteliorationthinspdirectethinspetthinspimmeacutediatethinspdethinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinspdethinsplrsquoentreprisethinspCelathinsppeutthinspeacutegalementthinspameacuteliorerthinsplathinspbalancethinspcommercialethinspdiminuerthinsplathinspdettethinspnationalethinspetthinsppermettre une croissance plus forte

Drsquounthinspautrethinspcocircteacutethinsplethinsppouvoirthinspdrsquoachatthinspdistribueacutethinspagravethinsplrsquoensemblethinspdesthinspacteursthinspse traduit par une augmentation de leur consommation et de leurs investissementsthinspLrsquoeffetthinspsurthinsplrsquoemploithinspenthinspFrancethinspdethinspcethinspsuppleacutementthinspdethinspconsommationthinspdeacutependthinspnotammentthinspduthinspniveauthinspdethinsppreacutefeacuterencethinspdesthinspconsommateurs pour lrsquooffre domestique3thinspSelonthinspqursquoilsthinspirontthinspplusthinspsouventthinspauthinsprestaurantthinspetthinspauthinspspectaclethinspouthinspqursquoilsthinspregarderontthinspdesthinspfilmsthinspameacutericainsthinspsurthinspdesthinspteacuteleacuteviseursthinsptaiumlwanaisthinspleurthinspconsommationthinspsuppleacutementairethinspbeacuteneacuteficierathinspplusthinspouthinspmoinsthinspagravethinsplrsquoeacuteconomiethinsplocalethinspetthinspagravethinsplrsquoemploi en France

SithinsplrsquoentreprisethinsputilisethinspsonthinspsuppleacutementthinspdethinspmargesthinsppourthinspinvestirthinspparthinspexemplethinspdansthinspsonthinspoutilthinspdethinspproductionthinspdansthinsplathinspformationthinspdethinspsesthinspsalarieacutesthinspdansthinsplrsquoinnovationthinspouthinspdansthinspsonthinspexpansionthinspinternationalethinspellethinsprenforcethinspagravethinsptermethinspsathinspcompeacutetitiviteacutethinspSithinspellethinspameacuteliorethinspsesthinspfondsthinsppropres elle reacuteduit les charges lieacutees agrave son endettement et renforce sathinspcapaciteacutethinspdrsquoinvestissementthinspfuturethinspSithinspcethinspsontthinsplesthinspactionnairesthinspquithinspcaptentthinsplathinspmargethinspsousthinspformethinspdethinspdividendesthinspilsthinsputiliserontthinspunethinsppartiethinspdethinspleurthinspeacutepargnethinsppourthinspinvestirthinspdansthinspdrsquoautresthinspentreprisesthinspauthinsppotentielthinspdethinspcroissancethinsppeut-ecirctrethinspsupeacuterieur

Si lrsquoentreprise utilise son suppleacutement de marges pour investir par exemple dans son outil de production dans la formation de ses salarieacutes dans lrsquoinnovation ou dans son expansion internationale elle renforce agrave terme sa compeacutetitiviteacute

Ce qursquoon oublie souvent de rappeler

- 6 -

CethinsppremierthinspinventairethinspnrsquoeacutepuisethinsppasthinsplathinsplistethinspdesthinspliensthinspdethinspcausaliteacutethinspparfoisthinspplusthinspindirectsthinsppouvantthinspexisterthinspentrethinspdesthinspalleacutegementsthinspdethinspchargesthinspetthinspunthinspsurcroicirctthinspdethinspcompeacutetitiviteacutethinspOrthinsplathinsppreacutevisionthinspetthinsplathinspmodeacutelisationthinspdethinspcesthinspcomportementsthinspdethinspmargethinsp(crsquoest-agrave-direthinspdethinsplathinspmaniegraverethinspdontthinsplrsquoentreprisethinspdistribuethinspsesthinspmargesthinspsuppleacutementairesthinspetthinspagravethinspquoithinsplesthinspbeacuteneacuteficiairesthinspaffectentthinspleurthinspsuppleacutementthinspdethinsppouvoirthinspdrsquoachat)thinspestthinsptregravesthinspdeacutelicatethinspetthinspfragilisethinspdrsquoautantthinsplesthinsppreacutedictionsthinspdesthinspdiversesthinspthegravesesthinspexamineacuteesthinsp

Un flou sur le bouclage macroeacuteconomique

IlthinspnrsquoythinspathinsppasthinspdethinspdeacutejeunerthinspgratuitthinspchezthinsplesthinspeacuteconomistesthinspAgravethinspmoinsthinspdrsquoeacuteconomiesthinspimportantesthinspsurthinsplethinspbudgetthinspdethinsplrsquoEacutetatthinspouthinspdethinsplathinspprotectionthinspsocialethinsplesthinspallegravegementsthinspdethinspchargesthinspdoiventthinspecirctrethinspcompenseacutesthinspparthinspdrsquoautresthinsprecettesthinspetthinspnethinspconstituentthinspdoncthinspqursquounthinsptransfertthinspversthinspdrsquoautresthinspcontributionsthinspOrthinsptoutesthinsplesthinspthegravesesthinspenthinsppreacutesencethinspnethinspprennentthinsppasthinspenthinspcomptethinsplesthinspvariationsthinspdethinsprevenusthinspreacuteelsthinspdethinspchaquethinspcateacutegoriethinspapregravesthinspredistributionthinspSithinspparthinspexemplethinsplesthinspalleacutegementsthinspsontthinspfinanceacutesthinspparthinspunethinsplaquothinspTVAthinspsocialethinspraquothinsptoutthinspouthinsppartiethinspduthinsppouvoirthinspdrsquoachatthinspdistribueacutethinspauxthinspconsommateursthinspnationauxthinspestthinsprepristhinspLesthinspraisonnementsthinspdethinsplathinspsectionthinsppreacuteceacutedentethinspsurthinsplrsquoutilisationthinspduthinsppouvoirthinspdrsquoachatthinspdesthinspacteursthinspdoiventthinspreposerthinspnonthinsppasthinspsurthinsplathinspdistributionthinspdirectethinspmaisthinspsurthinsplethinspbilanthinspnetthinspapregravesthinspprisethinspenthinspcomptethinspdesthinsppreacutelegravevementsthinspneacutecessairesthinspauthinspfinancementthinspdesthinspalleacutegements

Lesthinspeffetsthinspsurthinsplrsquoemploithinspsontthinspdoncthinspsouventthinspdeacutecevantsthinspcarthinsplesthinspeffetsthinsppositifs des alleacutegements sont en partie compenseacutes par les effets reacutecessifsthinspdesthinspnouveauxthinspdispositifsthinspdethinspfinancementthinspdesthinspmissionsthinspdethinspsolidariteacutethinspsocialethinspouthinspdethinspservicethinsppublicthinspEnthinspoutrethinspagravethinsplongthinsptermethinsplorsquethinsplesthinspalleacutegementsthinspvisentthinspagravethinspaugmenterthinsplathinsppartthinspdrsquoemploisthinspnonthinspqualifieacutesthinspcelathinspralentitthinsplesthinspgainsthinspdethinspproductiviteacutethinsppegravesethinspsurthinsplathinspcroissancethinsppotentiellethinspet donc sur les futures creacuteations drsquoemplois

Enthinsprevanchethinsplesthinspeffetsthinspdirectsthinspsurthinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinsplorsquethinsplrsquoentreprisethinspreacutepercutethinspunethinsppartiethinspdesthinspalleacutegementsthinspsurthinspsesthinspprixthinspdethinspventethinspnethinspdeacutependentthinsppasthinspdesthinspmodaliteacutesthinspdethinspfinancementthinsptantthinspquethinspcelles-cithinspeacutepargnentthinsplesthinspentreprisesthinspthinspnosthinspproduitsthinspsontthinspplusthinspattractifsthinspCrsquoestthinsppourthinspcelathinspquethinsplesthinspalleacutegementsthinspontthinsplrsquoeffetthinspglobalthinspdrsquounethinspdeacutevaluationthinspdethinspnotrethinspmonnaie

Outrethinspcesthinspdifficulteacutesthinspcommunesthinsppourthinspeacutevaluerthinspleursthinspeffetsthinsplesthinspdiversesthinspthegravesesthinspeacutenonceacuteesthinsppreacutesententthinspdesthinsplimitationsthinspspeacutecifiquesthinspquethinspnousthinspallonsthinspmaintenantthinspaborderthinsp

Agrave long terme lorsque les alleacutegements visent agrave augmenter la part drsquoemplois non qualifieacutes cela ralentit les gains de productiviteacute pegravese sur la croissance potentielle et donc sur les futures creacuteations drsquoemplois

- 7 -

Baisser le coucirct des bas salaires suscite-t-il la creacuteation drsquoemplois non qualifieacutes

Crsquoestthinspa priorithinspunethinspdesthinspthegravesesthinsplesthinspplusthinspintuitivesthinspPourtantthinspellethinspnrsquoestthinsppasthinspsysteacutematiquementthinspveacuterifieacuteethinspsansthinspquethinsplesthinsptravauxthinspdrsquoeacutevaluationthinspnethinspcomprennentthinsptoujoursthinsplesthinspraisonsthinspduthinspsuccegravesthinspouthinspdethinsplrsquoeacutechecthinspdesthinspdispositifsthinspCettethinspthegravesethinspappellethinspparthinspailleursthinspplusieursthinspremarques

PremiegraverementthinsplesthinspemploisthinspainsithinspcreacuteeacutesthinspsontthinsppeuthinspreacutemuneacutereacutesthinspthinspcelathinsppeutthinspecirctrethinspefficacethinsptantthinspqursquoilthinspythinspathinspunethinspreacuteservethinspdethinspgensthinsppeuthinspqualifieacutesthinspdeacutesireuxthinspdethinsptrouverthinsprapidementthinspunthinspemploithinspIlthinspsrsquoagitthinspdoncthinspdrsquounthinspchoixthinspdeacutelibeacutereacutethinspdethinspreacuteductionthinsprapidethinspduthinspchocircmagethinspauthinspdeacutetrimentthinspdesthinspgainsthinspdethinspproductiviteacutethinspetthinspdonc de la croissance potentielle

Sithinsplesthinspalleacutegementsthinspsontthinspconcentreacutesthinspsurthinspcettethinspseulethinspcateacutegoriethinspilthinspythinspathinspunthinsprisquethinspdethinspcreacuteerthinspdesthinsplaquothinsptrappesthinspagravethinspbasthinspsalairesthinspraquothinspthinsplethinsptravailleurthinsppeuthinspqualifieacutethinspeacutetantthinspbeaucoupthinspmoinsthinspcherthinspquethinspceluithinspquithinspathinspplusthinspdethinspcompeacutetencesthinspduthinspfaitthinspde la non proportionnaliteacute des charges ni lrsquoemployeacute ni lrsquoemployeur ne sontthinspinciteacutesthinspagravethinspinvestirthinspdansthinsplathinspformationthinspetthinspdansthinsplrsquoenrichissementthinspdesthinsptacircches

Certainsthinspavocatsthinspdethinsplathinspmesurethinsppreacutesententthinspdesthinspstatistiquesthinspquithinspcontestentthinsplrsquoexistencethinspdethinspcesthinsplaquothinsptrappesthinspraquo4thinspmontrantthinspquethinsplathinsppopulationthinspcibleacuteethinspbeacuteneacuteficiethinspdrsquoaugmentationsthinspdethinspsalairesthinspsuitethinspauxthinspalleacutegementsthinspMaisthinsponthinspretombethinspalorsthinspsurthinspunthinspautrethinsprisquethinspdrsquoinefficaciteacutethinsppuisquethinspcettethinspaugmentation des salaires annule drsquoautant les effets positifs de la mesure pour lrsquoemploi

Quandthinspbienthinspmecircmethinspcesthinspsalarieacutesthinspnethinspseraientthinsppasthinspenthinspmesurethinspdrsquoobtenirthinspunethinspaugmentationthinsprienthinspnrsquoempecircchethinsplesthinspmembresthinspdethinsplrsquoentreprisethinspenthinspmeilleurethinsppositionthinspdethinspneacutegociationthinsp(employeacutesthinspdeacutetenteursthinspdethinspressourcesthinsprares)thinspouthinsplesthinspactionnairesthinspdethinspcapterthinsplethinspsuppleacutementthinspdethinspmargethinspagravethinspleurthinspprofit

CettethinspquestionthinspdethinsplrsquoeffetthinspdesthinspalleacutegementsthinspsurthinsplrsquoinflationthinspsalarialethinspagravethinspdiffeacuterentsthinspniveauxthinspdethinspreacutemuneacuterationthinspestthinspcrucialethinsppourthinspappreacutecierthinspleurthinspefficaciteacutethinspOrthinspellethinspestthinspencorethinsptregravesthinspcontroverseacuteethinspparmithinsplesthinspchercheursthinspetthinspnethinspfaitthinsptoujoursthinsppasthinsplrsquoobjetthinspdrsquounthinspconsensusthinspempiriquethinspseacuterieuxthinspainsithinspquethinsplethinsprappelaitthinspencorethinspenthinspjuilletthinsp2017thinsplethinsprapportthinspduthinspComiteacutethinspdethinspsuivithinspdesthinspaidesthinsppubliquesthinspauxthinspentreprisesthinsp(Cosape)5

Examen critique des diffeacuterentes thegraveses

4 - Cahuc P (2003) Baisser les charges sociales jusqursquoougrave et comment Revue franccedilaise drsquoeacuteconomie 17(3) 3-545 - httpwwwstrategiegouvfrsitesstrategiegouvfrfilesatomsfilesfs_rapport_cosape_2017pdf

La question de lrsquoeffet des alleacutegements sur lrsquoinflation salariale agrave diffeacuterents niveaux de reacutemuneacuteration est cruciale pour appreacutecier leur efficaciteacute Or elle est encore tregraves controverseacutee parmi les chercheurs

- 8 -

On ne dispose agrave ce jour drsquoaucune eacutevaluation des effets sur lrsquoemploi de cette politique [drsquoexoneacuterations de cotisations sociales patronales sur les bas salaires] sur lrsquoensemble des vingt-cinq derniegraveres anneacutees

EnfinthinspdethinspmecircmethinspqursquounethinspaidethinspagravethinsplrsquoinvestissementthinspnethinspsuffitthinsppasthinsppourthinspqursquounethinspentreprisethinspinvestissethinspunthinspallegravegementthinspduthinspcoucirctthinspduthinsptravailthinspnethinspsuscitethinsppasthinspautomatiquementthinspdesthinspembauchesthinspIlthinspfautthinspquethinsplrsquoentreprisethinspaitthinspconfiancethinspdansthinsplethinspfaitthinspquethinsplrsquoaugmentationthinspdethinspsathinspcapaciteacutethinspdethinspproduction conduira agrave de meilleurs reacutesultats notamment parce qursquoil y aura une demande pour ce qursquoelle produira en plus

VoilagravethinsppourquoithinsplethinsprapportthinsppreacuteciteacutethinspduthinspCosapethinspditthinspencorethinspthinsplaquothinspOnthinspnethinspdisposethinspagravethinspcethinspjourthinspdrsquoaucunethinspeacutevaluationthinspdesthinspeffetsthinspsurthinsplrsquoemploithinspdethinspcettethinsppolitiquethinsp[drsquoexoneacuterationsthinspdethinspcotisationsthinspsocialesthinsppatronalesthinspsurthinsplesthinspbasthinspsalaires]thinspsurthinsplrsquoensemblethinspdesthinspvingt-cinqthinspderniegraveresthinspanneacuteesthinsp[Enthinspoutre]thinsponthinspsaitthinsppeuthinspdethinspchosesthinspsurthinsplathinspnaturethinspdesthinspemploisthinspcreacuteeacutesthinspouthinspsauvegardeacutesthinsp(parthinspsexethinspacircgethinspdiplocircmethinspcateacutegoriethinspsocioprofessionnellethinspexpeacuterience)thinspetthinspsurthinspleurthinspventilationthinspparthinspsecteurthinspdrsquoactiviteacutethinspouthinsptaillethinspdrsquoentreprise6thinspraquo

Une baisse des charges sur les salaires des speacutecialistes conduit-elle ceux-ci agrave neacutegocier de meilleurs salaires

Cettethinspideacuteethinspestthinsptregravesthinspsouventthinspmisethinspenthinspavantthinspparthinspceuxthinspquithinspsrsquoopposentthinspauthinspprincipethinspdesthinspexoneacuterationsthinspsurthinsplesthinspsalairesthinspintermeacutediairesthinsparguantthinspqursquoelles sont accapareacutees par les salarieacutes et ainsi deacutetourneacutees de leur objectifthinspdethinspcompeacutetitiviteacutethinsp(pheacutenomegravenethinspappeleacutethinsplaquothinspincidencethinspfiscalethinspraquo)thinspPourtantthinsplathinspcaptationthinspdesthinspmargesthinspparthinsplesthinspspeacutecialistesthinspfortsthinspdethinspleurthinsppouvoirthinspdethinspneacutegociationthinspnrsquoestthinsppasthinspineacuteluctable

DansthinsplesthinspsecteursthinspexposeacutesthinspagravethinsplathinspcompeacutetitionthinspinternationalethinspunethinspdiffeacuterencethinspsignificativethinspdethinspcoucirctthinsppourthinsplrsquoemployeurthinspdesthinspcadresthinspetthinspingeacutenieursthinsppoussethinsplesthinspentreprisesthinspmultinationalesthinspagravethinsplocaliserthinsplesthinspprojetsthinspinteacuteressantsthinsplagravethinspougravethinspilsthinspythinspontthinspavantagethinspIlthinspnrsquoestthinspdoncthinsppasthinspeacutevidentthinspquethinsplesthinsphauts salaires captent si facilement la marge dans ces secteurs De fait onthinspobservethinspagravethinsppartirthinspdethinspdonneacuteesthinspdesthinspdirectionsthinspdesthinspressourcesthinsphumainesthinspde grands groupes que les salaires nets des hauts cadres tendent agrave srsquohomogeacuteneacuteiserthinsp(cettethinspmainthinspdrsquoœuvrethinspeacutetantthinsplathinspplusthinspmobile)thinsp

LathinspsituationthinspestthinspsansthinspdoutethinspplusthinspfavorablethinspauxthinspcadresthinspdansthinsplesthinspsecteursthinspabriteacutesthinspdethinsplathinspmondialisationthinspparthinspexemplethinsppourthinspdesthinspprestationsthinspdethinspservicesthinspdevantthinspecirctrethinsprenduesthinspenthinspinteractionthinspdirectethinspavecthinsplesthinsputilisateursthinspCesthinspprofessionnelsthinspfavoriseacutesthinsppeuventthinspnonthinspseulementthinspcapterthinsplesthinspmargesthinspsuppleacutementairesthinsplieacuteesthinspauxthinspallegravegementsthinspsurthinspleursthinspchargesthinspsocialesthinspmaisthinspeacutegalementthinspcellesthinsplieacuteesthinspauxthinspalleacutegementsthinspdesthinspchargesthinspdethinspleursthinspemployeacutesthinspmoinsthinsppayeacutesthinspthinsplrsquoavocatthinspdrsquoaffairesthinsppourrathinspaugmenterthinspsesthinspeacutemolumentsthinspgracirccethinspauthinspmoindrethinspcoucirctthinspdethinspsonthinspreacuteceptionnistethinspLrsquoargumentthinspviendraitthinspdoncthinspplutocirctthinspcontesterthinsplathinsppertinencethinspdrsquoexoneacuterationsthinsppourthinspcethinsptypethinspdrsquoactiviteacutethinspquellesthinspquethinspsoientthinsplesthinsptranchesthinspdethinspsalairesthinspcibleacutees

6 - Avant ce rapport du COSAPE une synthegravese de La Fabrique de lrsquoindustrie (Charlet et Frocrain 2016) montrait que cette thegravese de lrsquoimpact favorable des baisses de coucirct du travail pour les bas salaires eacutetait tregraves controverseacutee dans la litteacuterature eacuteconomique Seuls un quart des articles theacuteoriques recenseacutes la soutiennent sans reacuteserve (dont la moitieacute eacutecrits par lrsquoeacutequipe de Pierre Cahuc) tandis qursquoune seule des eacutetudes empiriques (parmi 17 identifieacutees) la corrobore totalement

- 9 -

CettethinspthegravesethinspdethinsplrsquoincidencethinspfiscalethinspreposethinspsurthinsplrsquoideacuteethinspquethinsplesthinspentreprisesthinspsethinsptrouventthinspfacethinspagravethinspunethinsppeacutenuriethinspdethinsptravailleursthinspqualifieacutesthinspetthinspdoncthinspquethinsplesthinspembauchesthinspsontthinspassezthinsppeuthinspdeacutependantesthinspdesthinspsalairesthinspproposeacutesthinspauxthinspactifsthinspconcerneacutesthinspOrthinspmecircmethinspsithinspagravethinspcourtthinsptermethinsplrsquooffrethinspdethinspcompeacutetencesthinsppeutthinspecirctrethinsplimiteacuteethinsplathinspdemandethinspfinitthinspparthinspcreacuteerthinspsonthinspoffrethinspAinsithinsplorsqursquoauthinspdeacutebutthinspdesthinspanneacuteesthinsp1990thinsplesthinspentreprisesthinspdisaientthinspnethinsppasthinsptrouverthinspassezthinspdrsquoingeacutenieursthinspellesthinspontthinspencourageacutethinspavecthinspsuccegravesthinsplesthinspeacutecolesthinspdrsquoingeacutenieursthinspagravethinspaugmenterthinsptregravesthinspsubstantiellementthinspleursthinspeffectifsthinspetthinspfaciliteacutethinsplathinspformationthinspetthinsplathinsppromotionthinspdesthinsptechniciensthinspsupeacuterieursthinspAgravethinsplongthinsptermethinspsaufthinspgravethinspinefficaciteacutethinspdethinspnotrethinspsystegravemethinspdethinspformationthinspdethinspdeacuteveloppementthinsppersonnelthinspetthinspdethinsppromotionthinspdesthinspindividusthinsplethinsplaquothinspsignalthinspprixthinspraquothinspconduitthinsplrsquooffrethinspagravethinspsrsquoadapterthinspagravethinsplathinspdemandethinspeffaccedilantthinspdesthinsprentesthinspdethinsprareteacutethinspeacutepheacutemegraveres

Lagravethinspencorethinsponthinsptrouvethinsppeuthinspdethinspreacutesultatsthinspempiriquesthinspconvaincantsthinsppourthinspeacutetayer ou reacutefuter cette thegravese pourtant preacutesenteacutee comme fermement eacutetabliethinspparthinspdethinspnombreuxthinspeacuteconomistesthinspduthinsptravailthinspNonthinsppasthinspquethinsplrsquoincidencethinspfiscalethinspnrsquoaitthinspjamaisthinspeacuteteacutethinspobserveacuteethinspsurthinsplethinspterrainthinspbienthinspsucircrthinspmaisthinspdansthinspdrsquoautresthinspenvironnementsthinspetthinsplethinspplusthinspsouventthinspdansthinspdesthinspcasthinspdethinsphaussethinspuniformethinspdethinsplathinspfiscaliteacutethinspOnthinspnethinsppeutthinspaujourdrsquohuithinspattesterthinspsurthinsplathinspbasethinspdethinspdonneacuteesthinspreacutecentesthinspquethinspcethinsppheacutenomegravenethinspsrsquoenclencheraitthinsphicthinspetthinspnuncthinspdansthinsplrsquohypothegravesethinspdrsquoexoneacuterationsthinspsurthinsplesthinspsalairesthinspintermeacutediaires

LathinsprareteacutethinspdesthinsppersonnesthinspdisposantthinspdesthinspcompeacutetencesthinspdontthinsplesthinspentreprisesthinspontthinspbesointhinspqursquoellethinspconduisethinspouthinspnonthinspagravethinspunethinspinflationthinspdesthinspsalairesthinsplimitantthinspnotrethinspcompeacutetitiviteacutethinsprestethinspdethinsptoutesthinspfaccedilonsthinspunthinspdesthinspprincipauxthinspenjeuxthinspdethinspnotrethinspeacuteconomiethinspetthinspdethinspnotrethinspsocieacuteteacutethinspIndeacutependammentthinspdesthinspactionsthinspmeneacuteesthinsppourthinspalleacutegerthinsplethinspcoucirctthinspduthinsptravailthinspunthinspgigantesquethinspeffortthinspdethinspformationthinspestthinspindispensable7

Baisser les charges assises sur les salaires favorise-t-il la consommation donc la production et lrsquoemploi

Lesthinspeffetsthinspdethinsprelancethinspparthinsplathinspdemandethinspdeacutependentthinspdethinsplathinspcapaciteacutethinsplocalethinspdethinsplrsquooffrethinspagravethinspythinspreacutepondrethinspetthinspdethinspsathinspcompeacutetitiviteacutethinspthinsplathinsprelancethinspparthinsplesthinspsalairesthinspenthinsp1981thinspathinsprenduthinspsolvablethinsplathinspdemandethinsplatentethinspdesthinspconsommateursthinspfranccedilaisthinsppourthinspdesthinspmagneacutetoscopesthinspdomainethinspdomineacutethinspparthinsplrsquoindustriethinspjaponaisethinspetthinspougravethinspilthinspnrsquoythinspavaitthinspplusthinspdrsquooffrethinspnationalethinspcompeacutetitivethinspDansthinspune eacuteconomie mondialiseacutee la relance par la consommation peut surtout se traduire par une augmentation des importations donc par unthinspcreusementthinspduthinspdeacuteficitthinspdethinsplathinspbalancethinspcommercialethinspUnethinsprelancethinspdethinsplathinspdemande nrsquoa donc drsquoeffet positif qursquoagrave condition que lrsquooffre nationale soitthinspcompeacutetitivethinspouthinspquethinsplrsquoonthinspsachethinspproteacutegerthinspsonthinspmarcheacutethinspdeuxthinspconditionsthinspquithinspnethinspsontthinsppasthinspaujourdrsquohuithinspreacuteuniesthinspenthinspFrancethinsp

7 - Voir les preacuteceacutedents travaux de La Fabrique sur la formation professionnelle et sur lrsquoindustrie du futur

Indeacutependamment des actions meneacutees pour alleacuteger le coucirct du travail un gigantesque effort de formation est indispensable

- 10 -

Les effets sur la compeacutetitiviteacute et lrsquoemploi seraient tregraves importants srsquoil eacutetait possible de concentrer les exoneacuterations sur lrsquoindustrie

8 - Frocrain P Giraud P N (2016) Les emplois exposeacutes et abriteacutes en France Presses des Mines9 - Koleacuteda G (2015) Alleacutegements du coucirct du travail pour une voie favorable agrave la compeacutetitiviteacute franccedilaise Presses des Mines

Les alleacutegements de charges sur les salaires intermeacutediaires ameacuteliorent-ils la compeacutetitiviteacute suscitant plus de production et drsquoemplois

AlleacutegerthinsplesthinspchargesthinspsurthinsplesthinspsalairesthinspcaracteacuteristiquesthinspdethinsplrsquoindustriethinspetthinspdesthinspservicesthinspexposeacutesthinspagravethinsplathinspconcurrencethinspinternationalethinspaidethinspagravethinsprendrethinsplesthinspentreprisesthinspexportatricesthinspplusthinspcompeacutetitivesthinspparthinsprapportthinspagravethinspleursthinspconcurrentsthinspeacutetrangersthinspCelathinspleurthinsppermetthinspdrsquoaugmenterthinspleursthinsppartsthinspdethinspmarcheacutethinspetthinsplesthinspconduitthinspagravethinspembaucherthinsppourthinspreacutepondrethinspagravethinspcettethinspdemandethinspsuppleacutementairethinspDethinspplusthinsplathinspcreacuteationthinspdethinspcesthinspemploisthinspqualifieacutesthinspinduitthinspdrsquoautres emplois dans le reste de lrsquoeacuteconomie8 plus que ne le fait lathinspcreacuteationthinspdrsquoemploisthinspabriteacutesthinspCommethinsplethinspreacutesumethinspDenisthinspRanquethinsplrsquoembauchethinspdrsquounthinspingeacutenieurthinspchezthinspAirbusthinspinduitthinspdesthinspemploisthinspdansthinsplethinspsupermarcheacutethinspduthinspcointhinsplrsquoinversethinspnrsquoestthinsppasthinspvrai

UnethinspdifficulteacutethinspestthinspquethinsplesthinspeffetsthinspsurthinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinspetthinsplrsquoemploithinspseraientthinsptregravesthinspimportantsthinspsrsquoilthinspeacutetaitthinsppossiblethinspdethinspconcentrerthinsplesthinspexoneacuterationsthinspsurthinsplrsquoindustriethinspSithinsponthinspnethinsppeutthinspsegmenterthinspcelles-cithinspquethinspparthinsptranchesthinspdethinspsalairesthinsppourthinspnethinsppasthinspecirctrethinspenthinspinfractionthinspavecthinsplesthinspregraveglesthinspcommunautairesthinsplesthinspeffetsthinspsontthinspalorsthinspplusthinsplimiteacutesthinspmecircmethinspsrsquoilsthinsppeuventthinspresterthinspsignificatifsthinspdansthinsplesthinspcasthinspfavorables9

Commethinspdansthinsplesthinspautresthinspoptionsthinsplethinspbilanthinspnetthinspdethinsplathinspmesurethinspdeacutependthinspdesthinspcomportementsthinspdethinspmargethinsp(innovationthinspinvestissementhellip)thinspetthinspnotamment du rythme de rattrapage sous forme drsquoaugmentations de salairesthinspIlthinspestthinspeacutegalementthinspaffecteacutethinspparthinsplethinspbouclagethinspfinancierthinspdethinsplathinspmesurethinspetthinspsesthinspeacuteventuelsthinspeffetsthinspreacutecessifsthinspCrsquoestthinsppourquoithinspilthinspseraitthinspopportunthinspdethinspfairethinsptournerthinspenthinspparallegravelethinsplesthinspdiffeacuterentsthinspmodegravelesthinspdisponiblesthinsp(MesangethinspNemesisthinspetthinsplethinspmodegravelethinspdethinsplrsquoOFCE)thinspsurthinspdiversthinspjeuxthinspdrsquohypothegravesesthinspplausiblesthinsp

Taxer le travail est-il contreproductif et que faut-il taxer alors

Certainesthinspseacutecuriteacutesthinspuniversellesthinsp(materniteacutethinspmaladiethinspchocircmagethinspouthinspretraite)thinspontthinspeacuteteacutethinsphistoriquementthinspfinanceacuteesthinspparthinspdesthinsptaxesthinspassisesthinspsurthinsplethinsptravailthinspCrsquoestthinspeacutegalementthinsplethinspcasthinspdrsquoautresthinspvoletsthinspdethinsplrsquoEacutetat-providencethinspfranccedilaisthinspcommethinsplathinspbranchethinsplaquothinspfamillethinspraquothinspdethinsplathinspSeacutecuriteacutethinspsocialethinspCertainsthinspdroitsthinsp(compensationthinspdrsquounethinsppertethinspdethinsprevenuthinspau-delagravethinspdethinsplathinspprotectionthinspuniversellethinspparthinspexemple)thinsprelegraveveraientthinspplutocirctthinspdethinsplrsquoassurancethinspindividuellethinspouthinspcollectivethinspPourthinsplesthinspautresthinspilthinspythinspathinsppeuthinspdethinspjustificationthinspeacuteconomiquethinspagravethinspcethinspquethinsplesthinspdroitsthinspuniverselsthinspdeacutependentthinspdethinspcotisationsthinspsocialesthinspalorsthinspquethinsplesthinsprevenusthinspconsommationsthinspetthinspactifsthinspdisponiblesthinspsontthinspmoinsthinspcorreacuteleacutesthinspquethinspnaguegraverethinspauxthinsprevenusthinspdrsquoactiviteacute

- 11 -

10 - Weil T (2015) Taxer le carbone sans nuire agrave notre compeacutetitiviteacute Publieacute sur theconversationcom

Pour des raisons de commoditeacute historique la France se trouve aujourdrsquohui dans une situation ougrave elle taxe le travail agrave un niveau eacuteleveacute plutocirct que les capaciteacutes contributives ou les externaliteacutes neacutegatives

NeacuteanmoinsthinsppourthinspdesthinspraisonsthinspdethinspcommoditeacutethinsphistoriquethinsplathinspFrancethinspsethinsptrouvethinspaujourdrsquohuithinspdansthinspunethinspsituationthinspougravethinspellethinsptaxethinsplethinsptravailthinspagravethinspunthinspniveauthinspeacuteleveacutethinspplutocirctthinspquethinsplesthinspcapaciteacutesthinspcontributivesthinspouthinsplesthinspexternaliteacutesthinspneacutegativesthinsp(effetsthinspnuisiblesthinspagravethinsplathinspcollectiviteacutethinspdesthinspcomportementsthinspindividuels)thinspCelathinspestthinspdoublementthinspparadoxalthinspalorsthinspquethinspnousthinspfaisonsthinspface agrave un chocircmage structurel et que la transition eacutenergeacutetique par exemplethinspestthinsplointhinspdrsquoecirctrethinsptotalementthinspengageacutee

LathinsptaxationthinspdesthinspcapaciteacutesthinspcontributivesthinsptrouvethinspsesthinsplimitesthinspdansthinsplethinspconsentementthinspagravethinsppayerthinspetthinsplathinspfaciliteacutethinsppourthinsplrsquoEacutetatthinspdethinsplathinsppercevoirthinspCellethinspdesthinspexternaliteacutesthinspneacutegativesthinspsethinspheurtethinspparfoisthinspagravethinspdesthinspinteacuterecirctsthinspconstitueacutesthinspefficacesthinsp(cfthinsplesthinspcasthinspdethinsptaxesthinspsurthinsplesthinspsodasthinspsurthinsplesthinspalimentsthinsptransformeacutesthinspsurthinsplethinspdieselthinspouthinsplesthinspexcegravesthinspdethinspvitesse)thinspCelathinsppeutthinspdethinspsurcroicirctthinspsrsquoaveacutererthinspdifficilethinspquandthinsplesthinspfiscaliteacutesthinspsontthinspdiffeacuterentesthinspdansthinspunethinspzonethinspdethinsplibrethinspeacutechangethinspcommercialthinspthinspunethinsptaxationthinspdethinsp35thinspeurothinspsurthinspchaquethinsppaquetthinspdethinspcigarettesthinspmecircmethinspjustifieacuteethinspparthinsplethinspcoucirctthinspsocialthinspinduitthinspsusciteraitthinspgrognethinspdesthinspconsommateursthinspetthinspcontrebandethinspEnthinspoutrethinspinterdirethinspouthinsptaxerthinspcertainsthinspproduitsthinspsansthinsppouvoirthinspcontrocirclerthinsplesthinspimportationsthinspnuitthinspagravethinsplrsquoindustriethinsplocalethinspenthinspnethinspfaisantthinspquethinspdeacuteplacerthinsplesthinspnuisancesthinspDiversesthinspsolutionsthinspexistentthinspcependantthinsppourthinsppermettrethinspunethinsptaxationthinspdesthinspnuisancesthinspincorporeacuteesthinspdansthinsplesthinspimportationsthinspsansthinspmettrethinspenthinsppeacuterilthinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinspde nos entreprises10

Alleacuteger les charges sans modifier la structure de lrsquoeacuteconomie nrsquoa-t-il que des effets tregraves temporaires sur les prix la production et lrsquoemploi

Selonthinsplesthinspmacroeacuteconomistesthinspilthinspexistethinspunthinspsystegravemethinspdethinspprixthinspdrsquoeacutequilibrethinsptraduisantthinsplathinspstructurethinspgeacuteneacuteralethinspdethinsplrsquoeacuteconomiethinsp(productiviteacutethinspdesthinspfacteursthinspinstitutionsthinspmeacutecanismesthinspdethinspredistribution)thinspUnethinspdeacutevaluationthinspmoneacutetairethinspnethinsppermetthinspqursquounthinsprebondthinsptemporairethinspdethinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinsp(enthinsprencheacuterissantthinsplesthinspimportationsthinspouthinspenthinspdiminuantthinsplethinspprixthinspdethinspnosthinspexportationsthinsppourthinspnosthinsppartenairesthinspcommerciaux)thinspcarthinsplesthinspmeacutecanismesthinspdrsquoindexationthinspdesthinspsalairesthinspfontthinspquethinspceux-cithinspretrouventthinspleurthinsppouvoirthinspdrsquoachatthinspetthinspquethinsplrsquoinflationthinspinduitethinspcompensethinsplathinspdeacutevaluationthinspinitiale

LathinspbaissethinspduthinspcoucirctthinspduthinsptravailthinspreacutesultantthinspdesthinspbaissesthinspdethinspchargesthinspathinsplesthinspmecircmesthinspeffetsthinspParthinspexemplethinsplesthinspsalarieacutesthinspdevantthinspacquitterthinspunethinspTVAthinspsocialethinsppourthinspfinancerthinsplesthinspallegravegementsthinspconstatentthinspunethinspbaissethinspdethinspleurthinsppouvoirthinspdrsquoachatthinspmecircmethinspsithinspleurthinspsalairethinspnetthinspnominalthinspnrsquoathinsppasthinspvarieacutethinspetthinspreacuteclamentthinspunethinsphaussethinspdethinspcelui-cithinspLrsquoutiliteacutethinspdrsquounethinspmesurethinspdrsquoexoneacuterationthinspdeacutependthinspdoncthinspuniquementthinspdethinsplathinspcapaciteacutethinspduthinspgouvernementthinspagravethinspprofiterthinspdethinspcettethinsppeacuteriodethinspougravethinsplesthinspacteursthinspontthinspunethinspvisionthinspconfusethinspouthinspdeacuteformeacuteethinspduthinspsystegravemethinspdethinspprixthinsppourthinspengagerthinspdesthinspreacuteformesthinsplaquothinspstructurellesthinspraquothinspCrsquoestthinsppourquoi les plus sceptiques estiment que seules ces derniegraveres sont reacuteellementthinsppertinentesthinspetthinspqursquoilthinspnrsquoestthinspnulthinspbesointhinspdethinsplesthinspfairethinsppreacuteceacutederthinspdrsquounethinspdeacutevaluation

- 12 -

OnthinspremarquerathinspcependantthinspquethinspcertainsthinsplaquothinspprixthinspraquothinspinitiauxthinspcommethinsplethinspniveauthinspduthinspsalairethinspminimumthinspdeacutependentthinspdethinsplathinsploithinspetthinspnonthinspdethinsplrsquoeacutequilibrethinspstructurelthinspduthinspcoucirctthinspdesthinspfacteursthinspUnethinspreacuteductionthinspnominalethinspduthinspsalairethinspminimumthinspseraitthinsprefuseacuteethinspparthinsplesthinsppartenairesthinspsociauxthinspetthinsppolitiquementthinspdangereusethinspUnthinspfinancementthinspdesthinspallegravegementsthinspdethinspchargesthinspparthinspunethinsphaussethinspdethinspTVAthinspenthinsprevanchethinsppeutthinspinduirethinspunethinspdiminutionthinspduthinsppouvoirthinspdrsquoachatthinspduthinspsalairethinspminimumthinspetthinspdoncthinspaboutirthinspauthinspmecircmethinspreacutesultatthinspselonthinspunthinspmeacutecanismethinspplusthinspopaquethinspetthinspdoncthinsppolitiquementthinspplusthinspacceptablethinspLrsquoinflationthinspdesthinspprixthinsptaxesthinspcomprisesthinspoccultethinspalorsthinsplathinspredistributionthinspdesthinspressourcesthinspfinalementthinspopeacutereacuteethinspUtiliseacuteethinsppourthinspintroduirethinspdesthinspreacuteformesthinspstructurellesthinspetthinspeacuteventuellementthinspreneacutegocierthinspenthinspdouceurthinspcertainsthinspprixthinspunethinsplaquothinspdeacutevaluationthinspsalarialethinspraquothinsppeutthinspainsithinspprovoquerthinspunethinspmodificationthinspdurablethinspdethinsplathinspstructurethinspdesthinspcoucirctsthinspeacuteventuellementthinspplusthinspfavorablethinspagravethinsplrsquoemploithinspetthinspagravethinsplathinspcompeacutetitiviteacute

Lrsquoalleacutegement des charges est-il lrsquooutil le plus efficace pour soutenir les secteurs dont la prospeacuteriteacute diffuse dans lrsquoensemble de lrsquoeacuteconomie

DesthinspeacuteconomistesthinspcommethinspEricthinspHeyerthinspalorsthinspdirecteurthinspscientifiquethinspdethinsplrsquoOFCE11thinspfaisaientthinspobserverthinspquethinspsithinsplrsquoonthinspveutthinspsoutenirthinspenthinspprioriteacutethinsplrsquoindustrie sans mesure sectorielle proscrite par les regraveglements communautairesthinspilthinspfautthinspprivileacutegierthinsplesthinspmesuresthinspgeacuteneacuteralesthinspdontthinsplrsquoindustriethinspcaptethinsplrsquoessentielthinspdesthinspbeacuteneacuteficesthinspcommethinsplethinspsoutienthinspagravethinsplathinsprecherchethinsp(Creacuteditthinspdrsquoimpocirctthinsprecherche)thinspouthinspagravethinsplrsquoinvestissementthinsp(sur-amortissementthinspdesthinspinvestissementsthinspautoriseacutethinspjusqursquoauthinspprintempsthinsp2017)thinspOnthinsppeutthinspprolongerthinsplethinspraisonnementthinspetthinspfairethinspvaloirthinspquethinsplathinspsuppressionthinspdesthinspimpocirctsthinspfixesthinspdethinspproductionthinsp(deacutecorreacuteleacutesthinspdesthinspreacutesultatsthinspdethinsplrsquoentreprisethinspagravethinspreboursthinspdethinsptoutethinsplogiquethinspfiscalethinspetthinspplusthinsplourdsthinspenthinspFrancethinspquethinspchezthinspnosthinspvoisins)thinspetthinspquethinsplathinspconsolidationthinspdesthinspdispositifsthinspenthinspfaveurthinspdethinsplathinsprecherchethinspdethinsplathinspformationthinspdethinsplrsquoinvestissementthinspetthinspdethinsplrsquoexportationthinsprestentthinspdesthinspenjeuxthinspprioritairesthinsppourthinsplrsquoindustriethinspetthinsplrsquoeacuteconomiethinspfranccedilaises

Cependantthinspmecircmethinspsithinspunethinspreacuteflexionthinspglobalethinspsurthinsplethinspsystegravemethinspfiscalthinspetthinspsurthinsplesthinspmesuresthinspenthinspfaveurthinspdethinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinspestthinsptoujoursthinspopportunethinspnotonsthinspagravethinspcourtthinsptermethinspqursquounethinspdiscussionthinspestthinspouvertethinspsurthinsplesthinspseulsthinspalleacutegements de charge

11 - CICE Pacte de responsabiliteacutehellip Quels sont les effets des alleacutegements du coucirct du travail sur la compeacutetitiviteacute et lrsquoemploi Compte-rendu de la confeacuterence tenue le 17-09-2015 agrave Paris

Utiliseacutee pour introduire des reacuteformes structurelles et eacuteventuellement reneacutegocier en douceur certains prix une laquo deacutevaluation salariale raquo peut ainsi provoquer une modification durable de la structure des coucircts eacuteventuellement plus favorable agrave lrsquoemploi et agrave la compeacutetitiviteacute

- 13 -

AvantthinspdethinspfairethinspdesthinsprecommandationsthinspilthinspconvientthinspdethinsprappelerthinspavecthinspPierre-NoeumllthinspGiraud12thinspqursquounethinsppolitiquethinsppubliquethinspsethinspconccediloitthinspenthinspcinqthinspeacutetapesthinspthinspanalysethinspprospectivethinspdesthinspbesoinsthinspchoixthinspdethinsplrsquoobjectifthinsppreacuteconisationthinspdesthinsppolitiquesthinspservantthinspagravethinspatteindrethinspcetthinspobjectifthinspmisethinspenthinspœuvrethinspdesthinspmesuresthinsplaquothinsppolitiquementthinspfaisablesthinspetthinspadmissiblesthinspraquothinspetthinspenfinthinspeacutevaluationthinspdethinsplrsquoimpactthinspdesthinspmesuresthinspprises

Lesthinspeacuteconomistesthinsppeuventthinspleacutegitimementthinspcontribuerthinspauxthinspeacutetapesthinspimpairesthinspcrsquoest-agrave-direthinspexpliciterthinsplesthinspmeacutecanismesthinspenthinspjeuthinspetthinsplesthinspfutursthinspprobablesthinsptrouverthinsplathinspmaniegraverethinspoptimalethinspdrsquoatteindrethinspunthinspobjectifthinspfixeacutethinspetthinspeacutevaluerthinsplesthinspreacutesultatsthinspdrsquounethinsppolitiquethinspLesthinspeacutetapesthinsppairesthinsprelegraveventthinspauthinspcontrairethinspdrsquounthinsparbitragethinsppolitiquethinspthinspdeacuteciderthinspdesthinspobjectifsthinspmettrethinspenthinspœuvrethinspdesthinspmesuresthinspacceptablesthinsp

NousthinspnousthinspefforccedilonsthinspdrsquoeacuteviterthinsplethinspmeacutelangethinspdesthinspgenresthinspdansthinsplesthinsplignesthinspquithinspsuiventthinspCommethinspdansthinsptoutthinspchoixthinspstrateacutegiquethinspilthinspexistethinspdesthinsplaquothinspoptionsthinspsansthinspregretsthinspraquothinspcrsquoest-agrave-direthinspquithinspsontthinsppertinentesthinspquelsthinspquethinspsoientthinsplesthinspobjectifsthinsppoursuivisthinspDrsquoautresthinspchoixthinspdeacutependentthinspdrsquoarbitragesthinsppolitiquesthinspcommethinsplathinspreacutepartitionthinspduthinsptransfertthinspdethinsplathinsppressionthinspfiscalethinspEnfinthinspdrsquoautresthinspactionsthinspsouhaitablesthinspdeacutependentthinspdethinspneacutegociationsthinspeuropeacuteennesthinspetthinspinternationalesthinspetthinspdoncthinspdethinsplrsquoeacutelaborationthinspdrsquounthinspconsensusthinspquithinspdeacutepassethinsplesthinspseulsthinspacteursthinspfranccedilais

Trois options sans regrets

Ameacuteliorer lrsquoefficaciteacute du systegraveme de formation initiale et continue

BaisserthinsplethinspcoucirctthinspduthinsptravailthinspnethinspsertthinspagravethinsprienthinspsithinsplesthinspentreprisesthinspnethinsptrouventthinsppasthinspdethinspcandidatsthinspmaicirctrisantthinsplesthinspcompeacutetencesthinspdontthinspellesthinspontthinspbesointhinspouthinspcapablesthinspdethinsplesthinspacqueacuterirthinsprapidementthinspSansthinspunethinspameacuteliorationthinspsubstantiellethinspdethinspnotrethinspsystegravemethinspdethinspformationthinspetthinspdethinsplrsquoattractiviteacutethinspdesthinspmeacutetiersthinspenthinsptensionthinspmecircmethinsplesthinspentreprisesthinspayantthinspdethinspbellesthinspperspectivesthinspdethinspcroissancethinspetthinspdesthinspcapaciteacutesthinspdrsquoinvestissementthinspdevrontthinspproduirethinspailleursthinspquellesthinspquethinspsoientthinsplesthinspincitationsthinspagravethinspembaucherthinspenthinspFrancethinsp

Ameacuteliorer lrsquoefficaciteacute des services publics et des prestations sociales

Lathinspremarquethinspestthinsptrivialethinspmaisthinsplesthinspreacutesultatsthinspdrsquounthinspallegravegementthinspdesthinspchargesthinspsontthinspdrsquoautantthinspplusthinspprobantsthinspquethinspcethinspquithinspestthinspdonneacutethinspdrsquounethinspmain nrsquoest pas repris de lrsquoautre par un alourdissement drsquoautres preacutelegravevementsthinspcrsquoest-agrave-direthinspsithinspcetthinspallegravegementthinsptraduitthinspauthinspmoinsthinspenthinsppartiethinspunethinspbaissethinspdethinsplathinsppressionthinspfiscalethinspglobale13thinspCrsquoestthinspcethinspquithinspsrsquoestthinsppasseacutethinspenthinspSuegravedethinspdansthinsplesthinspanneacuteesthinsp1990thinspgracirccethinspagravethinspdrsquoambitieusesthinspreacuteformesthinspduthinspsecteurthinsppublic14

Recommandations

12 - Pierre-Noeumll Giraud op cit13 - Ce que confirment et preacutecisent quantitativement des simulations de Gilles Koleacuteda meneacutees dans le cadre de lrsquoeacutetude preacuteciteacutee reacutealiseacutee pour La Fabrique de lrsquoindustrie14 - Bourdu E (2013) Les transformations du modegravele eacuteconomique sueacutedois Presses des Mines

Sans une ameacutelioration substantielle de notre systegraveme de formation et de lrsquoattractiviteacute des meacutetiers en tension mecircme les entreprises ayant de belles perspectives de croissance et des capaciteacutes drsquoinvestissement devront produire ailleurs quelles que soient les incitations agrave embaucher en France

- 14 -

Diminuer les charges sur le travail

Quelsthinspquethinspsoientthinsplesthinspdeacutebatsthinsptechniquesthinspetthinsppolitiquesthinspsurthinsplethinspsceacutenariothinsple plus pertinent il serait logique de minimiser les charges sur lethinsptravailthinspquithinsppeacutenalisentthinsplrsquoemploithinspenthinspFrancethinspetthinspdrsquoaugmenterthinsplesthinspchargesthinspsurthinsplesthinspcomportementsthinspnuisiblesthinspcommethinsplathinspproductionthinspdethinspsourcesthinspdethinspnuisancesthinspouthinsplethinspmanquethinspdethinspresponsabiliteacutethinspsocialethinspetthinspenvironnementalethinspLathinspdiminutionthinspdesthinspchargesthinspassisesthinspsurthinsplesthinspsalairesthinspvathinspeacutegalementthinspdansthinsplethinspsensthinspsouhaitablethinspdrsquounethinspconvergencethinspdesthinspfiscaliteacutesthinspetthinspsystegravemesthinspdethinsptransfertsthinspsociauxthinspeuropeacuteensthinspEnthinspeffetthinspsithinsplathinspfiscaliteacutethinspglobalethinsppesantthinspsurthinsplethinsptravailthinsp(exprimeacuteethinspenthinsppointsthinspduthinspsalairethinspsuper-brut)thinspnrsquoestthinsppasthinsptregravesthinspdiffeacuterentethinspenthinspFrancethinspetthinspdansthinsplesthinsppaysthinspagravethinsphautthinspniveauthinspdethinspservicesthinsppublicsthinspcommethinsplrsquoAllemagnethinspouthinsplathinspSuegravede15 les autresthinsppaysthinsppreacutelegraveventthinspnettementthinspmoinsthinspdethinspchargesthinsplaquothinsppatronalesthinspraquothinspsurthinsplesthinspsalairesthinspCecithinsprendthinspunthinspingeacutenieurthinspfranccedilaisthinspjusqursquoagravethinsp30thinspthinspplusthinspcherthinsppourthinspsonthinspentreprisethinspquethinspsonthinsphomologuethinspallemandthinspagravethinspsalairethinspbrutthinspeacutegalthinspet risque de dissuader les multinationales de localiser en France des activiteacutesthinspagravethinspfortethinspvaleurthinspajouteacuteethinspetthinspagravethinspfortthinspeffetthinspdrsquoentraicircnementthinsppourthinsplrsquoeacuteconomie

Lrsquoamplitudethinsplethinsprythmethinspetthinsplethinspphasagethinspdrsquounethinsptellethinspreacuteformethinspenthinsprevanchethinspdeacutependentthinspdrsquoarbitragesthinsppolitiquesthinsp(quelsthinspobjectifsthinspprivileacutegierthinspetthinspquelsthinsptransfertsthinspsurthinspdrsquoautresthinsprecettesthinsp)thinspexposeacutesthinspdansthinsplathinspsectionthinspsuivante

Choix relevant drsquoarbitrages politiques

Le choix du ciblage des alleacutegements

Crsquoestthinspauxthinspdeacutecideursthinsppolitiquesthinspqursquoilthinspappartientthinspdethinspfixerthinspapregravesthinspconcertationthinspcethinspqursquoestthinsplethinspjustethinspniveauthinspacceptablethinspdesthinspprestationsthinspuniversellesthinsp(indemnisationthinspduthinspchocircmagethinspcouverturethinspmaladiehellip)thinspAgravethinspeuxthinspeacutegalementthinspdethinspdeacuteterminerthinsplethinspcompromisthinspentrethinsplathinspcreacuteationthinspdrsquoemplois agrave court terme drsquoune part et le renforcement de la compeacutetitiviteacutethinspetthinspdethinsplrsquoemploithinspqualifieacutethinspdrsquoautrethinsppartthinspAgravethinspeuxthinspencorethinspdrsquoeacutetablirthinsplethinspbonthinspniveauthinspdrsquoengagementthinspdethinspnotrethinspeacuteconomiethinspdansthinsplathinsptransitionthinspeacutenergeacutetiquethinsp(taxationthinspdesthinspeacutemissionsthinspincitationsthinspauxthinspinvestissementsthinspdrsquoefficaciteacutethinspeacutenergeacutetique)thinspdrsquoencouragementthinspdethinspnosthinspentreprisesthinspagravethinspsethinspmoderniserthinspetthinspdrsquoambitionthinsppourthinspredeacutefinirthinsplesthinspregraveglesthinspduthinspcommerce international

AucunthinspdethinspcesthinspobjectifsthinspnethinsppeutthinspecirctrethinspcomplegravetementthinspneacutegligeacutethinspLethinspdosagethinspdes alleacutegements de charges par tranches de salaires deacutepend donc des prioriteacutesthinsprespectivesthinspdonneacuteesthinspauthinspcourtthinspetthinspauthinsplongthinsptermethinspSithinsplrsquoonthinspprendthinspenthinspcomptethinsplathinspsimpliciteacutethinspdethinsplrsquooutilthinspsonthinspcoucirctthinspadministratifthinsplathinspfaciliteacutethinspagravethinspmettrethinspenthinspœuvrethinsplathinspreacuteformethinspunethinspsolutionthinsppossiblethinspestthinspdethinsptransformerthinspenthinspbaissethinspdethinspchargesthinsplethinspCICEthinspetthinspdrsquoaugmenterthinsplethinspplafondthinspdesthinspsalairesthinspconcerneacutesthinsp(aujourdrsquohuithinsp16thinspagravethinsp25thinspSMIC)thinspauthinspniveauthinspdethinsp35thinspagravethinsp4thinspSMICthinsp

15 - Voir httpswwwfipecofrpdf020663100201506254283pdf

Si la fiscaliteacute globale pesant sur le travail nrsquoest pas tregraves diffeacuterente en France et dans les pays agrave haut niveau de services publics comme lrsquoAllemagne ou la Suegravede les autres pays preacutelegravevent nettement moins de charges laquo patronales raquo sur les salaires

- 15 -

Sansthinspmettrethinspenthinspcausethinsplesthinspeffortsthinspcibleacutesthinspsurthinsplesthinsppetitsthinspsalairesthinspcettethinspextensionthinspdesthinspallegravegementsthinspdethinspchargesthinspcontribueraitthinspagravethinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinspdesthinspentreprisesthinspindustriellesthinspetthinspdesthinspservicesthinspexportables16

Lrsquoexemple inspirant drsquoune profonde reacuteforme fiscale en Suegravede

LathinspSuegravedethinspfournitthinspunethinspsourcethinspdrsquoinspirationthinspinteacuteressantethinspDepuisthinsples anneacutees 1990 et apregraves une large et longue concertation exemplairethinsplesthinspchargesthinspportantthinspsurthinsplethinsptravailthinspetthinspsurthinsplethinspcapitalthinspontthinspfortementthinspdiminueacutethinspgracirccethinspagravethinspunethinspaugmentationthinspdethinsplrsquoefficaciteacutethinspdesthinspservicesthinsppublicsthinspetthinspdesthinspprestationsthinspsocialesthinspetthinspsurtoutthinspdesthinspimpocirctsthinspsurthinsplesthinsprevenusthinspfinauxthinspdesthinspparticuliersthinspDethinspplusthinspunethinspfiscaliteacutethinspenvironnementalethinspvolontaristethinspathinspeacuteteacutethinspprogrammeacuteethinspetthinspprogressivementthinspmisethinspenthinspplacethinspconduisantthinsplethinsppaysthinspagravethinspfairethinspplusthinspquethinspdoublerthinspsonthinspefficaciteacutethinspeacutenergeacutetiquethinsp

CependantthinspsithinsplathinspSuegravedethinsppeutthinsptaxerthinsplathinspconsommationthinspdiffusethinspdrsquoeacutenergiethinspdesthinspparticuliersthinspetthinspdesthinspentreprisesthinspenthinsppreacutelevantthinspsurthinsplesthinspcarburantsthinspunethinsptaxethinspdethinsp120thinspeurothinspparthinsptonnethinspdethinspcarbonethinspeacutemisthinspellethinspsethinspheurtethinspauxthinspregraveglesthinspdethinspcommerce europeacuteennes et internationales pour eacutetendre les incitations auxthinspentreprisesthinspgrandesthinspconsommatricesthinspdrsquoeacutenergiethinsp(soumisesthinspauthinspsystegravemethinspeuropeacuteenthinspdrsquoeacutechangethinspdethinspdroitsthinspdrsquoeacutemission)thinspetthinspsurtoutthinsppourthinsptaxerthinsplesthinspimportationsthinspsurthinspleursthinspconsommationsthinspincorporeacuteesthinspafinthinspdrsquoeacuteviterthinspdesthinsplaquothinspfuitesthinspcarbonethinspraquo17thinspPourthinspecirctrethinspefficacesthinspetthinspcoheacuterentesthinsplesthinspreacuteformesthinspsouhaitablesthinspsupposentthinspdoncthinspunethinspmeilleurethinspconcertationthinspetthinspcoopeacuteration europeacuteenne et internationale

Une coopeacuteration europeacuteenne et internationale renforceacutee

Un renforcement de la coopeacuteration europeacuteenne est neacutecessaire pour eacuteviterthinspdesthinspdistorsionsthinsppeacutenalisantesthinspauthinspseinthinspdethinsplathinspzonethinspcertainsthinsppaysthinsptaxantthinspplutocirctthinsplethinsptravailthinspdrsquoautresthinsplathinspconsommationthinspdrsquoeacutenergiethinspdrsquoautresthinsplesthinsprevenusthinsptandisthinspquethinspdrsquoautresthinspoffrentthinspunthinspniveauthinspmoindrethinspdethinspprotectionthinspouthinspdrsquoinfrastructuresthinsppubliquesthinspIlthinspfautthinspaussithinspplusthinspdethinspcoopeacuterationthinsppourthinspunethinsptaxationthinspdesthinspexternaliteacutesthinspouthinspparthinspexemplethinsppourthinspdiminuerthinsplesthinspquotasthinspdethinspdroitsthinspdrsquoeacutemissionthinspdethinspgazthinspagravethinspeffetthinspdethinspserrethinsp(ETS)thinspetthinspenthinspfairethinspmonterthinsplesthinspprix18

16 - Agrave terme une baisse geacuteneacuteraliseacutee des preacutelegravevements sociaux coupleacutee agrave un financement des prestations sociales par lrsquoimpocirct est agrave la fois plus pertinente sur le plan eacuteconomique et convergente avec ce que font nos voisins allemands et scandinaves mais un tel redeacuteploiement prendra du temps en raison de lrsquoimportance des coucircts agrave transfeacuterer17 - Weil T (2017) Transition eacutecologique et compeacutetitiviteacute industrielle lrsquoexemple sueacutedois Publieacute sur theconversationcom18 - Pour une meilleure efficaciteacute eacuteconomique du systegraveme drsquoincitations la taxe sur les eacutemissions diffuses et les quotas sur les eacutemissions concentreacutees devraient conduire agrave des prix voisins pour la tonne de gaz agrave effet de serre eacutemise et creacuteer une incitation agrave lrsquoefficaciteacute sans distorsions au sein de la zone europeacuteenne

La Suegravede fournit une source drsquoinspiration inteacuteressante Depuis les anneacutees 1990 et apregraves une large et longue concertation exemplaire les charges portant sur le travail et sur le capital ont fortement diminueacute gracircce agrave une augmentation de lrsquoefficaciteacute des services publics et des prestations sociales et surtout des impocircts sur les revenus finaux des particuliers

En savoir plus

Bourdu E 2013 Les transformations du modegravele eacuteconomique sueacutedois La Fabrique de lrsquoindustrie Presses des Mines juillet

Koleda G 2015 Alleacutegements du coucirct du travail La Fabrique de lrsquoindustrie Presses des Mines juin Frocrain P Giraud PN 2016 Dynamique des emplois exposeacutes et abriteacutes en France La Fabrique de lrsquoindustrie Presses des Mines novembre

Brun-Schammeacute A Desplatz R Naboulet A 2017 Les exoneacuterations geacuteneacuterales de cotisations rapport 2017 du COSAPE France Strateacutegie juillet

Pour reacuteagir agrave cette note vous pouvez contacter Thierry Weil (thierryweilla-fabriquefr)

LaFabriqueDeLIndustrie

LFI_LaFabrique

La Fabrique de lrsquoindustrie81 boulevard Saint-Michel ndash 75005 Pariswwwla-fabriquefr

Enfinthinspunethinspcoopeacuterationthinspeuropeacuteennethinspestthinspindispensablethinsppourthinsptaxerthinspouthinspinterdirethinspcertainesthinspnuisancesthinsp(eacutemissionsthinsppolluantesthinspconditionsthinspdethinsptravailthinspnonthinspconformesthinspauxthinspnormesthinspeuropeacuteennesthinspproduitsthinsppreacutesentantthinspdesthinsprisquesthinsppourthinsplethinspconsommateurthinsptelsthinspquethinsplethinsptabacthinspouthinsplesthinspperturbateursthinspendocriniens)thinspsansthinspcreacuteerthinspdethinspdistorsionsthinspcontrairesthinspauxthinsptraiteacutesthinspdethinspcommercethinspinternationalthinspSithinspcertainsthinspmodesthinspdethinspproductionthinspenthinspEuropethinspsontthinspproscritsthinspouthinsplourdementthinsptaxeacutesthinspilthinspfautthinspquethinsplesthinspproduitsthinspdethinsppaysthinspayantthinspdesthinspregraveglesthinspmoinsthinspexigeantesthinspsoientthinspinterditsthinspouthinsptaxeacutesthinspagravethinspleurthinspentreacuteethinspenthinspEuropethinsppourthinspquethinsplathinspconcurrencethinspsoitthinspeacutequitable

CethinspbesointhinspdrsquounethinspplusthinspgrandethinspcoopeacuterationthinspeuropeacuteennethinspetthinspmondialethinsplimitethinspnosthinspmargesthinspdethinspmanœuvrethinspmaisthinspnethinspsauraitthinspecirctrethinspunthinsppreacutetextethinsppourthinspnethinsppasthinsplesthinsputiliserthinspLrsquoexemplethinspsueacutedoisthinspmontrethinspqursquoonthinsppeutthinspfairethinspbeaucoupthinspmalgreacutethinsplesthinspcontraintesthinspeuropeacuteennesthinspetthinspenthinsprestantthinspdansthinsplethinspcadrethinspactuelthinspduthinspcommercethinspmondialthinspFairethinspdegravesthinspaujourdrsquohuithinspdesthinspreacuteformesthinspcourageusesthinspetthinspefficacesthinsprenforcethinspnotrethinspcompeacutetitiviteacutethinspnousthinspaide agrave faire reacutegresser le chocircmage et nous met en meilleure position pourthinspneacutegocierthinspavecthinspnosthinsppartenairesthinsp

Page 6: Allégements des charges sociales - La Fabrique de l ... · Allégements des charges sociales : comprendre le débat en cours Les Synthèses de La Fabrique Numéro 18 - Février 2018

- 6 -

CethinsppremierthinspinventairethinspnrsquoeacutepuisethinsppasthinsplathinsplistethinspdesthinspliensthinspdethinspcausaliteacutethinspparfoisthinspplusthinspindirectsthinsppouvantthinspexisterthinspentrethinspdesthinspalleacutegementsthinspdethinspchargesthinspetthinspunthinspsurcroicirctthinspdethinspcompeacutetitiviteacutethinspOrthinsplathinsppreacutevisionthinspetthinsplathinspmodeacutelisationthinspdethinspcesthinspcomportementsthinspdethinspmargethinsp(crsquoest-agrave-direthinspdethinsplathinspmaniegraverethinspdontthinsplrsquoentreprisethinspdistribuethinspsesthinspmargesthinspsuppleacutementairesthinspetthinspagravethinspquoithinsplesthinspbeacuteneacuteficiairesthinspaffectentthinspleurthinspsuppleacutementthinspdethinsppouvoirthinspdrsquoachat)thinspestthinsptregravesthinspdeacutelicatethinspetthinspfragilisethinspdrsquoautantthinsplesthinsppreacutedictionsthinspdesthinspdiversesthinspthegravesesthinspexamineacuteesthinsp

Un flou sur le bouclage macroeacuteconomique

IlthinspnrsquoythinspathinsppasthinspdethinspdeacutejeunerthinspgratuitthinspchezthinsplesthinspeacuteconomistesthinspAgravethinspmoinsthinspdrsquoeacuteconomiesthinspimportantesthinspsurthinsplethinspbudgetthinspdethinsplrsquoEacutetatthinspouthinspdethinsplathinspprotectionthinspsocialethinsplesthinspallegravegementsthinspdethinspchargesthinspdoiventthinspecirctrethinspcompenseacutesthinspparthinspdrsquoautresthinsprecettesthinspetthinspnethinspconstituentthinspdoncthinspqursquounthinsptransfertthinspversthinspdrsquoautresthinspcontributionsthinspOrthinsptoutesthinsplesthinspthegravesesthinspenthinsppreacutesencethinspnethinspprennentthinsppasthinspenthinspcomptethinsplesthinspvariationsthinspdethinsprevenusthinspreacuteelsthinspdethinspchaquethinspcateacutegoriethinspapregravesthinspredistributionthinspSithinspparthinspexemplethinsplesthinspalleacutegementsthinspsontthinspfinanceacutesthinspparthinspunethinsplaquothinspTVAthinspsocialethinspraquothinsptoutthinspouthinsppartiethinspduthinsppouvoirthinspdrsquoachatthinspdistribueacutethinspauxthinspconsommateursthinspnationauxthinspestthinsprepristhinspLesthinspraisonnementsthinspdethinsplathinspsectionthinsppreacuteceacutedentethinspsurthinsplrsquoutilisationthinspduthinsppouvoirthinspdrsquoachatthinspdesthinspacteursthinspdoiventthinspreposerthinspnonthinsppasthinspsurthinsplathinspdistributionthinspdirectethinspmaisthinspsurthinsplethinspbilanthinspnetthinspapregravesthinspprisethinspenthinspcomptethinspdesthinsppreacutelegravevementsthinspneacutecessairesthinspauthinspfinancementthinspdesthinspalleacutegements

Lesthinspeffetsthinspsurthinsplrsquoemploithinspsontthinspdoncthinspsouventthinspdeacutecevantsthinspcarthinsplesthinspeffetsthinsppositifs des alleacutegements sont en partie compenseacutes par les effets reacutecessifsthinspdesthinspnouveauxthinspdispositifsthinspdethinspfinancementthinspdesthinspmissionsthinspdethinspsolidariteacutethinspsocialethinspouthinspdethinspservicethinsppublicthinspEnthinspoutrethinspagravethinsplongthinsptermethinsplorsquethinsplesthinspalleacutegementsthinspvisentthinspagravethinspaugmenterthinsplathinsppartthinspdrsquoemploisthinspnonthinspqualifieacutesthinspcelathinspralentitthinsplesthinspgainsthinspdethinspproductiviteacutethinsppegravesethinspsurthinsplathinspcroissancethinsppotentiellethinspet donc sur les futures creacuteations drsquoemplois

Enthinsprevanchethinsplesthinspeffetsthinspdirectsthinspsurthinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinsplorsquethinsplrsquoentreprisethinspreacutepercutethinspunethinsppartiethinspdesthinspalleacutegementsthinspsurthinspsesthinspprixthinspdethinspventethinspnethinspdeacutependentthinsppasthinspdesthinspmodaliteacutesthinspdethinspfinancementthinsptantthinspquethinspcelles-cithinspeacutepargnentthinsplesthinspentreprisesthinspthinspnosthinspproduitsthinspsontthinspplusthinspattractifsthinspCrsquoestthinsppourthinspcelathinspquethinsplesthinspalleacutegementsthinspontthinsplrsquoeffetthinspglobalthinspdrsquounethinspdeacutevaluationthinspdethinspnotrethinspmonnaie

Outrethinspcesthinspdifficulteacutesthinspcommunesthinsppourthinspeacutevaluerthinspleursthinspeffetsthinsplesthinspdiversesthinspthegravesesthinspeacutenonceacuteesthinsppreacutesententthinspdesthinsplimitationsthinspspeacutecifiquesthinspquethinspnousthinspallonsthinspmaintenantthinspaborderthinsp

Agrave long terme lorsque les alleacutegements visent agrave augmenter la part drsquoemplois non qualifieacutes cela ralentit les gains de productiviteacute pegravese sur la croissance potentielle et donc sur les futures creacuteations drsquoemplois

- 7 -

Baisser le coucirct des bas salaires suscite-t-il la creacuteation drsquoemplois non qualifieacutes

Crsquoestthinspa priorithinspunethinspdesthinspthegravesesthinsplesthinspplusthinspintuitivesthinspPourtantthinspellethinspnrsquoestthinsppasthinspsysteacutematiquementthinspveacuterifieacuteethinspsansthinspquethinsplesthinsptravauxthinspdrsquoeacutevaluationthinspnethinspcomprennentthinsptoujoursthinsplesthinspraisonsthinspduthinspsuccegravesthinspouthinspdethinsplrsquoeacutechecthinspdesthinspdispositifsthinspCettethinspthegravesethinspappellethinspparthinspailleursthinspplusieursthinspremarques

PremiegraverementthinsplesthinspemploisthinspainsithinspcreacuteeacutesthinspsontthinsppeuthinspreacutemuneacutereacutesthinspthinspcelathinsppeutthinspecirctrethinspefficacethinsptantthinspqursquoilthinspythinspathinspunethinspreacuteservethinspdethinspgensthinsppeuthinspqualifieacutesthinspdeacutesireuxthinspdethinsptrouverthinsprapidementthinspunthinspemploithinspIlthinspsrsquoagitthinspdoncthinspdrsquounthinspchoixthinspdeacutelibeacutereacutethinspdethinspreacuteductionthinsprapidethinspduthinspchocircmagethinspauthinspdeacutetrimentthinspdesthinspgainsthinspdethinspproductiviteacutethinspetthinspdonc de la croissance potentielle

Sithinsplesthinspalleacutegementsthinspsontthinspconcentreacutesthinspsurthinspcettethinspseulethinspcateacutegoriethinspilthinspythinspathinspunthinsprisquethinspdethinspcreacuteerthinspdesthinsplaquothinsptrappesthinspagravethinspbasthinspsalairesthinspraquothinspthinsplethinsptravailleurthinsppeuthinspqualifieacutethinspeacutetantthinspbeaucoupthinspmoinsthinspcherthinspquethinspceluithinspquithinspathinspplusthinspdethinspcompeacutetencesthinspduthinspfaitthinspde la non proportionnaliteacute des charges ni lrsquoemployeacute ni lrsquoemployeur ne sontthinspinciteacutesthinspagravethinspinvestirthinspdansthinsplathinspformationthinspetthinspdansthinsplrsquoenrichissementthinspdesthinsptacircches

Certainsthinspavocatsthinspdethinsplathinspmesurethinsppreacutesententthinspdesthinspstatistiquesthinspquithinspcontestentthinsplrsquoexistencethinspdethinspcesthinsplaquothinsptrappesthinspraquo4thinspmontrantthinspquethinsplathinsppopulationthinspcibleacuteethinspbeacuteneacuteficiethinspdrsquoaugmentationsthinspdethinspsalairesthinspsuitethinspauxthinspalleacutegementsthinspMaisthinsponthinspretombethinspalorsthinspsurthinspunthinspautrethinsprisquethinspdrsquoinefficaciteacutethinsppuisquethinspcettethinspaugmentation des salaires annule drsquoautant les effets positifs de la mesure pour lrsquoemploi

Quandthinspbienthinspmecircmethinspcesthinspsalarieacutesthinspnethinspseraientthinsppasthinspenthinspmesurethinspdrsquoobtenirthinspunethinspaugmentationthinsprienthinspnrsquoempecircchethinsplesthinspmembresthinspdethinsplrsquoentreprisethinspenthinspmeilleurethinsppositionthinspdethinspneacutegociationthinsp(employeacutesthinspdeacutetenteursthinspdethinspressourcesthinsprares)thinspouthinsplesthinspactionnairesthinspdethinspcapterthinsplethinspsuppleacutementthinspdethinspmargethinspagravethinspleurthinspprofit

CettethinspquestionthinspdethinsplrsquoeffetthinspdesthinspalleacutegementsthinspsurthinsplrsquoinflationthinspsalarialethinspagravethinspdiffeacuterentsthinspniveauxthinspdethinspreacutemuneacuterationthinspestthinspcrucialethinsppourthinspappreacutecierthinspleurthinspefficaciteacutethinspOrthinspellethinspestthinspencorethinsptregravesthinspcontroverseacuteethinspparmithinsplesthinspchercheursthinspetthinspnethinspfaitthinsptoujoursthinsppasthinsplrsquoobjetthinspdrsquounthinspconsensusthinspempiriquethinspseacuterieuxthinspainsithinspquethinsplethinsprappelaitthinspencorethinspenthinspjuilletthinsp2017thinsplethinsprapportthinspduthinspComiteacutethinspdethinspsuivithinspdesthinspaidesthinsppubliquesthinspauxthinspentreprisesthinsp(Cosape)5

Examen critique des diffeacuterentes thegraveses

4 - Cahuc P (2003) Baisser les charges sociales jusqursquoougrave et comment Revue franccedilaise drsquoeacuteconomie 17(3) 3-545 - httpwwwstrategiegouvfrsitesstrategiegouvfrfilesatomsfilesfs_rapport_cosape_2017pdf

La question de lrsquoeffet des alleacutegements sur lrsquoinflation salariale agrave diffeacuterents niveaux de reacutemuneacuteration est cruciale pour appreacutecier leur efficaciteacute Or elle est encore tregraves controverseacutee parmi les chercheurs

- 8 -

On ne dispose agrave ce jour drsquoaucune eacutevaluation des effets sur lrsquoemploi de cette politique [drsquoexoneacuterations de cotisations sociales patronales sur les bas salaires] sur lrsquoensemble des vingt-cinq derniegraveres anneacutees

EnfinthinspdethinspmecircmethinspqursquounethinspaidethinspagravethinsplrsquoinvestissementthinspnethinspsuffitthinsppasthinsppourthinspqursquounethinspentreprisethinspinvestissethinspunthinspallegravegementthinspduthinspcoucirctthinspduthinsptravailthinspnethinspsuscitethinsppasthinspautomatiquementthinspdesthinspembauchesthinspIlthinspfautthinspquethinsplrsquoentreprisethinspaitthinspconfiancethinspdansthinsplethinspfaitthinspquethinsplrsquoaugmentationthinspdethinspsathinspcapaciteacutethinspdethinspproduction conduira agrave de meilleurs reacutesultats notamment parce qursquoil y aura une demande pour ce qursquoelle produira en plus

VoilagravethinsppourquoithinsplethinsprapportthinsppreacuteciteacutethinspduthinspCosapethinspditthinspencorethinspthinsplaquothinspOnthinspnethinspdisposethinspagravethinspcethinspjourthinspdrsquoaucunethinspeacutevaluationthinspdesthinspeffetsthinspsurthinsplrsquoemploithinspdethinspcettethinsppolitiquethinsp[drsquoexoneacuterationsthinspdethinspcotisationsthinspsocialesthinsppatronalesthinspsurthinsplesthinspbasthinspsalaires]thinspsurthinsplrsquoensemblethinspdesthinspvingt-cinqthinspderniegraveresthinspanneacuteesthinsp[Enthinspoutre]thinsponthinspsaitthinsppeuthinspdethinspchosesthinspsurthinsplathinspnaturethinspdesthinspemploisthinspcreacuteeacutesthinspouthinspsauvegardeacutesthinsp(parthinspsexethinspacircgethinspdiplocircmethinspcateacutegoriethinspsocioprofessionnellethinspexpeacuterience)thinspetthinspsurthinspleurthinspventilationthinspparthinspsecteurthinspdrsquoactiviteacutethinspouthinsptaillethinspdrsquoentreprise6thinspraquo

Une baisse des charges sur les salaires des speacutecialistes conduit-elle ceux-ci agrave neacutegocier de meilleurs salaires

Cettethinspideacuteethinspestthinsptregravesthinspsouventthinspmisethinspenthinspavantthinspparthinspceuxthinspquithinspsrsquoopposentthinspauthinspprincipethinspdesthinspexoneacuterationsthinspsurthinsplesthinspsalairesthinspintermeacutediairesthinsparguantthinspqursquoelles sont accapareacutees par les salarieacutes et ainsi deacutetourneacutees de leur objectifthinspdethinspcompeacutetitiviteacutethinsp(pheacutenomegravenethinspappeleacutethinsplaquothinspincidencethinspfiscalethinspraquo)thinspPourtantthinsplathinspcaptationthinspdesthinspmargesthinspparthinsplesthinspspeacutecialistesthinspfortsthinspdethinspleurthinsppouvoirthinspdethinspneacutegociationthinspnrsquoestthinsppasthinspineacuteluctable

DansthinsplesthinspsecteursthinspexposeacutesthinspagravethinsplathinspcompeacutetitionthinspinternationalethinspunethinspdiffeacuterencethinspsignificativethinspdethinspcoucirctthinsppourthinsplrsquoemployeurthinspdesthinspcadresthinspetthinspingeacutenieursthinsppoussethinsplesthinspentreprisesthinspmultinationalesthinspagravethinsplocaliserthinsplesthinspprojetsthinspinteacuteressantsthinsplagravethinspougravethinspilsthinspythinspontthinspavantagethinspIlthinspnrsquoestthinspdoncthinsppasthinspeacutevidentthinspquethinsplesthinsphauts salaires captent si facilement la marge dans ces secteurs De fait onthinspobservethinspagravethinsppartirthinspdethinspdonneacuteesthinspdesthinspdirectionsthinspdesthinspressourcesthinsphumainesthinspde grands groupes que les salaires nets des hauts cadres tendent agrave srsquohomogeacuteneacuteiserthinsp(cettethinspmainthinspdrsquoœuvrethinspeacutetantthinsplathinspplusthinspmobile)thinsp

LathinspsituationthinspestthinspsansthinspdoutethinspplusthinspfavorablethinspauxthinspcadresthinspdansthinsplesthinspsecteursthinspabriteacutesthinspdethinsplathinspmondialisationthinspparthinspexemplethinsppourthinspdesthinspprestationsthinspdethinspservicesthinspdevantthinspecirctrethinsprenduesthinspenthinspinteractionthinspdirectethinspavecthinsplesthinsputilisateursthinspCesthinspprofessionnelsthinspfavoriseacutesthinsppeuventthinspnonthinspseulementthinspcapterthinsplesthinspmargesthinspsuppleacutementairesthinsplieacuteesthinspauxthinspallegravegementsthinspsurthinspleursthinspchargesthinspsocialesthinspmaisthinspeacutegalementthinspcellesthinsplieacuteesthinspauxthinspalleacutegementsthinspdesthinspchargesthinspdethinspleursthinspemployeacutesthinspmoinsthinsppayeacutesthinspthinsplrsquoavocatthinspdrsquoaffairesthinsppourrathinspaugmenterthinspsesthinspeacutemolumentsthinspgracirccethinspauthinspmoindrethinspcoucirctthinspdethinspsonthinspreacuteceptionnistethinspLrsquoargumentthinspviendraitthinspdoncthinspplutocirctthinspcontesterthinsplathinsppertinencethinspdrsquoexoneacuterationsthinsppourthinspcethinsptypethinspdrsquoactiviteacutethinspquellesthinspquethinspsoientthinsplesthinsptranchesthinspdethinspsalairesthinspcibleacutees

6 - Avant ce rapport du COSAPE une synthegravese de La Fabrique de lrsquoindustrie (Charlet et Frocrain 2016) montrait que cette thegravese de lrsquoimpact favorable des baisses de coucirct du travail pour les bas salaires eacutetait tregraves controverseacutee dans la litteacuterature eacuteconomique Seuls un quart des articles theacuteoriques recenseacutes la soutiennent sans reacuteserve (dont la moitieacute eacutecrits par lrsquoeacutequipe de Pierre Cahuc) tandis qursquoune seule des eacutetudes empiriques (parmi 17 identifieacutees) la corrobore totalement

- 9 -

CettethinspthegravesethinspdethinsplrsquoincidencethinspfiscalethinspreposethinspsurthinsplrsquoideacuteethinspquethinsplesthinspentreprisesthinspsethinsptrouventthinspfacethinspagravethinspunethinsppeacutenuriethinspdethinsptravailleursthinspqualifieacutesthinspetthinspdoncthinspquethinsplesthinspembauchesthinspsontthinspassezthinsppeuthinspdeacutependantesthinspdesthinspsalairesthinspproposeacutesthinspauxthinspactifsthinspconcerneacutesthinspOrthinspmecircmethinspsithinspagravethinspcourtthinsptermethinsplrsquooffrethinspdethinspcompeacutetencesthinsppeutthinspecirctrethinsplimiteacuteethinsplathinspdemandethinspfinitthinspparthinspcreacuteerthinspsonthinspoffrethinspAinsithinsplorsqursquoauthinspdeacutebutthinspdesthinspanneacuteesthinsp1990thinsplesthinspentreprisesthinspdisaientthinspnethinsppasthinsptrouverthinspassezthinspdrsquoingeacutenieursthinspellesthinspontthinspencourageacutethinspavecthinspsuccegravesthinsplesthinspeacutecolesthinspdrsquoingeacutenieursthinspagravethinspaugmenterthinsptregravesthinspsubstantiellementthinspleursthinspeffectifsthinspetthinspfaciliteacutethinsplathinspformationthinspetthinsplathinsppromotionthinspdesthinsptechniciensthinspsupeacuterieursthinspAgravethinsplongthinsptermethinspsaufthinspgravethinspinefficaciteacutethinspdethinspnotrethinspsystegravemethinspdethinspformationthinspdethinspdeacuteveloppementthinsppersonnelthinspetthinspdethinsppromotionthinspdesthinspindividusthinsplethinsplaquothinspsignalthinspprixthinspraquothinspconduitthinsplrsquooffrethinspagravethinspsrsquoadapterthinspagravethinsplathinspdemandethinspeffaccedilantthinspdesthinsprentesthinspdethinsprareteacutethinspeacutepheacutemegraveres

Lagravethinspencorethinsponthinsptrouvethinsppeuthinspdethinspreacutesultatsthinspempiriquesthinspconvaincantsthinsppourthinspeacutetayer ou reacutefuter cette thegravese pourtant preacutesenteacutee comme fermement eacutetabliethinspparthinspdethinspnombreuxthinspeacuteconomistesthinspduthinsptravailthinspNonthinsppasthinspquethinsplrsquoincidencethinspfiscalethinspnrsquoaitthinspjamaisthinspeacuteteacutethinspobserveacuteethinspsurthinsplethinspterrainthinspbienthinspsucircrthinspmaisthinspdansthinspdrsquoautresthinspenvironnementsthinspetthinsplethinspplusthinspsouventthinspdansthinspdesthinspcasthinspdethinsphaussethinspuniformethinspdethinsplathinspfiscaliteacutethinspOnthinspnethinsppeutthinspaujourdrsquohuithinspattesterthinspsurthinsplathinspbasethinspdethinspdonneacuteesthinspreacutecentesthinspquethinspcethinsppheacutenomegravenethinspsrsquoenclencheraitthinsphicthinspetthinspnuncthinspdansthinsplrsquohypothegravesethinspdrsquoexoneacuterationsthinspsurthinsplesthinspsalairesthinspintermeacutediaires

LathinsprareteacutethinspdesthinsppersonnesthinspdisposantthinspdesthinspcompeacutetencesthinspdontthinsplesthinspentreprisesthinspontthinspbesointhinspqursquoellethinspconduisethinspouthinspnonthinspagravethinspunethinspinflationthinspdesthinspsalairesthinsplimitantthinspnotrethinspcompeacutetitiviteacutethinsprestethinspdethinsptoutesthinspfaccedilonsthinspunthinspdesthinspprincipauxthinspenjeuxthinspdethinspnotrethinspeacuteconomiethinspetthinspdethinspnotrethinspsocieacuteteacutethinspIndeacutependammentthinspdesthinspactionsthinspmeneacuteesthinsppourthinspalleacutegerthinsplethinspcoucirctthinspduthinsptravailthinspunthinspgigantesquethinspeffortthinspdethinspformationthinspestthinspindispensable7

Baisser les charges assises sur les salaires favorise-t-il la consommation donc la production et lrsquoemploi

Lesthinspeffetsthinspdethinsprelancethinspparthinsplathinspdemandethinspdeacutependentthinspdethinsplathinspcapaciteacutethinsplocalethinspdethinsplrsquooffrethinspagravethinspythinspreacutepondrethinspetthinspdethinspsathinspcompeacutetitiviteacutethinspthinsplathinsprelancethinspparthinsplesthinspsalairesthinspenthinsp1981thinspathinsprenduthinspsolvablethinsplathinspdemandethinsplatentethinspdesthinspconsommateursthinspfranccedilaisthinsppourthinspdesthinspmagneacutetoscopesthinspdomainethinspdomineacutethinspparthinsplrsquoindustriethinspjaponaisethinspetthinspougravethinspilthinspnrsquoythinspavaitthinspplusthinspdrsquooffrethinspnationalethinspcompeacutetitivethinspDansthinspune eacuteconomie mondialiseacutee la relance par la consommation peut surtout se traduire par une augmentation des importations donc par unthinspcreusementthinspduthinspdeacuteficitthinspdethinsplathinspbalancethinspcommercialethinspUnethinsprelancethinspdethinsplathinspdemande nrsquoa donc drsquoeffet positif qursquoagrave condition que lrsquooffre nationale soitthinspcompeacutetitivethinspouthinspquethinsplrsquoonthinspsachethinspproteacutegerthinspsonthinspmarcheacutethinspdeuxthinspconditionsthinspquithinspnethinspsontthinsppasthinspaujourdrsquohuithinspreacuteuniesthinspenthinspFrancethinsp

7 - Voir les preacuteceacutedents travaux de La Fabrique sur la formation professionnelle et sur lrsquoindustrie du futur

Indeacutependamment des actions meneacutees pour alleacuteger le coucirct du travail un gigantesque effort de formation est indispensable

- 10 -

Les effets sur la compeacutetitiviteacute et lrsquoemploi seraient tregraves importants srsquoil eacutetait possible de concentrer les exoneacuterations sur lrsquoindustrie

8 - Frocrain P Giraud P N (2016) Les emplois exposeacutes et abriteacutes en France Presses des Mines9 - Koleacuteda G (2015) Alleacutegements du coucirct du travail pour une voie favorable agrave la compeacutetitiviteacute franccedilaise Presses des Mines

Les alleacutegements de charges sur les salaires intermeacutediaires ameacuteliorent-ils la compeacutetitiviteacute suscitant plus de production et drsquoemplois

AlleacutegerthinsplesthinspchargesthinspsurthinsplesthinspsalairesthinspcaracteacuteristiquesthinspdethinsplrsquoindustriethinspetthinspdesthinspservicesthinspexposeacutesthinspagravethinsplathinspconcurrencethinspinternationalethinspaidethinspagravethinsprendrethinsplesthinspentreprisesthinspexportatricesthinspplusthinspcompeacutetitivesthinspparthinsprapportthinspagravethinspleursthinspconcurrentsthinspeacutetrangersthinspCelathinspleurthinsppermetthinspdrsquoaugmenterthinspleursthinsppartsthinspdethinspmarcheacutethinspetthinsplesthinspconduitthinspagravethinspembaucherthinsppourthinspreacutepondrethinspagravethinspcettethinspdemandethinspsuppleacutementairethinspDethinspplusthinsplathinspcreacuteationthinspdethinspcesthinspemploisthinspqualifieacutesthinspinduitthinspdrsquoautres emplois dans le reste de lrsquoeacuteconomie8 plus que ne le fait lathinspcreacuteationthinspdrsquoemploisthinspabriteacutesthinspCommethinsplethinspreacutesumethinspDenisthinspRanquethinsplrsquoembauchethinspdrsquounthinspingeacutenieurthinspchezthinspAirbusthinspinduitthinspdesthinspemploisthinspdansthinsplethinspsupermarcheacutethinspduthinspcointhinsplrsquoinversethinspnrsquoestthinsppasthinspvrai

UnethinspdifficulteacutethinspestthinspquethinsplesthinspeffetsthinspsurthinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinspetthinsplrsquoemploithinspseraientthinsptregravesthinspimportantsthinspsrsquoilthinspeacutetaitthinsppossiblethinspdethinspconcentrerthinsplesthinspexoneacuterationsthinspsurthinsplrsquoindustriethinspSithinsponthinspnethinsppeutthinspsegmenterthinspcelles-cithinspquethinspparthinsptranchesthinspdethinspsalairesthinsppourthinspnethinsppasthinspecirctrethinspenthinspinfractionthinspavecthinsplesthinspregraveglesthinspcommunautairesthinsplesthinspeffetsthinspsontthinspalorsthinspplusthinsplimiteacutesthinspmecircmethinspsrsquoilsthinsppeuventthinspresterthinspsignificatifsthinspdansthinsplesthinspcasthinspfavorables9

Commethinspdansthinsplesthinspautresthinspoptionsthinsplethinspbilanthinspnetthinspdethinsplathinspmesurethinspdeacutependthinspdesthinspcomportementsthinspdethinspmargethinsp(innovationthinspinvestissementhellip)thinspetthinspnotamment du rythme de rattrapage sous forme drsquoaugmentations de salairesthinspIlthinspestthinspeacutegalementthinspaffecteacutethinspparthinsplethinspbouclagethinspfinancierthinspdethinsplathinspmesurethinspetthinspsesthinspeacuteventuelsthinspeffetsthinspreacutecessifsthinspCrsquoestthinsppourquoithinspilthinspseraitthinspopportunthinspdethinspfairethinsptournerthinspenthinspparallegravelethinsplesthinspdiffeacuterentsthinspmodegravelesthinspdisponiblesthinsp(MesangethinspNemesisthinspetthinsplethinspmodegravelethinspdethinsplrsquoOFCE)thinspsurthinspdiversthinspjeuxthinspdrsquohypothegravesesthinspplausiblesthinsp

Taxer le travail est-il contreproductif et que faut-il taxer alors

Certainesthinspseacutecuriteacutesthinspuniversellesthinsp(materniteacutethinspmaladiethinspchocircmagethinspouthinspretraite)thinspontthinspeacuteteacutethinsphistoriquementthinspfinanceacuteesthinspparthinspdesthinsptaxesthinspassisesthinspsurthinsplethinsptravailthinspCrsquoestthinspeacutegalementthinsplethinspcasthinspdrsquoautresthinspvoletsthinspdethinsplrsquoEacutetat-providencethinspfranccedilaisthinspcommethinsplathinspbranchethinsplaquothinspfamillethinspraquothinspdethinsplathinspSeacutecuriteacutethinspsocialethinspCertainsthinspdroitsthinsp(compensationthinspdrsquounethinsppertethinspdethinsprevenuthinspau-delagravethinspdethinsplathinspprotectionthinspuniversellethinspparthinspexemple)thinsprelegraveveraientthinspplutocirctthinspdethinsplrsquoassurancethinspindividuellethinspouthinspcollectivethinspPourthinsplesthinspautresthinspilthinspythinspathinsppeuthinspdethinspjustificationthinspeacuteconomiquethinspagravethinspcethinspquethinsplesthinspdroitsthinspuniverselsthinspdeacutependentthinspdethinspcotisationsthinspsocialesthinspalorsthinspquethinsplesthinsprevenusthinspconsommationsthinspetthinspactifsthinspdisponiblesthinspsontthinspmoinsthinspcorreacuteleacutesthinspquethinspnaguegraverethinspauxthinsprevenusthinspdrsquoactiviteacute

- 11 -

10 - Weil T (2015) Taxer le carbone sans nuire agrave notre compeacutetitiviteacute Publieacute sur theconversationcom

Pour des raisons de commoditeacute historique la France se trouve aujourdrsquohui dans une situation ougrave elle taxe le travail agrave un niveau eacuteleveacute plutocirct que les capaciteacutes contributives ou les externaliteacutes neacutegatives

NeacuteanmoinsthinsppourthinspdesthinspraisonsthinspdethinspcommoditeacutethinsphistoriquethinsplathinspFrancethinspsethinsptrouvethinspaujourdrsquohuithinspdansthinspunethinspsituationthinspougravethinspellethinsptaxethinsplethinsptravailthinspagravethinspunthinspniveauthinspeacuteleveacutethinspplutocirctthinspquethinsplesthinspcapaciteacutesthinspcontributivesthinspouthinsplesthinspexternaliteacutesthinspneacutegativesthinsp(effetsthinspnuisiblesthinspagravethinsplathinspcollectiviteacutethinspdesthinspcomportementsthinspindividuels)thinspCelathinspestthinspdoublementthinspparadoxalthinspalorsthinspquethinspnousthinspfaisonsthinspface agrave un chocircmage structurel et que la transition eacutenergeacutetique par exemplethinspestthinsplointhinspdrsquoecirctrethinsptotalementthinspengageacutee

LathinsptaxationthinspdesthinspcapaciteacutesthinspcontributivesthinsptrouvethinspsesthinsplimitesthinspdansthinsplethinspconsentementthinspagravethinsppayerthinspetthinsplathinspfaciliteacutethinsppourthinsplrsquoEacutetatthinspdethinsplathinsppercevoirthinspCellethinspdesthinspexternaliteacutesthinspneacutegativesthinspsethinspheurtethinspparfoisthinspagravethinspdesthinspinteacuterecirctsthinspconstitueacutesthinspefficacesthinsp(cfthinsplesthinspcasthinspdethinsptaxesthinspsurthinsplesthinspsodasthinspsurthinsplesthinspalimentsthinsptransformeacutesthinspsurthinsplethinspdieselthinspouthinsplesthinspexcegravesthinspdethinspvitesse)thinspCelathinsppeutthinspdethinspsurcroicirctthinspsrsquoaveacutererthinspdifficilethinspquandthinsplesthinspfiscaliteacutesthinspsontthinspdiffeacuterentesthinspdansthinspunethinspzonethinspdethinsplibrethinspeacutechangethinspcommercialthinspthinspunethinsptaxationthinspdethinsp35thinspeurothinspsurthinspchaquethinsppaquetthinspdethinspcigarettesthinspmecircmethinspjustifieacuteethinspparthinsplethinspcoucirctthinspsocialthinspinduitthinspsusciteraitthinspgrognethinspdesthinspconsommateursthinspetthinspcontrebandethinspEnthinspoutrethinspinterdirethinspouthinsptaxerthinspcertainsthinspproduitsthinspsansthinsppouvoirthinspcontrocirclerthinsplesthinspimportationsthinspnuitthinspagravethinsplrsquoindustriethinsplocalethinspenthinspnethinspfaisantthinspquethinspdeacuteplacerthinsplesthinspnuisancesthinspDiversesthinspsolutionsthinspexistentthinspcependantthinsppourthinsppermettrethinspunethinsptaxationthinspdesthinspnuisancesthinspincorporeacuteesthinspdansthinsplesthinspimportationsthinspsansthinspmettrethinspenthinsppeacuterilthinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinspde nos entreprises10

Alleacuteger les charges sans modifier la structure de lrsquoeacuteconomie nrsquoa-t-il que des effets tregraves temporaires sur les prix la production et lrsquoemploi

Selonthinsplesthinspmacroeacuteconomistesthinspilthinspexistethinspunthinspsystegravemethinspdethinspprixthinspdrsquoeacutequilibrethinsptraduisantthinsplathinspstructurethinspgeacuteneacuteralethinspdethinsplrsquoeacuteconomiethinsp(productiviteacutethinspdesthinspfacteursthinspinstitutionsthinspmeacutecanismesthinspdethinspredistribution)thinspUnethinspdeacutevaluationthinspmoneacutetairethinspnethinsppermetthinspqursquounthinsprebondthinsptemporairethinspdethinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinsp(enthinsprencheacuterissantthinsplesthinspimportationsthinspouthinspenthinspdiminuantthinsplethinspprixthinspdethinspnosthinspexportationsthinsppourthinspnosthinsppartenairesthinspcommerciaux)thinspcarthinsplesthinspmeacutecanismesthinspdrsquoindexationthinspdesthinspsalairesthinspfontthinspquethinspceux-cithinspretrouventthinspleurthinsppouvoirthinspdrsquoachatthinspetthinspquethinsplrsquoinflationthinspinduitethinspcompensethinsplathinspdeacutevaluationthinspinitiale

LathinspbaissethinspduthinspcoucirctthinspduthinsptravailthinspreacutesultantthinspdesthinspbaissesthinspdethinspchargesthinspathinsplesthinspmecircmesthinspeffetsthinspParthinspexemplethinsplesthinspsalarieacutesthinspdevantthinspacquitterthinspunethinspTVAthinspsocialethinsppourthinspfinancerthinsplesthinspallegravegementsthinspconstatentthinspunethinspbaissethinspdethinspleurthinsppouvoirthinspdrsquoachatthinspmecircmethinspsithinspleurthinspsalairethinspnetthinspnominalthinspnrsquoathinsppasthinspvarieacutethinspetthinspreacuteclamentthinspunethinsphaussethinspdethinspcelui-cithinspLrsquoutiliteacutethinspdrsquounethinspmesurethinspdrsquoexoneacuterationthinspdeacutependthinspdoncthinspuniquementthinspdethinsplathinspcapaciteacutethinspduthinspgouvernementthinspagravethinspprofiterthinspdethinspcettethinsppeacuteriodethinspougravethinsplesthinspacteursthinspontthinspunethinspvisionthinspconfusethinspouthinspdeacuteformeacuteethinspduthinspsystegravemethinspdethinspprixthinsppourthinspengagerthinspdesthinspreacuteformesthinsplaquothinspstructurellesthinspraquothinspCrsquoestthinsppourquoi les plus sceptiques estiment que seules ces derniegraveres sont reacuteellementthinsppertinentesthinspetthinspqursquoilthinspnrsquoestthinspnulthinspbesointhinspdethinsplesthinspfairethinsppreacuteceacutederthinspdrsquounethinspdeacutevaluation

- 12 -

OnthinspremarquerathinspcependantthinspquethinspcertainsthinsplaquothinspprixthinspraquothinspinitiauxthinspcommethinsplethinspniveauthinspduthinspsalairethinspminimumthinspdeacutependentthinspdethinsplathinsploithinspetthinspnonthinspdethinsplrsquoeacutequilibrethinspstructurelthinspduthinspcoucirctthinspdesthinspfacteursthinspUnethinspreacuteductionthinspnominalethinspduthinspsalairethinspminimumthinspseraitthinsprefuseacuteethinspparthinsplesthinsppartenairesthinspsociauxthinspetthinsppolitiquementthinspdangereusethinspUnthinspfinancementthinspdesthinspallegravegementsthinspdethinspchargesthinspparthinspunethinsphaussethinspdethinspTVAthinspenthinsprevanchethinsppeutthinspinduirethinspunethinspdiminutionthinspduthinsppouvoirthinspdrsquoachatthinspduthinspsalairethinspminimumthinspetthinspdoncthinspaboutirthinspauthinspmecircmethinspreacutesultatthinspselonthinspunthinspmeacutecanismethinspplusthinspopaquethinspetthinspdoncthinsppolitiquementthinspplusthinspacceptablethinspLrsquoinflationthinspdesthinspprixthinsptaxesthinspcomprisesthinspoccultethinspalorsthinsplathinspredistributionthinspdesthinspressourcesthinspfinalementthinspopeacutereacuteethinspUtiliseacuteethinsppourthinspintroduirethinspdesthinspreacuteformesthinspstructurellesthinspetthinspeacuteventuellementthinspreneacutegocierthinspenthinspdouceurthinspcertainsthinspprixthinspunethinsplaquothinspdeacutevaluationthinspsalarialethinspraquothinsppeutthinspainsithinspprovoquerthinspunethinspmodificationthinspdurablethinspdethinsplathinspstructurethinspdesthinspcoucirctsthinspeacuteventuellementthinspplusthinspfavorablethinspagravethinsplrsquoemploithinspetthinspagravethinsplathinspcompeacutetitiviteacute

Lrsquoalleacutegement des charges est-il lrsquooutil le plus efficace pour soutenir les secteurs dont la prospeacuteriteacute diffuse dans lrsquoensemble de lrsquoeacuteconomie

DesthinspeacuteconomistesthinspcommethinspEricthinspHeyerthinspalorsthinspdirecteurthinspscientifiquethinspdethinsplrsquoOFCE11thinspfaisaientthinspobserverthinspquethinspsithinsplrsquoonthinspveutthinspsoutenirthinspenthinspprioriteacutethinsplrsquoindustrie sans mesure sectorielle proscrite par les regraveglements communautairesthinspilthinspfautthinspprivileacutegierthinsplesthinspmesuresthinspgeacuteneacuteralesthinspdontthinsplrsquoindustriethinspcaptethinsplrsquoessentielthinspdesthinspbeacuteneacuteficesthinspcommethinsplethinspsoutienthinspagravethinsplathinsprecherchethinsp(Creacuteditthinspdrsquoimpocirctthinsprecherche)thinspouthinspagravethinsplrsquoinvestissementthinsp(sur-amortissementthinspdesthinspinvestissementsthinspautoriseacutethinspjusqursquoauthinspprintempsthinsp2017)thinspOnthinsppeutthinspprolongerthinsplethinspraisonnementthinspetthinspfairethinspvaloirthinspquethinsplathinspsuppressionthinspdesthinspimpocirctsthinspfixesthinspdethinspproductionthinsp(deacutecorreacuteleacutesthinspdesthinspreacutesultatsthinspdethinsplrsquoentreprisethinspagravethinspreboursthinspdethinsptoutethinsplogiquethinspfiscalethinspetthinspplusthinsplourdsthinspenthinspFrancethinspquethinspchezthinspnosthinspvoisins)thinspetthinspquethinsplathinspconsolidationthinspdesthinspdispositifsthinspenthinspfaveurthinspdethinsplathinsprecherchethinspdethinsplathinspformationthinspdethinsplrsquoinvestissementthinspetthinspdethinsplrsquoexportationthinsprestentthinspdesthinspenjeuxthinspprioritairesthinsppourthinsplrsquoindustriethinspetthinsplrsquoeacuteconomiethinspfranccedilaises

Cependantthinspmecircmethinspsithinspunethinspreacuteflexionthinspglobalethinspsurthinsplethinspsystegravemethinspfiscalthinspetthinspsurthinsplesthinspmesuresthinspenthinspfaveurthinspdethinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinspestthinsptoujoursthinspopportunethinspnotonsthinspagravethinspcourtthinsptermethinspqursquounethinspdiscussionthinspestthinspouvertethinspsurthinsplesthinspseulsthinspalleacutegements de charge

11 - CICE Pacte de responsabiliteacutehellip Quels sont les effets des alleacutegements du coucirct du travail sur la compeacutetitiviteacute et lrsquoemploi Compte-rendu de la confeacuterence tenue le 17-09-2015 agrave Paris

Utiliseacutee pour introduire des reacuteformes structurelles et eacuteventuellement reneacutegocier en douceur certains prix une laquo deacutevaluation salariale raquo peut ainsi provoquer une modification durable de la structure des coucircts eacuteventuellement plus favorable agrave lrsquoemploi et agrave la compeacutetitiviteacute

- 13 -

AvantthinspdethinspfairethinspdesthinsprecommandationsthinspilthinspconvientthinspdethinsprappelerthinspavecthinspPierre-NoeumllthinspGiraud12thinspqursquounethinsppolitiquethinsppubliquethinspsethinspconccediloitthinspenthinspcinqthinspeacutetapesthinspthinspanalysethinspprospectivethinspdesthinspbesoinsthinspchoixthinspdethinsplrsquoobjectifthinsppreacuteconisationthinspdesthinsppolitiquesthinspservantthinspagravethinspatteindrethinspcetthinspobjectifthinspmisethinspenthinspœuvrethinspdesthinspmesuresthinsplaquothinsppolitiquementthinspfaisablesthinspetthinspadmissiblesthinspraquothinspetthinspenfinthinspeacutevaluationthinspdethinsplrsquoimpactthinspdesthinspmesuresthinspprises

Lesthinspeacuteconomistesthinsppeuventthinspleacutegitimementthinspcontribuerthinspauxthinspeacutetapesthinspimpairesthinspcrsquoest-agrave-direthinspexpliciterthinsplesthinspmeacutecanismesthinspenthinspjeuthinspetthinsplesthinspfutursthinspprobablesthinsptrouverthinsplathinspmaniegraverethinspoptimalethinspdrsquoatteindrethinspunthinspobjectifthinspfixeacutethinspetthinspeacutevaluerthinsplesthinspreacutesultatsthinspdrsquounethinsppolitiquethinspLesthinspeacutetapesthinsppairesthinsprelegraveventthinspauthinspcontrairethinspdrsquounthinsparbitragethinsppolitiquethinspthinspdeacuteciderthinspdesthinspobjectifsthinspmettrethinspenthinspœuvrethinspdesthinspmesuresthinspacceptablesthinsp

NousthinspnousthinspefforccedilonsthinspdrsquoeacuteviterthinsplethinspmeacutelangethinspdesthinspgenresthinspdansthinsplesthinsplignesthinspquithinspsuiventthinspCommethinspdansthinsptoutthinspchoixthinspstrateacutegiquethinspilthinspexistethinspdesthinsplaquothinspoptionsthinspsansthinspregretsthinspraquothinspcrsquoest-agrave-direthinspquithinspsontthinsppertinentesthinspquelsthinspquethinspsoientthinsplesthinspobjectifsthinsppoursuivisthinspDrsquoautresthinspchoixthinspdeacutependentthinspdrsquoarbitragesthinsppolitiquesthinspcommethinsplathinspreacutepartitionthinspduthinsptransfertthinspdethinsplathinsppressionthinspfiscalethinspEnfinthinspdrsquoautresthinspactionsthinspsouhaitablesthinspdeacutependentthinspdethinspneacutegociationsthinspeuropeacuteennesthinspetthinspinternationalesthinspetthinspdoncthinspdethinsplrsquoeacutelaborationthinspdrsquounthinspconsensusthinspquithinspdeacutepassethinsplesthinspseulsthinspacteursthinspfranccedilais

Trois options sans regrets

Ameacuteliorer lrsquoefficaciteacute du systegraveme de formation initiale et continue

BaisserthinsplethinspcoucirctthinspduthinsptravailthinspnethinspsertthinspagravethinsprienthinspsithinsplesthinspentreprisesthinspnethinsptrouventthinsppasthinspdethinspcandidatsthinspmaicirctrisantthinsplesthinspcompeacutetencesthinspdontthinspellesthinspontthinspbesointhinspouthinspcapablesthinspdethinsplesthinspacqueacuterirthinsprapidementthinspSansthinspunethinspameacuteliorationthinspsubstantiellethinspdethinspnotrethinspsystegravemethinspdethinspformationthinspetthinspdethinsplrsquoattractiviteacutethinspdesthinspmeacutetiersthinspenthinsptensionthinspmecircmethinsplesthinspentreprisesthinspayantthinspdethinspbellesthinspperspectivesthinspdethinspcroissancethinspetthinspdesthinspcapaciteacutesthinspdrsquoinvestissementthinspdevrontthinspproduirethinspailleursthinspquellesthinspquethinspsoientthinsplesthinspincitationsthinspagravethinspembaucherthinspenthinspFrancethinsp

Ameacuteliorer lrsquoefficaciteacute des services publics et des prestations sociales

Lathinspremarquethinspestthinsptrivialethinspmaisthinsplesthinspreacutesultatsthinspdrsquounthinspallegravegementthinspdesthinspchargesthinspsontthinspdrsquoautantthinspplusthinspprobantsthinspquethinspcethinspquithinspestthinspdonneacutethinspdrsquounethinspmain nrsquoest pas repris de lrsquoautre par un alourdissement drsquoautres preacutelegravevementsthinspcrsquoest-agrave-direthinspsithinspcetthinspallegravegementthinsptraduitthinspauthinspmoinsthinspenthinsppartiethinspunethinspbaissethinspdethinsplathinsppressionthinspfiscalethinspglobale13thinspCrsquoestthinspcethinspquithinspsrsquoestthinsppasseacutethinspenthinspSuegravedethinspdansthinsplesthinspanneacuteesthinsp1990thinspgracirccethinspagravethinspdrsquoambitieusesthinspreacuteformesthinspduthinspsecteurthinsppublic14

Recommandations

12 - Pierre-Noeumll Giraud op cit13 - Ce que confirment et preacutecisent quantitativement des simulations de Gilles Koleacuteda meneacutees dans le cadre de lrsquoeacutetude preacuteciteacutee reacutealiseacutee pour La Fabrique de lrsquoindustrie14 - Bourdu E (2013) Les transformations du modegravele eacuteconomique sueacutedois Presses des Mines

Sans une ameacutelioration substantielle de notre systegraveme de formation et de lrsquoattractiviteacute des meacutetiers en tension mecircme les entreprises ayant de belles perspectives de croissance et des capaciteacutes drsquoinvestissement devront produire ailleurs quelles que soient les incitations agrave embaucher en France

- 14 -

Diminuer les charges sur le travail

Quelsthinspquethinspsoientthinsplesthinspdeacutebatsthinsptechniquesthinspetthinsppolitiquesthinspsurthinsplethinspsceacutenariothinsple plus pertinent il serait logique de minimiser les charges sur lethinsptravailthinspquithinsppeacutenalisentthinsplrsquoemploithinspenthinspFrancethinspetthinspdrsquoaugmenterthinsplesthinspchargesthinspsurthinsplesthinspcomportementsthinspnuisiblesthinspcommethinsplathinspproductionthinspdethinspsourcesthinspdethinspnuisancesthinspouthinsplethinspmanquethinspdethinspresponsabiliteacutethinspsocialethinspetthinspenvironnementalethinspLathinspdiminutionthinspdesthinspchargesthinspassisesthinspsurthinsplesthinspsalairesthinspvathinspeacutegalementthinspdansthinsplethinspsensthinspsouhaitablethinspdrsquounethinspconvergencethinspdesthinspfiscaliteacutesthinspetthinspsystegravemesthinspdethinsptransfertsthinspsociauxthinspeuropeacuteensthinspEnthinspeffetthinspsithinsplathinspfiscaliteacutethinspglobalethinsppesantthinspsurthinsplethinsptravailthinsp(exprimeacuteethinspenthinsppointsthinspduthinspsalairethinspsuper-brut)thinspnrsquoestthinsppasthinsptregravesthinspdiffeacuterentethinspenthinspFrancethinspetthinspdansthinsplesthinsppaysthinspagravethinsphautthinspniveauthinspdethinspservicesthinsppublicsthinspcommethinsplrsquoAllemagnethinspouthinsplathinspSuegravede15 les autresthinsppaysthinsppreacutelegraveventthinspnettementthinspmoinsthinspdethinspchargesthinsplaquothinsppatronalesthinspraquothinspsurthinsplesthinspsalairesthinspCecithinsprendthinspunthinspingeacutenieurthinspfranccedilaisthinspjusqursquoagravethinsp30thinspthinspplusthinspcherthinsppourthinspsonthinspentreprisethinspquethinspsonthinsphomologuethinspallemandthinspagravethinspsalairethinspbrutthinspeacutegalthinspet risque de dissuader les multinationales de localiser en France des activiteacutesthinspagravethinspfortethinspvaleurthinspajouteacuteethinspetthinspagravethinspfortthinspeffetthinspdrsquoentraicircnementthinsppourthinsplrsquoeacuteconomie

Lrsquoamplitudethinsplethinsprythmethinspetthinsplethinspphasagethinspdrsquounethinsptellethinspreacuteformethinspenthinsprevanchethinspdeacutependentthinspdrsquoarbitragesthinsppolitiquesthinsp(quelsthinspobjectifsthinspprivileacutegierthinspetthinspquelsthinsptransfertsthinspsurthinspdrsquoautresthinsprecettesthinsp)thinspexposeacutesthinspdansthinsplathinspsectionthinspsuivante

Choix relevant drsquoarbitrages politiques

Le choix du ciblage des alleacutegements

Crsquoestthinspauxthinspdeacutecideursthinsppolitiquesthinspqursquoilthinspappartientthinspdethinspfixerthinspapregravesthinspconcertationthinspcethinspqursquoestthinsplethinspjustethinspniveauthinspacceptablethinspdesthinspprestationsthinspuniversellesthinsp(indemnisationthinspduthinspchocircmagethinspcouverturethinspmaladiehellip)thinspAgravethinspeuxthinspeacutegalementthinspdethinspdeacuteterminerthinsplethinspcompromisthinspentrethinsplathinspcreacuteationthinspdrsquoemplois agrave court terme drsquoune part et le renforcement de la compeacutetitiviteacutethinspetthinspdethinsplrsquoemploithinspqualifieacutethinspdrsquoautrethinsppartthinspAgravethinspeuxthinspencorethinspdrsquoeacutetablirthinsplethinspbonthinspniveauthinspdrsquoengagementthinspdethinspnotrethinspeacuteconomiethinspdansthinsplathinsptransitionthinspeacutenergeacutetiquethinsp(taxationthinspdesthinspeacutemissionsthinspincitationsthinspauxthinspinvestissementsthinspdrsquoefficaciteacutethinspeacutenergeacutetique)thinspdrsquoencouragementthinspdethinspnosthinspentreprisesthinspagravethinspsethinspmoderniserthinspetthinspdrsquoambitionthinsppourthinspredeacutefinirthinsplesthinspregraveglesthinspduthinspcommerce international

AucunthinspdethinspcesthinspobjectifsthinspnethinsppeutthinspecirctrethinspcomplegravetementthinspneacutegligeacutethinspLethinspdosagethinspdes alleacutegements de charges par tranches de salaires deacutepend donc des prioriteacutesthinsprespectivesthinspdonneacuteesthinspauthinspcourtthinspetthinspauthinsplongthinsptermethinspSithinsplrsquoonthinspprendthinspenthinspcomptethinsplathinspsimpliciteacutethinspdethinsplrsquooutilthinspsonthinspcoucirctthinspadministratifthinsplathinspfaciliteacutethinspagravethinspmettrethinspenthinspœuvrethinsplathinspreacuteformethinspunethinspsolutionthinsppossiblethinspestthinspdethinsptransformerthinspenthinspbaissethinspdethinspchargesthinsplethinspCICEthinspetthinspdrsquoaugmenterthinsplethinspplafondthinspdesthinspsalairesthinspconcerneacutesthinsp(aujourdrsquohuithinsp16thinspagravethinsp25thinspSMIC)thinspauthinspniveauthinspdethinsp35thinspagravethinsp4thinspSMICthinsp

15 - Voir httpswwwfipecofrpdf020663100201506254283pdf

Si la fiscaliteacute globale pesant sur le travail nrsquoest pas tregraves diffeacuterente en France et dans les pays agrave haut niveau de services publics comme lrsquoAllemagne ou la Suegravede les autres pays preacutelegravevent nettement moins de charges laquo patronales raquo sur les salaires

- 15 -

Sansthinspmettrethinspenthinspcausethinsplesthinspeffortsthinspcibleacutesthinspsurthinsplesthinsppetitsthinspsalairesthinspcettethinspextensionthinspdesthinspallegravegementsthinspdethinspchargesthinspcontribueraitthinspagravethinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinspdesthinspentreprisesthinspindustriellesthinspetthinspdesthinspservicesthinspexportables16

Lrsquoexemple inspirant drsquoune profonde reacuteforme fiscale en Suegravede

LathinspSuegravedethinspfournitthinspunethinspsourcethinspdrsquoinspirationthinspinteacuteressantethinspDepuisthinsples anneacutees 1990 et apregraves une large et longue concertation exemplairethinsplesthinspchargesthinspportantthinspsurthinsplethinsptravailthinspetthinspsurthinsplethinspcapitalthinspontthinspfortementthinspdiminueacutethinspgracirccethinspagravethinspunethinspaugmentationthinspdethinsplrsquoefficaciteacutethinspdesthinspservicesthinsppublicsthinspetthinspdesthinspprestationsthinspsocialesthinspetthinspsurtoutthinspdesthinspimpocirctsthinspsurthinsplesthinsprevenusthinspfinauxthinspdesthinspparticuliersthinspDethinspplusthinspunethinspfiscaliteacutethinspenvironnementalethinspvolontaristethinspathinspeacuteteacutethinspprogrammeacuteethinspetthinspprogressivementthinspmisethinspenthinspplacethinspconduisantthinsplethinsppaysthinspagravethinspfairethinspplusthinspquethinspdoublerthinspsonthinspefficaciteacutethinspeacutenergeacutetiquethinsp

CependantthinspsithinsplathinspSuegravedethinsppeutthinsptaxerthinsplathinspconsommationthinspdiffusethinspdrsquoeacutenergiethinspdesthinspparticuliersthinspetthinspdesthinspentreprisesthinspenthinsppreacutelevantthinspsurthinsplesthinspcarburantsthinspunethinsptaxethinspdethinsp120thinspeurothinspparthinsptonnethinspdethinspcarbonethinspeacutemisthinspellethinspsethinspheurtethinspauxthinspregraveglesthinspdethinspcommerce europeacuteennes et internationales pour eacutetendre les incitations auxthinspentreprisesthinspgrandesthinspconsommatricesthinspdrsquoeacutenergiethinsp(soumisesthinspauthinspsystegravemethinspeuropeacuteenthinspdrsquoeacutechangethinspdethinspdroitsthinspdrsquoeacutemission)thinspetthinspsurtoutthinsppourthinsptaxerthinsplesthinspimportationsthinspsurthinspleursthinspconsommationsthinspincorporeacuteesthinspafinthinspdrsquoeacuteviterthinspdesthinsplaquothinspfuitesthinspcarbonethinspraquo17thinspPourthinspecirctrethinspefficacesthinspetthinspcoheacuterentesthinsplesthinspreacuteformesthinspsouhaitablesthinspsupposentthinspdoncthinspunethinspmeilleurethinspconcertationthinspetthinspcoopeacuteration europeacuteenne et internationale

Une coopeacuteration europeacuteenne et internationale renforceacutee

Un renforcement de la coopeacuteration europeacuteenne est neacutecessaire pour eacuteviterthinspdesthinspdistorsionsthinsppeacutenalisantesthinspauthinspseinthinspdethinsplathinspzonethinspcertainsthinsppaysthinsptaxantthinspplutocirctthinsplethinsptravailthinspdrsquoautresthinsplathinspconsommationthinspdrsquoeacutenergiethinspdrsquoautresthinsplesthinsprevenusthinsptandisthinspquethinspdrsquoautresthinspoffrentthinspunthinspniveauthinspmoindrethinspdethinspprotectionthinspouthinspdrsquoinfrastructuresthinsppubliquesthinspIlthinspfautthinspaussithinspplusthinspdethinspcoopeacuterationthinsppourthinspunethinsptaxationthinspdesthinspexternaliteacutesthinspouthinspparthinspexemplethinsppourthinspdiminuerthinsplesthinspquotasthinspdethinspdroitsthinspdrsquoeacutemissionthinspdethinspgazthinspagravethinspeffetthinspdethinspserrethinsp(ETS)thinspetthinspenthinspfairethinspmonterthinsplesthinspprix18

16 - Agrave terme une baisse geacuteneacuteraliseacutee des preacutelegravevements sociaux coupleacutee agrave un financement des prestations sociales par lrsquoimpocirct est agrave la fois plus pertinente sur le plan eacuteconomique et convergente avec ce que font nos voisins allemands et scandinaves mais un tel redeacuteploiement prendra du temps en raison de lrsquoimportance des coucircts agrave transfeacuterer17 - Weil T (2017) Transition eacutecologique et compeacutetitiviteacute industrielle lrsquoexemple sueacutedois Publieacute sur theconversationcom18 - Pour une meilleure efficaciteacute eacuteconomique du systegraveme drsquoincitations la taxe sur les eacutemissions diffuses et les quotas sur les eacutemissions concentreacutees devraient conduire agrave des prix voisins pour la tonne de gaz agrave effet de serre eacutemise et creacuteer une incitation agrave lrsquoefficaciteacute sans distorsions au sein de la zone europeacuteenne

La Suegravede fournit une source drsquoinspiration inteacuteressante Depuis les anneacutees 1990 et apregraves une large et longue concertation exemplaire les charges portant sur le travail et sur le capital ont fortement diminueacute gracircce agrave une augmentation de lrsquoefficaciteacute des services publics et des prestations sociales et surtout des impocircts sur les revenus finaux des particuliers

En savoir plus

Bourdu E 2013 Les transformations du modegravele eacuteconomique sueacutedois La Fabrique de lrsquoindustrie Presses des Mines juillet

Koleda G 2015 Alleacutegements du coucirct du travail La Fabrique de lrsquoindustrie Presses des Mines juin Frocrain P Giraud PN 2016 Dynamique des emplois exposeacutes et abriteacutes en France La Fabrique de lrsquoindustrie Presses des Mines novembre

Brun-Schammeacute A Desplatz R Naboulet A 2017 Les exoneacuterations geacuteneacuterales de cotisations rapport 2017 du COSAPE France Strateacutegie juillet

Pour reacuteagir agrave cette note vous pouvez contacter Thierry Weil (thierryweilla-fabriquefr)

LaFabriqueDeLIndustrie

LFI_LaFabrique

La Fabrique de lrsquoindustrie81 boulevard Saint-Michel ndash 75005 Pariswwwla-fabriquefr

Enfinthinspunethinspcoopeacuterationthinspeuropeacuteennethinspestthinspindispensablethinsppourthinsptaxerthinspouthinspinterdirethinspcertainesthinspnuisancesthinsp(eacutemissionsthinsppolluantesthinspconditionsthinspdethinsptravailthinspnonthinspconformesthinspauxthinspnormesthinspeuropeacuteennesthinspproduitsthinsppreacutesentantthinspdesthinsprisquesthinsppourthinsplethinspconsommateurthinsptelsthinspquethinsplethinsptabacthinspouthinsplesthinspperturbateursthinspendocriniens)thinspsansthinspcreacuteerthinspdethinspdistorsionsthinspcontrairesthinspauxthinsptraiteacutesthinspdethinspcommercethinspinternationalthinspSithinspcertainsthinspmodesthinspdethinspproductionthinspenthinspEuropethinspsontthinspproscritsthinspouthinsplourdementthinsptaxeacutesthinspilthinspfautthinspquethinsplesthinspproduitsthinspdethinsppaysthinspayantthinspdesthinspregraveglesthinspmoinsthinspexigeantesthinspsoientthinspinterditsthinspouthinsptaxeacutesthinspagravethinspleurthinspentreacuteethinspenthinspEuropethinsppourthinspquethinsplathinspconcurrencethinspsoitthinspeacutequitable

CethinspbesointhinspdrsquounethinspplusthinspgrandethinspcoopeacuterationthinspeuropeacuteennethinspetthinspmondialethinsplimitethinspnosthinspmargesthinspdethinspmanœuvrethinspmaisthinspnethinspsauraitthinspecirctrethinspunthinsppreacutetextethinsppourthinspnethinsppasthinsplesthinsputiliserthinspLrsquoexemplethinspsueacutedoisthinspmontrethinspqursquoonthinsppeutthinspfairethinspbeaucoupthinspmalgreacutethinsplesthinspcontraintesthinspeuropeacuteennesthinspetthinspenthinsprestantthinspdansthinsplethinspcadrethinspactuelthinspduthinspcommercethinspmondialthinspFairethinspdegravesthinspaujourdrsquohuithinspdesthinspreacuteformesthinspcourageusesthinspetthinspefficacesthinsprenforcethinspnotrethinspcompeacutetitiviteacutethinspnousthinspaide agrave faire reacutegresser le chocircmage et nous met en meilleure position pourthinspneacutegocierthinspavecthinspnosthinsppartenairesthinsp

Page 7: Allégements des charges sociales - La Fabrique de l ... · Allégements des charges sociales : comprendre le débat en cours Les Synthèses de La Fabrique Numéro 18 - Février 2018

- 7 -

Baisser le coucirct des bas salaires suscite-t-il la creacuteation drsquoemplois non qualifieacutes

Crsquoestthinspa priorithinspunethinspdesthinspthegravesesthinsplesthinspplusthinspintuitivesthinspPourtantthinspellethinspnrsquoestthinsppasthinspsysteacutematiquementthinspveacuterifieacuteethinspsansthinspquethinsplesthinsptravauxthinspdrsquoeacutevaluationthinspnethinspcomprennentthinsptoujoursthinsplesthinspraisonsthinspduthinspsuccegravesthinspouthinspdethinsplrsquoeacutechecthinspdesthinspdispositifsthinspCettethinspthegravesethinspappellethinspparthinspailleursthinspplusieursthinspremarques

PremiegraverementthinsplesthinspemploisthinspainsithinspcreacuteeacutesthinspsontthinsppeuthinspreacutemuneacutereacutesthinspthinspcelathinsppeutthinspecirctrethinspefficacethinsptantthinspqursquoilthinspythinspathinspunethinspreacuteservethinspdethinspgensthinsppeuthinspqualifieacutesthinspdeacutesireuxthinspdethinsptrouverthinsprapidementthinspunthinspemploithinspIlthinspsrsquoagitthinspdoncthinspdrsquounthinspchoixthinspdeacutelibeacutereacutethinspdethinspreacuteductionthinsprapidethinspduthinspchocircmagethinspauthinspdeacutetrimentthinspdesthinspgainsthinspdethinspproductiviteacutethinspetthinspdonc de la croissance potentielle

Sithinsplesthinspalleacutegementsthinspsontthinspconcentreacutesthinspsurthinspcettethinspseulethinspcateacutegoriethinspilthinspythinspathinspunthinsprisquethinspdethinspcreacuteerthinspdesthinsplaquothinsptrappesthinspagravethinspbasthinspsalairesthinspraquothinspthinsplethinsptravailleurthinsppeuthinspqualifieacutethinspeacutetantthinspbeaucoupthinspmoinsthinspcherthinspquethinspceluithinspquithinspathinspplusthinspdethinspcompeacutetencesthinspduthinspfaitthinspde la non proportionnaliteacute des charges ni lrsquoemployeacute ni lrsquoemployeur ne sontthinspinciteacutesthinspagravethinspinvestirthinspdansthinsplathinspformationthinspetthinspdansthinsplrsquoenrichissementthinspdesthinsptacircches

Certainsthinspavocatsthinspdethinsplathinspmesurethinsppreacutesententthinspdesthinspstatistiquesthinspquithinspcontestentthinsplrsquoexistencethinspdethinspcesthinsplaquothinsptrappesthinspraquo4thinspmontrantthinspquethinsplathinsppopulationthinspcibleacuteethinspbeacuteneacuteficiethinspdrsquoaugmentationsthinspdethinspsalairesthinspsuitethinspauxthinspalleacutegementsthinspMaisthinsponthinspretombethinspalorsthinspsurthinspunthinspautrethinsprisquethinspdrsquoinefficaciteacutethinsppuisquethinspcettethinspaugmentation des salaires annule drsquoautant les effets positifs de la mesure pour lrsquoemploi

Quandthinspbienthinspmecircmethinspcesthinspsalarieacutesthinspnethinspseraientthinsppasthinspenthinspmesurethinspdrsquoobtenirthinspunethinspaugmentationthinsprienthinspnrsquoempecircchethinsplesthinspmembresthinspdethinsplrsquoentreprisethinspenthinspmeilleurethinsppositionthinspdethinspneacutegociationthinsp(employeacutesthinspdeacutetenteursthinspdethinspressourcesthinsprares)thinspouthinsplesthinspactionnairesthinspdethinspcapterthinsplethinspsuppleacutementthinspdethinspmargethinspagravethinspleurthinspprofit

CettethinspquestionthinspdethinsplrsquoeffetthinspdesthinspalleacutegementsthinspsurthinsplrsquoinflationthinspsalarialethinspagravethinspdiffeacuterentsthinspniveauxthinspdethinspreacutemuneacuterationthinspestthinspcrucialethinsppourthinspappreacutecierthinspleurthinspefficaciteacutethinspOrthinspellethinspestthinspencorethinsptregravesthinspcontroverseacuteethinspparmithinsplesthinspchercheursthinspetthinspnethinspfaitthinsptoujoursthinsppasthinsplrsquoobjetthinspdrsquounthinspconsensusthinspempiriquethinspseacuterieuxthinspainsithinspquethinsplethinsprappelaitthinspencorethinspenthinspjuilletthinsp2017thinsplethinsprapportthinspduthinspComiteacutethinspdethinspsuivithinspdesthinspaidesthinsppubliquesthinspauxthinspentreprisesthinsp(Cosape)5

Examen critique des diffeacuterentes thegraveses

4 - Cahuc P (2003) Baisser les charges sociales jusqursquoougrave et comment Revue franccedilaise drsquoeacuteconomie 17(3) 3-545 - httpwwwstrategiegouvfrsitesstrategiegouvfrfilesatomsfilesfs_rapport_cosape_2017pdf

La question de lrsquoeffet des alleacutegements sur lrsquoinflation salariale agrave diffeacuterents niveaux de reacutemuneacuteration est cruciale pour appreacutecier leur efficaciteacute Or elle est encore tregraves controverseacutee parmi les chercheurs

- 8 -

On ne dispose agrave ce jour drsquoaucune eacutevaluation des effets sur lrsquoemploi de cette politique [drsquoexoneacuterations de cotisations sociales patronales sur les bas salaires] sur lrsquoensemble des vingt-cinq derniegraveres anneacutees

EnfinthinspdethinspmecircmethinspqursquounethinspaidethinspagravethinsplrsquoinvestissementthinspnethinspsuffitthinsppasthinsppourthinspqursquounethinspentreprisethinspinvestissethinspunthinspallegravegementthinspduthinspcoucirctthinspduthinsptravailthinspnethinspsuscitethinsppasthinspautomatiquementthinspdesthinspembauchesthinspIlthinspfautthinspquethinsplrsquoentreprisethinspaitthinspconfiancethinspdansthinsplethinspfaitthinspquethinsplrsquoaugmentationthinspdethinspsathinspcapaciteacutethinspdethinspproduction conduira agrave de meilleurs reacutesultats notamment parce qursquoil y aura une demande pour ce qursquoelle produira en plus

VoilagravethinsppourquoithinsplethinsprapportthinsppreacuteciteacutethinspduthinspCosapethinspditthinspencorethinspthinsplaquothinspOnthinspnethinspdisposethinspagravethinspcethinspjourthinspdrsquoaucunethinspeacutevaluationthinspdesthinspeffetsthinspsurthinsplrsquoemploithinspdethinspcettethinsppolitiquethinsp[drsquoexoneacuterationsthinspdethinspcotisationsthinspsocialesthinsppatronalesthinspsurthinsplesthinspbasthinspsalaires]thinspsurthinsplrsquoensemblethinspdesthinspvingt-cinqthinspderniegraveresthinspanneacuteesthinsp[Enthinspoutre]thinsponthinspsaitthinsppeuthinspdethinspchosesthinspsurthinsplathinspnaturethinspdesthinspemploisthinspcreacuteeacutesthinspouthinspsauvegardeacutesthinsp(parthinspsexethinspacircgethinspdiplocircmethinspcateacutegoriethinspsocioprofessionnellethinspexpeacuterience)thinspetthinspsurthinspleurthinspventilationthinspparthinspsecteurthinspdrsquoactiviteacutethinspouthinsptaillethinspdrsquoentreprise6thinspraquo

Une baisse des charges sur les salaires des speacutecialistes conduit-elle ceux-ci agrave neacutegocier de meilleurs salaires

Cettethinspideacuteethinspestthinsptregravesthinspsouventthinspmisethinspenthinspavantthinspparthinspceuxthinspquithinspsrsquoopposentthinspauthinspprincipethinspdesthinspexoneacuterationsthinspsurthinsplesthinspsalairesthinspintermeacutediairesthinsparguantthinspqursquoelles sont accapareacutees par les salarieacutes et ainsi deacutetourneacutees de leur objectifthinspdethinspcompeacutetitiviteacutethinsp(pheacutenomegravenethinspappeleacutethinsplaquothinspincidencethinspfiscalethinspraquo)thinspPourtantthinsplathinspcaptationthinspdesthinspmargesthinspparthinsplesthinspspeacutecialistesthinspfortsthinspdethinspleurthinsppouvoirthinspdethinspneacutegociationthinspnrsquoestthinsppasthinspineacuteluctable

DansthinsplesthinspsecteursthinspexposeacutesthinspagravethinsplathinspcompeacutetitionthinspinternationalethinspunethinspdiffeacuterencethinspsignificativethinspdethinspcoucirctthinsppourthinsplrsquoemployeurthinspdesthinspcadresthinspetthinspingeacutenieursthinsppoussethinsplesthinspentreprisesthinspmultinationalesthinspagravethinsplocaliserthinsplesthinspprojetsthinspinteacuteressantsthinsplagravethinspougravethinspilsthinspythinspontthinspavantagethinspIlthinspnrsquoestthinspdoncthinsppasthinspeacutevidentthinspquethinsplesthinsphauts salaires captent si facilement la marge dans ces secteurs De fait onthinspobservethinspagravethinsppartirthinspdethinspdonneacuteesthinspdesthinspdirectionsthinspdesthinspressourcesthinsphumainesthinspde grands groupes que les salaires nets des hauts cadres tendent agrave srsquohomogeacuteneacuteiserthinsp(cettethinspmainthinspdrsquoœuvrethinspeacutetantthinsplathinspplusthinspmobile)thinsp

LathinspsituationthinspestthinspsansthinspdoutethinspplusthinspfavorablethinspauxthinspcadresthinspdansthinsplesthinspsecteursthinspabriteacutesthinspdethinsplathinspmondialisationthinspparthinspexemplethinsppourthinspdesthinspprestationsthinspdethinspservicesthinspdevantthinspecirctrethinsprenduesthinspenthinspinteractionthinspdirectethinspavecthinsplesthinsputilisateursthinspCesthinspprofessionnelsthinspfavoriseacutesthinsppeuventthinspnonthinspseulementthinspcapterthinsplesthinspmargesthinspsuppleacutementairesthinsplieacuteesthinspauxthinspallegravegementsthinspsurthinspleursthinspchargesthinspsocialesthinspmaisthinspeacutegalementthinspcellesthinsplieacuteesthinspauxthinspalleacutegementsthinspdesthinspchargesthinspdethinspleursthinspemployeacutesthinspmoinsthinsppayeacutesthinspthinsplrsquoavocatthinspdrsquoaffairesthinsppourrathinspaugmenterthinspsesthinspeacutemolumentsthinspgracirccethinspauthinspmoindrethinspcoucirctthinspdethinspsonthinspreacuteceptionnistethinspLrsquoargumentthinspviendraitthinspdoncthinspplutocirctthinspcontesterthinsplathinsppertinencethinspdrsquoexoneacuterationsthinsppourthinspcethinsptypethinspdrsquoactiviteacutethinspquellesthinspquethinspsoientthinsplesthinsptranchesthinspdethinspsalairesthinspcibleacutees

6 - Avant ce rapport du COSAPE une synthegravese de La Fabrique de lrsquoindustrie (Charlet et Frocrain 2016) montrait que cette thegravese de lrsquoimpact favorable des baisses de coucirct du travail pour les bas salaires eacutetait tregraves controverseacutee dans la litteacuterature eacuteconomique Seuls un quart des articles theacuteoriques recenseacutes la soutiennent sans reacuteserve (dont la moitieacute eacutecrits par lrsquoeacutequipe de Pierre Cahuc) tandis qursquoune seule des eacutetudes empiriques (parmi 17 identifieacutees) la corrobore totalement

- 9 -

CettethinspthegravesethinspdethinsplrsquoincidencethinspfiscalethinspreposethinspsurthinsplrsquoideacuteethinspquethinsplesthinspentreprisesthinspsethinsptrouventthinspfacethinspagravethinspunethinsppeacutenuriethinspdethinsptravailleursthinspqualifieacutesthinspetthinspdoncthinspquethinsplesthinspembauchesthinspsontthinspassezthinsppeuthinspdeacutependantesthinspdesthinspsalairesthinspproposeacutesthinspauxthinspactifsthinspconcerneacutesthinspOrthinspmecircmethinspsithinspagravethinspcourtthinsptermethinsplrsquooffrethinspdethinspcompeacutetencesthinsppeutthinspecirctrethinsplimiteacuteethinsplathinspdemandethinspfinitthinspparthinspcreacuteerthinspsonthinspoffrethinspAinsithinsplorsqursquoauthinspdeacutebutthinspdesthinspanneacuteesthinsp1990thinsplesthinspentreprisesthinspdisaientthinspnethinsppasthinsptrouverthinspassezthinspdrsquoingeacutenieursthinspellesthinspontthinspencourageacutethinspavecthinspsuccegravesthinsplesthinspeacutecolesthinspdrsquoingeacutenieursthinspagravethinspaugmenterthinsptregravesthinspsubstantiellementthinspleursthinspeffectifsthinspetthinspfaciliteacutethinsplathinspformationthinspetthinsplathinsppromotionthinspdesthinsptechniciensthinspsupeacuterieursthinspAgravethinsplongthinsptermethinspsaufthinspgravethinspinefficaciteacutethinspdethinspnotrethinspsystegravemethinspdethinspformationthinspdethinspdeacuteveloppementthinsppersonnelthinspetthinspdethinsppromotionthinspdesthinspindividusthinsplethinsplaquothinspsignalthinspprixthinspraquothinspconduitthinsplrsquooffrethinspagravethinspsrsquoadapterthinspagravethinsplathinspdemandethinspeffaccedilantthinspdesthinsprentesthinspdethinsprareteacutethinspeacutepheacutemegraveres

Lagravethinspencorethinsponthinsptrouvethinsppeuthinspdethinspreacutesultatsthinspempiriquesthinspconvaincantsthinsppourthinspeacutetayer ou reacutefuter cette thegravese pourtant preacutesenteacutee comme fermement eacutetabliethinspparthinspdethinspnombreuxthinspeacuteconomistesthinspduthinsptravailthinspNonthinsppasthinspquethinsplrsquoincidencethinspfiscalethinspnrsquoaitthinspjamaisthinspeacuteteacutethinspobserveacuteethinspsurthinsplethinspterrainthinspbienthinspsucircrthinspmaisthinspdansthinspdrsquoautresthinspenvironnementsthinspetthinsplethinspplusthinspsouventthinspdansthinspdesthinspcasthinspdethinsphaussethinspuniformethinspdethinsplathinspfiscaliteacutethinspOnthinspnethinsppeutthinspaujourdrsquohuithinspattesterthinspsurthinsplathinspbasethinspdethinspdonneacuteesthinspreacutecentesthinspquethinspcethinsppheacutenomegravenethinspsrsquoenclencheraitthinsphicthinspetthinspnuncthinspdansthinsplrsquohypothegravesethinspdrsquoexoneacuterationsthinspsurthinsplesthinspsalairesthinspintermeacutediaires

LathinsprareteacutethinspdesthinsppersonnesthinspdisposantthinspdesthinspcompeacutetencesthinspdontthinsplesthinspentreprisesthinspontthinspbesointhinspqursquoellethinspconduisethinspouthinspnonthinspagravethinspunethinspinflationthinspdesthinspsalairesthinsplimitantthinspnotrethinspcompeacutetitiviteacutethinsprestethinspdethinsptoutesthinspfaccedilonsthinspunthinspdesthinspprincipauxthinspenjeuxthinspdethinspnotrethinspeacuteconomiethinspetthinspdethinspnotrethinspsocieacuteteacutethinspIndeacutependammentthinspdesthinspactionsthinspmeneacuteesthinsppourthinspalleacutegerthinsplethinspcoucirctthinspduthinsptravailthinspunthinspgigantesquethinspeffortthinspdethinspformationthinspestthinspindispensable7

Baisser les charges assises sur les salaires favorise-t-il la consommation donc la production et lrsquoemploi

Lesthinspeffetsthinspdethinsprelancethinspparthinsplathinspdemandethinspdeacutependentthinspdethinsplathinspcapaciteacutethinsplocalethinspdethinsplrsquooffrethinspagravethinspythinspreacutepondrethinspetthinspdethinspsathinspcompeacutetitiviteacutethinspthinsplathinsprelancethinspparthinsplesthinspsalairesthinspenthinsp1981thinspathinsprenduthinspsolvablethinsplathinspdemandethinsplatentethinspdesthinspconsommateursthinspfranccedilaisthinsppourthinspdesthinspmagneacutetoscopesthinspdomainethinspdomineacutethinspparthinsplrsquoindustriethinspjaponaisethinspetthinspougravethinspilthinspnrsquoythinspavaitthinspplusthinspdrsquooffrethinspnationalethinspcompeacutetitivethinspDansthinspune eacuteconomie mondialiseacutee la relance par la consommation peut surtout se traduire par une augmentation des importations donc par unthinspcreusementthinspduthinspdeacuteficitthinspdethinsplathinspbalancethinspcommercialethinspUnethinsprelancethinspdethinsplathinspdemande nrsquoa donc drsquoeffet positif qursquoagrave condition que lrsquooffre nationale soitthinspcompeacutetitivethinspouthinspquethinsplrsquoonthinspsachethinspproteacutegerthinspsonthinspmarcheacutethinspdeuxthinspconditionsthinspquithinspnethinspsontthinsppasthinspaujourdrsquohuithinspreacuteuniesthinspenthinspFrancethinsp

7 - Voir les preacuteceacutedents travaux de La Fabrique sur la formation professionnelle et sur lrsquoindustrie du futur

Indeacutependamment des actions meneacutees pour alleacuteger le coucirct du travail un gigantesque effort de formation est indispensable

- 10 -

Les effets sur la compeacutetitiviteacute et lrsquoemploi seraient tregraves importants srsquoil eacutetait possible de concentrer les exoneacuterations sur lrsquoindustrie

8 - Frocrain P Giraud P N (2016) Les emplois exposeacutes et abriteacutes en France Presses des Mines9 - Koleacuteda G (2015) Alleacutegements du coucirct du travail pour une voie favorable agrave la compeacutetitiviteacute franccedilaise Presses des Mines

Les alleacutegements de charges sur les salaires intermeacutediaires ameacuteliorent-ils la compeacutetitiviteacute suscitant plus de production et drsquoemplois

AlleacutegerthinsplesthinspchargesthinspsurthinsplesthinspsalairesthinspcaracteacuteristiquesthinspdethinsplrsquoindustriethinspetthinspdesthinspservicesthinspexposeacutesthinspagravethinsplathinspconcurrencethinspinternationalethinspaidethinspagravethinsprendrethinsplesthinspentreprisesthinspexportatricesthinspplusthinspcompeacutetitivesthinspparthinsprapportthinspagravethinspleursthinspconcurrentsthinspeacutetrangersthinspCelathinspleurthinsppermetthinspdrsquoaugmenterthinspleursthinsppartsthinspdethinspmarcheacutethinspetthinsplesthinspconduitthinspagravethinspembaucherthinsppourthinspreacutepondrethinspagravethinspcettethinspdemandethinspsuppleacutementairethinspDethinspplusthinsplathinspcreacuteationthinspdethinspcesthinspemploisthinspqualifieacutesthinspinduitthinspdrsquoautres emplois dans le reste de lrsquoeacuteconomie8 plus que ne le fait lathinspcreacuteationthinspdrsquoemploisthinspabriteacutesthinspCommethinsplethinspreacutesumethinspDenisthinspRanquethinsplrsquoembauchethinspdrsquounthinspingeacutenieurthinspchezthinspAirbusthinspinduitthinspdesthinspemploisthinspdansthinsplethinspsupermarcheacutethinspduthinspcointhinsplrsquoinversethinspnrsquoestthinsppasthinspvrai

UnethinspdifficulteacutethinspestthinspquethinsplesthinspeffetsthinspsurthinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinspetthinsplrsquoemploithinspseraientthinsptregravesthinspimportantsthinspsrsquoilthinspeacutetaitthinsppossiblethinspdethinspconcentrerthinsplesthinspexoneacuterationsthinspsurthinsplrsquoindustriethinspSithinsponthinspnethinsppeutthinspsegmenterthinspcelles-cithinspquethinspparthinsptranchesthinspdethinspsalairesthinsppourthinspnethinsppasthinspecirctrethinspenthinspinfractionthinspavecthinsplesthinspregraveglesthinspcommunautairesthinsplesthinspeffetsthinspsontthinspalorsthinspplusthinsplimiteacutesthinspmecircmethinspsrsquoilsthinsppeuventthinspresterthinspsignificatifsthinspdansthinsplesthinspcasthinspfavorables9

Commethinspdansthinsplesthinspautresthinspoptionsthinsplethinspbilanthinspnetthinspdethinsplathinspmesurethinspdeacutependthinspdesthinspcomportementsthinspdethinspmargethinsp(innovationthinspinvestissementhellip)thinspetthinspnotamment du rythme de rattrapage sous forme drsquoaugmentations de salairesthinspIlthinspestthinspeacutegalementthinspaffecteacutethinspparthinsplethinspbouclagethinspfinancierthinspdethinsplathinspmesurethinspetthinspsesthinspeacuteventuelsthinspeffetsthinspreacutecessifsthinspCrsquoestthinsppourquoithinspilthinspseraitthinspopportunthinspdethinspfairethinsptournerthinspenthinspparallegravelethinsplesthinspdiffeacuterentsthinspmodegravelesthinspdisponiblesthinsp(MesangethinspNemesisthinspetthinsplethinspmodegravelethinspdethinsplrsquoOFCE)thinspsurthinspdiversthinspjeuxthinspdrsquohypothegravesesthinspplausiblesthinsp

Taxer le travail est-il contreproductif et que faut-il taxer alors

Certainesthinspseacutecuriteacutesthinspuniversellesthinsp(materniteacutethinspmaladiethinspchocircmagethinspouthinspretraite)thinspontthinspeacuteteacutethinsphistoriquementthinspfinanceacuteesthinspparthinspdesthinsptaxesthinspassisesthinspsurthinsplethinsptravailthinspCrsquoestthinspeacutegalementthinsplethinspcasthinspdrsquoautresthinspvoletsthinspdethinsplrsquoEacutetat-providencethinspfranccedilaisthinspcommethinsplathinspbranchethinsplaquothinspfamillethinspraquothinspdethinsplathinspSeacutecuriteacutethinspsocialethinspCertainsthinspdroitsthinsp(compensationthinspdrsquounethinsppertethinspdethinsprevenuthinspau-delagravethinspdethinsplathinspprotectionthinspuniversellethinspparthinspexemple)thinsprelegraveveraientthinspplutocirctthinspdethinsplrsquoassurancethinspindividuellethinspouthinspcollectivethinspPourthinsplesthinspautresthinspilthinspythinspathinsppeuthinspdethinspjustificationthinspeacuteconomiquethinspagravethinspcethinspquethinsplesthinspdroitsthinspuniverselsthinspdeacutependentthinspdethinspcotisationsthinspsocialesthinspalorsthinspquethinsplesthinsprevenusthinspconsommationsthinspetthinspactifsthinspdisponiblesthinspsontthinspmoinsthinspcorreacuteleacutesthinspquethinspnaguegraverethinspauxthinsprevenusthinspdrsquoactiviteacute

- 11 -

10 - Weil T (2015) Taxer le carbone sans nuire agrave notre compeacutetitiviteacute Publieacute sur theconversationcom

Pour des raisons de commoditeacute historique la France se trouve aujourdrsquohui dans une situation ougrave elle taxe le travail agrave un niveau eacuteleveacute plutocirct que les capaciteacutes contributives ou les externaliteacutes neacutegatives

NeacuteanmoinsthinsppourthinspdesthinspraisonsthinspdethinspcommoditeacutethinsphistoriquethinsplathinspFrancethinspsethinsptrouvethinspaujourdrsquohuithinspdansthinspunethinspsituationthinspougravethinspellethinsptaxethinsplethinsptravailthinspagravethinspunthinspniveauthinspeacuteleveacutethinspplutocirctthinspquethinsplesthinspcapaciteacutesthinspcontributivesthinspouthinsplesthinspexternaliteacutesthinspneacutegativesthinsp(effetsthinspnuisiblesthinspagravethinsplathinspcollectiviteacutethinspdesthinspcomportementsthinspindividuels)thinspCelathinspestthinspdoublementthinspparadoxalthinspalorsthinspquethinspnousthinspfaisonsthinspface agrave un chocircmage structurel et que la transition eacutenergeacutetique par exemplethinspestthinsplointhinspdrsquoecirctrethinsptotalementthinspengageacutee

LathinsptaxationthinspdesthinspcapaciteacutesthinspcontributivesthinsptrouvethinspsesthinsplimitesthinspdansthinsplethinspconsentementthinspagravethinsppayerthinspetthinsplathinspfaciliteacutethinsppourthinsplrsquoEacutetatthinspdethinsplathinsppercevoirthinspCellethinspdesthinspexternaliteacutesthinspneacutegativesthinspsethinspheurtethinspparfoisthinspagravethinspdesthinspinteacuterecirctsthinspconstitueacutesthinspefficacesthinsp(cfthinsplesthinspcasthinspdethinsptaxesthinspsurthinsplesthinspsodasthinspsurthinsplesthinspalimentsthinsptransformeacutesthinspsurthinsplethinspdieselthinspouthinsplesthinspexcegravesthinspdethinspvitesse)thinspCelathinsppeutthinspdethinspsurcroicirctthinspsrsquoaveacutererthinspdifficilethinspquandthinsplesthinspfiscaliteacutesthinspsontthinspdiffeacuterentesthinspdansthinspunethinspzonethinspdethinsplibrethinspeacutechangethinspcommercialthinspthinspunethinsptaxationthinspdethinsp35thinspeurothinspsurthinspchaquethinsppaquetthinspdethinspcigarettesthinspmecircmethinspjustifieacuteethinspparthinsplethinspcoucirctthinspsocialthinspinduitthinspsusciteraitthinspgrognethinspdesthinspconsommateursthinspetthinspcontrebandethinspEnthinspoutrethinspinterdirethinspouthinsptaxerthinspcertainsthinspproduitsthinspsansthinsppouvoirthinspcontrocirclerthinsplesthinspimportationsthinspnuitthinspagravethinsplrsquoindustriethinsplocalethinspenthinspnethinspfaisantthinspquethinspdeacuteplacerthinsplesthinspnuisancesthinspDiversesthinspsolutionsthinspexistentthinspcependantthinsppourthinsppermettrethinspunethinsptaxationthinspdesthinspnuisancesthinspincorporeacuteesthinspdansthinsplesthinspimportationsthinspsansthinspmettrethinspenthinsppeacuterilthinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinspde nos entreprises10

Alleacuteger les charges sans modifier la structure de lrsquoeacuteconomie nrsquoa-t-il que des effets tregraves temporaires sur les prix la production et lrsquoemploi

Selonthinsplesthinspmacroeacuteconomistesthinspilthinspexistethinspunthinspsystegravemethinspdethinspprixthinspdrsquoeacutequilibrethinsptraduisantthinsplathinspstructurethinspgeacuteneacuteralethinspdethinsplrsquoeacuteconomiethinsp(productiviteacutethinspdesthinspfacteursthinspinstitutionsthinspmeacutecanismesthinspdethinspredistribution)thinspUnethinspdeacutevaluationthinspmoneacutetairethinspnethinsppermetthinspqursquounthinsprebondthinsptemporairethinspdethinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinsp(enthinsprencheacuterissantthinsplesthinspimportationsthinspouthinspenthinspdiminuantthinsplethinspprixthinspdethinspnosthinspexportationsthinsppourthinspnosthinsppartenairesthinspcommerciaux)thinspcarthinsplesthinspmeacutecanismesthinspdrsquoindexationthinspdesthinspsalairesthinspfontthinspquethinspceux-cithinspretrouventthinspleurthinsppouvoirthinspdrsquoachatthinspetthinspquethinsplrsquoinflationthinspinduitethinspcompensethinsplathinspdeacutevaluationthinspinitiale

LathinspbaissethinspduthinspcoucirctthinspduthinsptravailthinspreacutesultantthinspdesthinspbaissesthinspdethinspchargesthinspathinsplesthinspmecircmesthinspeffetsthinspParthinspexemplethinsplesthinspsalarieacutesthinspdevantthinspacquitterthinspunethinspTVAthinspsocialethinsppourthinspfinancerthinsplesthinspallegravegementsthinspconstatentthinspunethinspbaissethinspdethinspleurthinsppouvoirthinspdrsquoachatthinspmecircmethinspsithinspleurthinspsalairethinspnetthinspnominalthinspnrsquoathinsppasthinspvarieacutethinspetthinspreacuteclamentthinspunethinsphaussethinspdethinspcelui-cithinspLrsquoutiliteacutethinspdrsquounethinspmesurethinspdrsquoexoneacuterationthinspdeacutependthinspdoncthinspuniquementthinspdethinsplathinspcapaciteacutethinspduthinspgouvernementthinspagravethinspprofiterthinspdethinspcettethinsppeacuteriodethinspougravethinsplesthinspacteursthinspontthinspunethinspvisionthinspconfusethinspouthinspdeacuteformeacuteethinspduthinspsystegravemethinspdethinspprixthinsppourthinspengagerthinspdesthinspreacuteformesthinsplaquothinspstructurellesthinspraquothinspCrsquoestthinsppourquoi les plus sceptiques estiment que seules ces derniegraveres sont reacuteellementthinsppertinentesthinspetthinspqursquoilthinspnrsquoestthinspnulthinspbesointhinspdethinsplesthinspfairethinsppreacuteceacutederthinspdrsquounethinspdeacutevaluation

- 12 -

OnthinspremarquerathinspcependantthinspquethinspcertainsthinsplaquothinspprixthinspraquothinspinitiauxthinspcommethinsplethinspniveauthinspduthinspsalairethinspminimumthinspdeacutependentthinspdethinsplathinsploithinspetthinspnonthinspdethinsplrsquoeacutequilibrethinspstructurelthinspduthinspcoucirctthinspdesthinspfacteursthinspUnethinspreacuteductionthinspnominalethinspduthinspsalairethinspminimumthinspseraitthinsprefuseacuteethinspparthinsplesthinsppartenairesthinspsociauxthinspetthinsppolitiquementthinspdangereusethinspUnthinspfinancementthinspdesthinspallegravegementsthinspdethinspchargesthinspparthinspunethinsphaussethinspdethinspTVAthinspenthinsprevanchethinsppeutthinspinduirethinspunethinspdiminutionthinspduthinsppouvoirthinspdrsquoachatthinspduthinspsalairethinspminimumthinspetthinspdoncthinspaboutirthinspauthinspmecircmethinspreacutesultatthinspselonthinspunthinspmeacutecanismethinspplusthinspopaquethinspetthinspdoncthinsppolitiquementthinspplusthinspacceptablethinspLrsquoinflationthinspdesthinspprixthinsptaxesthinspcomprisesthinspoccultethinspalorsthinsplathinspredistributionthinspdesthinspressourcesthinspfinalementthinspopeacutereacuteethinspUtiliseacuteethinsppourthinspintroduirethinspdesthinspreacuteformesthinspstructurellesthinspetthinspeacuteventuellementthinspreneacutegocierthinspenthinspdouceurthinspcertainsthinspprixthinspunethinsplaquothinspdeacutevaluationthinspsalarialethinspraquothinsppeutthinspainsithinspprovoquerthinspunethinspmodificationthinspdurablethinspdethinsplathinspstructurethinspdesthinspcoucirctsthinspeacuteventuellementthinspplusthinspfavorablethinspagravethinsplrsquoemploithinspetthinspagravethinsplathinspcompeacutetitiviteacute

Lrsquoalleacutegement des charges est-il lrsquooutil le plus efficace pour soutenir les secteurs dont la prospeacuteriteacute diffuse dans lrsquoensemble de lrsquoeacuteconomie

DesthinspeacuteconomistesthinspcommethinspEricthinspHeyerthinspalorsthinspdirecteurthinspscientifiquethinspdethinsplrsquoOFCE11thinspfaisaientthinspobserverthinspquethinspsithinsplrsquoonthinspveutthinspsoutenirthinspenthinspprioriteacutethinsplrsquoindustrie sans mesure sectorielle proscrite par les regraveglements communautairesthinspilthinspfautthinspprivileacutegierthinsplesthinspmesuresthinspgeacuteneacuteralesthinspdontthinsplrsquoindustriethinspcaptethinsplrsquoessentielthinspdesthinspbeacuteneacuteficesthinspcommethinsplethinspsoutienthinspagravethinsplathinsprecherchethinsp(Creacuteditthinspdrsquoimpocirctthinsprecherche)thinspouthinspagravethinsplrsquoinvestissementthinsp(sur-amortissementthinspdesthinspinvestissementsthinspautoriseacutethinspjusqursquoauthinspprintempsthinsp2017)thinspOnthinsppeutthinspprolongerthinsplethinspraisonnementthinspetthinspfairethinspvaloirthinspquethinsplathinspsuppressionthinspdesthinspimpocirctsthinspfixesthinspdethinspproductionthinsp(deacutecorreacuteleacutesthinspdesthinspreacutesultatsthinspdethinsplrsquoentreprisethinspagravethinspreboursthinspdethinsptoutethinsplogiquethinspfiscalethinspetthinspplusthinsplourdsthinspenthinspFrancethinspquethinspchezthinspnosthinspvoisins)thinspetthinspquethinsplathinspconsolidationthinspdesthinspdispositifsthinspenthinspfaveurthinspdethinsplathinsprecherchethinspdethinsplathinspformationthinspdethinsplrsquoinvestissementthinspetthinspdethinsplrsquoexportationthinsprestentthinspdesthinspenjeuxthinspprioritairesthinsppourthinsplrsquoindustriethinspetthinsplrsquoeacuteconomiethinspfranccedilaises

Cependantthinspmecircmethinspsithinspunethinspreacuteflexionthinspglobalethinspsurthinsplethinspsystegravemethinspfiscalthinspetthinspsurthinsplesthinspmesuresthinspenthinspfaveurthinspdethinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinspestthinsptoujoursthinspopportunethinspnotonsthinspagravethinspcourtthinsptermethinspqursquounethinspdiscussionthinspestthinspouvertethinspsurthinsplesthinspseulsthinspalleacutegements de charge

11 - CICE Pacte de responsabiliteacutehellip Quels sont les effets des alleacutegements du coucirct du travail sur la compeacutetitiviteacute et lrsquoemploi Compte-rendu de la confeacuterence tenue le 17-09-2015 agrave Paris

Utiliseacutee pour introduire des reacuteformes structurelles et eacuteventuellement reneacutegocier en douceur certains prix une laquo deacutevaluation salariale raquo peut ainsi provoquer une modification durable de la structure des coucircts eacuteventuellement plus favorable agrave lrsquoemploi et agrave la compeacutetitiviteacute

- 13 -

AvantthinspdethinspfairethinspdesthinsprecommandationsthinspilthinspconvientthinspdethinsprappelerthinspavecthinspPierre-NoeumllthinspGiraud12thinspqursquounethinsppolitiquethinsppubliquethinspsethinspconccediloitthinspenthinspcinqthinspeacutetapesthinspthinspanalysethinspprospectivethinspdesthinspbesoinsthinspchoixthinspdethinsplrsquoobjectifthinsppreacuteconisationthinspdesthinsppolitiquesthinspservantthinspagravethinspatteindrethinspcetthinspobjectifthinspmisethinspenthinspœuvrethinspdesthinspmesuresthinsplaquothinsppolitiquementthinspfaisablesthinspetthinspadmissiblesthinspraquothinspetthinspenfinthinspeacutevaluationthinspdethinsplrsquoimpactthinspdesthinspmesuresthinspprises

Lesthinspeacuteconomistesthinsppeuventthinspleacutegitimementthinspcontribuerthinspauxthinspeacutetapesthinspimpairesthinspcrsquoest-agrave-direthinspexpliciterthinsplesthinspmeacutecanismesthinspenthinspjeuthinspetthinsplesthinspfutursthinspprobablesthinsptrouverthinsplathinspmaniegraverethinspoptimalethinspdrsquoatteindrethinspunthinspobjectifthinspfixeacutethinspetthinspeacutevaluerthinsplesthinspreacutesultatsthinspdrsquounethinsppolitiquethinspLesthinspeacutetapesthinsppairesthinsprelegraveventthinspauthinspcontrairethinspdrsquounthinsparbitragethinsppolitiquethinspthinspdeacuteciderthinspdesthinspobjectifsthinspmettrethinspenthinspœuvrethinspdesthinspmesuresthinspacceptablesthinsp

NousthinspnousthinspefforccedilonsthinspdrsquoeacuteviterthinsplethinspmeacutelangethinspdesthinspgenresthinspdansthinsplesthinsplignesthinspquithinspsuiventthinspCommethinspdansthinsptoutthinspchoixthinspstrateacutegiquethinspilthinspexistethinspdesthinsplaquothinspoptionsthinspsansthinspregretsthinspraquothinspcrsquoest-agrave-direthinspquithinspsontthinsppertinentesthinspquelsthinspquethinspsoientthinsplesthinspobjectifsthinsppoursuivisthinspDrsquoautresthinspchoixthinspdeacutependentthinspdrsquoarbitragesthinsppolitiquesthinspcommethinsplathinspreacutepartitionthinspduthinsptransfertthinspdethinsplathinsppressionthinspfiscalethinspEnfinthinspdrsquoautresthinspactionsthinspsouhaitablesthinspdeacutependentthinspdethinspneacutegociationsthinspeuropeacuteennesthinspetthinspinternationalesthinspetthinspdoncthinspdethinsplrsquoeacutelaborationthinspdrsquounthinspconsensusthinspquithinspdeacutepassethinsplesthinspseulsthinspacteursthinspfranccedilais

Trois options sans regrets

Ameacuteliorer lrsquoefficaciteacute du systegraveme de formation initiale et continue

BaisserthinsplethinspcoucirctthinspduthinsptravailthinspnethinspsertthinspagravethinsprienthinspsithinsplesthinspentreprisesthinspnethinsptrouventthinsppasthinspdethinspcandidatsthinspmaicirctrisantthinsplesthinspcompeacutetencesthinspdontthinspellesthinspontthinspbesointhinspouthinspcapablesthinspdethinsplesthinspacqueacuterirthinsprapidementthinspSansthinspunethinspameacuteliorationthinspsubstantiellethinspdethinspnotrethinspsystegravemethinspdethinspformationthinspetthinspdethinsplrsquoattractiviteacutethinspdesthinspmeacutetiersthinspenthinsptensionthinspmecircmethinsplesthinspentreprisesthinspayantthinspdethinspbellesthinspperspectivesthinspdethinspcroissancethinspetthinspdesthinspcapaciteacutesthinspdrsquoinvestissementthinspdevrontthinspproduirethinspailleursthinspquellesthinspquethinspsoientthinsplesthinspincitationsthinspagravethinspembaucherthinspenthinspFrancethinsp

Ameacuteliorer lrsquoefficaciteacute des services publics et des prestations sociales

Lathinspremarquethinspestthinsptrivialethinspmaisthinsplesthinspreacutesultatsthinspdrsquounthinspallegravegementthinspdesthinspchargesthinspsontthinspdrsquoautantthinspplusthinspprobantsthinspquethinspcethinspquithinspestthinspdonneacutethinspdrsquounethinspmain nrsquoest pas repris de lrsquoautre par un alourdissement drsquoautres preacutelegravevementsthinspcrsquoest-agrave-direthinspsithinspcetthinspallegravegementthinsptraduitthinspauthinspmoinsthinspenthinsppartiethinspunethinspbaissethinspdethinsplathinsppressionthinspfiscalethinspglobale13thinspCrsquoestthinspcethinspquithinspsrsquoestthinsppasseacutethinspenthinspSuegravedethinspdansthinsplesthinspanneacuteesthinsp1990thinspgracirccethinspagravethinspdrsquoambitieusesthinspreacuteformesthinspduthinspsecteurthinsppublic14

Recommandations

12 - Pierre-Noeumll Giraud op cit13 - Ce que confirment et preacutecisent quantitativement des simulations de Gilles Koleacuteda meneacutees dans le cadre de lrsquoeacutetude preacuteciteacutee reacutealiseacutee pour La Fabrique de lrsquoindustrie14 - Bourdu E (2013) Les transformations du modegravele eacuteconomique sueacutedois Presses des Mines

Sans une ameacutelioration substantielle de notre systegraveme de formation et de lrsquoattractiviteacute des meacutetiers en tension mecircme les entreprises ayant de belles perspectives de croissance et des capaciteacutes drsquoinvestissement devront produire ailleurs quelles que soient les incitations agrave embaucher en France

- 14 -

Diminuer les charges sur le travail

Quelsthinspquethinspsoientthinsplesthinspdeacutebatsthinsptechniquesthinspetthinsppolitiquesthinspsurthinsplethinspsceacutenariothinsple plus pertinent il serait logique de minimiser les charges sur lethinsptravailthinspquithinsppeacutenalisentthinsplrsquoemploithinspenthinspFrancethinspetthinspdrsquoaugmenterthinsplesthinspchargesthinspsurthinsplesthinspcomportementsthinspnuisiblesthinspcommethinsplathinspproductionthinspdethinspsourcesthinspdethinspnuisancesthinspouthinsplethinspmanquethinspdethinspresponsabiliteacutethinspsocialethinspetthinspenvironnementalethinspLathinspdiminutionthinspdesthinspchargesthinspassisesthinspsurthinsplesthinspsalairesthinspvathinspeacutegalementthinspdansthinsplethinspsensthinspsouhaitablethinspdrsquounethinspconvergencethinspdesthinspfiscaliteacutesthinspetthinspsystegravemesthinspdethinsptransfertsthinspsociauxthinspeuropeacuteensthinspEnthinspeffetthinspsithinsplathinspfiscaliteacutethinspglobalethinsppesantthinspsurthinsplethinsptravailthinsp(exprimeacuteethinspenthinsppointsthinspduthinspsalairethinspsuper-brut)thinspnrsquoestthinsppasthinsptregravesthinspdiffeacuterentethinspenthinspFrancethinspetthinspdansthinsplesthinsppaysthinspagravethinsphautthinspniveauthinspdethinspservicesthinsppublicsthinspcommethinsplrsquoAllemagnethinspouthinsplathinspSuegravede15 les autresthinsppaysthinsppreacutelegraveventthinspnettementthinspmoinsthinspdethinspchargesthinsplaquothinsppatronalesthinspraquothinspsurthinsplesthinspsalairesthinspCecithinsprendthinspunthinspingeacutenieurthinspfranccedilaisthinspjusqursquoagravethinsp30thinspthinspplusthinspcherthinsppourthinspsonthinspentreprisethinspquethinspsonthinsphomologuethinspallemandthinspagravethinspsalairethinspbrutthinspeacutegalthinspet risque de dissuader les multinationales de localiser en France des activiteacutesthinspagravethinspfortethinspvaleurthinspajouteacuteethinspetthinspagravethinspfortthinspeffetthinspdrsquoentraicircnementthinsppourthinsplrsquoeacuteconomie

Lrsquoamplitudethinsplethinsprythmethinspetthinsplethinspphasagethinspdrsquounethinsptellethinspreacuteformethinspenthinsprevanchethinspdeacutependentthinspdrsquoarbitragesthinsppolitiquesthinsp(quelsthinspobjectifsthinspprivileacutegierthinspetthinspquelsthinsptransfertsthinspsurthinspdrsquoautresthinsprecettesthinsp)thinspexposeacutesthinspdansthinsplathinspsectionthinspsuivante

Choix relevant drsquoarbitrages politiques

Le choix du ciblage des alleacutegements

Crsquoestthinspauxthinspdeacutecideursthinsppolitiquesthinspqursquoilthinspappartientthinspdethinspfixerthinspapregravesthinspconcertationthinspcethinspqursquoestthinsplethinspjustethinspniveauthinspacceptablethinspdesthinspprestationsthinspuniversellesthinsp(indemnisationthinspduthinspchocircmagethinspcouverturethinspmaladiehellip)thinspAgravethinspeuxthinspeacutegalementthinspdethinspdeacuteterminerthinsplethinspcompromisthinspentrethinsplathinspcreacuteationthinspdrsquoemplois agrave court terme drsquoune part et le renforcement de la compeacutetitiviteacutethinspetthinspdethinsplrsquoemploithinspqualifieacutethinspdrsquoautrethinsppartthinspAgravethinspeuxthinspencorethinspdrsquoeacutetablirthinsplethinspbonthinspniveauthinspdrsquoengagementthinspdethinspnotrethinspeacuteconomiethinspdansthinsplathinsptransitionthinspeacutenergeacutetiquethinsp(taxationthinspdesthinspeacutemissionsthinspincitationsthinspauxthinspinvestissementsthinspdrsquoefficaciteacutethinspeacutenergeacutetique)thinspdrsquoencouragementthinspdethinspnosthinspentreprisesthinspagravethinspsethinspmoderniserthinspetthinspdrsquoambitionthinsppourthinspredeacutefinirthinsplesthinspregraveglesthinspduthinspcommerce international

AucunthinspdethinspcesthinspobjectifsthinspnethinsppeutthinspecirctrethinspcomplegravetementthinspneacutegligeacutethinspLethinspdosagethinspdes alleacutegements de charges par tranches de salaires deacutepend donc des prioriteacutesthinsprespectivesthinspdonneacuteesthinspauthinspcourtthinspetthinspauthinsplongthinsptermethinspSithinsplrsquoonthinspprendthinspenthinspcomptethinsplathinspsimpliciteacutethinspdethinsplrsquooutilthinspsonthinspcoucirctthinspadministratifthinsplathinspfaciliteacutethinspagravethinspmettrethinspenthinspœuvrethinsplathinspreacuteformethinspunethinspsolutionthinsppossiblethinspestthinspdethinsptransformerthinspenthinspbaissethinspdethinspchargesthinsplethinspCICEthinspetthinspdrsquoaugmenterthinsplethinspplafondthinspdesthinspsalairesthinspconcerneacutesthinsp(aujourdrsquohuithinsp16thinspagravethinsp25thinspSMIC)thinspauthinspniveauthinspdethinsp35thinspagravethinsp4thinspSMICthinsp

15 - Voir httpswwwfipecofrpdf020663100201506254283pdf

Si la fiscaliteacute globale pesant sur le travail nrsquoest pas tregraves diffeacuterente en France et dans les pays agrave haut niveau de services publics comme lrsquoAllemagne ou la Suegravede les autres pays preacutelegravevent nettement moins de charges laquo patronales raquo sur les salaires

- 15 -

Sansthinspmettrethinspenthinspcausethinsplesthinspeffortsthinspcibleacutesthinspsurthinsplesthinsppetitsthinspsalairesthinspcettethinspextensionthinspdesthinspallegravegementsthinspdethinspchargesthinspcontribueraitthinspagravethinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinspdesthinspentreprisesthinspindustriellesthinspetthinspdesthinspservicesthinspexportables16

Lrsquoexemple inspirant drsquoune profonde reacuteforme fiscale en Suegravede

LathinspSuegravedethinspfournitthinspunethinspsourcethinspdrsquoinspirationthinspinteacuteressantethinspDepuisthinsples anneacutees 1990 et apregraves une large et longue concertation exemplairethinsplesthinspchargesthinspportantthinspsurthinsplethinsptravailthinspetthinspsurthinsplethinspcapitalthinspontthinspfortementthinspdiminueacutethinspgracirccethinspagravethinspunethinspaugmentationthinspdethinsplrsquoefficaciteacutethinspdesthinspservicesthinsppublicsthinspetthinspdesthinspprestationsthinspsocialesthinspetthinspsurtoutthinspdesthinspimpocirctsthinspsurthinsplesthinsprevenusthinspfinauxthinspdesthinspparticuliersthinspDethinspplusthinspunethinspfiscaliteacutethinspenvironnementalethinspvolontaristethinspathinspeacuteteacutethinspprogrammeacuteethinspetthinspprogressivementthinspmisethinspenthinspplacethinspconduisantthinsplethinsppaysthinspagravethinspfairethinspplusthinspquethinspdoublerthinspsonthinspefficaciteacutethinspeacutenergeacutetiquethinsp

CependantthinspsithinsplathinspSuegravedethinsppeutthinsptaxerthinsplathinspconsommationthinspdiffusethinspdrsquoeacutenergiethinspdesthinspparticuliersthinspetthinspdesthinspentreprisesthinspenthinsppreacutelevantthinspsurthinsplesthinspcarburantsthinspunethinsptaxethinspdethinsp120thinspeurothinspparthinsptonnethinspdethinspcarbonethinspeacutemisthinspellethinspsethinspheurtethinspauxthinspregraveglesthinspdethinspcommerce europeacuteennes et internationales pour eacutetendre les incitations auxthinspentreprisesthinspgrandesthinspconsommatricesthinspdrsquoeacutenergiethinsp(soumisesthinspauthinspsystegravemethinspeuropeacuteenthinspdrsquoeacutechangethinspdethinspdroitsthinspdrsquoeacutemission)thinspetthinspsurtoutthinsppourthinsptaxerthinsplesthinspimportationsthinspsurthinspleursthinspconsommationsthinspincorporeacuteesthinspafinthinspdrsquoeacuteviterthinspdesthinsplaquothinspfuitesthinspcarbonethinspraquo17thinspPourthinspecirctrethinspefficacesthinspetthinspcoheacuterentesthinsplesthinspreacuteformesthinspsouhaitablesthinspsupposentthinspdoncthinspunethinspmeilleurethinspconcertationthinspetthinspcoopeacuteration europeacuteenne et internationale

Une coopeacuteration europeacuteenne et internationale renforceacutee

Un renforcement de la coopeacuteration europeacuteenne est neacutecessaire pour eacuteviterthinspdesthinspdistorsionsthinsppeacutenalisantesthinspauthinspseinthinspdethinsplathinspzonethinspcertainsthinsppaysthinsptaxantthinspplutocirctthinsplethinsptravailthinspdrsquoautresthinsplathinspconsommationthinspdrsquoeacutenergiethinspdrsquoautresthinsplesthinsprevenusthinsptandisthinspquethinspdrsquoautresthinspoffrentthinspunthinspniveauthinspmoindrethinspdethinspprotectionthinspouthinspdrsquoinfrastructuresthinsppubliquesthinspIlthinspfautthinspaussithinspplusthinspdethinspcoopeacuterationthinsppourthinspunethinsptaxationthinspdesthinspexternaliteacutesthinspouthinspparthinspexemplethinsppourthinspdiminuerthinsplesthinspquotasthinspdethinspdroitsthinspdrsquoeacutemissionthinspdethinspgazthinspagravethinspeffetthinspdethinspserrethinsp(ETS)thinspetthinspenthinspfairethinspmonterthinsplesthinspprix18

16 - Agrave terme une baisse geacuteneacuteraliseacutee des preacutelegravevements sociaux coupleacutee agrave un financement des prestations sociales par lrsquoimpocirct est agrave la fois plus pertinente sur le plan eacuteconomique et convergente avec ce que font nos voisins allemands et scandinaves mais un tel redeacuteploiement prendra du temps en raison de lrsquoimportance des coucircts agrave transfeacuterer17 - Weil T (2017) Transition eacutecologique et compeacutetitiviteacute industrielle lrsquoexemple sueacutedois Publieacute sur theconversationcom18 - Pour une meilleure efficaciteacute eacuteconomique du systegraveme drsquoincitations la taxe sur les eacutemissions diffuses et les quotas sur les eacutemissions concentreacutees devraient conduire agrave des prix voisins pour la tonne de gaz agrave effet de serre eacutemise et creacuteer une incitation agrave lrsquoefficaciteacute sans distorsions au sein de la zone europeacuteenne

La Suegravede fournit une source drsquoinspiration inteacuteressante Depuis les anneacutees 1990 et apregraves une large et longue concertation exemplaire les charges portant sur le travail et sur le capital ont fortement diminueacute gracircce agrave une augmentation de lrsquoefficaciteacute des services publics et des prestations sociales et surtout des impocircts sur les revenus finaux des particuliers

En savoir plus

Bourdu E 2013 Les transformations du modegravele eacuteconomique sueacutedois La Fabrique de lrsquoindustrie Presses des Mines juillet

Koleda G 2015 Alleacutegements du coucirct du travail La Fabrique de lrsquoindustrie Presses des Mines juin Frocrain P Giraud PN 2016 Dynamique des emplois exposeacutes et abriteacutes en France La Fabrique de lrsquoindustrie Presses des Mines novembre

Brun-Schammeacute A Desplatz R Naboulet A 2017 Les exoneacuterations geacuteneacuterales de cotisations rapport 2017 du COSAPE France Strateacutegie juillet

Pour reacuteagir agrave cette note vous pouvez contacter Thierry Weil (thierryweilla-fabriquefr)

LaFabriqueDeLIndustrie

LFI_LaFabrique

La Fabrique de lrsquoindustrie81 boulevard Saint-Michel ndash 75005 Pariswwwla-fabriquefr

Enfinthinspunethinspcoopeacuterationthinspeuropeacuteennethinspestthinspindispensablethinsppourthinsptaxerthinspouthinspinterdirethinspcertainesthinspnuisancesthinsp(eacutemissionsthinsppolluantesthinspconditionsthinspdethinsptravailthinspnonthinspconformesthinspauxthinspnormesthinspeuropeacuteennesthinspproduitsthinsppreacutesentantthinspdesthinsprisquesthinsppourthinsplethinspconsommateurthinsptelsthinspquethinsplethinsptabacthinspouthinsplesthinspperturbateursthinspendocriniens)thinspsansthinspcreacuteerthinspdethinspdistorsionsthinspcontrairesthinspauxthinsptraiteacutesthinspdethinspcommercethinspinternationalthinspSithinspcertainsthinspmodesthinspdethinspproductionthinspenthinspEuropethinspsontthinspproscritsthinspouthinsplourdementthinsptaxeacutesthinspilthinspfautthinspquethinsplesthinspproduitsthinspdethinsppaysthinspayantthinspdesthinspregraveglesthinspmoinsthinspexigeantesthinspsoientthinspinterditsthinspouthinsptaxeacutesthinspagravethinspleurthinspentreacuteethinspenthinspEuropethinsppourthinspquethinsplathinspconcurrencethinspsoitthinspeacutequitable

CethinspbesointhinspdrsquounethinspplusthinspgrandethinspcoopeacuterationthinspeuropeacuteennethinspetthinspmondialethinsplimitethinspnosthinspmargesthinspdethinspmanœuvrethinspmaisthinspnethinspsauraitthinspecirctrethinspunthinsppreacutetextethinsppourthinspnethinsppasthinsplesthinsputiliserthinspLrsquoexemplethinspsueacutedoisthinspmontrethinspqursquoonthinsppeutthinspfairethinspbeaucoupthinspmalgreacutethinsplesthinspcontraintesthinspeuropeacuteennesthinspetthinspenthinsprestantthinspdansthinsplethinspcadrethinspactuelthinspduthinspcommercethinspmondialthinspFairethinspdegravesthinspaujourdrsquohuithinspdesthinspreacuteformesthinspcourageusesthinspetthinspefficacesthinsprenforcethinspnotrethinspcompeacutetitiviteacutethinspnousthinspaide agrave faire reacutegresser le chocircmage et nous met en meilleure position pourthinspneacutegocierthinspavecthinspnosthinsppartenairesthinsp

Page 8: Allégements des charges sociales - La Fabrique de l ... · Allégements des charges sociales : comprendre le débat en cours Les Synthèses de La Fabrique Numéro 18 - Février 2018

- 8 -

On ne dispose agrave ce jour drsquoaucune eacutevaluation des effets sur lrsquoemploi de cette politique [drsquoexoneacuterations de cotisations sociales patronales sur les bas salaires] sur lrsquoensemble des vingt-cinq derniegraveres anneacutees

EnfinthinspdethinspmecircmethinspqursquounethinspaidethinspagravethinsplrsquoinvestissementthinspnethinspsuffitthinsppasthinsppourthinspqursquounethinspentreprisethinspinvestissethinspunthinspallegravegementthinspduthinspcoucirctthinspduthinsptravailthinspnethinspsuscitethinsppasthinspautomatiquementthinspdesthinspembauchesthinspIlthinspfautthinspquethinsplrsquoentreprisethinspaitthinspconfiancethinspdansthinsplethinspfaitthinspquethinsplrsquoaugmentationthinspdethinspsathinspcapaciteacutethinspdethinspproduction conduira agrave de meilleurs reacutesultats notamment parce qursquoil y aura une demande pour ce qursquoelle produira en plus

VoilagravethinsppourquoithinsplethinsprapportthinsppreacuteciteacutethinspduthinspCosapethinspditthinspencorethinspthinsplaquothinspOnthinspnethinspdisposethinspagravethinspcethinspjourthinspdrsquoaucunethinspeacutevaluationthinspdesthinspeffetsthinspsurthinsplrsquoemploithinspdethinspcettethinsppolitiquethinsp[drsquoexoneacuterationsthinspdethinspcotisationsthinspsocialesthinsppatronalesthinspsurthinsplesthinspbasthinspsalaires]thinspsurthinsplrsquoensemblethinspdesthinspvingt-cinqthinspderniegraveresthinspanneacuteesthinsp[Enthinspoutre]thinsponthinspsaitthinsppeuthinspdethinspchosesthinspsurthinsplathinspnaturethinspdesthinspemploisthinspcreacuteeacutesthinspouthinspsauvegardeacutesthinsp(parthinspsexethinspacircgethinspdiplocircmethinspcateacutegoriethinspsocioprofessionnellethinspexpeacuterience)thinspetthinspsurthinspleurthinspventilationthinspparthinspsecteurthinspdrsquoactiviteacutethinspouthinsptaillethinspdrsquoentreprise6thinspraquo

Une baisse des charges sur les salaires des speacutecialistes conduit-elle ceux-ci agrave neacutegocier de meilleurs salaires

Cettethinspideacuteethinspestthinsptregravesthinspsouventthinspmisethinspenthinspavantthinspparthinspceuxthinspquithinspsrsquoopposentthinspauthinspprincipethinspdesthinspexoneacuterationsthinspsurthinsplesthinspsalairesthinspintermeacutediairesthinsparguantthinspqursquoelles sont accapareacutees par les salarieacutes et ainsi deacutetourneacutees de leur objectifthinspdethinspcompeacutetitiviteacutethinsp(pheacutenomegravenethinspappeleacutethinsplaquothinspincidencethinspfiscalethinspraquo)thinspPourtantthinsplathinspcaptationthinspdesthinspmargesthinspparthinsplesthinspspeacutecialistesthinspfortsthinspdethinspleurthinsppouvoirthinspdethinspneacutegociationthinspnrsquoestthinsppasthinspineacuteluctable

DansthinsplesthinspsecteursthinspexposeacutesthinspagravethinsplathinspcompeacutetitionthinspinternationalethinspunethinspdiffeacuterencethinspsignificativethinspdethinspcoucirctthinsppourthinsplrsquoemployeurthinspdesthinspcadresthinspetthinspingeacutenieursthinsppoussethinsplesthinspentreprisesthinspmultinationalesthinspagravethinsplocaliserthinsplesthinspprojetsthinspinteacuteressantsthinsplagravethinspougravethinspilsthinspythinspontthinspavantagethinspIlthinspnrsquoestthinspdoncthinsppasthinspeacutevidentthinspquethinsplesthinsphauts salaires captent si facilement la marge dans ces secteurs De fait onthinspobservethinspagravethinsppartirthinspdethinspdonneacuteesthinspdesthinspdirectionsthinspdesthinspressourcesthinsphumainesthinspde grands groupes que les salaires nets des hauts cadres tendent agrave srsquohomogeacuteneacuteiserthinsp(cettethinspmainthinspdrsquoœuvrethinspeacutetantthinsplathinspplusthinspmobile)thinsp

LathinspsituationthinspestthinspsansthinspdoutethinspplusthinspfavorablethinspauxthinspcadresthinspdansthinsplesthinspsecteursthinspabriteacutesthinspdethinsplathinspmondialisationthinspparthinspexemplethinsppourthinspdesthinspprestationsthinspdethinspservicesthinspdevantthinspecirctrethinsprenduesthinspenthinspinteractionthinspdirectethinspavecthinsplesthinsputilisateursthinspCesthinspprofessionnelsthinspfavoriseacutesthinsppeuventthinspnonthinspseulementthinspcapterthinsplesthinspmargesthinspsuppleacutementairesthinsplieacuteesthinspauxthinspallegravegementsthinspsurthinspleursthinspchargesthinspsocialesthinspmaisthinspeacutegalementthinspcellesthinsplieacuteesthinspauxthinspalleacutegementsthinspdesthinspchargesthinspdethinspleursthinspemployeacutesthinspmoinsthinsppayeacutesthinspthinsplrsquoavocatthinspdrsquoaffairesthinsppourrathinspaugmenterthinspsesthinspeacutemolumentsthinspgracirccethinspauthinspmoindrethinspcoucirctthinspdethinspsonthinspreacuteceptionnistethinspLrsquoargumentthinspviendraitthinspdoncthinspplutocirctthinspcontesterthinsplathinsppertinencethinspdrsquoexoneacuterationsthinsppourthinspcethinsptypethinspdrsquoactiviteacutethinspquellesthinspquethinspsoientthinsplesthinsptranchesthinspdethinspsalairesthinspcibleacutees

6 - Avant ce rapport du COSAPE une synthegravese de La Fabrique de lrsquoindustrie (Charlet et Frocrain 2016) montrait que cette thegravese de lrsquoimpact favorable des baisses de coucirct du travail pour les bas salaires eacutetait tregraves controverseacutee dans la litteacuterature eacuteconomique Seuls un quart des articles theacuteoriques recenseacutes la soutiennent sans reacuteserve (dont la moitieacute eacutecrits par lrsquoeacutequipe de Pierre Cahuc) tandis qursquoune seule des eacutetudes empiriques (parmi 17 identifieacutees) la corrobore totalement

- 9 -

CettethinspthegravesethinspdethinsplrsquoincidencethinspfiscalethinspreposethinspsurthinsplrsquoideacuteethinspquethinsplesthinspentreprisesthinspsethinsptrouventthinspfacethinspagravethinspunethinsppeacutenuriethinspdethinsptravailleursthinspqualifieacutesthinspetthinspdoncthinspquethinsplesthinspembauchesthinspsontthinspassezthinsppeuthinspdeacutependantesthinspdesthinspsalairesthinspproposeacutesthinspauxthinspactifsthinspconcerneacutesthinspOrthinspmecircmethinspsithinspagravethinspcourtthinsptermethinsplrsquooffrethinspdethinspcompeacutetencesthinsppeutthinspecirctrethinsplimiteacuteethinsplathinspdemandethinspfinitthinspparthinspcreacuteerthinspsonthinspoffrethinspAinsithinsplorsqursquoauthinspdeacutebutthinspdesthinspanneacuteesthinsp1990thinsplesthinspentreprisesthinspdisaientthinspnethinsppasthinsptrouverthinspassezthinspdrsquoingeacutenieursthinspellesthinspontthinspencourageacutethinspavecthinspsuccegravesthinsplesthinspeacutecolesthinspdrsquoingeacutenieursthinspagravethinspaugmenterthinsptregravesthinspsubstantiellementthinspleursthinspeffectifsthinspetthinspfaciliteacutethinsplathinspformationthinspetthinsplathinsppromotionthinspdesthinsptechniciensthinspsupeacuterieursthinspAgravethinsplongthinsptermethinspsaufthinspgravethinspinefficaciteacutethinspdethinspnotrethinspsystegravemethinspdethinspformationthinspdethinspdeacuteveloppementthinsppersonnelthinspetthinspdethinsppromotionthinspdesthinspindividusthinsplethinsplaquothinspsignalthinspprixthinspraquothinspconduitthinsplrsquooffrethinspagravethinspsrsquoadapterthinspagravethinsplathinspdemandethinspeffaccedilantthinspdesthinsprentesthinspdethinsprareteacutethinspeacutepheacutemegraveres

Lagravethinspencorethinsponthinsptrouvethinsppeuthinspdethinspreacutesultatsthinspempiriquesthinspconvaincantsthinsppourthinspeacutetayer ou reacutefuter cette thegravese pourtant preacutesenteacutee comme fermement eacutetabliethinspparthinspdethinspnombreuxthinspeacuteconomistesthinspduthinsptravailthinspNonthinsppasthinspquethinsplrsquoincidencethinspfiscalethinspnrsquoaitthinspjamaisthinspeacuteteacutethinspobserveacuteethinspsurthinsplethinspterrainthinspbienthinspsucircrthinspmaisthinspdansthinspdrsquoautresthinspenvironnementsthinspetthinsplethinspplusthinspsouventthinspdansthinspdesthinspcasthinspdethinsphaussethinspuniformethinspdethinsplathinspfiscaliteacutethinspOnthinspnethinsppeutthinspaujourdrsquohuithinspattesterthinspsurthinsplathinspbasethinspdethinspdonneacuteesthinspreacutecentesthinspquethinspcethinsppheacutenomegravenethinspsrsquoenclencheraitthinsphicthinspetthinspnuncthinspdansthinsplrsquohypothegravesethinspdrsquoexoneacuterationsthinspsurthinsplesthinspsalairesthinspintermeacutediaires

LathinsprareteacutethinspdesthinsppersonnesthinspdisposantthinspdesthinspcompeacutetencesthinspdontthinsplesthinspentreprisesthinspontthinspbesointhinspqursquoellethinspconduisethinspouthinspnonthinspagravethinspunethinspinflationthinspdesthinspsalairesthinsplimitantthinspnotrethinspcompeacutetitiviteacutethinsprestethinspdethinsptoutesthinspfaccedilonsthinspunthinspdesthinspprincipauxthinspenjeuxthinspdethinspnotrethinspeacuteconomiethinspetthinspdethinspnotrethinspsocieacuteteacutethinspIndeacutependammentthinspdesthinspactionsthinspmeneacuteesthinsppourthinspalleacutegerthinsplethinspcoucirctthinspduthinsptravailthinspunthinspgigantesquethinspeffortthinspdethinspformationthinspestthinspindispensable7

Baisser les charges assises sur les salaires favorise-t-il la consommation donc la production et lrsquoemploi

Lesthinspeffetsthinspdethinsprelancethinspparthinsplathinspdemandethinspdeacutependentthinspdethinsplathinspcapaciteacutethinsplocalethinspdethinsplrsquooffrethinspagravethinspythinspreacutepondrethinspetthinspdethinspsathinspcompeacutetitiviteacutethinspthinsplathinsprelancethinspparthinsplesthinspsalairesthinspenthinsp1981thinspathinsprenduthinspsolvablethinsplathinspdemandethinsplatentethinspdesthinspconsommateursthinspfranccedilaisthinsppourthinspdesthinspmagneacutetoscopesthinspdomainethinspdomineacutethinspparthinsplrsquoindustriethinspjaponaisethinspetthinspougravethinspilthinspnrsquoythinspavaitthinspplusthinspdrsquooffrethinspnationalethinspcompeacutetitivethinspDansthinspune eacuteconomie mondialiseacutee la relance par la consommation peut surtout se traduire par une augmentation des importations donc par unthinspcreusementthinspduthinspdeacuteficitthinspdethinsplathinspbalancethinspcommercialethinspUnethinsprelancethinspdethinsplathinspdemande nrsquoa donc drsquoeffet positif qursquoagrave condition que lrsquooffre nationale soitthinspcompeacutetitivethinspouthinspquethinsplrsquoonthinspsachethinspproteacutegerthinspsonthinspmarcheacutethinspdeuxthinspconditionsthinspquithinspnethinspsontthinsppasthinspaujourdrsquohuithinspreacuteuniesthinspenthinspFrancethinsp

7 - Voir les preacuteceacutedents travaux de La Fabrique sur la formation professionnelle et sur lrsquoindustrie du futur

Indeacutependamment des actions meneacutees pour alleacuteger le coucirct du travail un gigantesque effort de formation est indispensable

- 10 -

Les effets sur la compeacutetitiviteacute et lrsquoemploi seraient tregraves importants srsquoil eacutetait possible de concentrer les exoneacuterations sur lrsquoindustrie

8 - Frocrain P Giraud P N (2016) Les emplois exposeacutes et abriteacutes en France Presses des Mines9 - Koleacuteda G (2015) Alleacutegements du coucirct du travail pour une voie favorable agrave la compeacutetitiviteacute franccedilaise Presses des Mines

Les alleacutegements de charges sur les salaires intermeacutediaires ameacuteliorent-ils la compeacutetitiviteacute suscitant plus de production et drsquoemplois

AlleacutegerthinsplesthinspchargesthinspsurthinsplesthinspsalairesthinspcaracteacuteristiquesthinspdethinsplrsquoindustriethinspetthinspdesthinspservicesthinspexposeacutesthinspagravethinsplathinspconcurrencethinspinternationalethinspaidethinspagravethinsprendrethinsplesthinspentreprisesthinspexportatricesthinspplusthinspcompeacutetitivesthinspparthinsprapportthinspagravethinspleursthinspconcurrentsthinspeacutetrangersthinspCelathinspleurthinsppermetthinspdrsquoaugmenterthinspleursthinsppartsthinspdethinspmarcheacutethinspetthinsplesthinspconduitthinspagravethinspembaucherthinsppourthinspreacutepondrethinspagravethinspcettethinspdemandethinspsuppleacutementairethinspDethinspplusthinsplathinspcreacuteationthinspdethinspcesthinspemploisthinspqualifieacutesthinspinduitthinspdrsquoautres emplois dans le reste de lrsquoeacuteconomie8 plus que ne le fait lathinspcreacuteationthinspdrsquoemploisthinspabriteacutesthinspCommethinsplethinspreacutesumethinspDenisthinspRanquethinsplrsquoembauchethinspdrsquounthinspingeacutenieurthinspchezthinspAirbusthinspinduitthinspdesthinspemploisthinspdansthinsplethinspsupermarcheacutethinspduthinspcointhinsplrsquoinversethinspnrsquoestthinsppasthinspvrai

UnethinspdifficulteacutethinspestthinspquethinsplesthinspeffetsthinspsurthinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinspetthinsplrsquoemploithinspseraientthinsptregravesthinspimportantsthinspsrsquoilthinspeacutetaitthinsppossiblethinspdethinspconcentrerthinsplesthinspexoneacuterationsthinspsurthinsplrsquoindustriethinspSithinsponthinspnethinsppeutthinspsegmenterthinspcelles-cithinspquethinspparthinsptranchesthinspdethinspsalairesthinsppourthinspnethinsppasthinspecirctrethinspenthinspinfractionthinspavecthinsplesthinspregraveglesthinspcommunautairesthinsplesthinspeffetsthinspsontthinspalorsthinspplusthinsplimiteacutesthinspmecircmethinspsrsquoilsthinsppeuventthinspresterthinspsignificatifsthinspdansthinsplesthinspcasthinspfavorables9

Commethinspdansthinsplesthinspautresthinspoptionsthinsplethinspbilanthinspnetthinspdethinsplathinspmesurethinspdeacutependthinspdesthinspcomportementsthinspdethinspmargethinsp(innovationthinspinvestissementhellip)thinspetthinspnotamment du rythme de rattrapage sous forme drsquoaugmentations de salairesthinspIlthinspestthinspeacutegalementthinspaffecteacutethinspparthinsplethinspbouclagethinspfinancierthinspdethinsplathinspmesurethinspetthinspsesthinspeacuteventuelsthinspeffetsthinspreacutecessifsthinspCrsquoestthinsppourquoithinspilthinspseraitthinspopportunthinspdethinspfairethinsptournerthinspenthinspparallegravelethinsplesthinspdiffeacuterentsthinspmodegravelesthinspdisponiblesthinsp(MesangethinspNemesisthinspetthinsplethinspmodegravelethinspdethinsplrsquoOFCE)thinspsurthinspdiversthinspjeuxthinspdrsquohypothegravesesthinspplausiblesthinsp

Taxer le travail est-il contreproductif et que faut-il taxer alors

Certainesthinspseacutecuriteacutesthinspuniversellesthinsp(materniteacutethinspmaladiethinspchocircmagethinspouthinspretraite)thinspontthinspeacuteteacutethinsphistoriquementthinspfinanceacuteesthinspparthinspdesthinsptaxesthinspassisesthinspsurthinsplethinsptravailthinspCrsquoestthinspeacutegalementthinsplethinspcasthinspdrsquoautresthinspvoletsthinspdethinsplrsquoEacutetat-providencethinspfranccedilaisthinspcommethinsplathinspbranchethinsplaquothinspfamillethinspraquothinspdethinsplathinspSeacutecuriteacutethinspsocialethinspCertainsthinspdroitsthinsp(compensationthinspdrsquounethinsppertethinspdethinsprevenuthinspau-delagravethinspdethinsplathinspprotectionthinspuniversellethinspparthinspexemple)thinsprelegraveveraientthinspplutocirctthinspdethinsplrsquoassurancethinspindividuellethinspouthinspcollectivethinspPourthinsplesthinspautresthinspilthinspythinspathinsppeuthinspdethinspjustificationthinspeacuteconomiquethinspagravethinspcethinspquethinsplesthinspdroitsthinspuniverselsthinspdeacutependentthinspdethinspcotisationsthinspsocialesthinspalorsthinspquethinsplesthinsprevenusthinspconsommationsthinspetthinspactifsthinspdisponiblesthinspsontthinspmoinsthinspcorreacuteleacutesthinspquethinspnaguegraverethinspauxthinsprevenusthinspdrsquoactiviteacute

- 11 -

10 - Weil T (2015) Taxer le carbone sans nuire agrave notre compeacutetitiviteacute Publieacute sur theconversationcom

Pour des raisons de commoditeacute historique la France se trouve aujourdrsquohui dans une situation ougrave elle taxe le travail agrave un niveau eacuteleveacute plutocirct que les capaciteacutes contributives ou les externaliteacutes neacutegatives

NeacuteanmoinsthinsppourthinspdesthinspraisonsthinspdethinspcommoditeacutethinsphistoriquethinsplathinspFrancethinspsethinsptrouvethinspaujourdrsquohuithinspdansthinspunethinspsituationthinspougravethinspellethinsptaxethinsplethinsptravailthinspagravethinspunthinspniveauthinspeacuteleveacutethinspplutocirctthinspquethinsplesthinspcapaciteacutesthinspcontributivesthinspouthinsplesthinspexternaliteacutesthinspneacutegativesthinsp(effetsthinspnuisiblesthinspagravethinsplathinspcollectiviteacutethinspdesthinspcomportementsthinspindividuels)thinspCelathinspestthinspdoublementthinspparadoxalthinspalorsthinspquethinspnousthinspfaisonsthinspface agrave un chocircmage structurel et que la transition eacutenergeacutetique par exemplethinspestthinsplointhinspdrsquoecirctrethinsptotalementthinspengageacutee

LathinsptaxationthinspdesthinspcapaciteacutesthinspcontributivesthinsptrouvethinspsesthinsplimitesthinspdansthinsplethinspconsentementthinspagravethinsppayerthinspetthinsplathinspfaciliteacutethinsppourthinsplrsquoEacutetatthinspdethinsplathinsppercevoirthinspCellethinspdesthinspexternaliteacutesthinspneacutegativesthinspsethinspheurtethinspparfoisthinspagravethinspdesthinspinteacuterecirctsthinspconstitueacutesthinspefficacesthinsp(cfthinsplesthinspcasthinspdethinsptaxesthinspsurthinsplesthinspsodasthinspsurthinsplesthinspalimentsthinsptransformeacutesthinspsurthinsplethinspdieselthinspouthinsplesthinspexcegravesthinspdethinspvitesse)thinspCelathinsppeutthinspdethinspsurcroicirctthinspsrsquoaveacutererthinspdifficilethinspquandthinsplesthinspfiscaliteacutesthinspsontthinspdiffeacuterentesthinspdansthinspunethinspzonethinspdethinsplibrethinspeacutechangethinspcommercialthinspthinspunethinsptaxationthinspdethinsp35thinspeurothinspsurthinspchaquethinsppaquetthinspdethinspcigarettesthinspmecircmethinspjustifieacuteethinspparthinsplethinspcoucirctthinspsocialthinspinduitthinspsusciteraitthinspgrognethinspdesthinspconsommateursthinspetthinspcontrebandethinspEnthinspoutrethinspinterdirethinspouthinsptaxerthinspcertainsthinspproduitsthinspsansthinsppouvoirthinspcontrocirclerthinsplesthinspimportationsthinspnuitthinspagravethinsplrsquoindustriethinsplocalethinspenthinspnethinspfaisantthinspquethinspdeacuteplacerthinsplesthinspnuisancesthinspDiversesthinspsolutionsthinspexistentthinspcependantthinsppourthinsppermettrethinspunethinsptaxationthinspdesthinspnuisancesthinspincorporeacuteesthinspdansthinsplesthinspimportationsthinspsansthinspmettrethinspenthinsppeacuterilthinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinspde nos entreprises10

Alleacuteger les charges sans modifier la structure de lrsquoeacuteconomie nrsquoa-t-il que des effets tregraves temporaires sur les prix la production et lrsquoemploi

Selonthinsplesthinspmacroeacuteconomistesthinspilthinspexistethinspunthinspsystegravemethinspdethinspprixthinspdrsquoeacutequilibrethinsptraduisantthinsplathinspstructurethinspgeacuteneacuteralethinspdethinsplrsquoeacuteconomiethinsp(productiviteacutethinspdesthinspfacteursthinspinstitutionsthinspmeacutecanismesthinspdethinspredistribution)thinspUnethinspdeacutevaluationthinspmoneacutetairethinspnethinsppermetthinspqursquounthinsprebondthinsptemporairethinspdethinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinsp(enthinsprencheacuterissantthinsplesthinspimportationsthinspouthinspenthinspdiminuantthinsplethinspprixthinspdethinspnosthinspexportationsthinsppourthinspnosthinsppartenairesthinspcommerciaux)thinspcarthinsplesthinspmeacutecanismesthinspdrsquoindexationthinspdesthinspsalairesthinspfontthinspquethinspceux-cithinspretrouventthinspleurthinsppouvoirthinspdrsquoachatthinspetthinspquethinsplrsquoinflationthinspinduitethinspcompensethinsplathinspdeacutevaluationthinspinitiale

LathinspbaissethinspduthinspcoucirctthinspduthinsptravailthinspreacutesultantthinspdesthinspbaissesthinspdethinspchargesthinspathinsplesthinspmecircmesthinspeffetsthinspParthinspexemplethinsplesthinspsalarieacutesthinspdevantthinspacquitterthinspunethinspTVAthinspsocialethinsppourthinspfinancerthinsplesthinspallegravegementsthinspconstatentthinspunethinspbaissethinspdethinspleurthinsppouvoirthinspdrsquoachatthinspmecircmethinspsithinspleurthinspsalairethinspnetthinspnominalthinspnrsquoathinsppasthinspvarieacutethinspetthinspreacuteclamentthinspunethinsphaussethinspdethinspcelui-cithinspLrsquoutiliteacutethinspdrsquounethinspmesurethinspdrsquoexoneacuterationthinspdeacutependthinspdoncthinspuniquementthinspdethinsplathinspcapaciteacutethinspduthinspgouvernementthinspagravethinspprofiterthinspdethinspcettethinsppeacuteriodethinspougravethinsplesthinspacteursthinspontthinspunethinspvisionthinspconfusethinspouthinspdeacuteformeacuteethinspduthinspsystegravemethinspdethinspprixthinsppourthinspengagerthinspdesthinspreacuteformesthinsplaquothinspstructurellesthinspraquothinspCrsquoestthinsppourquoi les plus sceptiques estiment que seules ces derniegraveres sont reacuteellementthinsppertinentesthinspetthinspqursquoilthinspnrsquoestthinspnulthinspbesointhinspdethinsplesthinspfairethinsppreacuteceacutederthinspdrsquounethinspdeacutevaluation

- 12 -

OnthinspremarquerathinspcependantthinspquethinspcertainsthinsplaquothinspprixthinspraquothinspinitiauxthinspcommethinsplethinspniveauthinspduthinspsalairethinspminimumthinspdeacutependentthinspdethinsplathinsploithinspetthinspnonthinspdethinsplrsquoeacutequilibrethinspstructurelthinspduthinspcoucirctthinspdesthinspfacteursthinspUnethinspreacuteductionthinspnominalethinspduthinspsalairethinspminimumthinspseraitthinsprefuseacuteethinspparthinsplesthinsppartenairesthinspsociauxthinspetthinsppolitiquementthinspdangereusethinspUnthinspfinancementthinspdesthinspallegravegementsthinspdethinspchargesthinspparthinspunethinsphaussethinspdethinspTVAthinspenthinsprevanchethinsppeutthinspinduirethinspunethinspdiminutionthinspduthinsppouvoirthinspdrsquoachatthinspduthinspsalairethinspminimumthinspetthinspdoncthinspaboutirthinspauthinspmecircmethinspreacutesultatthinspselonthinspunthinspmeacutecanismethinspplusthinspopaquethinspetthinspdoncthinsppolitiquementthinspplusthinspacceptablethinspLrsquoinflationthinspdesthinspprixthinsptaxesthinspcomprisesthinspoccultethinspalorsthinsplathinspredistributionthinspdesthinspressourcesthinspfinalementthinspopeacutereacuteethinspUtiliseacuteethinsppourthinspintroduirethinspdesthinspreacuteformesthinspstructurellesthinspetthinspeacuteventuellementthinspreneacutegocierthinspenthinspdouceurthinspcertainsthinspprixthinspunethinsplaquothinspdeacutevaluationthinspsalarialethinspraquothinsppeutthinspainsithinspprovoquerthinspunethinspmodificationthinspdurablethinspdethinsplathinspstructurethinspdesthinspcoucirctsthinspeacuteventuellementthinspplusthinspfavorablethinspagravethinsplrsquoemploithinspetthinspagravethinsplathinspcompeacutetitiviteacute

Lrsquoalleacutegement des charges est-il lrsquooutil le plus efficace pour soutenir les secteurs dont la prospeacuteriteacute diffuse dans lrsquoensemble de lrsquoeacuteconomie

DesthinspeacuteconomistesthinspcommethinspEricthinspHeyerthinspalorsthinspdirecteurthinspscientifiquethinspdethinsplrsquoOFCE11thinspfaisaientthinspobserverthinspquethinspsithinsplrsquoonthinspveutthinspsoutenirthinspenthinspprioriteacutethinsplrsquoindustrie sans mesure sectorielle proscrite par les regraveglements communautairesthinspilthinspfautthinspprivileacutegierthinsplesthinspmesuresthinspgeacuteneacuteralesthinspdontthinsplrsquoindustriethinspcaptethinsplrsquoessentielthinspdesthinspbeacuteneacuteficesthinspcommethinsplethinspsoutienthinspagravethinsplathinsprecherchethinsp(Creacuteditthinspdrsquoimpocirctthinsprecherche)thinspouthinspagravethinsplrsquoinvestissementthinsp(sur-amortissementthinspdesthinspinvestissementsthinspautoriseacutethinspjusqursquoauthinspprintempsthinsp2017)thinspOnthinsppeutthinspprolongerthinsplethinspraisonnementthinspetthinspfairethinspvaloirthinspquethinsplathinspsuppressionthinspdesthinspimpocirctsthinspfixesthinspdethinspproductionthinsp(deacutecorreacuteleacutesthinspdesthinspreacutesultatsthinspdethinsplrsquoentreprisethinspagravethinspreboursthinspdethinsptoutethinsplogiquethinspfiscalethinspetthinspplusthinsplourdsthinspenthinspFrancethinspquethinspchezthinspnosthinspvoisins)thinspetthinspquethinsplathinspconsolidationthinspdesthinspdispositifsthinspenthinspfaveurthinspdethinsplathinsprecherchethinspdethinsplathinspformationthinspdethinsplrsquoinvestissementthinspetthinspdethinsplrsquoexportationthinsprestentthinspdesthinspenjeuxthinspprioritairesthinsppourthinsplrsquoindustriethinspetthinsplrsquoeacuteconomiethinspfranccedilaises

Cependantthinspmecircmethinspsithinspunethinspreacuteflexionthinspglobalethinspsurthinsplethinspsystegravemethinspfiscalthinspetthinspsurthinsplesthinspmesuresthinspenthinspfaveurthinspdethinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinspestthinsptoujoursthinspopportunethinspnotonsthinspagravethinspcourtthinsptermethinspqursquounethinspdiscussionthinspestthinspouvertethinspsurthinsplesthinspseulsthinspalleacutegements de charge

11 - CICE Pacte de responsabiliteacutehellip Quels sont les effets des alleacutegements du coucirct du travail sur la compeacutetitiviteacute et lrsquoemploi Compte-rendu de la confeacuterence tenue le 17-09-2015 agrave Paris

Utiliseacutee pour introduire des reacuteformes structurelles et eacuteventuellement reneacutegocier en douceur certains prix une laquo deacutevaluation salariale raquo peut ainsi provoquer une modification durable de la structure des coucircts eacuteventuellement plus favorable agrave lrsquoemploi et agrave la compeacutetitiviteacute

- 13 -

AvantthinspdethinspfairethinspdesthinsprecommandationsthinspilthinspconvientthinspdethinsprappelerthinspavecthinspPierre-NoeumllthinspGiraud12thinspqursquounethinsppolitiquethinsppubliquethinspsethinspconccediloitthinspenthinspcinqthinspeacutetapesthinspthinspanalysethinspprospectivethinspdesthinspbesoinsthinspchoixthinspdethinsplrsquoobjectifthinsppreacuteconisationthinspdesthinsppolitiquesthinspservantthinspagravethinspatteindrethinspcetthinspobjectifthinspmisethinspenthinspœuvrethinspdesthinspmesuresthinsplaquothinsppolitiquementthinspfaisablesthinspetthinspadmissiblesthinspraquothinspetthinspenfinthinspeacutevaluationthinspdethinsplrsquoimpactthinspdesthinspmesuresthinspprises

Lesthinspeacuteconomistesthinsppeuventthinspleacutegitimementthinspcontribuerthinspauxthinspeacutetapesthinspimpairesthinspcrsquoest-agrave-direthinspexpliciterthinsplesthinspmeacutecanismesthinspenthinspjeuthinspetthinsplesthinspfutursthinspprobablesthinsptrouverthinsplathinspmaniegraverethinspoptimalethinspdrsquoatteindrethinspunthinspobjectifthinspfixeacutethinspetthinspeacutevaluerthinsplesthinspreacutesultatsthinspdrsquounethinsppolitiquethinspLesthinspeacutetapesthinsppairesthinsprelegraveventthinspauthinspcontrairethinspdrsquounthinsparbitragethinsppolitiquethinspthinspdeacuteciderthinspdesthinspobjectifsthinspmettrethinspenthinspœuvrethinspdesthinspmesuresthinspacceptablesthinsp

NousthinspnousthinspefforccedilonsthinspdrsquoeacuteviterthinsplethinspmeacutelangethinspdesthinspgenresthinspdansthinsplesthinsplignesthinspquithinspsuiventthinspCommethinspdansthinsptoutthinspchoixthinspstrateacutegiquethinspilthinspexistethinspdesthinsplaquothinspoptionsthinspsansthinspregretsthinspraquothinspcrsquoest-agrave-direthinspquithinspsontthinsppertinentesthinspquelsthinspquethinspsoientthinsplesthinspobjectifsthinsppoursuivisthinspDrsquoautresthinspchoixthinspdeacutependentthinspdrsquoarbitragesthinsppolitiquesthinspcommethinsplathinspreacutepartitionthinspduthinsptransfertthinspdethinsplathinsppressionthinspfiscalethinspEnfinthinspdrsquoautresthinspactionsthinspsouhaitablesthinspdeacutependentthinspdethinspneacutegociationsthinspeuropeacuteennesthinspetthinspinternationalesthinspetthinspdoncthinspdethinsplrsquoeacutelaborationthinspdrsquounthinspconsensusthinspquithinspdeacutepassethinsplesthinspseulsthinspacteursthinspfranccedilais

Trois options sans regrets

Ameacuteliorer lrsquoefficaciteacute du systegraveme de formation initiale et continue

BaisserthinsplethinspcoucirctthinspduthinsptravailthinspnethinspsertthinspagravethinsprienthinspsithinsplesthinspentreprisesthinspnethinsptrouventthinsppasthinspdethinspcandidatsthinspmaicirctrisantthinsplesthinspcompeacutetencesthinspdontthinspellesthinspontthinspbesointhinspouthinspcapablesthinspdethinsplesthinspacqueacuterirthinsprapidementthinspSansthinspunethinspameacuteliorationthinspsubstantiellethinspdethinspnotrethinspsystegravemethinspdethinspformationthinspetthinspdethinsplrsquoattractiviteacutethinspdesthinspmeacutetiersthinspenthinsptensionthinspmecircmethinsplesthinspentreprisesthinspayantthinspdethinspbellesthinspperspectivesthinspdethinspcroissancethinspetthinspdesthinspcapaciteacutesthinspdrsquoinvestissementthinspdevrontthinspproduirethinspailleursthinspquellesthinspquethinspsoientthinsplesthinspincitationsthinspagravethinspembaucherthinspenthinspFrancethinsp

Ameacuteliorer lrsquoefficaciteacute des services publics et des prestations sociales

Lathinspremarquethinspestthinsptrivialethinspmaisthinsplesthinspreacutesultatsthinspdrsquounthinspallegravegementthinspdesthinspchargesthinspsontthinspdrsquoautantthinspplusthinspprobantsthinspquethinspcethinspquithinspestthinspdonneacutethinspdrsquounethinspmain nrsquoest pas repris de lrsquoautre par un alourdissement drsquoautres preacutelegravevementsthinspcrsquoest-agrave-direthinspsithinspcetthinspallegravegementthinsptraduitthinspauthinspmoinsthinspenthinsppartiethinspunethinspbaissethinspdethinsplathinsppressionthinspfiscalethinspglobale13thinspCrsquoestthinspcethinspquithinspsrsquoestthinsppasseacutethinspenthinspSuegravedethinspdansthinsplesthinspanneacuteesthinsp1990thinspgracirccethinspagravethinspdrsquoambitieusesthinspreacuteformesthinspduthinspsecteurthinsppublic14

Recommandations

12 - Pierre-Noeumll Giraud op cit13 - Ce que confirment et preacutecisent quantitativement des simulations de Gilles Koleacuteda meneacutees dans le cadre de lrsquoeacutetude preacuteciteacutee reacutealiseacutee pour La Fabrique de lrsquoindustrie14 - Bourdu E (2013) Les transformations du modegravele eacuteconomique sueacutedois Presses des Mines

Sans une ameacutelioration substantielle de notre systegraveme de formation et de lrsquoattractiviteacute des meacutetiers en tension mecircme les entreprises ayant de belles perspectives de croissance et des capaciteacutes drsquoinvestissement devront produire ailleurs quelles que soient les incitations agrave embaucher en France

- 14 -

Diminuer les charges sur le travail

Quelsthinspquethinspsoientthinsplesthinspdeacutebatsthinsptechniquesthinspetthinsppolitiquesthinspsurthinsplethinspsceacutenariothinsple plus pertinent il serait logique de minimiser les charges sur lethinsptravailthinspquithinsppeacutenalisentthinsplrsquoemploithinspenthinspFrancethinspetthinspdrsquoaugmenterthinsplesthinspchargesthinspsurthinsplesthinspcomportementsthinspnuisiblesthinspcommethinsplathinspproductionthinspdethinspsourcesthinspdethinspnuisancesthinspouthinsplethinspmanquethinspdethinspresponsabiliteacutethinspsocialethinspetthinspenvironnementalethinspLathinspdiminutionthinspdesthinspchargesthinspassisesthinspsurthinsplesthinspsalairesthinspvathinspeacutegalementthinspdansthinsplethinspsensthinspsouhaitablethinspdrsquounethinspconvergencethinspdesthinspfiscaliteacutesthinspetthinspsystegravemesthinspdethinsptransfertsthinspsociauxthinspeuropeacuteensthinspEnthinspeffetthinspsithinsplathinspfiscaliteacutethinspglobalethinsppesantthinspsurthinsplethinsptravailthinsp(exprimeacuteethinspenthinsppointsthinspduthinspsalairethinspsuper-brut)thinspnrsquoestthinsppasthinsptregravesthinspdiffeacuterentethinspenthinspFrancethinspetthinspdansthinsplesthinsppaysthinspagravethinsphautthinspniveauthinspdethinspservicesthinsppublicsthinspcommethinsplrsquoAllemagnethinspouthinsplathinspSuegravede15 les autresthinsppaysthinsppreacutelegraveventthinspnettementthinspmoinsthinspdethinspchargesthinsplaquothinsppatronalesthinspraquothinspsurthinsplesthinspsalairesthinspCecithinsprendthinspunthinspingeacutenieurthinspfranccedilaisthinspjusqursquoagravethinsp30thinspthinspplusthinspcherthinsppourthinspsonthinspentreprisethinspquethinspsonthinsphomologuethinspallemandthinspagravethinspsalairethinspbrutthinspeacutegalthinspet risque de dissuader les multinationales de localiser en France des activiteacutesthinspagravethinspfortethinspvaleurthinspajouteacuteethinspetthinspagravethinspfortthinspeffetthinspdrsquoentraicircnementthinsppourthinsplrsquoeacuteconomie

Lrsquoamplitudethinsplethinsprythmethinspetthinsplethinspphasagethinspdrsquounethinsptellethinspreacuteformethinspenthinsprevanchethinspdeacutependentthinspdrsquoarbitragesthinsppolitiquesthinsp(quelsthinspobjectifsthinspprivileacutegierthinspetthinspquelsthinsptransfertsthinspsurthinspdrsquoautresthinsprecettesthinsp)thinspexposeacutesthinspdansthinsplathinspsectionthinspsuivante

Choix relevant drsquoarbitrages politiques

Le choix du ciblage des alleacutegements

Crsquoestthinspauxthinspdeacutecideursthinsppolitiquesthinspqursquoilthinspappartientthinspdethinspfixerthinspapregravesthinspconcertationthinspcethinspqursquoestthinsplethinspjustethinspniveauthinspacceptablethinspdesthinspprestationsthinspuniversellesthinsp(indemnisationthinspduthinspchocircmagethinspcouverturethinspmaladiehellip)thinspAgravethinspeuxthinspeacutegalementthinspdethinspdeacuteterminerthinsplethinspcompromisthinspentrethinsplathinspcreacuteationthinspdrsquoemplois agrave court terme drsquoune part et le renforcement de la compeacutetitiviteacutethinspetthinspdethinsplrsquoemploithinspqualifieacutethinspdrsquoautrethinsppartthinspAgravethinspeuxthinspencorethinspdrsquoeacutetablirthinsplethinspbonthinspniveauthinspdrsquoengagementthinspdethinspnotrethinspeacuteconomiethinspdansthinsplathinsptransitionthinspeacutenergeacutetiquethinsp(taxationthinspdesthinspeacutemissionsthinspincitationsthinspauxthinspinvestissementsthinspdrsquoefficaciteacutethinspeacutenergeacutetique)thinspdrsquoencouragementthinspdethinspnosthinspentreprisesthinspagravethinspsethinspmoderniserthinspetthinspdrsquoambitionthinsppourthinspredeacutefinirthinsplesthinspregraveglesthinspduthinspcommerce international

AucunthinspdethinspcesthinspobjectifsthinspnethinsppeutthinspecirctrethinspcomplegravetementthinspneacutegligeacutethinspLethinspdosagethinspdes alleacutegements de charges par tranches de salaires deacutepend donc des prioriteacutesthinsprespectivesthinspdonneacuteesthinspauthinspcourtthinspetthinspauthinsplongthinsptermethinspSithinsplrsquoonthinspprendthinspenthinspcomptethinsplathinspsimpliciteacutethinspdethinsplrsquooutilthinspsonthinspcoucirctthinspadministratifthinsplathinspfaciliteacutethinspagravethinspmettrethinspenthinspœuvrethinsplathinspreacuteformethinspunethinspsolutionthinsppossiblethinspestthinspdethinsptransformerthinspenthinspbaissethinspdethinspchargesthinsplethinspCICEthinspetthinspdrsquoaugmenterthinsplethinspplafondthinspdesthinspsalairesthinspconcerneacutesthinsp(aujourdrsquohuithinsp16thinspagravethinsp25thinspSMIC)thinspauthinspniveauthinspdethinsp35thinspagravethinsp4thinspSMICthinsp

15 - Voir httpswwwfipecofrpdf020663100201506254283pdf

Si la fiscaliteacute globale pesant sur le travail nrsquoest pas tregraves diffeacuterente en France et dans les pays agrave haut niveau de services publics comme lrsquoAllemagne ou la Suegravede les autres pays preacutelegravevent nettement moins de charges laquo patronales raquo sur les salaires

- 15 -

Sansthinspmettrethinspenthinspcausethinsplesthinspeffortsthinspcibleacutesthinspsurthinsplesthinsppetitsthinspsalairesthinspcettethinspextensionthinspdesthinspallegravegementsthinspdethinspchargesthinspcontribueraitthinspagravethinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinspdesthinspentreprisesthinspindustriellesthinspetthinspdesthinspservicesthinspexportables16

Lrsquoexemple inspirant drsquoune profonde reacuteforme fiscale en Suegravede

LathinspSuegravedethinspfournitthinspunethinspsourcethinspdrsquoinspirationthinspinteacuteressantethinspDepuisthinsples anneacutees 1990 et apregraves une large et longue concertation exemplairethinsplesthinspchargesthinspportantthinspsurthinsplethinsptravailthinspetthinspsurthinsplethinspcapitalthinspontthinspfortementthinspdiminueacutethinspgracirccethinspagravethinspunethinspaugmentationthinspdethinsplrsquoefficaciteacutethinspdesthinspservicesthinsppublicsthinspetthinspdesthinspprestationsthinspsocialesthinspetthinspsurtoutthinspdesthinspimpocirctsthinspsurthinsplesthinsprevenusthinspfinauxthinspdesthinspparticuliersthinspDethinspplusthinspunethinspfiscaliteacutethinspenvironnementalethinspvolontaristethinspathinspeacuteteacutethinspprogrammeacuteethinspetthinspprogressivementthinspmisethinspenthinspplacethinspconduisantthinsplethinsppaysthinspagravethinspfairethinspplusthinspquethinspdoublerthinspsonthinspefficaciteacutethinspeacutenergeacutetiquethinsp

CependantthinspsithinsplathinspSuegravedethinsppeutthinsptaxerthinsplathinspconsommationthinspdiffusethinspdrsquoeacutenergiethinspdesthinspparticuliersthinspetthinspdesthinspentreprisesthinspenthinsppreacutelevantthinspsurthinsplesthinspcarburantsthinspunethinsptaxethinspdethinsp120thinspeurothinspparthinsptonnethinspdethinspcarbonethinspeacutemisthinspellethinspsethinspheurtethinspauxthinspregraveglesthinspdethinspcommerce europeacuteennes et internationales pour eacutetendre les incitations auxthinspentreprisesthinspgrandesthinspconsommatricesthinspdrsquoeacutenergiethinsp(soumisesthinspauthinspsystegravemethinspeuropeacuteenthinspdrsquoeacutechangethinspdethinspdroitsthinspdrsquoeacutemission)thinspetthinspsurtoutthinsppourthinsptaxerthinsplesthinspimportationsthinspsurthinspleursthinspconsommationsthinspincorporeacuteesthinspafinthinspdrsquoeacuteviterthinspdesthinsplaquothinspfuitesthinspcarbonethinspraquo17thinspPourthinspecirctrethinspefficacesthinspetthinspcoheacuterentesthinsplesthinspreacuteformesthinspsouhaitablesthinspsupposentthinspdoncthinspunethinspmeilleurethinspconcertationthinspetthinspcoopeacuteration europeacuteenne et internationale

Une coopeacuteration europeacuteenne et internationale renforceacutee

Un renforcement de la coopeacuteration europeacuteenne est neacutecessaire pour eacuteviterthinspdesthinspdistorsionsthinsppeacutenalisantesthinspauthinspseinthinspdethinsplathinspzonethinspcertainsthinsppaysthinsptaxantthinspplutocirctthinsplethinsptravailthinspdrsquoautresthinsplathinspconsommationthinspdrsquoeacutenergiethinspdrsquoautresthinsplesthinsprevenusthinsptandisthinspquethinspdrsquoautresthinspoffrentthinspunthinspniveauthinspmoindrethinspdethinspprotectionthinspouthinspdrsquoinfrastructuresthinsppubliquesthinspIlthinspfautthinspaussithinspplusthinspdethinspcoopeacuterationthinsppourthinspunethinsptaxationthinspdesthinspexternaliteacutesthinspouthinspparthinspexemplethinsppourthinspdiminuerthinsplesthinspquotasthinspdethinspdroitsthinspdrsquoeacutemissionthinspdethinspgazthinspagravethinspeffetthinspdethinspserrethinsp(ETS)thinspetthinspenthinspfairethinspmonterthinsplesthinspprix18

16 - Agrave terme une baisse geacuteneacuteraliseacutee des preacutelegravevements sociaux coupleacutee agrave un financement des prestations sociales par lrsquoimpocirct est agrave la fois plus pertinente sur le plan eacuteconomique et convergente avec ce que font nos voisins allemands et scandinaves mais un tel redeacuteploiement prendra du temps en raison de lrsquoimportance des coucircts agrave transfeacuterer17 - Weil T (2017) Transition eacutecologique et compeacutetitiviteacute industrielle lrsquoexemple sueacutedois Publieacute sur theconversationcom18 - Pour une meilleure efficaciteacute eacuteconomique du systegraveme drsquoincitations la taxe sur les eacutemissions diffuses et les quotas sur les eacutemissions concentreacutees devraient conduire agrave des prix voisins pour la tonne de gaz agrave effet de serre eacutemise et creacuteer une incitation agrave lrsquoefficaciteacute sans distorsions au sein de la zone europeacuteenne

La Suegravede fournit une source drsquoinspiration inteacuteressante Depuis les anneacutees 1990 et apregraves une large et longue concertation exemplaire les charges portant sur le travail et sur le capital ont fortement diminueacute gracircce agrave une augmentation de lrsquoefficaciteacute des services publics et des prestations sociales et surtout des impocircts sur les revenus finaux des particuliers

En savoir plus

Bourdu E 2013 Les transformations du modegravele eacuteconomique sueacutedois La Fabrique de lrsquoindustrie Presses des Mines juillet

Koleda G 2015 Alleacutegements du coucirct du travail La Fabrique de lrsquoindustrie Presses des Mines juin Frocrain P Giraud PN 2016 Dynamique des emplois exposeacutes et abriteacutes en France La Fabrique de lrsquoindustrie Presses des Mines novembre

Brun-Schammeacute A Desplatz R Naboulet A 2017 Les exoneacuterations geacuteneacuterales de cotisations rapport 2017 du COSAPE France Strateacutegie juillet

Pour reacuteagir agrave cette note vous pouvez contacter Thierry Weil (thierryweilla-fabriquefr)

LaFabriqueDeLIndustrie

LFI_LaFabrique

La Fabrique de lrsquoindustrie81 boulevard Saint-Michel ndash 75005 Pariswwwla-fabriquefr

Enfinthinspunethinspcoopeacuterationthinspeuropeacuteennethinspestthinspindispensablethinsppourthinsptaxerthinspouthinspinterdirethinspcertainesthinspnuisancesthinsp(eacutemissionsthinsppolluantesthinspconditionsthinspdethinsptravailthinspnonthinspconformesthinspauxthinspnormesthinspeuropeacuteennesthinspproduitsthinsppreacutesentantthinspdesthinsprisquesthinsppourthinsplethinspconsommateurthinsptelsthinspquethinsplethinsptabacthinspouthinsplesthinspperturbateursthinspendocriniens)thinspsansthinspcreacuteerthinspdethinspdistorsionsthinspcontrairesthinspauxthinsptraiteacutesthinspdethinspcommercethinspinternationalthinspSithinspcertainsthinspmodesthinspdethinspproductionthinspenthinspEuropethinspsontthinspproscritsthinspouthinsplourdementthinsptaxeacutesthinspilthinspfautthinspquethinsplesthinspproduitsthinspdethinsppaysthinspayantthinspdesthinspregraveglesthinspmoinsthinspexigeantesthinspsoientthinspinterditsthinspouthinsptaxeacutesthinspagravethinspleurthinspentreacuteethinspenthinspEuropethinsppourthinspquethinsplathinspconcurrencethinspsoitthinspeacutequitable

CethinspbesointhinspdrsquounethinspplusthinspgrandethinspcoopeacuterationthinspeuropeacuteennethinspetthinspmondialethinsplimitethinspnosthinspmargesthinspdethinspmanœuvrethinspmaisthinspnethinspsauraitthinspecirctrethinspunthinsppreacutetextethinsppourthinspnethinsppasthinsplesthinsputiliserthinspLrsquoexemplethinspsueacutedoisthinspmontrethinspqursquoonthinsppeutthinspfairethinspbeaucoupthinspmalgreacutethinsplesthinspcontraintesthinspeuropeacuteennesthinspetthinspenthinsprestantthinspdansthinsplethinspcadrethinspactuelthinspduthinspcommercethinspmondialthinspFairethinspdegravesthinspaujourdrsquohuithinspdesthinspreacuteformesthinspcourageusesthinspetthinspefficacesthinsprenforcethinspnotrethinspcompeacutetitiviteacutethinspnousthinspaide agrave faire reacutegresser le chocircmage et nous met en meilleure position pourthinspneacutegocierthinspavecthinspnosthinsppartenairesthinsp

Page 9: Allégements des charges sociales - La Fabrique de l ... · Allégements des charges sociales : comprendre le débat en cours Les Synthèses de La Fabrique Numéro 18 - Février 2018

- 9 -

CettethinspthegravesethinspdethinsplrsquoincidencethinspfiscalethinspreposethinspsurthinsplrsquoideacuteethinspquethinsplesthinspentreprisesthinspsethinsptrouventthinspfacethinspagravethinspunethinsppeacutenuriethinspdethinsptravailleursthinspqualifieacutesthinspetthinspdoncthinspquethinsplesthinspembauchesthinspsontthinspassezthinsppeuthinspdeacutependantesthinspdesthinspsalairesthinspproposeacutesthinspauxthinspactifsthinspconcerneacutesthinspOrthinspmecircmethinspsithinspagravethinspcourtthinsptermethinsplrsquooffrethinspdethinspcompeacutetencesthinsppeutthinspecirctrethinsplimiteacuteethinsplathinspdemandethinspfinitthinspparthinspcreacuteerthinspsonthinspoffrethinspAinsithinsplorsqursquoauthinspdeacutebutthinspdesthinspanneacuteesthinsp1990thinsplesthinspentreprisesthinspdisaientthinspnethinsppasthinsptrouverthinspassezthinspdrsquoingeacutenieursthinspellesthinspontthinspencourageacutethinspavecthinspsuccegravesthinsplesthinspeacutecolesthinspdrsquoingeacutenieursthinspagravethinspaugmenterthinsptregravesthinspsubstantiellementthinspleursthinspeffectifsthinspetthinspfaciliteacutethinsplathinspformationthinspetthinsplathinsppromotionthinspdesthinsptechniciensthinspsupeacuterieursthinspAgravethinsplongthinsptermethinspsaufthinspgravethinspinefficaciteacutethinspdethinspnotrethinspsystegravemethinspdethinspformationthinspdethinspdeacuteveloppementthinsppersonnelthinspetthinspdethinsppromotionthinspdesthinspindividusthinsplethinsplaquothinspsignalthinspprixthinspraquothinspconduitthinsplrsquooffrethinspagravethinspsrsquoadapterthinspagravethinsplathinspdemandethinspeffaccedilantthinspdesthinsprentesthinspdethinsprareteacutethinspeacutepheacutemegraveres

Lagravethinspencorethinsponthinsptrouvethinsppeuthinspdethinspreacutesultatsthinspempiriquesthinspconvaincantsthinsppourthinspeacutetayer ou reacutefuter cette thegravese pourtant preacutesenteacutee comme fermement eacutetabliethinspparthinspdethinspnombreuxthinspeacuteconomistesthinspduthinsptravailthinspNonthinsppasthinspquethinsplrsquoincidencethinspfiscalethinspnrsquoaitthinspjamaisthinspeacuteteacutethinspobserveacuteethinspsurthinsplethinspterrainthinspbienthinspsucircrthinspmaisthinspdansthinspdrsquoautresthinspenvironnementsthinspetthinsplethinspplusthinspsouventthinspdansthinspdesthinspcasthinspdethinsphaussethinspuniformethinspdethinsplathinspfiscaliteacutethinspOnthinspnethinsppeutthinspaujourdrsquohuithinspattesterthinspsurthinsplathinspbasethinspdethinspdonneacuteesthinspreacutecentesthinspquethinspcethinsppheacutenomegravenethinspsrsquoenclencheraitthinsphicthinspetthinspnuncthinspdansthinsplrsquohypothegravesethinspdrsquoexoneacuterationsthinspsurthinsplesthinspsalairesthinspintermeacutediaires

LathinsprareteacutethinspdesthinsppersonnesthinspdisposantthinspdesthinspcompeacutetencesthinspdontthinsplesthinspentreprisesthinspontthinspbesointhinspqursquoellethinspconduisethinspouthinspnonthinspagravethinspunethinspinflationthinspdesthinspsalairesthinsplimitantthinspnotrethinspcompeacutetitiviteacutethinsprestethinspdethinsptoutesthinspfaccedilonsthinspunthinspdesthinspprincipauxthinspenjeuxthinspdethinspnotrethinspeacuteconomiethinspetthinspdethinspnotrethinspsocieacuteteacutethinspIndeacutependammentthinspdesthinspactionsthinspmeneacuteesthinsppourthinspalleacutegerthinsplethinspcoucirctthinspduthinsptravailthinspunthinspgigantesquethinspeffortthinspdethinspformationthinspestthinspindispensable7

Baisser les charges assises sur les salaires favorise-t-il la consommation donc la production et lrsquoemploi

Lesthinspeffetsthinspdethinsprelancethinspparthinsplathinspdemandethinspdeacutependentthinspdethinsplathinspcapaciteacutethinsplocalethinspdethinsplrsquooffrethinspagravethinspythinspreacutepondrethinspetthinspdethinspsathinspcompeacutetitiviteacutethinspthinsplathinsprelancethinspparthinsplesthinspsalairesthinspenthinsp1981thinspathinsprenduthinspsolvablethinsplathinspdemandethinsplatentethinspdesthinspconsommateursthinspfranccedilaisthinsppourthinspdesthinspmagneacutetoscopesthinspdomainethinspdomineacutethinspparthinsplrsquoindustriethinspjaponaisethinspetthinspougravethinspilthinspnrsquoythinspavaitthinspplusthinspdrsquooffrethinspnationalethinspcompeacutetitivethinspDansthinspune eacuteconomie mondialiseacutee la relance par la consommation peut surtout se traduire par une augmentation des importations donc par unthinspcreusementthinspduthinspdeacuteficitthinspdethinsplathinspbalancethinspcommercialethinspUnethinsprelancethinspdethinsplathinspdemande nrsquoa donc drsquoeffet positif qursquoagrave condition que lrsquooffre nationale soitthinspcompeacutetitivethinspouthinspquethinsplrsquoonthinspsachethinspproteacutegerthinspsonthinspmarcheacutethinspdeuxthinspconditionsthinspquithinspnethinspsontthinsppasthinspaujourdrsquohuithinspreacuteuniesthinspenthinspFrancethinsp

7 - Voir les preacuteceacutedents travaux de La Fabrique sur la formation professionnelle et sur lrsquoindustrie du futur

Indeacutependamment des actions meneacutees pour alleacuteger le coucirct du travail un gigantesque effort de formation est indispensable

- 10 -

Les effets sur la compeacutetitiviteacute et lrsquoemploi seraient tregraves importants srsquoil eacutetait possible de concentrer les exoneacuterations sur lrsquoindustrie

8 - Frocrain P Giraud P N (2016) Les emplois exposeacutes et abriteacutes en France Presses des Mines9 - Koleacuteda G (2015) Alleacutegements du coucirct du travail pour une voie favorable agrave la compeacutetitiviteacute franccedilaise Presses des Mines

Les alleacutegements de charges sur les salaires intermeacutediaires ameacuteliorent-ils la compeacutetitiviteacute suscitant plus de production et drsquoemplois

AlleacutegerthinsplesthinspchargesthinspsurthinsplesthinspsalairesthinspcaracteacuteristiquesthinspdethinsplrsquoindustriethinspetthinspdesthinspservicesthinspexposeacutesthinspagravethinsplathinspconcurrencethinspinternationalethinspaidethinspagravethinsprendrethinsplesthinspentreprisesthinspexportatricesthinspplusthinspcompeacutetitivesthinspparthinsprapportthinspagravethinspleursthinspconcurrentsthinspeacutetrangersthinspCelathinspleurthinsppermetthinspdrsquoaugmenterthinspleursthinsppartsthinspdethinspmarcheacutethinspetthinsplesthinspconduitthinspagravethinspembaucherthinsppourthinspreacutepondrethinspagravethinspcettethinspdemandethinspsuppleacutementairethinspDethinspplusthinsplathinspcreacuteationthinspdethinspcesthinspemploisthinspqualifieacutesthinspinduitthinspdrsquoautres emplois dans le reste de lrsquoeacuteconomie8 plus que ne le fait lathinspcreacuteationthinspdrsquoemploisthinspabriteacutesthinspCommethinsplethinspreacutesumethinspDenisthinspRanquethinsplrsquoembauchethinspdrsquounthinspingeacutenieurthinspchezthinspAirbusthinspinduitthinspdesthinspemploisthinspdansthinsplethinspsupermarcheacutethinspduthinspcointhinsplrsquoinversethinspnrsquoestthinsppasthinspvrai

UnethinspdifficulteacutethinspestthinspquethinsplesthinspeffetsthinspsurthinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinspetthinsplrsquoemploithinspseraientthinsptregravesthinspimportantsthinspsrsquoilthinspeacutetaitthinsppossiblethinspdethinspconcentrerthinsplesthinspexoneacuterationsthinspsurthinsplrsquoindustriethinspSithinsponthinspnethinsppeutthinspsegmenterthinspcelles-cithinspquethinspparthinsptranchesthinspdethinspsalairesthinsppourthinspnethinsppasthinspecirctrethinspenthinspinfractionthinspavecthinsplesthinspregraveglesthinspcommunautairesthinsplesthinspeffetsthinspsontthinspalorsthinspplusthinsplimiteacutesthinspmecircmethinspsrsquoilsthinsppeuventthinspresterthinspsignificatifsthinspdansthinsplesthinspcasthinspfavorables9

Commethinspdansthinsplesthinspautresthinspoptionsthinsplethinspbilanthinspnetthinspdethinsplathinspmesurethinspdeacutependthinspdesthinspcomportementsthinspdethinspmargethinsp(innovationthinspinvestissementhellip)thinspetthinspnotamment du rythme de rattrapage sous forme drsquoaugmentations de salairesthinspIlthinspestthinspeacutegalementthinspaffecteacutethinspparthinsplethinspbouclagethinspfinancierthinspdethinsplathinspmesurethinspetthinspsesthinspeacuteventuelsthinspeffetsthinspreacutecessifsthinspCrsquoestthinsppourquoithinspilthinspseraitthinspopportunthinspdethinspfairethinsptournerthinspenthinspparallegravelethinsplesthinspdiffeacuterentsthinspmodegravelesthinspdisponiblesthinsp(MesangethinspNemesisthinspetthinsplethinspmodegravelethinspdethinsplrsquoOFCE)thinspsurthinspdiversthinspjeuxthinspdrsquohypothegravesesthinspplausiblesthinsp

Taxer le travail est-il contreproductif et que faut-il taxer alors

Certainesthinspseacutecuriteacutesthinspuniversellesthinsp(materniteacutethinspmaladiethinspchocircmagethinspouthinspretraite)thinspontthinspeacuteteacutethinsphistoriquementthinspfinanceacuteesthinspparthinspdesthinsptaxesthinspassisesthinspsurthinsplethinsptravailthinspCrsquoestthinspeacutegalementthinsplethinspcasthinspdrsquoautresthinspvoletsthinspdethinsplrsquoEacutetat-providencethinspfranccedilaisthinspcommethinsplathinspbranchethinsplaquothinspfamillethinspraquothinspdethinsplathinspSeacutecuriteacutethinspsocialethinspCertainsthinspdroitsthinsp(compensationthinspdrsquounethinsppertethinspdethinsprevenuthinspau-delagravethinspdethinsplathinspprotectionthinspuniversellethinspparthinspexemple)thinsprelegraveveraientthinspplutocirctthinspdethinsplrsquoassurancethinspindividuellethinspouthinspcollectivethinspPourthinsplesthinspautresthinspilthinspythinspathinsppeuthinspdethinspjustificationthinspeacuteconomiquethinspagravethinspcethinspquethinsplesthinspdroitsthinspuniverselsthinspdeacutependentthinspdethinspcotisationsthinspsocialesthinspalorsthinspquethinsplesthinsprevenusthinspconsommationsthinspetthinspactifsthinspdisponiblesthinspsontthinspmoinsthinspcorreacuteleacutesthinspquethinspnaguegraverethinspauxthinsprevenusthinspdrsquoactiviteacute

- 11 -

10 - Weil T (2015) Taxer le carbone sans nuire agrave notre compeacutetitiviteacute Publieacute sur theconversationcom

Pour des raisons de commoditeacute historique la France se trouve aujourdrsquohui dans une situation ougrave elle taxe le travail agrave un niveau eacuteleveacute plutocirct que les capaciteacutes contributives ou les externaliteacutes neacutegatives

NeacuteanmoinsthinsppourthinspdesthinspraisonsthinspdethinspcommoditeacutethinsphistoriquethinsplathinspFrancethinspsethinsptrouvethinspaujourdrsquohuithinspdansthinspunethinspsituationthinspougravethinspellethinsptaxethinsplethinsptravailthinspagravethinspunthinspniveauthinspeacuteleveacutethinspplutocirctthinspquethinsplesthinspcapaciteacutesthinspcontributivesthinspouthinsplesthinspexternaliteacutesthinspneacutegativesthinsp(effetsthinspnuisiblesthinspagravethinsplathinspcollectiviteacutethinspdesthinspcomportementsthinspindividuels)thinspCelathinspestthinspdoublementthinspparadoxalthinspalorsthinspquethinspnousthinspfaisonsthinspface agrave un chocircmage structurel et que la transition eacutenergeacutetique par exemplethinspestthinsplointhinspdrsquoecirctrethinsptotalementthinspengageacutee

LathinsptaxationthinspdesthinspcapaciteacutesthinspcontributivesthinsptrouvethinspsesthinsplimitesthinspdansthinsplethinspconsentementthinspagravethinsppayerthinspetthinsplathinspfaciliteacutethinsppourthinsplrsquoEacutetatthinspdethinsplathinsppercevoirthinspCellethinspdesthinspexternaliteacutesthinspneacutegativesthinspsethinspheurtethinspparfoisthinspagravethinspdesthinspinteacuterecirctsthinspconstitueacutesthinspefficacesthinsp(cfthinsplesthinspcasthinspdethinsptaxesthinspsurthinsplesthinspsodasthinspsurthinsplesthinspalimentsthinsptransformeacutesthinspsurthinsplethinspdieselthinspouthinsplesthinspexcegravesthinspdethinspvitesse)thinspCelathinsppeutthinspdethinspsurcroicirctthinspsrsquoaveacutererthinspdifficilethinspquandthinsplesthinspfiscaliteacutesthinspsontthinspdiffeacuterentesthinspdansthinspunethinspzonethinspdethinsplibrethinspeacutechangethinspcommercialthinspthinspunethinsptaxationthinspdethinsp35thinspeurothinspsurthinspchaquethinsppaquetthinspdethinspcigarettesthinspmecircmethinspjustifieacuteethinspparthinsplethinspcoucirctthinspsocialthinspinduitthinspsusciteraitthinspgrognethinspdesthinspconsommateursthinspetthinspcontrebandethinspEnthinspoutrethinspinterdirethinspouthinsptaxerthinspcertainsthinspproduitsthinspsansthinsppouvoirthinspcontrocirclerthinsplesthinspimportationsthinspnuitthinspagravethinsplrsquoindustriethinsplocalethinspenthinspnethinspfaisantthinspquethinspdeacuteplacerthinsplesthinspnuisancesthinspDiversesthinspsolutionsthinspexistentthinspcependantthinsppourthinsppermettrethinspunethinsptaxationthinspdesthinspnuisancesthinspincorporeacuteesthinspdansthinsplesthinspimportationsthinspsansthinspmettrethinspenthinsppeacuterilthinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinspde nos entreprises10

Alleacuteger les charges sans modifier la structure de lrsquoeacuteconomie nrsquoa-t-il que des effets tregraves temporaires sur les prix la production et lrsquoemploi

Selonthinsplesthinspmacroeacuteconomistesthinspilthinspexistethinspunthinspsystegravemethinspdethinspprixthinspdrsquoeacutequilibrethinsptraduisantthinsplathinspstructurethinspgeacuteneacuteralethinspdethinsplrsquoeacuteconomiethinsp(productiviteacutethinspdesthinspfacteursthinspinstitutionsthinspmeacutecanismesthinspdethinspredistribution)thinspUnethinspdeacutevaluationthinspmoneacutetairethinspnethinsppermetthinspqursquounthinsprebondthinsptemporairethinspdethinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinsp(enthinsprencheacuterissantthinsplesthinspimportationsthinspouthinspenthinspdiminuantthinsplethinspprixthinspdethinspnosthinspexportationsthinsppourthinspnosthinsppartenairesthinspcommerciaux)thinspcarthinsplesthinspmeacutecanismesthinspdrsquoindexationthinspdesthinspsalairesthinspfontthinspquethinspceux-cithinspretrouventthinspleurthinsppouvoirthinspdrsquoachatthinspetthinspquethinsplrsquoinflationthinspinduitethinspcompensethinsplathinspdeacutevaluationthinspinitiale

LathinspbaissethinspduthinspcoucirctthinspduthinsptravailthinspreacutesultantthinspdesthinspbaissesthinspdethinspchargesthinspathinsplesthinspmecircmesthinspeffetsthinspParthinspexemplethinsplesthinspsalarieacutesthinspdevantthinspacquitterthinspunethinspTVAthinspsocialethinsppourthinspfinancerthinsplesthinspallegravegementsthinspconstatentthinspunethinspbaissethinspdethinspleurthinsppouvoirthinspdrsquoachatthinspmecircmethinspsithinspleurthinspsalairethinspnetthinspnominalthinspnrsquoathinsppasthinspvarieacutethinspetthinspreacuteclamentthinspunethinsphaussethinspdethinspcelui-cithinspLrsquoutiliteacutethinspdrsquounethinspmesurethinspdrsquoexoneacuterationthinspdeacutependthinspdoncthinspuniquementthinspdethinsplathinspcapaciteacutethinspduthinspgouvernementthinspagravethinspprofiterthinspdethinspcettethinsppeacuteriodethinspougravethinsplesthinspacteursthinspontthinspunethinspvisionthinspconfusethinspouthinspdeacuteformeacuteethinspduthinspsystegravemethinspdethinspprixthinsppourthinspengagerthinspdesthinspreacuteformesthinsplaquothinspstructurellesthinspraquothinspCrsquoestthinsppourquoi les plus sceptiques estiment que seules ces derniegraveres sont reacuteellementthinsppertinentesthinspetthinspqursquoilthinspnrsquoestthinspnulthinspbesointhinspdethinsplesthinspfairethinsppreacuteceacutederthinspdrsquounethinspdeacutevaluation

- 12 -

OnthinspremarquerathinspcependantthinspquethinspcertainsthinsplaquothinspprixthinspraquothinspinitiauxthinspcommethinsplethinspniveauthinspduthinspsalairethinspminimumthinspdeacutependentthinspdethinsplathinsploithinspetthinspnonthinspdethinsplrsquoeacutequilibrethinspstructurelthinspduthinspcoucirctthinspdesthinspfacteursthinspUnethinspreacuteductionthinspnominalethinspduthinspsalairethinspminimumthinspseraitthinsprefuseacuteethinspparthinsplesthinsppartenairesthinspsociauxthinspetthinsppolitiquementthinspdangereusethinspUnthinspfinancementthinspdesthinspallegravegementsthinspdethinspchargesthinspparthinspunethinsphaussethinspdethinspTVAthinspenthinsprevanchethinsppeutthinspinduirethinspunethinspdiminutionthinspduthinsppouvoirthinspdrsquoachatthinspduthinspsalairethinspminimumthinspetthinspdoncthinspaboutirthinspauthinspmecircmethinspreacutesultatthinspselonthinspunthinspmeacutecanismethinspplusthinspopaquethinspetthinspdoncthinsppolitiquementthinspplusthinspacceptablethinspLrsquoinflationthinspdesthinspprixthinsptaxesthinspcomprisesthinspoccultethinspalorsthinsplathinspredistributionthinspdesthinspressourcesthinspfinalementthinspopeacutereacuteethinspUtiliseacuteethinsppourthinspintroduirethinspdesthinspreacuteformesthinspstructurellesthinspetthinspeacuteventuellementthinspreneacutegocierthinspenthinspdouceurthinspcertainsthinspprixthinspunethinsplaquothinspdeacutevaluationthinspsalarialethinspraquothinsppeutthinspainsithinspprovoquerthinspunethinspmodificationthinspdurablethinspdethinsplathinspstructurethinspdesthinspcoucirctsthinspeacuteventuellementthinspplusthinspfavorablethinspagravethinsplrsquoemploithinspetthinspagravethinsplathinspcompeacutetitiviteacute

Lrsquoalleacutegement des charges est-il lrsquooutil le plus efficace pour soutenir les secteurs dont la prospeacuteriteacute diffuse dans lrsquoensemble de lrsquoeacuteconomie

DesthinspeacuteconomistesthinspcommethinspEricthinspHeyerthinspalorsthinspdirecteurthinspscientifiquethinspdethinsplrsquoOFCE11thinspfaisaientthinspobserverthinspquethinspsithinsplrsquoonthinspveutthinspsoutenirthinspenthinspprioriteacutethinsplrsquoindustrie sans mesure sectorielle proscrite par les regraveglements communautairesthinspilthinspfautthinspprivileacutegierthinsplesthinspmesuresthinspgeacuteneacuteralesthinspdontthinsplrsquoindustriethinspcaptethinsplrsquoessentielthinspdesthinspbeacuteneacuteficesthinspcommethinsplethinspsoutienthinspagravethinsplathinsprecherchethinsp(Creacuteditthinspdrsquoimpocirctthinsprecherche)thinspouthinspagravethinsplrsquoinvestissementthinsp(sur-amortissementthinspdesthinspinvestissementsthinspautoriseacutethinspjusqursquoauthinspprintempsthinsp2017)thinspOnthinsppeutthinspprolongerthinsplethinspraisonnementthinspetthinspfairethinspvaloirthinspquethinsplathinspsuppressionthinspdesthinspimpocirctsthinspfixesthinspdethinspproductionthinsp(deacutecorreacuteleacutesthinspdesthinspreacutesultatsthinspdethinsplrsquoentreprisethinspagravethinspreboursthinspdethinsptoutethinsplogiquethinspfiscalethinspetthinspplusthinsplourdsthinspenthinspFrancethinspquethinspchezthinspnosthinspvoisins)thinspetthinspquethinsplathinspconsolidationthinspdesthinspdispositifsthinspenthinspfaveurthinspdethinsplathinsprecherchethinspdethinsplathinspformationthinspdethinsplrsquoinvestissementthinspetthinspdethinsplrsquoexportationthinsprestentthinspdesthinspenjeuxthinspprioritairesthinsppourthinsplrsquoindustriethinspetthinsplrsquoeacuteconomiethinspfranccedilaises

Cependantthinspmecircmethinspsithinspunethinspreacuteflexionthinspglobalethinspsurthinsplethinspsystegravemethinspfiscalthinspetthinspsurthinsplesthinspmesuresthinspenthinspfaveurthinspdethinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinspestthinsptoujoursthinspopportunethinspnotonsthinspagravethinspcourtthinsptermethinspqursquounethinspdiscussionthinspestthinspouvertethinspsurthinsplesthinspseulsthinspalleacutegements de charge

11 - CICE Pacte de responsabiliteacutehellip Quels sont les effets des alleacutegements du coucirct du travail sur la compeacutetitiviteacute et lrsquoemploi Compte-rendu de la confeacuterence tenue le 17-09-2015 agrave Paris

Utiliseacutee pour introduire des reacuteformes structurelles et eacuteventuellement reneacutegocier en douceur certains prix une laquo deacutevaluation salariale raquo peut ainsi provoquer une modification durable de la structure des coucircts eacuteventuellement plus favorable agrave lrsquoemploi et agrave la compeacutetitiviteacute

- 13 -

AvantthinspdethinspfairethinspdesthinsprecommandationsthinspilthinspconvientthinspdethinsprappelerthinspavecthinspPierre-NoeumllthinspGiraud12thinspqursquounethinsppolitiquethinsppubliquethinspsethinspconccediloitthinspenthinspcinqthinspeacutetapesthinspthinspanalysethinspprospectivethinspdesthinspbesoinsthinspchoixthinspdethinsplrsquoobjectifthinsppreacuteconisationthinspdesthinsppolitiquesthinspservantthinspagravethinspatteindrethinspcetthinspobjectifthinspmisethinspenthinspœuvrethinspdesthinspmesuresthinsplaquothinsppolitiquementthinspfaisablesthinspetthinspadmissiblesthinspraquothinspetthinspenfinthinspeacutevaluationthinspdethinsplrsquoimpactthinspdesthinspmesuresthinspprises

Lesthinspeacuteconomistesthinsppeuventthinspleacutegitimementthinspcontribuerthinspauxthinspeacutetapesthinspimpairesthinspcrsquoest-agrave-direthinspexpliciterthinsplesthinspmeacutecanismesthinspenthinspjeuthinspetthinsplesthinspfutursthinspprobablesthinsptrouverthinsplathinspmaniegraverethinspoptimalethinspdrsquoatteindrethinspunthinspobjectifthinspfixeacutethinspetthinspeacutevaluerthinsplesthinspreacutesultatsthinspdrsquounethinsppolitiquethinspLesthinspeacutetapesthinsppairesthinsprelegraveventthinspauthinspcontrairethinspdrsquounthinsparbitragethinsppolitiquethinspthinspdeacuteciderthinspdesthinspobjectifsthinspmettrethinspenthinspœuvrethinspdesthinspmesuresthinspacceptablesthinsp

NousthinspnousthinspefforccedilonsthinspdrsquoeacuteviterthinsplethinspmeacutelangethinspdesthinspgenresthinspdansthinsplesthinsplignesthinspquithinspsuiventthinspCommethinspdansthinsptoutthinspchoixthinspstrateacutegiquethinspilthinspexistethinspdesthinsplaquothinspoptionsthinspsansthinspregretsthinspraquothinspcrsquoest-agrave-direthinspquithinspsontthinsppertinentesthinspquelsthinspquethinspsoientthinsplesthinspobjectifsthinsppoursuivisthinspDrsquoautresthinspchoixthinspdeacutependentthinspdrsquoarbitragesthinsppolitiquesthinspcommethinsplathinspreacutepartitionthinspduthinsptransfertthinspdethinsplathinsppressionthinspfiscalethinspEnfinthinspdrsquoautresthinspactionsthinspsouhaitablesthinspdeacutependentthinspdethinspneacutegociationsthinspeuropeacuteennesthinspetthinspinternationalesthinspetthinspdoncthinspdethinsplrsquoeacutelaborationthinspdrsquounthinspconsensusthinspquithinspdeacutepassethinsplesthinspseulsthinspacteursthinspfranccedilais

Trois options sans regrets

Ameacuteliorer lrsquoefficaciteacute du systegraveme de formation initiale et continue

BaisserthinsplethinspcoucirctthinspduthinsptravailthinspnethinspsertthinspagravethinsprienthinspsithinsplesthinspentreprisesthinspnethinsptrouventthinsppasthinspdethinspcandidatsthinspmaicirctrisantthinsplesthinspcompeacutetencesthinspdontthinspellesthinspontthinspbesointhinspouthinspcapablesthinspdethinsplesthinspacqueacuterirthinsprapidementthinspSansthinspunethinspameacuteliorationthinspsubstantiellethinspdethinspnotrethinspsystegravemethinspdethinspformationthinspetthinspdethinsplrsquoattractiviteacutethinspdesthinspmeacutetiersthinspenthinsptensionthinspmecircmethinsplesthinspentreprisesthinspayantthinspdethinspbellesthinspperspectivesthinspdethinspcroissancethinspetthinspdesthinspcapaciteacutesthinspdrsquoinvestissementthinspdevrontthinspproduirethinspailleursthinspquellesthinspquethinspsoientthinsplesthinspincitationsthinspagravethinspembaucherthinspenthinspFrancethinsp

Ameacuteliorer lrsquoefficaciteacute des services publics et des prestations sociales

Lathinspremarquethinspestthinsptrivialethinspmaisthinsplesthinspreacutesultatsthinspdrsquounthinspallegravegementthinspdesthinspchargesthinspsontthinspdrsquoautantthinspplusthinspprobantsthinspquethinspcethinspquithinspestthinspdonneacutethinspdrsquounethinspmain nrsquoest pas repris de lrsquoautre par un alourdissement drsquoautres preacutelegravevementsthinspcrsquoest-agrave-direthinspsithinspcetthinspallegravegementthinsptraduitthinspauthinspmoinsthinspenthinsppartiethinspunethinspbaissethinspdethinsplathinsppressionthinspfiscalethinspglobale13thinspCrsquoestthinspcethinspquithinspsrsquoestthinsppasseacutethinspenthinspSuegravedethinspdansthinsplesthinspanneacuteesthinsp1990thinspgracirccethinspagravethinspdrsquoambitieusesthinspreacuteformesthinspduthinspsecteurthinsppublic14

Recommandations

12 - Pierre-Noeumll Giraud op cit13 - Ce que confirment et preacutecisent quantitativement des simulations de Gilles Koleacuteda meneacutees dans le cadre de lrsquoeacutetude preacuteciteacutee reacutealiseacutee pour La Fabrique de lrsquoindustrie14 - Bourdu E (2013) Les transformations du modegravele eacuteconomique sueacutedois Presses des Mines

Sans une ameacutelioration substantielle de notre systegraveme de formation et de lrsquoattractiviteacute des meacutetiers en tension mecircme les entreprises ayant de belles perspectives de croissance et des capaciteacutes drsquoinvestissement devront produire ailleurs quelles que soient les incitations agrave embaucher en France

- 14 -

Diminuer les charges sur le travail

Quelsthinspquethinspsoientthinsplesthinspdeacutebatsthinsptechniquesthinspetthinsppolitiquesthinspsurthinsplethinspsceacutenariothinsple plus pertinent il serait logique de minimiser les charges sur lethinsptravailthinspquithinsppeacutenalisentthinsplrsquoemploithinspenthinspFrancethinspetthinspdrsquoaugmenterthinsplesthinspchargesthinspsurthinsplesthinspcomportementsthinspnuisiblesthinspcommethinsplathinspproductionthinspdethinspsourcesthinspdethinspnuisancesthinspouthinsplethinspmanquethinspdethinspresponsabiliteacutethinspsocialethinspetthinspenvironnementalethinspLathinspdiminutionthinspdesthinspchargesthinspassisesthinspsurthinsplesthinspsalairesthinspvathinspeacutegalementthinspdansthinsplethinspsensthinspsouhaitablethinspdrsquounethinspconvergencethinspdesthinspfiscaliteacutesthinspetthinspsystegravemesthinspdethinsptransfertsthinspsociauxthinspeuropeacuteensthinspEnthinspeffetthinspsithinsplathinspfiscaliteacutethinspglobalethinsppesantthinspsurthinsplethinsptravailthinsp(exprimeacuteethinspenthinsppointsthinspduthinspsalairethinspsuper-brut)thinspnrsquoestthinsppasthinsptregravesthinspdiffeacuterentethinspenthinspFrancethinspetthinspdansthinsplesthinsppaysthinspagravethinsphautthinspniveauthinspdethinspservicesthinsppublicsthinspcommethinsplrsquoAllemagnethinspouthinsplathinspSuegravede15 les autresthinsppaysthinsppreacutelegraveventthinspnettementthinspmoinsthinspdethinspchargesthinsplaquothinsppatronalesthinspraquothinspsurthinsplesthinspsalairesthinspCecithinsprendthinspunthinspingeacutenieurthinspfranccedilaisthinspjusqursquoagravethinsp30thinspthinspplusthinspcherthinsppourthinspsonthinspentreprisethinspquethinspsonthinsphomologuethinspallemandthinspagravethinspsalairethinspbrutthinspeacutegalthinspet risque de dissuader les multinationales de localiser en France des activiteacutesthinspagravethinspfortethinspvaleurthinspajouteacuteethinspetthinspagravethinspfortthinspeffetthinspdrsquoentraicircnementthinsppourthinsplrsquoeacuteconomie

Lrsquoamplitudethinsplethinsprythmethinspetthinsplethinspphasagethinspdrsquounethinsptellethinspreacuteformethinspenthinsprevanchethinspdeacutependentthinspdrsquoarbitragesthinsppolitiquesthinsp(quelsthinspobjectifsthinspprivileacutegierthinspetthinspquelsthinsptransfertsthinspsurthinspdrsquoautresthinsprecettesthinsp)thinspexposeacutesthinspdansthinsplathinspsectionthinspsuivante

Choix relevant drsquoarbitrages politiques

Le choix du ciblage des alleacutegements

Crsquoestthinspauxthinspdeacutecideursthinsppolitiquesthinspqursquoilthinspappartientthinspdethinspfixerthinspapregravesthinspconcertationthinspcethinspqursquoestthinsplethinspjustethinspniveauthinspacceptablethinspdesthinspprestationsthinspuniversellesthinsp(indemnisationthinspduthinspchocircmagethinspcouverturethinspmaladiehellip)thinspAgravethinspeuxthinspeacutegalementthinspdethinspdeacuteterminerthinsplethinspcompromisthinspentrethinsplathinspcreacuteationthinspdrsquoemplois agrave court terme drsquoune part et le renforcement de la compeacutetitiviteacutethinspetthinspdethinsplrsquoemploithinspqualifieacutethinspdrsquoautrethinsppartthinspAgravethinspeuxthinspencorethinspdrsquoeacutetablirthinsplethinspbonthinspniveauthinspdrsquoengagementthinspdethinspnotrethinspeacuteconomiethinspdansthinsplathinsptransitionthinspeacutenergeacutetiquethinsp(taxationthinspdesthinspeacutemissionsthinspincitationsthinspauxthinspinvestissementsthinspdrsquoefficaciteacutethinspeacutenergeacutetique)thinspdrsquoencouragementthinspdethinspnosthinspentreprisesthinspagravethinspsethinspmoderniserthinspetthinspdrsquoambitionthinsppourthinspredeacutefinirthinsplesthinspregraveglesthinspduthinspcommerce international

AucunthinspdethinspcesthinspobjectifsthinspnethinsppeutthinspecirctrethinspcomplegravetementthinspneacutegligeacutethinspLethinspdosagethinspdes alleacutegements de charges par tranches de salaires deacutepend donc des prioriteacutesthinsprespectivesthinspdonneacuteesthinspauthinspcourtthinspetthinspauthinsplongthinsptermethinspSithinsplrsquoonthinspprendthinspenthinspcomptethinsplathinspsimpliciteacutethinspdethinsplrsquooutilthinspsonthinspcoucirctthinspadministratifthinsplathinspfaciliteacutethinspagravethinspmettrethinspenthinspœuvrethinsplathinspreacuteformethinspunethinspsolutionthinsppossiblethinspestthinspdethinsptransformerthinspenthinspbaissethinspdethinspchargesthinsplethinspCICEthinspetthinspdrsquoaugmenterthinsplethinspplafondthinspdesthinspsalairesthinspconcerneacutesthinsp(aujourdrsquohuithinsp16thinspagravethinsp25thinspSMIC)thinspauthinspniveauthinspdethinsp35thinspagravethinsp4thinspSMICthinsp

15 - Voir httpswwwfipecofrpdf020663100201506254283pdf

Si la fiscaliteacute globale pesant sur le travail nrsquoest pas tregraves diffeacuterente en France et dans les pays agrave haut niveau de services publics comme lrsquoAllemagne ou la Suegravede les autres pays preacutelegravevent nettement moins de charges laquo patronales raquo sur les salaires

- 15 -

Sansthinspmettrethinspenthinspcausethinsplesthinspeffortsthinspcibleacutesthinspsurthinsplesthinsppetitsthinspsalairesthinspcettethinspextensionthinspdesthinspallegravegementsthinspdethinspchargesthinspcontribueraitthinspagravethinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinspdesthinspentreprisesthinspindustriellesthinspetthinspdesthinspservicesthinspexportables16

Lrsquoexemple inspirant drsquoune profonde reacuteforme fiscale en Suegravede

LathinspSuegravedethinspfournitthinspunethinspsourcethinspdrsquoinspirationthinspinteacuteressantethinspDepuisthinsples anneacutees 1990 et apregraves une large et longue concertation exemplairethinsplesthinspchargesthinspportantthinspsurthinsplethinsptravailthinspetthinspsurthinsplethinspcapitalthinspontthinspfortementthinspdiminueacutethinspgracirccethinspagravethinspunethinspaugmentationthinspdethinsplrsquoefficaciteacutethinspdesthinspservicesthinsppublicsthinspetthinspdesthinspprestationsthinspsocialesthinspetthinspsurtoutthinspdesthinspimpocirctsthinspsurthinsplesthinsprevenusthinspfinauxthinspdesthinspparticuliersthinspDethinspplusthinspunethinspfiscaliteacutethinspenvironnementalethinspvolontaristethinspathinspeacuteteacutethinspprogrammeacuteethinspetthinspprogressivementthinspmisethinspenthinspplacethinspconduisantthinsplethinsppaysthinspagravethinspfairethinspplusthinspquethinspdoublerthinspsonthinspefficaciteacutethinspeacutenergeacutetiquethinsp

CependantthinspsithinsplathinspSuegravedethinsppeutthinsptaxerthinsplathinspconsommationthinspdiffusethinspdrsquoeacutenergiethinspdesthinspparticuliersthinspetthinspdesthinspentreprisesthinspenthinsppreacutelevantthinspsurthinsplesthinspcarburantsthinspunethinsptaxethinspdethinsp120thinspeurothinspparthinsptonnethinspdethinspcarbonethinspeacutemisthinspellethinspsethinspheurtethinspauxthinspregraveglesthinspdethinspcommerce europeacuteennes et internationales pour eacutetendre les incitations auxthinspentreprisesthinspgrandesthinspconsommatricesthinspdrsquoeacutenergiethinsp(soumisesthinspauthinspsystegravemethinspeuropeacuteenthinspdrsquoeacutechangethinspdethinspdroitsthinspdrsquoeacutemission)thinspetthinspsurtoutthinsppourthinsptaxerthinsplesthinspimportationsthinspsurthinspleursthinspconsommationsthinspincorporeacuteesthinspafinthinspdrsquoeacuteviterthinspdesthinsplaquothinspfuitesthinspcarbonethinspraquo17thinspPourthinspecirctrethinspefficacesthinspetthinspcoheacuterentesthinsplesthinspreacuteformesthinspsouhaitablesthinspsupposentthinspdoncthinspunethinspmeilleurethinspconcertationthinspetthinspcoopeacuteration europeacuteenne et internationale

Une coopeacuteration europeacuteenne et internationale renforceacutee

Un renforcement de la coopeacuteration europeacuteenne est neacutecessaire pour eacuteviterthinspdesthinspdistorsionsthinsppeacutenalisantesthinspauthinspseinthinspdethinsplathinspzonethinspcertainsthinsppaysthinsptaxantthinspplutocirctthinsplethinsptravailthinspdrsquoautresthinsplathinspconsommationthinspdrsquoeacutenergiethinspdrsquoautresthinsplesthinsprevenusthinsptandisthinspquethinspdrsquoautresthinspoffrentthinspunthinspniveauthinspmoindrethinspdethinspprotectionthinspouthinspdrsquoinfrastructuresthinsppubliquesthinspIlthinspfautthinspaussithinspplusthinspdethinspcoopeacuterationthinsppourthinspunethinsptaxationthinspdesthinspexternaliteacutesthinspouthinspparthinspexemplethinsppourthinspdiminuerthinsplesthinspquotasthinspdethinspdroitsthinspdrsquoeacutemissionthinspdethinspgazthinspagravethinspeffetthinspdethinspserrethinsp(ETS)thinspetthinspenthinspfairethinspmonterthinsplesthinspprix18

16 - Agrave terme une baisse geacuteneacuteraliseacutee des preacutelegravevements sociaux coupleacutee agrave un financement des prestations sociales par lrsquoimpocirct est agrave la fois plus pertinente sur le plan eacuteconomique et convergente avec ce que font nos voisins allemands et scandinaves mais un tel redeacuteploiement prendra du temps en raison de lrsquoimportance des coucircts agrave transfeacuterer17 - Weil T (2017) Transition eacutecologique et compeacutetitiviteacute industrielle lrsquoexemple sueacutedois Publieacute sur theconversationcom18 - Pour une meilleure efficaciteacute eacuteconomique du systegraveme drsquoincitations la taxe sur les eacutemissions diffuses et les quotas sur les eacutemissions concentreacutees devraient conduire agrave des prix voisins pour la tonne de gaz agrave effet de serre eacutemise et creacuteer une incitation agrave lrsquoefficaciteacute sans distorsions au sein de la zone europeacuteenne

La Suegravede fournit une source drsquoinspiration inteacuteressante Depuis les anneacutees 1990 et apregraves une large et longue concertation exemplaire les charges portant sur le travail et sur le capital ont fortement diminueacute gracircce agrave une augmentation de lrsquoefficaciteacute des services publics et des prestations sociales et surtout des impocircts sur les revenus finaux des particuliers

En savoir plus

Bourdu E 2013 Les transformations du modegravele eacuteconomique sueacutedois La Fabrique de lrsquoindustrie Presses des Mines juillet

Koleda G 2015 Alleacutegements du coucirct du travail La Fabrique de lrsquoindustrie Presses des Mines juin Frocrain P Giraud PN 2016 Dynamique des emplois exposeacutes et abriteacutes en France La Fabrique de lrsquoindustrie Presses des Mines novembre

Brun-Schammeacute A Desplatz R Naboulet A 2017 Les exoneacuterations geacuteneacuterales de cotisations rapport 2017 du COSAPE France Strateacutegie juillet

Pour reacuteagir agrave cette note vous pouvez contacter Thierry Weil (thierryweilla-fabriquefr)

LaFabriqueDeLIndustrie

LFI_LaFabrique

La Fabrique de lrsquoindustrie81 boulevard Saint-Michel ndash 75005 Pariswwwla-fabriquefr

Enfinthinspunethinspcoopeacuterationthinspeuropeacuteennethinspestthinspindispensablethinsppourthinsptaxerthinspouthinspinterdirethinspcertainesthinspnuisancesthinsp(eacutemissionsthinsppolluantesthinspconditionsthinspdethinsptravailthinspnonthinspconformesthinspauxthinspnormesthinspeuropeacuteennesthinspproduitsthinsppreacutesentantthinspdesthinsprisquesthinsppourthinsplethinspconsommateurthinsptelsthinspquethinsplethinsptabacthinspouthinsplesthinspperturbateursthinspendocriniens)thinspsansthinspcreacuteerthinspdethinspdistorsionsthinspcontrairesthinspauxthinsptraiteacutesthinspdethinspcommercethinspinternationalthinspSithinspcertainsthinspmodesthinspdethinspproductionthinspenthinspEuropethinspsontthinspproscritsthinspouthinsplourdementthinsptaxeacutesthinspilthinspfautthinspquethinsplesthinspproduitsthinspdethinsppaysthinspayantthinspdesthinspregraveglesthinspmoinsthinspexigeantesthinspsoientthinspinterditsthinspouthinsptaxeacutesthinspagravethinspleurthinspentreacuteethinspenthinspEuropethinsppourthinspquethinsplathinspconcurrencethinspsoitthinspeacutequitable

CethinspbesointhinspdrsquounethinspplusthinspgrandethinspcoopeacuterationthinspeuropeacuteennethinspetthinspmondialethinsplimitethinspnosthinspmargesthinspdethinspmanœuvrethinspmaisthinspnethinspsauraitthinspecirctrethinspunthinsppreacutetextethinsppourthinspnethinsppasthinsplesthinsputiliserthinspLrsquoexemplethinspsueacutedoisthinspmontrethinspqursquoonthinsppeutthinspfairethinspbeaucoupthinspmalgreacutethinsplesthinspcontraintesthinspeuropeacuteennesthinspetthinspenthinsprestantthinspdansthinsplethinspcadrethinspactuelthinspduthinspcommercethinspmondialthinspFairethinspdegravesthinspaujourdrsquohuithinspdesthinspreacuteformesthinspcourageusesthinspetthinspefficacesthinsprenforcethinspnotrethinspcompeacutetitiviteacutethinspnousthinspaide agrave faire reacutegresser le chocircmage et nous met en meilleure position pourthinspneacutegocierthinspavecthinspnosthinsppartenairesthinsp

Page 10: Allégements des charges sociales - La Fabrique de l ... · Allégements des charges sociales : comprendre le débat en cours Les Synthèses de La Fabrique Numéro 18 - Février 2018

- 10 -

Les effets sur la compeacutetitiviteacute et lrsquoemploi seraient tregraves importants srsquoil eacutetait possible de concentrer les exoneacuterations sur lrsquoindustrie

8 - Frocrain P Giraud P N (2016) Les emplois exposeacutes et abriteacutes en France Presses des Mines9 - Koleacuteda G (2015) Alleacutegements du coucirct du travail pour une voie favorable agrave la compeacutetitiviteacute franccedilaise Presses des Mines

Les alleacutegements de charges sur les salaires intermeacutediaires ameacuteliorent-ils la compeacutetitiviteacute suscitant plus de production et drsquoemplois

AlleacutegerthinsplesthinspchargesthinspsurthinsplesthinspsalairesthinspcaracteacuteristiquesthinspdethinsplrsquoindustriethinspetthinspdesthinspservicesthinspexposeacutesthinspagravethinsplathinspconcurrencethinspinternationalethinspaidethinspagravethinsprendrethinsplesthinspentreprisesthinspexportatricesthinspplusthinspcompeacutetitivesthinspparthinsprapportthinspagravethinspleursthinspconcurrentsthinspeacutetrangersthinspCelathinspleurthinsppermetthinspdrsquoaugmenterthinspleursthinsppartsthinspdethinspmarcheacutethinspetthinsplesthinspconduitthinspagravethinspembaucherthinsppourthinspreacutepondrethinspagravethinspcettethinspdemandethinspsuppleacutementairethinspDethinspplusthinsplathinspcreacuteationthinspdethinspcesthinspemploisthinspqualifieacutesthinspinduitthinspdrsquoautres emplois dans le reste de lrsquoeacuteconomie8 plus que ne le fait lathinspcreacuteationthinspdrsquoemploisthinspabriteacutesthinspCommethinsplethinspreacutesumethinspDenisthinspRanquethinsplrsquoembauchethinspdrsquounthinspingeacutenieurthinspchezthinspAirbusthinspinduitthinspdesthinspemploisthinspdansthinsplethinspsupermarcheacutethinspduthinspcointhinsplrsquoinversethinspnrsquoestthinsppasthinspvrai

UnethinspdifficulteacutethinspestthinspquethinsplesthinspeffetsthinspsurthinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinspetthinsplrsquoemploithinspseraientthinsptregravesthinspimportantsthinspsrsquoilthinspeacutetaitthinsppossiblethinspdethinspconcentrerthinsplesthinspexoneacuterationsthinspsurthinsplrsquoindustriethinspSithinsponthinspnethinsppeutthinspsegmenterthinspcelles-cithinspquethinspparthinsptranchesthinspdethinspsalairesthinsppourthinspnethinsppasthinspecirctrethinspenthinspinfractionthinspavecthinsplesthinspregraveglesthinspcommunautairesthinsplesthinspeffetsthinspsontthinspalorsthinspplusthinsplimiteacutesthinspmecircmethinspsrsquoilsthinsppeuventthinspresterthinspsignificatifsthinspdansthinsplesthinspcasthinspfavorables9

Commethinspdansthinsplesthinspautresthinspoptionsthinsplethinspbilanthinspnetthinspdethinsplathinspmesurethinspdeacutependthinspdesthinspcomportementsthinspdethinspmargethinsp(innovationthinspinvestissementhellip)thinspetthinspnotamment du rythme de rattrapage sous forme drsquoaugmentations de salairesthinspIlthinspestthinspeacutegalementthinspaffecteacutethinspparthinsplethinspbouclagethinspfinancierthinspdethinsplathinspmesurethinspetthinspsesthinspeacuteventuelsthinspeffetsthinspreacutecessifsthinspCrsquoestthinsppourquoithinspilthinspseraitthinspopportunthinspdethinspfairethinsptournerthinspenthinspparallegravelethinsplesthinspdiffeacuterentsthinspmodegravelesthinspdisponiblesthinsp(MesangethinspNemesisthinspetthinsplethinspmodegravelethinspdethinsplrsquoOFCE)thinspsurthinspdiversthinspjeuxthinspdrsquohypothegravesesthinspplausiblesthinsp

Taxer le travail est-il contreproductif et que faut-il taxer alors

Certainesthinspseacutecuriteacutesthinspuniversellesthinsp(materniteacutethinspmaladiethinspchocircmagethinspouthinspretraite)thinspontthinspeacuteteacutethinsphistoriquementthinspfinanceacuteesthinspparthinspdesthinsptaxesthinspassisesthinspsurthinsplethinsptravailthinspCrsquoestthinspeacutegalementthinsplethinspcasthinspdrsquoautresthinspvoletsthinspdethinsplrsquoEacutetat-providencethinspfranccedilaisthinspcommethinsplathinspbranchethinsplaquothinspfamillethinspraquothinspdethinsplathinspSeacutecuriteacutethinspsocialethinspCertainsthinspdroitsthinsp(compensationthinspdrsquounethinsppertethinspdethinsprevenuthinspau-delagravethinspdethinsplathinspprotectionthinspuniversellethinspparthinspexemple)thinsprelegraveveraientthinspplutocirctthinspdethinsplrsquoassurancethinspindividuellethinspouthinspcollectivethinspPourthinsplesthinspautresthinspilthinspythinspathinsppeuthinspdethinspjustificationthinspeacuteconomiquethinspagravethinspcethinspquethinsplesthinspdroitsthinspuniverselsthinspdeacutependentthinspdethinspcotisationsthinspsocialesthinspalorsthinspquethinsplesthinsprevenusthinspconsommationsthinspetthinspactifsthinspdisponiblesthinspsontthinspmoinsthinspcorreacuteleacutesthinspquethinspnaguegraverethinspauxthinsprevenusthinspdrsquoactiviteacute

- 11 -

10 - Weil T (2015) Taxer le carbone sans nuire agrave notre compeacutetitiviteacute Publieacute sur theconversationcom

Pour des raisons de commoditeacute historique la France se trouve aujourdrsquohui dans une situation ougrave elle taxe le travail agrave un niveau eacuteleveacute plutocirct que les capaciteacutes contributives ou les externaliteacutes neacutegatives

NeacuteanmoinsthinsppourthinspdesthinspraisonsthinspdethinspcommoditeacutethinsphistoriquethinsplathinspFrancethinspsethinsptrouvethinspaujourdrsquohuithinspdansthinspunethinspsituationthinspougravethinspellethinsptaxethinsplethinsptravailthinspagravethinspunthinspniveauthinspeacuteleveacutethinspplutocirctthinspquethinsplesthinspcapaciteacutesthinspcontributivesthinspouthinsplesthinspexternaliteacutesthinspneacutegativesthinsp(effetsthinspnuisiblesthinspagravethinsplathinspcollectiviteacutethinspdesthinspcomportementsthinspindividuels)thinspCelathinspestthinspdoublementthinspparadoxalthinspalorsthinspquethinspnousthinspfaisonsthinspface agrave un chocircmage structurel et que la transition eacutenergeacutetique par exemplethinspestthinsplointhinspdrsquoecirctrethinsptotalementthinspengageacutee

LathinsptaxationthinspdesthinspcapaciteacutesthinspcontributivesthinsptrouvethinspsesthinsplimitesthinspdansthinsplethinspconsentementthinspagravethinsppayerthinspetthinsplathinspfaciliteacutethinsppourthinsplrsquoEacutetatthinspdethinsplathinsppercevoirthinspCellethinspdesthinspexternaliteacutesthinspneacutegativesthinspsethinspheurtethinspparfoisthinspagravethinspdesthinspinteacuterecirctsthinspconstitueacutesthinspefficacesthinsp(cfthinsplesthinspcasthinspdethinsptaxesthinspsurthinsplesthinspsodasthinspsurthinsplesthinspalimentsthinsptransformeacutesthinspsurthinsplethinspdieselthinspouthinsplesthinspexcegravesthinspdethinspvitesse)thinspCelathinsppeutthinspdethinspsurcroicirctthinspsrsquoaveacutererthinspdifficilethinspquandthinsplesthinspfiscaliteacutesthinspsontthinspdiffeacuterentesthinspdansthinspunethinspzonethinspdethinsplibrethinspeacutechangethinspcommercialthinspthinspunethinsptaxationthinspdethinsp35thinspeurothinspsurthinspchaquethinsppaquetthinspdethinspcigarettesthinspmecircmethinspjustifieacuteethinspparthinsplethinspcoucirctthinspsocialthinspinduitthinspsusciteraitthinspgrognethinspdesthinspconsommateursthinspetthinspcontrebandethinspEnthinspoutrethinspinterdirethinspouthinsptaxerthinspcertainsthinspproduitsthinspsansthinsppouvoirthinspcontrocirclerthinsplesthinspimportationsthinspnuitthinspagravethinsplrsquoindustriethinsplocalethinspenthinspnethinspfaisantthinspquethinspdeacuteplacerthinsplesthinspnuisancesthinspDiversesthinspsolutionsthinspexistentthinspcependantthinsppourthinsppermettrethinspunethinsptaxationthinspdesthinspnuisancesthinspincorporeacuteesthinspdansthinsplesthinspimportationsthinspsansthinspmettrethinspenthinsppeacuterilthinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinspde nos entreprises10

Alleacuteger les charges sans modifier la structure de lrsquoeacuteconomie nrsquoa-t-il que des effets tregraves temporaires sur les prix la production et lrsquoemploi

Selonthinsplesthinspmacroeacuteconomistesthinspilthinspexistethinspunthinspsystegravemethinspdethinspprixthinspdrsquoeacutequilibrethinsptraduisantthinsplathinspstructurethinspgeacuteneacuteralethinspdethinsplrsquoeacuteconomiethinsp(productiviteacutethinspdesthinspfacteursthinspinstitutionsthinspmeacutecanismesthinspdethinspredistribution)thinspUnethinspdeacutevaluationthinspmoneacutetairethinspnethinsppermetthinspqursquounthinsprebondthinsptemporairethinspdethinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinsp(enthinsprencheacuterissantthinsplesthinspimportationsthinspouthinspenthinspdiminuantthinsplethinspprixthinspdethinspnosthinspexportationsthinsppourthinspnosthinsppartenairesthinspcommerciaux)thinspcarthinsplesthinspmeacutecanismesthinspdrsquoindexationthinspdesthinspsalairesthinspfontthinspquethinspceux-cithinspretrouventthinspleurthinsppouvoirthinspdrsquoachatthinspetthinspquethinsplrsquoinflationthinspinduitethinspcompensethinsplathinspdeacutevaluationthinspinitiale

LathinspbaissethinspduthinspcoucirctthinspduthinsptravailthinspreacutesultantthinspdesthinspbaissesthinspdethinspchargesthinspathinsplesthinspmecircmesthinspeffetsthinspParthinspexemplethinsplesthinspsalarieacutesthinspdevantthinspacquitterthinspunethinspTVAthinspsocialethinsppourthinspfinancerthinsplesthinspallegravegementsthinspconstatentthinspunethinspbaissethinspdethinspleurthinsppouvoirthinspdrsquoachatthinspmecircmethinspsithinspleurthinspsalairethinspnetthinspnominalthinspnrsquoathinsppasthinspvarieacutethinspetthinspreacuteclamentthinspunethinsphaussethinspdethinspcelui-cithinspLrsquoutiliteacutethinspdrsquounethinspmesurethinspdrsquoexoneacuterationthinspdeacutependthinspdoncthinspuniquementthinspdethinsplathinspcapaciteacutethinspduthinspgouvernementthinspagravethinspprofiterthinspdethinspcettethinsppeacuteriodethinspougravethinsplesthinspacteursthinspontthinspunethinspvisionthinspconfusethinspouthinspdeacuteformeacuteethinspduthinspsystegravemethinspdethinspprixthinsppourthinspengagerthinspdesthinspreacuteformesthinsplaquothinspstructurellesthinspraquothinspCrsquoestthinsppourquoi les plus sceptiques estiment que seules ces derniegraveres sont reacuteellementthinsppertinentesthinspetthinspqursquoilthinspnrsquoestthinspnulthinspbesointhinspdethinsplesthinspfairethinsppreacuteceacutederthinspdrsquounethinspdeacutevaluation

- 12 -

OnthinspremarquerathinspcependantthinspquethinspcertainsthinsplaquothinspprixthinspraquothinspinitiauxthinspcommethinsplethinspniveauthinspduthinspsalairethinspminimumthinspdeacutependentthinspdethinsplathinsploithinspetthinspnonthinspdethinsplrsquoeacutequilibrethinspstructurelthinspduthinspcoucirctthinspdesthinspfacteursthinspUnethinspreacuteductionthinspnominalethinspduthinspsalairethinspminimumthinspseraitthinsprefuseacuteethinspparthinsplesthinsppartenairesthinspsociauxthinspetthinsppolitiquementthinspdangereusethinspUnthinspfinancementthinspdesthinspallegravegementsthinspdethinspchargesthinspparthinspunethinsphaussethinspdethinspTVAthinspenthinsprevanchethinsppeutthinspinduirethinspunethinspdiminutionthinspduthinsppouvoirthinspdrsquoachatthinspduthinspsalairethinspminimumthinspetthinspdoncthinspaboutirthinspauthinspmecircmethinspreacutesultatthinspselonthinspunthinspmeacutecanismethinspplusthinspopaquethinspetthinspdoncthinsppolitiquementthinspplusthinspacceptablethinspLrsquoinflationthinspdesthinspprixthinsptaxesthinspcomprisesthinspoccultethinspalorsthinsplathinspredistributionthinspdesthinspressourcesthinspfinalementthinspopeacutereacuteethinspUtiliseacuteethinsppourthinspintroduirethinspdesthinspreacuteformesthinspstructurellesthinspetthinspeacuteventuellementthinspreneacutegocierthinspenthinspdouceurthinspcertainsthinspprixthinspunethinsplaquothinspdeacutevaluationthinspsalarialethinspraquothinsppeutthinspainsithinspprovoquerthinspunethinspmodificationthinspdurablethinspdethinsplathinspstructurethinspdesthinspcoucirctsthinspeacuteventuellementthinspplusthinspfavorablethinspagravethinsplrsquoemploithinspetthinspagravethinsplathinspcompeacutetitiviteacute

Lrsquoalleacutegement des charges est-il lrsquooutil le plus efficace pour soutenir les secteurs dont la prospeacuteriteacute diffuse dans lrsquoensemble de lrsquoeacuteconomie

DesthinspeacuteconomistesthinspcommethinspEricthinspHeyerthinspalorsthinspdirecteurthinspscientifiquethinspdethinsplrsquoOFCE11thinspfaisaientthinspobserverthinspquethinspsithinsplrsquoonthinspveutthinspsoutenirthinspenthinspprioriteacutethinsplrsquoindustrie sans mesure sectorielle proscrite par les regraveglements communautairesthinspilthinspfautthinspprivileacutegierthinsplesthinspmesuresthinspgeacuteneacuteralesthinspdontthinsplrsquoindustriethinspcaptethinsplrsquoessentielthinspdesthinspbeacuteneacuteficesthinspcommethinsplethinspsoutienthinspagravethinsplathinsprecherchethinsp(Creacuteditthinspdrsquoimpocirctthinsprecherche)thinspouthinspagravethinsplrsquoinvestissementthinsp(sur-amortissementthinspdesthinspinvestissementsthinspautoriseacutethinspjusqursquoauthinspprintempsthinsp2017)thinspOnthinsppeutthinspprolongerthinsplethinspraisonnementthinspetthinspfairethinspvaloirthinspquethinsplathinspsuppressionthinspdesthinspimpocirctsthinspfixesthinspdethinspproductionthinsp(deacutecorreacuteleacutesthinspdesthinspreacutesultatsthinspdethinsplrsquoentreprisethinspagravethinspreboursthinspdethinsptoutethinsplogiquethinspfiscalethinspetthinspplusthinsplourdsthinspenthinspFrancethinspquethinspchezthinspnosthinspvoisins)thinspetthinspquethinsplathinspconsolidationthinspdesthinspdispositifsthinspenthinspfaveurthinspdethinsplathinsprecherchethinspdethinsplathinspformationthinspdethinsplrsquoinvestissementthinspetthinspdethinsplrsquoexportationthinsprestentthinspdesthinspenjeuxthinspprioritairesthinsppourthinsplrsquoindustriethinspetthinsplrsquoeacuteconomiethinspfranccedilaises

Cependantthinspmecircmethinspsithinspunethinspreacuteflexionthinspglobalethinspsurthinsplethinspsystegravemethinspfiscalthinspetthinspsurthinsplesthinspmesuresthinspenthinspfaveurthinspdethinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinspestthinsptoujoursthinspopportunethinspnotonsthinspagravethinspcourtthinsptermethinspqursquounethinspdiscussionthinspestthinspouvertethinspsurthinsplesthinspseulsthinspalleacutegements de charge

11 - CICE Pacte de responsabiliteacutehellip Quels sont les effets des alleacutegements du coucirct du travail sur la compeacutetitiviteacute et lrsquoemploi Compte-rendu de la confeacuterence tenue le 17-09-2015 agrave Paris

Utiliseacutee pour introduire des reacuteformes structurelles et eacuteventuellement reneacutegocier en douceur certains prix une laquo deacutevaluation salariale raquo peut ainsi provoquer une modification durable de la structure des coucircts eacuteventuellement plus favorable agrave lrsquoemploi et agrave la compeacutetitiviteacute

- 13 -

AvantthinspdethinspfairethinspdesthinsprecommandationsthinspilthinspconvientthinspdethinsprappelerthinspavecthinspPierre-NoeumllthinspGiraud12thinspqursquounethinsppolitiquethinsppubliquethinspsethinspconccediloitthinspenthinspcinqthinspeacutetapesthinspthinspanalysethinspprospectivethinspdesthinspbesoinsthinspchoixthinspdethinsplrsquoobjectifthinsppreacuteconisationthinspdesthinsppolitiquesthinspservantthinspagravethinspatteindrethinspcetthinspobjectifthinspmisethinspenthinspœuvrethinspdesthinspmesuresthinsplaquothinsppolitiquementthinspfaisablesthinspetthinspadmissiblesthinspraquothinspetthinspenfinthinspeacutevaluationthinspdethinsplrsquoimpactthinspdesthinspmesuresthinspprises

Lesthinspeacuteconomistesthinsppeuventthinspleacutegitimementthinspcontribuerthinspauxthinspeacutetapesthinspimpairesthinspcrsquoest-agrave-direthinspexpliciterthinsplesthinspmeacutecanismesthinspenthinspjeuthinspetthinsplesthinspfutursthinspprobablesthinsptrouverthinsplathinspmaniegraverethinspoptimalethinspdrsquoatteindrethinspunthinspobjectifthinspfixeacutethinspetthinspeacutevaluerthinsplesthinspreacutesultatsthinspdrsquounethinsppolitiquethinspLesthinspeacutetapesthinsppairesthinsprelegraveventthinspauthinspcontrairethinspdrsquounthinsparbitragethinsppolitiquethinspthinspdeacuteciderthinspdesthinspobjectifsthinspmettrethinspenthinspœuvrethinspdesthinspmesuresthinspacceptablesthinsp

NousthinspnousthinspefforccedilonsthinspdrsquoeacuteviterthinsplethinspmeacutelangethinspdesthinspgenresthinspdansthinsplesthinsplignesthinspquithinspsuiventthinspCommethinspdansthinsptoutthinspchoixthinspstrateacutegiquethinspilthinspexistethinspdesthinsplaquothinspoptionsthinspsansthinspregretsthinspraquothinspcrsquoest-agrave-direthinspquithinspsontthinsppertinentesthinspquelsthinspquethinspsoientthinsplesthinspobjectifsthinsppoursuivisthinspDrsquoautresthinspchoixthinspdeacutependentthinspdrsquoarbitragesthinsppolitiquesthinspcommethinsplathinspreacutepartitionthinspduthinsptransfertthinspdethinsplathinsppressionthinspfiscalethinspEnfinthinspdrsquoautresthinspactionsthinspsouhaitablesthinspdeacutependentthinspdethinspneacutegociationsthinspeuropeacuteennesthinspetthinspinternationalesthinspetthinspdoncthinspdethinsplrsquoeacutelaborationthinspdrsquounthinspconsensusthinspquithinspdeacutepassethinsplesthinspseulsthinspacteursthinspfranccedilais

Trois options sans regrets

Ameacuteliorer lrsquoefficaciteacute du systegraveme de formation initiale et continue

BaisserthinsplethinspcoucirctthinspduthinsptravailthinspnethinspsertthinspagravethinsprienthinspsithinsplesthinspentreprisesthinspnethinsptrouventthinsppasthinspdethinspcandidatsthinspmaicirctrisantthinsplesthinspcompeacutetencesthinspdontthinspellesthinspontthinspbesointhinspouthinspcapablesthinspdethinsplesthinspacqueacuterirthinsprapidementthinspSansthinspunethinspameacuteliorationthinspsubstantiellethinspdethinspnotrethinspsystegravemethinspdethinspformationthinspetthinspdethinsplrsquoattractiviteacutethinspdesthinspmeacutetiersthinspenthinsptensionthinspmecircmethinsplesthinspentreprisesthinspayantthinspdethinspbellesthinspperspectivesthinspdethinspcroissancethinspetthinspdesthinspcapaciteacutesthinspdrsquoinvestissementthinspdevrontthinspproduirethinspailleursthinspquellesthinspquethinspsoientthinsplesthinspincitationsthinspagravethinspembaucherthinspenthinspFrancethinsp

Ameacuteliorer lrsquoefficaciteacute des services publics et des prestations sociales

Lathinspremarquethinspestthinsptrivialethinspmaisthinsplesthinspreacutesultatsthinspdrsquounthinspallegravegementthinspdesthinspchargesthinspsontthinspdrsquoautantthinspplusthinspprobantsthinspquethinspcethinspquithinspestthinspdonneacutethinspdrsquounethinspmain nrsquoest pas repris de lrsquoautre par un alourdissement drsquoautres preacutelegravevementsthinspcrsquoest-agrave-direthinspsithinspcetthinspallegravegementthinsptraduitthinspauthinspmoinsthinspenthinsppartiethinspunethinspbaissethinspdethinsplathinsppressionthinspfiscalethinspglobale13thinspCrsquoestthinspcethinspquithinspsrsquoestthinsppasseacutethinspenthinspSuegravedethinspdansthinsplesthinspanneacuteesthinsp1990thinspgracirccethinspagravethinspdrsquoambitieusesthinspreacuteformesthinspduthinspsecteurthinsppublic14

Recommandations

12 - Pierre-Noeumll Giraud op cit13 - Ce que confirment et preacutecisent quantitativement des simulations de Gilles Koleacuteda meneacutees dans le cadre de lrsquoeacutetude preacuteciteacutee reacutealiseacutee pour La Fabrique de lrsquoindustrie14 - Bourdu E (2013) Les transformations du modegravele eacuteconomique sueacutedois Presses des Mines

Sans une ameacutelioration substantielle de notre systegraveme de formation et de lrsquoattractiviteacute des meacutetiers en tension mecircme les entreprises ayant de belles perspectives de croissance et des capaciteacutes drsquoinvestissement devront produire ailleurs quelles que soient les incitations agrave embaucher en France

- 14 -

Diminuer les charges sur le travail

Quelsthinspquethinspsoientthinsplesthinspdeacutebatsthinsptechniquesthinspetthinsppolitiquesthinspsurthinsplethinspsceacutenariothinsple plus pertinent il serait logique de minimiser les charges sur lethinsptravailthinspquithinsppeacutenalisentthinsplrsquoemploithinspenthinspFrancethinspetthinspdrsquoaugmenterthinsplesthinspchargesthinspsurthinsplesthinspcomportementsthinspnuisiblesthinspcommethinsplathinspproductionthinspdethinspsourcesthinspdethinspnuisancesthinspouthinsplethinspmanquethinspdethinspresponsabiliteacutethinspsocialethinspetthinspenvironnementalethinspLathinspdiminutionthinspdesthinspchargesthinspassisesthinspsurthinsplesthinspsalairesthinspvathinspeacutegalementthinspdansthinsplethinspsensthinspsouhaitablethinspdrsquounethinspconvergencethinspdesthinspfiscaliteacutesthinspetthinspsystegravemesthinspdethinsptransfertsthinspsociauxthinspeuropeacuteensthinspEnthinspeffetthinspsithinsplathinspfiscaliteacutethinspglobalethinsppesantthinspsurthinsplethinsptravailthinsp(exprimeacuteethinspenthinsppointsthinspduthinspsalairethinspsuper-brut)thinspnrsquoestthinsppasthinsptregravesthinspdiffeacuterentethinspenthinspFrancethinspetthinspdansthinsplesthinsppaysthinspagravethinsphautthinspniveauthinspdethinspservicesthinsppublicsthinspcommethinsplrsquoAllemagnethinspouthinsplathinspSuegravede15 les autresthinsppaysthinsppreacutelegraveventthinspnettementthinspmoinsthinspdethinspchargesthinsplaquothinsppatronalesthinspraquothinspsurthinsplesthinspsalairesthinspCecithinsprendthinspunthinspingeacutenieurthinspfranccedilaisthinspjusqursquoagravethinsp30thinspthinspplusthinspcherthinsppourthinspsonthinspentreprisethinspquethinspsonthinsphomologuethinspallemandthinspagravethinspsalairethinspbrutthinspeacutegalthinspet risque de dissuader les multinationales de localiser en France des activiteacutesthinspagravethinspfortethinspvaleurthinspajouteacuteethinspetthinspagravethinspfortthinspeffetthinspdrsquoentraicircnementthinsppourthinsplrsquoeacuteconomie

Lrsquoamplitudethinsplethinsprythmethinspetthinsplethinspphasagethinspdrsquounethinsptellethinspreacuteformethinspenthinsprevanchethinspdeacutependentthinspdrsquoarbitragesthinsppolitiquesthinsp(quelsthinspobjectifsthinspprivileacutegierthinspetthinspquelsthinsptransfertsthinspsurthinspdrsquoautresthinsprecettesthinsp)thinspexposeacutesthinspdansthinsplathinspsectionthinspsuivante

Choix relevant drsquoarbitrages politiques

Le choix du ciblage des alleacutegements

Crsquoestthinspauxthinspdeacutecideursthinsppolitiquesthinspqursquoilthinspappartientthinspdethinspfixerthinspapregravesthinspconcertationthinspcethinspqursquoestthinsplethinspjustethinspniveauthinspacceptablethinspdesthinspprestationsthinspuniversellesthinsp(indemnisationthinspduthinspchocircmagethinspcouverturethinspmaladiehellip)thinspAgravethinspeuxthinspeacutegalementthinspdethinspdeacuteterminerthinsplethinspcompromisthinspentrethinsplathinspcreacuteationthinspdrsquoemplois agrave court terme drsquoune part et le renforcement de la compeacutetitiviteacutethinspetthinspdethinsplrsquoemploithinspqualifieacutethinspdrsquoautrethinsppartthinspAgravethinspeuxthinspencorethinspdrsquoeacutetablirthinsplethinspbonthinspniveauthinspdrsquoengagementthinspdethinspnotrethinspeacuteconomiethinspdansthinsplathinsptransitionthinspeacutenergeacutetiquethinsp(taxationthinspdesthinspeacutemissionsthinspincitationsthinspauxthinspinvestissementsthinspdrsquoefficaciteacutethinspeacutenergeacutetique)thinspdrsquoencouragementthinspdethinspnosthinspentreprisesthinspagravethinspsethinspmoderniserthinspetthinspdrsquoambitionthinsppourthinspredeacutefinirthinsplesthinspregraveglesthinspduthinspcommerce international

AucunthinspdethinspcesthinspobjectifsthinspnethinsppeutthinspecirctrethinspcomplegravetementthinspneacutegligeacutethinspLethinspdosagethinspdes alleacutegements de charges par tranches de salaires deacutepend donc des prioriteacutesthinsprespectivesthinspdonneacuteesthinspauthinspcourtthinspetthinspauthinsplongthinsptermethinspSithinsplrsquoonthinspprendthinspenthinspcomptethinsplathinspsimpliciteacutethinspdethinsplrsquooutilthinspsonthinspcoucirctthinspadministratifthinsplathinspfaciliteacutethinspagravethinspmettrethinspenthinspœuvrethinsplathinspreacuteformethinspunethinspsolutionthinsppossiblethinspestthinspdethinsptransformerthinspenthinspbaissethinspdethinspchargesthinsplethinspCICEthinspetthinspdrsquoaugmenterthinsplethinspplafondthinspdesthinspsalairesthinspconcerneacutesthinsp(aujourdrsquohuithinsp16thinspagravethinsp25thinspSMIC)thinspauthinspniveauthinspdethinsp35thinspagravethinsp4thinspSMICthinsp

15 - Voir httpswwwfipecofrpdf020663100201506254283pdf

Si la fiscaliteacute globale pesant sur le travail nrsquoest pas tregraves diffeacuterente en France et dans les pays agrave haut niveau de services publics comme lrsquoAllemagne ou la Suegravede les autres pays preacutelegravevent nettement moins de charges laquo patronales raquo sur les salaires

- 15 -

Sansthinspmettrethinspenthinspcausethinsplesthinspeffortsthinspcibleacutesthinspsurthinsplesthinsppetitsthinspsalairesthinspcettethinspextensionthinspdesthinspallegravegementsthinspdethinspchargesthinspcontribueraitthinspagravethinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinspdesthinspentreprisesthinspindustriellesthinspetthinspdesthinspservicesthinspexportables16

Lrsquoexemple inspirant drsquoune profonde reacuteforme fiscale en Suegravede

LathinspSuegravedethinspfournitthinspunethinspsourcethinspdrsquoinspirationthinspinteacuteressantethinspDepuisthinsples anneacutees 1990 et apregraves une large et longue concertation exemplairethinsplesthinspchargesthinspportantthinspsurthinsplethinsptravailthinspetthinspsurthinsplethinspcapitalthinspontthinspfortementthinspdiminueacutethinspgracirccethinspagravethinspunethinspaugmentationthinspdethinsplrsquoefficaciteacutethinspdesthinspservicesthinsppublicsthinspetthinspdesthinspprestationsthinspsocialesthinspetthinspsurtoutthinspdesthinspimpocirctsthinspsurthinsplesthinsprevenusthinspfinauxthinspdesthinspparticuliersthinspDethinspplusthinspunethinspfiscaliteacutethinspenvironnementalethinspvolontaristethinspathinspeacuteteacutethinspprogrammeacuteethinspetthinspprogressivementthinspmisethinspenthinspplacethinspconduisantthinsplethinsppaysthinspagravethinspfairethinspplusthinspquethinspdoublerthinspsonthinspefficaciteacutethinspeacutenergeacutetiquethinsp

CependantthinspsithinsplathinspSuegravedethinsppeutthinsptaxerthinsplathinspconsommationthinspdiffusethinspdrsquoeacutenergiethinspdesthinspparticuliersthinspetthinspdesthinspentreprisesthinspenthinsppreacutelevantthinspsurthinsplesthinspcarburantsthinspunethinsptaxethinspdethinsp120thinspeurothinspparthinsptonnethinspdethinspcarbonethinspeacutemisthinspellethinspsethinspheurtethinspauxthinspregraveglesthinspdethinspcommerce europeacuteennes et internationales pour eacutetendre les incitations auxthinspentreprisesthinspgrandesthinspconsommatricesthinspdrsquoeacutenergiethinsp(soumisesthinspauthinspsystegravemethinspeuropeacuteenthinspdrsquoeacutechangethinspdethinspdroitsthinspdrsquoeacutemission)thinspetthinspsurtoutthinsppourthinsptaxerthinsplesthinspimportationsthinspsurthinspleursthinspconsommationsthinspincorporeacuteesthinspafinthinspdrsquoeacuteviterthinspdesthinsplaquothinspfuitesthinspcarbonethinspraquo17thinspPourthinspecirctrethinspefficacesthinspetthinspcoheacuterentesthinsplesthinspreacuteformesthinspsouhaitablesthinspsupposentthinspdoncthinspunethinspmeilleurethinspconcertationthinspetthinspcoopeacuteration europeacuteenne et internationale

Une coopeacuteration europeacuteenne et internationale renforceacutee

Un renforcement de la coopeacuteration europeacuteenne est neacutecessaire pour eacuteviterthinspdesthinspdistorsionsthinsppeacutenalisantesthinspauthinspseinthinspdethinsplathinspzonethinspcertainsthinsppaysthinsptaxantthinspplutocirctthinsplethinsptravailthinspdrsquoautresthinsplathinspconsommationthinspdrsquoeacutenergiethinspdrsquoautresthinsplesthinsprevenusthinsptandisthinspquethinspdrsquoautresthinspoffrentthinspunthinspniveauthinspmoindrethinspdethinspprotectionthinspouthinspdrsquoinfrastructuresthinsppubliquesthinspIlthinspfautthinspaussithinspplusthinspdethinspcoopeacuterationthinsppourthinspunethinsptaxationthinspdesthinspexternaliteacutesthinspouthinspparthinspexemplethinsppourthinspdiminuerthinsplesthinspquotasthinspdethinspdroitsthinspdrsquoeacutemissionthinspdethinspgazthinspagravethinspeffetthinspdethinspserrethinsp(ETS)thinspetthinspenthinspfairethinspmonterthinsplesthinspprix18

16 - Agrave terme une baisse geacuteneacuteraliseacutee des preacutelegravevements sociaux coupleacutee agrave un financement des prestations sociales par lrsquoimpocirct est agrave la fois plus pertinente sur le plan eacuteconomique et convergente avec ce que font nos voisins allemands et scandinaves mais un tel redeacuteploiement prendra du temps en raison de lrsquoimportance des coucircts agrave transfeacuterer17 - Weil T (2017) Transition eacutecologique et compeacutetitiviteacute industrielle lrsquoexemple sueacutedois Publieacute sur theconversationcom18 - Pour une meilleure efficaciteacute eacuteconomique du systegraveme drsquoincitations la taxe sur les eacutemissions diffuses et les quotas sur les eacutemissions concentreacutees devraient conduire agrave des prix voisins pour la tonne de gaz agrave effet de serre eacutemise et creacuteer une incitation agrave lrsquoefficaciteacute sans distorsions au sein de la zone europeacuteenne

La Suegravede fournit une source drsquoinspiration inteacuteressante Depuis les anneacutees 1990 et apregraves une large et longue concertation exemplaire les charges portant sur le travail et sur le capital ont fortement diminueacute gracircce agrave une augmentation de lrsquoefficaciteacute des services publics et des prestations sociales et surtout des impocircts sur les revenus finaux des particuliers

En savoir plus

Bourdu E 2013 Les transformations du modegravele eacuteconomique sueacutedois La Fabrique de lrsquoindustrie Presses des Mines juillet

Koleda G 2015 Alleacutegements du coucirct du travail La Fabrique de lrsquoindustrie Presses des Mines juin Frocrain P Giraud PN 2016 Dynamique des emplois exposeacutes et abriteacutes en France La Fabrique de lrsquoindustrie Presses des Mines novembre

Brun-Schammeacute A Desplatz R Naboulet A 2017 Les exoneacuterations geacuteneacuterales de cotisations rapport 2017 du COSAPE France Strateacutegie juillet

Pour reacuteagir agrave cette note vous pouvez contacter Thierry Weil (thierryweilla-fabriquefr)

LaFabriqueDeLIndustrie

LFI_LaFabrique

La Fabrique de lrsquoindustrie81 boulevard Saint-Michel ndash 75005 Pariswwwla-fabriquefr

Enfinthinspunethinspcoopeacuterationthinspeuropeacuteennethinspestthinspindispensablethinsppourthinsptaxerthinspouthinspinterdirethinspcertainesthinspnuisancesthinsp(eacutemissionsthinsppolluantesthinspconditionsthinspdethinsptravailthinspnonthinspconformesthinspauxthinspnormesthinspeuropeacuteennesthinspproduitsthinsppreacutesentantthinspdesthinsprisquesthinsppourthinsplethinspconsommateurthinsptelsthinspquethinsplethinsptabacthinspouthinsplesthinspperturbateursthinspendocriniens)thinspsansthinspcreacuteerthinspdethinspdistorsionsthinspcontrairesthinspauxthinsptraiteacutesthinspdethinspcommercethinspinternationalthinspSithinspcertainsthinspmodesthinspdethinspproductionthinspenthinspEuropethinspsontthinspproscritsthinspouthinsplourdementthinsptaxeacutesthinspilthinspfautthinspquethinsplesthinspproduitsthinspdethinsppaysthinspayantthinspdesthinspregraveglesthinspmoinsthinspexigeantesthinspsoientthinspinterditsthinspouthinsptaxeacutesthinspagravethinspleurthinspentreacuteethinspenthinspEuropethinsppourthinspquethinsplathinspconcurrencethinspsoitthinspeacutequitable

CethinspbesointhinspdrsquounethinspplusthinspgrandethinspcoopeacuterationthinspeuropeacuteennethinspetthinspmondialethinsplimitethinspnosthinspmargesthinspdethinspmanœuvrethinspmaisthinspnethinspsauraitthinspecirctrethinspunthinsppreacutetextethinsppourthinspnethinsppasthinsplesthinsputiliserthinspLrsquoexemplethinspsueacutedoisthinspmontrethinspqursquoonthinsppeutthinspfairethinspbeaucoupthinspmalgreacutethinsplesthinspcontraintesthinspeuropeacuteennesthinspetthinspenthinsprestantthinspdansthinsplethinspcadrethinspactuelthinspduthinspcommercethinspmondialthinspFairethinspdegravesthinspaujourdrsquohuithinspdesthinspreacuteformesthinspcourageusesthinspetthinspefficacesthinsprenforcethinspnotrethinspcompeacutetitiviteacutethinspnousthinspaide agrave faire reacutegresser le chocircmage et nous met en meilleure position pourthinspneacutegocierthinspavecthinspnosthinsppartenairesthinsp

Page 11: Allégements des charges sociales - La Fabrique de l ... · Allégements des charges sociales : comprendre le débat en cours Les Synthèses de La Fabrique Numéro 18 - Février 2018

- 11 -

10 - Weil T (2015) Taxer le carbone sans nuire agrave notre compeacutetitiviteacute Publieacute sur theconversationcom

Pour des raisons de commoditeacute historique la France se trouve aujourdrsquohui dans une situation ougrave elle taxe le travail agrave un niveau eacuteleveacute plutocirct que les capaciteacutes contributives ou les externaliteacutes neacutegatives

NeacuteanmoinsthinsppourthinspdesthinspraisonsthinspdethinspcommoditeacutethinsphistoriquethinsplathinspFrancethinspsethinsptrouvethinspaujourdrsquohuithinspdansthinspunethinspsituationthinspougravethinspellethinsptaxethinsplethinsptravailthinspagravethinspunthinspniveauthinspeacuteleveacutethinspplutocirctthinspquethinsplesthinspcapaciteacutesthinspcontributivesthinspouthinsplesthinspexternaliteacutesthinspneacutegativesthinsp(effetsthinspnuisiblesthinspagravethinsplathinspcollectiviteacutethinspdesthinspcomportementsthinspindividuels)thinspCelathinspestthinspdoublementthinspparadoxalthinspalorsthinspquethinspnousthinspfaisonsthinspface agrave un chocircmage structurel et que la transition eacutenergeacutetique par exemplethinspestthinsplointhinspdrsquoecirctrethinsptotalementthinspengageacutee

LathinsptaxationthinspdesthinspcapaciteacutesthinspcontributivesthinsptrouvethinspsesthinsplimitesthinspdansthinsplethinspconsentementthinspagravethinsppayerthinspetthinsplathinspfaciliteacutethinsppourthinsplrsquoEacutetatthinspdethinsplathinsppercevoirthinspCellethinspdesthinspexternaliteacutesthinspneacutegativesthinspsethinspheurtethinspparfoisthinspagravethinspdesthinspinteacuterecirctsthinspconstitueacutesthinspefficacesthinsp(cfthinsplesthinspcasthinspdethinsptaxesthinspsurthinsplesthinspsodasthinspsurthinsplesthinspalimentsthinsptransformeacutesthinspsurthinsplethinspdieselthinspouthinsplesthinspexcegravesthinspdethinspvitesse)thinspCelathinsppeutthinspdethinspsurcroicirctthinspsrsquoaveacutererthinspdifficilethinspquandthinsplesthinspfiscaliteacutesthinspsontthinspdiffeacuterentesthinspdansthinspunethinspzonethinspdethinsplibrethinspeacutechangethinspcommercialthinspthinspunethinsptaxationthinspdethinsp35thinspeurothinspsurthinspchaquethinsppaquetthinspdethinspcigarettesthinspmecircmethinspjustifieacuteethinspparthinsplethinspcoucirctthinspsocialthinspinduitthinspsusciteraitthinspgrognethinspdesthinspconsommateursthinspetthinspcontrebandethinspEnthinspoutrethinspinterdirethinspouthinsptaxerthinspcertainsthinspproduitsthinspsansthinsppouvoirthinspcontrocirclerthinsplesthinspimportationsthinspnuitthinspagravethinsplrsquoindustriethinsplocalethinspenthinspnethinspfaisantthinspquethinspdeacuteplacerthinsplesthinspnuisancesthinspDiversesthinspsolutionsthinspexistentthinspcependantthinsppourthinsppermettrethinspunethinsptaxationthinspdesthinspnuisancesthinspincorporeacuteesthinspdansthinsplesthinspimportationsthinspsansthinspmettrethinspenthinsppeacuterilthinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinspde nos entreprises10

Alleacuteger les charges sans modifier la structure de lrsquoeacuteconomie nrsquoa-t-il que des effets tregraves temporaires sur les prix la production et lrsquoemploi

Selonthinsplesthinspmacroeacuteconomistesthinspilthinspexistethinspunthinspsystegravemethinspdethinspprixthinspdrsquoeacutequilibrethinsptraduisantthinsplathinspstructurethinspgeacuteneacuteralethinspdethinsplrsquoeacuteconomiethinsp(productiviteacutethinspdesthinspfacteursthinspinstitutionsthinspmeacutecanismesthinspdethinspredistribution)thinspUnethinspdeacutevaluationthinspmoneacutetairethinspnethinsppermetthinspqursquounthinsprebondthinsptemporairethinspdethinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinsp(enthinsprencheacuterissantthinsplesthinspimportationsthinspouthinspenthinspdiminuantthinsplethinspprixthinspdethinspnosthinspexportationsthinsppourthinspnosthinsppartenairesthinspcommerciaux)thinspcarthinsplesthinspmeacutecanismesthinspdrsquoindexationthinspdesthinspsalairesthinspfontthinspquethinspceux-cithinspretrouventthinspleurthinsppouvoirthinspdrsquoachatthinspetthinspquethinsplrsquoinflationthinspinduitethinspcompensethinsplathinspdeacutevaluationthinspinitiale

LathinspbaissethinspduthinspcoucirctthinspduthinsptravailthinspreacutesultantthinspdesthinspbaissesthinspdethinspchargesthinspathinsplesthinspmecircmesthinspeffetsthinspParthinspexemplethinsplesthinspsalarieacutesthinspdevantthinspacquitterthinspunethinspTVAthinspsocialethinsppourthinspfinancerthinsplesthinspallegravegementsthinspconstatentthinspunethinspbaissethinspdethinspleurthinsppouvoirthinspdrsquoachatthinspmecircmethinspsithinspleurthinspsalairethinspnetthinspnominalthinspnrsquoathinsppasthinspvarieacutethinspetthinspreacuteclamentthinspunethinsphaussethinspdethinspcelui-cithinspLrsquoutiliteacutethinspdrsquounethinspmesurethinspdrsquoexoneacuterationthinspdeacutependthinspdoncthinspuniquementthinspdethinsplathinspcapaciteacutethinspduthinspgouvernementthinspagravethinspprofiterthinspdethinspcettethinsppeacuteriodethinspougravethinsplesthinspacteursthinspontthinspunethinspvisionthinspconfusethinspouthinspdeacuteformeacuteethinspduthinspsystegravemethinspdethinspprixthinsppourthinspengagerthinspdesthinspreacuteformesthinsplaquothinspstructurellesthinspraquothinspCrsquoestthinsppourquoi les plus sceptiques estiment que seules ces derniegraveres sont reacuteellementthinsppertinentesthinspetthinspqursquoilthinspnrsquoestthinspnulthinspbesointhinspdethinsplesthinspfairethinsppreacuteceacutederthinspdrsquounethinspdeacutevaluation

- 12 -

OnthinspremarquerathinspcependantthinspquethinspcertainsthinsplaquothinspprixthinspraquothinspinitiauxthinspcommethinsplethinspniveauthinspduthinspsalairethinspminimumthinspdeacutependentthinspdethinsplathinsploithinspetthinspnonthinspdethinsplrsquoeacutequilibrethinspstructurelthinspduthinspcoucirctthinspdesthinspfacteursthinspUnethinspreacuteductionthinspnominalethinspduthinspsalairethinspminimumthinspseraitthinsprefuseacuteethinspparthinsplesthinsppartenairesthinspsociauxthinspetthinsppolitiquementthinspdangereusethinspUnthinspfinancementthinspdesthinspallegravegementsthinspdethinspchargesthinspparthinspunethinsphaussethinspdethinspTVAthinspenthinsprevanchethinsppeutthinspinduirethinspunethinspdiminutionthinspduthinsppouvoirthinspdrsquoachatthinspduthinspsalairethinspminimumthinspetthinspdoncthinspaboutirthinspauthinspmecircmethinspreacutesultatthinspselonthinspunthinspmeacutecanismethinspplusthinspopaquethinspetthinspdoncthinsppolitiquementthinspplusthinspacceptablethinspLrsquoinflationthinspdesthinspprixthinsptaxesthinspcomprisesthinspoccultethinspalorsthinsplathinspredistributionthinspdesthinspressourcesthinspfinalementthinspopeacutereacuteethinspUtiliseacuteethinsppourthinspintroduirethinspdesthinspreacuteformesthinspstructurellesthinspetthinspeacuteventuellementthinspreneacutegocierthinspenthinspdouceurthinspcertainsthinspprixthinspunethinsplaquothinspdeacutevaluationthinspsalarialethinspraquothinsppeutthinspainsithinspprovoquerthinspunethinspmodificationthinspdurablethinspdethinsplathinspstructurethinspdesthinspcoucirctsthinspeacuteventuellementthinspplusthinspfavorablethinspagravethinsplrsquoemploithinspetthinspagravethinsplathinspcompeacutetitiviteacute

Lrsquoalleacutegement des charges est-il lrsquooutil le plus efficace pour soutenir les secteurs dont la prospeacuteriteacute diffuse dans lrsquoensemble de lrsquoeacuteconomie

DesthinspeacuteconomistesthinspcommethinspEricthinspHeyerthinspalorsthinspdirecteurthinspscientifiquethinspdethinsplrsquoOFCE11thinspfaisaientthinspobserverthinspquethinspsithinsplrsquoonthinspveutthinspsoutenirthinspenthinspprioriteacutethinsplrsquoindustrie sans mesure sectorielle proscrite par les regraveglements communautairesthinspilthinspfautthinspprivileacutegierthinsplesthinspmesuresthinspgeacuteneacuteralesthinspdontthinsplrsquoindustriethinspcaptethinsplrsquoessentielthinspdesthinspbeacuteneacuteficesthinspcommethinsplethinspsoutienthinspagravethinsplathinsprecherchethinsp(Creacuteditthinspdrsquoimpocirctthinsprecherche)thinspouthinspagravethinsplrsquoinvestissementthinsp(sur-amortissementthinspdesthinspinvestissementsthinspautoriseacutethinspjusqursquoauthinspprintempsthinsp2017)thinspOnthinsppeutthinspprolongerthinsplethinspraisonnementthinspetthinspfairethinspvaloirthinspquethinsplathinspsuppressionthinspdesthinspimpocirctsthinspfixesthinspdethinspproductionthinsp(deacutecorreacuteleacutesthinspdesthinspreacutesultatsthinspdethinsplrsquoentreprisethinspagravethinspreboursthinspdethinsptoutethinsplogiquethinspfiscalethinspetthinspplusthinsplourdsthinspenthinspFrancethinspquethinspchezthinspnosthinspvoisins)thinspetthinspquethinsplathinspconsolidationthinspdesthinspdispositifsthinspenthinspfaveurthinspdethinsplathinsprecherchethinspdethinsplathinspformationthinspdethinsplrsquoinvestissementthinspetthinspdethinsplrsquoexportationthinsprestentthinspdesthinspenjeuxthinspprioritairesthinsppourthinsplrsquoindustriethinspetthinsplrsquoeacuteconomiethinspfranccedilaises

Cependantthinspmecircmethinspsithinspunethinspreacuteflexionthinspglobalethinspsurthinsplethinspsystegravemethinspfiscalthinspetthinspsurthinsplesthinspmesuresthinspenthinspfaveurthinspdethinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinspestthinsptoujoursthinspopportunethinspnotonsthinspagravethinspcourtthinsptermethinspqursquounethinspdiscussionthinspestthinspouvertethinspsurthinsplesthinspseulsthinspalleacutegements de charge

11 - CICE Pacte de responsabiliteacutehellip Quels sont les effets des alleacutegements du coucirct du travail sur la compeacutetitiviteacute et lrsquoemploi Compte-rendu de la confeacuterence tenue le 17-09-2015 agrave Paris

Utiliseacutee pour introduire des reacuteformes structurelles et eacuteventuellement reneacutegocier en douceur certains prix une laquo deacutevaluation salariale raquo peut ainsi provoquer une modification durable de la structure des coucircts eacuteventuellement plus favorable agrave lrsquoemploi et agrave la compeacutetitiviteacute

- 13 -

AvantthinspdethinspfairethinspdesthinsprecommandationsthinspilthinspconvientthinspdethinsprappelerthinspavecthinspPierre-NoeumllthinspGiraud12thinspqursquounethinsppolitiquethinsppubliquethinspsethinspconccediloitthinspenthinspcinqthinspeacutetapesthinspthinspanalysethinspprospectivethinspdesthinspbesoinsthinspchoixthinspdethinsplrsquoobjectifthinsppreacuteconisationthinspdesthinsppolitiquesthinspservantthinspagravethinspatteindrethinspcetthinspobjectifthinspmisethinspenthinspœuvrethinspdesthinspmesuresthinsplaquothinsppolitiquementthinspfaisablesthinspetthinspadmissiblesthinspraquothinspetthinspenfinthinspeacutevaluationthinspdethinsplrsquoimpactthinspdesthinspmesuresthinspprises

Lesthinspeacuteconomistesthinsppeuventthinspleacutegitimementthinspcontribuerthinspauxthinspeacutetapesthinspimpairesthinspcrsquoest-agrave-direthinspexpliciterthinsplesthinspmeacutecanismesthinspenthinspjeuthinspetthinsplesthinspfutursthinspprobablesthinsptrouverthinsplathinspmaniegraverethinspoptimalethinspdrsquoatteindrethinspunthinspobjectifthinspfixeacutethinspetthinspeacutevaluerthinsplesthinspreacutesultatsthinspdrsquounethinsppolitiquethinspLesthinspeacutetapesthinsppairesthinsprelegraveventthinspauthinspcontrairethinspdrsquounthinsparbitragethinsppolitiquethinspthinspdeacuteciderthinspdesthinspobjectifsthinspmettrethinspenthinspœuvrethinspdesthinspmesuresthinspacceptablesthinsp

NousthinspnousthinspefforccedilonsthinspdrsquoeacuteviterthinsplethinspmeacutelangethinspdesthinspgenresthinspdansthinsplesthinsplignesthinspquithinspsuiventthinspCommethinspdansthinsptoutthinspchoixthinspstrateacutegiquethinspilthinspexistethinspdesthinsplaquothinspoptionsthinspsansthinspregretsthinspraquothinspcrsquoest-agrave-direthinspquithinspsontthinsppertinentesthinspquelsthinspquethinspsoientthinsplesthinspobjectifsthinsppoursuivisthinspDrsquoautresthinspchoixthinspdeacutependentthinspdrsquoarbitragesthinsppolitiquesthinspcommethinsplathinspreacutepartitionthinspduthinsptransfertthinspdethinsplathinsppressionthinspfiscalethinspEnfinthinspdrsquoautresthinspactionsthinspsouhaitablesthinspdeacutependentthinspdethinspneacutegociationsthinspeuropeacuteennesthinspetthinspinternationalesthinspetthinspdoncthinspdethinsplrsquoeacutelaborationthinspdrsquounthinspconsensusthinspquithinspdeacutepassethinsplesthinspseulsthinspacteursthinspfranccedilais

Trois options sans regrets

Ameacuteliorer lrsquoefficaciteacute du systegraveme de formation initiale et continue

BaisserthinsplethinspcoucirctthinspduthinsptravailthinspnethinspsertthinspagravethinsprienthinspsithinsplesthinspentreprisesthinspnethinsptrouventthinsppasthinspdethinspcandidatsthinspmaicirctrisantthinsplesthinspcompeacutetencesthinspdontthinspellesthinspontthinspbesointhinspouthinspcapablesthinspdethinsplesthinspacqueacuterirthinsprapidementthinspSansthinspunethinspameacuteliorationthinspsubstantiellethinspdethinspnotrethinspsystegravemethinspdethinspformationthinspetthinspdethinsplrsquoattractiviteacutethinspdesthinspmeacutetiersthinspenthinsptensionthinspmecircmethinsplesthinspentreprisesthinspayantthinspdethinspbellesthinspperspectivesthinspdethinspcroissancethinspetthinspdesthinspcapaciteacutesthinspdrsquoinvestissementthinspdevrontthinspproduirethinspailleursthinspquellesthinspquethinspsoientthinsplesthinspincitationsthinspagravethinspembaucherthinspenthinspFrancethinsp

Ameacuteliorer lrsquoefficaciteacute des services publics et des prestations sociales

Lathinspremarquethinspestthinsptrivialethinspmaisthinsplesthinspreacutesultatsthinspdrsquounthinspallegravegementthinspdesthinspchargesthinspsontthinspdrsquoautantthinspplusthinspprobantsthinspquethinspcethinspquithinspestthinspdonneacutethinspdrsquounethinspmain nrsquoest pas repris de lrsquoautre par un alourdissement drsquoautres preacutelegravevementsthinspcrsquoest-agrave-direthinspsithinspcetthinspallegravegementthinsptraduitthinspauthinspmoinsthinspenthinsppartiethinspunethinspbaissethinspdethinsplathinsppressionthinspfiscalethinspglobale13thinspCrsquoestthinspcethinspquithinspsrsquoestthinsppasseacutethinspenthinspSuegravedethinspdansthinsplesthinspanneacuteesthinsp1990thinspgracirccethinspagravethinspdrsquoambitieusesthinspreacuteformesthinspduthinspsecteurthinsppublic14

Recommandations

12 - Pierre-Noeumll Giraud op cit13 - Ce que confirment et preacutecisent quantitativement des simulations de Gilles Koleacuteda meneacutees dans le cadre de lrsquoeacutetude preacuteciteacutee reacutealiseacutee pour La Fabrique de lrsquoindustrie14 - Bourdu E (2013) Les transformations du modegravele eacuteconomique sueacutedois Presses des Mines

Sans une ameacutelioration substantielle de notre systegraveme de formation et de lrsquoattractiviteacute des meacutetiers en tension mecircme les entreprises ayant de belles perspectives de croissance et des capaciteacutes drsquoinvestissement devront produire ailleurs quelles que soient les incitations agrave embaucher en France

- 14 -

Diminuer les charges sur le travail

Quelsthinspquethinspsoientthinsplesthinspdeacutebatsthinsptechniquesthinspetthinsppolitiquesthinspsurthinsplethinspsceacutenariothinsple plus pertinent il serait logique de minimiser les charges sur lethinsptravailthinspquithinsppeacutenalisentthinsplrsquoemploithinspenthinspFrancethinspetthinspdrsquoaugmenterthinsplesthinspchargesthinspsurthinsplesthinspcomportementsthinspnuisiblesthinspcommethinsplathinspproductionthinspdethinspsourcesthinspdethinspnuisancesthinspouthinsplethinspmanquethinspdethinspresponsabiliteacutethinspsocialethinspetthinspenvironnementalethinspLathinspdiminutionthinspdesthinspchargesthinspassisesthinspsurthinsplesthinspsalairesthinspvathinspeacutegalementthinspdansthinsplethinspsensthinspsouhaitablethinspdrsquounethinspconvergencethinspdesthinspfiscaliteacutesthinspetthinspsystegravemesthinspdethinsptransfertsthinspsociauxthinspeuropeacuteensthinspEnthinspeffetthinspsithinsplathinspfiscaliteacutethinspglobalethinsppesantthinspsurthinsplethinsptravailthinsp(exprimeacuteethinspenthinsppointsthinspduthinspsalairethinspsuper-brut)thinspnrsquoestthinsppasthinsptregravesthinspdiffeacuterentethinspenthinspFrancethinspetthinspdansthinsplesthinsppaysthinspagravethinsphautthinspniveauthinspdethinspservicesthinsppublicsthinspcommethinsplrsquoAllemagnethinspouthinsplathinspSuegravede15 les autresthinsppaysthinsppreacutelegraveventthinspnettementthinspmoinsthinspdethinspchargesthinsplaquothinsppatronalesthinspraquothinspsurthinsplesthinspsalairesthinspCecithinsprendthinspunthinspingeacutenieurthinspfranccedilaisthinspjusqursquoagravethinsp30thinspthinspplusthinspcherthinsppourthinspsonthinspentreprisethinspquethinspsonthinsphomologuethinspallemandthinspagravethinspsalairethinspbrutthinspeacutegalthinspet risque de dissuader les multinationales de localiser en France des activiteacutesthinspagravethinspfortethinspvaleurthinspajouteacuteethinspetthinspagravethinspfortthinspeffetthinspdrsquoentraicircnementthinsppourthinsplrsquoeacuteconomie

Lrsquoamplitudethinsplethinsprythmethinspetthinsplethinspphasagethinspdrsquounethinsptellethinspreacuteformethinspenthinsprevanchethinspdeacutependentthinspdrsquoarbitragesthinsppolitiquesthinsp(quelsthinspobjectifsthinspprivileacutegierthinspetthinspquelsthinsptransfertsthinspsurthinspdrsquoautresthinsprecettesthinsp)thinspexposeacutesthinspdansthinsplathinspsectionthinspsuivante

Choix relevant drsquoarbitrages politiques

Le choix du ciblage des alleacutegements

Crsquoestthinspauxthinspdeacutecideursthinsppolitiquesthinspqursquoilthinspappartientthinspdethinspfixerthinspapregravesthinspconcertationthinspcethinspqursquoestthinsplethinspjustethinspniveauthinspacceptablethinspdesthinspprestationsthinspuniversellesthinsp(indemnisationthinspduthinspchocircmagethinspcouverturethinspmaladiehellip)thinspAgravethinspeuxthinspeacutegalementthinspdethinspdeacuteterminerthinsplethinspcompromisthinspentrethinsplathinspcreacuteationthinspdrsquoemplois agrave court terme drsquoune part et le renforcement de la compeacutetitiviteacutethinspetthinspdethinsplrsquoemploithinspqualifieacutethinspdrsquoautrethinsppartthinspAgravethinspeuxthinspencorethinspdrsquoeacutetablirthinsplethinspbonthinspniveauthinspdrsquoengagementthinspdethinspnotrethinspeacuteconomiethinspdansthinsplathinsptransitionthinspeacutenergeacutetiquethinsp(taxationthinspdesthinspeacutemissionsthinspincitationsthinspauxthinspinvestissementsthinspdrsquoefficaciteacutethinspeacutenergeacutetique)thinspdrsquoencouragementthinspdethinspnosthinspentreprisesthinspagravethinspsethinspmoderniserthinspetthinspdrsquoambitionthinsppourthinspredeacutefinirthinsplesthinspregraveglesthinspduthinspcommerce international

AucunthinspdethinspcesthinspobjectifsthinspnethinsppeutthinspecirctrethinspcomplegravetementthinspneacutegligeacutethinspLethinspdosagethinspdes alleacutegements de charges par tranches de salaires deacutepend donc des prioriteacutesthinsprespectivesthinspdonneacuteesthinspauthinspcourtthinspetthinspauthinsplongthinsptermethinspSithinsplrsquoonthinspprendthinspenthinspcomptethinsplathinspsimpliciteacutethinspdethinsplrsquooutilthinspsonthinspcoucirctthinspadministratifthinsplathinspfaciliteacutethinspagravethinspmettrethinspenthinspœuvrethinsplathinspreacuteformethinspunethinspsolutionthinsppossiblethinspestthinspdethinsptransformerthinspenthinspbaissethinspdethinspchargesthinsplethinspCICEthinspetthinspdrsquoaugmenterthinsplethinspplafondthinspdesthinspsalairesthinspconcerneacutesthinsp(aujourdrsquohuithinsp16thinspagravethinsp25thinspSMIC)thinspauthinspniveauthinspdethinsp35thinspagravethinsp4thinspSMICthinsp

15 - Voir httpswwwfipecofrpdf020663100201506254283pdf

Si la fiscaliteacute globale pesant sur le travail nrsquoest pas tregraves diffeacuterente en France et dans les pays agrave haut niveau de services publics comme lrsquoAllemagne ou la Suegravede les autres pays preacutelegravevent nettement moins de charges laquo patronales raquo sur les salaires

- 15 -

Sansthinspmettrethinspenthinspcausethinsplesthinspeffortsthinspcibleacutesthinspsurthinsplesthinsppetitsthinspsalairesthinspcettethinspextensionthinspdesthinspallegravegementsthinspdethinspchargesthinspcontribueraitthinspagravethinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinspdesthinspentreprisesthinspindustriellesthinspetthinspdesthinspservicesthinspexportables16

Lrsquoexemple inspirant drsquoune profonde reacuteforme fiscale en Suegravede

LathinspSuegravedethinspfournitthinspunethinspsourcethinspdrsquoinspirationthinspinteacuteressantethinspDepuisthinsples anneacutees 1990 et apregraves une large et longue concertation exemplairethinsplesthinspchargesthinspportantthinspsurthinsplethinsptravailthinspetthinspsurthinsplethinspcapitalthinspontthinspfortementthinspdiminueacutethinspgracirccethinspagravethinspunethinspaugmentationthinspdethinsplrsquoefficaciteacutethinspdesthinspservicesthinsppublicsthinspetthinspdesthinspprestationsthinspsocialesthinspetthinspsurtoutthinspdesthinspimpocirctsthinspsurthinsplesthinsprevenusthinspfinauxthinspdesthinspparticuliersthinspDethinspplusthinspunethinspfiscaliteacutethinspenvironnementalethinspvolontaristethinspathinspeacuteteacutethinspprogrammeacuteethinspetthinspprogressivementthinspmisethinspenthinspplacethinspconduisantthinsplethinsppaysthinspagravethinspfairethinspplusthinspquethinspdoublerthinspsonthinspefficaciteacutethinspeacutenergeacutetiquethinsp

CependantthinspsithinsplathinspSuegravedethinsppeutthinsptaxerthinsplathinspconsommationthinspdiffusethinspdrsquoeacutenergiethinspdesthinspparticuliersthinspetthinspdesthinspentreprisesthinspenthinsppreacutelevantthinspsurthinsplesthinspcarburantsthinspunethinsptaxethinspdethinsp120thinspeurothinspparthinsptonnethinspdethinspcarbonethinspeacutemisthinspellethinspsethinspheurtethinspauxthinspregraveglesthinspdethinspcommerce europeacuteennes et internationales pour eacutetendre les incitations auxthinspentreprisesthinspgrandesthinspconsommatricesthinspdrsquoeacutenergiethinsp(soumisesthinspauthinspsystegravemethinspeuropeacuteenthinspdrsquoeacutechangethinspdethinspdroitsthinspdrsquoeacutemission)thinspetthinspsurtoutthinsppourthinsptaxerthinsplesthinspimportationsthinspsurthinspleursthinspconsommationsthinspincorporeacuteesthinspafinthinspdrsquoeacuteviterthinspdesthinsplaquothinspfuitesthinspcarbonethinspraquo17thinspPourthinspecirctrethinspefficacesthinspetthinspcoheacuterentesthinsplesthinspreacuteformesthinspsouhaitablesthinspsupposentthinspdoncthinspunethinspmeilleurethinspconcertationthinspetthinspcoopeacuteration europeacuteenne et internationale

Une coopeacuteration europeacuteenne et internationale renforceacutee

Un renforcement de la coopeacuteration europeacuteenne est neacutecessaire pour eacuteviterthinspdesthinspdistorsionsthinsppeacutenalisantesthinspauthinspseinthinspdethinsplathinspzonethinspcertainsthinsppaysthinsptaxantthinspplutocirctthinsplethinsptravailthinspdrsquoautresthinsplathinspconsommationthinspdrsquoeacutenergiethinspdrsquoautresthinsplesthinsprevenusthinsptandisthinspquethinspdrsquoautresthinspoffrentthinspunthinspniveauthinspmoindrethinspdethinspprotectionthinspouthinspdrsquoinfrastructuresthinsppubliquesthinspIlthinspfautthinspaussithinspplusthinspdethinspcoopeacuterationthinsppourthinspunethinsptaxationthinspdesthinspexternaliteacutesthinspouthinspparthinspexemplethinsppourthinspdiminuerthinsplesthinspquotasthinspdethinspdroitsthinspdrsquoeacutemissionthinspdethinspgazthinspagravethinspeffetthinspdethinspserrethinsp(ETS)thinspetthinspenthinspfairethinspmonterthinsplesthinspprix18

16 - Agrave terme une baisse geacuteneacuteraliseacutee des preacutelegravevements sociaux coupleacutee agrave un financement des prestations sociales par lrsquoimpocirct est agrave la fois plus pertinente sur le plan eacuteconomique et convergente avec ce que font nos voisins allemands et scandinaves mais un tel redeacuteploiement prendra du temps en raison de lrsquoimportance des coucircts agrave transfeacuterer17 - Weil T (2017) Transition eacutecologique et compeacutetitiviteacute industrielle lrsquoexemple sueacutedois Publieacute sur theconversationcom18 - Pour une meilleure efficaciteacute eacuteconomique du systegraveme drsquoincitations la taxe sur les eacutemissions diffuses et les quotas sur les eacutemissions concentreacutees devraient conduire agrave des prix voisins pour la tonne de gaz agrave effet de serre eacutemise et creacuteer une incitation agrave lrsquoefficaciteacute sans distorsions au sein de la zone europeacuteenne

La Suegravede fournit une source drsquoinspiration inteacuteressante Depuis les anneacutees 1990 et apregraves une large et longue concertation exemplaire les charges portant sur le travail et sur le capital ont fortement diminueacute gracircce agrave une augmentation de lrsquoefficaciteacute des services publics et des prestations sociales et surtout des impocircts sur les revenus finaux des particuliers

En savoir plus

Bourdu E 2013 Les transformations du modegravele eacuteconomique sueacutedois La Fabrique de lrsquoindustrie Presses des Mines juillet

Koleda G 2015 Alleacutegements du coucirct du travail La Fabrique de lrsquoindustrie Presses des Mines juin Frocrain P Giraud PN 2016 Dynamique des emplois exposeacutes et abriteacutes en France La Fabrique de lrsquoindustrie Presses des Mines novembre

Brun-Schammeacute A Desplatz R Naboulet A 2017 Les exoneacuterations geacuteneacuterales de cotisations rapport 2017 du COSAPE France Strateacutegie juillet

Pour reacuteagir agrave cette note vous pouvez contacter Thierry Weil (thierryweilla-fabriquefr)

LaFabriqueDeLIndustrie

LFI_LaFabrique

La Fabrique de lrsquoindustrie81 boulevard Saint-Michel ndash 75005 Pariswwwla-fabriquefr

Enfinthinspunethinspcoopeacuterationthinspeuropeacuteennethinspestthinspindispensablethinsppourthinsptaxerthinspouthinspinterdirethinspcertainesthinspnuisancesthinsp(eacutemissionsthinsppolluantesthinspconditionsthinspdethinsptravailthinspnonthinspconformesthinspauxthinspnormesthinspeuropeacuteennesthinspproduitsthinsppreacutesentantthinspdesthinsprisquesthinsppourthinsplethinspconsommateurthinsptelsthinspquethinsplethinsptabacthinspouthinsplesthinspperturbateursthinspendocriniens)thinspsansthinspcreacuteerthinspdethinspdistorsionsthinspcontrairesthinspauxthinsptraiteacutesthinspdethinspcommercethinspinternationalthinspSithinspcertainsthinspmodesthinspdethinspproductionthinspenthinspEuropethinspsontthinspproscritsthinspouthinsplourdementthinsptaxeacutesthinspilthinspfautthinspquethinsplesthinspproduitsthinspdethinsppaysthinspayantthinspdesthinspregraveglesthinspmoinsthinspexigeantesthinspsoientthinspinterditsthinspouthinsptaxeacutesthinspagravethinspleurthinspentreacuteethinspenthinspEuropethinsppourthinspquethinsplathinspconcurrencethinspsoitthinspeacutequitable

CethinspbesointhinspdrsquounethinspplusthinspgrandethinspcoopeacuterationthinspeuropeacuteennethinspetthinspmondialethinsplimitethinspnosthinspmargesthinspdethinspmanœuvrethinspmaisthinspnethinspsauraitthinspecirctrethinspunthinsppreacutetextethinsppourthinspnethinsppasthinsplesthinsputiliserthinspLrsquoexemplethinspsueacutedoisthinspmontrethinspqursquoonthinsppeutthinspfairethinspbeaucoupthinspmalgreacutethinsplesthinspcontraintesthinspeuropeacuteennesthinspetthinspenthinsprestantthinspdansthinsplethinspcadrethinspactuelthinspduthinspcommercethinspmondialthinspFairethinspdegravesthinspaujourdrsquohuithinspdesthinspreacuteformesthinspcourageusesthinspetthinspefficacesthinsprenforcethinspnotrethinspcompeacutetitiviteacutethinspnousthinspaide agrave faire reacutegresser le chocircmage et nous met en meilleure position pourthinspneacutegocierthinspavecthinspnosthinsppartenairesthinsp

Page 12: Allégements des charges sociales - La Fabrique de l ... · Allégements des charges sociales : comprendre le débat en cours Les Synthèses de La Fabrique Numéro 18 - Février 2018

- 12 -

OnthinspremarquerathinspcependantthinspquethinspcertainsthinsplaquothinspprixthinspraquothinspinitiauxthinspcommethinsplethinspniveauthinspduthinspsalairethinspminimumthinspdeacutependentthinspdethinsplathinsploithinspetthinspnonthinspdethinsplrsquoeacutequilibrethinspstructurelthinspduthinspcoucirctthinspdesthinspfacteursthinspUnethinspreacuteductionthinspnominalethinspduthinspsalairethinspminimumthinspseraitthinsprefuseacuteethinspparthinsplesthinsppartenairesthinspsociauxthinspetthinsppolitiquementthinspdangereusethinspUnthinspfinancementthinspdesthinspallegravegementsthinspdethinspchargesthinspparthinspunethinsphaussethinspdethinspTVAthinspenthinsprevanchethinsppeutthinspinduirethinspunethinspdiminutionthinspduthinsppouvoirthinspdrsquoachatthinspduthinspsalairethinspminimumthinspetthinspdoncthinspaboutirthinspauthinspmecircmethinspreacutesultatthinspselonthinspunthinspmeacutecanismethinspplusthinspopaquethinspetthinspdoncthinsppolitiquementthinspplusthinspacceptablethinspLrsquoinflationthinspdesthinspprixthinsptaxesthinspcomprisesthinspoccultethinspalorsthinsplathinspredistributionthinspdesthinspressourcesthinspfinalementthinspopeacutereacuteethinspUtiliseacuteethinsppourthinspintroduirethinspdesthinspreacuteformesthinspstructurellesthinspetthinspeacuteventuellementthinspreneacutegocierthinspenthinspdouceurthinspcertainsthinspprixthinspunethinsplaquothinspdeacutevaluationthinspsalarialethinspraquothinsppeutthinspainsithinspprovoquerthinspunethinspmodificationthinspdurablethinspdethinsplathinspstructurethinspdesthinspcoucirctsthinspeacuteventuellementthinspplusthinspfavorablethinspagravethinsplrsquoemploithinspetthinspagravethinsplathinspcompeacutetitiviteacute

Lrsquoalleacutegement des charges est-il lrsquooutil le plus efficace pour soutenir les secteurs dont la prospeacuteriteacute diffuse dans lrsquoensemble de lrsquoeacuteconomie

DesthinspeacuteconomistesthinspcommethinspEricthinspHeyerthinspalorsthinspdirecteurthinspscientifiquethinspdethinsplrsquoOFCE11thinspfaisaientthinspobserverthinspquethinspsithinsplrsquoonthinspveutthinspsoutenirthinspenthinspprioriteacutethinsplrsquoindustrie sans mesure sectorielle proscrite par les regraveglements communautairesthinspilthinspfautthinspprivileacutegierthinsplesthinspmesuresthinspgeacuteneacuteralesthinspdontthinsplrsquoindustriethinspcaptethinsplrsquoessentielthinspdesthinspbeacuteneacuteficesthinspcommethinsplethinspsoutienthinspagravethinsplathinsprecherchethinsp(Creacuteditthinspdrsquoimpocirctthinsprecherche)thinspouthinspagravethinsplrsquoinvestissementthinsp(sur-amortissementthinspdesthinspinvestissementsthinspautoriseacutethinspjusqursquoauthinspprintempsthinsp2017)thinspOnthinsppeutthinspprolongerthinsplethinspraisonnementthinspetthinspfairethinspvaloirthinspquethinsplathinspsuppressionthinspdesthinspimpocirctsthinspfixesthinspdethinspproductionthinsp(deacutecorreacuteleacutesthinspdesthinspreacutesultatsthinspdethinsplrsquoentreprisethinspagravethinspreboursthinspdethinsptoutethinsplogiquethinspfiscalethinspetthinspplusthinsplourdsthinspenthinspFrancethinspquethinspchezthinspnosthinspvoisins)thinspetthinspquethinsplathinspconsolidationthinspdesthinspdispositifsthinspenthinspfaveurthinspdethinsplathinsprecherchethinspdethinsplathinspformationthinspdethinsplrsquoinvestissementthinspetthinspdethinsplrsquoexportationthinsprestentthinspdesthinspenjeuxthinspprioritairesthinsppourthinsplrsquoindustriethinspetthinsplrsquoeacuteconomiethinspfranccedilaises

Cependantthinspmecircmethinspsithinspunethinspreacuteflexionthinspglobalethinspsurthinsplethinspsystegravemethinspfiscalthinspetthinspsurthinsplesthinspmesuresthinspenthinspfaveurthinspdethinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinspestthinsptoujoursthinspopportunethinspnotonsthinspagravethinspcourtthinsptermethinspqursquounethinspdiscussionthinspestthinspouvertethinspsurthinsplesthinspseulsthinspalleacutegements de charge

11 - CICE Pacte de responsabiliteacutehellip Quels sont les effets des alleacutegements du coucirct du travail sur la compeacutetitiviteacute et lrsquoemploi Compte-rendu de la confeacuterence tenue le 17-09-2015 agrave Paris

Utiliseacutee pour introduire des reacuteformes structurelles et eacuteventuellement reneacutegocier en douceur certains prix une laquo deacutevaluation salariale raquo peut ainsi provoquer une modification durable de la structure des coucircts eacuteventuellement plus favorable agrave lrsquoemploi et agrave la compeacutetitiviteacute

- 13 -

AvantthinspdethinspfairethinspdesthinsprecommandationsthinspilthinspconvientthinspdethinsprappelerthinspavecthinspPierre-NoeumllthinspGiraud12thinspqursquounethinsppolitiquethinsppubliquethinspsethinspconccediloitthinspenthinspcinqthinspeacutetapesthinspthinspanalysethinspprospectivethinspdesthinspbesoinsthinspchoixthinspdethinsplrsquoobjectifthinsppreacuteconisationthinspdesthinsppolitiquesthinspservantthinspagravethinspatteindrethinspcetthinspobjectifthinspmisethinspenthinspœuvrethinspdesthinspmesuresthinsplaquothinsppolitiquementthinspfaisablesthinspetthinspadmissiblesthinspraquothinspetthinspenfinthinspeacutevaluationthinspdethinsplrsquoimpactthinspdesthinspmesuresthinspprises

Lesthinspeacuteconomistesthinsppeuventthinspleacutegitimementthinspcontribuerthinspauxthinspeacutetapesthinspimpairesthinspcrsquoest-agrave-direthinspexpliciterthinsplesthinspmeacutecanismesthinspenthinspjeuthinspetthinsplesthinspfutursthinspprobablesthinsptrouverthinsplathinspmaniegraverethinspoptimalethinspdrsquoatteindrethinspunthinspobjectifthinspfixeacutethinspetthinspeacutevaluerthinsplesthinspreacutesultatsthinspdrsquounethinsppolitiquethinspLesthinspeacutetapesthinsppairesthinsprelegraveventthinspauthinspcontrairethinspdrsquounthinsparbitragethinsppolitiquethinspthinspdeacuteciderthinspdesthinspobjectifsthinspmettrethinspenthinspœuvrethinspdesthinspmesuresthinspacceptablesthinsp

NousthinspnousthinspefforccedilonsthinspdrsquoeacuteviterthinsplethinspmeacutelangethinspdesthinspgenresthinspdansthinsplesthinsplignesthinspquithinspsuiventthinspCommethinspdansthinsptoutthinspchoixthinspstrateacutegiquethinspilthinspexistethinspdesthinsplaquothinspoptionsthinspsansthinspregretsthinspraquothinspcrsquoest-agrave-direthinspquithinspsontthinsppertinentesthinspquelsthinspquethinspsoientthinsplesthinspobjectifsthinsppoursuivisthinspDrsquoautresthinspchoixthinspdeacutependentthinspdrsquoarbitragesthinsppolitiquesthinspcommethinsplathinspreacutepartitionthinspduthinsptransfertthinspdethinsplathinsppressionthinspfiscalethinspEnfinthinspdrsquoautresthinspactionsthinspsouhaitablesthinspdeacutependentthinspdethinspneacutegociationsthinspeuropeacuteennesthinspetthinspinternationalesthinspetthinspdoncthinspdethinsplrsquoeacutelaborationthinspdrsquounthinspconsensusthinspquithinspdeacutepassethinsplesthinspseulsthinspacteursthinspfranccedilais

Trois options sans regrets

Ameacuteliorer lrsquoefficaciteacute du systegraveme de formation initiale et continue

BaisserthinsplethinspcoucirctthinspduthinsptravailthinspnethinspsertthinspagravethinsprienthinspsithinsplesthinspentreprisesthinspnethinsptrouventthinsppasthinspdethinspcandidatsthinspmaicirctrisantthinsplesthinspcompeacutetencesthinspdontthinspellesthinspontthinspbesointhinspouthinspcapablesthinspdethinsplesthinspacqueacuterirthinsprapidementthinspSansthinspunethinspameacuteliorationthinspsubstantiellethinspdethinspnotrethinspsystegravemethinspdethinspformationthinspetthinspdethinsplrsquoattractiviteacutethinspdesthinspmeacutetiersthinspenthinsptensionthinspmecircmethinsplesthinspentreprisesthinspayantthinspdethinspbellesthinspperspectivesthinspdethinspcroissancethinspetthinspdesthinspcapaciteacutesthinspdrsquoinvestissementthinspdevrontthinspproduirethinspailleursthinspquellesthinspquethinspsoientthinsplesthinspincitationsthinspagravethinspembaucherthinspenthinspFrancethinsp

Ameacuteliorer lrsquoefficaciteacute des services publics et des prestations sociales

Lathinspremarquethinspestthinsptrivialethinspmaisthinsplesthinspreacutesultatsthinspdrsquounthinspallegravegementthinspdesthinspchargesthinspsontthinspdrsquoautantthinspplusthinspprobantsthinspquethinspcethinspquithinspestthinspdonneacutethinspdrsquounethinspmain nrsquoest pas repris de lrsquoautre par un alourdissement drsquoautres preacutelegravevementsthinspcrsquoest-agrave-direthinspsithinspcetthinspallegravegementthinsptraduitthinspauthinspmoinsthinspenthinsppartiethinspunethinspbaissethinspdethinsplathinsppressionthinspfiscalethinspglobale13thinspCrsquoestthinspcethinspquithinspsrsquoestthinsppasseacutethinspenthinspSuegravedethinspdansthinsplesthinspanneacuteesthinsp1990thinspgracirccethinspagravethinspdrsquoambitieusesthinspreacuteformesthinspduthinspsecteurthinsppublic14

Recommandations

12 - Pierre-Noeumll Giraud op cit13 - Ce que confirment et preacutecisent quantitativement des simulations de Gilles Koleacuteda meneacutees dans le cadre de lrsquoeacutetude preacuteciteacutee reacutealiseacutee pour La Fabrique de lrsquoindustrie14 - Bourdu E (2013) Les transformations du modegravele eacuteconomique sueacutedois Presses des Mines

Sans une ameacutelioration substantielle de notre systegraveme de formation et de lrsquoattractiviteacute des meacutetiers en tension mecircme les entreprises ayant de belles perspectives de croissance et des capaciteacutes drsquoinvestissement devront produire ailleurs quelles que soient les incitations agrave embaucher en France

- 14 -

Diminuer les charges sur le travail

Quelsthinspquethinspsoientthinsplesthinspdeacutebatsthinsptechniquesthinspetthinsppolitiquesthinspsurthinsplethinspsceacutenariothinsple plus pertinent il serait logique de minimiser les charges sur lethinsptravailthinspquithinsppeacutenalisentthinsplrsquoemploithinspenthinspFrancethinspetthinspdrsquoaugmenterthinsplesthinspchargesthinspsurthinsplesthinspcomportementsthinspnuisiblesthinspcommethinsplathinspproductionthinspdethinspsourcesthinspdethinspnuisancesthinspouthinsplethinspmanquethinspdethinspresponsabiliteacutethinspsocialethinspetthinspenvironnementalethinspLathinspdiminutionthinspdesthinspchargesthinspassisesthinspsurthinsplesthinspsalairesthinspvathinspeacutegalementthinspdansthinsplethinspsensthinspsouhaitablethinspdrsquounethinspconvergencethinspdesthinspfiscaliteacutesthinspetthinspsystegravemesthinspdethinsptransfertsthinspsociauxthinspeuropeacuteensthinspEnthinspeffetthinspsithinsplathinspfiscaliteacutethinspglobalethinsppesantthinspsurthinsplethinsptravailthinsp(exprimeacuteethinspenthinsppointsthinspduthinspsalairethinspsuper-brut)thinspnrsquoestthinsppasthinsptregravesthinspdiffeacuterentethinspenthinspFrancethinspetthinspdansthinsplesthinsppaysthinspagravethinsphautthinspniveauthinspdethinspservicesthinsppublicsthinspcommethinsplrsquoAllemagnethinspouthinsplathinspSuegravede15 les autresthinsppaysthinsppreacutelegraveventthinspnettementthinspmoinsthinspdethinspchargesthinsplaquothinsppatronalesthinspraquothinspsurthinsplesthinspsalairesthinspCecithinsprendthinspunthinspingeacutenieurthinspfranccedilaisthinspjusqursquoagravethinsp30thinspthinspplusthinspcherthinsppourthinspsonthinspentreprisethinspquethinspsonthinsphomologuethinspallemandthinspagravethinspsalairethinspbrutthinspeacutegalthinspet risque de dissuader les multinationales de localiser en France des activiteacutesthinspagravethinspfortethinspvaleurthinspajouteacuteethinspetthinspagravethinspfortthinspeffetthinspdrsquoentraicircnementthinsppourthinsplrsquoeacuteconomie

Lrsquoamplitudethinsplethinsprythmethinspetthinsplethinspphasagethinspdrsquounethinsptellethinspreacuteformethinspenthinsprevanchethinspdeacutependentthinspdrsquoarbitragesthinsppolitiquesthinsp(quelsthinspobjectifsthinspprivileacutegierthinspetthinspquelsthinsptransfertsthinspsurthinspdrsquoautresthinsprecettesthinsp)thinspexposeacutesthinspdansthinsplathinspsectionthinspsuivante

Choix relevant drsquoarbitrages politiques

Le choix du ciblage des alleacutegements

Crsquoestthinspauxthinspdeacutecideursthinsppolitiquesthinspqursquoilthinspappartientthinspdethinspfixerthinspapregravesthinspconcertationthinspcethinspqursquoestthinsplethinspjustethinspniveauthinspacceptablethinspdesthinspprestationsthinspuniversellesthinsp(indemnisationthinspduthinspchocircmagethinspcouverturethinspmaladiehellip)thinspAgravethinspeuxthinspeacutegalementthinspdethinspdeacuteterminerthinsplethinspcompromisthinspentrethinsplathinspcreacuteationthinspdrsquoemplois agrave court terme drsquoune part et le renforcement de la compeacutetitiviteacutethinspetthinspdethinsplrsquoemploithinspqualifieacutethinspdrsquoautrethinsppartthinspAgravethinspeuxthinspencorethinspdrsquoeacutetablirthinsplethinspbonthinspniveauthinspdrsquoengagementthinspdethinspnotrethinspeacuteconomiethinspdansthinsplathinsptransitionthinspeacutenergeacutetiquethinsp(taxationthinspdesthinspeacutemissionsthinspincitationsthinspauxthinspinvestissementsthinspdrsquoefficaciteacutethinspeacutenergeacutetique)thinspdrsquoencouragementthinspdethinspnosthinspentreprisesthinspagravethinspsethinspmoderniserthinspetthinspdrsquoambitionthinsppourthinspredeacutefinirthinsplesthinspregraveglesthinspduthinspcommerce international

AucunthinspdethinspcesthinspobjectifsthinspnethinsppeutthinspecirctrethinspcomplegravetementthinspneacutegligeacutethinspLethinspdosagethinspdes alleacutegements de charges par tranches de salaires deacutepend donc des prioriteacutesthinsprespectivesthinspdonneacuteesthinspauthinspcourtthinspetthinspauthinsplongthinsptermethinspSithinsplrsquoonthinspprendthinspenthinspcomptethinsplathinspsimpliciteacutethinspdethinsplrsquooutilthinspsonthinspcoucirctthinspadministratifthinsplathinspfaciliteacutethinspagravethinspmettrethinspenthinspœuvrethinsplathinspreacuteformethinspunethinspsolutionthinsppossiblethinspestthinspdethinsptransformerthinspenthinspbaissethinspdethinspchargesthinsplethinspCICEthinspetthinspdrsquoaugmenterthinsplethinspplafondthinspdesthinspsalairesthinspconcerneacutesthinsp(aujourdrsquohuithinsp16thinspagravethinsp25thinspSMIC)thinspauthinspniveauthinspdethinsp35thinspagravethinsp4thinspSMICthinsp

15 - Voir httpswwwfipecofrpdf020663100201506254283pdf

Si la fiscaliteacute globale pesant sur le travail nrsquoest pas tregraves diffeacuterente en France et dans les pays agrave haut niveau de services publics comme lrsquoAllemagne ou la Suegravede les autres pays preacutelegravevent nettement moins de charges laquo patronales raquo sur les salaires

- 15 -

Sansthinspmettrethinspenthinspcausethinsplesthinspeffortsthinspcibleacutesthinspsurthinsplesthinsppetitsthinspsalairesthinspcettethinspextensionthinspdesthinspallegravegementsthinspdethinspchargesthinspcontribueraitthinspagravethinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinspdesthinspentreprisesthinspindustriellesthinspetthinspdesthinspservicesthinspexportables16

Lrsquoexemple inspirant drsquoune profonde reacuteforme fiscale en Suegravede

LathinspSuegravedethinspfournitthinspunethinspsourcethinspdrsquoinspirationthinspinteacuteressantethinspDepuisthinsples anneacutees 1990 et apregraves une large et longue concertation exemplairethinsplesthinspchargesthinspportantthinspsurthinsplethinsptravailthinspetthinspsurthinsplethinspcapitalthinspontthinspfortementthinspdiminueacutethinspgracirccethinspagravethinspunethinspaugmentationthinspdethinsplrsquoefficaciteacutethinspdesthinspservicesthinsppublicsthinspetthinspdesthinspprestationsthinspsocialesthinspetthinspsurtoutthinspdesthinspimpocirctsthinspsurthinsplesthinsprevenusthinspfinauxthinspdesthinspparticuliersthinspDethinspplusthinspunethinspfiscaliteacutethinspenvironnementalethinspvolontaristethinspathinspeacuteteacutethinspprogrammeacuteethinspetthinspprogressivementthinspmisethinspenthinspplacethinspconduisantthinsplethinsppaysthinspagravethinspfairethinspplusthinspquethinspdoublerthinspsonthinspefficaciteacutethinspeacutenergeacutetiquethinsp

CependantthinspsithinsplathinspSuegravedethinsppeutthinsptaxerthinsplathinspconsommationthinspdiffusethinspdrsquoeacutenergiethinspdesthinspparticuliersthinspetthinspdesthinspentreprisesthinspenthinsppreacutelevantthinspsurthinsplesthinspcarburantsthinspunethinsptaxethinspdethinsp120thinspeurothinspparthinsptonnethinspdethinspcarbonethinspeacutemisthinspellethinspsethinspheurtethinspauxthinspregraveglesthinspdethinspcommerce europeacuteennes et internationales pour eacutetendre les incitations auxthinspentreprisesthinspgrandesthinspconsommatricesthinspdrsquoeacutenergiethinsp(soumisesthinspauthinspsystegravemethinspeuropeacuteenthinspdrsquoeacutechangethinspdethinspdroitsthinspdrsquoeacutemission)thinspetthinspsurtoutthinsppourthinsptaxerthinsplesthinspimportationsthinspsurthinspleursthinspconsommationsthinspincorporeacuteesthinspafinthinspdrsquoeacuteviterthinspdesthinsplaquothinspfuitesthinspcarbonethinspraquo17thinspPourthinspecirctrethinspefficacesthinspetthinspcoheacuterentesthinsplesthinspreacuteformesthinspsouhaitablesthinspsupposentthinspdoncthinspunethinspmeilleurethinspconcertationthinspetthinspcoopeacuteration europeacuteenne et internationale

Une coopeacuteration europeacuteenne et internationale renforceacutee

Un renforcement de la coopeacuteration europeacuteenne est neacutecessaire pour eacuteviterthinspdesthinspdistorsionsthinsppeacutenalisantesthinspauthinspseinthinspdethinsplathinspzonethinspcertainsthinsppaysthinsptaxantthinspplutocirctthinsplethinsptravailthinspdrsquoautresthinsplathinspconsommationthinspdrsquoeacutenergiethinspdrsquoautresthinsplesthinsprevenusthinsptandisthinspquethinspdrsquoautresthinspoffrentthinspunthinspniveauthinspmoindrethinspdethinspprotectionthinspouthinspdrsquoinfrastructuresthinsppubliquesthinspIlthinspfautthinspaussithinspplusthinspdethinspcoopeacuterationthinsppourthinspunethinsptaxationthinspdesthinspexternaliteacutesthinspouthinspparthinspexemplethinsppourthinspdiminuerthinsplesthinspquotasthinspdethinspdroitsthinspdrsquoeacutemissionthinspdethinspgazthinspagravethinspeffetthinspdethinspserrethinsp(ETS)thinspetthinspenthinspfairethinspmonterthinsplesthinspprix18

16 - Agrave terme une baisse geacuteneacuteraliseacutee des preacutelegravevements sociaux coupleacutee agrave un financement des prestations sociales par lrsquoimpocirct est agrave la fois plus pertinente sur le plan eacuteconomique et convergente avec ce que font nos voisins allemands et scandinaves mais un tel redeacuteploiement prendra du temps en raison de lrsquoimportance des coucircts agrave transfeacuterer17 - Weil T (2017) Transition eacutecologique et compeacutetitiviteacute industrielle lrsquoexemple sueacutedois Publieacute sur theconversationcom18 - Pour une meilleure efficaciteacute eacuteconomique du systegraveme drsquoincitations la taxe sur les eacutemissions diffuses et les quotas sur les eacutemissions concentreacutees devraient conduire agrave des prix voisins pour la tonne de gaz agrave effet de serre eacutemise et creacuteer une incitation agrave lrsquoefficaciteacute sans distorsions au sein de la zone europeacuteenne

La Suegravede fournit une source drsquoinspiration inteacuteressante Depuis les anneacutees 1990 et apregraves une large et longue concertation exemplaire les charges portant sur le travail et sur le capital ont fortement diminueacute gracircce agrave une augmentation de lrsquoefficaciteacute des services publics et des prestations sociales et surtout des impocircts sur les revenus finaux des particuliers

En savoir plus

Bourdu E 2013 Les transformations du modegravele eacuteconomique sueacutedois La Fabrique de lrsquoindustrie Presses des Mines juillet

Koleda G 2015 Alleacutegements du coucirct du travail La Fabrique de lrsquoindustrie Presses des Mines juin Frocrain P Giraud PN 2016 Dynamique des emplois exposeacutes et abriteacutes en France La Fabrique de lrsquoindustrie Presses des Mines novembre

Brun-Schammeacute A Desplatz R Naboulet A 2017 Les exoneacuterations geacuteneacuterales de cotisations rapport 2017 du COSAPE France Strateacutegie juillet

Pour reacuteagir agrave cette note vous pouvez contacter Thierry Weil (thierryweilla-fabriquefr)

LaFabriqueDeLIndustrie

LFI_LaFabrique

La Fabrique de lrsquoindustrie81 boulevard Saint-Michel ndash 75005 Pariswwwla-fabriquefr

Enfinthinspunethinspcoopeacuterationthinspeuropeacuteennethinspestthinspindispensablethinsppourthinsptaxerthinspouthinspinterdirethinspcertainesthinspnuisancesthinsp(eacutemissionsthinsppolluantesthinspconditionsthinspdethinsptravailthinspnonthinspconformesthinspauxthinspnormesthinspeuropeacuteennesthinspproduitsthinsppreacutesentantthinspdesthinsprisquesthinsppourthinsplethinspconsommateurthinsptelsthinspquethinsplethinsptabacthinspouthinsplesthinspperturbateursthinspendocriniens)thinspsansthinspcreacuteerthinspdethinspdistorsionsthinspcontrairesthinspauxthinsptraiteacutesthinspdethinspcommercethinspinternationalthinspSithinspcertainsthinspmodesthinspdethinspproductionthinspenthinspEuropethinspsontthinspproscritsthinspouthinsplourdementthinsptaxeacutesthinspilthinspfautthinspquethinsplesthinspproduitsthinspdethinsppaysthinspayantthinspdesthinspregraveglesthinspmoinsthinspexigeantesthinspsoientthinspinterditsthinspouthinsptaxeacutesthinspagravethinspleurthinspentreacuteethinspenthinspEuropethinsppourthinspquethinsplathinspconcurrencethinspsoitthinspeacutequitable

CethinspbesointhinspdrsquounethinspplusthinspgrandethinspcoopeacuterationthinspeuropeacuteennethinspetthinspmondialethinsplimitethinspnosthinspmargesthinspdethinspmanœuvrethinspmaisthinspnethinspsauraitthinspecirctrethinspunthinsppreacutetextethinsppourthinspnethinsppasthinsplesthinsputiliserthinspLrsquoexemplethinspsueacutedoisthinspmontrethinspqursquoonthinsppeutthinspfairethinspbeaucoupthinspmalgreacutethinsplesthinspcontraintesthinspeuropeacuteennesthinspetthinspenthinsprestantthinspdansthinsplethinspcadrethinspactuelthinspduthinspcommercethinspmondialthinspFairethinspdegravesthinspaujourdrsquohuithinspdesthinspreacuteformesthinspcourageusesthinspetthinspefficacesthinsprenforcethinspnotrethinspcompeacutetitiviteacutethinspnousthinspaide agrave faire reacutegresser le chocircmage et nous met en meilleure position pourthinspneacutegocierthinspavecthinspnosthinsppartenairesthinsp

Page 13: Allégements des charges sociales - La Fabrique de l ... · Allégements des charges sociales : comprendre le débat en cours Les Synthèses de La Fabrique Numéro 18 - Février 2018

- 13 -

AvantthinspdethinspfairethinspdesthinsprecommandationsthinspilthinspconvientthinspdethinsprappelerthinspavecthinspPierre-NoeumllthinspGiraud12thinspqursquounethinsppolitiquethinsppubliquethinspsethinspconccediloitthinspenthinspcinqthinspeacutetapesthinspthinspanalysethinspprospectivethinspdesthinspbesoinsthinspchoixthinspdethinsplrsquoobjectifthinsppreacuteconisationthinspdesthinsppolitiquesthinspservantthinspagravethinspatteindrethinspcetthinspobjectifthinspmisethinspenthinspœuvrethinspdesthinspmesuresthinsplaquothinsppolitiquementthinspfaisablesthinspetthinspadmissiblesthinspraquothinspetthinspenfinthinspeacutevaluationthinspdethinsplrsquoimpactthinspdesthinspmesuresthinspprises

Lesthinspeacuteconomistesthinsppeuventthinspleacutegitimementthinspcontribuerthinspauxthinspeacutetapesthinspimpairesthinspcrsquoest-agrave-direthinspexpliciterthinsplesthinspmeacutecanismesthinspenthinspjeuthinspetthinsplesthinspfutursthinspprobablesthinsptrouverthinsplathinspmaniegraverethinspoptimalethinspdrsquoatteindrethinspunthinspobjectifthinspfixeacutethinspetthinspeacutevaluerthinsplesthinspreacutesultatsthinspdrsquounethinsppolitiquethinspLesthinspeacutetapesthinsppairesthinsprelegraveventthinspauthinspcontrairethinspdrsquounthinsparbitragethinsppolitiquethinspthinspdeacuteciderthinspdesthinspobjectifsthinspmettrethinspenthinspœuvrethinspdesthinspmesuresthinspacceptablesthinsp

NousthinspnousthinspefforccedilonsthinspdrsquoeacuteviterthinsplethinspmeacutelangethinspdesthinspgenresthinspdansthinsplesthinsplignesthinspquithinspsuiventthinspCommethinspdansthinsptoutthinspchoixthinspstrateacutegiquethinspilthinspexistethinspdesthinsplaquothinspoptionsthinspsansthinspregretsthinspraquothinspcrsquoest-agrave-direthinspquithinspsontthinsppertinentesthinspquelsthinspquethinspsoientthinsplesthinspobjectifsthinsppoursuivisthinspDrsquoautresthinspchoixthinspdeacutependentthinspdrsquoarbitragesthinsppolitiquesthinspcommethinsplathinspreacutepartitionthinspduthinsptransfertthinspdethinsplathinsppressionthinspfiscalethinspEnfinthinspdrsquoautresthinspactionsthinspsouhaitablesthinspdeacutependentthinspdethinspneacutegociationsthinspeuropeacuteennesthinspetthinspinternationalesthinspetthinspdoncthinspdethinsplrsquoeacutelaborationthinspdrsquounthinspconsensusthinspquithinspdeacutepassethinsplesthinspseulsthinspacteursthinspfranccedilais

Trois options sans regrets

Ameacuteliorer lrsquoefficaciteacute du systegraveme de formation initiale et continue

BaisserthinsplethinspcoucirctthinspduthinsptravailthinspnethinspsertthinspagravethinsprienthinspsithinsplesthinspentreprisesthinspnethinsptrouventthinsppasthinspdethinspcandidatsthinspmaicirctrisantthinsplesthinspcompeacutetencesthinspdontthinspellesthinspontthinspbesointhinspouthinspcapablesthinspdethinsplesthinspacqueacuterirthinsprapidementthinspSansthinspunethinspameacuteliorationthinspsubstantiellethinspdethinspnotrethinspsystegravemethinspdethinspformationthinspetthinspdethinsplrsquoattractiviteacutethinspdesthinspmeacutetiersthinspenthinsptensionthinspmecircmethinsplesthinspentreprisesthinspayantthinspdethinspbellesthinspperspectivesthinspdethinspcroissancethinspetthinspdesthinspcapaciteacutesthinspdrsquoinvestissementthinspdevrontthinspproduirethinspailleursthinspquellesthinspquethinspsoientthinsplesthinspincitationsthinspagravethinspembaucherthinspenthinspFrancethinsp

Ameacuteliorer lrsquoefficaciteacute des services publics et des prestations sociales

Lathinspremarquethinspestthinsptrivialethinspmaisthinsplesthinspreacutesultatsthinspdrsquounthinspallegravegementthinspdesthinspchargesthinspsontthinspdrsquoautantthinspplusthinspprobantsthinspquethinspcethinspquithinspestthinspdonneacutethinspdrsquounethinspmain nrsquoest pas repris de lrsquoautre par un alourdissement drsquoautres preacutelegravevementsthinspcrsquoest-agrave-direthinspsithinspcetthinspallegravegementthinsptraduitthinspauthinspmoinsthinspenthinsppartiethinspunethinspbaissethinspdethinsplathinsppressionthinspfiscalethinspglobale13thinspCrsquoestthinspcethinspquithinspsrsquoestthinsppasseacutethinspenthinspSuegravedethinspdansthinsplesthinspanneacuteesthinsp1990thinspgracirccethinspagravethinspdrsquoambitieusesthinspreacuteformesthinspduthinspsecteurthinsppublic14

Recommandations

12 - Pierre-Noeumll Giraud op cit13 - Ce que confirment et preacutecisent quantitativement des simulations de Gilles Koleacuteda meneacutees dans le cadre de lrsquoeacutetude preacuteciteacutee reacutealiseacutee pour La Fabrique de lrsquoindustrie14 - Bourdu E (2013) Les transformations du modegravele eacuteconomique sueacutedois Presses des Mines

Sans une ameacutelioration substantielle de notre systegraveme de formation et de lrsquoattractiviteacute des meacutetiers en tension mecircme les entreprises ayant de belles perspectives de croissance et des capaciteacutes drsquoinvestissement devront produire ailleurs quelles que soient les incitations agrave embaucher en France

- 14 -

Diminuer les charges sur le travail

Quelsthinspquethinspsoientthinsplesthinspdeacutebatsthinsptechniquesthinspetthinsppolitiquesthinspsurthinsplethinspsceacutenariothinsple plus pertinent il serait logique de minimiser les charges sur lethinsptravailthinspquithinsppeacutenalisentthinsplrsquoemploithinspenthinspFrancethinspetthinspdrsquoaugmenterthinsplesthinspchargesthinspsurthinsplesthinspcomportementsthinspnuisiblesthinspcommethinsplathinspproductionthinspdethinspsourcesthinspdethinspnuisancesthinspouthinsplethinspmanquethinspdethinspresponsabiliteacutethinspsocialethinspetthinspenvironnementalethinspLathinspdiminutionthinspdesthinspchargesthinspassisesthinspsurthinsplesthinspsalairesthinspvathinspeacutegalementthinspdansthinsplethinspsensthinspsouhaitablethinspdrsquounethinspconvergencethinspdesthinspfiscaliteacutesthinspetthinspsystegravemesthinspdethinsptransfertsthinspsociauxthinspeuropeacuteensthinspEnthinspeffetthinspsithinsplathinspfiscaliteacutethinspglobalethinsppesantthinspsurthinsplethinsptravailthinsp(exprimeacuteethinspenthinsppointsthinspduthinspsalairethinspsuper-brut)thinspnrsquoestthinsppasthinsptregravesthinspdiffeacuterentethinspenthinspFrancethinspetthinspdansthinsplesthinsppaysthinspagravethinsphautthinspniveauthinspdethinspservicesthinsppublicsthinspcommethinsplrsquoAllemagnethinspouthinsplathinspSuegravede15 les autresthinsppaysthinsppreacutelegraveventthinspnettementthinspmoinsthinspdethinspchargesthinsplaquothinsppatronalesthinspraquothinspsurthinsplesthinspsalairesthinspCecithinsprendthinspunthinspingeacutenieurthinspfranccedilaisthinspjusqursquoagravethinsp30thinspthinspplusthinspcherthinsppourthinspsonthinspentreprisethinspquethinspsonthinsphomologuethinspallemandthinspagravethinspsalairethinspbrutthinspeacutegalthinspet risque de dissuader les multinationales de localiser en France des activiteacutesthinspagravethinspfortethinspvaleurthinspajouteacuteethinspetthinspagravethinspfortthinspeffetthinspdrsquoentraicircnementthinsppourthinsplrsquoeacuteconomie

Lrsquoamplitudethinsplethinsprythmethinspetthinsplethinspphasagethinspdrsquounethinsptellethinspreacuteformethinspenthinsprevanchethinspdeacutependentthinspdrsquoarbitragesthinsppolitiquesthinsp(quelsthinspobjectifsthinspprivileacutegierthinspetthinspquelsthinsptransfertsthinspsurthinspdrsquoautresthinsprecettesthinsp)thinspexposeacutesthinspdansthinsplathinspsectionthinspsuivante

Choix relevant drsquoarbitrages politiques

Le choix du ciblage des alleacutegements

Crsquoestthinspauxthinspdeacutecideursthinsppolitiquesthinspqursquoilthinspappartientthinspdethinspfixerthinspapregravesthinspconcertationthinspcethinspqursquoestthinsplethinspjustethinspniveauthinspacceptablethinspdesthinspprestationsthinspuniversellesthinsp(indemnisationthinspduthinspchocircmagethinspcouverturethinspmaladiehellip)thinspAgravethinspeuxthinspeacutegalementthinspdethinspdeacuteterminerthinsplethinspcompromisthinspentrethinsplathinspcreacuteationthinspdrsquoemplois agrave court terme drsquoune part et le renforcement de la compeacutetitiviteacutethinspetthinspdethinsplrsquoemploithinspqualifieacutethinspdrsquoautrethinsppartthinspAgravethinspeuxthinspencorethinspdrsquoeacutetablirthinsplethinspbonthinspniveauthinspdrsquoengagementthinspdethinspnotrethinspeacuteconomiethinspdansthinsplathinsptransitionthinspeacutenergeacutetiquethinsp(taxationthinspdesthinspeacutemissionsthinspincitationsthinspauxthinspinvestissementsthinspdrsquoefficaciteacutethinspeacutenergeacutetique)thinspdrsquoencouragementthinspdethinspnosthinspentreprisesthinspagravethinspsethinspmoderniserthinspetthinspdrsquoambitionthinsppourthinspredeacutefinirthinsplesthinspregraveglesthinspduthinspcommerce international

AucunthinspdethinspcesthinspobjectifsthinspnethinsppeutthinspecirctrethinspcomplegravetementthinspneacutegligeacutethinspLethinspdosagethinspdes alleacutegements de charges par tranches de salaires deacutepend donc des prioriteacutesthinsprespectivesthinspdonneacuteesthinspauthinspcourtthinspetthinspauthinsplongthinsptermethinspSithinsplrsquoonthinspprendthinspenthinspcomptethinsplathinspsimpliciteacutethinspdethinsplrsquooutilthinspsonthinspcoucirctthinspadministratifthinsplathinspfaciliteacutethinspagravethinspmettrethinspenthinspœuvrethinsplathinspreacuteformethinspunethinspsolutionthinsppossiblethinspestthinspdethinsptransformerthinspenthinspbaissethinspdethinspchargesthinsplethinspCICEthinspetthinspdrsquoaugmenterthinsplethinspplafondthinspdesthinspsalairesthinspconcerneacutesthinsp(aujourdrsquohuithinsp16thinspagravethinsp25thinspSMIC)thinspauthinspniveauthinspdethinsp35thinspagravethinsp4thinspSMICthinsp

15 - Voir httpswwwfipecofrpdf020663100201506254283pdf

Si la fiscaliteacute globale pesant sur le travail nrsquoest pas tregraves diffeacuterente en France et dans les pays agrave haut niveau de services publics comme lrsquoAllemagne ou la Suegravede les autres pays preacutelegravevent nettement moins de charges laquo patronales raquo sur les salaires

- 15 -

Sansthinspmettrethinspenthinspcausethinsplesthinspeffortsthinspcibleacutesthinspsurthinsplesthinsppetitsthinspsalairesthinspcettethinspextensionthinspdesthinspallegravegementsthinspdethinspchargesthinspcontribueraitthinspagravethinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinspdesthinspentreprisesthinspindustriellesthinspetthinspdesthinspservicesthinspexportables16

Lrsquoexemple inspirant drsquoune profonde reacuteforme fiscale en Suegravede

LathinspSuegravedethinspfournitthinspunethinspsourcethinspdrsquoinspirationthinspinteacuteressantethinspDepuisthinsples anneacutees 1990 et apregraves une large et longue concertation exemplairethinsplesthinspchargesthinspportantthinspsurthinsplethinsptravailthinspetthinspsurthinsplethinspcapitalthinspontthinspfortementthinspdiminueacutethinspgracirccethinspagravethinspunethinspaugmentationthinspdethinsplrsquoefficaciteacutethinspdesthinspservicesthinsppublicsthinspetthinspdesthinspprestationsthinspsocialesthinspetthinspsurtoutthinspdesthinspimpocirctsthinspsurthinsplesthinsprevenusthinspfinauxthinspdesthinspparticuliersthinspDethinspplusthinspunethinspfiscaliteacutethinspenvironnementalethinspvolontaristethinspathinspeacuteteacutethinspprogrammeacuteethinspetthinspprogressivementthinspmisethinspenthinspplacethinspconduisantthinsplethinsppaysthinspagravethinspfairethinspplusthinspquethinspdoublerthinspsonthinspefficaciteacutethinspeacutenergeacutetiquethinsp

CependantthinspsithinsplathinspSuegravedethinsppeutthinsptaxerthinsplathinspconsommationthinspdiffusethinspdrsquoeacutenergiethinspdesthinspparticuliersthinspetthinspdesthinspentreprisesthinspenthinsppreacutelevantthinspsurthinsplesthinspcarburantsthinspunethinsptaxethinspdethinsp120thinspeurothinspparthinsptonnethinspdethinspcarbonethinspeacutemisthinspellethinspsethinspheurtethinspauxthinspregraveglesthinspdethinspcommerce europeacuteennes et internationales pour eacutetendre les incitations auxthinspentreprisesthinspgrandesthinspconsommatricesthinspdrsquoeacutenergiethinsp(soumisesthinspauthinspsystegravemethinspeuropeacuteenthinspdrsquoeacutechangethinspdethinspdroitsthinspdrsquoeacutemission)thinspetthinspsurtoutthinsppourthinsptaxerthinsplesthinspimportationsthinspsurthinspleursthinspconsommationsthinspincorporeacuteesthinspafinthinspdrsquoeacuteviterthinspdesthinsplaquothinspfuitesthinspcarbonethinspraquo17thinspPourthinspecirctrethinspefficacesthinspetthinspcoheacuterentesthinsplesthinspreacuteformesthinspsouhaitablesthinspsupposentthinspdoncthinspunethinspmeilleurethinspconcertationthinspetthinspcoopeacuteration europeacuteenne et internationale

Une coopeacuteration europeacuteenne et internationale renforceacutee

Un renforcement de la coopeacuteration europeacuteenne est neacutecessaire pour eacuteviterthinspdesthinspdistorsionsthinsppeacutenalisantesthinspauthinspseinthinspdethinsplathinspzonethinspcertainsthinsppaysthinsptaxantthinspplutocirctthinsplethinsptravailthinspdrsquoautresthinsplathinspconsommationthinspdrsquoeacutenergiethinspdrsquoautresthinsplesthinsprevenusthinsptandisthinspquethinspdrsquoautresthinspoffrentthinspunthinspniveauthinspmoindrethinspdethinspprotectionthinspouthinspdrsquoinfrastructuresthinsppubliquesthinspIlthinspfautthinspaussithinspplusthinspdethinspcoopeacuterationthinsppourthinspunethinsptaxationthinspdesthinspexternaliteacutesthinspouthinspparthinspexemplethinsppourthinspdiminuerthinsplesthinspquotasthinspdethinspdroitsthinspdrsquoeacutemissionthinspdethinspgazthinspagravethinspeffetthinspdethinspserrethinsp(ETS)thinspetthinspenthinspfairethinspmonterthinsplesthinspprix18

16 - Agrave terme une baisse geacuteneacuteraliseacutee des preacutelegravevements sociaux coupleacutee agrave un financement des prestations sociales par lrsquoimpocirct est agrave la fois plus pertinente sur le plan eacuteconomique et convergente avec ce que font nos voisins allemands et scandinaves mais un tel redeacuteploiement prendra du temps en raison de lrsquoimportance des coucircts agrave transfeacuterer17 - Weil T (2017) Transition eacutecologique et compeacutetitiviteacute industrielle lrsquoexemple sueacutedois Publieacute sur theconversationcom18 - Pour une meilleure efficaciteacute eacuteconomique du systegraveme drsquoincitations la taxe sur les eacutemissions diffuses et les quotas sur les eacutemissions concentreacutees devraient conduire agrave des prix voisins pour la tonne de gaz agrave effet de serre eacutemise et creacuteer une incitation agrave lrsquoefficaciteacute sans distorsions au sein de la zone europeacuteenne

La Suegravede fournit une source drsquoinspiration inteacuteressante Depuis les anneacutees 1990 et apregraves une large et longue concertation exemplaire les charges portant sur le travail et sur le capital ont fortement diminueacute gracircce agrave une augmentation de lrsquoefficaciteacute des services publics et des prestations sociales et surtout des impocircts sur les revenus finaux des particuliers

En savoir plus

Bourdu E 2013 Les transformations du modegravele eacuteconomique sueacutedois La Fabrique de lrsquoindustrie Presses des Mines juillet

Koleda G 2015 Alleacutegements du coucirct du travail La Fabrique de lrsquoindustrie Presses des Mines juin Frocrain P Giraud PN 2016 Dynamique des emplois exposeacutes et abriteacutes en France La Fabrique de lrsquoindustrie Presses des Mines novembre

Brun-Schammeacute A Desplatz R Naboulet A 2017 Les exoneacuterations geacuteneacuterales de cotisations rapport 2017 du COSAPE France Strateacutegie juillet

Pour reacuteagir agrave cette note vous pouvez contacter Thierry Weil (thierryweilla-fabriquefr)

LaFabriqueDeLIndustrie

LFI_LaFabrique

La Fabrique de lrsquoindustrie81 boulevard Saint-Michel ndash 75005 Pariswwwla-fabriquefr

Enfinthinspunethinspcoopeacuterationthinspeuropeacuteennethinspestthinspindispensablethinsppourthinsptaxerthinspouthinspinterdirethinspcertainesthinspnuisancesthinsp(eacutemissionsthinsppolluantesthinspconditionsthinspdethinsptravailthinspnonthinspconformesthinspauxthinspnormesthinspeuropeacuteennesthinspproduitsthinsppreacutesentantthinspdesthinsprisquesthinsppourthinsplethinspconsommateurthinsptelsthinspquethinsplethinsptabacthinspouthinsplesthinspperturbateursthinspendocriniens)thinspsansthinspcreacuteerthinspdethinspdistorsionsthinspcontrairesthinspauxthinsptraiteacutesthinspdethinspcommercethinspinternationalthinspSithinspcertainsthinspmodesthinspdethinspproductionthinspenthinspEuropethinspsontthinspproscritsthinspouthinsplourdementthinsptaxeacutesthinspilthinspfautthinspquethinsplesthinspproduitsthinspdethinsppaysthinspayantthinspdesthinspregraveglesthinspmoinsthinspexigeantesthinspsoientthinspinterditsthinspouthinsptaxeacutesthinspagravethinspleurthinspentreacuteethinspenthinspEuropethinsppourthinspquethinsplathinspconcurrencethinspsoitthinspeacutequitable

CethinspbesointhinspdrsquounethinspplusthinspgrandethinspcoopeacuterationthinspeuropeacuteennethinspetthinspmondialethinsplimitethinspnosthinspmargesthinspdethinspmanœuvrethinspmaisthinspnethinspsauraitthinspecirctrethinspunthinsppreacutetextethinsppourthinspnethinsppasthinsplesthinsputiliserthinspLrsquoexemplethinspsueacutedoisthinspmontrethinspqursquoonthinsppeutthinspfairethinspbeaucoupthinspmalgreacutethinsplesthinspcontraintesthinspeuropeacuteennesthinspetthinspenthinsprestantthinspdansthinsplethinspcadrethinspactuelthinspduthinspcommercethinspmondialthinspFairethinspdegravesthinspaujourdrsquohuithinspdesthinspreacuteformesthinspcourageusesthinspetthinspefficacesthinsprenforcethinspnotrethinspcompeacutetitiviteacutethinspnousthinspaide agrave faire reacutegresser le chocircmage et nous met en meilleure position pourthinspneacutegocierthinspavecthinspnosthinsppartenairesthinsp

Page 14: Allégements des charges sociales - La Fabrique de l ... · Allégements des charges sociales : comprendre le débat en cours Les Synthèses de La Fabrique Numéro 18 - Février 2018

- 14 -

Diminuer les charges sur le travail

Quelsthinspquethinspsoientthinsplesthinspdeacutebatsthinsptechniquesthinspetthinsppolitiquesthinspsurthinsplethinspsceacutenariothinsple plus pertinent il serait logique de minimiser les charges sur lethinsptravailthinspquithinsppeacutenalisentthinsplrsquoemploithinspenthinspFrancethinspetthinspdrsquoaugmenterthinsplesthinspchargesthinspsurthinsplesthinspcomportementsthinspnuisiblesthinspcommethinsplathinspproductionthinspdethinspsourcesthinspdethinspnuisancesthinspouthinsplethinspmanquethinspdethinspresponsabiliteacutethinspsocialethinspetthinspenvironnementalethinspLathinspdiminutionthinspdesthinspchargesthinspassisesthinspsurthinsplesthinspsalairesthinspvathinspeacutegalementthinspdansthinsplethinspsensthinspsouhaitablethinspdrsquounethinspconvergencethinspdesthinspfiscaliteacutesthinspetthinspsystegravemesthinspdethinsptransfertsthinspsociauxthinspeuropeacuteensthinspEnthinspeffetthinspsithinsplathinspfiscaliteacutethinspglobalethinsppesantthinspsurthinsplethinsptravailthinsp(exprimeacuteethinspenthinsppointsthinspduthinspsalairethinspsuper-brut)thinspnrsquoestthinsppasthinsptregravesthinspdiffeacuterentethinspenthinspFrancethinspetthinspdansthinsplesthinsppaysthinspagravethinsphautthinspniveauthinspdethinspservicesthinsppublicsthinspcommethinsplrsquoAllemagnethinspouthinsplathinspSuegravede15 les autresthinsppaysthinsppreacutelegraveventthinspnettementthinspmoinsthinspdethinspchargesthinsplaquothinsppatronalesthinspraquothinspsurthinsplesthinspsalairesthinspCecithinsprendthinspunthinspingeacutenieurthinspfranccedilaisthinspjusqursquoagravethinsp30thinspthinspplusthinspcherthinsppourthinspsonthinspentreprisethinspquethinspsonthinsphomologuethinspallemandthinspagravethinspsalairethinspbrutthinspeacutegalthinspet risque de dissuader les multinationales de localiser en France des activiteacutesthinspagravethinspfortethinspvaleurthinspajouteacuteethinspetthinspagravethinspfortthinspeffetthinspdrsquoentraicircnementthinsppourthinsplrsquoeacuteconomie

Lrsquoamplitudethinsplethinsprythmethinspetthinsplethinspphasagethinspdrsquounethinsptellethinspreacuteformethinspenthinsprevanchethinspdeacutependentthinspdrsquoarbitragesthinsppolitiquesthinsp(quelsthinspobjectifsthinspprivileacutegierthinspetthinspquelsthinsptransfertsthinspsurthinspdrsquoautresthinsprecettesthinsp)thinspexposeacutesthinspdansthinsplathinspsectionthinspsuivante

Choix relevant drsquoarbitrages politiques

Le choix du ciblage des alleacutegements

Crsquoestthinspauxthinspdeacutecideursthinsppolitiquesthinspqursquoilthinspappartientthinspdethinspfixerthinspapregravesthinspconcertationthinspcethinspqursquoestthinsplethinspjustethinspniveauthinspacceptablethinspdesthinspprestationsthinspuniversellesthinsp(indemnisationthinspduthinspchocircmagethinspcouverturethinspmaladiehellip)thinspAgravethinspeuxthinspeacutegalementthinspdethinspdeacuteterminerthinsplethinspcompromisthinspentrethinsplathinspcreacuteationthinspdrsquoemplois agrave court terme drsquoune part et le renforcement de la compeacutetitiviteacutethinspetthinspdethinsplrsquoemploithinspqualifieacutethinspdrsquoautrethinsppartthinspAgravethinspeuxthinspencorethinspdrsquoeacutetablirthinsplethinspbonthinspniveauthinspdrsquoengagementthinspdethinspnotrethinspeacuteconomiethinspdansthinsplathinsptransitionthinspeacutenergeacutetiquethinsp(taxationthinspdesthinspeacutemissionsthinspincitationsthinspauxthinspinvestissementsthinspdrsquoefficaciteacutethinspeacutenergeacutetique)thinspdrsquoencouragementthinspdethinspnosthinspentreprisesthinspagravethinspsethinspmoderniserthinspetthinspdrsquoambitionthinsppourthinspredeacutefinirthinsplesthinspregraveglesthinspduthinspcommerce international

AucunthinspdethinspcesthinspobjectifsthinspnethinsppeutthinspecirctrethinspcomplegravetementthinspneacutegligeacutethinspLethinspdosagethinspdes alleacutegements de charges par tranches de salaires deacutepend donc des prioriteacutesthinsprespectivesthinspdonneacuteesthinspauthinspcourtthinspetthinspauthinsplongthinsptermethinspSithinsplrsquoonthinspprendthinspenthinspcomptethinsplathinspsimpliciteacutethinspdethinsplrsquooutilthinspsonthinspcoucirctthinspadministratifthinsplathinspfaciliteacutethinspagravethinspmettrethinspenthinspœuvrethinsplathinspreacuteformethinspunethinspsolutionthinsppossiblethinspestthinspdethinsptransformerthinspenthinspbaissethinspdethinspchargesthinsplethinspCICEthinspetthinspdrsquoaugmenterthinsplethinspplafondthinspdesthinspsalairesthinspconcerneacutesthinsp(aujourdrsquohuithinsp16thinspagravethinsp25thinspSMIC)thinspauthinspniveauthinspdethinsp35thinspagravethinsp4thinspSMICthinsp

15 - Voir httpswwwfipecofrpdf020663100201506254283pdf

Si la fiscaliteacute globale pesant sur le travail nrsquoest pas tregraves diffeacuterente en France et dans les pays agrave haut niveau de services publics comme lrsquoAllemagne ou la Suegravede les autres pays preacutelegravevent nettement moins de charges laquo patronales raquo sur les salaires

- 15 -

Sansthinspmettrethinspenthinspcausethinsplesthinspeffortsthinspcibleacutesthinspsurthinsplesthinsppetitsthinspsalairesthinspcettethinspextensionthinspdesthinspallegravegementsthinspdethinspchargesthinspcontribueraitthinspagravethinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinspdesthinspentreprisesthinspindustriellesthinspetthinspdesthinspservicesthinspexportables16

Lrsquoexemple inspirant drsquoune profonde reacuteforme fiscale en Suegravede

LathinspSuegravedethinspfournitthinspunethinspsourcethinspdrsquoinspirationthinspinteacuteressantethinspDepuisthinsples anneacutees 1990 et apregraves une large et longue concertation exemplairethinsplesthinspchargesthinspportantthinspsurthinsplethinsptravailthinspetthinspsurthinsplethinspcapitalthinspontthinspfortementthinspdiminueacutethinspgracirccethinspagravethinspunethinspaugmentationthinspdethinsplrsquoefficaciteacutethinspdesthinspservicesthinsppublicsthinspetthinspdesthinspprestationsthinspsocialesthinspetthinspsurtoutthinspdesthinspimpocirctsthinspsurthinsplesthinsprevenusthinspfinauxthinspdesthinspparticuliersthinspDethinspplusthinspunethinspfiscaliteacutethinspenvironnementalethinspvolontaristethinspathinspeacuteteacutethinspprogrammeacuteethinspetthinspprogressivementthinspmisethinspenthinspplacethinspconduisantthinsplethinsppaysthinspagravethinspfairethinspplusthinspquethinspdoublerthinspsonthinspefficaciteacutethinspeacutenergeacutetiquethinsp

CependantthinspsithinsplathinspSuegravedethinsppeutthinsptaxerthinsplathinspconsommationthinspdiffusethinspdrsquoeacutenergiethinspdesthinspparticuliersthinspetthinspdesthinspentreprisesthinspenthinsppreacutelevantthinspsurthinsplesthinspcarburantsthinspunethinsptaxethinspdethinsp120thinspeurothinspparthinsptonnethinspdethinspcarbonethinspeacutemisthinspellethinspsethinspheurtethinspauxthinspregraveglesthinspdethinspcommerce europeacuteennes et internationales pour eacutetendre les incitations auxthinspentreprisesthinspgrandesthinspconsommatricesthinspdrsquoeacutenergiethinsp(soumisesthinspauthinspsystegravemethinspeuropeacuteenthinspdrsquoeacutechangethinspdethinspdroitsthinspdrsquoeacutemission)thinspetthinspsurtoutthinsppourthinsptaxerthinsplesthinspimportationsthinspsurthinspleursthinspconsommationsthinspincorporeacuteesthinspafinthinspdrsquoeacuteviterthinspdesthinsplaquothinspfuitesthinspcarbonethinspraquo17thinspPourthinspecirctrethinspefficacesthinspetthinspcoheacuterentesthinsplesthinspreacuteformesthinspsouhaitablesthinspsupposentthinspdoncthinspunethinspmeilleurethinspconcertationthinspetthinspcoopeacuteration europeacuteenne et internationale

Une coopeacuteration europeacuteenne et internationale renforceacutee

Un renforcement de la coopeacuteration europeacuteenne est neacutecessaire pour eacuteviterthinspdesthinspdistorsionsthinsppeacutenalisantesthinspauthinspseinthinspdethinsplathinspzonethinspcertainsthinsppaysthinsptaxantthinspplutocirctthinsplethinsptravailthinspdrsquoautresthinsplathinspconsommationthinspdrsquoeacutenergiethinspdrsquoautresthinsplesthinsprevenusthinsptandisthinspquethinspdrsquoautresthinspoffrentthinspunthinspniveauthinspmoindrethinspdethinspprotectionthinspouthinspdrsquoinfrastructuresthinsppubliquesthinspIlthinspfautthinspaussithinspplusthinspdethinspcoopeacuterationthinsppourthinspunethinsptaxationthinspdesthinspexternaliteacutesthinspouthinspparthinspexemplethinsppourthinspdiminuerthinsplesthinspquotasthinspdethinspdroitsthinspdrsquoeacutemissionthinspdethinspgazthinspagravethinspeffetthinspdethinspserrethinsp(ETS)thinspetthinspenthinspfairethinspmonterthinsplesthinspprix18

16 - Agrave terme une baisse geacuteneacuteraliseacutee des preacutelegravevements sociaux coupleacutee agrave un financement des prestations sociales par lrsquoimpocirct est agrave la fois plus pertinente sur le plan eacuteconomique et convergente avec ce que font nos voisins allemands et scandinaves mais un tel redeacuteploiement prendra du temps en raison de lrsquoimportance des coucircts agrave transfeacuterer17 - Weil T (2017) Transition eacutecologique et compeacutetitiviteacute industrielle lrsquoexemple sueacutedois Publieacute sur theconversationcom18 - Pour une meilleure efficaciteacute eacuteconomique du systegraveme drsquoincitations la taxe sur les eacutemissions diffuses et les quotas sur les eacutemissions concentreacutees devraient conduire agrave des prix voisins pour la tonne de gaz agrave effet de serre eacutemise et creacuteer une incitation agrave lrsquoefficaciteacute sans distorsions au sein de la zone europeacuteenne

La Suegravede fournit une source drsquoinspiration inteacuteressante Depuis les anneacutees 1990 et apregraves une large et longue concertation exemplaire les charges portant sur le travail et sur le capital ont fortement diminueacute gracircce agrave une augmentation de lrsquoefficaciteacute des services publics et des prestations sociales et surtout des impocircts sur les revenus finaux des particuliers

En savoir plus

Bourdu E 2013 Les transformations du modegravele eacuteconomique sueacutedois La Fabrique de lrsquoindustrie Presses des Mines juillet

Koleda G 2015 Alleacutegements du coucirct du travail La Fabrique de lrsquoindustrie Presses des Mines juin Frocrain P Giraud PN 2016 Dynamique des emplois exposeacutes et abriteacutes en France La Fabrique de lrsquoindustrie Presses des Mines novembre

Brun-Schammeacute A Desplatz R Naboulet A 2017 Les exoneacuterations geacuteneacuterales de cotisations rapport 2017 du COSAPE France Strateacutegie juillet

Pour reacuteagir agrave cette note vous pouvez contacter Thierry Weil (thierryweilla-fabriquefr)

LaFabriqueDeLIndustrie

LFI_LaFabrique

La Fabrique de lrsquoindustrie81 boulevard Saint-Michel ndash 75005 Pariswwwla-fabriquefr

Enfinthinspunethinspcoopeacuterationthinspeuropeacuteennethinspestthinspindispensablethinsppourthinsptaxerthinspouthinspinterdirethinspcertainesthinspnuisancesthinsp(eacutemissionsthinsppolluantesthinspconditionsthinspdethinsptravailthinspnonthinspconformesthinspauxthinspnormesthinspeuropeacuteennesthinspproduitsthinsppreacutesentantthinspdesthinsprisquesthinsppourthinsplethinspconsommateurthinsptelsthinspquethinsplethinsptabacthinspouthinsplesthinspperturbateursthinspendocriniens)thinspsansthinspcreacuteerthinspdethinspdistorsionsthinspcontrairesthinspauxthinsptraiteacutesthinspdethinspcommercethinspinternationalthinspSithinspcertainsthinspmodesthinspdethinspproductionthinspenthinspEuropethinspsontthinspproscritsthinspouthinsplourdementthinsptaxeacutesthinspilthinspfautthinspquethinsplesthinspproduitsthinspdethinsppaysthinspayantthinspdesthinspregraveglesthinspmoinsthinspexigeantesthinspsoientthinspinterditsthinspouthinsptaxeacutesthinspagravethinspleurthinspentreacuteethinspenthinspEuropethinsppourthinspquethinsplathinspconcurrencethinspsoitthinspeacutequitable

CethinspbesointhinspdrsquounethinspplusthinspgrandethinspcoopeacuterationthinspeuropeacuteennethinspetthinspmondialethinsplimitethinspnosthinspmargesthinspdethinspmanœuvrethinspmaisthinspnethinspsauraitthinspecirctrethinspunthinsppreacutetextethinsppourthinspnethinsppasthinsplesthinsputiliserthinspLrsquoexemplethinspsueacutedoisthinspmontrethinspqursquoonthinsppeutthinspfairethinspbeaucoupthinspmalgreacutethinsplesthinspcontraintesthinspeuropeacuteennesthinspetthinspenthinsprestantthinspdansthinsplethinspcadrethinspactuelthinspduthinspcommercethinspmondialthinspFairethinspdegravesthinspaujourdrsquohuithinspdesthinspreacuteformesthinspcourageusesthinspetthinspefficacesthinsprenforcethinspnotrethinspcompeacutetitiviteacutethinspnousthinspaide agrave faire reacutegresser le chocircmage et nous met en meilleure position pourthinspneacutegocierthinspavecthinspnosthinsppartenairesthinsp

Page 15: Allégements des charges sociales - La Fabrique de l ... · Allégements des charges sociales : comprendre le débat en cours Les Synthèses de La Fabrique Numéro 18 - Février 2018

- 15 -

Sansthinspmettrethinspenthinspcausethinsplesthinspeffortsthinspcibleacutesthinspsurthinsplesthinsppetitsthinspsalairesthinspcettethinspextensionthinspdesthinspallegravegementsthinspdethinspchargesthinspcontribueraitthinspagravethinsplathinspcompeacutetitiviteacutethinspdesthinspentreprisesthinspindustriellesthinspetthinspdesthinspservicesthinspexportables16

Lrsquoexemple inspirant drsquoune profonde reacuteforme fiscale en Suegravede

LathinspSuegravedethinspfournitthinspunethinspsourcethinspdrsquoinspirationthinspinteacuteressantethinspDepuisthinsples anneacutees 1990 et apregraves une large et longue concertation exemplairethinsplesthinspchargesthinspportantthinspsurthinsplethinsptravailthinspetthinspsurthinsplethinspcapitalthinspontthinspfortementthinspdiminueacutethinspgracirccethinspagravethinspunethinspaugmentationthinspdethinsplrsquoefficaciteacutethinspdesthinspservicesthinsppublicsthinspetthinspdesthinspprestationsthinspsocialesthinspetthinspsurtoutthinspdesthinspimpocirctsthinspsurthinsplesthinsprevenusthinspfinauxthinspdesthinspparticuliersthinspDethinspplusthinspunethinspfiscaliteacutethinspenvironnementalethinspvolontaristethinspathinspeacuteteacutethinspprogrammeacuteethinspetthinspprogressivementthinspmisethinspenthinspplacethinspconduisantthinsplethinsppaysthinspagravethinspfairethinspplusthinspquethinspdoublerthinspsonthinspefficaciteacutethinspeacutenergeacutetiquethinsp

CependantthinspsithinsplathinspSuegravedethinsppeutthinsptaxerthinsplathinspconsommationthinspdiffusethinspdrsquoeacutenergiethinspdesthinspparticuliersthinspetthinspdesthinspentreprisesthinspenthinsppreacutelevantthinspsurthinsplesthinspcarburantsthinspunethinsptaxethinspdethinsp120thinspeurothinspparthinsptonnethinspdethinspcarbonethinspeacutemisthinspellethinspsethinspheurtethinspauxthinspregraveglesthinspdethinspcommerce europeacuteennes et internationales pour eacutetendre les incitations auxthinspentreprisesthinspgrandesthinspconsommatricesthinspdrsquoeacutenergiethinsp(soumisesthinspauthinspsystegravemethinspeuropeacuteenthinspdrsquoeacutechangethinspdethinspdroitsthinspdrsquoeacutemission)thinspetthinspsurtoutthinsppourthinsptaxerthinsplesthinspimportationsthinspsurthinspleursthinspconsommationsthinspincorporeacuteesthinspafinthinspdrsquoeacuteviterthinspdesthinsplaquothinspfuitesthinspcarbonethinspraquo17thinspPourthinspecirctrethinspefficacesthinspetthinspcoheacuterentesthinsplesthinspreacuteformesthinspsouhaitablesthinspsupposentthinspdoncthinspunethinspmeilleurethinspconcertationthinspetthinspcoopeacuteration europeacuteenne et internationale

Une coopeacuteration europeacuteenne et internationale renforceacutee

Un renforcement de la coopeacuteration europeacuteenne est neacutecessaire pour eacuteviterthinspdesthinspdistorsionsthinsppeacutenalisantesthinspauthinspseinthinspdethinsplathinspzonethinspcertainsthinsppaysthinsptaxantthinspplutocirctthinsplethinsptravailthinspdrsquoautresthinsplathinspconsommationthinspdrsquoeacutenergiethinspdrsquoautresthinsplesthinsprevenusthinsptandisthinspquethinspdrsquoautresthinspoffrentthinspunthinspniveauthinspmoindrethinspdethinspprotectionthinspouthinspdrsquoinfrastructuresthinsppubliquesthinspIlthinspfautthinspaussithinspplusthinspdethinspcoopeacuterationthinsppourthinspunethinsptaxationthinspdesthinspexternaliteacutesthinspouthinspparthinspexemplethinsppourthinspdiminuerthinsplesthinspquotasthinspdethinspdroitsthinspdrsquoeacutemissionthinspdethinspgazthinspagravethinspeffetthinspdethinspserrethinsp(ETS)thinspetthinspenthinspfairethinspmonterthinsplesthinspprix18

16 - Agrave terme une baisse geacuteneacuteraliseacutee des preacutelegravevements sociaux coupleacutee agrave un financement des prestations sociales par lrsquoimpocirct est agrave la fois plus pertinente sur le plan eacuteconomique et convergente avec ce que font nos voisins allemands et scandinaves mais un tel redeacuteploiement prendra du temps en raison de lrsquoimportance des coucircts agrave transfeacuterer17 - Weil T (2017) Transition eacutecologique et compeacutetitiviteacute industrielle lrsquoexemple sueacutedois Publieacute sur theconversationcom18 - Pour une meilleure efficaciteacute eacuteconomique du systegraveme drsquoincitations la taxe sur les eacutemissions diffuses et les quotas sur les eacutemissions concentreacutees devraient conduire agrave des prix voisins pour la tonne de gaz agrave effet de serre eacutemise et creacuteer une incitation agrave lrsquoefficaciteacute sans distorsions au sein de la zone europeacuteenne

La Suegravede fournit une source drsquoinspiration inteacuteressante Depuis les anneacutees 1990 et apregraves une large et longue concertation exemplaire les charges portant sur le travail et sur le capital ont fortement diminueacute gracircce agrave une augmentation de lrsquoefficaciteacute des services publics et des prestations sociales et surtout des impocircts sur les revenus finaux des particuliers

En savoir plus

Bourdu E 2013 Les transformations du modegravele eacuteconomique sueacutedois La Fabrique de lrsquoindustrie Presses des Mines juillet

Koleda G 2015 Alleacutegements du coucirct du travail La Fabrique de lrsquoindustrie Presses des Mines juin Frocrain P Giraud PN 2016 Dynamique des emplois exposeacutes et abriteacutes en France La Fabrique de lrsquoindustrie Presses des Mines novembre

Brun-Schammeacute A Desplatz R Naboulet A 2017 Les exoneacuterations geacuteneacuterales de cotisations rapport 2017 du COSAPE France Strateacutegie juillet

Pour reacuteagir agrave cette note vous pouvez contacter Thierry Weil (thierryweilla-fabriquefr)

LaFabriqueDeLIndustrie

LFI_LaFabrique

La Fabrique de lrsquoindustrie81 boulevard Saint-Michel ndash 75005 Pariswwwla-fabriquefr

Enfinthinspunethinspcoopeacuterationthinspeuropeacuteennethinspestthinspindispensablethinsppourthinsptaxerthinspouthinspinterdirethinspcertainesthinspnuisancesthinsp(eacutemissionsthinsppolluantesthinspconditionsthinspdethinsptravailthinspnonthinspconformesthinspauxthinspnormesthinspeuropeacuteennesthinspproduitsthinsppreacutesentantthinspdesthinsprisquesthinsppourthinsplethinspconsommateurthinsptelsthinspquethinsplethinsptabacthinspouthinsplesthinspperturbateursthinspendocriniens)thinspsansthinspcreacuteerthinspdethinspdistorsionsthinspcontrairesthinspauxthinsptraiteacutesthinspdethinspcommercethinspinternationalthinspSithinspcertainsthinspmodesthinspdethinspproductionthinspenthinspEuropethinspsontthinspproscritsthinspouthinsplourdementthinsptaxeacutesthinspilthinspfautthinspquethinsplesthinspproduitsthinspdethinsppaysthinspayantthinspdesthinspregraveglesthinspmoinsthinspexigeantesthinspsoientthinspinterditsthinspouthinsptaxeacutesthinspagravethinspleurthinspentreacuteethinspenthinspEuropethinsppourthinspquethinsplathinspconcurrencethinspsoitthinspeacutequitable

CethinspbesointhinspdrsquounethinspplusthinspgrandethinspcoopeacuterationthinspeuropeacuteennethinspetthinspmondialethinsplimitethinspnosthinspmargesthinspdethinspmanœuvrethinspmaisthinspnethinspsauraitthinspecirctrethinspunthinsppreacutetextethinsppourthinspnethinsppasthinsplesthinsputiliserthinspLrsquoexemplethinspsueacutedoisthinspmontrethinspqursquoonthinsppeutthinspfairethinspbeaucoupthinspmalgreacutethinsplesthinspcontraintesthinspeuropeacuteennesthinspetthinspenthinsprestantthinspdansthinsplethinspcadrethinspactuelthinspduthinspcommercethinspmondialthinspFairethinspdegravesthinspaujourdrsquohuithinspdesthinspreacuteformesthinspcourageusesthinspetthinspefficacesthinsprenforcethinspnotrethinspcompeacutetitiviteacutethinspnousthinspaide agrave faire reacutegresser le chocircmage et nous met en meilleure position pourthinspneacutegocierthinspavecthinspnosthinsppartenairesthinsp

Page 16: Allégements des charges sociales - La Fabrique de l ... · Allégements des charges sociales : comprendre le débat en cours Les Synthèses de La Fabrique Numéro 18 - Février 2018

En savoir plus

Bourdu E 2013 Les transformations du modegravele eacuteconomique sueacutedois La Fabrique de lrsquoindustrie Presses des Mines juillet

Koleda G 2015 Alleacutegements du coucirct du travail La Fabrique de lrsquoindustrie Presses des Mines juin Frocrain P Giraud PN 2016 Dynamique des emplois exposeacutes et abriteacutes en France La Fabrique de lrsquoindustrie Presses des Mines novembre

Brun-Schammeacute A Desplatz R Naboulet A 2017 Les exoneacuterations geacuteneacuterales de cotisations rapport 2017 du COSAPE France Strateacutegie juillet

Pour reacuteagir agrave cette note vous pouvez contacter Thierry Weil (thierryweilla-fabriquefr)

LaFabriqueDeLIndustrie

LFI_LaFabrique

La Fabrique de lrsquoindustrie81 boulevard Saint-Michel ndash 75005 Pariswwwla-fabriquefr

Enfinthinspunethinspcoopeacuterationthinspeuropeacuteennethinspestthinspindispensablethinsppourthinsptaxerthinspouthinspinterdirethinspcertainesthinspnuisancesthinsp(eacutemissionsthinsppolluantesthinspconditionsthinspdethinsptravailthinspnonthinspconformesthinspauxthinspnormesthinspeuropeacuteennesthinspproduitsthinsppreacutesentantthinspdesthinsprisquesthinsppourthinsplethinspconsommateurthinsptelsthinspquethinsplethinsptabacthinspouthinsplesthinspperturbateursthinspendocriniens)thinspsansthinspcreacuteerthinspdethinspdistorsionsthinspcontrairesthinspauxthinsptraiteacutesthinspdethinspcommercethinspinternationalthinspSithinspcertainsthinspmodesthinspdethinspproductionthinspenthinspEuropethinspsontthinspproscritsthinspouthinsplourdementthinsptaxeacutesthinspilthinspfautthinspquethinsplesthinspproduitsthinspdethinsppaysthinspayantthinspdesthinspregraveglesthinspmoinsthinspexigeantesthinspsoientthinspinterditsthinspouthinsptaxeacutesthinspagravethinspleurthinspentreacuteethinspenthinspEuropethinsppourthinspquethinsplathinspconcurrencethinspsoitthinspeacutequitable

CethinspbesointhinspdrsquounethinspplusthinspgrandethinspcoopeacuterationthinspeuropeacuteennethinspetthinspmondialethinsplimitethinspnosthinspmargesthinspdethinspmanœuvrethinspmaisthinspnethinspsauraitthinspecirctrethinspunthinsppreacutetextethinsppourthinspnethinsppasthinsplesthinsputiliserthinspLrsquoexemplethinspsueacutedoisthinspmontrethinspqursquoonthinsppeutthinspfairethinspbeaucoupthinspmalgreacutethinsplesthinspcontraintesthinspeuropeacuteennesthinspetthinspenthinsprestantthinspdansthinsplethinspcadrethinspactuelthinspduthinspcommercethinspmondialthinspFairethinspdegravesthinspaujourdrsquohuithinspdesthinspreacuteformesthinspcourageusesthinspetthinspefficacesthinsprenforcethinspnotrethinspcompeacutetitiviteacutethinspnousthinspaide agrave faire reacutegresser le chocircmage et nous met en meilleure position pourthinspneacutegocierthinspavecthinspnosthinsppartenairesthinsp